ఆనంద జ్యోతి

మధుబాబు

1
 ఆనంద జ్యోతి
సాయిం సమయిం అవటానికి ఇింక్న కొద్దివయవధి మాత్రమే వున్ాదన్గా
ధన్దుపుర్పు రాచవీధిలో చెలరేగింద్ద ఒక కలకలిం.
"ర్ిండి ర్ిండి... అిందరూ ర్ిండి... రాజభవన్ింలో హేమసిందరి న్ృత్యిం
చేస్తింద్దట... చూసి వద్ిిం...ర్ిండి ర్ిండి...."అని కేకలు పెడుతూ పరుగులు
ప్రార్ింభించారు కొిందరు పౌరులు.
చేసతన్ా పనులిా మధయలోనే వద్దలేసి వారిని అనుసరిించారు చాలామింద్ద.
త్న్ దుర్దృష్టానిా త్లుుక్కని నిట్టారుులు విడిచారు అలా చేయడ్డనికి వీలుపడని
మరికొిందరు.
రాచవీధికి పడమటి పకుగా వున్ా ఒక చిన్ా భవన్ింలో కూరుుని
మద్యనిా సేవిసతన్నాడు ధన్దుపుర్ సేన్నపతి క్కమారుడు న్నసీరుడు.
వీధిలోని కలకలానిా గమనిించి ప్రశ్నార్థకింగా చూశ్నడత్ను త్న్పకునే
కూర్ుని వున్ా సేాహితుడి వింక.
"ఆరుమాసాల క్రిత్ిం రాజమహేింద్రవర్ ప్రాింతాలనుించి మన్ న్గరానికి
వచిుింద్ద శివక్నమిని అనే వార్క్నింత్ ఒకర్తత. ఆమె క్కమార్తత హేమసిందరి సింగీత్
న్ృతాయలలో అిందెవేసిన్ చేయి. అిందచింద్లలో అపసర్స" త్డుముకోక్కిండ్డ
తెలియచేశ్నడ్డ సేాహితుడు.
"ఈ విషయానిా నువువ న్నక్క ముిందే ఎిందుక్క చెపులేదు?" కనుబొమలు
ముడివేస్తత కోపింగా అడిగాడత్నిా న్నసీరుడు.

4
 "సింవత్సర్క్నలిం క్రిత్ిం తాత్గారి ఇింటికిపోయి నిన్ాక్నక మొన్ా
న్గరానికి తిరిగవచాువు నువువ. ఈ రోజు మధ్యయహాిం వర్కూ మన్ిం
కలుసకోవడ్డనికి క్కదర్లేదు. హేమసిందరిని గురిించి ఇక నీక్క ఎలా
చెపుగలను?" నిషుపటింగా సమాధ్యన్ిం ఇచాుడ్డ సేాహితుడు.
మదయపుపాత్రలో మిగలివున్ా మద్యనిా ఒకేసారి గింతులోకి
వింపుక్కింట్ట లేచి నిలుున్నాడు న్నసీరుడు. వింటనే అత్ని ఎదుటికి వచిు
విన్యింగా చేతులు జోడిించాడు ఆ భవన్ యజమాని.
"మద్యనిా సేవిించి మీరు వీధులోో సించరిసేత మీ త్ిండ్రిగారు ఆగ్రహిసాతరు.
ఏదో ఒక నేరానిా న్నమీద మోపి చెర్సాలక్క పింపిించేసాతరు. దయచేసి
కూరోుిండి. చీకటి పడేద్క్న ఇకుడే క్నలక్షేపిం చేసి వళ్ోిండి" విధేయత్ నిిండిన్
కింఠింతో విన్ావిించుక్కన్నాడు.
వినిపిించుకోలేద్ మాటలిా న్నసీరుడు. ంింటిన్ వున్ా చిన్ాపటుగాగుడా
మూటలోనుించి విండిన్నణేనిా తీసి అత్నికి అింద్దస్తత భవన్ము బయటికి
బయలుదేరాడు.
"మదయశ్నల యజమాని చెపిున్ మాటలోో అసత్యిం ఏమీలేదు మిత్రమా...
వలుగు వుిండగా మన్ిం వీధులోో సించరిించడిం ఏమింత్ మించిద్దక్నదని న్నక్క
కూడ్డ అనిపిస్తింద్ద" త్డబడుతున్ా అడుగులతో రాజభవన్ింవైపు న్డక
మొదలుపెటిాన్ న్నసీరుడిని హెచురిించాడు అత్ని సేాహితుడు.
ఆ మాటలిా కూడ్డ పటిాించుకోలేదు న్నసీరుడు. స్తటిగా పోయి
రాజభవన్ిం ఎదుటవున్ా ఒక నేరేడువృక్షిం కిింద నిలుచున్నాడు.

5
 ఇసక వేసిన్న రాలన్ింత్గా కికిురిసివున్నారు హేమసిందరి న్ృతాయనిా
వీక్షించటింకోసిం అచటికి అరుదెించిన్ పౌరులు. ఒకరినొకరు
తోసక్కింటుగన్నారు, తొకిుసలాడుక్కింటుగన్నారు.
పొడవాటి రాజదిండ్డలను బిగించి పటుగాక్కని వారిని అదుపులో పెటాటానికి
విపరీత్ింగా శ్రమిసతన్నారు రాజభటుగలు. నోటికి వచిున్ పరుషపద్లతో ఇషాిం
వచిున్టుగో నిింద్దసతన్నారు.
అనుకోని విధింగా నేరేడుచెటుగా దగిర్ ప్రత్యక్షిం అయిన్ న్నసీరుడిని
గురితించి గబగబా ముిందుక్క వచాుడు ఒక భటుగడు.
"చాలా ఆలసయింగా వచాురు మీరు. అయిపోవచిుిందట హేమసిందరి
న్ృత్యిం... సభ ముగసిపోబోతున్ా స్తచన్లు కనిపిసతన్నాయి" అింట్ట చేయి
పటుగాకొని సభాభవన్ ద్వర్ిం దగిరికి తీసక్కపోయాడు.
మదయిం సేవిించి మహారాజు ఎదుటికి పోవటిం మహానేర్మని మర్చి
పోలేదు న్నసీరుడు. ముఖద్వర్ిం పకునే వున్ా ఒక చలువరాతి సతింభిం దగిర్
ఆగపోయాడు అత్ను.
జత్గాడి భుజింమీద చేయివేసి ముిందుక్క చూశ్నడు.
అపుుడే న్ృతాయనిా ఆపిింద్ద శివక్నమిని క్కమార్తత హేమసిందరి.
సిింహాసన్ననిా అధివసిించివున్ా మహారాజుక్క, సభలో వున్ా పెదిలిందరికీ
వయాయర్ింగా న్మసాురాలు చేస్తింద్ద.
శ్నపవశ్నన్ మాన్వజన్మ ఎతితన్ గింధరావింగన్ మాద్దరి
ముగధమనోహర్ింగా అగుపిసతన్ా ఆ సిందరిని చూసేసరికి ఊపిరి ఆగపోయిన్ింత్

6
పని అయిింద్ద న్నసీరుడికి. గుిండెలిా ఎవరో గటిాగా అద్దమిన్ అనుభూతి కూడ్డ
కలిగింద్ద.
అత్ని ముఖింలో ప్రతిఫలిించిన్ భావాలను గమనిించాడు క్నబోలు,
చిన్ాగా న్వేవశ్నడు అత్ని మాద్దరిగానే ఆ చలువరాతి సతింభిం దగిర్
నిలుచునివున్ా పౌరుడు ఒకత్ను.
"ఇింకో పద్ద నిముష్టలు ముిందుగా రాకపోవటిం మీ దుర్దృషాిం.
గణగణమని మిండుతున్ా జోయతులిా అరిచేతులోో వుించుక్కని ఆమె చేసిన్ న్ృత్యిం
మర్తవవరూ చేయలేరు..." అింట్ట వుిండగా, రాజదిండ్డలను నేలక్క తాటిించి
నిశ్శబిింగా వుిండమని హెచురిించారు కొిందరు భటుగలు.
పరువప్రాయపు మిన్నాగు మాద్దరి కద్దలిింద్ద హేమసిందరి. ముఖింమీద
సేవదబిిందువులిా సన్ాపాటి దుకూలింతో అదుిక్కింట్ట సిింహాసన్ననిా
సమీపిించిింద్ద. సభలోని వార్ిందరికీ వినిపిించేలా పెదికింఠింతో ఆమె నైపుణ్యయనిా
ప్రశ్ింసిించాడు మహారాజు.
"కరుక్క కర్వాలింతో శ్త్రువుల త్లలిా తుించటిం, పగవారి గుిండెలు
పగలిపోయేటటుగో సిింహన్నద్లు చేయటింత్పు సనిాత్మైన్ మాటలిా
ఉపయోగించటిం మాక్క చేత్క్నదు. నువువ మా న్గర్ింలో నివసిసతన్ాిందుక్క
మేము చాలా గరివసతన్నాిం" అింట్ట ప్రకునే వున్ా సేవక్కలక్క ైగగ చేశ్నడు.
పెది విండిపెళ్ళిం నిిండ్డ బింగారున్నణేలిా పోసి ముిందుక్క
తీసక్కవచాురు. దోసిలి ఒగి విన్యింగా నిలబడివున్ా హేమసిందరికి
అింద్దించారు.

7
 కర్తాళ్ధవనులతో దదిరిలిోపోయిింద్ద సభాభవన్ిం. మహారాజు
ద్త్ృతావనిా ప్రశ్ింసిించటింలో త్లమున్ాలైపోయిింద్ద.
మింద్ర్పువువ మాద్దరి ఎర్రబడిపోయిన్ ముఖానిా క్రిింద్దకి ద్దించుక్కని
పరుగులాింటి న్డకతో వన్కిు వచేుసిింద్ద హేమసిందరి.
సింగీత్ వాదయకళాక్నరులతో కలిసి ఒకప్రకుగా నిలుచునివున్ా త్లిోని
చేరుక్కని మహారాజు బహుకరిించిన్ పళ్ోరానిా ఆమెక్క అింద్దించిింద్ద.
సిింహాసన్ిం మీద్ద రాజుక్క, సభాసదులక్క సవిన్యింగా న్మసురిించి,
కూతురి నొసటిని ముదుి పెటుగాక్కన్ాద్ద త్లిో.
"ఇింటికి పోగానే నీక్క ద్దష్టా తీసివేయాలి... ఆలసయించేసేత అన్ర్థకిం
సింభవిసతింద్ద... పద పద..." అని తొిందర్పెడుతూ, సభక్క మరోసారి
న్మసురిించి ముఖద్వర్ిం వైపు తిరిగింద్ద.
నోరు తెరుచుక్క నిలబడిపోయి వున్ా న్నసీరుడు వింటనే అగుపిించాడు
ఆమెక్క.
ఆవులిసేత ప్రేవులు లెకుబెటాగల ఆమెక్క,అత్ను ఉన్ాత్మైన్ క్కటుగింబింలో
నుించి వచిున్వాడిని వింటనే అవగత్మైింద్ద.
"మన్ సేన్నధిపతుల వారి ఏకైక క్కమారుడు న్నసీర్దేవుడు. ఆకతాయి
త్న్ింగా తిరుగుతూ చెడు సహవాసాలు చేసి పరువు మరాయదలిా మటిాలో
కలుపుతున్నాడని మాతామహులవారి దగిరికి పింపిించివేయబడ్డాడు.
నిన్ానో,మొన్ానో తిరిగ వచాుడని ఎవరో అటుగింటే విన్నాను..." నొసలు విరుస్తత
త్న్కేసి చూసిన్ శివక్నమిని చెవిలో ఊద్దింద్ద హేమసిందరి చెలికతెత సౌద్మిని.

8
 ముఖిం చిటిోించి త్లను పకుక్క తిపుుక్కన్ాద్ద ఆ మాటలిా ఆలకిించిన్
హేమసిందరి.
"వయసలో వుిండగా ఆకతాయిపనులు చేసిన్వారే ఇపుుడు పెదిలని
పిలువబడుతున్ా వార్ిందరూ. బాధయత్లు పైన్పడిన్ త్రావత్ బుద్దధ తెచుుక్కని
నీతులు వలిోస్తతింటారు..." అింట్ట న్నసీరుడి పకునుించి బయటికి వళ్ళళపోయిింద్ద
శివక్నమిని.
హేమసిందరిని చూసిన్ క్షణింనుించీ అదోలా అయిపోయిన్ న్నసీరుని
భుజాలిా గటిాగా క్కద్దపి ఈ లోకింలోకి తీసక్కవచాుడు అత్ని సేాహితుడు.
"సభ ముగసే సమయిం దగిరికి వచేుసిింద్ద. ఇకుడే నిలబడివుింటే మీ
త్ిండ్రిగారి దృష్టాలో పడతాిం. బయటికి వళ్ళళపోద్ిం..." అింట్ట బలవింత్ింగా
అత్నిా ఇవత్లికి తీసక్కవచాుడు.
అింత్క్కముిందు ర్తిండుమాసాలక్రిత్ిం మహారాజు బహూకరిించిన్ పలోకీని
ఎకిు న్గర్ శివార్ోలో వున్ా త్మ ఇింటికి వళ్ళోపోతున్ాద్ద హేమసిందరి.
త్న్క్క తెలియక్కిండ్డనే ఆ పలోకీని అనుసరిించబోయిన్ న్నసీరుడిని
చటుగక్కున్ చేయిపటుగాక్కని ఆపేశ్నడు అత్ని సేాహితుడు.
"నువువ ఏిం చేసతన్నావో నీక్క అర్థిం అవుతోింద్?" ఆశ్ుర్యిం నిిండిన్
కింఠింతో ప్రశిాించాడు.
"న్న మన్స ఆ జగదేకసిందరిమీద లగామైపోయిింద్ద. ఆమె న్నక్క
క్నవాలి... ఆమెను నేను సవింత్ిం చేసక్కని తీరాలి.." నిద్రలోనుించి లేచిన్ వాడిలా
నేత్రాలను నులుముక్కింట్ట జత్గాడికి త్న్ హృదయానిా ఎరుక పరిచాడు
న్నసీరుడు.

9
 "నీ తాత్గారి ఇింటిదగిర్ చకుటి శిక్షణను పొింద్దవచాువని, మించి
మరాయదలను నేరుుక్కన్నావని అనుక్కింటుగన్నారు మీ త్ిండ్రిగారు. ఇపుుడు నీ
మాటలిా గనుక విింటే ఆయన్క్క బాధ కలుగుతుింద్ద. వచిున్ద్రినే నువువ
తాత్గారి ఇింటికి వళ్ళోపోవటిం త్పునిసరి" అింట్ట హెచురిించాడు ఆ
సేాహితుడు.
"హేమసిందరి పొిందు న్నక్క క్నవాలి. పిచిు పిచిు సలహాలతో
సమయానిా వృధ్య చేయక్కిండ్డ చకుటిమాట చెపుు..."
పద్దక్షణ్యలపాటుగ ఆలోచిించి చిన్ాగా అత్నిచెవిలో గుసగుసలాడ్డడు
అత్ని సేాహితుడు.
పాతిక సింఖయక్క పైగానే వున్ా చమురు క్నగడ్డలను ఒకుసారిగా వలిగించి
న్టుగో గపుున్ క్నింతివింత్ిం అయిింద్ద న్నసీరుడి వదన్ిం.
"చకుటి మాట చెవిన్ వేసి న్నక్క ఎన్లేని సహాయానిా చేశ్నవ్...రేపీపాటికీ
హేమసిందరి న్న సవింత్ిం అయేయ ఉపాయానిా చెపిు న్నుా ఆదుక్కన్నావ్..."
అింట్ట అదేపనిగా మెచుుక్కన్నాడు సేాహితుడిని. చీకటుగో న్గరానిా చుటిా ముటిాన్
త్రువాత్ భవన్ింలోనుించి బయటికి వచిు త్న్ నివాసింవైపు అడుగులు వేశ్నడు.

2
తూర్ుద్దక్కు తెలోబడుతున్ా సమయింలో ధన్దుపుర్ సేన్నపతి భవింతిలో
చెలరేగింద్ద ఒక గిందర్గోళ్ిం. అర్థరాత్రి సమయింలో ఎవరో బింద్దపోటుగ దింగ
భవన్ింలోకి ప్రవేశిించి ఖజాన్నను కొలోగటాటానికి ప్రయతిాించాడట.
సేన్నపతులవారి ముదుిలబిడాను న్నసీర్దేవుడు మేలుకొని వింటపడటింతో
మూడింతుల సొతుతను భవన్ప్రాింగణింలోనే జార్విడిచి పారిపోయాడట!

10
 గుింపులు గుింపులుగా పోగుపడటిం మొదలు పెటిాన్ పౌరులిా దూర్ింగా
త్ర్మటానికి భటుగలను ఏరాుటుగచేసి త్లను ర్తిండు చేతులతోను పటుగాక్క
కూర్ున్నాడు ైగన్నయధిపతి.
పటాణింలో శ్నింతిభద్రత్లను పరివేక్షించవలసిన్ త్న్ భవన్ింలోనే
దింగత్న్ిం జరిగింటే ఎింత్ అనుమాన్ిం?అటుగ పొకిు ఇటుగపొకిు ఆ వార్త పరాయి
దేశ్నలవర్కూ పాకితే ఎింత్ త్లవింపు??
కింటిమీద క్కనుక్కలేక్కిండ్డ భవన్ించుట్టా క్నపలా క్నయవలసిన్
భటుగలిందరీా పేరుపేరున్న పిలిచి నోటికి వచిున్ పద్లతో ఘాటుగగా తిటిాపోశ్నడు
సేన్నపతి.
"వేత్న్నలు దిండుకోవటానికి త్పు బాధయత్లను భరిించాటానికి మీరు
సిదధింగా లేరు... జమాజట్టాలవింటి మీరు పద్దమింద్ద క్నపలా వుిండగా భవింతిలోకి
ఎలా జొర్బడగలిగాడు ఆ దింగ?" ఖింగుమింటుగన్ా కింఠింతో అపుటికి
పదకొిండోసారి ప్రశిాించాడు.
తూరుుద్దక్కున్ వేగుచుకు పొడిచేటింత్వర్కూ తామూ త్మ త్మ
సాథన్నలోోనుించి కదలలేదని సవిన్యింగా మన్వి చేసక్కన్నారు ఆ భటుగలు.
త్మక్క తెలిసి ఒకు పురుగుకూడ్డ భవన్ిం దరిద్పులక్క రాలేదని
విన్ావిించుక్కన్నారు.
ఆ మాటలిావిని ఆలోచన్లో పడ్డలిసింద్దపోయి,ఇింక్న ఇింక్న
ర్తచిుపోయాడు ైగన్నయధిపతి.

11
 "మీరు చూస్తతిండగా ఒకుపురుగు కూడ్డ లోపలికి రాకపోతే,మా ఖజాన్న
త్లుపులు బారాో తీసి వుిండటిం ఎలా సింభవిించిింద్ద?న్న బిడాడు ధైర్యించేసి ఆ
దురామరుిడిని అడుాకొని వుిండకపోతే ఏమయేయద్ద న్న పరువు?"
భవింతి పైకపుు ఎరిగ ఆవల పడిపోయే శ్ృతిలో బిగిర్గా
అరిచి,దూర్ింలో నిలుచున్ా దళ్పతి ఒకత్నికి ైగగ చేశ్నడు.
"విధులను విసమరిించి క్నకమమకథలు అలుోతున్ా ఈ దురామరుిలిా
కొర్డ్డలతో కొటిాించు. తిరిగ ఇింకెపుుడూ యిలా చేయక్కిండ్డ గటిాగా బుద్దధ చెపుు"
అని ఆజఞలు జారీచేస్తత,లోపలిగద్దలో వున్ా త్న్ క్కమారుడి దగిరికి పోయాడు.
దింగత్న్ిం చేసతన్ా బింద్దపోటుగను ఎదురోువటింతో త్ల గోడక్క
పొడుచుక్కని పగలిపోయిన్ింత్ పని అయిింద్దట. పెది కటుగా కటిాించుక్కని మెత్తటి
శ్యయమీద పరుిండి వున్నాడు న్నసీరుడు.
చెమమగలిోన్ కనులను పయ్యయద కొింగుతో అదుిక్కింట్ట త్న్పకునే
కూరుుని వున్ా త్లిోకి,ఆమె పరిచారికలక్క జరిగింద్ద ఏమిటో సవివర్ింగా
వివరిించి చెపుుకొన్నాడు.
"బాణ్యకర్ర ఎతుతన్ వున్నాడు ఆ దుిండగీడు. కిండలు తిరిగన్ శ్రీర్ింతో
తుమమమొదుి మాద్దరి కనిపిించాడు... నిపుుకణికెలవింటి కనులతో న్నవింక
క్రూర్ింగా చూసేసరికి కొించెిం బెదురుకలిగన్ మాట వాసతవిం... అత్గాడిని
వద్దలేసేత మన్ పరువు పోతుిందనే మాట ఒకుటే న్నక్క ఎన్లేని ధైరాయనిా
యిచిుింద్ద. సర్యిన్ ఆయుధ్యనిా అిందుక్కనే వయవధి లేకపోవటింవలో వటిా
చేతులతోనే అత్ని మీద కలబజడ్డాను... ముష్టాఘాతాలతో ముఖిం పచుడి చేశ్నను.
భుజాల మీద్ద మూటను వద్దలేసి పికుబలిం చూపిించాడు వాడు. న్న కేకలు విని

12
అపుుడు తీరికగా లోపలికి వచాురు మన్భటుగలు..." అింట్ట త్ిండ్రి ఆగమన్ననిా
గమనిించి మాటలిా మిింగేశ్నడు.
"ఎలా వున్ాద్ద నీక్క? బాధ అధికిం అయిన్టుగా అనిపిస్తింద్?"
ముఖింలోని కోపిం మటుగమాయిం అయిపోతుిండగా అనున్యసవర్ింతో
క్కమారుడిని పరామరిశించాడు ఆ త్ిండ్రి.
త్ల ఊడి కిిందపడిపోయేటింత్ బాధను పెదవి కదపక్కిండ్డ
భరిస్తత,గభాలున్ శ్యయమీద్దనిించి ద్దగ విన్యింగా నిలుచున్నాడు న్నసీరుడు.
"త్లక్క త్గలిన్ బలమైన్ దెబబకింటే మన్ మరాయదక్క త్గలిన్ దెబబ న్నక్క
ఎక్కువ బాధను కలిగస్తింద్ద. అవసర్ సమయింలో సర్యిన్ ఆయుధిం చేతికి
అిందకపోవడింవలో ఆ దురామరుిడిని పారిపోనివావలిస వచిుింద్ద. అిందుక్క
ఎింత్గానో సిగుిపడుతున్నాను" త్లవించుక్కని అసుషామైన్ మాటలతో త్న్
అింత్ర్ింగానిా ఎరుకపరిచాడు.
ముగుధడైపోయాడు సేన్నపతి ఆ మాటలిా వినేసరికి. జరిగన్ దుర్ింతానిా
గురిించి క్షణక్నలింపాటుగ పూరితగా మరిచిపోయాడు.
"నీ మాతామహుడు న్నక్క యిచిున్ మాట నిలబెటుగాక్కన్నాడు. నీ మాటలే
అిందుక్క సాక్షయిం" అింట్ట క్కమారుడి భుజానిా ఆపాయయింగా అద్దమి,భార్యక్క
ైగగ చేశ్నడు.
"వింట యిింటి న్నటుగవైద్యలు చేసి బిడాడిని మరిింత్ బాధ పెటాడిం న్నక్క
యిషాింలేదు. ఒకసారి రాజవైదుయల వారికి కబురు పింపిసేత బాగుింటుగిందని న్న
అభప్రాయిం" ముిందుగద్దలోకి వస్తత చిన్ాకింఠింతో విన్ావిించుక్కన్ాద్ద ఆమె.

13
 ఆ మాటలతో తిరిగ ప్రసతత్ింలోకి వచేుశ్నడు ైగన్నయధిపతి. "నేను నిద్రలేచే
సరికి దింగలిింపబడిన్ సొతుతను తిరిగ ఖజాన్నలోకి చేరిుించేశ్నడు న్నసీరుడు..
ఏమిపోయిిందో,ఎింత్ పోయిిందో న్నక్క అర్థిం గావటింలేదు" అన్నాడు.
ర్తిండు క్షణిక్నలపాటుగ త్టపటాయిించి దింగత్న్పు వివరాలిా బయట
పెటిాింద్ద అత్ని భార్య.
"బింగారున్నణేల మూటలు చెక్కుచెదర్లేదు... మా పుటిానిింటివారు పెటిాన్
క్నసలపేరు పోయిింద్ద. పచుల పత్కిం, ముతాయలు పొద్దగన్ కర్కింకణిం ఒకటి
కనిపిించటింలేదు."
పచులపత్కిం,ముతాయల కర్కింకణిం ర్తిండూ మాయమయాయయని తెలిసే
సరికి నిరాఘింత్పడి నిలిచిపోయాడత్డు. క్నించీరాజాయనిా పరిపాలిసతన్ా
క్కలోతుతింగ చోళ్చక్రవరిత సవహసాతలతో అత్నికి బహుమతిగా యిచిున్
ఆభర్ణ్యలు అవి.
శ్త్రురాజులక్క చెింద్దన్ గ్రామాలమీద పడి దోపిడీలు సాగించి ప్రజల
గుిండెలోో భయోతాుతాలు సృష్టాించిన్ిందుక్క అమిత్ింగా మెచుుక్కని ఆదర్
పూర్వకింగా,అిందరిముిందు యిచిున్ అపూర్వజాఞపికలు. ఎింతో ప్రయత్ాింతో
అదుముక్కన్ా కోపిం తిరిగ తాచుపాములా త్ల ఎతేతసరికి ఎర్రగా కింద్ద పోయిింద్ద
సేన్నపతి వదన్ిం.
"ఎవర్కుడ? ఎవర్రా అకుడ?" ఖింగుమింటుగన్ా కింఠింతో పిలిచాడు.
వింటనే మింద్దర్ద్వర్ింలో ప్రత్యక్షిం అయాయడు ఒక భటుగడు. త్లవించి
అభవాదిం చేశ్నడు.

14
 "దళ్పతిని పిలుచుక్కరా... వింటనే ర్మమన్మని చెపుు. వళ్ళళ" విసరుగా
ఆజఞ యిచిు దగిరోో వున్ా ఒక ఆసన్ింమీద కూరుున్నాడు సేన్నపతి.
అత్ని ఆలోచన్లు త్ను చెపిున్ మాటలమీద క్నక్కిండ్డ ఇింకో అింశ్ిం
మీద్దకి వళ్ళళపోతున్నాయని గ్రహిించి తొిందర్పడిింద్ద అత్ని భార్య.
"రాచవైదుయలవారిని ఒకుసారి పిలిపిించి,మన్ బిడాడిని చూసిపొమమని
చెపితే బాగుింటుగిందని న్న ఉదేిశ్యిం..." అింట్ట మాటలిా
ప్రార్ింభించబోయి,అత్ను ఉరిమి చూసేసరికి ఒకుసారిగా మిన్ాక్కిండిపోయిింద్ద.
"న్నసీరుడికి త్గలిన్ దెబబలు ఏమింత్ ప్రమాదకర్మైన్వి క్నవు. వాటిని
గురిించి తీరికగా ఆలోచిద్ిిం. ముఖయమైన్ మరో విషయానిా గురిించి ఇపుుడు
దళ్పతితో మాటాోడ్డలి,ఇక నువువ వళ్ళళ" ఏదో పనిమీద త్న్ ఎదుటికి వచిున్
పరాయిమనిష్టని అద్దలిించిన్టుగో విసరుగా అన్నాడు సేన్నపతి.
అత్ను ఆ కింఠింతో మాటాోడటిం మొదలు పెటిాన్ త్రావత్ అభయింత్రాలు
తెలియచేయటిం బహుప్రమాదకర్మని బాగా తెలుస అత్ని సహధర్మచారిణికి .
ఒకుసారిగా పైకి ఉబకబోయిన్ కనీాటిని బలవింత్ింగా కనులోోనే
అదుముక్కింట్ట గరుక్కున్ వనుతిరిగ లోపలి మింద్దర్ింలోకి వళ్ళోపోయిింద్ద.
"మీరు ఆజఞ యిచిున్టుగో కొర్డ్డలతో కొటిాించాను మన్ క్నవలివారిని.
తిరిగ యిటుగవింటి పొర్పాటుగ యిింకోసారి జర్గనీయమని ప్రమాణ్యలు కూడ్డ
చేయిించాను"లోపలికి వస్తతనే సేన్నపతికి విన్ావిించుక్కన్నాడు దళ్పతి.
"దింగత్న్ిం జరిగిందనే కోపింతో మన్వాళ్ళమీద విరుచుక్కపడ్డానే
గాని,సిథమిత్ింగా ఆలోచిసేత ఈ పనిచేసిింద్ద ఎవరో గుిండెలు తీసిన్బింటుగ అయి
వుింటాడని న్నక్క అనిపిస్తింద్ద. పోయిన్ వసతవులను గురిించి ఆరాతీసతింటే

15
సురిించిింద్ద న్నక్క ఈ విషయిం. త్పుు మన్ క్నవలివారిమీద వేయటిం
అన్వసర్ిం. వాళ్ళ కళ్ళక్క కన్బడే దింగక్నదు రాత్రి మన్ భవన్ింలోకి
వచిుింద్ద,అమిత్మైన్ మేధ్యశ్కిత సింపనుాడు ఎవరో ప్రవేశిించాడు" ఒకోుమాటను
తూచి తూచి ఉపయోగస్తత అన్నాడు సేన్నపతి.
గటిాగా నిట్టారుును విడిసేత ఒింటికి త్గలేటింత్ దగిరోో నిలబడి విన్యాతి
విన్యింగా త్లవూపాడు దళ్పతి.
"ఏలిన్వారి ఆలోచన్క్క తిరుగువుిండదు. ఇపుుడు న్నుా ఏిం చేయమని
సెలవు?" అని అడిగాడు.
"తెరిచివున్ా ద్వరాలలోనుించి ఇళ్ళలోో జొర్బడి చేతికి అింద్దన్ సొతుతను
అపహరిించుక్కపోయే సామాన్యమైన్ దింగలిా గురిించి మన్ిం
ఆలోచిించకూడదు. ఆవలిసేత ప్రేవులు లెకుబెటాగల అసాధ్యర్ణ ప్రజాఞవింతులిా
గురిించి యోచిించాలి. అటుగవింటివారు మన్ దేశ్ింలోగాని,మన్ సరిహదుిలోోగాని
ఎవరైన్న వున్నారేమో తెలుసకోవాలి" సాలోచన్గా అన్నాడు సేన్నపతి.
ఆయన్ చెపుతున్ా లక్షణ్యలు అనీావున్ా హసతకళా విన్నయసపరులు త్న్
ఎరికలో ఎవరైన్న వున్నారేమోన్ని త్రిచి చూసక్కన్నాడు దళ్పతి.
ఒకు ముఖముకూడ్డ గురుతక్క రాకపోయేసరికి ద్దగాలుపడిపోయాడు.
ఆ విషయానిా గమనిించికూడ్డ గమనిించన్టేో ఆసన్ింలోనుించి లేచి
తిరిగ మింద్దర్ింలో నెమమద్దగా పచారుో ప్రార్ింభించాడు సేన్నపతి.
"కతితయుదధింలోగాని,కర్రయుదధింలోగాని మన్క్క తెలియని మెలక్కవలిా
గురిించి తెలుసకోవాలింటే ఏిం చేయాలి మన్ిం?" మాటాోడుతున్ా విషయానిా
ప్రకుక్కపెటిా చటుగక్కున్ యిింకో అింశ్ింలోకి వళ్ళోపోయాడు.

16
 హడ్డవుడిగా త్న్ ఆలోచన్లిా కూడదీసక్కన్నాడు దళ్పతి.
"ఆయుధవిదయలు వేటిలోనైన్న మన్క్క తెలియని మెలక్కవలిా గురిించి
తెలుసకోవాలింటే సరైన్ గురువును వతుకోువాలి. ఆ విదయలోో అనుభవిం
గడిించిన్ వారిని కలుసక్కని మాటాోడ్డలి" త్న్క్క తోచిన్ మాటలిా గబగబ
వలిోించేశ్నడు.
ఆ సమాధ్యన్ిం త్న్క్క న్చిున్టుగో పచారుో చేయటిం ఆపి, మెచుుక్కన్ాటుగో
అత్ని భుజింమీద బలింగా అద్దమాడు సేన్నపతి.
"లక్షల విలువచేసే మాటలు చెపాువిపుుడు నువువ. న్నక్క సింతోష్టనిా
కలుగచేశ్నవు. ఆయుధవిదయల మాద్దరిగానే దింగత్న్నలు చేయటిం కూడ్డ ఒక
విధమైన్ విదేయ. ఆ విదయను గురిించి తెలుసకోవాలింటే ఏిం చేయాలి మన్ిం?"
వున్ాటుగోిండి మంకప్రశ్ా వేశ్నడు.
దింగత్న్నలు చేయటింలో ఆరితేరిన్వారి దగిరికి పోవాలని అన్బోయి,ఆ
ఆరితేరివారు ఎవరో,ఎకుడ వుింటారో తెలియకపోవడిం వలో నోరు తెరుచుక్కని
నిలబడిపోయాడు దళ్పతి.
అత్ని ముఖింమీద్ద భావాలిా గమనిించి పెదిగా న్వేవశ్నడు సేన్నపతి.
"రాజులు రాజమింద్దరాలోో వుింటారు. రైతులు త్మ త్మ పొలాలోో
కనిపిసతింటారు,అలాగే చటావిరుదధమైన్ పనులు చేసేవారు పటుగాబడడిం అింట్ట
సింభవిసేత చెర్సాలలోో మగిపోతూ వుింటారు. అవున్న?" అని అడుగుతూ
ఒకప్రకుగా గోడక్క త్గలిించి వున్ా త్న్ కర్వాలానిా తీసక్కని,చేయి ఊపాడు.
అపుుడు,ఆయన్ అలా చెపిున్పుుడు అర్థమైింద్ద దళ్పతికి ఆయన్
మాటలోోని ర్హసయిం.

17
 "మన్ చెర్సాలక్క వళ్ళో అకుడ శిక్షలు అనుభవిసతన్ా వారిలో ఆరితేరిన్
దింగలు ఎవరైన్న వుింటే వింటనే కలుసకోవాలి. బెద్దరిించో,భయపెటోా మన్
భవింతిలో దింగత్న్ిం చెయయగల నేరుు ఎవర్తవరికి వుింటుగిందో తెలుసకోవాలి"
అింట్ట ఆ మింద్దర్ిం బయటికి వళ్ళోపోయాడు.
కర్వాలానిా దట్టాకి అమరుుక్కని, జలతారు ఉత్తరీయానిా భుజింమీద
వేసక్కని సేన్నపతి భవింతిలోనుించి వచేుసరికి, సిదధింగా నిలబెటాాడు అత్ను
జోడుగుర్రాల సర్హాయింతో పరుగులు తీసే ర్థింవింటి బిండినొకద్నిని.
కొర్డ్డదెబబలు తిన్టానికి తీసక్కపోబడిన్వారి సాథన్ింలో కొత్తగా వచిు
నిలుచున్ా మరో పద్దమింద్ద క్నవలివారు త్న్క్క శిర్ససలు వించి న్మసాురాలు
చేసతిండగా బిండిలో కూరుుని నెమమద్దగా చేయి ఊపాడు సేన్నపతి.
సవయింగా న్డిపాడు దళ్పతి బిండిని. పావుఘడియ త్రువాత్ ధన్దుపుర్
పడమటిభాగింలో నిరిమించబడి వున్ా అధున్నత్న్ క్నరాగృహ కటాడ్డలముిందు
ఆపి అకుడి క్నవలివారికి ైగగచేశ్నడు.
***
క్నరాగృహ కటాడ్డలనిాింటిలోకి అతి పెదిదైన్ కటాడింలో చకుటి ఆసన్ననిా
వేయిించి సేన్నపతిని ఆసీనులు కిండని అరిథించాడు క్నరాగృహాధిపతి.
సిదధింగా నిలబడిన్ త్న్ అనుచరులిా పింపి త్మవది శిక్షలు అనుభవిించే
దింగలిందరీా వరుసగా ఆ కటాడింలోకి తెపిుించాడు.
పలెో పటుగాలలో తిిండిగింజలను దోపిడీ చేసే చిన్ాత్ర్హా దింగల
దగిరిాించి,గుింపులు గుింపులుగా సించరిస్తత బింద్దపోటో మాద్దరి భ్రమిింపచేసే

18
వీరాధివీరుల వర్కూ చాలామింద్దని పరిశీలన్గా చూసి అబ్బబ అన్ాటుగో పెదవి
విరిచాడు సేన్నపతి.
"లాగపెటిా కొడితే తిరిగ లేచి నిలబడటిం చేత్క్నని ఈ అర్భక్కలు క్నదు
న్నక్క క్నవలిసింద్ద. దింగలోో రారాజులవింటివారు... కనుామూసి,కనుా
తెరిచేటింత్లో మన్ ఎదుటినుించి మటుగమాయిం క్నగల శ్కితవింతులు" ప్రకునే
నిలబడిన్ క్నరాగృహాధిపతితో అన్నాడు అత్ను.
ఎిందుకనో క్నసతింత్ కలవర్పాటుగక్క గురి అయాయడ్డ అధిక్నరి. వింటనే
సమాధ్యన్ిం యివవటానికి కొద్దిగా త్టపటాయిించాడు.
"ఏమిటి ఆలోచిసతన్నావ్? ఎవరూ లేరా మన్ దగిర్ అటుగవింటి వయక్కతలు?"
సేన్నపతి ప్రశిాించేసరికి గాఢింగా నిట్టారిు త్న్ అనుచరులక్క ైగగచేశ్నడు.
వింటనే ఆ కటాడిం వలుపలికి పోయి,పద్ద నిమిష్టల త్రావత్
పటుగాక్కవచాురు వారు ఒక సన్ాపాటి వయకితని. గాలి గటిాగా వీసేత
ఎగరిపోయేటటుగోగా అగుపిసతన్ా ఆ బలహీన్వయకిత క్నళ్ళళ,చేతులక్క బలమైన్
సింకెళ్ళళ త్గలిించబడి వుిండటానిా గమనిించి ఆశ్ుర్యపోయాడు ధన్దుపుర్పు
సేన్నపతి.
ఒర్లలోనుించి తీసిన్ కర్వాలాలిా అత్ని వనుాక్క ఆనిించి అడుగులోో
అడుగులు వేస్తత వసతన్ా భటుగలిా కూడ్డ చూసి నొసలు ఎగుర్వేశ్నడు.
"చిటికెలో కనుమాయ చేసి మన్ిందరినీ మటిా తినిపిించగల
మహాచతురుడు యిత్డు. కొన్నాళ్ళక్రిత్ిం మన్ కోశ్నగారానికి కన్ాిం వేసి
పారిపోతుిండగా,అదృషావశ్నతుత అశ్వింమీద నుించి పడిపోయి మన్క్క దరిక్నడు.
విచార్ణ పూరితక్నవస్తింద్ద. బహుశ్న ఉరిశిక్ష పడవచుని అిందరూ

19
అనుక్కింటుగన్నారు" సేన్నపతి వనుక నిలబడి ర్తిండోచెవికి చేర్క్కిండ్డ అతి
ర్హసయింగా విన్ావిించుక్కన్నాడు క్నరాగృహాధిపతి.
"అధిక్నరులింటే ఇసమింత్ కూడ్డ భయింలేని మనిష్ట యిత్ను.
అధిక్నర్ిం చెలాయిించ చూసిన్వారిని,నోటికి వచిున్ మాటలతో ద్రుణింగా
అవమానిించటిం ఇత్నికి బాగా అలవాటుగ" అత్నిా ముిందుగానే అకుడికి
పిలిపిించకపోవడ్డనికి క్నర్ణ్యనిా కూడ్డ వలోడిించాడు అత్ను.
కర్చర్ణ్యలక్క త్గలిించిన్ సింకెళ్ళళ గణగణమని మ్రోత్లుచేసతిండగా
ముిందుక్క వచిు త్న్ ఎదుట నిలబడిన్ ఆ అపరిచితుడివింక కోర్గా చూసి
త్లవూపాడు సేన్నపతి.
"న్నపేరు గరుిడు...దింగత్న్నలు చేయటిం న్న వృతిత. అింత్క్కమిించి
న్నగురిించి తెలుసకోవాలిసన్ అవసర్ిం ఎవరికీ లేదు. పటుగాబడ్డాను క్నబటిా మీక్క
చేత్నైన్ శిక్షను నిర్భయింత్ర్ింగా వేసకోిండి. పటుగాబడ్డాన్ని చెపిు అలుస
చేయకిండి. మరాయదగా వుిండదు" జింక్క గింక్క అనే మాటలక్క అర్థిం
తెలియన్టుగో మహా పొగరుగా చెపాుడు ఆ వయకిత.
ద్రుణమైన్ కోపింతో కింపిించిపోతూ సేన్నపతి ఆసన్ింమీద్దనుించి లేచి
అత్ని చెింపలు పగలగడతాడని వూహిించాడు క్నరాగృహాధిపతి. అటుగవింటి పని
ఏదీ చేయకపోగా,ఆ వయకిత మాటలక్క చిరున్వువలు చిింద్దించాడు సేన్నపతి.
"ఇత్నితో నేను క్నసతింత్ ఏక్నింత్ింగా మాటాోడ్డలి. అన్యధ్య
భావిించక్కిండ్డ అవత్లికి పోిండి మీర్ింతా" అింట్ట క్నరాగృహాధిపతి వింక
చూశ్నడు.

20
 ఆ మాటలు విని విపరీత్మైన్ భయింతో న్లోబడిపోయిింద్ద అధిక్నరి
వదన్ిం.
"ప్రభూ! వీడు సామానుయడు క్నడు. వీడితో మీరు ఒింటరిగా వుిండటిం
చాలా ప్రమాదిం. వీడు..." అని అభయింత్ర్ిం తెలుబోతుిండగా చేతిని ఎతిత
వారిించాడు సేన్నపతి.
అధిక ప్రసింగిం చేసేత అిందుక్క ఎటుగవింటి మూలయిం చెలిోించాలిస వసతిందో
తెలుస క్నబటిా,మారు మాటాోడక్కిండ్డ త్న్ అనుచరులతో ఆ మింద్దర్ింలో నుించి
బయటకి వళ్ళోపోయాడు క్నరాగృహధిపతి.
సేన్నపతి దగిరే నిలుచున్ా దళ్పతి కూడ్డ మింద్దర్ ద్వర్ిం ద్టి ఆవలికి
పోయేద్క్న ఆగ చిన్ాగా న్వావడు గరుిడు.
"కించిని పాలిించే క్కలోతుతింగ చోళ్చక్రవరిత మీక్క బహుకరిించిన్
ఆభర్ణ్యలు మటుగమాయిం అయాయయి... వాటి జాడలిా తెలుపకోర్టానికి
యికుడికొచాురు మీరు."
సేన్నపతి నోటివింట ఒకుమాట కూడ్డ వలువడకముిందే త్న్ింత్ట త్ను
చెపాుడు.
అత్ని శ్కితయుక్కతలు ఎటుగవింటివో అింత్క్కముిందే క్నరాగృహాధిపతి నోటి
వింట విన్టిం జరిగన్న, అవి ప్రత్యక్షింగా త్న్ ఎదుట ప్రదరిశత్మయేయసరికి
మతిపోయిన్ింత్ పని అయిింద్ద సేన్నపతికి.
నేరుుగా సరుిక్కన్నాడత్ను త్న్ ఆలోచన్లిా. గరుిడిముిందు
తేలికపడక్కిండ్డ త్పుుకోగలిగాన్ని అనుక్కన్నాడు గాని, మరోసారి న్వవనే
న్వావడు ఆ దింగ. "ఆయుధ విదయలోో అపార్మైన్ అనుభవిం సింపాద్దించి అనేక

21
యుద్ధలోో మహావీరులనే కీరితని గడిించిన్ మీ ఎదుట నీతినియమాలక్క
సింబింధిించిన్ మాటలిా చెపుటిం త్పేున్ని అనిపిసతన్నా,మా దింగలక్క
సింబింధిించిన్ ప్రసాతవన్ వస్తింద్ద క్నబటిా ఒకే ఒకమాట చెపుదలచుక్కన్నాను.
చెపుమింటారా ప్రభూ?" విన్యింగా అడిగాడు.
త్ను నోరు తెరిచి ఒకుమాట కూడ్డ మాటాోడకముిందే అత్న్లా గడగడ్డ
మాటాోడేస్తతిండటానిా గమనిించి నిరుత్తరుడైపోయాడు సేన్నపతి.
"ఇత్రుల శ్రమను దోచుకోవటమనే అన్నయయపు వృతితలో వున్నా, మాక్క
ఒకే ఒక నియమిం వుింద్ద. ప్రాణ్యలుపోయే పరిసిథతి ఎదుర్యిన్న, మెడక్క
ఉరిత్రాడు త్గలిించబడే త్రుణిం ఆసన్ామైన్న ,పొర్పాటుగన్ కూడ్డ
తోటిదింగలను గురిించి అధిక్నరులక్క వలోడి చేయమని. ఇక ఈ విషయింలో
మీరు అన్వసర్మైన్ శ్రమక్క గురిక్నక్కిండ్డ యిింటికి మర్లిపొిండి. మీ ఇింటి
పరిసిథతులిా చకుద్దదుికోిండి" అింట్ట ర్తిండు అడుగులు వన్కిు వేశ్నడు గరుిడు.
ఆ కదలికక్క గలగలలాడిన్ ఇనుపసింకెళ్ళ మ్రోత్ను ఆలకిించి, లోపలకి
వచేుశ్నడు క్నరాగృహాధిపతి. కతితని దూసి గరుిడి మెడక్క ఆనిించాడు.
"మీ సేన్నపతిగారికి చెరువు చేయటింలేదు నేను. నిలుచున్ా చోటినిించి
వన్కిు జరిగాన్ింతే.." న్వువతూనే అత్నికి చెపాుడు గరుిడు.
ఎతితన్ కతితని ద్దించక్కిండ్డ అనుమతి కోసిం త్న్కేసి చూసిన్
క్నరాగృహాధిపతికి ైగగచేసి ఆసన్ింమీదనిించి లేచాడు సేన్నపతి.
"న్న ఇింట జరిగన్ దింగత్న్ననిా గురిించి న్నకింటేనీకే ఎక్కువ తెలిసిన్టుగో
న్నక్క అర్థమైింద్ద. నీ మన్స మార్ుటానికి ప్రయతిాించదలుచుకోలేదు నేను. నీ

22
అింత్ట నువువ మారుుక్కని న్నక్క క్నవలిసన్ విషయానిా వలోడిసేత చాలా
సింతోష్టసాతను" న్డుముమీద చేతులు వేసక్కింట్ట అన్నాడు.
మెడక్క ఆనిించివున్ా కర్వాలానిా లెకుచేయక యిింకో ర్తిండు అడుగులు
వన్కిు వేశ్నడు గరుిడు.
"మీ నీతినియమాల గురిించి ముిందుగానే హెచురిించాను మిమమలిా.
కొనిా కొనిా సమయాలోో ముక్కుక్క స్తటిగా పోవడిం,సాింప్రద్యబదధింగా
ఆలోచిించటిం పనికిరాదు. మీరు వింటనే వళ్ళళ మీ ఇింటికి చకుద్దదుికోిండి.
వళ్ళిండి" అింట్ట త్లను ప్రకుక్క తిపుుక్కన్నాడు.
మాట మాటక్క చివర్ అత్ను త్న్ ఇింటికి చకుద్దదుికోమన్టిం ఏమిటో
అర్థింక్నక త్ల విద్దలిస్తత, ఆ కటాడింలోనుించి వచేుశ్నడు సేన్నపతి.
"వాడు వటిా మొిండిమనిష్ట. నోటిని తెరిసేత ఎటుగవింటి మాటలు
వలువడతాయో త్న్కే తెలియని బిండరాయి" గురుిడి ప్రవర్తన్క్క సింజాయిషీ
యిచుుకోవటిం కోసిం బయటికి వచిున్ క్నరాగృహాధిపతి భుజిం త్టిా త్న్
బిండిలో కూరుున్నాడు.
క్కనికిపాటుగో పడుతున్ా అశ్నవలను అద్దలిించి ఇింటిదోవ పటిాించాడు
అత్ని దళ్పతి. పావుఘడియలో ఇింటికి చేరాుడు.
***
స్తరుయడు పడమటి ద్దశ్క్క మర్లిన్ ఒక ఘడియక్క రాచవీధిలోని
మదయశ్నల ముిందుక్క పోయాడు న్నసీరుడు.
అత్ని కోసమే ఎదురుచూసతన్నాడు అత్ని సేాహితుడు. కూరుున్ా
ప్రదేశ్ింలోనుించి ఛింగున్ లేచి ఎదురువచాుడు.

23
 "నువువ చెపిున్ పనిని చెపిున్టుగోగా చేసేశ్నను. న్నమీద ఎవరికీ ఎటుగవింటి
అనుమాన్ిం రాక్కిండ్డ చాలాజాగ్రత్తలు తీసక్కన్నాను."
దుసతలచాటుగన్ ద్చివుించిన్ ఒక పటుగాగుడా మూటను త్డముక్కింట్ట
ఆన్ిందింగా అత్నికి చెపాుడు న్నసీరుడు.
"దింగత్న్ిం జరిగిందని పద్దమింద్దకీ తెలిసేత పరువులు పోతాయన్ా
భయింతో మౌన్ింగా వుిండిపోతాడని అనుక్కన్ా మీ త్ిండ్రిగారు అలా
చేయటింలేదు. న్న ఊహక్క విరుదధింగా ప్రవరితసతన్నాడ్డయన్. కనిపిించిన్
వార్ిందరికీ చెపిు యాగీ చేసేసతన్నాడు" అింట్ట అత్ని చేతిని పటుగాక్కని లోపలికి
తీసక్కపోయాడు సేాహితుడు.
"ఆచితూచి అడుగులు వేయకపోతే నీ గుటుగా ర్టాయిపోతుింద్ద. నీక్క
సలహా యిచిున్ిందుక్క నేను అన్నయయమైపోతాను. హేమసిందరిని గురిించిన్
ఆలోచన్లిా కొద్దిరోజులపాటుగ ఆపుకోవటిం చాలా మించిద్ద. మీ న్నన్ాగారి
హడ్డవిడి సదుిమణిగేటింత్వర్కూ బుద్దధగా ఇింటిపటుగానే వుిండటిం శ్రేయసుర్ిం."
చకుటి విండిపాత్రలోో మద్యనిా నిింపి,త్మ ఎదుటికి తెచిున్ మదయశ్నల
యజమాని అవత్లకి పోయేద్క్న ఆగ, ర్హసయింగా త్న్ అభప్రాయానిా
తెలియచేశ్నడు.
మదయిం గింతులోకి పోయేటింత్వర్కూ బుద్దధగానే త్లవూపాడు
న్నసీరుడు. గింతులోకి పోయిన్ వింటనే కనులు చిటిోస్తత కోర్గా చూశ్నడు.
"అనుక్కన్ా పనిని అనుక్కన్ాటుగోగా చేయటిం త్పు మధయలో మాటలు
మర్ుటిం న్నక్క అలవాటుగలేదు. నేను ఈరోజున్ హేమసిందరి దగిరికి వళ్ళళ

24
తీర్వలిసిందే" పటుగాదలగా అింట్ట పాత్రను అవత్లికి విసిరి చివువన్ లేచి
నిలబడ్డాడు.
అత్నిా బలవింత్ింగా ఆపటానికి ప్రయతిాించిన్ిందువలో అలోరి అవటిం
త్పు మరేవిధమైన్ ఉపయోగము వుిండదని గ్రహిించి గాఢింగా నిట్టారాుడు
అత్ని జత్గాడు.
"కడుపునిిండ్డ మదయిం సేవిించి ఆ మైకింలో అలోరి చేసేవారినీ,హదుిలు
మీరి ప్రవరితించేవారినీ ఎింతోమింద్దని చూసివున్నాింగానీ,మదయపు పాత్రను
పెదవులక్క ఆనిించుక్కన్ా వింటనే ర్తచిుపోయేవారిని ఇింత్క్క ముిందెన్ాడూ
చూడలేదు,ఇదే ప్రథమిం."
మదయశ్నలలో మరోమూలన్ కూరుున్ా పర్దేశీయుడు ఒకత్ను మెలిోగా
మాటలు ప్రార్ింభించబోయేసరికి చూపులతోనే మాటాోడవదిన్ాటుగో వారిించాడు
మదయశ్నల యజమాని.
"మా ధన్దుపుర్ సేన్నపతులవారి ఏకైక సింతాన్ిం అత్ను. లేకలేక
కలిగన్ిందువలో అతి గారాబింగా పెరిగాడు. బుద్దధ కొించెిం,అహింక్నర్ిం అధికిం
అయిపోయిింద్ద."
త్న్ సేాహితుడితో కలిసి న్నసీరుడు వళ్ళళద్క్న ఆగ,త్న్ అభప్రాయానిా
వలోడిించాడు అత్ను.
వయియపడగల ఆద్దశేషుడు భూమిని ర్క్షసతన్ాటుగోగా,త్న్ అసమాన్ శౌర్య
సాహసాలతో ధన్దుపుర్ సామ్రాజాయనిా పరిర్క్షించే సేన్నపతులవారి క్కమారుడు
పటాపగలు పద్దమిందీ చూసతిండగా మదయశ్నలలోో క్నలక్షేపిం చేయటమా?
విపరీత్మైన్ ఆశ్ుర్యింతో వడలుు అయాయయి ఆ పర్దేశీయుడి కనులు.

25
 "అదుపు త్పిున్ ఆశ్విం రౌతుక్క హాని చేసతింద్ద. పదధతి త్పిున్ పెింపకిం
క్కలానికి కీడు కలిగసతింద్ద. ఈ చిన్ావిషయిం కూడ్డ మీ సేన్నపతులవారికి
తెలియద్?" వుిండబటాలేక అడిగాడు పర్దేశీయుడు మదయశ్నల యజమానిని.
"ఈ రాజయింలో ఏ మూల ఏిం జరిగన్న వింటనే తెలిసిపోతుింద్ద మా
సేన్నపతులవారికి. త్న్ క్కమారుడు చేసే పనులను గురిించి మాత్రిం తెలియదు.
మితిమీరిన్ వాత్సలయిం వలో క్నబోలు..." అింట్ట ఇింకో ఇదిరు పౌరులు
భవన్ింలోకి వచేుసరికి మాటలిా ఆపేశ్నడు మదయశ్నల యజమాని.
త్న్ను గురిించి,త్న్ త్ిండ్రిని గురిించి అకుడ జరుగుతున్ా సింభాషణ
ఏమిటో తెలియని న్నసీరుడు మాత్రిం వడివడిగా అడుగులు వేస్తత న్గర్ద్వర్ిం
దగిరికి వళ్ళోపోయాడు.
పోడుగాటి బరిశెలిా,పదునైన్ ఖడ్డిలిా పటుగాక్కని క్నపలా వున్నార్కుడ
అనేకమింద్ద ైగనిక్కలు.
అకుడికి అలోింత్దూర్ింలోనే అగుపిసతన్ా హేమసిందరి నివాసానిా
కనులతోనే న్నసీరుడికి చూపిించాడు అత్ని సేాహితుడు.
"మీ ైగనిక్కలు చూసతిండగా అకుడికి పోవటిం మించిద్దక్నదు. చీకటిపడే
వర్కూ ఇకుడే నిలబడద్ిం" లోగింతుకతో హెచురిించాడు.
త్న్ను గురుతపటిా అభవాద్లు చేసతన్ా ైగనిక్కలిా సాదర్ింగా
పలుకరిించాడు న్నసీరుడు.
"పరాయి రాజాయలనుించి పౌరులు వసతన్నారా మన్ పటాణ్యనికి?" అింట్ట
పరామరిశించాడు.

26
 ఇత్ర్ న్గరాలనుించి అక్రమింగా ప్రవేశిించేవారిని
అడుాకోవటానికి,న్గర్ింలోకి తీసక్కరాబడే వాయపార్ వసతవులమీద సింకిం
విధిించి,వస్తళ్ళళ చేయటానికి నియమిించబడిన్వారు ఆ ైగనిక్కలు.
రాకరాక వచిున్ సేన్నపతులవారి ముదుిబిడాడికి తాము చేసతన్ా
పనులనిాటి గురిించి విశ్దింగా చెపాురు ఆ ైగనిక్కలు. ఆ రోజు వస్తలైన్
సింకపు మొతాతలను కూడ్డ చూపిించారు.
"మీ పనితీరు న్నక్క బాగాన్చిుింద్ద. ఏదో ఒకరోజు మీ గురిించి మా
త్ిండ్రిగారికి త్పుక్కిండ్డ తెలియజేసాతను" గింభీర్మైన్ కింఠింతో వారిని
మెచుుక్కింట్ట అన్నాడు న్నసీరుడు.
విపరీత్మైన్ సతోషింతో విపాురాయి ఆ ైగనిక్కల ముఖాలు. వింగ వింగ
న్మసాురాలు చేస్తత విన్యవిధేయత్లిా ప్రదరిశసతిండగా న్గర్ద్వరాలిా
సమీపిించాయి కొనిా వాయపార్ శ్కటాలు.
ఒకరివనుక ఒకరుగా ఆ శ్కటాల దగిరికిపోతున్ా ైగనిక్కలక్క
అగుపిించక్కిండ్డ న్నసీరుడి చేతిని పటుగాక్కన్నాడు అత్ని సేాహితుడు.
"మరో అర్థఘడియవర్కూ తీరిక వుిండదు వీరికి. శ్కటాలలోని వసతవులిా
చూడ్డలి. శ్కట యజమానుల ఆరాలు తెలుసకోవాలి. అవత్లికి పోవటానికి
మన్క్క ఇింత్కింటే మించి సమయిం మంకటి లభించదు" అింట్ట ఇవత్లికి
తీసక్కవచాుడు.
ఒకద్ని వనుక ఒకటిగా నిలబడిన్ వాయపార్ శ్కటాలిా చూసేటిందుక్క
ైగనిక్కలతోపాటుగ గుింపుగా పోగుపడుతున్నారు ఆ చుటుగాపటో నివసిించే పౌరులు.

27
 ఆ సిందడి మధయలో చలోగా వారాింగన్లు నివసిించే వీధిలోకి వళాళరు
సేాహితులు ఇదిరూ. ఇింద్రభవన్ిం మాద్దరి అిందింగా అగుపిసతన్ా హేమసిందరి
భవింతిని చేరుక్కని ముఖద్వరానిా త్టాారు.
వింటనే తెరుచుక్కన్నాయి త్లుపులు.
విసగాి చూస్తత త్ల బయటికి పెటిాింద్ద హేమసిందరి త్లిో శివక్నమిని.
న్నసీరుడిని గురుతపటిాన్ వింటనే ఆమెముఖింలో ప్రత్యక్షమయాయయి అనేక
ర్క్నల భావాలు.
"ర్ిండి... లోపలికి ర్ిండి. త్మవింటి పెదిలు మా ఇింట అడుగుపెటాడిం
మా పూర్వజన్మ సకృత్ిం" అింట్ట లోపలికి ఆహావనిించిింద్ద.
సేాహితుడితో కలిసి ముఖద్వరానిా అధిగమిించాడు న్నసీరుడు.
విశ్నలింగా వున్ా ఒక సిందర్ మింద్దర్ింలోకి అడుగుపెటిా, శివక్నమిని
చూపిించిన్ ఒక చకుని ఆసన్ింమీద కూరుున్నాడు.
"సేన్నపతులవారికి ముదుిల బిడావై వుిండికూడ్డ న్న క్కమర్తత న్ృతాయనిా
చూడటానికి సామానుయల వలె సభాభవన్ిం ద్వర్ిం దగిర్ నిలబడిన్
సౌిందరోయపాసక్కలు మీరు. మమమలిా వదుక్కుింట్ట మా ఇింటికి రావటిం మా
అదృషాిం" అిందమైన్ విింజామర్ నొకద్నిా అిందుక్కని సవయింగా విసరుతూ
ఉపచార్ వాక్నయలు మొదలు పెటిాింద్ద శివక్నమిని.
మాటలతో క్నలక్షేపిం చేయటిం అన్వసర్మని భావిసతన్ాటుగో,ఆసన్ింలో
అసహన్ింగా అట్టఇట్ట కద్దలాడు న్నసీరుడు.
"మీ అమామయి అిందిం న్న మన్ససను దోచుక్కన్ాద్ద. మీక్క అభయింత్ర్ిం
లేకపోతే... " అింట్ట సాభప్రాయింగా చూశ్నడు.

28
 చేతిలోని విింజామర్ను ప్రకున్ పెటిా,వింటనే చేతులిా త్టిాింద్ద శివక్నమిని.
ర్తిండు క్షణ్యల త్రావత్ ఆ మింద్దర్ింలోకి వచిున్ సౌద్మినిని చూసి
చేయివూపిింద్ద.
"ఇింత్క్కముిందు లోపల పెటామని నీక్క ఇచిున్ పళ్ళరానిా తీసక్కరా"
అని ఆజఞ ఇచిుింద్ద.
పటుగాతెర్లతో అలింకరిించి వున్ా మరో మింద్దర్ింలోకి పోయి ఒక పెది
పళ్ళరానిా తీసక్కవచిుింద్ద సౌద్మిని. ఆ పళ్ళర్ింమీద కపిువున్ా జలతారు
వసాానిా తొలగించిింద్ద శివక్నమిని.
ర్వవలు , కెింపులు పొద్దగన్ కింఠహారాలున్నాయి ఆ పళ్ళర్ింలో. పటుగాగుడా
మూటల నిిండుగా బింగారు న్నణేలున్నాయి.
"న్న క్కమార్తత న్ృతాయనిా చూసి పర్వశిించిపోయిన్ న్లుగురు కళా
హృదయులు ఇింత్క్కముిందే పింపిన్ క్ననుకలు ఇవి... సమాధ్యన్ిం ఇవవటానికి
కొద్దిపాటి వయవధి క్నవాలని అడిగాను" అింట్ట న్నసీరుడి ముఖిం లోకి చూసిింద్ద.
త్డుముకోలేదు న్నసీరుడు. త్న్ ంింటిన్ వున్ా మూటను తీసి ఆ పళ్ళర్ిం
మీద్దకి విసిరాడు.
ఆ అదటుగక్క త్న్ింత్ట త్నే ఊడిపోయిింద్ద ఆ మూటక్క వున్ా ముడి.
కనులు చెద్దరిపోయే క్నింతులిా వలువరిస్తత బయటికి వచిుింద్ద క్కలోతుతింగ చోళ్
చక్రవరిత సేన్నపతికి సవహసాతలతో బహూకరిించిన్ పచులపత్కిం.
ద్నిా వన్ాింటి బయటికి తొింగచూసిింద్ద ముతాయలు పొద్దగన్
కర్కింకణిం.

29
 ఆ ర్తిండిింటినీ చూసి వాటి విలువను మన్సలోనే గుణిించుక్కనే సరికి
ఊపిరి ఆగపోయిన్ింత్ పని అయిింద్ద శివక్నమినికి. దూర్ింగా నిలబడిపోయిన్
సౌద్మినిని దగిరికి పిలిచి అతిథులక్క సపర్యలు చేయమని స్తచిించిింద్మె.
"మీ గురిించి మా హేమసిందరికి ఒకమాట చెపిు చిటికెలో వసాతను.
కొద్దిసేపు విశ్రింతి తీసక్కింట్ట వుిండిండి" అింట్ట పరుగులాింటి న్డకతో పై
అింత్సథలోకి వళ్ళోింద్ద.
త్న్ త్ిండ్రిగారి పచులపత్కిం, ముతాయల కర్కింకణిం ఆమె మతిని
పోగటిాన్టుగో గ్రహిించి ముసిముసిగా న్వువక్కన్నాడు న్నసీరుడు. ఆసన్ిం వన్కిు
చేర్గలబడి విశ్రింతిగా కూరుున్నాడు.
పై అింత్సతలోని శ్యన్మింద్దర్ింలో కూరుుని పింజర్ింలోని
రామచిలుకక్క మాటలు నేర్ు ప్రయతిాస్తింద్ద హేమసిందరి. సింభ్రమింగా
వచిున్ త్లిోని చూసి నొసలు విరిచిింద్ద. ఆమె చెకిుళ్ళను పుణికి మెటికలు
విరిచిింద్ద శివక్నమిని. నుదుటిని చుింబిించి దగిరికి తీసక్కన్ాద్ద.
"ఏమిటమామ యిద్ద? ఏమిటి ఈ ఆన్ిందిం?" ఆశ్ుర్యింగా చూస్తత
అిందమైన్ కింఠింతో ప్రశిాించిింద్ద హేమసిందరి.
"మామూలు ఆన్ిందిం క్నదు త్ల్లో యిద్ద. ఈ వయసలో కూడ్డ క్నలికి
గజ్జెకటిా న్ృత్యిం చేయాలని అనిపిసతన్ా ఆన్ిందిం. గింతెతిత గాన్ిం చేయాలని
కోరిక పుటిాసతన్ా సింతోషిం" మరోసారి కూతురి చెకిుళ్ళను పుుకక్కతూ చెపిుింద్ద
శివక్నమిని.
అర్థింక్నలేద్ మాటలు హేమసిందరికి.

30
 "కటుగాబటాలతో ఈ న్గరానికి వచిున్ిందుక్క మన్క్క త్గన్ హోద్
ఈన్నడు లభించిింద్ద. మన్ సేన్నపతులవారి ముదుిబిడాడు నీమీద మన్స పడి,
అపూర్వమైన్ బహుమతులను తీసక్కవచాుడు. అత్నితో సింబింధిం మన్
పర్పతిని పెించుతుింద్ద. నువువ వింటనే క్రిింద్దకి వచిు అత్గాడిని పలుకరిించు"
అసలు విషయానిా చెపిుింద్ద శివక్నమిని.
ఆమె మాటలు విని ఒకుసారిగా క్నింతివిహీన్ిం అయిింద్ద హేమసిందరి
వదన్ిం.
"కటుగాబటాలతో యికుడికి వచిున్న, రాజాశ్రయిం లభించటింవలో
అింతులేని సింపద మన్ హసతగత్మైింద్ద. ఇపుుడు మన్ పర్పతికి వచిున్
త్క్కువత్న్ిం ఏముిందమామ?" త్డబడుతున్ా కింఠింతో భయపడుతూ మెలిోగా
అడిగింద్ద.
చటుగక్కున్ మాయమైపోయిింద్ద శివక్నమిని వదన్ింలోని ఆన్ిందిం.
చిటికెలో కెింపుర్ింగును సింత్రిించుక్కన్నాయి ఆమె కనులు.
"రాజాశ్రయిం లభించిిందన్ా గర్వింతో మిడిసిపడకూడదు. నినుా మిించిన్
న్నటయకతెత ఇింకెవరైన్న అగుపిసేత మరుగైపోతుింద్ద రాజుగారికి నీ మీద వున్ా
అభమాన్ిం. ఆ త్రువాత్ మన్ిం బ్రతికేద్ద ఎలా?" కరుక్కగా ధవనిసతన్ా కింఠింతో
ప్రశిాించిింద్ద.
"ఇపుటివర్కూ నేను సింపాద్దించిన్ ధన్ిం మన్ిం హాయిగా
జీవిించేటిందుక్క సరిపోద్ అమామ?" గదిదకింఠింతో అడిగింద్ద హేమసిందరి.
"సరిపోదు. నువువ పుటిాన్ క్షణింనుించీ నేను చాలా కష్టాలు పడ్డాను. తిిండి
తినీ తిన్క్న నినుా పెించి పెదిచేశ్నను. సింగీత్న్ృతాయలు నేరిుించాను. న్న

31
మన్సక్క త్ృపితని కలిగించేలా నువువ జీవిించాలి" ఖచిుత్మయిన్ కింఠింతో
చెపుతూ కూతురు చేయి పటుగాక్కని త్లుింమీద్దనిించి లాగింద్ద శివక్నమిని.
ఎింత్ ప్రయతిాించిన్న ఆగక్కిండ్డ హేమసిందరి చెకిుళ్ోమీద్దకి వచేుశ్నయి
కనీాళ్ళళ.
"సేన్నపతులవారి త్న్యుడు వటిా ఆకతాయి అని అిందరూ అింట్ట
వుింటార్ట. త్ిండ్రికి వున్ా అధిక్నరానిా అడుాపెటుగాక్కని అత్ను చేసే చెడుపనులిా
భరిించటిం చాలా కషాిం అనికూడ్డ చెపుుక్కింట్ట వుింటార్ట. అటుగవింటి మనిష్ట
దగిర్కి న్నుా ర్మమన్మని పిలవటిం నీక్క భావయమా?" త్లిోచేతిని
వద్దలిించుకోవటానికి ప్రయతిాస్తత అడిగింద్ద.
ఒకుక్షణిం త్గిించుక్కన్ాద్ద శివక్నమిని త్న్ వేగానిా.
"అయితే సేన్నపతులవారి బిడాడిని ఏదో ఒకవిధింగా అవత్లికి
సాగన్ింపుతాను. అత్నికి క్నసతింత్ ముిందుగా వచిున్ కోశ్నధిక్నరి బహుమతులిా
అింగీకరిించు. అత్నిా మన్ ఇింటికి ర్మమని కబురు పింపిించు" సాలోచన్గా
సలహా చెపిుింద్ద.
మరిింత్గా క్నింతివిహీన్మైింద్ద హేమసిందరి వదన్ిం. కోశ్నధిక్నరి
ప్రవర్తన్ చాలా అసహయకర్ింగా వుింటుగిందట. ఆయన్ దరిశించని ఇలుో అింట్ట
మన్ వీధిలో ఏదీ లేదట..." అని చెపుబోతుిండగా, చటుగక్కున్ చేతిని జాచి ఆమె
పయ్యయదను గటిాగా పటుగాక్కన్ాద్ద శివక్నమిని.
"నువువ మన్సలో ఒకటి పెటుగాక్కని బయటికి ఇింకోమాట
మాటాోడుతన్నావు. చిన్ాపిలోవు కద్ అని ఓరుు వహిించి వూరుక్కన్నాను. అసలు
విషయిం ఏమిటో వింటనే చెపుు. సేన్నపతి క్కమారుడినీ, కోశ్నధిక్నరినీ క్నదని

32
నువువ ఎవరిని చేపటాాలని అనుక్కింటుగన్నావ్?" వున్ాటుగోిండి వికృత్ింగా
మారిపోయిన్ కింఠింతో విసరుగా ప్రశిాించిింద్ద.
త్లిోచేతిలో బిగుసక్కపోయిన్ పయ్యయదను వద్దలిించుకోవటానికి
ప్రయతిాించిన్ హేమసిందరి త్ల వించుక్కని మౌన్ింగా వుిండిపోయిింద్ద.
"క్నవాలని వచిున్ అతిథులిా క్రిింద కూరోుబెటిా వచాును. ఆలసయిం
చేయక్కిండ్డ నీ మన్సలోని మాటను చెపుు. ఏిం చేయాలని అనుక్కింటుగన్నావ్?"
క్షణక్షణ్యనికీ అధికమైపోతున్ా కోపానిా అుకచుకోలేక హుింకరిించిన్టుగో అడిగింద్ద
శివక్నమిని.
"నేను ఎవరి ఆశ్రయింలోనూ బ్రత్క్నలని కోరుకోవటింలేదు. వివాహిం
చేసక్కని గృహిణిగా జీవిించాలని అనుక్కింటుగన్నాను" జారిపోయిన్ ధైరాయనిా
కూడదీసక్కింట్ట అన్ాద్ద హేమసిందరి.
ఆశ్ుర్యింతో కనులిా పెదివిచేసి చూసిింద్ద శివక్నమిని. "నువువ... నువువ
వివాహిం చేసక్కింటావా? ఒళ్ళళ అముమకోవాలిసన్ వారాింగన్ వివాహిం
చేసక్కింటుగింద్? మతి వున్ాద్ హేమా నీక్క?" అని అడుగుతూ నుదుటిమీద
చేయివేసి చూసిింద్ద.
ఆ చేతిని అవత్లక్క జరిపి త్లను ప్రకుక్క తిపుుక్కన్ాద్ద హేమసిందరి.
"ఒళ్ళళ అముమక్కని బ్రత్కమని ఎవరినీ శ్నసిించలేదు సృష్టాకర్త.
జరుగుబాటుగ లేక,మరోలా బత్కటిం చేత్క్నక వృతితలోకి లాగబడ్డారు
మన్లాింటివాళ్ళళ. వివాహిం చేసక్కని ఒకే మనిష్టకి కటుగాబడి వుింటాన్ింటే
ఎవరూ అభయింత్ర్పెటారు" అని అింట్ట వుిండగా కటాలు తెించుక్కన్ాద్ద ఆమె త్లిో
క్రోథిం.

33
 "వివాహిం చేసక్కింటావా? ఒకే మనిష్టకి కటుగాబడి వుింటావా? ఇింత్
క్నలిం నీమీద ఎనోా ఆశ్లు పెటుగాక్కని నీ కోసమే బ్రతుక్కతున్ా న్నుా న్డివీధిలోకి
నెటిా యాచక్కరాలిగా జీవిించమింటావా? ఎింత్ ధైర్యిం వచిుిందే నీక్క?
ఈ మాటలిా ఎవరు బోధిసతన్నారే?" అింట్ట కూతురు చెింపలమీద
బలింగా కొటిాింద్ద.
ఆ అదటుగక్క త్లుింమీద వలిోకిలా పడిపోయిింద్ద హేమసిందరి.
క్కింక్కమ పూసిన్టుగో ఎర్రగా కింద్దపోయిన్ ఆమె చెింపలిా చూసిన్ త్రావత్
కూడ్డ త్గిలేదు శివక్నమిని కోపిం.
"పిచిు పిచిు మాటలతో, పిచిు పిచిు ఆలోచన్లతో క్నలక్షేపిం చేసేత
వూరుక్కింటాన్ని, ఓరుు వహిసాతన్ని అనుకోబోక్క. నేను చెపిున్టుగో చేయకపోతే నీ
అింతు చూసాతను. న్న కింఠింలో ప్రాణిం వుిండగా నీ ఆటలు సాగవు.
రేపు సాయింత్రిం ఇదే వేళ్క్క సేన్నపతులవారి బిడాడు ఇకుడికి వసాతడు.
అత్నిా ఆహావనిించు. అత్ని ఆదరాభమాన్నలిా సింపాద్దించు. అిందుక్క భన్ాింగా
జర్గటానికి ఎింత్మాత్రమూ వీలులేదు. జాగ్రత్త."
ఖింగుమింటుగన్ా కింఠింతో కడసారిగా చెపిు ఆ మింద్దర్ింలో నుించి
బయటికి వచేుసిింద్ద.
ఆసన్ిం వన్కిు వాలి కూరుున్ా న్నసీరుడు ఆమె అడుగుల సవవడిని
ఆలకిించి ముిందుక్క వింగాడు.
వదన్ింలో గూడుకటుగాక్కని వున్ా అలజడి అత్ని కనులక్క
అగుపిించక్కిండ్డ జాగ్రత్తపడిింద్ద శివక్నమిని. చిరున్వువను పులుముక్కన్ాద్ద.

34
 "అనుకోని విధింగా వచిున్ మీక్క వింటనే సావగత్ిం పలకటానికి
బిడియపడుతున్ాద్ద హేమసిందరి.
రేపు ఇదే సమయానికి రాగమరేమో అడిగర్మమని అింటోింద్ద.
మక్కువ కలిగన్వారికి మంకురోజు ఆగటిం ఏమింత్ కషాిం క్నబోదని
చెపిు వచాును" న్యగారాలను ఒలికిస్తత చెపిుింద్ద ఆమె.
ఆత్రుత్గా చూసిన్ న్నసీరుడికి ఆశ్నభింగిం అయిింద్ద.
అత్ని ముఖిం చిన్ాబోయిింద్ద.
"అనుక్కన్ా పనిని అనుక్కన్ావింటనే సాధిించి తీరాలన్ా పటుగాదల మీ
వింటి ప్రభువులక్క వుిండటిం చాలా సహజిం. పువువలకింటే సక్కమార్మైన్ స్త్రీ
హృదయానిా జయిించటానికి తొిందర్పాటుగ పనికిరాదని కూడ్డ మీక్క తెలిసే
వుింటుగింద్ద" అత్ని ముఖింలోని భావాలను గమనిసతన్ా శివక్నమిని వింటనే
సరిిచెపిుింద్ద.
"రేపు... రేపు ఇదేవేళ్క్క ర్మమన్మని చెపిుింద్?" ఎింతోప్రయత్ాింమీద
త్న్ మన్సను కూడదీసక్కింట్ట అడిగాడు న్నసీరుడు.
"త్పుక్కిండ్డ ఒకుక్షణిం కూడ్డ అటుగ ఇటుగ క్నక్కిండ్డ రావచుు. మీ
రాకకోసిం,మీరు అింద్దించే బహుమతులకోసిం మా హేమ ఆశ్గా నిరీక్షస్తత
వుింటుగింద్ద."
త్న్ ముఖింలోని భావాలిా గ్రహిించిన్ జత్గాడు మెలోగా భుజానిా
సుృశిించడింతో త్డబాటుగను అుకచుక్కని త్లవూపాడు.

35
 3
న్నసీరుడినీ, అత్ని జత్గాడినీ ముఖద్వర్ిం వర్కూ వళ్ళళ సాదర్ింగా
సాగన్ింపిింద్ద శివక్నమిని. వీధి చివరికి పోయి వారిదిరూ కనుమరుగు క్నగానే
త్లపులు మూసి ఒక ఆసన్ింలో కూలబడిపోయిింద్ద.
"ఏమయిిందమామ?" ఆిందోళ్న్గా అింద్ద సౌద్మిని.
"సేన్నపతి క్కమారుడి అిండన్ చేరి ఆన్ిందింగా క్నలిం గడపమింటే, పెళ్ళళ
చేసక్కింటాన్నీ, గృహిణిగా బ్రతుక్కతాన్నీ పిచిుమాటలు మాటాోడుతోింద్ద
హేమసిందరి" నిర్సన్గా చెపిుింద్ద శివక్నమిని.
"చిన్ాపిలో కద్ అమామ... గారాబింగా పెరిగన్ ముగధరాలు. చనువుకొదీి
పలికి వుింటుగింద్ద. సరిిచెపితే సరిపోతుింద్ద" అనున్యింగా అన్ాద్ద సౌద్మిని.
ఆ మాటలతో మాయమైపోయిింద్ద శివక్నమిని ముఖింలోని నీర్సభావిం.
ఒకుసారిగా ఎరుపుర్ింగును పులుముక్కన్నాయి ఆమె కనులు.
"అద్ద చిన్ాపిలోక్నదు. వటిా మూరుఖురరాలు. పటుగా పటిాిందింటే ప్రాణ్యలు
పోయిన్న మన్స మారుుకోదు. అసలు ఇటుగవింటి పాడుమాటలు ద్ని
నోటివింట ఎలా వలువడ్డాయో న్నక్క అర్థింగావటింలేదు" కరుక్క కింఠింతో
అింట్ట లేచిింద్ద.
అటుగనుించి అటుగ పై అింత్సతక్క పోయి మరోసారి హేమసిందరితో
త్గవు పడుతుిందేమోన్ని గబగబా సరిిచెపుటానికి ప్రయతిాించిింద్ద సౌద్మిని.
"హేమసిందరి త్పుు అయివుిండదు ఇద్ద. రాజాశ్రయిం మన్క్క లభించిన్
క్షణింనుించీ ఈ వాడలో నివసిసతన్ా వారి ఏడుపుక్క అింతు అింట్ట లేక్కిండ్డ
వున్ాద్ద. మన్ ఉన్ాతిని చూసి సహిించలేని వార్తవరో ఏదో పాడుపని చేసి

36
వుింటార్ని న్నక్క అనిపిస్తింద్ద. ఏ దయాయనోా భూతానోా హేమసిందరి మీద్దకి
పింపకిం చేసివుింటార్ని న్న అభప్రాయిం" అని అన్ాద్మె.
త్న్ కూతురి మాటలక్క ఆమె మింక్కపటుగా క్నర్ణిం క్నదనీ, పరాయివారి
అస్తయాదేవష్టల ఫలిత్మనీ వినేసరికి చేతోత తీసివేసిన్టుగో మాయిం
అయిపోయిింద్ద శివక్నమిని మన్సలోని ఆిందోళ్న్.
"ఇపుుడు ఏిం చేయాలే సౌద్మినీ? ఏిం చేసేత ఈ గిందర్గోళ్ిం నుిండి
మన్ిం బయటపడతాిం?" ఆశ్గా చూస్తత వింటనే అడిగింద్ద.
సరైన్ సమయింలో సరైన్ మాటలిా వుపయోగించి ఆమె కోపానిా అణిచి
వేయగలిగన్ త్న్ తెలివితేటలిా త్న్క్క త్నే అభన్ింద్దించుక్కింట్ట ఏిం చేయాలో
వివరిించిింద్ద సౌద్మిని.
సానివాడక్క తూరుుద్దశ్లో వుింటుగింద్ద ఒక చిన్ా కొిండగుటుగా. ఆ
గుటామీద భక్కతలు ఎవరో తొలిపిించిన్ చిన్ాగుహలో క్నపుర్ముింటుగన్నాడు
వీర్భలోటుగడు అనే జైన్సిదుధడు ఒకత్ను.
"మింత్రత్ింత్రాలోో ఆరితేరిన్ చేయి ఆయన్ద్ద. ఎటుగవింటి క్షుద్రగ్రహమైన్న
ఆయన్ పేరుచెపితే గడగడలాడుతూ వయియ ఆమడల దూర్ిం పారిపోతుింద్ద.
జరిగింద్ద ఏమిటో చెపిు ఆయన్ సహాయానిా అరిథించిండి" అని స్తచిించిింద్ద.
క్షణిం ఆలసయిం చేయక్కిండ్డ బాడుగబిండీ నొకద్నిా పిలిపిించుక్కని
ప్రయాణ్యనికి సిదధిం అయిింద్ద శివక్నమిని. ఒక పళ్ళర్ింనిిండ్డ పూజాద్రవాయలు,
గుపెుడు బింగారున్నణేలు తీసక్కని బయలుదేరిింద్ద.

37
 "నేను తిరిగవచేువర్కూ అమామయిని ఒకకింట కనిపెటుగాక్కని వుిండు.
మన్ ఇరుగుపొరుగు వారినెవరినీ ఇింటోోకి రానీయక్క" అని సౌద్మినికి
జాగ్రత్తలు చెపుతూ బిండి ఎకిుింద్ద శివక్నమిని.
ఆమె దృష్టాపథింనుించి దూర్ిం అయేయవర్కూ వీధిలోనే నిలబడిింద్ద
సౌద్మిని. ముఖద్వరానిా మూసి యిింటిపనులలో నిమగాిం అవబోతుిండగా
విన్వచిుింద్మెక్క ఒక అలికిడి. వింట యిింటిలోనుించి ఇవత్లక్క వచిు చుట్టా
చూసేసరికి అగుపిించిింద్ద ఆమెక్క మధయమింద్దర్ింలో ర్తకులిా త్పత్పలాడిస్తత
గరికీలు కొడుతున్ారామచిలుక ఒకటి.
హేమసిందరి మింద్దరానిా వద్దలి ఎన్ాడూ రాని ఆ చిలుక, ఆరోజు అకుడ
కనిపిించడిం విచిత్రిం అనిపిించి, ద్నిా పటుగాక్కన్ాద్ద సౌద్మిని.
"హేమ గద్దలో ఏిం చేస్తింద్ద? పింజర్ింలోనుించి నువువ ఎలా బయటక్క
వచాువ్?" అని అడుగుతూ పై అింత్సతక్క పోయి, హేమసిందరి మింద్దర్
కవాటానిా గటిాగా త్టిాింద్ద.
అసర్సింధయవేళ్ నిద్రపోవటిం హేమసిందరికి అలవాటుగలేదు. ఒకవేళ్
బదధకింగా పరుిండివున్నా, కవాటాలు త్టిాన్ సవవడిని విన్గానే చటుగక్కున్ లేచి
సమాధ్యన్ిం ఇసతింద్ద. ఇపుుడు అటుగవింటిద్ద ఏమీ జర్గకపోవడింతో జలుోమన్ాద్ద
సౌద్మిని శ్రీర్ిం. కీడును శ్ింకిించన్నర్ింభించిింద్ద ఆమె హృదయిం.
"హేమసిందరీ? హేమా! ఏిం చేసతన్నావ్ త్ల్లో?" అని పిలుస్తత,
న్నలుగడుగుల దూర్ింలో వున్ా ఒక గవాక్షిం దగిరికి పోయి లోపలికి చూసిింద్ద.

38
 పెది పెది విింజామర్లను బిగించటానికి అనువుగా మింద్దర్పు పై కపుుక్క
అమరిువున్ా ఒక ఇనుపకొకేునికి త్న్ జలతారు చీర్తను ముడివేసి ఉరి
పోసకోవటానికి ప్రయతిాస్తింద్ద హేమసిందరి.
జలుోమన్ాద్ద సౌద్మిని శ్రీర్ిం.
"అయోయ...అయోయ...అదేిం పని హేమా? ఆగమామ...ఆగు త్ల్లో..."
బెింబ్బలుగా అరుస్తత గవాక్షింమీద అరిచేతులతో కొటిాింద్ద.
కనీాటి చారికలతో మలిన్మైన్ వున్ా ముఖానిా తిపిు ఆమెకేసి చూసిింద్ద
హేమసిందరి, వింటనే త్లను ప్రకుక్క తిపుుక్కని, చీర్త ముడిని త్న్ కింఠానికి
త్గలిించుక్కన్ాద్ద. మైకిం ముించుక్కవసతన్ాటుగో అనిపిించిింద్ద సౌద్మినికి.
శ్రీర్ింలోకి శ్కిత అింతా ఆవిరి అయిపోతున్ా అనుభూతి కలిగింద్ద.
"త్పుు హేమా... నువువ చేసతన్ాద్ద చాలా పెది త్పుు... ఆగు త్ల్లో ఆగు"
అని బిగిర్గా అరుస్తత,మళ్లో మింద్దర్ిం కవాటాల దగిర్కి వచిుింద్ద.
ఇింక ఏ మాత్రిం ఆలసయిం చేసిన్న హేమసిందరి ప్రాణవాయువులు
అన్ింత్విశ్వింలో కలిసిపోతాయన్ా భయిం ఆమెక్క అపూర్వమైన్ శ్కితని
ప్రసాద్దించిింద్ద ఆ సమయింలో.
ఇదిరు బలాఢ్యయలు ఒకేసారి మొతితన్న చెక్కుచెదర్న్ింత్ బలింగా వుిండే
లోపలి గడియ,ర్తిండే ర్తిండు భుజపు దెబబలక్క వికృత్శ్బాిలు చేస్తత ఎగరిపడిింద్ద.
భళ్ళళన్ తెరుచుక్కన్నాయి త్లుపులు.
జలతారు చీర్తక్క వ్రేలాడబడిపోయిన్ హేమసిందరిని ర్తిండింగలోో
సమీపిించి అమాింత్ింగా పైకెతిత పటుగాక్కన్ాద్ద సౌద్మిని. ఎడమచేతిని పైకి
పోనిచిు ఆ ముడిని ఒకు గుింజు గుింజిింద్ద.

39
 పర్పర్మని చిరిగపోయిింద్ వస్త్రిం. జర్రుమని జారి క్రిింద్దకి
పడిపోయిింద్ద ప్రాణింలేని బొమమ మాద్దరి సౌద్మిని చేతులోోనుించి ప్రకునే వున్ా
త్లుింమీద పడిింద్ద హేమసిందరి.
దగిరోో వున్ా చెకుబలోమీద్ద మించినీటి పాత్రను అిందుక్కని ఆ ముదిరాలి
ముఖింమీద నీటిని చిలకరిించిింద్ద సౌద్మిని. న్నలుగు క్షణ్యల త్రువాత్ కనులు
తెరిచిింద్ద హేమసిందరి. వింటనే బావురుమింట్ట ముఖానిా చేతులోో
ద్చుక్కన్ాద్ద.
"ఎింత్పని చేశ్నవు త్ల్లో... నేను రావటిం గనుక క్నసతింత్ ఆలసయిం
అయివుింటే ఎింత్ ప్రమాదిం జరిగపోయి వుిండేద్ద" ఆమె త్ల నిమురుతూ
గదిదకింఠింతో అన్ాద్ద సౌద్మిని.
"న్నుా ఎిందుక్క ర్క్షించావు సౌద్మినీ? న్న త్లిో కోరికలక్క
అనుగుణింగా జీవిించటానిక్న? న్నక్క ఇషాింలేని జీవితానిా గడుపుతూ కృింగ
కృష్టించిపోవటానిక్న?" ఏడుస్తత అడిగింద్ద హేమసిందరి.
త్న్క్క ఇషాింలేని పనిని చేసిన్వారిమీద బ్రహమరాక్షసిలా
విరుచుక్కపడిపోయే శివక్నమినిని చిటికెలో శ్నింతిింపచేసి ఆవలికి
పింపిించగలిగన్ సౌద్మినికి ఎలా మాటాోడ్డలో తెలియలేదు.
"ఆడపుటక అింట్ట పుటిాన్ త్రావత్ జీవితాింత్ిం ఎవరినో ఒకరిని
ఆశ్రయిించుక్కని బ్రత్క్నలిసిందే కదమామ... పెించి పెదిచేసి ఆశ్లనిాింటినీ నీ
మీదనే పెటుగాక్క బ్రతికే నీ త్లిో మాటలిా క్నదని అన్టిం మించిగా వున్ాద్?" ఆమె
త్ల నిమురుతూ అడిగింద్ద ర్తిండుక్షణ్యల త్రువాత్.

40
 "న్న త్లిో ఆశ్లు న్న సఖసింతోష్టల మీద లేవు. న్న ద్వరా సింపాద్దించే
ధన్ింమీద వున్నాయి. ధన్సింపాదన్క్క ఎటుగవింటి పనికైన్న ప్రోత్సహిసతింద్ద.
మించిచెడుల విచక్షణ అన్వసర్మని అింటుగింద్ద" ఏడుస్తతనే చెపిుింద్ద
హేమసిందరి.
"ఎింత్ క్నదని అన్నా ఆమె నీ కన్ాత్లిో. ఆమె మన్సను కషాపెటేా పనులు
చేయడిం త్పుుత్ల్లో... నీక్క చేత్నైతే ఆమెను ఒపిుించి నీ ద్రికి మళ్ళోించుకోవాలి
గానీ,ఇలా ప్రాణ్యలు తీసకోవడిం మించి పదధతా?" వింటనే అడిగింద్ద సౌద్మిని.
"ధన్ సముపార్ెన్క్క సింబింధిించిన్ మాటలిా త్పు మరే విధమైన్
పలుక్కలిా వినిపిించుకోదు న్న త్లిో. ఆమెని ఒపిుించడిం అసింభవిం... సేన్నపతి
క్కమారుడు రేపు సాయింత్రిం ఇకుడికి వచేులోపల ప్రాణ్యలు తీసకోవడిం త్పు
న్నక్క మరో మార్ిింలేదు" అన్ాద్ద హేమసిందరి.
విపరీత్మైన్ వాత్సలయింతో నిిండిపోయిింద్ద సౌద్మిని హృదయిం.
కన్ాబిడాను కౌగలిించుక్కన్ాటుగో హేమసిందరిని బిగించి పటుగాక్కని త్న్ అక్కున్
చేరుుక్కన్ాద్ద ఆమె.
"నీక్క నేను సహాయిం చేసాతను. ప్రాణ్యలు తీసకోన్ని మాట ఇసేత నీ త్లిోని
ఒపిుించటానికి న్న తెలివిన్ింతా ఉపయోగసాతను" అని వాగాధన్ిం చేసిింద్ద.
త్న్ త్లిోని ఒపిుించడిం ఆమె అనుక్కన్ాింత్ తేలికపని క్నదని అన్బోయి,
ఆ మాటలిా త్న్లోనే అదుముక్కన్ాద్ద హేమసిందరి.
"మన్ సానివాడక్క సమీపింలోని కొిండగుటామీద నివసిించే వీర్భలోటుగడి
దగిర్కి వళ్ళోింద్ద నీ త్లిో. ఆమె తిరిగ వచేులోపుగా ముఖిం కడుగుక్కని ముసాతబు
చేసకో. జరిగింద్ద ఏమిటో ఆమెక్క తెలియనీయవదుి. సమయిం చూసక్కని నేను

41
గటిాగా మాటాోడతాను" అింట్ట త్లుింమీద్దనుించి లేచిింద్ద సౌద్మిని.
చిరిగపోయిన్ జలతారు చీర్ను చుటిా,ఒక మిందసిం చాటుగన్ పడేస్తత వుిండగా
కనిపిించాింద్మెక్క హేమసిందరి భుజింమీద్దకి చేరిన్ రాచిలుక.
"ద్నిమూలింగానే ఈరోజు నీ ప్రాణ్యలు క్నపాడబడ్డాయి. అద్దగనుక
క్రిింద్ద మింద్దర్ింలోకివచిు వుిండకపోతే నీ గురిించి ఆలోచిించేద్నేా క్నదు"
అింట్ట క్రిింద్దకి వళ్ళోపోయిింద్ద.
జలతారు చీర్తతో ఉరిపోసకోవాలని నిర్ణయిించుక్కనేముిందు త్నే
చిలుకను పింజర్ింలోనుించి వద్దలేసిన్ సింగతి చెపులేదు హేమసిందరి. చెకిుట
చేయి చేరుుక్కని అలాగే శూన్యింలోకి చూస్తత కూరుుిండిపోయిింద్ద. రాత్రి మొదటి
ఝాము గడిచిపోతున్ా సమయింలో తిరిగవచిుింద్ద శివక్నమిని.
"త్న్ దెబబక్క దయాయలేక్నదు, బ్రహమరాక్షస పటాలింకూడ్డ దూర్ింగా
పారిపోతాయని సగర్వింగా చెపాుడు వీర్భలోటుగడు. మింత్రిించిన్ తాయ్యతుత
యిచాుడు. రేపుకూడ్డ పూజలుచేసి మింత్రాక్షత్లు ఇసాతన్న్నాడు" ఆన్ిందింగా
అింట్ట న్వివ, న్లుపుర్ింగు ద్రానికి త్గలిించి వున్ా తాయ్యతుతనొకద్నిా
హేమసిందరి చేతికి కటిాింద్ద.
నీటితో నిిండుతున్ా త్న్ కనులిా చూసేత ఆమె తిరిగ తిటుగో
ప్రార్ింభసతిందేమోన్న్ా భయింతో వించిన్ శిర్ససను పైకి ఎత్తక్కిండ్డ మౌన్ింగా
వుిండిపోయిింద్ద హేమసిందరి.
అద్ద వీర్భలోటుగడి శ్కితకి నిదర్శన్ింగా భావిించి సింతోషింతో ఉపొుింగ
పోయిింద్ద శివక్నమిని.

42
 "రేపటికలాో మామూలుగా త్యారైపోతుిందని అన్నాడు. రేపటిద్క్న
ఆగాలిసన్ అవసర్మే లేదు. అపుుడే పనిచేయటిం మొదలు పెటిాింద్ద ఆయన్
మింత్రశ్కిత" పైనుిండి క్రిింద్దకి వస్తత ఆన్ిందింగా చెపిుింద్ద సౌద్మినికి.
బింగారు పళ్ళర్ింనిిండ్డ తినుబిండ్డరాలను పేరుుక్కని హేమసిందరి
ముిందుించిింద్ద సౌద్మిని.
"పసతలు పడుకోవటింవలో సమసయలు పరిషురిించబడవు. ఆహార్ిం
తీసకోక్కిండ్డ అలిగతే అమమక్క అనుమాన్ిం కలుగుతుింద్ద . న్న పని మరిింత్
కషాత్ర్వౌతుింద్ద" అని హెచురిస్తత వళ్ళోపోయిింద్ద.
వీర్భలోటుగడి శ్కితసామరాథయలమీద అపరిమిత్మైన్ న్మమకిం ఏర్ుడిన్
శివక్నమిని మాత్రిం హాయిగా భుజిించిింద్ద. అవక్నశ్ిం చూసక్కని త్న్తో
మాటాోడటానికి చూసతన్ా సౌద్మిని భావాలిా కొించెింకూడ్డ గమనిించక్కిండ్డ,
భుజిించిన్ వింటనే గుర్రుపెడుతూ నిద్రక్క ఉపక్రమిించిింద్ద.
ఒకోుసారి అర్థరాత్రి సమయింలో లేచి కూరోువటిం అలవాటుగ ఆమెక్క
గాఢనిదుిర్లో వున్ా సౌద్మినిని కూడ్డ నిద్రలేపి కబుర్ోతో క్నలక్షేపిం చేయటిం
పరిపాటి.
కింటిమీద క్కనుక్క లేక్కిండ్డ ఎదురుచూస్తత కూరుున్ాద్ద సౌద్మిని.
అర్థరాత్రి క్నదుకద్, చివరి యామిం సమీపిసతన్నా ఆమెక్క మెలక్కవ
రాకపోయేసరికి వికలమైన్ మన్సతో వీధివాకిలిని తెరిచి బయటికి వచిుింద్ద.
వింటనే ఆమెక్క కనిపిించిింద్ద సౌధోపరిభాగింలో నిలబడి వున్ా
హేమసిందరి. నిద్రపటాకపోవటిం వలో అట్ట ఇట్ట పచారుో చేస్తింద్మె.

43
 "ఏమైింద్ద సౌద్మినీ? అమమతో మాటాోడ్డవా?" బయటికి వచిున్
సౌద్మినిని పైనుించే పలుకరిించిింద్ద. ఏమని సమాధ్యన్ిం యివావలో తెలియక
త్లవించుక్కన్ాద్ద సౌద్మిని. విషణణవదన్ింతో త్లను తిపుుక్కని నిట్టారిుింద్ద
హేమసిందరి.
ఉబికి రాబోయిన్ కనీాటిని బలవింత్ింగా అదుముక్కింట్ట త్న్ శ్యన్
మింద్దర్ింవైపు కదలబోతుిండగా గాలివాటుగన్ అలలు అలలుగా ఆమె
కరేణింద్రియాలక్క స్కిింద్ద ఒక శ్బిిం.
త్న్ కనీాటిని గురిించి మరిచిపోయిింద్ద ఆమె. త్న్ బాధను విసమరిించిింద్ద.
"ఏమిటద్ద సౌద్మినీ? ఏమిటా శ్బిిం?" క్రిింద్దకి చూస్తత క్కతూహలింగా
ప్రశిాించిింద్ద.
చెవులు రికిుించి శ్రదధగా విింట్ట చిరున్వువతో త్లవూపిింద్ద సౌద్మిని.
"వైషణవద్సలు తెలోవారుఝామున్ న్గర్ సించారానికి బయలుదేరారు
త్ల్లో. శ్రీర్ింగింలో నివసిించే రామానుజులవారి శిషుయడు మొదలియాిండన్
సవయింగా మన్ న్గర్ింలోకి వచాుర్ట. వారి ఊరేగింపే అద్ద..." అింట్ట
వుిండగా మరిింత్ దగిరికి వచాుయి ఆ శ్బాిలు.
చదువురాని సామాన్య ప్రజలక్క కూడ్డ అర్థిం అయేయ రీతిలో భగవదభకితని
ప్రబోధిించటానికి పామర్భాషను ఉపయోగించుక్కింటుగన్నారు ఆ వైషణవ ద్సలు.
కఠిన్మైన్ సింసుృతానిా వద్దలి సామానుయలక్క చవిపుటిాించే పాటలు
పాడుతున్నారు.
నిదురావసథలో నిలిచిన్ ప్రాుకలు
నీ కథ వినున్న నిను ఓద్రేున్న

44
 విధిలిఖిత్ిం అతి బలాపేత్ిం
నిర్మలహృదయిం నీ కర్తవయిం
పతిత్ పావనుడు క్నవేటిర్ింగడు
సత్త్ము భక్కతల బ్రోచే దేవుడు
అతులిత్మగు శ్కితసింపనుాడు
వత్లను బాపే విజయకేత్నుడు
అత్ని న్ముమము అత్ని గనుము
అత్ని ల్లలల కథలను వినుము
అత్ని న్నమసమర్ణము చేయుము. గత్మును మరిచి ధైర్యము పొిందుము.
ఝలుోమన్ాద్ద శ్రదధగా ఆలకిసతన్ా హేమసిందరి శ్రీర్ిం.
ఎవరీ వైషణవద్సలు...? ఏమిటి వీరి పాటలు? ఎవరి గురిించి
పాడుతున్నారు? త్న్ గురిించేన్న??
గాఢనిదిర్లో వున్ా త్లిో లేసేత నోటికి వచిున్టుగో తిటిాపోసతిందన్ా విషయిం
తెలిసికూడ్డ, పరుగులాింటి న్డకతో క్రిింద్దకి రాక్కిండ్డ వుిండలేకపోయిింద్ద
హేమసిందరి.
శ్రీర్ింగింలో నివసిించే శ్రీరామానుజాచారుయల వారిని గురిించి చాలా
కథలు వినివుింద్ద.
ర్ింగన్నథుని విశ్నలనేత్ర యుగళ్ళని కనులారా దరిశించిన్ మహనీయుడట
ఆయన్! కోరి దరికి చేరిన్వారికి భగవదనుగ్రహానిా సింపాద్దించిపెటేా
మహాయోగట!

45
 ఆయన్ శిషుయడైన్ మొదలియాిండన్కి కూడ్డ అటుగవింటి
శ్కితవుిండకపోతుింద్? త్న్ వత్లను మాయిం చేయడ్డ పాద్లమీదపడి
ప్రారిథసేత??
విపరీత్మైన్ ఉదేవగింతో కింపిసతన్ా కరాలను ఒకటిగా చేరిు త్మ భవింతి
ఎదుట నిలబడిింద్ద హేమసిందరి.
ఎింతోసేపు ఎదురుచూడ్డలిసన్ అవసర్ిం లేక్కిండ్డ,ర్తిండు నిముష్టల
త్రావత్ ఆ వీధిలోకి రానే వచాుడు రామానుజులవారి శిషుయడు.
చిటిాత్ింబురాను చేత్ ధరిించి ఆన్ిందపర్వశ్ింతో అదుబత్ింగా
గాన్ించేస్తత హేమసిందరి ఎదుటికి ఏతెించాడు.
"ఆగు హేమసిందరీ... అమమక్క ఇటుగవింటి పనులు న్చువు... కొించెిం
ఆగు" అని వారిసతన్ా సౌద్మిని మాటలిా వినిపిించుకోక్కిండ్డ వీథిలోకి వళ్ళో,
ఆయన్ పాద్లక్క న్మసురిించిింద్ద హేమసిందరి.
"ఆరుతరాలిని సావమీ...న్న వత్లను మీరే తీరాులి" ఒకుసారిగా గదిదమైన్
కింఠింతో వేడుక్కన్ాద్ద.
అనుకోని విధింగా ద్రికి అడుావచిున్ ఆ ర్మణీయమూరితని చూసి ఒకిింత్
ఆశ్ురాయనికి గుర్యాయడు రామానుజులవారి శిషుయడు. అింత్లోనే త్న్ ఆశ్ురాయనిా
అుకచుక్కన్నాడు. అపూర్వమైన్ గేయిం ఒకటి ఆలవోకగా వలువడిింద్ద ఆయన్
పెదవులనుిండి.
న్ముమము న్ముమము న్నరాయుకని
న్మిమ చరిింపుము అత్ని శ్కితని
న్ముమము న్ముమము అష్టాక్షరిని

46
 న్మిమ వీక్షింపుము ఆన్ిందజోయతిని
ఆశీర్వద్దసతన్ాటుగోగా ముిందుక్క జాచబడిన్ అత్ని దక్షణహసాతనిా కనులక్క
అదుిక్కింట్ట ఒకుసారిగా కనీాటిపాలయిింద్ద హేమసిందరి.
"ఈ ధన్దుపుర్ రాజాసాథన్ింలో న్ృత్యించేసి అిందరి మన్సలను ర్ింజిింప
చేసే న్ర్తకి హేమసిందరి ఈమె..." లోగింతుకతో మెలోగా రామానుజులవారి
శిషుయడు మొదలియాిండన్కి విన్ావిించుక్కన్నాడు ప్రకునే వున్ా భక్కతడు ఒకత్ను.
చలోని వనెాల వలుగులా ఆ భకత శిఖామణి పెదవులపై ప్రసరిించిిందక
చిరుదర్హాసిం.
"న్గర్ింలో అడుగుపెటిాన్ త్రావత్ నీ గురిించి అనేకమింద్ద హరిభక్కతల
నోట విన్టిం జరిగింద్ద త్ల్లో. ఆత్మను పర్మాత్మతో ఐకయిం చేయగల అదుభత్మైన్
కళ్లో నిష్టాతురాలివి నువువ.
ఇలా బ్బలమాద్దరి బెింబ్బలుపడవలసిన్ అవసర్ింలేదు. నిిండు మన్సతో ఆ
దేవదేవుని ప్రారిథించు. కష్టాల కడలిని ద్టిించమని అరిథించు. సర్విం
శుభప్రదమౌతుింద్ద" వాత్సలయపూరిత్ వచన్నలతో ఉపదేశిించాడు.
ఆయన్ మాటలతో కొిండింత్ ధైర్యిం వచిున్టుగో కనీాటితో మలిన్పడిన్
బుగిలిా తుడుచుక్కింట్ట మరోసారి ఆయన్ పాద్లక్క న్మసురిించిింద్ద
హేమసిందరి. ద్రికి అడుా తొలగింద్ద.
ఆమె త్లిోని గురిించి ఆయన్క్క వివరిించి ఆమె మన్సను మారేు
విషయింలో ఏదైన్న ఉపాయిం చెపుతారేమో తెలుసకోవాలని అనుక్కన్ాద్ద,
వాకిటిలోనే నిలిచివున్ా సౌద్మిని. ఆమె ఆలోచన్లను గురిించి పటిాించు కోలేద్
భక్నతగ్రేసరుడు.

47
 త్ల్లో త్ిండ్రీ గురువు సేాహము
అక్ను చెల్లో చుటాము బింధము
మన్నా మిన్నా అగా జలము
జగతిని సర్వము దైవమయము
కరుణ్యమయుడు క్నవేటిర్ింగడు
శ్ర్ణన్ావారిని చేయి వదలడు
అష్టాక్షరి శుభమింత్ర జపిం
ఆన్ిందజోయతి సాక్షాతాుర్ిం
అని పాడుక్కింట్ట సాగపోయాడు.
ఆయన్తో గింతులు కలిపి క్నవేటిర్ింగని ఘన్త్ను కీరితసతన్ా
భక్కతజనులక్క కూడ్డ అింజలి ఘటిించబోతున్ా హేమసిందరి చేయి పటుగాక్కని
గబగబా ఇింటిలోకి తీసక్కపోయిింద్ద సౌద్మిని.
అపుుడే నిద్రలేచిింద్ద శివక్నమిని.
"తెలోవార్కముిందే త్లుపులిా తెరిచి ఎకుడికి పోయివసతన్నారే మీరు?"
అనుమాన్ిం నిిండిన్ కింఠింతో అడగనే అడిగింద్ద.
"వైషణవద్సలు మన్ వీధిలో ఊరేగింపులా వసతింటే చూడటిం కోసిం
వాకిటోో నిలబడ్డాిం" త్డుముకోక్కిండ్డ చెపిుింద్ద సౌద్మిని.
"కషాపడటిం ఇషాింలేని వార్ిందరూ వైషణవద్సల పేరుో పెటుగాక్కని, ఊరి
మీదపడి తిర్గటానికి అలవాటుగపడ్డారు. ఇింకెపుుడూ అటుగవింటివారిని
చూడటానికి వీధిలోకి వళ్ళకిండి. వాళ్ళళ చెడటమే క్నక్కిండ్డ త్మను వీక్షించ
వచిున్ వారిని కూడ్డ చెడగడతారు" త్న్ ఇింటిముిందు జరిగింద్ద ఏమిటో

48
తెలిసిన్టుగో గడగడ్డ మాటాోడటిం మొదలు పెటిాన్ శివక్నమినిని చూసి
తెలోబోయిింద్ద సౌద్మిని.
త్న్ భకితగాన్ింతో మోడుబారిన్ చెటోను ైగత్ిం చివురిింపచేయగల
రామానుజులవారి శిషుయడు పనీ పాటాలేని బదధకసతడ్డ ??
అటుగవింటి వారితో మాటాోడటిం యిషాిం లేకపోతే నింమహమాటింగా
మాట చెపుటిం బాగుింటుగింద్ద గానీ అన్వసర్ింగా లేనిపోని నిిందలిా వేయటిం
భావయింగా వుింటుగింద్??
వాద్నికి ద్దగ తెలతెలవారుతున్ా సమయింలో తిటుగో తిన్డిం మించిద్ద
క్నదని అనుక్కింట్ట మౌన్ింగానే వుిండిపోయిింద్ద సౌద్మిని. రాత్రింతా నిదుిర్
లేన్ిందువలో ఇసకరేుకవులు పడిన్టుగో మెర్ మెర్లాడుతున్ా కనులిా పైటచెింగుతో
అదుిక్కింట్ట గృహకృతాయలను ఆర్ింభించిింద్ద.
పొదుి బార్తడు దూర్ిం పైకి లేసతన్ా సమయింలో బాడుగ బిండీని
పిలిపిించుక్కన్ాద్ద శివక్నమిని.
విండి పూలసజెనిిండ్డ పూజాద్రవాయలను తీసక్కన్ాద్ద. ముిందురోజు కింటే
ఇబబడిగా బింగారు న్నణేలను సిదధిం చేసక్కన్ాద్ద.
"ఇింక్న ఎనిారోజులు పూజలు చేయవలిస వుింటుగిందో గటిాగా అడిగ
తెలుసక్క ర్ిండమామ..." వింట ఇింటిలోనుించి బయటికి తొింగచూస్తత ఆమెను
హెచురిించిింద్ద సౌద్మిని.
వాకిలి ద్టబోతూ క్షణక్నలిం ఆగపోయి ప్రశ్నార్థకింగా చూసిింద్ద
శివక్నమిని.

49
 "ఇింకో న్నలుగైదు రోజులపాటుగ పూజలు చేయవలిస వుింటుగిందని
వీర్భలోటుగలవారు సెలవిసేత సేన్నపతుల బిడాడిని అనిారోజులు ఆపేద్ిిం. హేమక్క
పూరిత సవసథత్ చేకూరేవర్కూ ఆగుద్ిం" అవక్నశ్ిం లభించిిందనే సింతోషింతో
త్ను చెపుదలచుక్కన్ా ద్నికి పున్నద్ద వేసిింద్ద సౌద్మిని.
ఉరిమి చూసతన్ాటుగో విసరుగా త్ల విద్దలిించి వాకిలిని ద్టిింద్ద
శివక్నమిని. బిండీ ఎకిు కొిండగుటా దగిరికి వళ్ళోపోయిింద్ద.
ముఖద్వరానిా మూసి ఒక పళ్ళర్ింనిిండ్డ మధుర్ఫలాలిా,బింగారుపాత్ర
నిిండ్డ క్షీరానిా హేమసిందరి దగిరికి తీసక్కపోయిింద్ద సౌద్మిని.
ఎపుుడు చూసిన్న హేమా... హేమసిందరీ...అని వలిోస్తత వుిండే రాచిలుక
ఆ రోజు మౌన్ింగా వుిండటిం ఆశ్ురాయనిా కలిగించిింద్ద ఆమెక్క.
అింత్ర్ింగింలోని ఆవేదన్ క్నర్ణింగా రాత్రి తెలోవారూో సౌధోపరిభాగింలో
నిలబడి వున్ాిందువలో క్నబోలు, శ్యయమీద అడాద్దడాింగా పడుకొని ఆదమరిచి
నిద్రిస్తింద్ద హేమసిందరి.
చేతిలోని ఫలాలు వున్ా పళ్ోరానిా,క్షీర్పాత్రను పకునే వున్ా చెకుబలోమీద
పెడుతూ రాచిలుకను పలుకరిించిింద్ద సౌద్మిని.
"నిద్రలేపు నీ యజమానురాలిని. గటిాగా పిలిచి కూరోుబెటుగా..." అింట్ట
ప్రోత్సహిించిింద్ద.
"జయము జయము... క్నవేటిర్ింగనికి జయము జయము" కనులిా
ఆరుుతూ వింటనే ముదుి ముదుిగా పలికిింద్ రామచిలుక.
నివవర్పోయిింద్ద సౌద్మిని. నోరు తెరుచుక్కని రాతిబొమమలా నిలుచుిండి
పోయిింద్ద.

50
 ***
స్తరుయడు న్డినెతితమీద్దకి వసతన్ా సమయింలో జైన్సిదుధడి సమక్షింలో
నుించి తిరిగవచిుింద్ద శివక్నమిని. అత్ను ప్రసాద్దించిన్ మింత్రాక్షత్లను
హేమసిందరి త్లమీద వుించిింద్ద. మిగలిన్వాటిని చిన్ా మూటగా కటిా ఆమె
మింద్దర్ ద్వరానికి వేలాడదీసి త్ృపితగా నిట్టారిుింద్ద.
"ఈ రోజు సాయింత్రానికలాో హేమను ఆవహిించిన్ దుషాగ్రహిం మన్
రాజయసరిహదుిలిా ద్టి వళ్ళోపోతుిందని వీర్భలోటుగలవారు సెలవిచాురు. హేమ
ముఖానిా చూసతింటే ఆ మాటలు నిజమనే అనిపిసతన్నాయి" పైనుించి వస్తత
అింద్ద.
"మీ మాటలక్క ఎదురు చెపుతున్నాన్ని అనుకోక్కిండ్డ సిథమిత్ింగా
ఆలకిించిండి. హేమక్క ఇింక్న కొించెిం వయవధిని యివవటిం బాగుింటుగింద్ద.
న్నలుగైదురోజుల వయవధి తీసక్కని న్చుచెపితే త్పుక్కిండ్డ మీ మాటక్క త్ల
వూపుతుిందని న్నక్క అనిపిస్తింద్ద" చిన్ాకింఠింతో త్న్ అభప్రాయానిా మరోసారి
ఆమెక్క తెలియచేసిింద్ద సౌద్మిని.
ఒకుసారిగా పెనుమారుు వచేుసిింద్ద శివక్నమిని వదన్ింలో. ఎింతో
ప్రసన్ాింగా వున్ా ఆమె ముఖకవళ్ళకలు వికృత్ింగా మారిపోయాయి ఆ మాటలిా
విన్ా మరుక్షణింలో.
"నేను ఇింటోోనుించి అవత్లికి పోయిన్ సమయింలో నీక్క చెపిుింద్ ఈ
మాటలిా? త్న్క్క బదులుగా నినుా మాటాోడమని ఉదోబధిించిింద్? మించిచెడు
విచక్షణ తెలియని చిన్ాపిలో తెలిసీ తెలియని మాటలు మాటాోడుతుింటే త్పుని

51
చెపుక్కిండ్డ వతాతస పలుక్కతున్నావా? పని చేయాలని లేద్ నీక్క న్న ఇింటోో?"
భద్రక్నళ్ళ మాద్దరి భీకర్ింగా గింతు చిించుక్కని అరిచిింద్ద.
ఖినుారాలై, వించిన్ త్ల ఎత్తక్కిండ్డ ఇింటివనుక వున్ా పూదోటలోకి
వళ్ళోపోబోయిింద్మె.
పద్ద అడుగులు కూడ్డ వేయకముిందే పేరుపెటిా పెదిగా పిలిచిింద్ద
శివక్నమిని. "ఈ ఇింటోో ఏద్ద జరిగన్న న్న ఇషాప్రక్నర్ిం జర్గాలిసిందే. ఎదురు
పలికిన్ వార్ిందరికీ నోటిమీద వాత్లు పెటేాసాతను. అర్థిం అయిింద్...?"
వనుతిరిగన్ సౌద్మిని ముఖింలోకి చూస్తత క్రూర్ింగా అన్ాద్ద.
పెదవులు విపేు ధైర్యింలేక త్ల వూపిింద్మె.
"విపణి వీధికి వళ్ళో ఈ రోజు సాయింత్రిం జరుగబోయే వేడుకక్క
అవసర్మైన్ సామాగ్రిని తీసక్కరా. పూలదిండలు, పరిమళ్ద్రవాయలు, అనిాటినీ
జాగ్రత్తగా తీసక్కరావాలి" అింట్ట ఇింకేదో ఆలోచన్ వచిున్టుగో మాటలిా ఆపిింద్ద
ర్తిండు క్షణ్యలపాటుగ.
"ఆర్గించటానికి మధుర్పద్రాథలను ఏమైన్న తీసక్కరావాలా?" ఆమె
ఆలోచన్ ఏమిటో అర్థింగాక మెలిోగా అడిగింద్ద సౌద్మిని.
"నీక్క న్చిున్ పద్రాధలు ఏమైన్న లభసేత తీసక్కరా... నేను ఆలోచిసతన్ాద్ద
వాటిని గురిించి క్నదు" అింట్ట మరో ర్తిండు క్షణ్యల త్రావత్ బయటపెటిాింద్ద
శివక్నమిని త్న్ మన్సలోని మాటలిా.
"విపణివీధికి దగిరోోనే వుింటుగింద్ద సేన్నపతులవారి భవింతి. ఆ పరిసరాలోో
నిలబడితే న్నసీరులవారు నీక్క అగుపిించవచుు. హేమసిందరి ఎింతో మక్కువతో
ఎదురుచూసతన్ాదని చెపువచుు. అలా చేసేత మన్బెటుగా చెడుతుింద్?"

52
 ఆలసయిం జరిగతే హేమసిందరి త్న్ మాట విన్కపోవచునే సిందేహిం
కలిగ ఆమె అలా ఆలోచిసతన్ాదని సౌద్మినికి అర్థిం అయిింద్ద. ఆమె మన్ససను
మార్ుటిం త్న్ శ్కితకి మిించిన్ పని అని కూడ్డ అవగత్మైింద్ద. ముిందు వనుకలు
చూసకోక్కిండ్డ హేమకి మాట యిచిు లేనిపోని ఆశ్లు కలిుించిన్ిందుక్క
ఎింత్గానో చిింతిస్తత విపణివీధికి బయలుదేరిింద్మె.
అర్థఘడియలో పూరిత అయిపోయాయి అకుడి పనులు. వింట వచిున్
బడుగబిండిలో పూలమాలలిా, పరిమళ్ ద్రవాయలను, రుచికర్మైన్
తినుబిండ్డరాలను ఇింటికి పింపి, త్ను సేన్నపతులవారి భవింతి సమీపింలోకి
పోయిింద్ద.
మరో అర్థఘడియ త్రావత్ ఒక గవాక్షింలో నుించి ఆమెను చూసి,
వీధిలోకి వచాుడు న్నసీరుడు.
"పటాపగలు ఈ పరిసరాలోోకి ఎిందుక్క వచాువ్? పెదివాళ్ళళ ఇకుడ నినుా
చూసేత ఏమనుక్కింటారోన్న్ా ఆలోచన్ నీక్క లేద్?"
ఆత్రుత్ను కపిుపెటుగాకోవటానికి కోపానిా తెచిుపెటుగాక్కింట్ట అడిగాడు.
శివక్నమిని చెపుమన్ా మాటలిా తూ. చా త్పుక్కిండ్డ అత్ని చెవిన్
వేసిింద్ద సౌద్మిని.
"మా హేమసిందరికి ఏదయిన్న చెపుమింటే పోయి చెపుతాను" అింట్ట
చిరున్వవ న్వివింద్ద.
ఎిండవేడిమి త్గలిన్ పొగమించు మాద్దరి చటుగక్కున్ మాయిం అయి
పోయిింద్ద న్నసీరుడు తెచిుపెటుగాక్కన్ా కోపిం. ఏదో చెపుటానికి ప్రయత్ాిం
చేసతిండగా, భవింతిలోనుించి బయటికి వచిు, అత్నిా చూశ్నడు ఒక భటుగడు.

53
 "సేన్నపతులవారు మిమమలిా వింటనే త్మ దగిరికి ర్మమన్మని చెపాురు"
పెది పెది అడుగులు వేస్తత దగిరికి వచిు విన్ావిించాడు.
త్ను తిరిగ వచేుటింత్వర్కూ సౌద్మినిని అకుడే వేచివుిండమని ైగగ
చేస్తత భవింతిలోకి వళ్ళో పోయాడు న్నసీరుడు.త్ిండ్రి కొలువుతీరిన్ మింద్దర్ింలో
అడుగుపెటిా విన్యింగా న్మసురిించాడు.
త్న్ ప్రకున్ కూరుుని వున్ా ఒక కొత్తమనిష్టని అత్నికి చూపిించాడు
సేన్నపతి.
"వక్కళాపురానికి న్గర్పాలక్కడు యిత్ను. పేరు విరూపాక్షుడు" అని
పరిచయిం చేశ్నడు.
ధన్దుపురానికి దగిర్ దగిర్గా యిరువద్ద అమడల దూర్ింలో వుింటుగింద్ద
వక్కళాపుర్ిం. వర్తకవాయపారాలక్క ప్రసిద్దధ చెింద్దన్ న్గర్ిం క్నవటింతో
రాజప్రతినిధితో సరిసమాన్మైన్ గౌర్వమరాయదలు పొిందుతూ వుింటాడు ఆ న్ర్గ
పాలక్కడు.
త్ిండ్రికి న్మసురిించిన్టుగో విన్యింగా విరూపాక్షుడికి కూడ్డ అభవాదిం
చేశ్నడు న్నసీరుడు.
"మీ వింటి పెదిలను కలుసకోగలగడిం నిజింగా న్న అదృషాిం" అని
కూడ్డ అన్నాడు.
అత్ని ప్రవర్తన్క్క ముచుటపడ్డాడు విరూపాక్షుడు.
"మీ పేరుప్రతిషాలిా నిలబెటాగలడని అనుకోవటింలో ఎటుగవింటి
అనుమాన్మూ లేదు. జాతిర్త్ాింతో సమాన్మైన్ పుత్రుడిని పొింద్రు మీరు"
అింట్ట సేన్నపతిని మెచుుక్కన్నాడు.

54
 ముఖింలో ప్రతిఫలిించబోతున్ా సింతోష్టనిా బలవింత్ింగా అదుముక్కని
గింభీర్ింగా త్లవూపాడు ధన్దుపుర్ సేన్నపతి.
"ఈ రోజు తెలతెలవార్బోతున్ా సమయింలో క్నకలు తీరిన్ గజదింగలు
ఇదిరు వక్కళాపుర్ిం వర్తక్కల ఇళ్ళలోో దింగత్న్ిం చేస్తత న్గర్ర్క్షక్కలక్క
పటాబడ్డార్ట. మన్ భవింతిలో ప్రవేశిించిన్ మనిష్ట వారిదిరిలో ఎవరో ఒకరు
అయివుింటార్ని మన్ విరూపాక్షుడు అనుమాన్పడుతున్నాడు" క్కమారుడి వైపు
తిరుగుతూ అత్నిా పిలిచిన్ క్నర్ణ్యనిా వలోడిించడిం మొదలుపెటాాడు.
"నువువ వింటనే మన్ దళ్పతిని, మరికొింత్మింద్ద భటుగలిా
వింటబెటుగాక్కని విరూపాక్షుడితో వక్కళాపురానికి వళాళలి. బింధిింపబడిన్ ఆ
దింగలిా చూసి వారిలో నువువ ఎద్దరిించిన్ మనిష్టని గురుతపటాాలి. వింటనే
ప్రయాణ్యనికి సిదధిం అవటిం మించిద్ద."
భయింకర్మైన్ పిడుగు స్తటిగా వచిు త్న్ త్లమీద పడిన్ అనుభూతి
కలిగింద్ద న్నసీరుడికి.
వక్కళాపురానికి ప్రయాణిం అవడిం అింటే రానుపోను ర్తిండురోజులు
పడుతుింద్ద. అకుడ దింగలిా చూడటిం,వారితో సింభాష్టించటిం అింటే అకుడ
మరోరోజు వుిండిపోవడిం!
మూడు ద్దన్నలవర్కూ హేమసిందరిని కలుసకోవటానికి వీలుపడని
పరిసిథతి. చేతికి అింద్దింద్ద అనుక్కన్ా మధుర్భక్షిం నోటివర్కూ రాక్కిండ్డ పోతున్ా
దుసిథతి.
నోరు తెరిచి ఏదైన్న అభయింత్రానిా వలువరిసేత, త్న్ గుటుగా ర్టుగా
అవుతుిందన్ా భయింతో త్లవూపి త్న్ మింద్దర్ింలోకి వచేుశ్నడు న్నసీరుడు.

55
 వీధి చివర్న్ నిలబెటిా వచిున్ సౌద్మినిని కలుసక్కని త్న్
హృదయింలోని బాధను ఎరుకపరుచుక్కనే వయవధి కూడ్డ అత్నికి లభించలేదు.
మెరికల వింటి భటుగలిా పద్దమింద్దన్ సిదధించేశ్నడు దళ్పతి. బలిషామైన్
అశ్నవనిా భవన్ద్వర్ిం ముిందు నిలబెటిా అత్నికి కబురు అింద్దించాడు.
త్లఎతిత చూసేత త్న్ హృదయింలోని భావాలు అిందరికీ
అవగత్మైపోతాయన్ా అనుమాన్ింతో వించిన్ త్ల ఎత్తక్కిండ్డ అశ్నవనిా
అధిరోహిించి న్గర్ ద్వరాలవైపు పరుగులు తీయిించాడు న్నసీరుడు.
"సేన్నపతులవారి బిడాడు ఎకుడికింత్ వేగింగా వళ్ళోపోతున్నాడు?
శ్త్రురాజులు ఎవరైన్న మన్ న్గర్ింమీద్దరి దిండు వడలుతున్ా వార్త వచిుింద్?"
పలుకరిించటిం మాట అటుగించి, కనీసిం త్లతిపిు త్న్వింక చూడను
కూడ్డ చూడని న్నసీరుడి ప్రవర్తన్క్క ఆశ్ుర్యపడుతూ, సేన్నపతి భవన్ర్క్షక్కలోో
ఒకత్నిా పలుకరిించిింద్ద సౌద్మిని.
"వక్కళాపుర్ింలో పటుగాబడా గజదింగలిా చూడటానికి ప్రయాణిం
అవుతున్నారు..." త్న్క్క తెలిసిన్ద్ద ఆమెచెవిన్ వేసి వళ్ళోపోయాడు అత్ను.
వక్కళాపురానికి ప్రయాణిం అింటే తిరిగ రావటానికి ఎనిారోజులు
పడుతుిందో సౌద్మినికి తెలుస.
ఆ సమయింలో ఒకుసారిగా ఆమె కనులముిందు మెద్దలాడు ఆ రోజు
ఉదయిం త్మ ఇింటిముిందుక్క వచిున్ రామానుజులవారి శిషుయడు.
ఢింక్న దెబబలమాద్దరి ఆమె కరేణింద్రియాలోో మారోమగాయ
మొదలియాిండన్, హేమసిందరికి చెపిున్ మాటలు.

56
 నిిండుమన్సతో నిషులమషింగా దేవదేవుని ప్రారిథించమని అన్నాడ్డ
భక్నతగ్రేసరుడు. కష్టాల కడలిని ద్టిించమని అరిథించమన్నాడు. సర్వ శుభప్రద
మౌతుిందని కూడ్డ చెపాుడు.
అప్రయత్ాింగా అింబర్వీధివైపు చూపులిా మర్లిించి చేతులు జోడిించిింద్ద
సౌద్మిని.
హేమ పెించుక్కనే రాచిలుక పలికిన్ పలుక్కలే ఆమె నోటివింట
వలువడ్డాయి." జయము జయము...క్నవేటి ర్ింగనికి జయము జయము."
"ఏమైింద్ద త్ల్లో? న్డివీధిలో నిలబడి క్నవేటి ర్ింగని త్లుచుకోవాలిసన్ింత్
కషాిం ఏమొచిుింద్ద?" అింట్ట అటుగగా పోతున్ా వృదుధడు ఒకత్ను దగిరికి వచిు
పలకరిించటింతో ఉలికిుపడి,త్న్ భావోదేవగానిా అుకచుక్కన్ాద్మె.
"భగవింతుని త్లుచుకోవటానికి ప్రతేయకమైన్ ప్రదేశ్ిం క్నవాలా?
న్డివీధిలో నిలబడి త్లుచుకోకూడద్?" త్న్ త్త్తర్పాటుగను కపిుపెటుగాకోవటానికి
కోపిం న్టిస్తత అత్నిా భయపెటిాింద్ద.
బాడుగబిండిని మాటాోడుకోవాలనే మాటకూడ్డ గురుతక్క రాలేద్మెక్క.
ఉన్మతుతరాలివలెవ పెది పెది అడుగులు వేస్తత క్నలిన్డకన్ ఇింటికి
వచేుసిింద్ద.
ఆ సమయింలో ఇింటివనుక పూతోటలోని పూలను సవయింగా
సేకరిించటానికి వళ్ళోింద్ద శివక్నమిని. ఆమెక్క కనిపిించలేదు.
స్తటిగా హేమసిందరి మింద్దర్ింలోకి వళ్ళోింద్ద సౌద్మిని. చెకిుట చేయి
చేరుుక్కని నిరాసకతింగా కూర్ుని వున్ా ఆ ముదిరాలిని అమాింత్ింగా
కౌగలిించుక్కని ముద్ిడిింద్ద.

57
 "ఏమిటి సౌద్మినీ? ఏమైిందీ రోజు నీక్క?" ఆశ్ుర్యిం నిిండిన్ కనులతో
చూస్తత అడిగింద్ద సౌద్మిని.
"రామానుజులవారి శిషుయడికి న్మసాుర్ిం చేయి...ఆయన్ ఉపదేశిించిన్
వాక్నయలను గురుతతెచుుకో..." క్కదురుగా నిలబడటిం త్న్క్క అసాధయిం
అయిపోతున్ాటుగో అట్ట యిట్ట తిరుగుతూ ఆన్ిందిం నిిండిన్ కింఠింతో చెపిుింద్ద
సౌద్మిని.
"ఈ రోజు నీక్క ఏదో అయిింద్ద. అమమ న్న మీద జలోటానికి తెచిున్
మింత్రాక్షత్లను నీమీద కూడ్డ పడేయిించాలిసిందే..."
చిరుకోపింతో ముఖానిా ప్రకుక్క తిపుుక్కింట్ట అన్ాద్ద హేమసిందరి.
సేన్నపతి భవింతి దగిర్క్క వళ్ళోన్పుుడు త్న్ చూసిన్ దృశ్నయనిా, భవన్
ర్క్షక్కడు చెపిున్ మాటలిా ఆమెక్క వివరిించిింద్ద సౌద్మిని.
"నీ ఆరితని ఆ క్నవేటిర్ింగడు గమనిించి, మూడురోజుల వయవధిని ఇచాుడు.
ఈ మూడురోజులు గడిచేలోపల మరోమారాినిా త్పుక్కిండ్డ చూపిసాతడు.
ధనుయరాలివైన్నవు హేమ... నీవు కోరుక్కన్ాటుగో హాయిగా వివాహము చేసక్కని
సఖింగా జీవిసాతవు..." ఆర్రథరత్ నిిండిన్ కింఠింతో అన్ాద్ద.
ఎింత్ బిగపటుగాక్కన్నా ఆగక్కిండ్డ బుగిలమీద్దకి వచేుసతన్ా భాషుధ్యర్లను
అదుిక్కింట్ట శ్యయమీద్దకి వాలిపోయిింద్ద హేమసిందరి.
గృహిణిగా జీవిించాలనే త్న్ కోరిక నెర్వేరేటటోయితే ఎటుగవింటి భర్త
లభసాతడు త్న్క్క?
పింజర్ింలోని రాచిలుక మాద్దరి త్న్ త్లిో అదుపు ఆజఞలతో బ్రతికే త్ను ఏ
విధింగా కలుసకోగలుగుతుింద్ద ఆ క్నబోయే భర్తను?

58
 అసలు ఎకుడ వున్నాడు అత్ను?
ధన్దుపుర్ింలోనే వున్నాడ్డ లేక చుటాపటో కనిపిించే న్గరాలలో నివసిస్తత
వుింటాడ్డ??
అడుా అదుపు లేకిండ్డ సాగపోతున్ా త్న్ ఆలోచన్లను త్లుచుక్కని
సిగుిపడుతూ త్లగడలో ముఖానిా ద్చుక్కన్ాద్ద హేమసిందరి.

4
"పారిపోిండి... పారిపోయి అిందరూ మీ ప్రాణ్యలు దకిుించుకోిండి.
పారిపోిండి" అని కేకలు పెడుతూ, గోధూళ్ళ సమయింలో గోవిిందపురి గ్రామ
ర్చుబిండ దగిరికి పరిగెతుతకొచాుడు ఒక గ్రామసథడు.
"ఏమైింద్ద? పారిపోయి ప్రాణ్యలు దకిుించుకోవాలిసన్ింత్ ప్రమాదిం
ఇపుుడు మన్ గ్రామింమీద్దకి ఏమొచిుింద్ద?" ఆశ్ుర్యింగా చూస్తత అడిగాడు
అకుడ కూరుుని వున్ావారిలో ఒక పెదిమనిష్ట.
"మన్ పెదిర్తడిా తిరుమలయయ పశువులదడిాలో వుిండే మహా వృషభిం కటుగా
తాళ్ళను తెించుక్కన్ాద్ద. పారిపోిండి" అకుడివారిని మరోసారి హెచురిించి
పరుగుతీశ్నడు గ్రామసథడు. త్మ చెవులిా తామే న్మమలేన్టుగో ఒకరిముఖాలు
ఒకరు చూసక్కన్నారు అకుడ వున్ా పెదిలిందరూ.
గోవిిందపురి గ్రామానికి న్నలుగు క్రోసల దూర్ింలో వుిండే
లిింగాపుర్ింలో ప్రతిఏడూ వసింతోత్సవాల సమయింలో జరుగుతాయి
బ్రహామిండమైన్ పశు ప్రదర్శన్లు.
మూడేళ్ళనుించీ క్రమిం త్పుక్కిండ్డ అకుడ ప్రథమసాథన్ననిా
పొిందుతున్ాద్ద పెదిర్తడిా తిరుమలయయ పశువులశ్నలలో వుిండే మహావృషభిం.

59
కోపిం చాలా అధికిం ఆ వృషభింద్రునికి. కటుగాతాళ్ళను తెించుక్కింటే తిరిగ
పటుగాకోవటిం చాలా కషాిం. పాతికమింద్ద బలాఢ్యయలు అనిా ప్రకులనుించీ వచిు
కముమక్కింటే త్పు జరిగే పనిక్నదు అద్ద.
అడుావచిున్ సామానుయలను త్న్ కరుక్క కొముమలతో పొడిచివేయటానికే
చూసతింద్ద అద్ద. గటాలతో వాళ్ో ప్రాణ్యలు తీయటానికి ప్రయతిాసతింద్ద.
"పెద్దిర్తడిా తిరుమలయయక్క ఈ విషయిం తెలియజేయిండి... అత్ని
పాలెక్నపులిందరీా పగాిలు పటుగాక్కని వింటనే ర్మమన్మని చెపుిండి" అింట్ట
ర్చుబిండ మీద్దనుించి లేచారు కొిందరు పెదిమనుషులు.
వారి ఆదేశ్నలను ఆచర్ణలో పెటేా అవక్నశ్ిం అకుడివారిలో ఎవరికీ
లభించలేదు. ఆ మాటలు పూరితక్నవస్తత వుిండగానే ఆ ప్రదేశ్ింలో
ప్రత్యక్షమయిింద్ద ఆ వృషభిం.
దగిరోో వున్ా ఒక మటిా గోడను త్న్ కరుక్కకొమమలతో కూలద్రోసి,
గుిండెలు జలదరిించేటుగో ర్ింకె వేసిింద్ద. వజ్రాయుధ్యలవింటి గటాలతో నేలు
గీరుతూ ర్చుబిండకేసి చూసిింద్ద.
అింత్క్కముిందు అటుగగా వచిు అిందరినీ హెచురిించిన్ గ్రామసథడి
మాద్దరిగానే "పారిపోిండి.. పారిపోయి ప్రాణ్యలు దకిుించుకోిండి..." అని అరుస్తత
త్లా ఒకప్రకుక్క పరిగెతాతరు అకుడివారు.
వారిలో ఒకురిన్యిన్న నేలక్క నెటిా గటాలతో మటాగించాలని
ఉతాసహపడిింద్ వృషభిం. ఆపని సాధయపడకపోవడింలో మరిింత్ అధికము
అయిింద్ద ద్ని ఆగ్రహిం. ఆ వీధిలోనే ఒక ప్రకుగా ఆగవున్ా శ్కటానిా పడగటిా
ఎిందుకూ పనికిరాక్కిండ్డ పాడుచేసేసిింద్ద.

60
 బలిషామైన్ కొిండరాళ్ళతో కటాబడిన్ ఒక రాతిగోడను నిరాథక్షణయింగా కూలిు
వేసిింద్ద. ఒక వత్సర్క్నలిం పశువులక్క గ్రాసింగా పనికివచేు పెది గడిావామిని
కొముమలతో చెలాోచెదురు చేసి ప్రకువీథిలోకి పరుగడబోతుిండగా అగుపిించాడు
ఒక పసిబిడాడు.
గ్రామింలోని వార్ిందరికీ అిందమయిన్ వసాాలు నేసి యిచేు మరిడయయ
క్కమారుడు అత్ను. కనిపించిన్ దేవుళ్ళిందరికీ మొక్కులు మొక్కుకోగా
మొక్కుకోగా లేకలేక పుటిాన్ వింశోద్ధర్క్కడు.
వీధిలోని కలకలానిా ఆలకిించి వచీురాని త్పుటడుగులతో త్మ ఇింటి
గుమామనిా ద్టాడు ఆ బిడాడు. మృతుయవుక్క ప్రతిరూపింగా ఎదుట అగుపిించిన్
వృషభానిా చూసి భయపడ్డాడు.
వనుతిరిగ ఇింటోోకి పారిపోవాలనే ఆలోచన్ చేయగల వయసస క్నక
పోవటింతో, నిలుచున్ాచోటనే చతికిలబడి బిగిర్గ యేడవసాగాడు.
"అయోయ...అయయయోయ..." అని భయింతో హాహాక్నరాలు చేయటమేగాని,
తెగించి ముిందుక్క రాలేకపోయారు చుటుగాపటో గోడలచాటుగన్ త్లలు ద్చుక్కని
వున్ా పౌరులు.
బిడాడి రోదన్ ధవని వినిపిించి వాకిటిలోకి పరిగెతుతక్క వచిుింద్ద మరిడయయ
భార్య.
పిలోవాడిని గుిండెలక్క అదుముక్కని వన్కిు పరిగెతేత వయవధి ఆమెక్క
లభించలేదు. ద్దక్కులు దదిరిలిోపోయేటటుగో ర్ింకెవేస్తత, ఆమెమీద్దకి లింఘించిింద్ద
ఆ మహావృషభిం.

61
 "అయిపోయారు.... మరిడయయ భార్య, బిడా యిదిరూ ద్నికి బలి
అయిపోయారు" గగోిలుగా అరిచారు గోడలచాటుగన్ వున్ా జన్ిం.
ఆ అరుపులు త్న్ క్రోథానిా మరిింత్ ఎక్కువచేస్తత వుిండగా, త్లవించిింద్ద
వృషభిం. త్ల్లో బిడాలను కొముమలతో పొడిచి, గాలిలోకి ఎగుర్వేయటానికి
ప్రయతిాించిింద్ద.
ఆ పైన్ ఆ దృశ్నయనిా చూడలేకపోయాడు గ్రామసథలిందరితో పాటుగ త్ను
కూడ్డ ఒక ఇింటిచాటుగక్క చేరిన్ శ్రీధరుడు.
"వదుి... ముిందుక్కపోయి నీ ప్రాణ్యలను పోగటుగాకోవదుి..." ఆిందోళ్న్
నిిండిన్ కింఠింతో హెచురిస్తత, వన్కిు లాగబోయిన్ యిదిరు సేాహితులను
బలవింతాన్ వద్దలిించుక్కని సడిగాలిలా వీధిలోకి వచేుశ్నడు.
"త్పుుకో త్ల్లో... పకుక్క త్పుుకో" అని మరిడయయ భార్యను హెచురిస్తత,
పిడికిళ్ళళ బిగించి ఆ మహావృషభిం శిర్ససమీద బలింగా మోద్డు.
సతిమెత్తని శ్రీరాలక్క బదులుగా, ఇనుపముకులవింటి చేతులు త్న్
త్లక్క త్గలటమే క్నక్కిండ్డ, కనులు బైరుో కమేమటింత్టి బాధకూడ్డ కలగటింతో
త్త్తర్పడి ఒక అడుగు వన్కిు వేసిింద్ వృషభిం.
మరిడయయ ఇింటిముిందు అగుపిించిన్ ఒక కటెా పేడును చేతులోోకి
తీసక్కని, పూన్కిం వచిున్టుగో విరుచుక్కపడ్డాడు శ్రీధరుడు.
మొదటి దెబబకే తీవ్రింగా గాయపడిింద్ వృషభిం. ర్తిండవదెబబక్క సగానికి
సగిం విరిగ వీధిలో పడిపోయిింద్ద ఒక కొముమ.
జమిలిపాములు బుసపెటిాన్టుగో వికృత్ ధవనులు చేస్తత త్న్మీద్దకి దుమికే
అవక్నశ్ననిా ఆ జింతువుక్క యివవలేదు శ్రీధరుడు.

62
 దెబబమీద దెబబగా మరో న్నలుగ దెబబలిా వేసి, క్కడిక్నలిని విరిచేశ్నడు.
పదునైన్ బరిసె మాద్దరి కటెాపేడును గాలిలోకి ఎతిత ద్ని కనులమీద
పొడవబోతుిండగా, పరుగు పరుగున్ వచిు అత్నిా అడుాక్కన్నాడు అత్ని
సేాహితుడు.
వడగళ్ో వాన్మాద్దరి ఒింటిమీద పడిన్ దెబబలక్క పూరితగా బెద్దరిపోయిింద్ద
పెద్దిర్తడిా వృషభిం.
విరిగపోయిన్ క్నలును ఎగరేసక్కింట్ట వనుతిరిగ,వచిున్ ద్రినే
పారిపోయిింద్ద.
"లిింగాపుర్ిం వసింతోత్సవాలోో త్న్క్క ఎింతో పేరుప్రతిషాలిా
తెచిుపెడుతున్ా త్న్ వృషభానిా కొటిాన్ిందుక్క పగపడతాడు మన్ తిరుమలయయ.
నీ అింతుచూసి తీర్తాడు..." ఆిందోళ్న్ నిిండిన్ కింఠింతో త్న్ను హెచురిించ
బోయిన్ సేాహితుడిా చూసి చిరున్వువ న్వావడు శ్రీధరుడు.
"పేరుప్రతిషాలిా తెచిుపెటేా వసతవులిాగానీ, జింతువులిా గానీ త్గు
జాగ్రత్తలో వుించి క్నపాడుకోవాలి. పరాయివారి ప్రాణ్యలక్క కీడును కలిగించే
విధింగా వూరిమీద్దకి పింపకిం చేయకూడదు.
అదృషాిం బాగుిండబటిా వటిాచేతులతో కొటిాన్ దెబబక్క ఒక అడుగు వన్కిు
వేసిిందద్ద. అలాక్నక్కిండ్డ ముిందుకే వచిువుింటే ఏమై వుిండేద్ద?" అని అడుగుతూ
వనుద్దర్గబోతుిండగా, మరోసారి వీధిలోకి వచిుింద్ద మరిడయయ భార్య.
చేతులోో వున్ా బిడాడిని అత్ని పాద్లదగిర్ కూరుుిండబెటిా, అమాింత్ింగా
అత్ని పాద్లను సుృశిించబోయిింద్ద.

63
 "న్నకింటె పెదిద్నివి...న్న పాద్లక్క నువువ
న్మసురిించటమేమిటమామ?" అింట్ట వన్కడుగు వేశ్నడు శ్రీధరుడు.
"నీకింటే, న్నకింటె పెదివాళ్ళళ చాలా మింద్ద చూశ్నరు న్నుా, న్న బిడాడని.
ముిందుక్క వచేు ధైర్యిం ఒకురికి కూడ్డ లేకపోయిింద్ద. ధైర్యవింతులక్క
న్మసురిించటింలో త్పుు ఏముింద్ద?" కనీాటితో మలిన్మైన్ ముఖానిా
పమిటచెింగుతో అదుిక్కింట్ట ప్రశిాించిింద్ద మరిడయయ భార్య.
పాద్ల దగిరే వున్ా బిడాడిని చేతులోోకి తీసక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
"మరిడయయను మిించిన్ పనివాడుగా త్యార్వావలి వీడు..." అింట్ట బుగిలిా
ముద్ిడి ఆమెక్క అింద్దించాడు.
ఇళ్ళచాటుగన్న, గోడలచాటుగన్న త్లద్చుక్కన్ా గ్రామసథలిందరూ వీధిలోకి
వచిు అత్ని సాహసానిా మెచుుకోవటిం మొదలు పెటాారు.
అదే సమయింలో పాతికమింద్ద పాలెక్నపులు త్న్వనుక న్డుసతిండగా
ధన్దుపుర్ రాజాయధిపతి సవయింగా యిచిున్ రాజదిండ్డనిా చేత్బటుగాక్కని ఆ
వీధిలోకి వచాుడు పెదిర్తడిా తిరుమలయయ.
"వేయి బింగారు న్నణేల విలువచేసే న్న వృషభానిా హిింసిించి, గానుగ
ఎదుిగా కూడ్డ పనికిరానివిధింగా మారిుిందెవరు??" ర్చుబిండ ముిందు నిలబడి
అధిక్నర్ిం తొణికిసలాడుతున్ా కింఠింతో అడిగాడు.
"ఇకుడ జరిగింద్ద ఏమిటో తెలుసకోక్కిండ్డ మీరు ఆగ్రహిించకూడదు.
అసలు మీ వృషభిం..." అింట్ట సరిిచెపేు ప్రయత్ాిం చేయబోయిన్ యిదిరు
పెదిమనుషులవింక కోర్గా చూసి నోళ్ళళమూసకోమని ైగగ చేశ్నడత్ను.

64
 అవసర్ిం అయితే రాజధ్యనికి కబురుపింపి రాజభటుగలను
పిలిపిించుకోగల అత్ని అధిక్నరానికి భయపడి త్లలిా వించుక్కన్నారా
పెదిమనుషులు.
"న్న వృషభానిా హిింసిించిింద్ద ఎవర్ని అడిగతే మటిాబొమమల మాద్దరి
నిలబడిపోతారేమిటి? ఎవరు?" ఖింగుమింటుగన్ా కింఠింతో మరోసారి అకుడి
వార్ిందరీా ప్రశిాించాడు తిరుమలయయ.
చేతులిా పటుగాక్కని వన్కిు వన్కిు లాగుతున్ా సేాహితులిా వారిించి,
నిబబర్ింగా ర్తిండు అడుగులు ముిందుక్క వేశ్నడు శ్రీధరుడు.
"ఆ పని చేసిింద్ద నేనే... ఆఖరిక్షణింలో వన్కిు పారిపోయిింద్ద. పారిపోక
పోయిన్టోయితే ర్తిండవపాద్నిా కూడ్డ నుగుినుగుి చేసి వుిండేవాడిని" నిఠారుగా
నిలబడి నిర్భయింగా సమాధ్యన్ిం యిచాుడు.
చేతిలో వున్ా రాజదిండ్డనిా వూపి, త్న్ వనుకనున్ా పాలెక్నపులిా అత్ని
మీద్దకి ఉసికొలుుతాడని వూహిించారు గ్రామసథలిందరూ. త్న్ వృషభానికి పటిాన్
గతినే అత్నికి కూడ్డ పటిాసాతడని భావిించారు. వాళ్ళళ వూహిించని విధింగా
రాజదిండ్డనిా వూపలేదు తిరుమలయయ. ద్నిా అతి జాగ్రత్తగా ఒక సేవక్కడికి
అింద్దించి, శ్రీధరుడిని ఆపాయయింగా కౌగలిించుక్కన్నాడు.
"మదమెకిున్ ఏనుగులా గ్రామింమీదపడి న్న పరువు ప్రతిషాలిా మటిాలో
కలిపేసతన్ా ఆ మొిండివృషభానికి త్గన్ శ్నసిత చేశ్నవు. న్న పాలెక్నపులిందరూ
కలిసి కూడ్డ ఆపలేని ఆ పొగరుబోతును ఒింటిచేతోత నిలబెటాగలగటిం నిజింగా
చాలా గపు విషయిం" అింట్ట సేవక్కడికి అింద్దించిన్ రాజదిండ్డనిా తిరిగ
తీసక్కని గాలిలో వూపాడు.

65
 "పడిపోయిన్ గోడలిా న్న ధన్ింతో తిరిగ కటిాసాతను. విరిగపోయిన్
శ్కటానికి బదులుగా న్న పశువుల శ్నలలో వున్ా కొత్త శ్కటానిా పింపిసాతను.
చెలాోచెదురైన్ గడిావామిని యధ్యప్రక్నర్ిం నిలబెటిాసాతను. జరిగపోయిన్
దుర్ింతానిా మీర్తవవరూ మన్సలో వుించుకోవదుి" అింట్ట త్ను చేయబోయే
పనులిాగురిించి తెలియచేశ్నడు.
పెదిగా చపుటుగో కొటిా త్మ ఆన్ింద్నిా వయకతించేశ్నరు అకుడ వున్ా
గ్రామసథలు అిందరూ.
వృషభానిా చూసి బెద్దరిపోయిన్ మరిడయయ క్కటుగింబానిా పరామరిశించడిం
కోసిం ముిందుక్క కద్దలాడు తిరుమలయయ.
"విచిత్రింగా వున్ాద్ద ఈ రోజున్ యిత్ని ప్రవర్తన్. ఆగ్రహావేశ్నలతో
ర్గులుక్కపోతూ వుిండ్డలిసన్ మనిష్ట ఆపాయయత్ను ఒలకబోయటిం న్నక్క అర్థిం
క్నవటింలేదు" అనుమాన్ిం నిిండిన్ కింఠింతో అన్నాడు శ్రీధరుడి సేాహితులోో
ఒకత్ను.
"ఇపుటివర్కూ వింశ్పార్ింపర్యింగా వసతన్ా పెదిర్తడిా పదవిని,
ఇకముిందు గ్రామసథలిందరికీ అనుకూలుడైన్ వయకితకి కటాబెడతార్ని ఒక నీలివార్త
ప్రచార్ింలోకి వచిుింద్ద. అిందుకని అహింక్నరానిా ప్రదరిశించి అిందరినీ
బెదర్గడితే వున్ా పదవి వూడిపోతుిందని భయపడుతున్నాడు" త్న్
అభప్రాయానిా వింటనే తెలియచేశ్నడు మంక సేాహితుడు.
"ఇింత్ వర్కూ చేసిన్ సాహసాలు చాలుగాని, ఇక ఇళ్ళక్క వళ్ళళపొిండి.
సిందెచీకటుగో కముమక్కనే వేళ్లోో వీథులోో తిర్గటిం మించిద్దక్నదు" వున్ాటుగాిండి

66
వీధిలోకి వచిున్ ఒక వృదుధరాలు కఠిన్సవర్ింతో హెచురిించటింతో ర్చుబిండ
దగిరిాించి ఇవత్లికి వచాురు అిందరూ.
ఎవరిద్రిన్ వారు వళ్ళోపోద్మని అనుక్కింటుగిండగా, వారి దృష్టాని
ఆకరిషించిింద్ద ఒక టముక్క.
చీకటి పడకముిందే అిందరికీ తెలియచేయాలన్ా ఉదేిశ్ింతో పడుతూ
లేస్తత ప్రకుగ్రామిం నుించి పరిగెతుతక్క వచాుడు ఆ టముక్క వేసే వయకిత.
"సక్నలింలో వరాషలు క్కరిసి మన్ పింటచేలలోో బింగార్ిం పిండ్డలనే
కోరికతో మా గ్రామపు పెదిర్తడిా ఈ రోజు తోలుబొమమలాటను ఏరాుటుగ
చేయిించాడు. వరాషలను క్కరిపిించే మహాభార్త్ కథలోని విరాటపరావనిా
మీర్ిందరూ వచిు చూడిండి" ర్చుబిండ దగిరికి చేరుకోకముిందే పెదికింఠింతో
గ్రామింలోని వార్ిందరికీ వినిపిించేటటుగో తెలియజేశ్నడు.
"మహాభార్త్ గాథను విని చాలాక్నలిం అయిింద్ద. ఇపుుడు ఇళ్ళదగిర్
మన్ిం చేయవలసిన్ పనులేవీ లేవు క్నబటిా, అిందర్మూ కలిసి ఆ బొమమలాట
దగిర్కి పోయివసేత ఎలా వుింటుగింద్ద?" తిరుమలయయ ప్రవర్తన్క్క త్న్క్క తోచిన్
క్నర్ణ్యనిా చెపిు అిందరినీ న్వివించిన్ సేాహితుడు ఉతాసహింగా అన్టింతో
వింటనే త్లవూపాడు శ్రీధరుడు.
"భోజన్నలు ముగించి గింగాన్మమ గుడిదగిరికి వచేుయిండి. ఆడుతూ
పాడుతూ అర్ధఘడియలో వళ్ళోపోవచుు" అింట్ట త్న్ ఇింటివైపు మర్లాడు.
మిగలిన్వారు కూడ్డ అవత్లికి పోయిన్వింటనే ఒక ఇింటి చాటుగనుించి
ఇవత్లక్క వచాుడు తిరుమలయయ పాలెక్నపులోో ఒకత్ను.

67
 పరుగులాింటి న్డకతో త్న్ యజమానిని వతుక్కుింట్ట బయలుదేరాడు.
చేనేత్పని చేసక్కని బ్రతికే మరిడయయ యిింటికి పాతిక ధనువుల దూర్ింలో
అగుపిించాడు అత్నికి పెద్దిర్తడిా తిరుమలయయ.
"మన్ వృషభానిా ఎిందుకూ పనికిరాక్కిండ్డ పాడుచేసిన్ ఆ ఆకతాయి
శ్రీధరుడిని మీరు కౌగించుకోవటిం, అిందరిముిందు ఆక్నశ్ననికి ఎతిత మాటాోడటిం
న్నక్క న్చులేదయాయ. మీక్క కోపిం వచిున్నసరే, న్న మన్సలోని మాటను బయట
పెటాక్కిండ్డ వుిండలేకపోతున్నాను..." త్లక్క చుటుగాక్కని వున్ా త్లపాగాను తీసి
చేతులతో పటుగాక్కింట్ట విన్యింగా విన్ావిించు క్కన్నాడు.
ఆ మాటలిా వినికూడ్డ విన్న్టేో అడుగులువేసి, అకుడికి సమీపింలోనే
వున్ా త్న్ భవింతిని చేరుక్కన్నాడు పెద్దిర్తడిా తిరుమలయయ.
త్ను వీధిలో వుిండగానే సేవక్కలు సిదధించేసి వుించిన్ పటెామించింమీద
కూరుుింట్ట గాఢింగా నిట్టారాుడు.
"మీరు ఒపుుక్కింటే ఆ ఆకతాయి త్ల తీసేసాతమయాయ...మన్క్క జరిగన్
అవమాన్ననికి ప్రతీక్నర్ిం చేసేసాతిం" పటిాన్పటుగా వదలక్కిండ్డ మరోసారి అన్నాడు
అత్ని పాలెక్నవు.
"సాముగర్డీలోో సాటిలేని మేటిగా పేరు తెచుుక్కన్ా శ్రీధరుడు మీక్క
తేలికగా లింగుతాడ్డ? త్ల తీయటానికి వచిున్ మిమమలిా చూసి భయింతో
వణికిపోతూ త్న్ త్లను మీక్క అపుగసాతడ్డ?" వున్ాటుగాిండి ముిందుక్క వింగ
అత్ని ముఖింలోకి చూస్తత అడిగాడు తిరుమలయయ.
అపుుడు, అత్న్నమాట అన్ాపుుడు చెపాుడు ఆ పాలెక్నపు ర్చుబిండదగిర్
తాను విన్వచిున్ సింభాషణను.

68
 "తోలుబొమమలాట చూడటానికి సేాహితులతో కలిసి ప్రకుగ్రామానికి
ప్రయాణిం అవుతున్నాడు. అదును చూసక్కని వేటుగ వేద్ిిం" అనికూడ్డ అన్నాడు.
"అత్ని సేాహితులోో ఎవరైన్న మిమమలిా గురుతపటిా గ్రామింలో అిందరికీ
చెపితే ఏిం జరుగుతుిందో ఆలోచిించావా?" వింటనే అడిగాడు తిరుమలయయ.
చనీాళ్ళళ చిలకరిించిన్టోయిింద్ద ఆ పాలెక్నపు ఉతాసహింమీద.
ఆ మాటలిా విన్ా మరుక్షణిం అత్ని కనులముిందు మెద్దలాడు అపర్
భీముడిలాింటి శ్రీధరుడి త్ిండ్రి వింకటన్నయక్కడు. పెదిర్తడిా పదవిని అడుా
పెటుగాక్కని గ్రామానిా త్న్ గుపెుటోోకి తెచుుకోవటింకోసిం తిరుమలయయ చేసే
ప్రయతాాలను అడుాకోగల వయకిత అత్నొకుడే.
గ్రామసథలిందరి ముిందు శ్రీధరుడిని త్న్ యజమాని ఆ సమయింలో
ఎిందుకలా మెచుుక్కన్నాడో అపుుడర్థమైింద్ద ఆ పాలెక్నపుక్క.
"అయితే మన్క్క జరిగన్ అవమాన్ననికి ప్రతీక్నర్ిం చేయటిం
సాధయపడదని అింటారా? మమమలిా చూసి గ్రామసథలిందరూ ఎగతాళ్ళ చేసతింటే
త్లలు వించుకోక త్పుదింటారా?" అడగలేక అడగలేక అడుగుతున్ాటుగో అతి
నెమమద్దగా ప్రశిాించాడు.
ఆ మాటలిా ఆలకిించేసరికి అదోర్కమైన్ క్నింతితో మిలమిల మెరిశ్నయి
తిరుమలయయ కనులు.
"అవమాన్ిం జరిగిందని ఆత్రుత్పడితే మరినిా ఇబబిందులు
ఎదురుపడటిం త్పు మన్పని సానుకూలపడదు. అదను చూసి వేద్ిిం ఒకే ఒక
వేటుగ..." అింట్ట వుిండగానే అత్ని మన్సలో మెద్దలిింద్ద ఒక ఆలోచన్.

69
 మలోయుద్ధనికి సిదధపడే జమాజ్జట్టా మాద్దరి తొడను చరుస్తత ఛివాలున్
మించింమీద్ద నుించి లేచి నిలబడ్డాడు తిరుమలయయ.
***
సన్ాపాటి నూలువసాానిా తెర్మాద్దరిగా బిగయగటిా, వలుతురు కోసిం
భగభగలాడుతున్ా చమురు క్నగడ్డలను ఆ తెర్వనుక నిలబెటాారు తోలు
బొమమలాట ప్రదర్శక్కలు. కించుకింఠలతో పద్దవూళ్ళక్క విన్బడేలా పాటలు
పాడుతూ విరాటపర్వగాథను హృదయర్ింజకింగా చూపిసతన్నారు.
అర్థరాత్రి ద్టిపోతున్ా సమయింలో విపరీత్మైన్ ద్హిం వేసిింద్ద
శ్రీధరుడికి. త్లలిా ప్రకులక్క తిపుక్కిండ్డ చూసతన్ా సేాహితులిా చెడగటాడిం
ఇషాింలేక ఒింటరిగానే యివత్లికి వచాుడత్ను గుింపుగా కూరుున్ా గ్రామసథల
మధయలోించి.
ర్చుబిండక్క క్నసతింత్ దూర్ింగా ఒక చెకుబలోను వేయిించి, ద్నిమీద
పెటిాించాడు ఆ గ్రామపు పెదిర్తడిా పెదిగింగాళానిా. నిిండ్డ నీరు పోయిించి
త్రాగేిందుక్క న్నలుగు మటిా ముింత్లిా సిదధిం చేయిించాడు.
అకుడికి పోయిన్ శ్రీధరుడి దగిరికి ఆదరాబాదరాగా పరిగెతుతక్క వచాుడు
ఒక ఆగింత్క్కడు.
అింత్క్కముిందు ఎన్ాడూ ఆ వయకితని చూసి వుిండకపోవడిం వలో, నొసలు
విరుస్తత ప్రశ్నార్థకింగా ఎగుర్వేశ్నడు శ్రీధరుడు.
"వింకటన్నయక్కలు క్కమారుడు మీరేన్న అయాయ? శ్రీధరులవార్ింటే
త్మరేన్న?" విన్యవిధేయత్లను ప్రదరిశస్తత ప్రశిాించాడు ఆ ఆగింత్క్కడు.

70
 మటిాముింత్ను అిందుక్కని గింగాళ్ింలో ముించబోతున్నాడు శ్రీధరుడు. ఆ
ప్రయతాానిా వింటనే విర్మిించుక్కింట్ట త్లవూపాడు.
"మీరు వింటనే న్నతో రావాలయాయ... మీ అమమగారిని ఏదో పురుగు
ముటుగాక్కింద్దట. లిింగాపుర్ిం తీసక్కపోయి మింత్రిం వేయిించాలిట" ఎగదనుాక్క
వసతన్ా ఆిందోళ్న్ను బలవింతాన్ అద్దమిపెటుగాక్కింట్ట త్నువచిున్ పనిని
తెలియజేశ్నడు ఆ ఆగింత్క్కడు.
చేతిలో వున్ా ముింత్ను చెకుబలోమీద పెటిా, బొమమలాటను చూడటింలో
మునిగపోయి వున్ా త్న్ సేాహితులను పిలవబోయాడు శ్రీధరుడు.
వింటనే వారిించాడత్నిా ఆ ఆగింత్క్కడు.
"మీ పకిుింటివాళ్ళ అశ్నవనిా తీసక్కవచాును నేను. గ్రామిం బయట
మర్రిచెటుగాక్రిింద వద్దలివచాును. ముిందు మీరు ద్నిమీద ఇింటికి బయలుదేర్ిండి.
మీ సేాహితులక్క చెపిు వింటబెటుగాక్క వసాతను" చేయిపటుగాక్కని లాగుతూ
హెచురిించాడు.
ర్తిండో ఆలోచన్ చేయలేదు శ్రీధరుడు. విింటినుించి వలువడిన్ బాణింలా
అటుగనుించి అటే గ్రామిం బయట వుిండే మర్రిచెటుగావైపు పరుగుతీశ్నడు.
ఆగింత్క్కడు చెపిున్టుగోగానే అకుడ అగుపిించిిందత్నికి ఒక అశ్విం.
అత్నిా చూడగానే గటాలతో నేలను గీరుతూ చిన్ాగా సకిలిించిింద్ద.
మర్రిచెటుగా ఊడలక్క కటిావున్ా కళ్ళళనిా వూడదీసి ఛింగున్ అధివసిించాడు
శ్రీధరుడు. మడమలతో ప్రకులను నొకిు త్న్ గ్రామింవైపు పరుగు తీయిించాడు.
గోవిిందపుర్ిం ఇింకో యోజన్దూర్ింలో వున్ాదన్గా వున్ాటుగోిండి ఆగపోయిింద్
అశ్విం.

71
 త్లిో ఆరోగాయనికి సింబింధిించిన్ ఆలోచన్లతో ఉకిురిబికిురౌతూ
అన్యమన్సుింగా వున్ా శ్రీధరుడు వులికిుపడి ప్రసతత్ింలోకి వచేుసరికి అగుపిించనే
అగుపిించారు ఆరుగురు దృఢక్నయులు.
చేవతేరిన్ తుమమమొదుిల మాద్దరి కనిపిసతన్నాయి వారి శ్రీరాలు.
త్లమీద దెబబలు పడక్కిండ్డ దటామైన్ త్లపాగాలు ధరిించి వున్నారు వాళ్ళళ.
ఆరుమూర్ల పొడుగుిండే బాణ్యకర్రలను పటుగాక్కని బ్రహమరాక్షసల
మాద్దరి అత్నిా కముమక్కన్నారు.
త్త్తర్పాటుగతో చిిందులు తొకున్నర్ింభించిన్ అశ్వింమీద్దనిించి దూకి,
ఎడమచేతితో ఒక బాణ్యకర్రను పటుగాక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
"వేసేయిండి...ఒకే ఒక వేటుగతో త్లను పగులకొటేాయిండి"
ఖింగుమింటుగన్ా కింఠాలతో హెచురిించుక్కింట్ట, ఒకేసారి అత్నిా
పడగటాటానికి ప్రయత్ాిం చేశ్నరు ఆ దృఢక్నయులు.
త్న్త్లిోకి ఆపద సింభవిించిిందనే మాట వటిా అభూత్కలున్ అని
అర్థమైింద్ద శ్రీధరుడికి.
త్న్ను మటుగాబెటాటిం కోసమే అటుగవింటి మాటను సృష్టాించి అకుడికి
ర్పిుించారు. సేాహితులను పిలువక్కిండ్డ అడుాక్కన్నారు.
పటారాని కోపింతో పళ్ళళబిగపటిా వారిని ఎద్దరిించాడు శ్రీధరుడు.
భుజింమీద పడిన్ ర్తిండుదెబబలిా లక్షయపెటాక్కిండ్డ, ఒక దృఢక్నయుడి
చేతిలోనుించి బాణ్యకర్రను వశ్పర్చుక్కన్నాడు. కింటికి కనిపిించన్ింత్
లాఘవింగా తిపుుతూ ర్తిండేర్తిండు క్షణ్యలోో ఇదిరిని గాయపరిచాడు. క్రిిందపడి

72
గలగలా కొటుగాక్కింటుగన్ా త్మ సహచరులను చూసేసరికి ర్తటిాింపు అయిింద్ద
మిగలిన్వారి పటుగాదల.
"కొటాిండి... త్ల బ్రదిలు కొటాిండి..." అని అరుస్తత ఛింగున్ గాలిలోకి
ఎగరారు వారిలో యిదిరు.
గాలిలో వుిండగానే వారిదిరి పాద్లను విర్గగటిాన్ింత్ పనిచేశ్నడు
శ్రీధరుడు.
బాధను భరిించలేక వారు అరిచిన్ అరుపులిా లక్షయపెటాక్కిండ్డ మిగలిన్
వారిమీద్దకి లింఘించాడు.
ఎింతోసేపు కొన్సాగలేద్ పోరాటిం. పదే పద్దక్షణ్యలోో పూరిత
అయిపోయిింద్ద. అత్ని బాణ్యకర్ర దెబబలక్క ముఖిం తీవ్రింగా గాయపడటింతో
దూర్ింగా పారిపోయాడు ఒక దృఢక్నయుడు. ప్రకుటెముకలు విరిగపోయిన్టుగో
ద్రుణమైన్ ధవనులిా వలువరిస్తత చీకటోలో కలిసిపోయాడు ఆఖరివయకిత.
తాము త్లపెటిాన్ పని విజయవింత్ిం క్నకపోగా త్మ ప్రాణ్యలకే ముపుు
వాటిలేో పరిసిథతి ఏర్ుడబోతున్ాదని అర్థిం అయిింద్ద అిందరికీ. త్గలిన్ దెబబలిా
లక్షయపెటాక్కిండ్డ క్రిింద్దనుించి లేచి దూర్ింగా పరుగుతీశ్నరు అింత్క్కముిందు
గాయపడిన్ వార్ిందరూ.
మామూలు పరిసిథతులోో వారిని పారిపోనిచిు వుిండేవాడు శ్రీధరుడు.
బాణ్యకర్రను నేలకేసి అద్దమి, తొడ చరుస్తత వారి పిరికిత్న్ననిా పరిహసిించి
వుిండేవాడు.
త్లిో పేరుచెపిు త్న్ను మోసిం చేయచూశ్నర్న్ా కక్ష అత్నిా నిలువనీయ
లేదు ఇపుుడు.

73
 "ఆగిండిరా... అకుడే ఆగిండి... అడుగు ముిందుక్క వేశ్నర్ింటే మీ అిందరి
ప్రాణ్యలిా బలిపుచుుక్క తీర్తాను" కరుక్క కింఠింతో హెచురిస్తత, వారిని
వన్ాింటాడు శ్రీధరుడు.
మరిింత్గా భయపడిపోయారా దృఢక్నయులు. భయిం త్మ పాద్లక్క
నూత్న్శ్కితని ప్రసాద్దించిన్టుగో ర్తటిాించిన్ వేగింతో ఆ ప్రదేశ్ననిా వద్దలిపెటేా
ప్రయత్ాిం చేశ్నరు.
క్కడిచేతిలో వున్ా బాణ్యకర్రను ఎడమచేతిలోకి మారుుక్కని బరిసెను
విసిరిన్టుగోగా గాలిలోకి బలింగా ఎగుర్వేశ్నడు శ్రీధరుడు.
బరిసె మాద్దరిగానే స్తటిగా పోయి, అిందరికింటే ఆఖరోో వున్ా
దృఢక్నయుడి పికులక్క త్గలిిందద్ద.
ఎింత్ ప్రయతిాించిన్న క్రిిందపడక్కిండ్డ వుిండలేకపోయాడు.ముఖిం పగలే
దెబబ త్గలడింతో కదలిక లేక్కిండ్డ నేలను కౌగలిించుక్కన్నాడు.
పద్ద అింగలోో అత్నిా సమీపిించి భుజాలిా ఎడమపాదింతో గటిాగా
అద్దమాడు శ్రీధరుడు.
ఆ వయకితకి సమీపింలోనే పడివున్ా బాణ్యకర్రను అిందుక్కని మెడమీద
బలింగా పొడిచాడు.
"బుద్దధ గడిాతిని మీమీద్దకి వచాును. వద్దలిపెటేాయిండయాయ... మీ పాద్లు
పటుగాక్కింటాను. న్నుా చింపకిండి సామీ" త్ల ఎతిత అత్నివింక చూసే సావక్నశ్ిం
లేకపోయిన్న, జాలి కలిగించే కింఠింతో దీన్ింగా ప్రారిథించాడు ఆ వయకిత.
చనీాళ్ళళ చిలకరిించిన్టుగో చలాోరిపోయిింద్ద శ్రీధరుడి కోసిం.

74
 అత్ని భుజాలిా అదుముతున్ా ఎడమపాద్నిా వన్కిు తీసక్కింట్ట అత్నిా
లేపి నిలబడమని బాణ్యకర్రతో స్తచిించాడు. ముఖింమీద్దకి జారిపోయిన్
త్లపాగాను వూడతీసి చేతులోో పెటుగాక్కింట్ట ఎింతో విన్యింగా లేచి
నిలుచున్నాడ్డ వయకిత.
"ఇింత్క్కముిందు ఎన్ాడూ నినుా చూడలేదు నేను. బాణ్యకర్రలతో
ద్డిచేసి ప్రాణ్యలు తీసకోన్నలిసన్ింత్ పగ ఏదీ మీక్క న్నక్క వున్ాటుగో కూడ్డ న్నక్క
తెలియదు..." న్డుము మీద చేయివేసక్కింట్ట అన్నాడు శ్రీధరుడు.
అింత్ చీకటిలోనూ ఆ వయకిత ముఖిం తెలోగా పాలిపోవడిం అగుపిించి అత్ని
ఆశ్ురాయనిా ర్తటిాింపు చేసిింద్ద.
"ఎవరు నువువ? ఎిందుక్క న్న మీద ద్డిచేశ్నరు మీరు?" ఎడమచేతిలోని
బాణ్యకర్రను పైకెతిత సిదధింగా పటుగాక్కింట్ట వింటనే అడిగాడు.
పారిపోవటిం మించిదేమోన్న్ా ఆలోచన్ వచిున్టుగో కనుచివర్ల నుించి
చుట్టా చూశ్నడు ఆ వయకిత.
ఆ ఆలోచన్ను క్నర్యరూపింలో పెటేా అవక్నశ్ిం అత్నికి లభించలేదు.
"న్న ప్రశ్ాక్క సమాధ్యన్ిం ఇవవకపోతే నువువ ఇకుడినుించి ఒకు అడుగు
కూకడ్డ వేయలేవు...
నీ న్డుములు విరిచేసి గ్రామింలోకి తీసక్కపోతాను. ర్చుబిండ దగిర్
నిలబెటిా అిందరినీ పిలుసాతను" బాణ్యకర్రతో అత్ని గుిండెలను తాక్కతూ
హెచురిించాడు శ్రీధరుడు,.
మరిింత్గా పాలిపోయిింద్ద ఆ వయకిత వదన్ిం. ఎింతో దూర్ింనుించి
పరిగెతుతక్క వచిున్టుగో చెమటలతో త్డిసిపోయిింద్ద అత్ని శ్రీర్ిం.

75
 "మీ మీద ద్డి చేసిన్ిందుక్క మాక్క పాతిక బింగారు న్నణేలు
బహుమతిగా యిసాతమని వాగాధన్ిం చేశ్నర్యాయ... పద్దరోజులక్క సరిపడే
ఆహార్పద్రాథలను కూడ్డ అింద్దసాతమని ఆశ్చూపారు..." త్డబడుతున్ా
కింఠింతో అసుషాింగా అన్నాడత్ను.
"ఎవరు వాళ్ళళ? ఎకుడ వున్నారు?" కనుబొమలిా ముడివేస్తత వింటనే
అడిగాడు శ్రీధరుడు.
"వాళ్ో పేరుో ఏమిటో న్నక్క తెలియవు సామీ... పని పూరితచేసిన్ త్రావత్
గింగాన్మమగుడి దగిరికి ర్మమని మాత్రిం చెపాురు."
పోరాటిం ప్రార్ింభిం క్నగానే బాణ్యకర్రల మ్రోత్లక్క బెద్దరి అకుడినుిండి
దూర్ింగా పారిపోయిింద్ద శ్రీధరుడు ఎకిువచిున్ అశ్విం. ద్నిా వద్దకి పటుగాక్కనే
ప్రయత్ాిం చేయలేదత్ను.
"గింగాన్మమ గుడి దగిరికి పోదిం మనిదిర్ిం. అకుడ మీకోసిం ఎదురు
చూస్తత వుిండేవారిని న్నక్క చూపిించు" అింట్ట అత్ని చేతిని జాచి అత్ని
గుిండెలమీద పిడికిలితో ఒకపోటుగ పొడిచాడు.
ర్తిండు ముకగుల బరువు వుిండే కొిండరాయి ఒకటి హఠాతుతగా
గుిండెలక్క త్గలిన్టుగో వర్రిగా అరిచి వన్కిు తూలాడ్డ వయకిత.
"చూపిసాతను సామీ, త్పుక్కిండ్డ చూపిసాత. మాక్క ఈ ఖర్మ పటిాించిన్ ఆ
పెదిమనుషులిా చూపిసాతను... న్నతో ర్ిండి సామీ..." భయిం నిిండిన్ కింఠింతో
అింట్ట వనుతిరిగాడు.
అవక్నశ్ిం దరికిన్ వింటనే అత్ను చీకటోోకి పారిపోయి అదృశ్యిం
అవక్కిండ్డ జాగ్రత్తలు తీసక్కింట్ట అనుసరిించాడు శ్రీధరుడు. గింగాన్మమ గుడిని

76
చేరుకోగానే, కనులు చిటిోస్తత ముిందుక్క చూశ్నడు. బరువైన్ కర్రలను పటుగాక్కని
గుడిముిందర్ భాగింలోని వేపచెటుగా క్రిింద కూరుుని వున్నారు పెద్దిర్తడిా
పాలెక్నపులు కొింత్మింద్ద.
చీకటి పడగానే కడుపునిిండుగా మద్యనిా సేవిించి నిద్రలు పోతూ
వుిండ్డలిసన్ వారు, అకుడ కూరుుని వుిండటానికి క్నర్ణిం ఏమై వుింటుగింద్దట?
శ్రీధరుడి ఆలోచన్లక్క సమాధ్యన్ిం లభించకముిందే, అత్ని ముిందున్ా
దృఢక్నయుడిని గమనిించారు పెద్దిర్తడిా అనుచరులు.
"ఏమైింద్ద? హత్మారిపోయాడ్డ వింకటన్నయక్కడి క్కమారుడు?
ప్రాణ్యలు పోయాయా?" అని అడుగుతూ చెటుగాక్రిింద్దనుించి లేచి, ఆ దృఢక్నయుని
సమీపింలోకి వచాురు.
వచిున్ వింటనే అగుపిించాడు వారికి వనుకగా నిలబడివున్ా శ్రీధరుడు.
అత్ని చేతిలోని బాణ్యకర్రను గమనిించేసరికి , జరిగిందేమిటో అవగత్ిం
అయిపోయిింద్ద క్నబోలు, గుిండెలు జలదరిించేలా సిింహన్నద్లు చేశ్నరు వాళ్ళళ.
"ఇింత్ జరిగన్ త్రావత్ ఇింక్న చూస్తత నిలబడటిం అన్వసర్ిం...
ఐదుగుర్ిం వున్నాిం మన్ిం... అత్నిా హత్మార్ుటిం ఒక సమసయ క్ననేక్నదు" అని
హెచురిించుక్కింట్ట ముిందుక్క దూక్నరు.
ముకూు ముఖిం తెలియని ఆగింత్క్కలిా త్న్మీద్దకి పింపకిం చేసిింద్ద
ఎవరో వింటనే అర్థమైపోయిింద్ద శ్రీధరుడికి.
"అిందరిముిందు ఆపాయయత్ను ప్రదరిశించి, ఎవరికీ తెలియక్కిండ్డ వనుా
పోటుగ పొడిపిసాతడ్డ మీ పెద్దిపెడిా? మీరు వచిు న్న ప్రాణ్యలు తీసాతరా?" అింట్ట
చేతిలోని ఆయుధింతో వారిని ఎదుంున్నాడు.

77
 ఎింతో నిశ్శబిింగా వున్ా ఆ ప్రదేశ్ిం క్నసాత బాణ్యకర్రలతో దదిరిలిోపోవటిం
మొదలు పెటిాింద్ద. ర్తకులిా త్పత్పలాడిస్తత గాలిలోకి ఎగరిపోసాగాయి వేపచెటుగా
మీద విశ్రింతి తీసక్కింటుగన్ా పక్షులు.
ద్రుణమైన్ ఈదురుగాలి వీసతన్ాటుగో భయింకర్మైన్ శ్బాినిా
వలువరిించటిం మొదలు పెటిాింద్ద శ్రీధరుడి చేతిలోని బాణ్యకర్ర.
అద్ద అింత్ వేగింగా తిరుగుతున్ా సమయింలో అడుా వళ్ళోన్వారి
అవయవాలు కతితపెటిా న్రికిన్టుగో ముకులు ముకులయిపోతాయని తెలుస
పెద్దిర్తడిా అనుచరులు అిందరికీ.
"కొటాిండి... వనుక నుించి వేటుగ వేసేయిండి... ఆలసయిం చేయవదుి"
అింట్ట ఆపని త్నే చేయటానికి ప్రయతిాించాడు వారిలో ఒకత్ను.
క్కడిభుజానికి త్గలిింద్ద శ్రీధరుడి కర్ర. భుజపు టెముక విరిగపోయిింద్ద
వికృత్శ్బిిం చేస్తత.
బాధతో గావురుమని అరుస్తత వన్కిు తూలాడు అత్ను. క్నలికి ఒక చిన్ా
కొిండరాయి అడుాపడటింతో వలిోకిలా పడిపోయాడు.
అత్ను పడిన్ ప్రదేశ్ింలోనే పాతిపెటిా వుింద్ద గింగాన్మమ మీద్ద భకితతో
ఎవరో భక్కతడు త్యారుచేయిించిన్ ఒక పొనుా కర్ర.
ర్తిండుమూర్ల పొడుగున్ వుిండే ఆ కర్ర పైభాగిం స్తద్దమాద్దరి చెకుబడి
వున్ాద్ద.
బరిసెలా పెద్దిర్తడిా అనుచరుడి వనుాలో ద్దగబడిింద్ద అద్ద. క్షణ్యలమీద
అత్ని ప్రాణ్యలను బలిపుచుుక్కన్ాద్ద.

78
 "చింపేశ్నడు... వింకటన్నయక్కడి కొడుక్క మా మనిష్ట ప్రాణ్యలు
తీసేశ్నడు" అని అరుస్తత గ్రామింవైపు పరుగుతీశ్నడు మిగలిన్వారిలో ఒకత్ను.
"వింకటన్నయక్కడి కొడుక్క చేయకూడని ద్రుణ్యనిా చేసేశ్నడు. మా
మనిష్టతోపాటుగ మమమలిా కూడ్డ చింపటానికి చూసతన్నాడు. క్నపాడిండి" అని
గావుకేకలు పెడుతూ అత్నిా అనుసరిించారు అత్ని సహచరులు.
ఆ కేకలు విని ఒకుసారిగా అణిగపోయిింద్ద శ్రీధరుడిని ఆవరిించుక్కని
వున్ా ఆవేశ్ిం.
మాటలుమారిు అవత్లివారిని ఇర్క్నటింలో పెటాటింలో తిరుమలయయ
పాలెక్నపులిా మిించిన్వారు ఆ చుటాపటో మర్తవవరూ లేరు.
తాము చేసిన్ ప్రయతాాలు విఫలిం అయిన్ వింటనే వక్రభాష్టయలు
మొదలు పెటాారు వాళ్ళళ. త్మ సహచరుడిని త్ను అన్నయయింగా హత్మారిున్టుగో
అిందరినీ న్మిమించే అరుపులు ప్రార్ింభించారు.
వారి నోళ్ళను మూయిించాలింటే త్న్ను అకుడికి తీసక్కవచిున్
ఆగింత్క్కడిని వింటనే గ్రామింలోకి లాక్కుపోవాలి.అిందరిముిందు నిలబెటిా అసలు
జరిగింద్ద ఏమిటో అత్ని నోటివింట చెపిుించాలి.
పొనుా కర్ర దగిరినుించి ఇవత్లక్క వచిు ఆ చుటుగాపటో వున్ా
ప్రదేశ్నలనిాటినీ గాలిించాడు శ్రీధరుడు ఆ ఆగింత్క్కడి కోసిం. పోరాటిం
ప్రార్ింభిం అయిన్ మరుక్షణిం పాద్లక్క బుద్దధ చెపిున్టుగోన్నాడు అత్ను. ఎింత్
వతికిన్న అగుపిించలేదు.

79
 అధైర్యపడలేదు శ్రీధరుడు. 'ఈ గడవ మీతోనే ప్రార్ింభిం అయిింద్ద.
ముగింపుకూడ్డ మీతోనే జర్గాలి...' అని త్న్లో తాను అనుక్కింట్ట,
ఆగింత్క్కలు అిందరూ కలిసి త్న్ను ఎద్దరిించిన్ ప్రదేశ్ిం దగిరికి పరుగు తీశ్నడు.
బాణ్యకర్ర దెబబలిా భరిించటిం చేత్క్నక ఆ ప్రదేశ్ింలోనుించి త్లా ఒక
ప్రకుక్క పారిపోయారు వాళ్ళళ. వారు అనుసరిించిన్ మారాిలను గురుత
తెచుుక్కింట్ట ర్తిండు యోజన్నల దూర్ిం ముిందుక్క పోయాడు. తూరుుద్దక్కు
తెలోబడుతున్ా సమయింలో ఒక చిటాడవిని చేరుక్కన్నాడు.
విపరీత్మయిన్ ద్హింతో గింతుక ఎిండిపోతున్నా లక్షయపెటాక్కిండ్డ, ఆ
అడవిన్ింతా గాలిించి, అవత్లి పకున్ వుిండే కొిండగుటాలిా సమీపిించాడు.
ఆ కొిండగుటాలక్క అవత్లిపకునే వుింటుగింద్ద వసింతోత్సవాలను
అదుభత్ింగా నిర్వహిించే లిింగాపుర్ిం. ఆలసయిం చేయక్కిండ్డ అకుడికిపోయి ఆ
గ్రామసథల సహాయానిా అరిథసేత?
కొద్దిసేపు విశ్రింతి తీసక్కింటే బాగుింటుగిందని అనిపిసతన్నా, అలాగే
కొిండగుటాలమీద్దకి పోయాడత్ను. స్తరుయడు పడమటిద్దశ్క్క మర్లిపోతున్ా
సమయింలో లిింగాపుర్ింలో అడుగు పెటాాడు.
ర్చుబిండ దగిర్ కూరుునివుిండే పెదిమనుషులక్క త్న్ అవసరానిా
వివరిించి, వారి సహాయానిా అరిథించడిం బాగుింటుగిందని అటుగకేసి మర్ల
బోతుిండగా అత్ని చెవులక్క చేరిింద్ద ఒక చాటిింపు.
చేసతన్ా పనులనిాింటినీ చటుగక్కున్ వద్దలేసి, గుింపులు గుింపులుగా
వీధిలోకి వచేుసిన్ గ్రామసథలిందరితోపాటుగ ఆ చాటిింపును ఆలకిించాడు అత్ను.

80
 "గోవిిందపురి పెదిర్తడిా తిరుమలయయ పేరుమీద వేయబడుతున్ా ఈ
చాటిింపును శ్రదధగా విన్ిండి మీర్ిందరూ..." భుజానికి త్గలిించుక్కన్ా టముక్కను
చెవులు చిలుోలు పడేటటుగో పెదిగా మ్రోగస్తత, పద్దవూళ్ళక్క విన్బడే కింఠింతో
చెపాుడు చాటిింపు వేయటానికి వచిున్ వయకిత.
అత్ను పెదిర్తడిా తిరుమలయయ దగిర్ పనిచేసే పాలెక్నపుగా గురుతపటిా
కిించిత్ త్త్తర్పాటుగక్క గురి అయాయడు శ్రీధరుడు.
"శ్రదధగా విన్ిండి.. శ్రదధగా విన్ిండి మీర్ిందరూ."
- అని అరుస్తత త్ను చెపుదలుచుక్కన్ా విషయింలోకి వచేుశ్నడు
తిరుమలయయ పాలెక్నపు.
"రాత్రి ర్తిండు ఝాములవేళ్లో మా పెదిర్తడిా తిరుమలయయ పాలెక్నపు
ఒకత్నిా ద్రుణింగా చింపి, దూర్ింగా పారిపోయాడు గోవిిందపురి వింకట
న్నయుడికి క్కమారుడు శ్రీధరుడు. అత్నిా పటిాచిున్న, అత్ని జాడలిా గురిించి
తెలియచేసిన్న బ్రహామిండమైన్ బహుమతి యివవబడుతుింద్ద.
న్నయయానిా పరిర్క్షించటింలో సహాయపడిన్వారిగా గురితించటిం
జరుగుతుింద్ద. లిింగాపుర్ిం గ్రామసథలిందరికీ త్లవించి న్మసురిస్తత
తిరుమలయయ చేసక్కన్ా విన్ాపిం యిదే..."
భుజానికి త్గలిించుక్కన్ా టముక్కను మరోసారి గటిాగా మ్రోగించి,
ర్చుబిండ దగిర్ వద్దలిన్ త్న్ అశ్నవనిా అధిరోహిించాడు ఆ వయకిత. అతివేగింగా
మరో గ్రామింవైపు వళ్ళోపోయాడు.
పాద్లమీద వున్ా భూమి ర్తిండుగా చీలుతున్ా అనుభూతి కలిగ, పకునే
వున్ా ఒక గోడను గటిాగా పటుగాక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.

81
 పెదిర్తడిా అనుచరులు త్న్మీద్దకి పింపకిం చేసిన్ ఆగింత్క్కలను
పటుగాకోగలిగతే, పాలెక్నపు మర్ణ్యనికి క్నర్ణిం అిందరికీ అర్థిం అవుతుిందన్ా
న్మమకింతో చెటోవింటా, పుటాల వింటా పరుగులు తీసతన్నాడత్ను. ఈ విషయానిా
త్న్క్క అనుకూలింగా మలుచుకోనే మలుచుక్కన్నాడు. తిరుమలయయ. ప్రాణ్యలు
క్నపాడుకోవటానికి పారిపోయిన్టుగోగా ప్రచార్ిం ప్రార్ింభించనే ప్రార్ింభించాడు.
వింటనే వన్కిు వళాళలి త్ను. గింగాన్మమ గుడిదగిర్ జరిగింద్ద ఏమిటో
అిందరికీ తెలియచెపాులి. ఆలసయిం చేసేత అన్ర్థకిం వాటిలుోతుింద్ద. క్షణక్షణ్యనికి
ఉధృత్మైపోతుింద్ద ఆ అసత్య ప్రచార్ిం.
ఆగింత్క్కలిా వద్దకే పనిని పకున్ పెటేాశ్నడు శ్రీధరుడు. లిింగాపుర్ింలో
నివసిించే త్న్ బింధువు తికుయయన్నయక్కడి దగిరికిపోయి, అత్ని అశ్నవనిా అడిగ
తీసక్కని, త్న్ గ్రామానికి తిరిగపోవాలని నిర్ణయిించుక్కింట్ట ముిందుక్క
కద్దలాడు. మూడు అడుగులు కూడ్డ పూరితగా వేయకముిందే అత్నిా గమనిించారు
లిింగాపుర్ిం గ్రామసథలు యిదిరు.
"పెదిర్తడిా తిరుమలయయ చాటిింపు వేయిించిన్ వింకటన్నయక్కడి
కొడుక్క... పాలెక్నపును హత్మారిు పారిపోయి వచిున్ హింత్క్కడు శ్రీధరుడు.."
కించు గింటలవింటి కింఠాలతో బిగిర్గా అరిచారు.
కలిసికటుగాత్న్ననికి మారుపేరు ఆ లిింగాపుర్ిం గ్రామసథలు. ఎిందుక్క
ఏమిటి అనే అన్వసర్మైన్ ప్రశ్ాలు వేయక్కిండ్డ ఉసళ్ళ తెర్ల మాద్దరి వచిు
శ్రీధరుడిని చుటుగాముటాారు.
మరో పద్ద క్షణ్యలపాటుగ అలాగే నిలబడివుింటే పాలెక్నపును చింపిన్ిందుక్క
పెదిర్తడిా తిరుమలయయ వేయబోయే శిక్షను ఆ లిింగాపుర్ిం గ్రామసథలే

82
వేసేసాతర్నిపిించి ఒకుసారిగా ఎదురు తిరిగాడత్ను . ఇనుపముకుల వింటి అత్ని
బహువుల వేగానిా అడుాకోవటిం చేత్క్నక గలుోమన్నారు గ్రామసథలు.
"లిింగాపుర్ిం పౌరులమీద చేతులు వేసిన్వాడి త్ల తెగ మటిాలో
పొరాోడవలసిిందే...అిందుకోిండి మీ ఆయుధ్యలిా..." గుిండెలు జలదరిింటే
సాథయిలో బిగిర్గా అరుస్తత త్మ ఆయుధ్యలకోసిం ఇళ్ళలోోకి పరుగులు తీశ్నరు.
త్ను పొర్పాటుగ చేసిన్టుగో వింటనే అవగత్మైింద్ద శ్రీధరుడికి. చేసిన్
పొర్పాటుగను సరిద్దదుిక్కనే వయవధి అత్నికి లభించలేదు.
త్ళ్త్ళ్ మెరుసతన్ా కతుతలిా, బలమైన్ కర్రలిా, పదునైన్ బరిశెలిా పటుగాక్కని
బిలబిలలాడుతూ వచేుశ్నరు గ్రామసథలు.
ఆ సమయింలో త్న్ గోడు వారి చెవులక్క అసలు చేర్నే చేర్దని గ్రహిించి,
వచిున్ ద్రినే వన్కిు పరుగుతీశ్నడు శ్రీధరుడు. కొిండగుటా మీద్దకి పోయి,
బిండరాళ్ళ చాటుగన్ త్లద్చుక్కన్నాడు.
చీకటుగో కొిండగుటాలలోకి అడుగుపెటేావర్కూ గాలిించి, మెలిోగా
వనుతిరిగారు గ్రామసథలు.
అర్ధఘడియ త్రువాత్ యివత్లిపకుక్క చేరుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
ముళ్ోపొదలతో నిిండివున్ా చిటాడవిని అధిగమిించిన్ కొద్దిసేపటికి అత్ను
అనుసరిసతన్ా మర్ిింలో ప్రత్యక్షిం అయిింద్ద ఒక ఆక్నర్ిం.
పకున్ కనిపిించిన్ ఒక కొిండరాయిని అమాింత్ింగా గాలిలోకి ఎతాతడు
శ్రీధరుడు.

83
 న్లుగురు వయక్కతలు కలిసికటుగాగా ప్రయతిాసేత త్పు పైకి లేవని ఆ
కొిండరాయి త్న్మీద పడితే ఏిం జరుగుతుిందో గ్రహిించిింద్ద క్నబోలు కీచుగా
అరిచి వన్కిు జరిగింద్ ఆక్నర్ిం.
"శ్త్రువును క్నదు శ్రీధర్యయ... సేాహితుడినే...నీవలో మహోపక్నర్ిం
పొింద్దన్ మరిడయయని..." అింట్ట హెచురిించిింద్ద.
బిగపటిా వుించిన్ ఊపిరిని తేలికగా బయటికి వదులుతూ చేతులోోని
బిండను కిింద పెటేాశ్నడు శ్రీధరుడు.
"పెదిర్తడిా తిరుమలయయ దురామరాినిా ఎద్దరిించి నిలబడగలిగన్ వాడివని
మేము ఎింత్గానో సింతోష్టసతన్ా సమయింలో ఇలా త్లోకిిందులు
అయిపోయావేమిటి శ్రీధర్యయ?" ఆరితగా అడుగుతూ, అత్నిా బిండమీద
కూరోుబెటిా, త్ను కిింద కూరుున్నాడు మరిడయయ.
గింగాన్మమ గుడిదగిర్ జరిగింద్ద ఏమిటో పూసగుచిున్టుగో అత్నికి ఎరుక
పరిచాడు శ్రీధరుడు.
మొటామొదటగా అత్నిా ఎద్దరిించిన్ ఆగింత్క్కల పోలికలిా విన్గానే
మిలమిల మెరిశ్నయి మరిడయయ కనులు.
"న్నలుగైదు రోజులక్రిత్ిం మన్ ఊరిపొలిమేర్లోో విడిద్దచేసిన్
దమమరివాళ్ళళ అయివుింటారు వాళ్ళళ. సిందేహింలేదు. త్మ త్లలు
ఎగరిపోతాయన్ా భయింతో త్టాాబుటాా సరుిక్కని ఎటో పారిపోయి వుింటారు"
అని చెపాుడు.
ఆగింత్క్కలు ఎదుట లేకపోయిన్న, వార్తవరో అవగత్ిం అయేయసరికి
గుిండెలమీద బరువింతా ద్దగపోయిన్టుగో అనిపిించిింద్ద శ్రీధరుడికి.

84
 "ఇింటికిపోయి వాళ్ళిందరికీ ఈ మాట చెపుద్ిం... ఎలాగైన్న సరే ఆ
దురామరుిలిా వతికి పటుగాక్కింద్ిం" అింట్ట బిండమీద్దనుించి లేవబోతుిండగా,
అత్నిా వారిించాడు మరిడయయ.
"ఇింటిదగిర్ పరిసిథతి నువువ అనుక్కన్ాింత్ సర్ళ్త్ర్ింగా లేదు. తెలోవార్క
ముిందే రాజభటుగలక్క వార్త అింద్దించి, వార్ిందరీా గ్రామింలోకి ర్పిుించాడు
తిరుమలయయ. ఇింటిలోనుించి కదలనిసేత నీక్క ఏదైన్న సహాయిం చేసాతర్న్ా
అనుమాన్ింతో నీ త్లిోదిండ్రులిా, నీ సేాహితులిా గ్రామింద్టి బయటికి
పోకూడదని కటాడి చేశ్నడు.
దమమరివాళ్ళళ దరికి, నీ పక్షాన్ సాక్షయిం చెపేులోపుగా నీమీద విచార్ణ
పూరిత అయిపోతుింద్ద. ర్చుబిండ దగిరే నినుా ఉరి తీయిసాతన్ని ప్రగలాభలు
పలక్కతున్నాడు ఆ దుషుాడు తిరుమలయయ" అింట్ట త్మ గ్రామింలో నెలకొని
వున్ా పరిసిథతిని అత్నికి వివరిించాడు.
పెదిర్తడిా ప్రయతాాలక్క లిింగాపుర్ింలో తాను సృష్టాించిన్ అలజడి వార్త
కూడ్డ తోడు అయితే ఎలా వుింటుగిందో వూహిించుక్కనేసరికి వికలమైపోయిింద్ద
శ్రీధరుడి మన్సస. అత్ని అలజడిని గమనిించి సానుభూతిగా భుజిం త్టాాడు
మరిడయయ. త్న్ వీపుక్క వేలాడుతున్ా సించీని తీసి అిందులోని వసతవులిా నేలమీద
పెటాాడు.
"తిిండి తిపులు లేక్కిండ్డ ఈ చిటాడవిలో సించరిస్తత వుింటావని
అనిపిించిింద్ద న్నక్క. అిందుకే త్గన్ ఏరాుటోతో బయలుదేరి వచాును" అింట్ట
ఒక తాబ్బటిక్నయను అత్నికి అింద్దించాడు.

85
 మర్రి ఆక్కల విసతరిలో భద్రపర్చబడిన్ ఆహార్పద్రాధలను చేతిలో
పెటాాడు.
"ఆకలి తీరిన్ త్రావత్ మాటాోడుక్కింద్ిం. ముిందు ఆర్గించు" అని
బలవింత్ిం చేశ్నడు.
తాబ్బటిక్నయలోని చలోటినీటితో గింతు త్డుపుక్కని ఆహార్పద్రాధలను
భుజిించాడు మరిడయయ.
"నినుా చింపటానికి ప్రయతిాించి ఆ పని చేత్క్నక దూర్ింగా పారిపోయిన్
ఆ దమమరివాళ్ళను వతికి పటుగాకోగలిగన్న, తోలుబొమమలాట జరుగుతున్ా
ప్రదేశ్ింలోనుించి నినుా ఇవత్లికి తీసక్కవచిున్ వయకిత ఎవరో తెలిసిన్న,
తిరుమలయయ ప్రయతాాలను మన్ిం తేలికగా అడుాకోవచుు. అిందుక్క కొద్దిపాటి
వవవధి క్నవాలి...
తిరుమలయయక్క తెలియక్కిండ్డ ఆ పని జర్గాలింటే చాలా శ్రమ పడ్డలి"
అింట్ట త్న్ దుసతలలో నుించి అర్వై ర్తిండు బింగారు న్నణేలున్ా మూటను తీసి
అత్నిచేతిలో పెటాాడు.
"తిరుమలయయ ఆగ్రహిం క్నసతింత్ చలాోరి, తాము సేవచఛగా గ్రామిం
బయటికి రాగలిగేటింత్వర్కూ ఎకుడైన్న త్ల ద్చుకోమని మీ త్ిండ్రిగారు ఇచిున్
సొముమ ఇద్ద. మన్ రాజధ్యని న్గర్ిం ధన్దుపుర్ింలో ఆింజనేయసావమి ఆలయిం
పకున్ న్న బింధువు నివసిసతన్నాడు. ఇకుడి విశేష్టలను వివరిస్తత అత్నికి ఒక
లేఖ వ్రాశ్నను.

86
 మీ త్ిండ్రిగారి దగిరినుించి సర్యిన్ వర్తమాన్ిం వచేుటింత్వర్కూ నువువ
మా బింధువు ఇింటోో త్లద్చుకోవచుు" అింట్ట దుసతలోోనే వున్ా లేఖను కూడ్డ
అత్ని చేతిలో పెటాాడు.
ఎింత్ వదినుక్కన్నా చెమమగలోక్కిండ్డ వుిండలేకపోయాయి శ్రీధరుడి
కనులు.
"తిరుమలయయక్క తెలిసేత ఏదో ఒక క్నర్ణ్యనిా చూసి నీ క్కటుగింబానిా
వలివేయిసాతడు. న్నమీద్ద కక్షన్ింతా నీమీద తీరుుక్కింటాడు. తెలిసి తెలిసి ఇింత్టి
సాహసిం చేయటిం దేనికి?" అసుషాింగా అడిగాడు.
"లేక లేక కలిగన్ కొడుక్కతోపాటుగ తిరుమలయయ వృషభానికి బలి
క్నబోతున్ా న్న భార్యను క్నపాడిన్వాడివి నువువ. ఇపుుడు నీమీద పడిన్ నిింద ఆ
సింఘటన్ మూలకింగా ఉదభవిించిిందే అని న్నక్క తెలుస.
కొద్దిగానైన్న నీ ఋణిం తీరుుకోకపోతే న్నక్క పుటాగతులుిండవు. అిందుకే
ఎవరికీ అనుమాన్ిం రాక్కిండ్డ వసాాలమూటను వింటబెటుగాక్కని గ్రామింలో నుించి
బయటపడ్డాను.
గింగాన్మమ గుడిదగిర్ మూటను ద్చి నీకోసిం వతుక్కతున్నాను."
అింట్ట ఇింకేదో గురుతక్క వచిున్టుగో త్ల విద్దలిించి దుసతలోో నుించి ఒక
పిడిబాక్కను బయటికి తీశ్నడు.
"రాజరాజన్రేింద్రుడి ైగన్యింలో దళ్పతిగా పనిచేసిన్ మీ తాత్గారి
ఆయుధిం ఇద్ద. దీని ఘన్త్క్క మచురాక్కిండ్డ చూసకోమని మీ త్ిండ్రిగారు మరీ
మరీ చెపాురు" అింట్ట శ్రీధరుడికి అింద్దించాడు. బాక్కను దట్టాలో పెటుగాక్కింట్ట
బిండమీద్దనుించి లేచి అత్ని పాద్లను తాక్నడు శ్రీధరుడు.

87
 "క్షేమింగా వళ్ళో లాభింగా రావాలి నువువ. నీ మూలకింగా మాక్క, మన్
గ్రామానికి ఎవరూ ఊహిించన్ింత్ పేరుప్రతిషాలు కలగాలి. ఇింక ఏమాత్రిం
ఆలసయిం చేయక్కిండ్డ వింటనే కదులు. ఆ తిరుమలయయ అనుచరుల కింట
పడక్కిండ్డ జాగ్రత్తగా రాజధ్యని న్గరానిా చేరు..." అింట్ట అత్నిా కౌగలిించుక్కని
సాదర్ింగా వీడులిపాడు మరిడయయ.
చేయని నేరానిా నెతితన్ వేసక్కని చేత్క్ననివాడిలా పారిపోతున్ా త్న్క్క త్న్
గ్రామానికి పేరుప్రతిషాలు తెచిుపెటాడిం ఎలా సాధయపడుతుిందోన్ని ఆలోచిస్తత
ఉత్తర్ద్దశ్గా అడుగులు వేశ్నడు శ్రీధరుడు.
మరున్నడు స్తరుయడు పడమటి ద్దశ్లో పడిపోతుిండగా అత్నికి
అగుపిించారు కొిండప్రాింత్ింలో కటెాలు సేకరిించటానికి ఏదో గ్రామింలో నుించి
బయలుదేరి వచిున్ వయక్కతలు కొింత్మింద్ద.
తిరుమలయయ అనుచరులు ఎవరైన్న అటుగగా రావటిం సింభవిసేత త్న్
జాడలను గురిించి వారికి తెలియటిం ఇషాిం లేన్ిందువలో త్న్ను గురిించిన్
వివరాలను గోపయపరిచాడు శ్రీధరుడు.
ధన్దుపురానికి అవత్లి ప్రకుగా వుిండే చింపాన్గరానిా గురిించి వారికి
తెలియచెపాుడు.
"ఇింటివది జరుగుబాటుగ సరిగాి లేన్ిందువలో న్న మేన్మామల దగిర్కి
పోతున్నాను" దట్టాలోవున్ా పిడిబాక్కను కూడ్డ వారికి కనిపిించక్కిండ్డ
ద్చుక్కింట్ట అన్నాడు.
"నీలాపురి ఇకుడికి ద్ద్పు ఇర్వైక్రోసల దూర్ింలో వుింటుగింద్ద. అకుడికి
చేరుక్కనేవర్కూ నువువ ద్రిలో ఆగకూడదు. మధయలో ఏ గ్రామిం కనిపిించిన్న

88
అటుగకేసి వళ్ోగూడదు" త్న్దగిర్ మిగలివున్ా ర్తిండు ంటెాలిా అత్నికి ఇచిు, త్న్
సొర్క్నయ బుర్రలోని నీళ్ళను అత్ని దోసిటిలో పోస్తత చెపాుడు వారిలో ఒకత్ను.
ఎకుడ్డ ఆగక్కిండ్డ ఇింకో ఇర్వై క్రోసల దూర్ిం ప్రయాణిం చేయటిం
త్న్వలో అయేయపని క్నదని అనిపిించిింద్ద శ్రీధరుడికి. ఆ మాటను బయట
పెటాక్కిండ్డ ంటెాలిా ఆర్గస్తత వారితో మరికొద్దిసేపు మాటాోడ్డడు.
"నీలాపురి చేరుక్కనేలోపుగా ఎకుడయిన్న ఆగతే వచేు న్షాిం ఏమిటో
న్నక్క తెలియచేయగలరా?" అింట్ట త్న్ అనుమాన్నలిా బహిర్ిత్ిం చేశ్నడు.
"చీకటిపడబోతున్ా సమయింలో మాటాోడుకోవాలిాన్ మాటలు అవి.
న్నలుగు క్నలాలపాటుగ క్షేమింగా వుిండ్డలనే కోరిక వున్ాటోయితే మేము చెపిున్టుగో
చేయి" ముకతసరిగా సమాధ్యన్ిం చెపిు, న్డుము ఎతుతన్ ఎద్దగవున్ా పొదలమధయలో
నుించి త్మ ద్రిన్ తాము వళ్ళోపోయారా వయక్కతలు.
వార్న్ా ఆ మాటల వనుక ద్గుక్కని వున్ా అరాథనిా గ్రహిించటానికి
విపరీత్మైన్ ప్రయత్ాిం చేస్తత ముిందుక్క సాగాడు శ్రీధరుడు.
చీకటుగో దటాిం అయిన్ ఒక ఘడియ త్రావత్ చిన్ా క్కగ్రామానిా
చేరుక్కన్నాడు. న్డిచి న్డిచి అలసిపోయి వున్ా త్న్ను చూడగానే గ్రామసథలు
ఆహావనిసాతర్ని, ఆ రాత్రి గడిపేిందుక్క చోటుగ చూపిసాతర్ని అనుక్కన్నాడత్ను.
గ్రామింలో అడుగుపెటిాన్ త్రావత్ ఒకుళ్ళళ కూడ్డ ఇళ్ళలోోనుించి బయటికి
రాకపోయేసరికి అత్నిా ఆవరిించుక్కన్ాద్ద విపరీత్మయిన్ ఆశ్ుర్యిం.
చీమ చిటుగక్కుమన్నా పెదిగా వినిపిించేటింత్ నిశ్శబిింతో నిిండివున్నాయి
ఇళ్ళళ. అనీా పాడుబడిన్టుగో బోసిగా కనిపిసతన్నాయి.

89
 కటెాలు కొటుగాక్కనే వయక్కతలు చెపిున్ మాటలు చెవులోో ప్రతిదవనిసతిండగా,
గ్రామమధయింలో వున్ా ఒకే ఒకు వీధిలో న్నలుగుసారుో అట్ట ఇట్ట న్డిచాడు
శ్రీధరుడు. ఒక ఇింటిముిందు అగుపిించిన్ నులకమించానిా వీధిమధయలోకి లాగ,
మేను వాలుబోతుిండగా అత్ని చెవులక్క చేరిింద్ద ఆ శ్బిిం.
నులకమించిం మీద్దనుించి ఛింగున్ లేచి, ఆసదుి విన్వచిున్ ఇింటికేసి
పరుగుతీశ్నడు శ్రీధరుడు. ఓర్గా వేసివున్ా త్లుపులిా బలింగా వన్కిు నెడుతూ,
లోపలిభాగింలో కనిపిించిన్ దృశ్నయనిాచూసి నివవర్పోయాడు.
పద్దసింవత్సరాల వయసిండే బాలికను చేతులోో పొదువుక్కని కనీారు
మునీారైపోతున్ాద్ద ఒక వృదుధరాలు.
"తెలోవారేవర్కూ క్నసతింత్ ఓపికపటుగా త్ల్లో... పెదవులు కద్దలిించి నీ
బాధను బయటికి రానీయక్క బిడ్డా... సదుి బయటికి వసేత క్షణ్యలమీద గాలిలో
కలిసిపోయాయి మన్ ప్రాణ్యలు ..." అింట్ట త్న్లో త్ను క్కమిలిపోతున్ాద్ద.
"ద్హిం అవుతున్ాద్ద న్నయన్మామ! గింతు ఎిండిపోతున్ాద్ద" అసుషామైన్
మాటలతో ఆమెను వేడుక్కింటుగన్ాద్ద.
చేతులోో వున్ా బిడాను చినుగుల చాపమీద పరుిండబెటిా, ఒక మూలగా
వున్ా మించినీటి పాత్ర దగిరికి పోయిింద్ద వృదుధరాలు. ఖాళ్లపాత్ర అద్ద.
త్లక్రిిందులుగా చేసి చూసిన్న క్రిిందపడలేదు ఒకు బొటుగా కూడ్డ.
"బావిదగిరికి పోయి నీళ్ళళ తీసక్కవచేులోపల జర్గకూడనిద్ద ఏదైన్న
జరిగపోతుిందని భయింగా వున్ాద్ద త్ల్లో... వలుగు వచేుద్క్న ఓరుుకోమామ...
తెలోవార్గానే నువువ కోరుక్కన్ానిా నీళ్ళళ తెచిు యిసాతను..." ఖాళ్లపాత్రను వద్దలి,
త్న్ మన్వరాలి దగిరికి తిరిగవస్తత అనున్యిించిింద్ద ఆమె.

90
 ఎిండుక్కపోయిన్టుగో అయిన్ పెదవులిా న్నలుకతో త్డుపుక్కింటుగన్ా
బాలికను చూసి ఆగలేకపోయాడు శ్రీధరుడు. త్న్ ఆగమన్ననిా వారికి
తెలియచేయక్కిండ్డ గుమమింలో నుించే వనుద్దరిగ, నులకమించిం కనిపిించిన్
ఇింటి దగిర్కి వచాుడు.
గటిాగా మూసివున్ా ఆ ఇింటిత్లుపులు, అత్ని భుజపు తాకిడికి ర్తిండే
ర్తిండు క్షణ్యలోో పెదిశ్బిింతో బారాో తెరుచుక్కన్నాయి. లోపల వున్ా మించినీటి
పాత్రను అిందుక్కని పరుగులాింటి న్డకతో వృదుధరాలి దగిరికి వచాుడత్ను.
"పడుకో త్ల్లో... కళ్ళో మూసక్కని నిద్రపో..." అింట్ట ఎిందుకో త్ల
ఎతితింద్ద వృదుధరాలు.
మించినీటి పాత్రతో ప్రత్యక్షిం అయిన్ శ్రీధరుడిని గమనిించేసరికి,
భయింతో వడలుు అయాయయి ఆమె కనులు. అన్నరోగయింతో బాధపడుతున్ా బిడా
అకుడ లేక్కిండ్డ వున్ాటోయితే, వర్రిగా అరిచి వన్కిు పడిపోయి వుిండేద్ద ఆమె.
త్ను పడిపోతే త్న్ బిడా అన్నయయమైపోతుిందన్ా మాట ఆ సమయింలో
ఆమెక్క విపరీత్మైన్ తెగింపును యిచిుింద్ద.
"ఎవరు నువువ? ఎవరివి?" కీచుగా అడుగుతూ ఛింగున్ లేచిింద్ద ఆమె
చినుగుల చాపమీదనుించి. ఒక గోడదగిర్వున్ా కొడవలిని చేతిలోకి తీసక్కని
గుమమిం దగిరికి పరుగెతుతక్క వచిుింద్ద.
గటిాగా గాలివీసేత ఎగరి అవత్ల పడిపోయేటటుగోన్ా ఆమె జీర్ణదేహింలోని
అపూర్వశ్కితని చూసి చిన్ాగా న్వేవశ్నడు శ్రీధరుడు.

91
 "మీక్క అపక్నర్ిం చేయటానికి నేను రాలేదు అవవ...నీ మన్వరాలి ద్హిం
తీర్ుటానికి వచాును..." అింట్ట త్ను తెచిున్ మించినీటి పాత్రను ఆమెముిందు
పెటాాడు.
కొడవలిని ఎతిత అత్ని శిర్సస మీద మోదబోతూ, ఆఖరిక్షణింలో
ఆగపోయిింద్ వృదుధరాలు.
"నువువ ఎవరివో న్నక్క చెపులేదు" అనుమాన్ిం నిిండిన్ కనులతో చూస్తత
అడిగింద్ద.
కటెాలు కొటుగాక్కనే వయక్కతలక్క చెపిున్ మాటలేా ఆమెక్క కూడ్డ వినిపిించాడు
శ్రీధరుడు. "ఈ రాత్రి గడిపి వలుగురాగానే వళ్ళళపోద్మని వచాును. గ్రామిం
ఖాళ్లగా వుిండటిం ఏమిటో అర్థిం క్నవటింలేదు" గుమమిం వదేి కూరుుింట్ట
అన్నాడు.
నిస్ర్తతణగా పడివున్ా మన్వరాలికి మించినీరు ఇచిు, ఆమె నుదుటిమీద
అర్చేతోత అదుితూ గాఢింగా నిట్టారిుింద్ద వృదుధరాలు.
అపుటికి ర్తిండుమాసాలనుించీ ఆ గ్రామానిా పటిా పీడిస్తింద్దట ఒక
యక్షణీభూత్ిం.
చీకటిపడిన్ ర్తిండు మూడు ఘడియలకలాో గ్రామింలో ప్రవేశిించి మనిష్ట
కనిపిసేత మనిష్టని, పశువు కనిపిసేత పశువును పొటాన్ పెటుగాక్కపోతున్ాద్దట.
"కతుతలు కర్రలు పటుగాక్కని క్నపలా నిలబడిన్న, మింత్రవాద్ద మహ
లక్షమయయను పిలిచి మార్ణహోమాలు చేయిించిన్న ఫలిత్ిం కనిపిించలేదు...
ప్రాణ్యలమీద ఆశ్తో,చీకటిపడకముిందే ఇకుడికి దగిరోో వున్ా కొిండగుటాల

92
మీద్దకి వళ్ళోపోతున్నారు మా వాళ్ళళ. పిలాోజ్జలోలతో, పశువులతో ప్రతిరోజూ అలా
పారిపోవడిం, తెలోవారిన్ త్రావత్ తిరిగరావడిం చాలా బాధ్యకర్ింగా వున్ాద్ద.
న్న మనువరాలు కదలలేని పరిసిథతిలో వుిండడింవలో ఈ రోజు మేము
యికుడ ద్దగబడిపోయాము" ఒక మటిాముింత్లో వున్ా చద్ది అన్నానిా తెచిు
అత్నిముిందు పెడుతూ గదిదసవర్ింతో త్న్ బాధలిా చెపుుక్కన్ాద్ద ఆమె.
కటెాలు కొటుగాకొనే వయక్కతలు, నీలాపురి చేరేవర్కూ ఎకుడ్డ ఆగవదిని
ఎిందుక్క హెచురిించారో అపుుడు అర్థమై చిన్ాగా న్వేవశ్నడు శ్రీధరుడు.
"ఏ త్లిో కన్ాబిడావోగాని గటిాగా చూసేత ద్దష్టా త్గలేలా వున్నావు. మా కోసిం
నీ ప్రాణ్యలను పోగటుగాకోక్క న్నయన్న... నీ ద్రిన్ నువువ గ్రామింలో నుించి
వళ్ళోపో..." త్లుపులదగిరే నిలబడి అత్నిా త్పిుించటానికి ప్రయతిాించిింద్ద
వృదుధరాలు.
ఆ మాటలు త్న్క్క విన్బడన్టుగో న్టిస్తత దూర్ింగా వున్ా
నులకమించానిా ఆ ఇింటిముిందుక్క తెచుుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
"త్లుపులు వేసక్కని నువువ విశ్రింతి తీసకో. న్న గురిించి ఆిందోళ్న్
చెిందవలసిన్ అవసర్ింలేదు. యక్షణీ భూతాలను చూసి బెద్దరే మనిష్టని క్నదు
నేను" అింట్ట మించిం మధయలో కూరుున్నాడు.
అర్థరాత్రి క్నవస్తత వుిండగా ర్తకులిా త్పత్పలాడిస్తత గాలిలోకి లోచాయి
అకుడికి సమీపింలోని ఒక చెటుగామీద విశ్రింతి తీసక్కింటుగన్ా పక్షులు.
అద్దరిపడి మించిం మీద్ద నుించి క్రిింద్దకి దూకిన్ శ్రీధరుడి కనులక్క
వింటనే అగుపిించిిందక బ్రహామిండమైన్ కొిండచిలువ.

93
 ఇరువద్ద ధనువుల పొడవును మిించి వున్ాద్ద ద్ని మహాక్నయిం. అర్చేతి
వడలుున్ కనిపిసతన్నాయి కృర్మైన్ ద్ని కనులు.
ర్తకులిా విద్దలిస్తత త్న్ రాకను గురిించి హెచురికలు చేసతన్ా పక్షులవింక
త్లయ్యతిత చూస్తత, వేగింగా ముిందుక్క వచేుసతన్ాద్ద అద్ద.
కతుతలిా, కర్రలిా పటుగాక్కని క్నపలా క్నసిన్ గ్రామసథలక్క అద్ద ఎిందుక్క
కనిపిించలేదో అపుుడు అవగత్ిం అయిింద్ద శ్రీధరుడికి.
వేగింగా ప్రవహిించే నీటిజాలు మాద్దరి నిశ్శబిింగా కదులుతోింద్ద ఆ
క్షుద్రజీవి. త్న్ను ఎవరైన్న గమనిించేలోపుగా వచిున్ పనిని పూరితచేసకొని
వళ్ళళపోతున్ాద్ద క్నబోలు. త్మను యక్షణీభూత్ిం పీడిించుక్క తిింటుగన్ాటుగోగా
భావిసతన్నారు గ్రామసథలు.
పక్షులవింక చూడటానిా మాని, అత్నిమీదే త్న్ దృష్టాని కేింద్రీకరిించిింద్
కొిండచిలువ.
జానెడు పొడుగున్ న్నలుకలిా విర్జాపుతూ వేగింగా వచిు అత్నిమీద్ద
కలబడిింద్ద.
న్డుము ఎతుతక్క లేచిన్ ద్ని త్లను పిడిబాక్కతో ర్తిండుసారుో బలింగా
పొడిచి, వేగింగా వన్కిు దూక్నడు అత్ను. భరిించరాని బాధ కలిగింద్ద క్నబోలు,
చెవులు చిలుోలు పడిపోయేటటుగో వికృత్ధవనులిా వలువరిించిింద్ద కొిండచిలువ.
వడలుుగా తెరుచుక్కన్ా నోటిలోించి వేగింగా లోపలికి బయటికి
కదులుతున్ా న్నలుకలిా ఒకే వేటుగతో మధయక్క తెగకొటేాశ్నడు శ్రీధరుడు.
ద్ని త్ల విసరుక్క త్లక్రిిందులు అయిపోక్కిండ్డ దూర్ింగా పరుగు
తీశ్నడు.

94
 అత్ను ఎదురుచూడని విధింగా త్రావత్ అర్థిం అయిింద్ద శ్రీధరుడికి
అసలు సింగతి.
న్డుముమీద పొడిచిన్న, త్లమీద కొటిాన్న ఇసమింత్గా కూడ్డ
పటిాించుకోని ఆ క్షద్రజీవి విపరీత్మైన్ బాధతో విచలిత్మైపోతున్ాద్ద. న్నలుకలు
మధయక్క తెగపోవటిం వలో త్ను ఎటుగ పోతున్ాదో, ఎలా పోతున్ాదో త్న్కే
అర్థింక్నన్ింత్ వేగింతో పారిపోతున్ాద్ద ఆ గ్రామింలో నుించి.
గ్రామ పొలిమేర్లను ద్టి, దటామైన్ పొదలమధయగా, చిటాడవివింటి
ప్రదేశ్ననిా చేరుక్కన్ాద్ద ఆ కొిండచిలువ. కనిపిసతన్ాటేో కనిపిించి ఒకుక్షణింలో
మటుగమాయిం అయిపోయిింద్ద.
పటిాన్ పటుగా వదలక్కిండ్డ ఆ ప్రదేశ్నన్ాింతా అడుగడుగు గాలిించాడు
శ్రీధరుడు. అర్ధఘడియ త్రావత్ అగుపిించిింద్ద అత్నికి, ఎిండిపోయిన్ ఆక్కలతో
కపుబడిన్ ఒక ద్దగుడుబావి.
శిథిలావసథక్క చేరుకొన్ా ఆ బావి మెటోమీదుగా లోపలికి పోయి, ఆక్కల
కిింద చుటాలు చుటుగాక్క పడుకొని వున్ాద్ద ఆ అజగర్ిం.
అద్ద అకుడినిించి అవత్లికి పోలేదని గ్రహిించి వింటనే, వనుతిరిగ
వడివడిగా గ్రామింలోకి వచాుడు శ్రీధుడు. అత్ని అడుగుల చపుుడును ఆలకిించి,
త్లుపు సిందులోనుించి భయిం భయింగా చూసతన్ాద్ద వృదుధరాలు.
"మీ గ్రామానిా పీడిసతన్ా యక్షణీభూతానిా నేను చూశ్నను. నిపుు క్నవాలి
అవావ..." అింట్ట త్లుపులిా తెరిపిించి ఇింటిలోపల వున్ా ఆముదపు దీపిం
సహాయింతో చిన్ా క్నగడ్డలు వలిగించుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.

95
 "ఇక నువువ నిర్భయింగా బయచటికి రావచుు. నీక్క, నీ మన్వరాలికి
హాని చేయగల అమానుషశ్కిత ఏదీ ఈ చుటుగాపటో లేదు" అింట్ట వచిున్ద్రినే
వనుతిరిగ, ద్దగుడుబావిని చేరుక్కన్నాడు.
మూడు జాన్ల ఎతుతన్ బావిచుట్టా పేరుకొని వున్నాయి చెటోమీద్దనుించి
రాలిపడిన్ ఎిండుటాక్కలు. వాటిని ముిందుగా అింటిించాడు. మింటలు
బావిచుట్టా వాయపిించిన్ అన్ింత్ర్ిం, క్నగడ్డని బావిలో విసిరిపడేశ్నడు. భగుిమని
న్నలుకలు జాస్తత పైకిలేతిన్ మింటలవేడిని భరిించలేక ర్తిండు నిలువుల ఎతుతక్క
త్లను లేపిింద్ కొిండచిలువ.
చెవులు చిలుోలు పడేలా బుసలు పెడుతూ, విరిగన్ మెటోమీదగా తిరిగ
బావి పైభాగింలోకి వచేుసిింద్ద. ముిందుచూపుతో బావిచుట్టా శ్రీధరుడు సిదిిం
చేసిన్ అగాజావలలు ద్ని వేగానిా త్గిించేశ్నయి.
అపుటికే మేఘాలు లేచి ఆక్నశ్ింలోనుించి రాలిపడిన్ పిడుగుమాద్దరి
వచిు, శ్రీధరుడి భుజాలమీద పడనే పడిింద్ద ఆ జగర్ిం.
పిడిబాక్కను ఎడమచేతిలో బిగించి పటుగాక్కనే వున్ాడు శ్రీధరుడు. పొగ
మూలకింగా కనులు కనిపిించకపోయన్న, సుర్శనిబటిా ఎడ్డ పెడ్డ పొడిచాడు
ర్తిండుపోటుగో.
ఒింటిమీద పడిన్ బాక్కపోటుగో మరిింత్ బాధను కలిగించాయి. ఫలిత్ింగా
త్న్ింత్ట త్నే క్రిింద్దకి జారిపోయిింద్ద అద్ద. జారిపోతూ పోతూ శ్రీర్ింలో వున్ా
శ్కితన్ింతా కూడగటుగాక్కని తోకతో అత్ని న్డుముమీదమోద్దింద్ద.
కనిపిించని రాక్షసహసతిం ఏదో మోద్దన్టుగో గింగరాలు తిరుగుతూ పోయి
పాతిక అడుగుల దూర్ింలో వున్ా ముళ్ళపొదలమీద పడ్డాడు శ్రీధరుడు.

96
 చుర్కతుతలవింటి ముళ్ళళ శ్రీరానిా చీలిువేయక్కిండ్డ చేతులిా జాచి,
అతినెమమద్దగా వన్కిుజర్గబోతుిండగా అగుపిించిింద్ద అత్నికి ఆ పొదలమధయ
కటాబడి వున్ా చలువరాతి మిండపిం ఒకటి.
ఎకుడ వున్ాదో ఎవరికీ తెలియని ఆ క్కగ్రామానికి సమీపింలో అింత్
అిందమయిన్ మిండపానిా నిరిమించవలసిన్ అవసర్ిం ఎవరికి కలిగింద్ద? ఎవరికి
కలిగిందో, ఎిందుక్క కలిగిందో తెలుసక్కనే అవక్నశ్ిం అత్నికి లభించలేదు.
న్డముమీద్ద మోద్ద అత్నిా అవత్లక్క విసిరేసిన్ త్రావత్, బావిచుట్టా చెలరేగతున్ా
మింటలోో గలగలా కొటుగాక్కన్ాద్ద కొిండచిలువ.
ఎిండుటాక్కలనిాటినీ తోకతో చెలాోచెదురు చేస్తత ద్దగుడుబావిలోకి
దరిోపడిింద్ద.
గుబగుబలాడుతున్ా గుిండెలతో అపుటివర్కూ శిలావిగ్రహింలా నిలుచుని
వున్ా శ్రీధరుడిలో వింటనే చలన్ిం వచిుింద్ద. అకుడ్డ ఇకుడ్డ మిగలిన్ ఆక్కలిా,
ఎిండుపొదలిా ఒకచోట చేరిు బావిలోకి నెటిా, లోపల వున్ా మింటలిా పెదివి
చేశ్నడు.
ఆఖరిసారిగా ర్తిండు ధనువుల ఎతుతక్కలేచి దభీమని క్రిింద పడిపోయిింద్
క్షుద్రజీవి. శ్నశ్వత్ింగా ఈ లోక్ననిా విడిచి వళ్ళోపోయిింద్ద.
బిగపటిా వుించిన్ ఊపిరిని బయటికి వదులతూ, గ్రామింవైపు అడుగులు
వేశ్నడు అత్ను.
***
"సింవత్సర్క్నలిం నుించి మాగ్రామానిా పటుగాక్కన్ా పీడను వద్దలిించి
మాక్క ఎన్లేని మేలు చేశ్నవు... నీ రుణిం ఎలా తీరుుకోవాలో అర్థిం

97
క్నవటింలేదు" అింట్ట శ్రీధరుడి చేతులిా పటుగాక్కని కనులక్క అదుికోబోయాడు
గ్రామసథలిందరికీ పెదివాడిలా అగుపిసతన్ా వృదుధడు ఒకత్ను.
"నీకింటే చాలా చిన్ావాడిని నేను. న్నక్క న్మసురిించి చిన్ాబుచుకిండి.
విధిలేని పరిసిథతులోో ఆ భూతానిా ఎదురోుగలిగానే క్ననీ, ఇింకో పరిసిథతిలో
నేనుకూడ్డ మీ మాద్దరిగానే కొిండలోోకి పారిపోయి వుిండేవాడినే..." అింట్ట త్న్
సాహసానిా మరుగు పరుచుకోవటానికి చూశ్నడు శ్రీధరుడు.
ఆ విషయానిా గమనిించలేన్ింత్ అమాయక్కలు క్నరు ఆ గ్రామసథలు.
పెదిపెది కింఠాలతో జయ జయధ్యవన్నలు చేస్తత, అత్నిా అభన్ింద్దస్తత
ఊరేగింపుగా గ్రామింలోకి తీసక్కవచాురు.
"నువువ మాక్క అతిథివి. పూజనీయుడివి. ర్తిండు మూడు ద్దన్నలు మాతోనే
వుిండి మా మరాయదలిా సీవకరిించాలి" అింట్ట కొిండచిలువను ఏ ఇింటిదగిర్
వుిండగా చూశ్నడో, ఆ ఇింటిలోనే అత్నికి వసతి ఏరాుటుగ చేశ్నరు.
మర్రి ఆక్కలతో క్కటాబడిన్ ధసతరిలో మధుర్భక్షాయలు వచాుయి. మటిా
పాత్రల నిిండుగా రుచికర్మైన్ ఆవుపాలు ఇవవబడ్డాయి.
"పూర్విం ఎపుుడో కొనిా విందల సింవత్సరాల క్రిిందట కర్మఠుడనే
మింత్రవాద్ద త్న్ ప్రియురాలితో కలిసి ఈ ప్రాింతాలక్క వన్విహార్ిం చేయటానికి
వచాుడట. ద్రి క్నచి త్న్ను మటుగాబెటాబోయిన్ దోపిడీ దింగలిా మింత్రశ్కితతో
భసమించేయ ప్రయతిాసతిండగా అత్ని ముింజేతికి వుిండే రాగకింకణిం ఒకటి జారి
ఎకుడో పడిపోయిిందట..."
ద్దగుడుబావి గురిించి, ద్ని సమీపింలోని చలువరాతి మిండపానిా
గురిించి అడిగన్ శ్రీధరుడితో చెపుటిం మొదలు పెటాాడు గ్రామపెది.

98
 "ర్తిండువిందలమింద్ద పనివారిని పిలుచుక్కవచిు త్న్ కింకణింకోసిం ఈ
పరిసర్ ప్రాింతాలనిాటినీ వతికిించాడట కర్మఠుడు. వారి అవసరాల నిమిత్తిం ఆ
ద్దగుడుబావిని, త్ను వారి పనిని పరివేక్షించటానికి ఆ మిండపానిా
నిరిమింపజేశ్నడట..." త్న్ తాత్ త్ిండ్రులు త్న్క్క చెపిున్ విషయాలను మన్న్ిం
చేసక్కింట్ట శ్రీధరుడికి చెపాుడత్ను.
"రాగ కింకణ్యనిా వత్కటింకోసిం తీసక్కరాబడిన్ పనివారి మూలకింగానే
మా గ్రామిం ఉదబవిించిింద్ద. మేమిందర్మూ వారి సింత్తివార్మే" అింట్ట ఆ
కథను ముగించారు.
క్కతూహలానిాఅుకచుకోవటిం శ్రీధరుడికి అసాధయిం అయిింద్ద.
"కర్మఠుడు పార్వేసక్కన్ా కింకణిం ఏమయిింద్ద? అత్నికి లభించిింద్?"
అని ప్రశిాించాడు.
పెదవి విరిచి త్ల అడాిం తిపాుడు గ్రామపెది.
"కర్మఠుడు జీవిించి వుిండగా ఆ కింకణిం అత్నికి లభించలేదట. అత్నికి
న్నలుగైదు త్రాల మా వింశ్క్కడు ఒకత్ను న్నగలి కటిా భూమిని దున్ాతుిండగా
న్నగేటి చాలులోనుించి బయటపడిింద్ద" అింట్ట ఒక పాత్క్నలపు
చెకుపటెాలోనుించి బరువైన్ రాగకింకణ్యనిా తీసి శ్రీధరుడి చేతికి యిచాుడు.
చిత్రవిచిత్రమైన్ లత్లతో, గురుతలతో, అర్థింక్నని మాటలతో బహు
సిందర్ింగా త్యారుచేయబడిన్ ఆ కింకణ్యనిా చూసి మెచుుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
"పేరుక్క మింత్రకింకణమే అయిన్న, దీనిలో మింత్రశ్క్కతలు
వుిండేవనేమాట కటుగాకథ. మింత్రశ్క్కతలేా గనుక ఇద్ద కలిగవుింటే చీకటివేళ్లోో
గ్రమానిావద్దలి దూర్ింగా పారిపోవలసిన్ గతి మాక్క పటిావుిండేద్ద క్నదు. నువువ

99
చేసిన్ సహాయానికి ధన్ధ్యన్నయదులిా బహుమతిగా యివవలేకపోయిన్న , మాక్క
ఎిందుకూ పనికిరాని ఈ కింకణ్యనిా సింతోషింగా అరిుించుకోగలము. నీవింటి
అసహాయశూరుడి హసాతనికి సరైన్ ఆభర్ణిం క్నగలదు యిద్ద" అింట్ట అత్నికి
ధ్యన్ధత్తిం చేసతన్ాటుగో ప్రకటిించాడు.
"మీ గ్రామిం ఉదభవిించటానికి క్నర్ణభూత్మైన్ ఆభర్ణిం యిద్ద. మీ
దగిరే వుిండటిం శ్రేయసుర్ిం" అింట్ట తిరిగయిచిు వేయటానికి చేసిన్
ప్రయతాాలనీా విఫలిం అయేయసరికి, విధిలేక దుసతలోో భప్రర్చుక్కన్నాడు
శ్రీధరుడు.
ఆటాపాటా తెలిసిన్ వార్తవరైన్న వుింటే పకుగ్రామిం నుించి పిలిపిించి,
త్మ అతిథికి ఆ రాత్రి చకుటి వినోధ క్నలక్షేపిం ఏరాుటుగ చేయటానికి
నిర్ణయిించుక్కన్నారు గ్రామసథలు.
అత్ను చేసిన్ ఘన్క్నరాయనిా గురిించి అిందరికీ తెలియచేయాలని
నిశ్ుయిించుక్కన్నారు.
ఉపక్నర్ిం చేసిన్ వయకితని సముచిత్ింగా సత్ురిించాలనే త్పన్లో త్ల
మున్కలైపోతున్నారు వాళ్ళళ. త్ద్వరా త్న్గురిించి చుటుగాపకుల వుిండే
గ్రామాలనిాింటికీ చాటిింపు వేయబోతున్నారు.
తిరుమలయయ అనుచరులు అటుగరావడిం జరిగతే, పనికటుగాక్కని
అడగవలసిన్ అవసర్ిం లేక్కిండ్డనే బటాబయలైపోతాయి త్న్ జాడలు.
వదిని వార్సేత వినిపిించుక్కనే సిథతిని ద్టిపోయిన్ గ్రామసథలతో మాటలు
పెించుకోవటిం అవసర్మని భావిించి, త్న్క్క తోచిన్ ఒకే ఒక మారాినిా
ఎించుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.

100
 ఎవరికీ అగుపిించక్కిండ్డ గ్రామింలోనుించి బయటపడ్డాడత్ను. వేగింగా
అడుగులు వేస్తత నీలా న్గరానికి ద్రితీసే రాచబాటవైపు వళ్ోపోయాడు. చీకటుగో
మరో అర్ధఘడియక్క జగతిని చుటుగాముడతాయని అనిపిస్తత వున్ా సమయింలో,
బాటక్క పాతిక ధనువుల దూర్ింలో అగుపిించిింద్ద అత్నికి ఒక మించినీటి
కొలను.
సేవదింతో త్డిసి ముది అయిన్ కర్చర్ణ్యలను శుభ్రపర్చుక్కని, చలోటి
నీటితో కడుపు నిింపుకోవాలని అనుక్కింట్ట అటుగగా బయలుదేరిన్ అత్నిా
వింటనే అడుాక్కన్నారు అశ్నవలను అటుగగా వచిున్ రాజభటుగలు అనేకమింద్ద.
"ముిందు పోవలదని గటిాగా హెచురిసతింటే మూగవాడిలా నిలబడి మిర్రి
మిర్రి చూసాతవేమిటి? వన్కిు త్గుి...దూర్ింగా వళ్ళళపో..." చిిందులు తొక్కుతున్ా
త్న్ అశ్నవనిా అత్నిమీద్దకి పోనిస్తత కరుక్క కింఠింతో హెచురిించాడు అదరికింటే
ముిందుగా అత్నిా సమీపిించిన్ భటుగడు.
"ఈ బాటమీద ప్రయాణిం చేసేవారి ద్హారితని తీర్ుటానికి ధర్మతుమలు
ఎవరో త్రవివించిన్ కొలను అద్ద. న్నద్దక్నదు, మీద్దక్నదు... మన్ అిందరిదీ...
అిందులో ద్హిం తీరుుకోవదిని అన్టానికి క్నర్ణిం ఏమైన్న వున్ాద్?"
మృదువుగా అడిగాడు శ్రీధరుడు.
మాటలు మృదువుగానే వున్నా, ఆమాటల వనుకవున్ా వకిురిింపును
తేలికగానే అర్థిం చేసక్కని కోపింతో ఊగపోయాడు ఆ భటుగడు.
"మమమలిా చూసీ చూడగానే పద్ద ధనువుల దూర్ిం పకుక్క తొలగ
విన్యింగా నిలబడవలసిన్ సామానుయడివి నువువ. ఎదురుప్రశ్ాలు వేసే ధైర్యిం

101
నీక్క ఎకుడినుించి వచిుింద్ద?" అింట్ట త్న్ దట్టాలో దోపుక్కని వున్ా
వదురుచువవను తీసి అత్ని ముఖిం మీద ఝళ్ళపించాడు.
ఆఖరిక్షణింలో నేరుుగా త్లను ప్రకుక్క వించి, ఆ దెబబనుించి
త్పిుించుక్కన్నాడత్ను.
అదే సమయింలో, ఎడమచేతిని ముిందుక్కవిసిరి ఆ భటుగడు అశ్నవనిా
బలింగా మోద్డు.
పుటిా బుదెధరిగన్ త్రావత్ అింత్టి దెబబను ఎన్ాడూ అనుభవిించి ఎరుగదు
క్నబోలు, చెవులు చిలుోలు పడేలా సకిలిస్తత ముింగాళ్ళను గాలిలోకి ఎతితింద్
అశ్విం.
అనుకోని విధింగా త్న్ వాహన్ిం వనుక పాద్లమీద నిలబడటింతో,
పటుగాజారి వన్కిు పడిపోయాడత్ను. త్ల నేలక్క పొడుచుకోవడింతో తెలివి త్పిు
త్లను వ్రేలాడదీశ్నడు. ఆ దృశ్నయనిా చూసేసరికి కటుగాలు తెించుక్కన్ాద్ద
మిగలిన్వారి క్రోథిం.
కొలను నీటితో ద్హానిా తీరుుక్కని, తీరికగా అడుగులు వేస్తత నీలా
న్గర్ింలోకి పోవాలనే మాటలిా మరిచిపోయాడు శ్రీధరుడు.
"ప్రకృతిమాత్ ప్రసాద్దించిన్ నీటిమీద కూడ్డ అధిక్నరానిా ప్రదరిశించే మీరు
రాజభటుగలు క్నదు... రాక్షసలు... ఒింటరివాడిన్నే ఉదేిశ్యింతో ఏదైన్న
చేయవచుున్ని అనుక్కింటుగన్నారు క్నబోలు...మీరు మీ జన్మలో మర్చిపోలేని
గుణపాఠిం నేరిు పింపిసాతను... ర్ిండి ర్ిండి" అని వకిురిస్తత, క్రిిందపడిన్ భటుగడి
దగిర్వున్ా కర్వాలానిా చేతిలోకి తీసక్కన్నాడు.

102
 గింతులు చినిగపోయేలా గావుకేకలు పెడుతూ అత్నిా కముమక్కన్నారు ఆ
భటుగలు...
కముమక్కన్ా మరుక్షణింలోనే త్మ ఆయువులు గాలిలోకి
ఎగరిపోతుిండగా, గాయపడిన్ హసాతలను గుిండెలక్క అదుముక్కింట్ట వన్కిు
పారిపోయారు కొింత్మింద్ద.
కింటికి కనిపిించన్ింత్ వేగింతో కర్వాలానిా తిపుుతూ మించినీటి
కొలనుకేసి నెటుగాక్కింట్ట పోయాడు శ్రీధరుడు మిగలిన్వార్ిందరీా. వనుక వున్ా
ప్రమాద్నిా గురిించి గమనిించుక్కనే లోపుగానే పాద్లు పటుగాత్పుడిం వలో,
త్లక్రిిందులుగా కొలనులో పడిపోయారు చాలామింద్ద. పడక్కిండ్డ
నిలదక్కుక్కన్ా ఇదిరు భటుగలిా పద్దధనువుల దూర్ిం త్రిమి త్రిమి కొటాాడు
శ్రీధరుడు.
ద్దగజారిన్ ధైరాయనిా కూడగటుగాని వార్ిందరూ మరోసారి త్న్మీద ద్డి
చేయకముిందే ఆ ప్రదేశ్ననిా వద్దలి దూర్ింగా వళ్ళళ పోవటిం ఉత్తమిం
అనిపిించిింద్ద అత్నికి. అనిపిించిన్ పరుక్షణిం అిందుబాటుగలో వున్ా అశ్నవనిా
ఒక్నద్నిా పటుగాక్కని, బాటమీద్దకి పరుగులు తీయిించాడు.
రాజభటుగలమీద ఆయుధ్యలిా ప్రయోగించటిం, వారి వాహన్నలిా
అక్రమింగా సావధీన్ిం చేసకోవటిం ఉరిశిక్షక్క పాత్రమయేయ నేరాలని తెలుస.
బలవింత్ింగా వశ్పరుచుక్కన్ా ఆ అశ్వింమీద వుిండగా పటుగాబడితే ప్రాణ్యల మీద్ద
ఆశ్ను వద్దలివేసకోవటిం త్పు మరో మార్ిమేదీ వుిండదని కూడ్డ తెలుస.

103
 అిందుకే నీలాన్గర్ింలో ఆగలేదత్ను. ఆయాసింతో వగరుసతన్ా
వగరుసతన్ా వాహన్ననిా అద్దలిించి, తూరుుద్దక్కు తెలోబడుతుిండగా ధన్దుపుర్
న్గర్ ద్వరాలక్క దగిర్గా వళ్ళళపోయాడు.
త్న్ అశ్నవనిా న్గర్ ద్వరాలక్క సమీపింలో వున్ా ఒక చెటోతోపులో
వద్దలేశ్నడు.
తూరుుద్దక్కు పూరితగా తెలోబడకముిందే త్లుపులిా తెరిచి, న్గర్ప్రవేశ్ననిా
కోరేవార్ిందరీా లోపలికి అనుమతిించటిం అకుడి అచుు క్నవలివారికి
ఎపుటినుించో అలవాటుగ. క్ననీ అిందుక్క భన్ాింగా ద్వరాలను మూసేవుించారు
వారు ఆ రోజు.
"నీలాన్గరానికి చెింద్దన్ రాజభటుగలిా ఎవరో దుిండగీడు ఎద్దరిించి, వారి
వాహన్నలోో ఒక అశ్నవనిా అపహరిించుక్కపోయిన్టుగో ఇింత్క్కముిందే క్నగడ్డ
సింకేతాలద్వరా వారికి తెలిసిిందట. వలుగు పూరితగా వచిున్ త్రావత్గానీ ఎవరినీ
లోపలికి పింపిించర్ట. విసగు చెింద్దన్ కింఠింతో శ్రీధరుడికి చెపుతూ, కటిక
నేలమీద చతికిల బడ్డాడు, చాలాసేపటినుించీ అకుడ నిలుచుని వున్ా వృదుధడు
ఒకత్ను.
ముిందు వనుకలు చూసకోక్కిండ్డ,త్దన్ింత్ర్ిం పరిణ్యమానిా గురిించి
ఆలోచిించుకోక్కిండ్డ త్నుచేసిన్ దుసాసహసిం, ఎింత్ దూర్ిం వచేుసిిందో అర్థిం
అయేయసరికి చేదుగా త్యార్యిింద్ద శ్రీధరుడి నోరు.
అకుడి పరిసిథతులిా గురిించి వివర్ింగా తెలుసకోవటిం కోసిం మెలిోగా
వృదుధడి సమీపింలోకి చేరుక్కన్నాడు.

104
 "రాజుగారి కోశ్నగారానిా కొలోగటిా పారిపోతూ పారిపోతూ అశ్విం
మీద్దనుించి పడిపోయిన్ గజదింగ గరుిడి మూలకింగా వచిున్ త్ింటా ఇద్ద...
పటుగాబడిన్ త్రావత్ కూడ్డ అిందరీా వేధిసతన్ా ఆ దురామరుిడికి ఎటుగవింటి
శిక్షను విధిించిన్న పాపింలేదు" మరోసారి త్న్ింత్ట త్నే సింభాషణను
ప్రార్ింభించాడు ఆ వృదుధడు.
ద్రుణమైన్ దోపిడీలు, అనిత్ర్సాధయమైన్ దిందత్న్నలు చేసి చేసి,
దుర్దృషావశ్తూత దరికిపోయిన్ గజదింగ గరుిడి గురిించి ర్కర్క్నల కథలను
వినివున్నాడు శ్రీధరుడు.
నీలా న్గర్ింలో రాజభటుగలను హిింసిించిన్ దుిండగీడు కోసిం
న్గర్ద్వరాలను మూయటానికి, పటుగాబడి చెర్సాలలో మగిపోతున్ా ఆ
గజదింగక్క గల సింబింధిం ఏమిటో అింతుబటాక ఆశ్ుర్యింగా చూశ్నడత్ను
వృదుధడి ముఖింలోకి.
"నిన్ా ఉదయిం గరుిడిమీద విచార్ణ పూరిత అయిింద్దట. ఈ రోజు
సాయింత్రిం ప్రజలిందరి సమక్షింలోను అత్నిా బహిర్ింగింగా ఉరి తీసాతర్ట..."
చిన్ాగా న్వువతూ అన్నాడు వృదుధడు.
గజదింగ గురిించి త్ను విన్ా విశేష్టలనీా గురుతక్క వచేుసరికి
చివుక్కుమన్ాద్ద శ్రీధరుడి మన్సస.
కలవారిని దోచుక్కని లేనివారికి పింపకిం చేసాతడట ఆ గజదింగ. త్ను
దోపిడీ సొతుతను అకుడే వద్దలి త్లవించుక్కని వచేుసాతడట.
అత్ను పటుగాబడిన్ిందుక్క సింతోష్టసతన్ా వారి సింఖయకింటే, బాధపడుతున్ా
వారి బలగమే చాలా అధికింగా వున్నార్ట.

105
 శ్రీధరుడి మన్సలోని మాటలు త్న్క్క అర్థిం అయిన్టుగో త్లవూపుతూ,
న్గర్ద్వరాల వైపు చూపిించాడు వృదుధడు.
"గరుిడి అనుచరులలో సేాహితులలో ఎవరో ఒకరు అత్నిా ర్క్షించటిం
కోసిం ఈ సాయింత్రిం లోపల గటిా ప్రయత్ాిం చేసాతర్ని వీళ్ో అనుమాన్ిం.
అిందుకే రాజయింలో ఎకుడ ఏ విధమైన్ అలజడి చెలరేగన్న ఇకుడ ఉలికిుపడటిం
జరుగుతోింద్ద.
నేర్సథడిగా అగుపిించే వయకిత ఎవరైన్న యిటుగగా వసతన్ాటుగో సమాచార్ిం
అిందగానే న్గర్ద్వరాలిామూసి పరిశోధన్లు ప్రార్ింభసతన్నారు" అింట్ట,
శ్రీధరుడి మన్సలో అడుగుపెటిాన్ అనుమాన్ననిా నివృతిత చేశ్నడు.
అదే సమయింలో నురుగులు కక్కుతున్ా అశ్నవనిా వదురుచువవలతో
అద్దలిస్తత అతివేగింగా వచిు అకుడ ఆగాడు ఒక అశివక్కడు.
"ఇత్డి వాలకిం చూసతింటే న్నకేదో అనుమాన్ింగా వున్ాద్ద. తెలోగా
తెలోవారిన్ త్రువాత్ కూడ్డ న్గర్ింలోకి పోయే యోగిం మన్క్క లేన్టుగోగా
తోస్తింద్ద" కూరుున్ా చోటినుించి లేచినిలబడుతూ లోగింతుకతో శ్రీధరుడికి
మాత్రమే వినిపిించేటటుగో అన్నాడు వృదుధడు.
అత్ని మాటలు పూరిత అవుతుిండగా, అశ్వింమీద్దనుించి క్రిింద్దకి దూకి,
అకుడ గుమిగూడి వున్ా వార్ిందరి వింక్న చూశ్నడు ఆ అశివక్కడు.
"సేన్నపతులవారి క్కమారుడు న్నసీర్దేవుడు వక్కళాపుర్ిం నుించి
విచేుసతన్నారు. ద్రి వద్దలి దూర్ింగా పొిండి మీర్ిందరూ...గుింపుగా నిలిచి వారి
చలన్ననికి అభయింత్రాలు కలిుించకిండి.." ఖింగు ఖింగుమింటుగన్ా కింఠింతో
హెచురికలు చేస్తత, అచుు క్నవలివారి దగిరికి పోయాడత్ను.

106
 "న్నసీర్దేవుడింటే సేన్నపతి ముదుిల బిడాడు. ఆడిింద్ద ఆటద్ పాడిింద్ద
పాటగా పెరిగన్ క్కమార్ర్త్ాిం. అిందరితోపాటుగ మన్ిం కూడ్డ విన్యవిధేత్లను
ప్రదరిశించకపోతే కష్టాలోో కూరుక్కపోతాిం" అింట్ట శ్రీధరుడి చేతిని పటుగాక్కని
వన్కిు లాగాడు ఆ వృదుధడు.
రాజధ్యని న్గరానిా దరిశించి వచిున్ త్న్ గ్రామసథల ద్వరా న్నసీర్దేవుడిని
గురిించి, అత్ని అహింక్నరానిా గురిించి వినివుిండటిం వలో, అత్నెలా వుింటాడో
చూడ్డలన్ా కోరికతో వృదుధడి చేతిని మృదువుగా వద్దలిించుక్కని అకుడే
నిలుచున్నాడు శ్రీధరుడు.
ఎింతోసేపు ఎదురు చూడవలసిన్ అవసర్ిం లేక్కిండ్డనే పావుఘడియ
త్రువాత్ పద్దమింద్ద అశివక్కలు త్న్ను అనుసరిించి వసతిండగా అకుడ ప్రత్యక్షిం
అయాయడు న్నసీరుడు.
అత్ను వుపయోగసతన్ా వదురుచువవ దెబబలను భరిించలేక త్లను అట్ట
ఇట్ట విసరుతున్ాద్ద అలసిపోయివున్ా అత్ని అశ్విం. దీన్నతిదీన్ింగా ఘోష
చేసతన్ాద్ద. ఆ దృశ్నయనిా చూసిన్ మరుక్షణిం అత్ను ఎింత్టి నిర్ియుడో ఒకరు
చెపువలసిన్ అవసర్ిం లేక్కిండ్డ త్న్ింత్ట త్నే అర్థిం చేసకోగలిగాడు శ్రీధరుడు.
అటుగవింటి మనుష్టని చూడటింకోసిం త్ను అింత్గా ఎదురు
చూసిన్ిందుక్క సిగుిపడుతూ వనుతిరిగ దూర్ింగా వళ్ళోపోబోయాడు.
"ఆగు...అకుడే ఆగు..." ఖింగుమింటుగన్ా కింఠింతో అత్నిా హెచురిస్తత
త్న్ అశ్నవనిా అత్నికి సమీపింలో నిలిపాడు న్నసీరుడు.
త్ను చేసిన్ త్పిుదమేమిటో తెలియక ఆశ్ుర్యింగా అత్నివింక చూశ్నడు
శ్రీధరుడు.

107
 "మిమమలిా వీక్షించిన్ త్రావత్ మాక్క అభవాదిం చేయక్కిండ్డ వనుా
చూపిించగల మొన్గాడివా నువువ...!" కరుక్కకింఠింతో అింట్ట చేతిలోని
వదురుచువవను బలింగా ఝళ్ళపిించాడు న్నసీరుడు.
ఎటుగవింటి త్గాద్లలోను త్ల దూర్ుకూడదనీ అింత్క్కముిందే
తీసక్కన్ా నిర్ణయానిా మరిచిపోయాడు శ్రీధరుడు.
పళ్ళళ బిగపటిా త్న్ ఎడమచేతిని ముిందుక్క జూచి, న్నసీరుడి దగిర్ వున్ా
వదురుచువవను వడిసి పటుగాకోబోయాడు.
అత్ని ఉదేిశ్యిం అశ్వింమీద ఠీవిగా కూరుునివున్ా న్నసీర్దేవుడికి
అవగత్ిం అయేయలోపుగా మెరుపువేగింతో కద్దలి ముిందుక్క వచేుశ్నడు దూర్ింగా
తొలగపోయిన్ వృదుధడు.
త్నేిం చేసతన్నాడో న్నసీరుడికి అర్థిం అయేయలేపుగా వనుకనుించి అత్నిా
గటిాగా కౌగలిించి పటుగాక్కని -
"గ్రామసీమలోో సించరిించటమేక్ననీ, న్గర్వీథులోోకి ఎన్ాడూ వచిున్
మనిష్ట క్నదు ఇత్ను. పెదివారితో ఎలా మాటాోడ్డలో, ఎటుగవించి గౌర్వానిా
నెర్పాలో తెలియని అమాయక్కడు. అన్యధ్య భావిించక్కిండ్డ ప్రథమ త్పిుదిం
కిింద క్షమిించిండి. న్నసీరులవారికి జయము...జయము" అింట్ట వన్కిు
తీసకెళ్ళోపోయాడు.
చేతిలోని వదురుచువవను దట్టాలో అమరుుక్కింట్ట విజయగర్వింతో
మీసాలు మెలివేశ్నడు న్నసీరుడు. త్న్ వామహసతింతో అచుు క్నవలివారికి ైగగ
చేశ్నడు. వింటనే కద్దలారు వార్ిందరూ.
గడియలిా తొలగించి మూసివున్ా న్గర్ ద్వరాలను తెరిచి పటుగాక్కన్నారు.

108
 త్లను క్రిింద్దకి వాలిువున్ా త్న్ అశ్నవనిా క్నలిమడమలలో బలింగా
అద్దమి,ముిందుక్క కద్దలిించాడు న్నసీర్దేవుడు.
ఎింతోసేపటినుించి ఆరుబయట నిలుచుని వున్ాిందువలో, అదేపనిగా
వీసతన్ా చలిగాలి త్న్ వింటికి సరిపడన్ిందువలో, ఎింత్ ప్రయతిాించిన్న
ఆపుకోవటిం అసాధయమైన్ిందువలో గటిాగా తుమామడు అకుడ వున్ావారిలో
ఒకవయకిత.
హెచురిక లేక్కిండ్డ త్న్ అశ్నవనిా అటుగకేసి దుమికిించాడు న్నసీరుడు.
దట్టాలో భద్రపర్చుక్కన్ా వదురుచువవను బయటికి తీయలేదత్ను ఈ
సారి. అశ్వపు జీనుక్క త్గలిించివున్ా పొడవాటి చర్మపు కొర్డ్డను చేతిలోకి
తీసక్కని ఆ వయకితమీద ప్రయోగించాడు.
బాధను భరిించటిం అసాధయమై బిగిరిగా అరిచాడ్డ వయకిత. త్న్ త్పిుద్నిా
మనిాించమని వేడుక్కింట్ట మోక్నళ్ళమీద కిిందకి వాలిపోయాడు.
అయిన్నసరే ఆగలేదు న్నసీరుడు.
"నీవింటి అపశ్క్కన్పక్షులు మా న్గర్ింలోకి రావటానికి వీలులేదు. నీ
అపరాధ్యనికి త్గన్ శిక్ష అనుభవిించి తీరాలిసిందే..." అింట్ట అశ్నవనిా
క్నలిమడమలతో అద్దలిించాడు.
ఒపిక లేకపోయిన్న, ముింగాళ్ళను గాలిలోకి ఎతితింద్ద ఆ వాహన్ిం.
వజ్రాయుధ్యలవింటి గటాలతో ఆ వయకిత త్లను నేలకేసి అదమబోయిింద్ద.
ఆ పైన్ చేత్క్ననివాడిలా ఆ దృశ్నయనిా చూస్తత నిలబడటిం అసాధయమై
పోయిింద్ద శ్రీధరుడికి.

109
 త్నేిం చేసతన్నాడో త్న్కే తెలియని విచిత్రమైన్ ఆవేశ్ిం ఆసమయింలో
అత్నిా ఆవరిించుక్కన్ాద్ద.
గటిాగా పటుగాక్కని వన్కిు వన్కిు లాగుతున్ా వృదుధడి చేతులిా ఒకు
విద్దలిింపుతో వద్దలిించుక్కన్నాడత్ను. వడిశెలలోనుించి వలువడిన్ రాయిలా
పోయి, న్నసీరుడి అశ్నవనిా త్న్ ఎడమభుజింతో బలింగా నెటాాడు. అత్ను అలా
వచిుపడతాడని ఊహిించకపోవడిం వలో , సర్యిన్ అదనులో అడుాకోలేక
పోయాడు న్నసీరుడు.
కిిందపడిన్ వయకిత శిర్ససను గటాలతో నొకుబోతున్ా అశ్విం, అడుగులు
త్డబడడింతో అవత్లికి జరిగ ముిందుక్క తూలిింద్ద.
చర్మపు కొర్డ్డను గాలిలో గరికీలు కొటిాసతన్ా న్నసీరుడు క్నసాత,
త్లోక్రిిందులై అశ్విం త్లమీద్దనుించి క్రిింద్దకి పడిపోయాడు.
దెబబ చాలా బలింగా త్గలటిం వలో కీచుకింఠింతో గుిండెలు
జలదరిించేటటుగో గావుకేక పెటాాడు.
భయాిందోళ్న్లతో కపిించిపోతూ, త్మ వాహన్నల మీద్దనుించి క్రిింద్దకి
దూక్నరు అత్నిా అనుసరిించి వచిున్ అశివక్కలు.
కిిందపడిపోయిన్ న్నసీరుడు దగిరికి పరుగుదీశ్నరు వారిలో కొిందరు.
దట్టాలక్క వేలాడుతున్ా కర్వాలానిా అిందుక్కింట్ట శ్రీధరుడి మీద్దకి మీద్దకి
లింఘించారు మిగలిన్వారు.
ఎడమపాదింతో నేలను అద్దమి, దక్షణహసతింతో తొడను చరుస్తత గింతెతిత
అకుడివార్ిందరూ అద్దరిపోయేటటుగో పొలికేక పటాాడు శ్రీధరుడు.

110
 త్న్ దట్టాలోనుించి పిడిబాక్కను బయటికి తీస్తత ముిందుక్క దూకి ఆ
భటుగలిా ఎద్దరిించాడు.
చేతిలేని కర్వాలాలు అమాింత్ింగా ఎద్దరి ఆవలపడిపోయేసరికి,
విపరీత్మైన్ భయింతో వన్కిు పారిపోయారు ఇదిరు భటుగలు.
"ర్ిండి...ర్ిండి...అిందరూ ర్ిండి..." అని బిగిరిగా కేకలు పెడుతూ
అచుుక్నవలివారి దగిరికి పరుగుతీశ్నరు మిగలిన్వారు.
"పారిపో న్నయన్నన్న... ఏ త్లిో కన్ాబిడావో గానీ వింటనే దూర్ింగా
తొలగపో...న్నలుగు క్నలాలపాటుగ క్షేమింగా వుిండ్డలనే కోరిక నీక్క వుింటే
వింటనే అవత్లికి వళ్ళోపో..."
ఆవేదన్తో నిిండిన్ కింఠింతో త్న్తో మాటాోడిన్ వృదుధడు
హెచురిించటింతో ఒళ్ళళ తెలిసిింద్ద శ్రీధరుడికి. ఆ సమయింలో త్ను ఎింత్టి
త్పిుద్నిా చేశ్నడో అర్థిం అయిింద్ద. అింత్క్కముిందు చేసిన్ నేరానికి శిక్ష పడిన్న
పడకపోయిన్న, ఇపుుడు క్నవిించిన్ అకృతాయనికి ప్రాణ్యలను కోలోువడిం మాత్రిం
త్థయిం.
ఆ మాటలు మన్సలో మెదులుతుిండగానే అత్ని చెవులక్క చేరిింద్ద
అశివక్కల సాయింతో లేచి నిలబడిన్ న్నసీరుడి వికృత్కింఠిం.
"పటుగాకోిండి ఈ నీచుడిని...క్నళ్ళళ చేతులు బింధిించి మా త్ిండ్రిగారి
వదిక్క తీసక్కపొిండి...పద్దమింద్ద ఎదుటా వాడిని కొర్డ్డ వేయిించిందే న్నక్క
నెమమద్ద లభించదు...పటుగాకోిండి " అని అకుడ వున్ావార్ిందరీా హెచురిించాడు.

111
 కదలక్కిండ్డ నిలబడితే అత్ని ఆగ్రహిం త్మ మీద్దకి కూడ్డ
ప్రసరిసతిందేమోన్న్ా భయింతో కూడబలుక్కున్ాటుగో ఒకేసారి కద్దలారు న్గర్
ప్రవేశ్ిం కొర్క్క వేచియున్ా వార్ిందరూ.
"పారిపో న్నయన్న ... ఇకుడినుించి పారిపోయి నీ ప్రాణ్యలు దకిుించుకో."
అని హెచురిస్తత తానుకూడ్డ ముిందుక్క వసతన్ా వృదుధడిని చూసిన్
త్రావత్ వద్దలిపోయిింద్ద శ్రీధరుడిని ఆవరిించుక్కని వున్ా అయోమయావసథ.
దగిరికి వచిున్ వయక్కతలిా త్న్ పిడిబాక్కతో అద్దలిించి, దూర్ింగా
పారిపోయేటటుగో చేశ్నడత్ను. మీద్దమీద్దకి వచిున్ అచుుక్నవలి భటుగలు న్లుగురిా
చిటికెలో కిిందకి దరిోించి ఒకుసారిగా పరుగు మొదలు పెటాాడు.
"పటుగాకోిండి అత్గాడిని...న్గరానికి దూర్ింగా పారిపోకముిందే పటిా
బింధిించిండి."
క్రూర్మైన్ సవర్ింతో అిందరీా మరోసారి హెచురిించాడు న్నసీర్దేవుడు.
న్గరానికి దూర్ింగా పారిపోచూసేత పటుగాబడడిం క్షణ్యలమీద పని అని
శ్రీధరుడికి తెలుస.
అింత్క్కముిందు త్న్ వాహన్ననిా వద్దనిన్ చెటోతోపుకేసి పరుగెతితన్టేో
పరుగెతిత, చటుగక్కున్ ప్రకుక్క తిరిగాడత్ను.త్ను ఏిం చేసతన్నాడో అకుడి
వార్ిందరికీ అర్థిం అయేయలోపుగా న్గర్ ద్వరాలను సమీపిించి, విింటినుించి
వలువడిన్ బాణింలా న్గరానికి వళ్ళోపోయాడు.

112
 5
న్నలగు లక్షలమింద్దకి పైగా జన్నభా, లెకుపెటాడ్డనికి వీలుక్నన్నిా వీధులు
కలిగవున్ా ఆ మహాన్గర్ింలో త్న్ను చెతికిపటుగాకోవటిం ఎవరికీ సాధయపడదని
అనుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
అర్ధఘడియ కూడ్డ గడవకముిందే త్పుని తేలిపోయిింద్ద అత్ని
అభప్రాయిం. న్గర్ద్వరాల దగిర్ వున్ా యుదధభరీలవింటి పెది పెది భరీలను
అదేపనిగా మ్రోగించి, న్గర్ ర్క్షణక్క నియుక్కతలైన్ రాజభటుగలిా హెచురిించారు
అచుుక్నవలివారు.
చిిందులు తొక్కుతున్ా అశ్నవలను అధిరోహిించి గుింపులు గుింపులుగా
వీధులోోకి వచేుశ్నరు ఆ భటుగలు.
న్గర్మధయలో వున్ా ఆింజనేయ సావమి ఆలయిం దగిర్ నిలబడి
మరిడయయ బింధువు నివసిించే ఇింటికోసిం వతుక్కతూ వారిని గమనిించాడు
శ్రీధరుడు.
మరిడయయ బింధువు ఇింటిలో త్ను ఆశ్రయిం పొింద్దటిం మించిద్ద
క్నదేమో న్న్ా ఆలోచన్ మొదటిసారిగా అడుగుపెటిాింద్ద అత్ని మన్సలో.
ఆ రోజు న్గర్ింలోకి కొత్తగా వచిున్వారిని గురిించి ఆరాలు తీసతన్నారు
ఆ భటుగలు. మరిడయయ బింధువు ఇింటికి చుటుగాపటో నివసిించేవారు ఎవరైన్న
త్న్ను గురిించి ఆ భటుగలక్క తెలియజేసిన్ మరుక్షణిం ర్టుగా అయిపోయిింద్ద త్న్
గుటుగా.
త్ను పటుగాబడమే క్నక్కిండ్డ, ఒక నేర్సథడికి ఆశ్రయిం యిచిున్ిందుక్క
మరిడయయ బింధువును కూడ్డ ఆ భటుగలక్క పటిావవటిం జరుగుతుింద్ద.

113
 పరిసిథతులు త్న్క్క అనుకూలింగా మారేవర్క్క అత్ని దగిరికి పోకూడదని
నిర్ణయిించుక్కింట్ట పకుక్క తిరిగ దగిరోో వున్ా ఒక ఇరుక్కవీధివైపు
కదులుతుిండగా, అత్నిా గమనిించారు భటుగలు.
అశ్విం మీద్దనుించి పడటింవలో త్లక్క త్గలిన్ గాయానికి పెదికటుగా
కటిాించుక్కని సవయింగా ఆ దళానికి న్నయకత్విం వహిసతన్నాడు న్నసీరుడు.
క్రిింద్దనుించి పైద్క్న ఒకసారి చూసిన్ వింటనే గురుతపటాాడత్ను
శ్రీధరుడిని. గురుతపటిాన్ వింటనే గుిండెలు చెద్దరిపోయే శ్ృతిలో బిగిర్గా
అరిచాడు.
"వీడే..న్గర్ింలోకి పారిపోయి వచిున్ దురామరుిడు వీడే... పటుగాకోిండి"
అింట్ట త్న్ అశ్నవనిా అత్నిమీద్దకి దుమికిించాడు న్నసీరుడు.
దుసతలోో వున్ా పిడిబాక్కను చివువన్ బయటికి లాగ, న్నసీరుడి ఎడమ
పాదింమీద బలింగా పొడిచాడు శ్రీధరుడు.
అత్న్ింత్ వేగింగా, అింత్ దురుసగా త్న్ని ఎద్దరిసాతడని వూహిించక
పోవటింవలో ఆ దెబబ నుించి త్పిుించుకోలేకపోయాడు న్నసీరుడు. వర్రిగా
అరుస్తత క్నలును వన్కిు లాక్కున్నాడు.
అదే సమయింలో త్న్మీద్దకి వచిున్ అశ్నవనిా ఎడమపిడికిలితో గటిాగా
మోద్డు శ్రీధరుడు.
చెవులు చిలుోలు పడేటటుగో సకిసిస్తత,వనుక క్నళ్ళమీద పైకి లేచిింద్
అశ్విం. గాయపడిన్ పాద్నిా చేతులలో నొక్కుబోతున్ా న్నసీరుడిని
త్లోక్రిిందులుగా వన్కిు పడవేసిింద్ద.

114
 "పటుగాకోిండి... ఆ దురాిరుిడిని వింటనే బింధిించిండి..." అని ఆజఞ
యిస్తత,త్న్ అశ్వింమీద్ద నుించి క్రిింద్దకి దూకి త్లోక్రిిందులుగా పడిపోయిన్
న్నసీరుడి దగిరికి పరిగెతాతడు ఒక భటుగడు.
త్న్ను పటుగాకోవటానికి ఎవరు వసతన్నారో, ఎింత్మింద్ద వసతన్నారో
తెలుసకోవాలని ఎింత్గా అనిపిించిన్న త్ల వన్కిుతిపిుతే పటుగాబడిపోవడిం
త్థయమనే అనుమాన్ింతో స్తటిగా ముిందుక్క పరుగులు తీశ్నడు శ్రీధరుడు.
అడుగుక్క ఆరుగురు చొపుున్ అత్ని మారాినిా నిరోధిించటిం మొదలు
పెటాారు ఒక ఇరుక్కవీధిలో నివసిించే పౌరులు.
చేతిలోని పిడిబాక్కను విసరుగా వూపుతూ వార్ిందరీా దూర్ింగా
త్రిమేశ్నడు శ్రీధరుడు.
భయాిందోళ్న్లతో కింపిించిపోతూ వారు చేసతన్ా ఆర్తన్నద్లిా లక్షయ
పెటాక్కిండ్డ ఆ వీధిచివర్ వున్ా ఇింకో పెది వీధిని సమీపిించాడు.
సరిగాి అదే సమయింలో అత్ని మారాినికి అడుావచిుింద్ద ఒక పచుల
పలోకీ.
గింభీర్మైన్ కింఠాలతో శ్రమ తెలియక్కిండ్డ ఏవేవో నిన్నద్లు చేస్తత
పలోకీని బోయీలు అత్నిా గమనిించలేదు.
సరైన్సమయింలో త్న్ పరుగువేగానిా త్గిించుకోవటిం సాధయపడక
అిందరికింటే ముిందున్ా బోయీని బలింగా ఢీకొన్నాడు శ్రీధరుడు.
కీచుగా అరిచి పలోకీ దిండ్డనిా వద్దలేశ్నడ్డ బోయీ. ప్రకుక్క
పడిపోయాడు.

115
 పలోకీ బరువును త్నొకుడే భరిించలేక త్నుకూడ్డ పటుగాను
వద్దలేయబోయాడు ర్తిండవబోయీ.
"అయయయోయ... పలోకీ పడిపోతున్ాద్ద... హేమసిందరి పలోకీ త్లోక్రిిందులు
క్నబోతున్ాద్ద..."
అింట్ట పెదిగా అరిచారు ఆ దృశ్నయనిా చూసిన్ పౌరులు కొింత్మింద్ద.
త్న్ మూలకింగా క్రిిందపడిపోయిన్ బోయీని పైకి లేపటానికి ముిందుక్క
వగబోతూ ఆ అరుపులిా ఆలకిించాడు శ్రీధరుడు.
బోయీ భుజాలిా పటుగాక్కనే ఆలోచన్ను వింటనే విర్మిించుక్కని పలోకీ
దిండ్డనిా త్న్ భుజింమీద్దకి అమాింత్ింగా లాగుక్కన్నాడు.
త్లోక్రిిందులు క్నబోతున్ా పలోకీ తిరిగ మామూలుగా నిలబడిింద్ద.
జలతారు తెర్లిా ఒకచేతోత ప్రకుక్క తొలగించి అత్నికేసి చూసిింద్ద హేమసిందరి.
త్ను ఎకుడ వున్నాడో వింటనే మర్చిపోయాడు శ్రీధరుడు. ఏ పరిసిథతిలో
వున్నాడో కూడ్డ విసమరిించి ఆమె సిందర్మైన్ వదన్నర్విిందిం వైపే త్దేకింగా
చూస్తత నిలబడిపోయాడు.
"రాచవీధిలో న్డిచేటపుుడు ముిందు వనుక చూసక్కని న్డవాలని
తెలియద్? ఎదుట ఏమున్ాదో చూసకోక్కిండ్డ పరుగులు తీయటిం మీక్క
అలవాటా?" కనులు చిటిోించి చూస్తత మృదుమధుర్మైన్ కింఠింతో అడిగింద్ద
హేమసిందరి.
ఆమె అన్ా ఆ మాటలతో తిరిగ ఈ లోకింలోకి వచేుశ్నడు శ్రీధరుడు.

116
 "నీవింటి అతిలోకసిందరి ఎదురుగా వసతింటే ఎవరికి కనిపిసతింద్ద
ద్రి?" మెలిోగా లేచి నిలబడిన్ బోయీకి త్న్ భుజింమీద్ద పలోకీ దిండ్డనిా
అింద్దస్తత చిన్ాకింఠింతో అన్నాడు.
ఆ మాటలక్క ఆగ్రహిం తెచుుకోవాలని ఎింత్గా ప్రయతిాించిన్న,
వీలుపడక పోవటింతో కనులిా క్రిింద్దకి ద్దించుక్కన్ాద్ద హేమసిందరి. ఎిందుకో
సిగుి ముించుక్క వచేుసిింద్మెక్క.
"రాచవీధిలో నిలబడి కనిపిించిన్ ప్రతివారితోను ఇచుక్నలు వలిోస్తత
వుింటే నీ పని అయిపోతుింద్ద. ఇరుక్కవీధిలో అశ్నవలిా న్డిపిించటిం
వీలుపడన్ిందు వలో వేగింగా నీ వనుక రాలేకపోయారు న్గర్ర్క్షక్కలు. ఇింక్న
ఆలసయిం చేశ్నవింటే క్నలిన్డకనే వచిు నీ భర్త్ిం పడతారు" ఉన్ాటుగోిండి ఒక
సపరిచిత్ కింఠిం వీధి అవత్లివైపునుించి హెచురిించటింతో హేమసిందరి
ముఖాబెిం మీద్దనుించి అతి బలవింత్ింగా చూపులిా మర్లిించుక్కన్నాడు
శ్రీధరుడు.
కోర్చూపులతో త్న్వింకే చూసతన్ా బోయీ భుజిం త్టిా వీధి ర్తిండోప్రకుక్క
పరుగుతీశ్నడు.
త్మలపాక్కలు, పొకచెకులు అమమబడే ఒక దుక్నణింముిందు నిలుచుని
వున్నాడు న్గర్ద్వరాల దగిర్ అత్నితో మాటాోడిన్ వృదుధడు.
"నువువ న్గరానిా చూడటానికి వచాువో, న్గర్ింలోని బింధువులను
కలుసకోవటానికి వచాువో లేక సేన్నపతి క్కమారుడు న్నసీరుడితో త్లపటుగో
పటాటింకోసమే అరుదెించావో అర్థిం క్నవటింలేదు" శ్రీధరుడి ఎడమచేతిలోనే
వున్ా పిడిబాక్క వింక చూస్తత అన్నాడ్డ వృదుధడు.

117
 త్మలపాక్కల దుక్నణిం దగిరికి వచిున్ కొిందరు పౌరులు కూడ్డ అత్ని
మాద్దరిగా త్న్చేతిలోని ఆ ఆయుధింవింక విచిత్రింగా చూస్తత వుిండటానిా
గమనిించి న్నలుక కరుచుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
"జర్గవలసిన్ న్షాిం ఏదో జరిగపోనేపోయిింద్ద. ఇపుుడు పశ్నుతాతపపడి
న్ిందువలో ప్రయోజన్ిం ఏమీ వుిండదు. ముిందు ఇకుడినుించి దూర్ింగా
పారిపోకపోతే ప్రమాదింలో చిక్కుపడక త్పుదు" అింట్ట అత్ని చేతిని పటుగాక్కని
ప్రకునే వున్ా మరో ఇరుక్కవీధిలోకి లాగాడు వృదుిడు.
అశ్నవలను వద్దలి క్నలిన్డకన్ వచిున్ న్గర్ర్క్షక్కలు త్మలపాక్కల
దుక్నణింముిందు నిలబడే సమయానికి చాలాదూర్ిం వళ్ళోపోయారు వారిదిరూ.
***
"ధన్దుపుర్ సార్వభౌముడి అనుగ్రహానిా పూరితగా పొింద్దన్ అతిలోక
సిందరి, అపూర్వన్ర్తకి హేమసిందరి పలోకీని నువువ ఢీ కొన్నావు. ఆమె పలోకీలో
నుించి క్రిింద పడిపోయి వుింటే ఏిం జరిగేదో ఆలోచిించావా?" ఎకుడ్డ ఆగక్కిండ్డ
వేగింగా అడుగులు వేస్తత శ్రీధరుడిని ప్రశిాించాడు వృదుధడు.
వయస మీరిపోతున్నా కొించెింగా కూడ్డ మిందగించని అత్ని న్డకలోని
వేగానిా గమనిించి ఆశ్ుర్యపడుతూ త్ల అడాింగా తిపాుడు శ్రీధరుడు.
"రాజభటుగలు రావాలిసన్ అవసర్ిం లేక్కిండ్డనే వటిాచేతులతో నీ ప్రాణ్యలు
తీసేసేవారు ఆ వీధిలో నివసిసతన్ా పౌరులు అిందరూ. వున్ా బాధలక్క తోడుగా
కొత్తబాధలిా ఆహావనిించటిం తెలివిగలవారి లక్షణిం ఎింత్మాత్రిం క్నదు" అింట్ట
వున్ాటుగాిండి ఒక చిన్ా వీధిమధయలో ఆగపోయాడు వృదుధడు.

118
 త్న్ను త్రిమిన్ న్గర్ ర్క్షక్కలు ఎవరైన్న అటుగగా వసతన్నారేమోన్న్ా
అనుమాన్ింతో చుట్టా చూసిన్ శ్రీధరుడికి అగుపిించారు యిదిరు మహాక్నయులు.
"ఈ మహాన్గర్ింలో ర్కర్క్నల నేరాలు చేసి జీవిించేవారు నివసిించే
ప్రదేశ్ిం యిద్ద. అటుగవింటి వార్ిందరికీ మక్కటింలేని మహారాజులు ఈ
మహాక్నయులు" లోగింతుకతో అింట్ట వారిని గురిించి తెలియజేశ్నడు వృదుధడు.
"న్గర్ ర్క్షక్కలతో గడవపడి యిటుగగా వచాుడు ఈ యువక్కడు. ఇత్ని
కోసిం వతుక్కతూ వాళ్ళళకూడ్డ వచేుశ్నరు, ర్తిండో కింటివాడికి తెలియక్కిండ్డ
ర్హసయజీవన్ిం చేసతన్ా ఎింతోమింద్ద జీవితాలను దుర్భర్ిం చేసేసాతరు."
ఉరుములాింటి కింఠింతో అింట్ట శ్రీధరుడి ముిందుక్క వచాుడు ఒక
మహాక్నయుడు.
అత్ను మంకు అడుగు ముిందుక్క వేసేత త్న్ దట్టాలోని పిడిబాక్కను
చివువన్ బయటికి లాగాలని అనుక్కింటుగన్ా శ్రీధరుని చేతిని గటిాగా అద్దమి
కనులతోనే హెచురిక చేశ్నడు వృదుధడు.
"ర్కర్క్నల క్నర్ణ్యలతో రాజభటుగలక్క కనిపిించక్కిండ్డ పారిపోయి
వచిున్వారు చాలామింద్ద ఈ చుటుగాపటో త్లలు ద్చుక్కింటుగన్నారు. వారితో
పోలుుక్కింటే మేము చాలా అలుులిం. సేన్నపతి క్కమారుడు న్నసీర్దేవుడిని
గాయపర్చటిం త్పు మరోనేర్ిం చేయలేదు ఈ యువక్కడు" మృదుసవర్ింతో
త్మనుగురిించి ఆ మహాక్నయుడికి తెలియజేశ్నడు.
సేన్నపతి క్కమారుడైన్ న్నసీరుడిా గాయపర్చటమనే మాట చెవులపడగానే
విచిత్రింగా మెరిశ్నయి ఆ మహాక్నయుడి కనులు.

119
 "ఎింతోక్నలింగా మేము చేయాలని అనుక్కింటుగన్ా పనిని యిత్ను
చేసిన్ిందుక్క సింతోష్టించాలనే వున్ాద్ద. త్న్ క్కమారుడిని గాయపరిచిన్ వయకిత
కోసిం సేన్నపతి పటుగాదలగా వతికిసాతడని భయింగా కూడ్డ వున్ాద్ద" ముఖిం
మీద్దకి పడుతున్ా జేబురు జుటుగాను వన్కిు నెటుగాక్కింట్ట అన్నాడత్ను.
ఆ పైన్ అత్నితో మాటలు పెించుకోలేదు వృదుధడు. త్న్ దట్టాలోనుించి
న్నలుగు బింగారు న్నణేలిా తీసి అత్ని ముిందుక్క జాచాడు.
ర్తిండు క్షణిక్నలు ఆలోచిించి, ఆ న్నణేలిా సీవకరిించాడు మహాక్నయుడు.
"శ్నయమల యిలుో ఖాళ్లగానే వున్ాద్ద. క్నించీపుర్ింలో ైగనిక్కడిగా పనిచేసే
ఆమె భర్త యిింక్న తిరిగరాలేదు" అింట్ట వనుతిరిగ అింత్క్కముిందు త్ను
నిలుచున్ా ప్రదేశ్ింలోకి వళ్ళోపోయాడు.
"మన్గురిించి వీరు న్గర్ర్క్షక్కలక్క తెలియచేయక్కిండ్డ ఆగుతారా?"
పాతిక ధనువుల దూర్ిం ముిందుక్క పోయిన్ త్రువాత్ మెలిోగా వృదుధడిని
పలుకరిించాడు శ్రీధరుడు.
"మన్ిం యిచిున్ న్నణేలిా సీవకరిించక్కిండ్డ వున్ాటోయితే నువువ
అనుక్కింటుగన్ా విధింగానే జరిగ వుిండేద్ద. న్నణేలిా తీసక్కన్ా త్రావత్ నోరు విపేు
అలవాటుగ వీరికి లేదు... నేరాలు చేసి బ్రతికే వీర్ిందరికీ కొనిా కఠిన్మైన్
నియమాలున్నాయి. వాటిని పొర్పాటుగన్ కూడ్డ అధిగమిించరు.
మన్ింత్ట మన్ిం రాజభటుగలు కళ్ళలోో పడితే త్పు. చుటుగాపటో నివసిించే
వారిద్వరా మన్ గురిించి వారికి తెలియదు" అింట్ట ఒక చిన్ా పెింక్కటిింటి
ముిందు ఆగాడు వృదుధడు.

120
 చకుటి పూలచేటో మధయలో అిందింగా కటాబడి వున్ా ఆ యిింటి
సౌిందరాయనిా చూసి మెచుుకోలుగా త్లవూపుతున్ా శ్రీధరుడిని చూసి కనులు
చిటిోించిింద్ద ఆయిింటి త్లుపులిా తెరిచి బయటికి తొింగ చూసిన్ ఒక యువతి.
శ్రీధరుడి వయసేస వుింటుగింద్ద ఆమెక్క. చింకలో ర్తిండు సింవత్సరాల
వయసిండే పసిబిడాడు వున్నాడు.
పోయిన్సారి వచిున్పుుడు నువువ న్నలుగు బింగారు న్నణేలు ఎగవేసి
పోయావు. నినుా న్న ఇింటిలోకి అడుగుపెటానివవను"శ్రీధర్పడి ముఖింమీద్ద
చూపులిా వృదుధడికేసి మర్లిస్తత కోపింగా అన్ాద్మె.
త్న్ను చూసి చేతులు చాసతన్ా ఆమె బిడాడిని చనువుగా పలుకరిస్తత
దట్టాలోనుించి పద్దన్నణేలను తీసి ఆమెక్క అింద్దించాడు వృదుధడు.
"న్నతోపాటుగ ఈ యువక్కడు కూడ్డ న్నలుగురోజులు ఇకుడ వుింటాడు"
అింట్ట ఆమె అనుమతికోసిం ఎదురుచూడక్కిండ్డ లోపలికి అడుగువేశ్నడు.
ఇదిరు వయక్కతలు విశ్రింతి తీసకోవటానికి అవసర్మైన్ వసతులనీా ఆ
గృహింలో వుిండటానిా గమనిించి త్ృపితగా త్లవూపాడు శ్రీధరుడు.
"మించినీటి బావి ఇకుడకి సమీపింలోనే వున్ాద్ద. మీరు సాాన్నలు
పూరితచేసేసరికి భోజన్ిం సిదధిం అవుతుింద్ద" శుభ్రమైన్ ర్తిండు వసాాలను తెచిు
శ్రీధరుడికి అింద్దస్తత చెపిుింద్ద శ్నయమల.
సాాన్ిం చేయడ్డనికి వృదుధడితో కలిసి ఆమె చూపిించిన్ మించినీటి బావి
దగిరికి పోయాడు శ్రీధరుడు.
వింటిన్లుముక్కని వున్ా దుముమను పూరితగా వద్దలిించుక్కని శ్నయమల
ఇచిున్ దుసతలిా ధరిించాడు.

121
 ముడుత్లు పడిపోయి చినిగపోవటానికి సిదధింగా వున్ాటుగో అగుపిించే త్న్
పాత్దుసతలిా ఒఖమూలగా పెటిా, ఆమె వడిాించిన్ ఆహారానిా త్ృపితగా భుజిించాడు
శ్రీధరుడు.
సవగ్రామిం నుిండి బయలుదేరిన్ క్షణింనుించీ విశ్రింతి లేకపోవడింవలో
వింటనే ముించుక్కవచిుింద్ద అత్నికి నిదుిర్.
"ప్రొదుి పడమర్క్క తిరిగింద్ద. సింధ్యయసమయిం క్నవటానికి ఇింకో ర్తిండు
ఘడియలు మాత్రమే వున్ాద్ద వయవధి" వున్ాటుగోిండి శ్నయమల కింఠిం బిగిరిగా
వినిపిించటింతో, ఉలికిుపడి కనులు తెరిచాడు అత్ను.
అపుుటివర్కూ మింద్దర్ద్వర్ిం దగిర్ త్చాుడుతున్ా శ్నయమల బిడాడు,
వచీురాని మాటలు మాటాోడుతూ త్లుింమీద్దకి ఎగబ్రాకి, అత్ని గుిండెలమీద
కూరుున్నాడు.
"ద్దగు న్నయన్న... క్రిిందక్క ద్దగు" అని అత్నిా అవత్లికి లాగబోయిన్
త్లిోని వారిించి, అత్ని బుగిలిా ముద్ిడ్డడు శ్రీధరుడు.
"న్గర్ింలోని వార్ిందరూ కోదిండరాముడి ఆలయిం దగిరికి
పోతున్నాయరు. కోలాహలుడు కూడ్డ ఇింత్క్కముిందే అకుడకి వళ్ళళపోయాడు"
త్ళ్త్ళ్మెరుసతన్ా ఒక పాత్రనిిండ్డ మించినీటిని తెచిు అత్నికి అింద్దస్తత చెపిుింద్ద
శ్నయమల.
త్న్ను అకుడికి తీసక్కవచిున్ వృదుధడిపేరు కోలాహలుడని అపుుడు
తెలుసక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
"త్ను తిరిగరావటిం ఆలసయిం అవుతుిందని నీక్క చెపుమన్నాడు
కోలాహలుడు. రాకపోయిన్న ఆశ్ుర్యపడవలసిన్ అవసర్ిం లేదని కూడ్డ

122
అన్నాడు" పెది పళ్ళర్ింనిిండ్డ రుచికర్మైన్ ఫలాలిా నిింపి త్లుిం దగిర్ పెడుతూ
వివరిించిింద్ద ఆమె.
ఆ ఫలాలోో ర్తిండిింటిని ఆమెబిడా నోటికి అింద్దించి, మరో ర్తిండిింటిని త్నూ
ఆర్గస్తత త్న్ పరిసిథతిని అించన్న వేసక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
కోలాహలుడు తిరిగవచిున్న రాకపోయిన్న త్ను మరికొనిా ద్దన్నలు అకుడే
గడపటిం మించిద్ద. న్గర్ ర్క్షక్కల సిందడి త్గుిముఖిం పటిాన్ త్రువాత్
మరిడయయ బింధువు దగిరికి వళాళలి. త్న్ త్ిండ్రివది నుించి సమాచార్ిం
ఏదయిన్న వచిున్ మరుక్షణిం త్న్క్క తెలియచేయమని చెపిురావాలి.
"కోదిండరాముడి ఆలయిం దగిరికి పోవాలనే కోరిక నీక్కలేద్?" ద్వర్ిం
దగిర్ నిలబడుతూ. అత్ని ఆలోచన్లక్క అడుిత్గలిింద్ద శ్నయమల.
ఆ మాటలతో ఈ లోకింలోకి వచేుశ్నడు శ్రీధరుడు. ఒడిలో వున్ా బిడాడిని
క్రిిందకి ద్దించుతూ ప్రశ్నార్థకింగా ఆమెవింక చూశ్నడు.
"న్గర్ ప్రజలిందరి సమక్షింలోను గజదింగ గరుిడికి కోదిండరాముడి
ఆలయిం దగిర్ ఉరిశిక్ష అమలు జరుపబోతున్నారు. కోలాహలుడితో కలిసి
తిరుగుతున్ా నీక్క ఇద్ద తెలియకపోవడిం విచిత్రింగా వున్ాద్ద" త్న్ దగిరికి వచిున్
బిడాడిని చింకక్క ఎతుతక్కింట్ట ఆశ్ుర్యింగా అన్ాద్ద శ్నయమల.
ఆమె మాటలక్క నొచుుకోలేదత్ను. మతిమరుపు వున్ా మనిష్టలా
చిరున్వువ న్వివ, త్న్ దుసతలిా వద్దలిన్ మూలకేసి చూశ్నడు.
"నువువ నిద్రపోతున్ాపుుడు శుభ్రపరిచి ఎిండలో వేశ్నను. ఒకుక్షణిం ఆగతే
ఇపుుడే తీసక్కవసాతను" అింట్ట బిడాడితో ఇింటి ప్రకుభాగింలోకి పోయి అత్ని
దుసతలిా తీసక్కవచిుింద్ద శ్నయమల.

123
 "నినుా చూసతింటే కోలాహలుడికి సరైన్ సేాహితుడిగా కనిపిసతన్నావు
ర్తిండు మాసాలపాటుగ హాయిగా ఉపయోగించుకోవటానికి సరిపడే ధన్పు
మూటను మాసిపోయిన్ దుసతలోో అజాగ్రత్తగా వద్దలేసాతరా ఎవర్యిన్న?" అింట్ట
అత్ని దట్టాలో వుిండవలసిన్ బింగారున్నణేల సించీని, పిడిబాక్కను కూడ్డ అత్ని
చేతికి ఇచిుింద్ద శ్నయమల.
ఆమెను అవత్లికి పోనిచిు దుసతలిా మారుుక్కింటుగిండగా గురుతక్క
వచిుింద్ద శ్రీధరుడికి కొిండచిలువను వధిించిన్ిందుక్క కృత్జఞత్గా మారుమూల
గ్రామసథలు ఇచిున్ రాగకింకణిం.
"ఇద్ద నీక్క ఎకుడ లభించిిందోగానీ, విచిత్రింగా వున్ాద్ద. మా న్గర్ిం
వలుపల న్లోరాతి గుటామీద వుిండే భైర్వి ఆలయిం దీనిమీద చెకుబడి వున్ాద్ద"
పద్దక్షణ్యల త్రావత్ తిరిగ మింద్దర్ ద్వర్ిం దగిరికి వస్తత, రాగ కింకణ్యనిా అత్నికి
యిచిుింద్ద. మురికిపటిాన్ దుసతలిా శుభ్రపరిచే సమయింలో ఆ కింకణ్యనిా చూసి,
ద్నిా కూడ్డ చకుబరిచిన్టుగోింద్ద ఆమె. త్ర్త్రాలుగా ఆవరిించుక్కని వున్ా మకిలి
తొలిగ త్ళ్త్ళ్లాడిపోతున్ాద్ద అద్ద.
మారుమూల గ్రామసథడు అభలష్టించిన్టుగోగానే ఆ కింకణ్యనిా దక్షణ
హసాతనికి అలింకరిించుక్కని పిడిబాక్కని దట్టాలో దోపుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
"కోలాహలుడు తిరిగ వచిున్న, రాకపోయిన్న, మరికొనిా ద్దన్నలు నేను
ఇకుడే వుిండి తీరాలి. నీక్క అవసర్మైన్ న్నణేలిా నువువ తీసకో... న్నుా
అడగవలసిన్ అవసర్ింలేదు" అింట్ట , ఇింటిలోనుించి బయటికి వచాుడు.
కొద్దిదూర్ిం న్డిచిన్ వింటనే అగుపిించిింద్ద కోదిండరాముడి ఆలయ గోపుర్ిం.

124
 ఇసకవేసేత క్రిింద్దకి రాలన్ింత్గా అకుడ కికిురిసిపోయి నిలబడి వున్ా
జన్సమూహిం మధయలోనుించి ఎింతో ప్రయత్ాిం మీద ఖాళ్లసథలిం అించులిా
చేరుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
ర్తిండు నిలువుల ఎతుతన్ కటాబడిింద్ద గరుిడిని ఉరి
తీయటానికిఉపయోగపడే వేద్దక.
"రాజద్రోహిం చేసేవారికి, రాజధన్ననిా అపహరిించ చూసిన్వారికి విధిించ
బడే కఠిన్శిక్షను ప్రజలిందరూ గమనిించిండి.. నేరాలు చేసి శిక్ష పడక్కిండ్డ
త్పిుించుక్క తిర్గటిం చాలా సలభమనే మాటను మీర్ిందరూ మరిచిపోిండి."
అకుడ గుమిగూడి వున్ా ప్రజలిందరివింక్న చూస్తత సింభీర్మైన్ కింఠింతో
హెచురిించాడు ధన్దుపుర్ సార్వభౌముడు.
"స్తరాయసతమయిం క్నబోతున్ాద్ద... గజదింగ గరుిడిని తీసక్కరావటానికి
అనుమతిించిండి..." నిలువతుత ఆసన్ననిా అధివసిించి వున్ా మహారాజు దగిరికి
పోయి విన్యింగా అరిథసతన్ా మహామింత్రులవారిని చూసి ఊపిరుో బగపటాారు
ప్రజలు.
కోర్మీసాలను కొన్గోట సవరిించుక్కింట్ట కొద్దిగా త్లపింకిించాడు
మహారాజు.
"త్పుుకోిండి... గజదింగ గరుిడిని తీసక్కవచేు భటుగలక్క ద్రివదలిండి.
ప్రకుక్క త్పుుకోిండి..." అింట్ట ప్రజలిందరీారాజదిండ్డలతో వన్కిు నెడుతూ
అటుగవచాురు రాజభటుగలు.
వారిమారాినిా నిరోధిించక్కిండ్డ దూర్ింగా జరిగాడు శ్రీధరుడు. బలమైన్
ఇనుపసింకెళ్ో మధయలో బిందీగా వుిండికూడ్డ, చిరున్వువలిా చిింద్దస్తత వస్తతన్ా

125
గరుిడిని గమనిించేసరికి అింతులేక్కిండ్డ పోయిింద్ద అత్ని ఆశ్ురాయనికి. కర్క్క
కతుతలిా గటిాగా పటుగాక్కని గరుిడికి న్నలుగుపకులా న్డుసతన్నారు పద్దమింద్ద
ైగనిక్కలు. వార్ిందరికీ కొించెిం ముిందుగా అడుగులు వేసతన్నాడు
క్నరాగృహాధిపతి.
"ఇింక్న కొద్దిసేపటిలో ప్రణ్యలు పోగటుగాకోబోతున్నాడని తెలిసికూడ్డ అలా
న్వువతాడేమిటి గరుిడు? పిచిుగాని పటాలేదు కద్!" గరుిడి ప్రవర్తన్క్క విసతబోతూ
శ్రీధరుడిని ప్రశిాించాడు పకునే నిలబడివున్ాపౌరుడు ఒకత్ను.
త్నుకూడ్డ ఆ విషయానిా గురిించి ఆలోచిసతన్ాటుగోగా అత్నికి
చెపుబోయేింత్లో శ్రీధరుడి దృష్టాని ఆకరిషించాడు గరుిడి వన్కగా ఒక అశ్విం మీద
వసతన్ా న్నసీరుడు. ఆ రోజు ఉదయిం క్నలికి త్గలిన్ గాయానికి చాలా పెది
వసాానిా కటిాించుక్కన్నాడత్ను.
త్లమీద గాయానికి అింత్క్కిందు కటిాన్ కటుగాను అలాగే వుించుక్కన్నాడు.
అత్ని దృష్టాని త్న్మీద్దకి ప్రసరిించకముిందే ముఖానిా చాటుగచేసకోవటిం
చాలామించిదని అనుక్కింట్ట వనుకింజ వేయబోతున్ా శ్రీధరుడికి చాలా
సమీపింలోకి వచిు ఎిందుకో త్డబడ్డాడు గరుిడు.
పాద్లక్క బిగించివున్ా ఇనుపగలుసలు అడుగుల కదలికక్క అట్ట
ఇట్ట కద్దలి చీలమిండలక్క బలింగా కొటుగాక్కన్నాయి క్నబోలు,బాధగా నొసలు
విరుస్తత ముిందుక్క వింగాడు.
పారిపోయేిందుక్క ప్రయత్ాిం చేయబోతున్నాడనే భావిించి వర్రిగా
అరిచారు అత్నికి క్నపున్ా ైగనిక్కలు. త్మచేతులోో వున్ా కతుతలిా అత్ని వనుాకేసి
గురిపెటాారు.

126
 గరుక్కున్ వనుతిరిగ గరుిడి సమీపింలోకి చేరుక్కన్నాడు క్నరాగృహాధిపతి.
"త్పిుించుకోవటానికి నువువ ప్రయతిాించటిం వృధ్య...ఆ పని నీవలో క్నదు.
అన్వసర్ింగా నీ శ్రీరానిా బాధలక్క గురిచేసకోక్క..." అని హెచురిస్తత, అత్ని
భుజాలిా పటుగాక్కని పైకి లేపాడు.
బాధను ద్దగమిింగుక్కింట్ట లేచి నిలబడిన్ గరుిడి వనుామీద త్న్
చేతిలోని వదురుచువవను ఝళ్ళపిించాడు అశ్వింమీద వసతన్ా న్నసీరుడు.
"నీక్క విధిించబడిన్ శిక్షను చూడటిం కోసిం సార్వభౌములే సవయింగా
వచిువున్నారు. వారిని వేచియుిండేటటుగో చేయటిం మహాపరాధిం. అిందుక్క శిక్ష
చాలా అధికింగా వుింటుగింద్ద" అధిక్నర్దర్ుిం నిిండిన్ కింఠింతో దురుసగా
అన్నాడు.
ఉరిశిక్ష విధిించబడి,మరికొద్దిసేపటిలో ప్రాణ్యలను పోగటుగాకోబోతున్ా
మనిష్టకి అింత్కింటే అధికశిక్ష ఎలా విధిింపబడుతుిందో అర్థింక్నలేదు ఆ మాటలిా
ఆలకిించిన్ శ్రీధరుడికి.
న్నసీరుడు అధిరోహిించిన్ అశ్విం త్న్క్క సమీపింలోకి రాగానే దట్టాలో
వున్ా పిడిబాక్కపై త్న్క్క తెలియక్కిండ్డనే చేయివేశ్నడు.
"ఎనిా ఎదురుదెబబలు త్గలిన్న నీక్క జాఞన్ిం కలగటింలేదు. ఒకసారి
ఎవరిమైన్న దేవష్టించటిం మొదలు పెడితే నీ కింఠింలో ప్రాణిం వున్ాింత్వర్కూ ఆ
విషయానిా మరిచిపోవని న్నక్క అనిపిస్తింద్ద" కరుక్కకింఠిం ఒకటి మెత్తగా
త్న్చెవులోో మాటాోడేసరికి, ఒకుసారిగా ఉలికిుపడి పకుక్క చూశ్నడత్ను.
ఎపుుడు వచాుడోగాని, నిశ్శబిింగా వచిు అత్నివనుక నిలుచుని వున్నాడు
కోలాహలుడు.

127
 "జన్ిం మధయలో నిలుచుింటే గరుిడి ముఖిం మన్క్క కనిపిించదు. అిందరి
కింటే ముిందు నిలబడి దగిరోో నుించి చూద్ిిం" అింట్ట శ్రీధరుడి చేయి పటుగాక్కని
ముిందుక్క లాగాడత్ను.
దూర్ింగా వళ్ళళపోయిన్ న్నసీరుడి వింక ఒకసారి చూసి అత్నిా
అనుసరిించాడు శ్రీధరుడు.
ఎింతో ప్రయత్ాిం మీద ముిందువరుసలోోకి పోయి, వేద్దకకి సమీపింలో
నిలుచున్నాడు.
కర్చర్ణ్యలక్క బింధిించి వున్ా ఇనుపగలుసలిా ఊడదీసి గరుిడిని వేద్దక
మీద నిలబెటాారు ైగనిక్కలు.
పెదికింఠింతో రాజాజఞను అత్నికి చద్దవి వినిపిించాడు మహామింత్రి.
"ఉరితాడు నీ కింఠానిా అలింకరిించబోయేిందుక్క ముిందుగా నీ
మన్సలో ఆఖరికోరిక ఏదైన్న వుింటే ధన్దుపుర్ సార్వభౌములక్క నిర్భయింగా
విన్ావిించుకోవచుు. ప్రాణ భక్ష క్నకూడద్ కోరిక..." అని వలోడిించాడు.
అధిక్నర్మన్నా, అధిక్నరులన్నా ఇసకింత్ కూడ్డ లక్షయింలేని గరుిడు
ఎటుగవింటి కోరిక కోర్తాడో చెవులారా విన్టానికి ఉవివళ్ళళరుతూ, ఊపిరుో
బిగపటాారు ధన్దుపుర్ ప్రజానీకిం.
"జగదభరాముడైన్ కోదిండరాముడి ద్దవయసమక్షింలో నేను చేసిన్ నేరాలక్క
శిక్షను అనుభవిించవలసి రావడిం న్న అదృషాింగానే భావిసతన్నాను. ప్రాణ్యలను
పోగటుగాక్కనేిందుక్క ముిందు ఒకుసారి ధవజసతింభింమీద్ద చిరుగింటలిా
మ్రోగించాన్ని వున్ాద్ద, సార్వభౌములు అిందుక్క అనుమతి ఇపిుసాతర్ని
ఆశిసతన్నాను" గింభీర్మైన్ కింఠింతో త్న్ ఆఖరికోరిక వలోడిించాడు గరుిడు.

128
 నివవర్పోయారు అకుడ గుమికూడి వున్ా పౌరులిందరూ.
చెర్సాలలో వుిండగా ఆర్గించటానికి వీలుపడని రుచికర్మైన్
పద్రాథలను తెపిుించమింటాడని అనుక్కన్నారు కొిందరు.
త్న్క్క అత్యింత్ ఆపుతలైన్ వారి న్నమధేయానిా వలోడిించి వారితో ర్తిండు
క్షణ్యలసేపు సింభాష్టించాలనే క్నింక్షను వయకతపరుసాతడని భావిించారు
మరికొింత్మింద్ద. ప్రాణ్యలు పోయిన్ త్రావత్ త్న్ ఆత్మశ్నింతికి చేయవలసిన్
కర్మక్నిండలిా గురిించి స్తచిసాతడని భ్రమపడ్డారు చాలామింద్ద.
త్మ ఊహలక్క పూరితగా విరుదధమైన్ కోరికను అత్ను వలోడిించేసరికి
విపరీత్మైన్టుగింటి ఆశ్ుర్యింతో త్లమున్ులైపోతూ సార్వభౌములవారివైపు
దృష్టాని మర్లిించారు అిందరూ.
ఆలయిం దగిర్ నిలబడి ఆ త్త్ింగాన్ాింత్ త్దేకదీక్షతో చూసతన్ా కోదిండ
రాముడి పూజారులోో కలకలిం చెలరేగింద్ద ఒకుసారిగా.
"ధర్మవిరుదధమైన్ గరుిడి కోరికను మీరు అింగీకరిించవదుి... అత్ని నీడ
కూడ్డ పవిత్ర ఆలయిం మీద పడకూడదు" పెదికింఠింతో బిగిరిగా అరిచి త్మ
అభయింత్రానిా సార్వభౌములక్క విన్ావిించుక్కన్నాడు అతిముఖ్యయడైన్ పూజారి
ఒకత్ను.
"మర్ణశిక్షను అనుభవిించబోతున్ా వయకితకి ఆలయప్రవేశ్ిం నిష్టదధమో
క్నదో తేలుుకోవాలిసన్ సమయిం క్నదు యిద్ద. నిలుచున్ా చోటినిించి ఆ గరుిడిని
అవత్లికి పోనిసేత తిరిగ మన్క్క చిక్కుతాడో...చికుడో...ఏ మాత్రిం అవక్నశ్ిం
లభించిన్న మన్ కళ్ళళ కపిు అదృశుయడు అవుతాడు అత్ను. మరో కోరిక ఏదైన్న

129
కోరుకోమని చెపుిండి మహాప్రభూ..." సార్వభౌముల సమీపిం లోకి పోయి
చిన్ాకింఠింతో త్న్ అభప్రాయానిా తెలియచేశ్నడు మహామింత్రి.
"న్న చివరి కోరికను తీరేుిందుక్క మీక్క అభయింత్ర్ిం ఏదైన్న వుింటే ఆ
విషయానిా వింటనే వలోడిించిండి. ధవజసతింభిం మీద గింటలిా మ్రోగించాలనే
కోరికత్పు మర్తటుగవింటి కోరిక్న న్నక్కలేదు. మీరు విధిించిన్ శిక్షను యిక వింటనే
అమలుపర్చవచుు" సమసత ప్రజానీక్ననికి వినిపిించేటటుగో పెది కింఠింతో అింట్ట
త్న్క్క త్నే త్లారి చేతిలోని ఉరిత్రాటిని మెడక్క త్గలిించుక్కన్నాడు గరుిడు.
అత్ని ధైరాయనికి, అత్ని నిర్భయతావనికి మెచుుకోలుగా త్లలు ఊపారు
అకుడ వున్ా పౌరులిందరూ.
అదే సమయింలో ఏదో నిశ్ుయానికి వచిున్టుగో త్ల విద్దలిించి, గరుిడివైపు
దృష్టాని సారిించాడు ధన్దుపుర్ సార్వభౌముడు.
"సాింప్రద్యిం ప్రక్నర్ిం ఉరిశిక్ష విధిించబడిన్ నేర్సథడి ఆఖరి కోరికను
తీర్ువలసిన్ బాధయ మాపైన్ వున్ాద్ద. ఆ కోరిక ధర్మబదధమై వుిండ్డలనే విషయిం
నేర్సథడికి తెసిసివుిండ్డలి. నేర్ిం నిరూపిత్మైన్ నీక్క ఆలయింలో అడుగుపెటేా
అర్హత్లేదు. ఆలయింలో అడుగుపటాక్కిండ్డ ధవజసతింభింమీద్ద గింటలిా
మ్రోగించగలిగతే మాక్క ఎటుగవింటి అభయింత్ర్ిం లేదు" గింభీర్మయిన్ కింఠింతో
ప్రజలిందరికీ వినిపిించేలా గజదింగక్క చెపాుడు.
ఆలయింలోకి పోక్కిండ్డ, ధవజసతింభిం మీద్దకి ఎగప్రాకక్కిండ్డ ఆ గింటలిా
మ్రోగించటిం ఎలాగో అర్థింక్నలేదు పౌరులిందరికీ.
ఇనుపగలుసల రాపిడికి క్నయలు క్నచిన్ కరాలను ఒకటిగా చేరిు
అభవాదిం చేశ్నడు గరుిడు.

130
 "ధన్దుపుర్ సార్వభౌములక్క జయము జయము. కరుణ్యసముద్రులక్క
న్న విన్యపూర్వక ప్రణ్యమయు" అింట్ట వేద్దకను సమీపింలో వున్ా ఒక
రాజభటుగడివైపు చేతిని జాచాడు. అత్నిచేతిలో వున్ా రాజదిండ్డనిా అడిగ
తీసక్కన్నాడు.
రాజదిండ్డనిా ర్తిండుసారుో చేతులోో గర్గరా తిపిు, యుదిసమయింలో
బరిశెను విసిరేిందుక్క సిదధపడే ైగనిక్కడి మాద్దరి శ్రీరానిా వన్కిువించాడు గరుిడు.
హుమమని ఒకసారి హుింకరిించి చేతిలోని రాజదిండ్డనిా
ధవజసతింభింమీద్దకి విసిరాడు.
తోకచుకు మాద్దరి రివువన్ గాలిలోకి లేచి స్తటిగా పోయిింద్ద అద్ద.
ధవజసతింభిం పైభాగింలో వున్ా పెది కించుగింటలక్క త్గలిింద్ద.
అకుడి వార్ిందరి గుిండెలు ఝలుోమనేటటుగో ఖింగున్ మ్రోగింద్ గింట.
ఆశ్ురాయనిా అుకచుకోవడిం చేత్క్నక కర్తాళ్ధవనులు చేయిబోయి, ఆఖరి
ప్రయత్ాింలో ఆగపోయారు పౌరులిందరూ.
ఎిందుకింటే - ధవజసతింభిం మీద్ద కించుగింట ఖింగుమింటుగన్ా
సమయింలోనే గింగరాలు తిరుగుతూ సతింభింమీద్దనుించి క్రిింద్దపడిిందక పెది
పటుగాగుడా మూట. అసతమిించబోతున్ా సింధ్యయపతి అరుణకిర్ణ్యలు పడి కనులు
మిరుమిటుగో గలిపే క్నింతులిా వలువరిించాయి ఆ మూటలో నిక్షపతపర్చబడి వున్ా
న్గలు, బింగారు న్నణేలు.
క్రిిందపడగానే న్లుద్దక్కులక్క వదజలోబడ్డాయి అవి... ఆలయ ప్రాక్నరాల
మీద్, గాలిగోపురాలమీద్ అధివశిించి వున్ా పౌరులోో విపరీత్మైన్ కలవరానిా
సృష్టాించాయి.

131
 "పదిండి... అిందరూ పదిండి... ఆలయసతింభింమీద్దనిించి అపూర్వసింపద
నేలను తాకిింద్ద. ఎవరు ముిందుగా పోగలిగతో వారికే సవింత్ిం అవుతుింద్ద ఆ
సొతుత...త్వర్గా పదిండి..." గింతు చినిగపోయేటటుగో అరిచి వేద్దకచుట్టా నిలబడి
వున్ా పౌరులిా హెచురిించాడు కోలాహలుడు.
అత్ని మాటలు పూరితక్నకముిందే ఆలయిం దగిర్ చెలరేగింద్ద
ద్రుణమయిన్ తొకిుసలాట. త్ళ్త్ళా మెరిసిపోతూ ఆలయప్రాింగణిం నిిండ్డ
పడిన్ ఆభర్ణ్యలిా, బింగారు న్నణేలిా చేజికిుించుకోవటిం కోసిం ఒకేసారి
ఎగబడ్డారు అకుడ వున్ా పౌరులు.
ఆ దృశ్నయనిా చూసి తాము అకుడికి ఎిందుక్క వచాురో మరిచిపోయారు
వేద్దకక్క సమీపింలో వున్ాపౌరులు. ఒకరినొకరు నెటుగాక్కింట్ట, ఒకరి
కర్చర్ణ్యలక్క మంకరు అడుాపడుతూ అటుగకేసి పరుగులు తీశ్నరు.
కనుామూసి కనుా తెరిచటింలో ఆర్ింభిం అయిన్ ఆ సిందడిని అదుపులో
పెటాటిం రాజభటుగలక్క అసాధయమైపోయిింద్ద.
కొిండరాతిలో మలచిన్ విగ్రహిం మాద్దరి చలన్ిం లేక్కిండ్డ వేద్దక మీద
నిలబడి వున్ా త్లారిని త్న్ ఎడమభుజింతో వన్కిు నెటాాడు గరుిడు.
త్ను ఏిం చేసతన్నాడో రాజభటుగలక్క అర్థిం అయేయలోపుగా చెింగున్
వేద్దకమీద్దనిించి జన్ింమధయలోకి దూకేశ్నడు. అనుకోని విధింగా ఆలయిం దగిర్
చెలరేగన్ కలకలింవైపే చూసతన్ా సార్వభౌములు, మహామింత్రి, సేన్నధిపతులు
తెలివిన్ పడేసరికి చాలా ఆలసయిం అయిపోయిింద్ద.
అడుావచిున్ వారిని రాజదిండ్డన్తోను, బరిశెలతోను ఇషాిం వచిున్టుగో
అద్దలిస్తత పరుగులు తీయటిం ప్రార్ింభించారు రాజభటుగలు.

132
 "గరుిడిని పటుగాక్కన్ావారికి, పటుగాకోవటింలో సహకరిించిన్వారికి పద్దవేల
బింగారున్నణేలు బహుకరిించబడతాయి. ఆలయిం దగిర్ వదజలోబడిన్ సింపద
యావతూత ఆ వయకితకే యిచిువేయటిం జరుగుతుింద్ద" యుదధభరివింటి కింఠాలతో
పౌరులిా హెచురిించటిం మొదలు పెటాారు వారిలో కొిందరు.
చీకటుగో న్గర్మారాినిా చుటుగాముటేా సమయిం దగిర్ పడుతున్ాకొదీిఅధికిం
అయిపోతున్ా ఆ సింర్ింభిం మధయలో చిక్కుపడక్కిండ్డ, వచిున్ ద్రినే శ్నయమల
ఇింటికేసి వళ్ళోపోవాలన్ాకోరికతో వడివడిగా అడుగులు వేసతన్ా శ్రీధరుడి మారాినిా
న్రోధిించారు కొిందరు భటుగలు.
"రాజభటుగలు కనులు కపిు మటుగమాయిం అయిపోయిన్ గరుిడిని నువువ
చూశ్నవా?" రాజదిండింతో అత్ని గుిండెలను త్డుతూ అడిగాడు వారిలో
ఒకత్ను.
వామన్హసాతనిా ఎతిత ఆ దిండ్డనిా అవత్లికి నెటాాలన్ా కోరికను అతి
ప్రయత్ాింమీద అదుముక్కింట్ట త్ల అడ్డాింగా తిపాుడు శ్రీధరుడు.
నీడల మాద్దరి త్న్ను అనుసరిించే అశ్వక్కలను వింటబెటుగాక్కని అదే
సమయింలో అకుడికి వచేుశ్నడు సేన్నపతులవారి బిడాడు న్నసీరుడు.
"ఎవరిత్ను? ఎిందుక్కనిలబెటాారు యికుడ?" అధిక్నర్ిం ప్రతిఫలిసతన్ా
కింఠింతో అడుగుతూ ముిందుక్కవచిు శ్రీధరుడి ముఖింలోకి చూశ్నడు.
"గరుిడిని విడిపిించటానికి ఈ రోజు ఉదయిం న్గర్ింలోకి వచిున్
దుిండగుడు ఇత్నే.. చూసాతరేమిటి... బింధిించిండి.. కర్చర్ణ్యలను విర్గదీసి
అవిటివానిగా మారేుయిండి..." పెదిగా అరుస్తత, త్న్ అశ్నవనిా శ్రీధరుడిమీద్దకి
దుమికిించాడు.

133
 దట్టాలో వున్ా పిడిబాక్కను ఈసారి బయటికి తీయలేదు శ్రీధరుడు.
త్న్గుటుగా ర్టాయిిందని అర్థమయిన్ మరుక్షణిం, త్న్ గుిండెలిా త్డుతున్ా
రాజదిండ్డనిా ర్తిండుచేతులతోను పటుగాక్కని బలింగా వన్కిు లాగాడు. అత్డు అలా
చేసాతడని వూహిించకపోవడిం వలో క్నసతింత్ అజాగ్రత్తగా వున్నాడు ఆ దిండ్డనిా
పటుగాక్కన్ా భటుగడు. ఆ అదుటుగక్క తూలి ముిందుక్క పడ్డాడు...అలా పడటింలో
శ్రీధరుడి మీద్దకి వసతన్ా న్నసీరుడి అశ్నవనికి అడుా త్గలాడు .
చెవులు చిలుోలు పడిపోయేటటుగో శ్బాిలు చేస్తత ముింగాళ్ళను గాలిలోకి
ఎతితింద్ అశ్వరాజిం.
త్న్ చేతులోోకి వచేుసిన్ దిండ్డనిా త్లమీద్దనుించి గర్రున్ తిపిు గాలిలోకి
లేచిన్ ఆ అశ్వపు పాద్లమీద బలింగా మోద్డు శ్రీధరుడు. అడుా రాబోయిన్
మరో ఇదిరు భటుగల భుజాలు విరిగపోయేటటుగో కొటిా ముిందుక్క పరుగు తీశ్నడు.
ముింగాళ్ళళ గాయపడటింవలో క్కదురుగా నిలబడటిం అసాధయమై
ముిందుక్క తూలిింద్ద న్నసీరుడి వాహన్ిం. అత్నిా కూడ్డ క్రిిందపడవేసిింద్ద.
"పటుగాకోిండి...పారిపోతున్ా ఆ దురామరుిడిని వింటనే పటిా బింధిించిండి"
అనివర్రిగా అరుస్తత వీధిమధయలో నిటానిలువుగా పడిపోయాడు సేన్నపతుల వారి
ముదుి బిడాడు.
"పటుగాకోిండి...పారిపోతున్ా గరుిడిని బింధిించిండి...గరుిడిని
బింధిించిండి" వున్ాటుగోిండి అత్నికింటే బిగిరిగా అరిచాడు శ్రీధరుడు. త్న్ ద్రికి
అడుా రాబోయిన్ పౌరులక్క, చేతిలోనే వున్ా రాజదిండింతో ఆ వీధిచివరి
భాగింలోకి చూపిించాడు.

134
 నిజింగానే గరుిడు అటుగకేసి పోతున్ాటుగో భావిించారు వార్ిందరూ...
భావిించిన్ మరుక్షణిం పెది పెది గింతులతో గుిండెలు జలదరిించేటటుగో కేకలు
పెడుతూ పరుగులు మొదలుపెటాారు.
పడిన్చోటినుించి వింటనే పైకి లేవబోయిన్ న్నసీర్దేవుడిని పొర్పాటుగగా
క్రిింద్దకి నెటేాశ్నరు కొిందరు పౌరులు. అింత్క్కముిందు త్గలిన్ దెబబలు తిరిగ
ర్క్నతనిా స్రవిించటిం ప్రార్ింభించేసరికి తెలివిని కోలోుయిన్టుగో అచేత్న్ింగా వుిండి
పోయాడ్డ వీరాధివీరుడు.
ఆ దృశ్నయనిా వీక్షించటిం జరిగవుింటే త్ృపితగా త్లపింకిించి వుిండేవాడు
శ్రీధరుడు.
వీక్షించే అవక్నశ్ిం అత్నికి లభించలేదు. త్ను అరిచిన్ అరుపులోో నిజిం
లేదని అిందరికీ అవగత్మయేయలోపుగా ఆ ప్రదేశ్ననిా వద్దలి దూర్ింగా
వళ్ళోపోవాలన్ా తొిందర్లో శ్నయమల ఇింటికి ద్రితీసే వీధిని వద్దలి, న్గర్
ద్వరాలక్క దగిరోో వుిండే వేశ్నయవాటికవైపు పరుగు తీశ్నడత్ను.

6
ధన్దుపుర్ సార్వభౌముడి విలాసమింద్దర్ిం కింటే మిన్ాగా కళ్ళళ చెద్దరేలా
త్న్ భావన్ననిా అలింకరిింపచేసిింద్ద శివక్నమిని ఆ రోజు.
"ఒతితడి పనులవలన్ ఒకుక్షణిం కూడ్డ తీరిక లేక్కిండ్డ తిరుగుతున్ా
న్నసీర్దేవులవారు విచేుసతన్నామని సిందేశ్ిం పింపిించారు. న్న జన్మ, న్న
కూతురిజన్మ ధన్యమైపోయే రోజు యిద్ద" అడుగకపోయిన్న అపుటికి పద్ద
పిండ్రిండుసారుో చెపిుింద్ద వించిన్ త్లలు ఎత్తక్కిండ్డ పనిచేసి త్మక్క రావలిసన్
భృతికోసిం ఓపికగా వేచిచూసతన్ా అలింక్నరిక్కలక్క.

135
 న్నసీర్దేవులవారిని గురిించి త్మక్క తెలిసిన్ మాటలిా ఆమెక్క
తెలియచేయాలని అనుక్కనికూడ్డ ఆమె ఆన్ింద్నిా చెడగటాటిం యిషాిం లేక
మౌన్ింగా వుిండిపోయారు వాళ్ళ.
"మీరు అడిగన్ ద్నికింటే మరి న్నలుగు న్నణేలు హెచుుగా యిసతన్నాను.
తీసకోిండి" అింట్ట కొనిా విండిన్నణేలిా వారి చేతిలో పెటిాింద్ద శివక్నమిని.
ముసిముసిగా న్వువక్కింట్ట వళ్ళోపోతున్ా ఆ అలింక్నరిక్కలను భవనోపరి
భాగింలో నుించి గమనిించి దీర్ఘింగా నిట్టారిుింద్ద హేమసిందరి.
త్లిోకి అగుపిించక్కిండ్డ త్న్ మింద్దర్ింలో ద్చుక్కన్ా క్నవేటిర్ింగని
చెకుబొమమముిందు మోకరిించి కనీాళ్ళపాలైింద్ద ఆమె.
"దూర్ింగా తొలగపోయిిందని అనుక్కన్ా ఆపద తిరిగ చేరువలోకి
వచేుసిింద్ద. నీటముించిన్న పాలముించిన్న ఇక నీదే 'భార్ిం'" అని మన్వి
చేసక్కింట్ట వుిండగా ఆమె కరేణింద్రియాలక్క చేరాయి పెదిపెది అరువులు.
"పటుగాకోిండి... బరిసెలు విసిరి ప్రాణ్యలను బలిపుచుుకోిండి... ఉరికింబిం
మీద్దనుించి గరుిడిని త్పిుించిన్ ఆ దురామరుిడి పీచిం అణచిండి"
భూన్భోింత్రాలు దదిరిలిోపోయేలా వున్ా ఆ కేకలిా ఆలకిించి త్న్ మింద్దర్ింలో
నుించి క్రిింద్దకి వచిుింద్మె.
"గరుిడిని త్పిుించటానికి పెదిపథకిం ర్చిించిన్ అత్ని అనుచరుడు ఎవరో
ఇటుగగా పారిపోయి వచాుడట. అత్నిా పటుగాకోవటిం కోసమే పాటుగో పడుతున్నారు
వీర్ిందర్రూ" భవన్ముఖద్వర్ిం దగిర్ ప్రత్యక్షిం అయిన్ హేమసిందరిని చూసి
వన్కిు వస్తత లోగింతుకతో చెపిుింద్ద సౌద్మిని.

136
 "మన్ న్నసీరుదేవులవారు కనిపిించరేమిటి ఈ జన్ింలో ...ఇటుగవింటి
వీర్కృతాయలోో పాలుపించుకోవటిం యిషాిం వుిండద్ వారికి?" ఉరుక్కలు
పరుగులు పెడుతున్ా పౌరులిా, రాజభటుగలిా త్దేకదీక్షగా చూస్తత సౌద్మినిని
అడిగింద్ద శివక్నమిని.
"న్నసీర్దేవులవారు ఈ రోజున్కూడ్డ మన్ భవన్ననికి విచేుసాతర్న్ా
న్మమకిం న్నక్కలేదు. ఈ పౌరులు, ఈ రాజభటుగలు ఎవరికోసిం మన్ వాటికలోకి
ప్రవేశిించారో ఆ వయకిత మూలకింగా ద్రుణమైన్ దెబబలు త్గలాయట
న్నసీరులవారికి. న్నలుగైదు ద్దన్నలద్క్న త్న్ింత్ట త్ను లేచి నిలబడే పరిసిథతి
లేదట..." అింట్ట అసలు విషయానిా అతి నెమమద్దగా ఆమె చెవిన్ వేసిింద్ద
సౌద్మిని.
ఆమె ఊహిించిన్టుగో ఆగ్రహోదగ్రురాలు క్నలేదు శివక్నమిని.
త్లమీద చేతులు పెటుగాక్కని ముఖద్వర్ిం దగిరే కూరుుిండిపోయిింద్ద.
"న్న ఉన్ాతిని చూసి సహిించిలేని వార్తవరో తిరిగ ప్రయోగాలు చేయటిం
మొదలు పెటాారు. మేము బాగుపడటిం భరిించలేని విషయింగా వున్ాద్ద మన్
చుటుగాపటో నివసిించేవారికి" అింట్ట దీరాిలు తీయటిం ప్రార్ింభించిింద్ద.
"వీధిలోని వార్ిందరూ మన్వింకే చూసతన్నారు. అిందరూ త్మలో తాము
న్వువక్కింటుగన్నారు. లోపలికి వచిుకూరోు... న్డివీధిలో పాటలు పాడక్క..." అని
హెచురిించిింద్ద హేమసిందరి.
భవన్ననిా అలింకరిించటిం కోసిం త్ను వచిుించిన్ విండిన్నణేలనీా కనుల
ముిందు మెదలి మరిింత్గా శోకిించిింద్ద శివక్నమిని.

137
 అదే సమయింలో ఆమె భవన్ ముఖద్వర్ిం దగిర్ ప్రత్యక్షిం అయాయరు
పద్దమింద్ద రాజభటుగలు.
"వేశ్నయవాటిక చివరిభాగిం వర్కూ పోయిన్న మాక్క అగుపిించలేదు
ఇటుగగా పారిపోయివచిున్ దుిండగీడు" ఒక అడుగు ముిందుక్క వేసి విన్యింగా
చెపాుడు వారిలో ఒకత్ను.
"ఆయుధ్యలిా ధరిించిన్ పోటుగగాళ్ళళ మీర్ిందరూ, చూస్తత చూస్తత
వుిండగా పారిపోయిన్ ఆ దుిండగీడు న్డివీధిలో నిలబడే వుింటాడ్డ?
చీకటిమాటుగన్ ఏ ఇింటిచాటుగనో త్లద్చుక్కని వుింటాడ్డ?" కోర్గా చూస్తత
అడిగింద్ద శివక్నమిని.
"త్ను అపూర్వన్ృత్యింతో ప్రభువుల మన్సను ర్ింజిపచేసే
హేమసిందరికి జన్యిత్రులు మీరు. మీ నోటివింట పొలుోమాట పొర్పాటుగన్
కూడ్డ రాబోదని మాక్క తెలుస... మీర్న్ాటుగోగానే ఆ దుిండగీడు చీకటిని
ఆసరాగా చేసకొని ఎకుడో త్లద్చుక్కని వుింటాడనే మేముకూడ్డ
భావిసతన్నాము.అిందుకే ఈ వాటికలోని భవన్నలనిాింటినీ శోధిించటానికి
బయలుదేరాిం..." అింట్ట ఆమె అనుమతికోసిం ఆగక్కిండ్డ ముిందుక్క
అడుగువేశ్నడు భటుగడు.
ముిందు మింద్దరానిా, వనుక భాగింలో వున్ా హేమసిందరి
మింద్దర్ింముిందు నిలబడ్డారు రాజభటుగలు.
"జయము జయము... క్నవేటి ర్ింగనికి జయము జయము..." ర్తకులిా
త్పత్పలాడిస్తత వింటనే పలికిింద్ద పింజర్ింలోని రాచిలుక. కనులక్క గుిండ్రింగా
తిపుుతూ అత్నివింక విచిత్రింగా చూసిింద్ద.

138
 ముిందుక్క వేయబోయిన్ పాద్నిా వింటనే వన్కిు తీసక్కింట్ట
సౌద్మిని వింక చూశ్నరు ఆ భటుగలు.
"ఇద్ద...ఇద్ద... ఈ చిలుక మీ పెింపుడు చిలుక్న?" అని అడిగాడు.
"మేము చిలుకలిా పెించుకోకూడద్?" వింటనే ఎదురుప్రశ్ా వేసిింద్ద
సౌద్మిని.
"మీరు మా ప్రశ్ా త్పుుగా అర్థిం చేసకోకిండి... చిలుకలు, శున్క్నలు
మొదలైన్ పెింపుడు జీవాలు వున్ా ప్రదేశ్ింలోకి కొత్తమనిష్ట గనుక వసేత గోల
చేసేసాతయవి. పింజర్ింలోని ఈపక్ష చాలా ప్రశ్నింత్ింగా వుిండటానిా గమనిసేత
కొత్తమనిష్ట ఎవరూ యికుడికి రాలేదని మాక్క అర్థిం అవుతున్ాద్ద.
ఇక ఈ మింద్దరానిా శోధిించాలిసన్ అవసర్ింలేదు" అింట్ట వనుతిరిగ
క్రిింద్దభాగింలోకి వచేుశ్నరు ఆ భటుగలు.
సౌద్మిని చేయిపటుగాక్కని త్న్ మింద్దర్ింలోకి లాగింద్ద హేమసిందరి.
"కోదిండరాముడి ఆలయిం దగిర్ జరిగింద్ద ఏమిటో న్నక్క వివర్ింగా
చెపుు..." అని బ్రతిమాలిింద్ద.
కోదిండరాముడి ఆలయిం దగిర్ జరిగింద్ద ఏమిటో త్న్క్క తెలిసిన్ింత్
వర్కూ క్కోపతింగా న్నలుగు మాటలలో ఆమెక్క తెలియజేసిింద్ద సౌద్మిని.
"సేన్నపతులవారి క్కమారుడిని కొటిాింద్ద ఎవరు?" అడగలేక అడగలేక
అడుగుతున్ాటుగో అసుషాింగా అడిగింద్ద హేమసిందరి.
పెదిగా న్వివ, ఆపాయయింగా ఆమె బుగిను చిన్ాగా గలిోింద్ద సౌద్మిని.
"నీ వరుస చూసతింటే న్నసీరులవారిని న్నలుగైదు ద్దన్నలవర్కూ లేచి
నిలువ లేని పరిసిథతిలోకి నెటిాన్ ఆ దుిండగీడును అభమానిించేటటుగో అగుపిస్తింద్ద.

139
తొిందర్పాటుగ నిర్ణయాలు తీసకోవడిం మించిద్దక్నదు సమా!" అింట్ట
వనుతిరిగ మింద్దర్ ద్వరానిా అధిగమిించిింద్ద.
ఎిందుకో గాలిలో విహరిసతన్ా అనుభూతి హేమసిందర్ని
ఆవరిించుక్కన్ాద్ద. ఛింగున్ కదలి క్నవేటిర్ింగని బొమమ ముిందుక్క పోయిింద్మె.
న్ృత్యిం చేసతన్ాటుగో వయాయర్ింగా చేతులిా జోడిించి న్ృత్యభింగమలోనే ఆ
దేవదేవునికి న్మసాురిించిింద్ద.
'న్న కోరిక తీరుు ప్రభూ... న్నీా న్ర్కింనుించి బయటికి పింపిించు...
శ్రీర్ింగిం వచిు నీ ముిందు గజ్జె కడతాను... నీ మహిమను అిందరికీ చాటి
చెపుతాను...' మన్సలోనే అనుక్కింట్ట త్న్ శ్యయవైపు అడుగువేసిింద్ద.
"కోవేటిర్ింగనికి జయము, కొత్తమనిష్టకి జయము జయము..."
ఉన్ాటుగోిండి మాటాోడిింద్ద పింజర్ింలో ఎగురుతున్ా ఆమె చిలుక.
అద్దరిపడిింద్ద హేమసిందరి.
"కొత్తమనిష్టకి జయమింటుగన్నావు... ఎవరే ఆ కొత్తమనిష్ట?"
అనుమాన్ింగా చూస్తత అడిగింద్ద.
త్ల అట్ట ఇట్ట తిపుుతూ, ర్తకులిా విద్దలిించిింద్ చిలుక. "కొత్త
మనిష్ట... కొత్తమనిష్ట..." అింట్ట ఆ మింద్దర్ింలో ఒక మూలగా వున్ా పెది
మిందసింవైపు చూసిింద్ద. గుబగుబలాడుతున్ా గుిండెలిా చికుబటుగాక్కింట్ట
అటుగకేసి అడుగువేసిింద్ద హేమసిందరి.
"మరోపద్ద నిమిష్టలవర్కూ న్న గుటుగా ర్టుగా అవదనే భావిించాను. నీ
రాచిలుక న్న బిండ్డరానిా బటాబయలు చేయదనే భావిించాను..." అింట్ట ఆ
తెర్వనుకనుించి ఇవత్లక్క వచాుడు శ్రీధరుడు.

140
 కెవువన్ అర్వబోయి ఆఖరిక్షణలో త్న్ను త్నే అదుపు చేసక్కన్ాద్ద
హేమసిందరి. గుిండెలమీద చేయివేసక్కింట్ట వన్కిు జరిగింద్ద.
ఆ రోజు ఉదయిం న్డివీధిలో న్లుగురు చూస్తతిండగా అకసామతుతగా త్న్
పలోకీని ఢీకొటిాన్ యువక్కడు అత్నేన్ని గురుతపటిాింద్మె.
క్రిిందపడిబోతున్ా పలోకీని పడిపోక్కిండ్డ ఆపటిం కోసిం అత్ను పలోకీ
దిండ్డనిా భుజింమీద్దకి లాగుతున్ా దృశ్యిం కనులముిందు మెదలేసరికి
ఒకుసారిగా ఝలుోమన్ాద్ద ఆమె శ్రీర్ిం.
మెరుపుకింటే వేగింగా కదలగల శ్కిత గలవాడు క్నబటేా, న్నసీర్దేవుడిని
గాయపరిచి, రాజభటుగల చేతికి దరికక్కిండ్డ త్పిుించుక్క రాగలిగాడు అత్ను.
త్నులేని సమయింలో సౌద్మిని మింద్దర్ింలోకి వచిున్న, ర్తకులిా
త్పత్పలాడిస్తత, కేకలు పెటేా త్న్ రాచిలుక అత్ని ఆగమన్నిా రాజభుటుగలక్క
తెలియచేయక్కిండ్డ ఎలా ఆగగలిగింద్ద?ఇింద్రజాల మహేింద్రజాల విదయలు
తెలిసిన్ మనిష్ట అత్ను?
గజదింగ గరుిడిని ఉరికొయయమీద్దనుించి త్పిుించటిం కోసిం వచిున్
దుిండగీడు కూడ్డ అత్నేన్ని సౌద్మిని చెపిున్ మాటలు మన్సలో మెద్దలోసరికి
కొద్దిగా వివర్ణమైింద్ద వదన్ిం.
న్నసీరుడు వింటి క్నముడిక్కడికి బుద్దధ చెపుటిం వేరు... గజదింగ గరుిడి
వింటి నేర్సథడిని ర్క్షించటిం వేరు...
త్నుకూడ్డ నేర్సథడు అయివుింటాడు ఇత్ను. గరుిడి మాద్దరిగా ప్రజలను
దోచుక్కని హృదయింలేని దింగగా జీవిస్తత వుిండివుింటాడు.

141
 అటుగవింటి దుిండగీడును త్న్ింత్ట త్ను త్న్ మింద్దర్ింలో
కూరోుబెటాటిం పొర్పాటుగ అయిిందని అనిపిించి చివువన్ త్ల ఎతిత శ్రీధరుడి
ముఖింలోకి చూసిింద్మె.
"ఉరికొయయక్క వ్రేలాడుతూ వుిండవలసిన్ గరుిడు త్పిుించుక్కపోవటానికి
నేను సహకరిించిన్టుగోగా అనుమాన్పడుతున్నావు నువువ. అవున్న?" అడిగాడు
శ్రీధరుడు.
త్న్ మన్సలోని మాట మన్సలో వుిండగానే తెలుసకోగలిగన్ అత్ని
చతుర్త్ను చూసి విసతబోయిింద్ద హేమసిందరి.
"నీ ముదుిముఖిం మీద ఒటుగావేసి చెపుతున్నాను. సేన్నపతులవారి
క్కమారుడిని అశ్వింమీద్ద నుించిక్రిింద్దకి నెటాటిం ఒకుటే నేను చేసిన్ నేర్ిం.
రాజభటుగల ఆరాభటానిా చూసి గరుిడికి, న్నక్క సింబింధ్యనిా అింటగటాారు ఈ
న్గర్పౌరులు" ఆమె సమాధ్యన్ిం కోసిం ఎదురుచూడక్కిండ్డ చెపాుడు శ్రీధరుడు.
త్న్ వదన్ింమీద ఒటుగావేయ సాహసిించిన్ అత్ని ధైరాయనిా చూసి
కోపగించుకోవాలో, అత్ని ర్సిక హృదయానిా మెచుుకోవాలో అర్థిం క్నలేదు
ఆమెకి.
"ఈ రోజు ఉదయిం నీ పచుల పలోకిని ఢీకొటిాన్ సిందర్భింలో నినుా
మొటామొదటిసారిగా చూశ్నను. మరోసారి చూడ్డలని, నీతో సింభాష్టించాలనీ
అనుక్కన్ా మాట వాసతవిం. అయితే ఆ కోరిక తీరుుకోవటానికి మాత్రిం ఇకుడికి
రాలేదు. రాజభటుగల ఎదిడినుించి త్పిుించుకోవటానికి వచాును" అింట్ట
పెర్టితోటలో ఎతుతగా ఎద్దగవున్ా పున్నాగవృక్షానిా ఆమెను చూపిించాడు
శ్రీధరుడు.

142
 సౌధోపరిభాగిం వర్కూ విసతరిించి వున్ా ఆ చెటుగా కొమమలమీద్దనిించి
లాఘవింగా అత్ను త్న్ మింద్దర్ింలోకి వచిువుించాడని గ్రహిించిింద్ద ఆమె.
"నీ మింద్దర్ింలో అడుగుపెటిాన్ వింటనే నీ న్నమానిా ఉచఛరిస్తత గడవ
చేయటిం ప్రార్ింభించిింద్ద నీ రాచిలుక. అదృషావశ్నతూత నెతితమీద చిటికవేసి
బ్రతిమాలుకోగానే నోటిని అదుముక్కని మౌన్ింగా వుిండిపోయిింద్ద" పింజర్ింలోని
చిలుకవైపు చూపిస్తత జరిగింద్ద ఏమిటో చెపాుడు అత్ను.
"పిలువని పేర్ింటింలా వచిు నీక్క అసౌకరాయనిా కలిగించిన్ిందుక్క న్నుా
మనిాించు..." అని అింట్ట చటుగక్కున్ మింద్దర్ద్వరానిా అధిగమిించి,
పున్నాగవృక్షపు కొమమల సహాయింతో పెర్టితోటలోకి దూక్నడు శ్రీధరుడు.
తొింగచూసతన్ా ఆ ముదుిరాలికి కృత్జఞతాస్తచకింగా చేైగగ చేసి
చీకటోలో కలిసిపోయాడు.
సౌధోపరిభాగింనుిండి ఆమె త్న్ మింద్దర్ింలోకి అడుగులు వేసతిండగా,
విన్వచాుయి ఆ రోదన్ ధవనులు. ఉలికిుపడి అటుగకేసి చూసిన్ ఆమె కనులక్క
అగుపిించిింద్ద ర్తిండు గృహాలక్క అవత్లగా నివసిస్తత వుిండే సిందరాింగ
ఇింద్రవదన్.
న్నలుగు సింవత్సరాల క్రిత్ిం ఒక అగాప్రమాదింలో చికుబడి ఒళ్ళింతా
క్నలిపోవటింవలో వికృత్రూపిణిగా మారిపోయిింద్ పడుచు. ఆ
రోజునుించీఆమెను చుటుగాముటాాయి కష్టాలు. సౌిందరోయపాసక్కలైన్ ర్సిక్కలు
రాకపోకలిా త్గిించుక్కనేసరికి దుర్భర్ద్రిద్రయిం ఆమెను చుటుగాముటిాింద్ద.

143
 న్నలుగేళ్ళ వయస కలిగ వున్ా త్న్ బిడాను పెించుకోవటిం కోసిం
పడరాని పాటుగో పడుతోింద్ద. పరిచయిం కల పెదిమనుషుల ఇళ్ళలోో పరిచారికగా
పన్చేసి పూటలు గడుపుక్కింటోింద్ద.
త్న్త్లిో గమనిసేత గడవచేసతిందని తెలిసికూడ్డ క్రిింద్దకి వళ్ోక్కిండ్డ
వుిండలేకపోయిింద్ద హేమ.
"ఇిందువదన్ ఎిందుకనో పెదిగా కేకలు పెడుతూ ఏడుసతన్ాద్ద. ఏమైిందో
ఒకసారి చూపివసాతవా?" అని సౌద్మినికి చెపుబోతూ, ముఖద్వర్ింలోనే
నిలబడి వున్ా త్న్ త్లిోని గమనిించి ఆ మాటలిా త్న్లోనే అదుముక్కన్ాద్ద ఆమె.
అింత్లోనే లోపలికి వచిుింద్ద వీధిలోకి పోయివున్ా సౌద్మిని.
"ఇిందువదన్ బిడాక్క ఏదో వాయధివలన్ మైకిం ముించుక్కవచిుింద్ద. ఏిం
చేయాలో తోచక త్లోడిలిోపోతోింద్ద పాపిం" సానుభూతిగా పెదవులు విరుస్తత
శివక్నమినికి చెపిుింద్ద.
"వాయధి వచిువచిున్ బిడాను ఒడిలో పెటుగాక్కని ఏడుస్తత కూరుుింటే వచిున్
రోగిం త్గిపోతుింద్? వైదుయడికి వర్తమాన్ిం పింపటమో, త్నే అత్ని దగిర్కి
పోవటమో చేయాలి గద్!" నిర్సన్గా అన్ాద్ద ఆమె.
"మన్క్క సమీపింలో వున్ా వైదుయడు మహాపిసిన్నరి. విండిన్నణేల మ్రోత్
విన్బడిందే వచిున్వారి న్నడిని పరిశీలిించడు. విండిన్నణేల మాట దేవుడెరుగు,
రాగక్నసలు కూడ్డ లేవుట ఇిందువదన్ దగిర్..." అింటుగన్ా సౌద్మిని పలుక్కలిా
ఆలకిించి వనుతిరిగింద్ద హేమసిందరి. త్న్ మింద్దర్ింలో నుించి పద్ద
విండిన్నణేలిా తీసక్కవచిు ఆశ్ుర్యింగా చూసతన్ా సౌద్మిని చేతిలో పెటిాింద్ద.

144
 "త్వర్గా వళ్ళో ఇిందువదన్క్క ఇచిు రావాలి... బిడాను వైదుయని దగిరికి
తీసక్కవళ్ోమని చెపుు... వళ్ళళ, త్వర్గా వళ్ళళ" అింట్ట వీధిగుమమిం వైపు నెటిాింద్ద.
హేమసిందరివైపు కోపింగా చూడబోయి, అిందువలో ఎటుగవింటి
వుపయోగమూ లేదని గ్రహిించడిం వలో ముఖిం ముడుచుక్కన్ాద్ద శివక్నమిని.
ద్న్ధరామల విషయింలో ఆమె హెచురికలిా కొించెింగా కూడ్డ సరుక్క
చేయదు హేమసిందరి. అరిచిన్న, అలోరిచేసిన్న పటిాించుకోనే పటిాించుకోదు.
పరుగులాింటి న్డకతో ఇిందువదన్ ఇింటికి పోతున్ా సౌద్మిని వైపే
చూస్తత ముఖద్వర్ిం దగిరే నిలబడిింద్ద హేమసిందరి.
గరుిడిని త్పిుించిన్ దుిండగీడు కోసిం వతికి వతికి అలుపు వచిుింద్ద
క్నబోలు, ఒకరి త్రువాత్ ఒకరుగా వేశ్నయవాటికలో నుించి ఆవలికి వళ్ళో
పోతున్నారు అింత్క్కముిందు గుింపులు గుింపులుగా అటుగకేసి వచిున్ న్గర్
పౌరులు.
బిడాను ఒడిలో పెటుగాక్కని బెింబ్బలు పడుతున్ా ఇిందువదన్ వికృత్వదన్ిం
వింక అసహయింగా చూస్తత త్లలు పకుక్క తిపుుక్కింటుగన్నారు.
కనీారు మునీార్వుతున్ా ఇిందువదన్క్క ధైర్యిం చెపిు,అకుడికి
కొద్దిదూర్ింలోనే వున్ా వైదుయని ఇింటికి త్నే సవయింగా వళ్ళళింద్ద సౌద్మిని.
త్లుపులిా త్టిా అత్నిా నిద్రలేపిింద్ద.
హేమసిందరి యిచిున్ విండిన్నణేలిా అత్ని దోసిటిలో పోసి పరిసిథతిని
వివరిించిింద్ద.
వన్మూలికలు, విషపాష్టణ్యలు వున్ా చెకుపెటెాను చింకన్పెటుగాక్కని
వడివడి అడుగులతో ఇిందువదన్ యిింటికి ఏతెించాడు ఆ వైదయశిఖామణి.

145
 పద్ద నిముష్టలపాటుగ బిడాను, బిడాన్నడిని పరిశీలిించి చూసి పెదవి
విరిచాడు.
"న్న మేధక్క అిందటింలేదు ఈ బిడాను బాధిసతన్ా వాయధి ఏమిటో.
రాచవీధిలోని ఉపమనుయలవారి వదిక్క వళ్ోవవలసిిందే... ఆలసిించటిం అతి
ప్రమాదకర్ిం" అని చెపుతూ త్న్ చెకుపెటెాతో సహా వన్కిు వళ్ళళపోయాడు ఆ
వైదుయడు.
పిసర్ింత్ వైదయింకూడ్డ చేయక్కిండ్డ హేమసిందరి యిచిున్ విండి
న్నణేలనిాింటిని సవింత్ిం చేతులు వూపుక్కింట్ట వళ్ళళపోతున్ా ఆ పెదిమనిష్ట వింక
కోపింగా చూసిింద్ద సౌద్మిని.
రాచవీధిలోని ఉపమనుయలవారి వదిక్క వళ్ళోతీరాలన్ా మాట చెవులపడేసరికి
మైకిం వసతన్ాటుగో గోడక్క చేర్గలపడిపోయిింద్ద ఇిందువదన్ .
రాజాధిరాజులక్క, కోటోక్క పడగలు ఎతితన్ ధన్వింతులక్క త్పు సామానుయ
లెవరికీ వైదయిం చేయని భషక్కడు ఆ ఉపమనుయడు. అత్ను త్న్బిడాక్క వైదయిం
చేయడిం అింటే తూరుున్ ఉదయిించవలసిన్ స్తరుయడు పడమటినుించి పైకి
రావడమే.
బిడామీద ఆశ్ను వద్దలేసక్కని బావురుమన్టిం మొదలు పెటిాన్
ఇిందువదన్ వింక నిససహాయింగా చూస్తత నిలబడిపోయిన్ సౌద్మిని గమనిించి
అటుగకోసి బయలుదేరిింద్ద హేమసిందరి.
"ఎకుడికి పోతున్నావే? వేళ్క్నని వేళ్లోో వీధులోో సించార్ిం చేసేస
న్లుగురూ ఏమనుక్కింటారో ఆలోచిించావా?" భద్రక్నళ్ళలా విరుచుక్కపడుతున్ా

146
త్లిోని లక్షయపెటాక్కిండ్డ,ఇిందువదన్ ఇింటిముిందుక్క పోయి ప్రశ్నార్థకింగా
సౌద్మినివింక చూసిింద్ద.
జరిగింద్ద ఏమిటో చెపిుింద్ద సౌద్మిని.
"మన్ిం ఎింతోకొింత్ ధన్ిం ఇవవవచుు. ఎింత్ యిచిున్న చీకటి పడిన్
త్రావత్ ఎవరినీ చూడడు ఆ ఉపమనుయడు. మన్గురిించి ఆయన్క్క తెలియక
ముిందే భుజాలు పటుగాక్కని వీధిలోకి గెింటివేసాతరు ఆయన్ భవన్ ర్క్షక్కలు"
లోగింతుకతో త్న్క్క తెలిసిన్ మాటలిా కూడ్డ వినిపిించిింద్ద.
అచేత్న్ింగా పడివున్ా బిడావింక్న, బిడాత్లిో అయిన్ ఇిందువదన్ వింక్న
చూసి గాఢింగా నిట్టారిుింద్ద హేమసిందరి.
"మాటలు చెపుటిం త్పు మన్ిం చేయగలిగింద్ద ఏమీలేదు. బయటికి వసేత
ఏదైన్న సహాయిం చేయవలసి వసతిందని త్లుపులు గటిాగా మూసక్కన్నారు మన్
ఇరుగుపొరుగు వార్ిందరూ..." అింట్ట హేమ చేయి పటుగాక్కని వన్కిు లాగింద్ద
సౌద్మిని.
ఆశ్ుర్యింగా ఆమెముఖింలోకి చూసిింద్ద హేమ.
"ఏమీ చేయలేన్పుుడు యికుడ వృధ్యగా నిలబడటిం అన్వసర్ిం. మీ త్లిో
ఆగ్రహిం అధికిం అయిపోకముిందే వళ్ళోపోద్ిం..." అన్ాద్ద సౌద్మిని.
కనులు మూసక్కని క్నవేటిర్ింగడిని త్లచుక్కన్ాద్ద హేమసిందరి. "నీవు
త్పు ఈ సమయింలో యిింకెవరూ ఈ భాగుయరాలికి సహాయిం చేయలేరు.నువేవ
ఏదైన్న చేయాలి... ఈబిడాను క్నపాడ్డలి..." అనికోరుక్కింట్ట
వనుతిర్గబోతుిండగా, పదఘటాన్ల సవవడితో ప్రకింపిించిపోయిింద్ద ఆ వీధి.

147
 అద్దరిపడి చూసిన్ ఆమె కనులక్క ఆదరాబాదరాగా పరుగు తీసతన్ా
రాజభటుగలు అనేకమింద్ద వింటనే అగుపిించారు.
"ఎిందుకైన్న మించిదని మేము ఆవలికి వళ్ోపోక్కిండ్డ ఈ వేశ్నయవాటిక
చుట్టా క్నపలా నిలబడ్డాిం. చీకటిమాటుగన్ న్కిున్కిు అడుగులు వేస్తత మమమలిా
త్పిుించుకోవటానికి ప్రయత్ాించాడు గరుిడిని త్పిుించిన్ దుిండగీడు. కేకలు
పెటేాసరికి ఇింకోసారి యిటుగగా పారిపోయి వచాుడు" అని చెపుతూ ముిందుక్క
వళ్ళళపోయారు వారిలో కొిందరు.
"ఈ సమయింలో అమాయక్కలు ఎవరూ వీధిలో సించరిించటిం మించిద్ద
క్నదు. వింటనే మీ గృహింలోకి వళ్ళోపొిండి..." విపరీత్మయిన్ దుుఃఖింతో
అలమటిించిపోతున్ా ఇిందువదన్ను గురిించి పటిాించుకోక్కిండ్డ, హేమని
హెచురిించారు మరికొిందరు.
"అింతుపటాని వాయధితో బాధపడుతున్ావారికి సహాయిం చేయటింకింటే,
దుిండగీళ్ళను, దింగలను పటుగాకోవటమే వీరికి ముఖయిం. వీళ్ళో అసలు మనుషుయలు
క్నదు..." కోపింగా కన్బోతున్ా హేమసిందరి నోటిని బలవింత్ింగా అద్దమి
వన్కిు మరోసారి లాగింద్ద సౌద్మిని.
"మన్క్క సింబింధిించని విషయాలను గురిించి మాటాోడటిం మించిద్ద
క్నదు. మన్ద్రిన్ మన్ిం వళ్ళళపోవటమే శ్రేయసుర్ిం" అని బుద్దధచెపుబోతూ
మాటలిా మధయలోనే మిింగేసిింద్మె.
అడుగుల చపుుళ్ళతో వీధిన్ింతా కింపిింపచేస్తత ముిందుక్కపోయిన్ రాజ
భటుగలవింక చూడటింలేదు హేమసిందరి. ఇిందువదన్ ఇింటికి న్లుబద్ద
ధనువుల దూర్ింలో వున్ా ఒక పెది వృక్షింవైపు చూపులిా పరుపుక్కన్ాద్ద.

148
 పరుగులు తీస్తత వచిున్ రాజభటుగల కింటపడక్కిండ్డ ఆ వృక్షించాటుగన్
వద్దగ నిలుచున్నాడు ఒక యువక్కడు. హేమసిందరి త్న్ను గమనిించిిందని
అర్థింఅయిింద్ద క్నబోలు, చిరున్గవులిా వలయిస్తత యివత్లికి వచాుడు.
"ఏమిట్ట మీ ధైర్యిం? ముిందుక్కపోయిన్ భటుగలోో ఎవర్యిన్న వనుతిరిగ
చూసేత ఏమౌతుిందో ఆలోచిించుక్కన్నారా?" ఆిందోళ్న్ నిిండిన్ కింఠింతో
అడుగబోయిన్ హేమసిందరిని వారిస్తత, గోడక్క చేర్గలబడి వున్ా
ఇిందువదన్వింక చూశ్నడత్ను.
"ఏమైింద్ద ఈమెక్క? ఒడిలో వున్ా బిడా వ్రేలాడబడిపోతున్ాద్ద దేనికి?" అని
అడుగుతూ ముిందుక్క వింగ ఇిందువదన్ భుజింమీద చేయివేశ్నడు.
త్న్ బిడాను ర్క్షించగలవార్తవరూ లేర్ని గుిండెను రాయిచేసక్కన్ా ఆ
అభాగుయరాలు, అనుకోని విధింగా విన్వచిున్ ఆ సానుభూతి పలుక్కలిా ఆలకిించి
మరోసారి కనీారు మునీార్యిింద్ద.
"ఏమైిందమామ? ఏమైింద్ద నీ బిడాక్క? ఏమైిందో వింటనే న్నక్క చెపుు"
అింట్ట ఆమె ముిందు మోకరిించి కూరోుబోతున్ా యువక్కడిని వారిించి,
జరిగిందేమిటో వివర్ింగా చెపిుింద్ద సౌద్మిని.
"రాచవీధిలోని ఉపమనుయల వారివదిక్క వళ్ళతే త్పు బిడా జీవిించదు.
చీకటిపడిన్ త్రావత్ ఆయన్ దగిరికి వళ్ళో వైదయిం చేయిించుకోగలిగన్
వార్తవరూ లేర్ని పెదిపేరు."
ఆ మాటలిా విన్గానే ఆ యువక్కడిలో వచిున్ మారుు ఆమెక్క
విపరీత్మైన్ ఆశ్ురాయనిా కలుగజేసిింద్ద.

149
 ఇిందువదన్ను పలుకరిించే ప్రయతాానిా వింటనే విర్మిించుక్కని, ఆమె
ఒడిలోని బిడాను ఒకుసారిగా త్న్ భుజిం మీద్దకి ఎతుతక్కన్నాడత్ను.
"ఆలసిించక్కిండ్డ రాచవీధిలోకి ద్రితీయి త్ల్లో. ఉపమనుయవు గృహిం
ఎకుడ వున్ాదో న్నక్క చూపిించు... అవసరానికి ఉపయోగపడని విదయను నేర్వటిం
దేనికో అత్నిా అడుగుతాను" అింట్ట వనుతిరిగ త్ను వచిున్ ద్రినే పెదిపెది
అడుగులు వేయటిం మొదలుపెటాాడు.
వేశ్నయవాటిక చుట్టా రాజభటుగలు మాటుగవేసివున్ా సింగతిని అత్నికి
గురుతచేయబోయి అపుటికే అత్ను పద్దధనువుల దూర్ిం వళ్ళోపోవటింతో
ఆగపోయిింద్ద హేమసిందరి.
"నువువకూడ్డ వారితోపాటుగ వళ్ళళ... ఉపమనుయవు గృహిం దగిర్ ఏిం
జరుగుతుిందో న్నక్క వివర్ింగా చెపుు" అని సౌద్మినితో చెపుతూ, ఏదో జఞపితకి
వచిున్టుగో త్లవిద్దలిించిింద్ద.
పరుగులాింటి న్డకతో ఆ యువక్కడిని అనుసరిసతన్ా ఇిందువదన్ వింక
చూస్తత "ఏమిటమామ? ఏమయిింద్ద?" అని ప్రశిాించిింద్ద సౌద్మిని.
"నేను ఇింత్క్కముిందు ఇచిున్ వడిన్నణేలు యికుడి వైద్యనికి
అరిుించుక్కన్నాిం. ఉపమనుయవు ఎింత్ క్నవాలని కోర్తాడో ఎవరికీ తెలియదు"
అింట్ట అట్ట ఇట్ట చూసి త్న్మెడలోని హార్ిం ఒకద్నిా తీసి ఆమెచేతిలో
పెటిాింద్ద హేమసిందరి.
"నీ త్లిోకి ఈ విషయాలు తెలిసేత న్న గింతు నులిమి చింపేసతింద్ద. దగిర్
వుిండి మీ ఇింటిని గులో చేయిసతన్నాన్ని తిటిాపోసతింద్ద" భయిం భయింగా
అింటుగన్ా సౌద్మిని మాటలిా వినిపిించుకోక్కిండ్డ ముిందుక్క నెటిాింద్ద.

150
 ఎవరికయిన్న సహాయిం చేయాలని నిశ్ుయిించుక్కన్ా త్రువాత్ ఆమె
ఎవరి మాటలిా లక్షయపెటాదని అనుభవపూర్వకింగా తెలిసివుిండటిం వలో
అయిషాింగానే కద్దలిింద్ద సౌద్మిని.
దూర్ింగా వళ్ళళపోతున్ా యువక్కడిని, ఇిందువదన్ను అనుసరిించిింద్ద.
***
రాజదిండ్డలను బిగించి పటుగాక్కని, చిమమచీకటిలోకి పటిాపటిా చూసతన్ా
రాజభటుగల మధయలోనుించి రాచవీథిలోకి అడుగుపెటాాడు శ్రీధరుడు.
"ఎవరు మీరు...? ఎకుడికిపోతున్నారు?" కరుక్క కింఠాలతో
ప్రశిాించబోయి, అత్ని భుజింమీద బిడానుచూసి ఆ ప్రశ్ాలను త్మలోనే
అదుముక్కన్నారు ఆ భటుగలు.
"మీరు అన్వసర్ింగా ఉపమనుయవు దగిరికి పోతున్నారు. ఆయన్ మీక్క
వైదయిం చేయడు. ఇింకెవరైన్న వుింటే చూసకోిండి..." సౌద్మిని నోటివింట
అసలు విషయానిా తెలుసక్కని, ఆర్రథత్ నిిండిన్ కింఠింతో ఉపదేశిించాడు
అదరికింటే క్నసతింత్ వనుకగా నిలబడివున్ా భటుగడు ఒకత్ను.
ఆ మాటలిా లక్షయపెటాక్కిండ్డ స్తటిగా ముిందుకే ద్రితీశ్నడు శ్రీధరుడు.
పావుఘడియ త్రావత్ ఇిందువదన్ చూపిించిన్ ఒక మహోన్ాత్ సౌదిం ముిందు
నిలుచున్నాడు.
విచుుకతుతలిాపటుగాక్కని శిలావిగ్రహాలోో అకుడ క్నపలా నిలబడివున్నారు
న్లుగురు భటుగలు.
సౌధింముిందు ఆగన్వారిని చూసి నిర్ోక్షయింగా త్లలు ఎగుర్వేశ్నరు.

151
 "చీకటి పడిన్ త్రువాత్ దేవుడు సవయింగా ద్దగవచిున్న వైదయిం
చేయటానికి ఉపమనుయలవారు అింగీకరిించరు. ఇకుడే నిలబడి మీ సమయానిా
వృధ్య చేసకోక్కిండ్డ ఇింకెకుడికైన్న వళ్ోటిం చాలామించిద్ద " నింమహమాటింగా
త్మ అభప్రాయానిా తెలియజేశ్నరు ఆ భటుగలు.
"ఆ మాట ఉపమనుయలవారి నోటివింట విింటే మాక్క ఎింతో కొింత్ త్ృపిత
లభసతింద్ద. ఒకుసారి శ్రమ అనుకోక్కిండ్డ వారికి మా గురిించి తెలియజేయిండి"
భుజింమీద బిడా శిర్ససను నిమురుతూ విన్యింగా వేడుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
"ఒకసారి వీలుపడదని చెపిున్ త్రావత్ మళ్లళ మళ్లళ ప్రాధేయపడటిం వలో
వుపయోగమేదీ వుిండదు. మరాయదగా వళ్ోకపోతే అన్వసర్మైన్ బాధలక్క
గురిక్నవాలిస వసతింద్ద. కరుక్కకింఠింతో హెచురిస్తత శ్రీధరుడి గుిండెలమీద
చేయివేసి వన్కిు నెటాాడు వారిలో ఒకత్ను.
బిడాతోసహా వలిోకిలా పడిపోబోయి, ఆఖరిక్షణింలో నేరుుగా
నిలదక్కుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
"వీళ్ళతో గడవపడడింవలో వుపయోగిం వున్ాటుగా న్నక్క
అనిపిించటింలేదు. వీళ్ళళ చెపిున్టేో మరో వైదుయడి దగిరికిపోవటిం మించిింద్ద..."
ముిందుక్క వస్తత అత్నికి న్చుచెపుటానికి ప్రయతిాించిింద్ద సౌద్మిని.
ఆమె మాటలిా వినిపిించుకోలేదు అత్ను.
భటుగడి చేయి త్న్ గుిండెలిా తాకిన్ మరుక్షణిం అధికిం అయిపోయిింద్ద
అత్ని పటుగాదల.

152
 "చీకటి పడిన్ త్రావత్ యికుడికి రావటమింటే, క్షమిించరాని నేర్ిం ఏదో
చేసిన్టుగోగా భావిసతన్ా ఈ భవన్ ర్క్షక్కలక్క బుద్దధ చెపాులిసిందే" అింట్ట త్న్
భుజింమీద బిడాను త్లిోకి అింద్దించాడు.
"ముక్కుముగిం తెలియని మాకోసిం మీరు అన్వర్సమైన్ శ్రమక్క
గురిక్నవదుి. మరో చోటికిపోయి మా అదృష్టానిా పరీక్షించుక్కింటాిం" గదిద
సవర్ింతో విన్ావిించబోయిింద్ద ఆ ముదుిరాలు.
ఆ మాటలిాకూడ్డ లక్షయపెటాలేదు శ్రీధరుడు.
త్న్ను వన్కిు నెటిాన్ భటుగడి ముఖిం పగలిపోయేటటుగో పిడికిలితో బలింగా
పొడిచాడు.
కీచుగా అర్వటానికి నోటిని తెరిచాడత్ను. అరుపు బయటికి రాకముిందే
తూలి వన్కిు పడ్డాడు.
కనుామూసి కనుా తెరిచేటింత్లో జరిగపోయిన్ ఆ ద్రుణ్యనిా చూసి
మిగలిన్ ముగుిరూ త్న్మీద్దకి లింఘించకముిందే సడిగాలి మాద్దరి వారిని
కముమక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
ఏిం జరుగుతుిందో సరిగా అర్థింక్నకముిందే మొదళ్ళళ న్రికిన్ వృక్షాల
మాద్దరి విరుచుక్కపడిపోయారు ఆ భటుగలు ముగుిరూ.
"నేను పిలిచేటింత్వర్కూ మీరికుడినుించి కదలవదుి" అని
ఇిందువదన్ను, సౌద్మినినీ హెచురిస్తత, అచేత్న్ింగా పడివున్ా బిడాను
అమాింత్ింగా త్న్ భుజింమీద్దకి తీసక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
నిరామనుషయింగా వున్ా రాచవీధిని ఒకసారి కలియజూసి,
పెదిపెదిఅడుగులతో భవన్ిం లోపలికి పోయాడు. అిందమైన్ పటుగాతెర్లతో

153
అలింకరిించబడి వున్ాఒక సిందర్ మింద్దర్ింలో పుషుకవిమాన్ిం వింటి
విశ్నలమైన్ హింస తూలిక్న త్లుింమీద అత్నికి అగుపిించాడు ఉపమనుయడు.
శ్రీధరుడి దక్షణహసతిం త్న్ భుజానిా త్టేాసరికి వులికిుపడి కనులు
తెరిచాడత్డు.
"ఎవరు? ఎవరు నువువ?" ఆిందోళ్న్ నిిండిన్ కింఠింతో అడుగుతూ
చుట్టా చూశ్నడు.
చెటాింత్ మనిష్టని ఎటాఎదుట పెటుగాక్కని అత్నిలా ద్దక్కులు చూడటిం
దేనికో తెలియక చిన్ాగా గింతు సవరిించుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
అపుుడు అత్నికేసి చూశ్నడు ఉపమనుయవు.
"ఎవరు నువువ? ఎలా వచాువ్ యికుడికి?" కోపింగా అడుగుతూ చేతులిా
ముిందుక్క జాచాడు.
అపుుడు... అత్న్లా చేతునిా ముిందుక్క జాచిన్పుుడు అర్థమయిింద్ద
శ్రీధరుడికి అసలు విషయిం. అపర్ ధన్వింత్రిగా పేరుపొింద్దన్ ఆ ఉపమనుయవుక్క
చీకటిసమయింలో కనులు కనిపిించవు.
త్న్ నిససహాయసిథతిని కపిుపెటుగాకోవటిం కోసమే చీకటిపడిన్ త్రువాత్
ఎవరినీ త్న్ దగిరికి రానీయటింలేదత్ను.
క్నదు కూడదని ఎవర్యిన్న మొిండిగా ప్రవరితసేత, కరుక్కగా మాటాోడి
వన్కిు పింపిించేయటానికి రాక్షసలవింటి సేవక్కలిా భవన్ర్క్షక్కలుగా
నియమిించుక్కన్నాడు ఉపమన్యవు.

154
 "ఎవరు నువవని అడుగుతుింటే సమాధ్యన్ిం ఇవవవేిం? నువువ ఎవరివి?
ఎిందుక్కవచాువ్?" మరిింత్ బిగిర్గా ప్రశిాస్తత, త్లుింమీద్దనుించి క్రిింద్దకి ద్దగాడు
ఆయన్.
అవసర్ిం అయితే అత్నిాకూడ్డ భవన్ర్క్షక్కలను హిింసిించిన్టుగో
చిత్రహిింసలు పెటాటానికి సిదధింగా వున్ా శ్రీధరుడిలో అత్నికి తెలియక్కిండ్డనే
వచిుింద్ద చలన్ిం. ర్తిండు అడుగుల ముిందుకేసి భుజింమీద బిడాను అత్ని
పాద్లదగిర్ పరుిండబెటాాడు. ముిందుక్క జారిపడిన్ అత్ని చేతులిా ర్తిండిింటినీ
పటుగాక్కని కనులక్క అదుిక్కన్నాడు.
బిడా శ్రీర్ిం త్న్ పాద్లక్క త్గలిన్ వింటనే ముడిపడిింద్ద ఉపమనుయవు
భృక్కటి.
చటుగక్కున్ వింగ బిడా నుదుటిమీద చేతిని వేశ్నడత్ను. బిడాపకునే
మోకరిించి కూరుుింట్ట న్నడిని పరిశీలిించాడు. పద్దక్షణిక్నలు కూడ్డ పూరితగా
గడవకముిందే బిడాను పీడిసతన్ా వాయధి అవగత్మైింద్ద క్నబోలు, నిఠారుగా లేని
నిలబడ్డాడు.
"ఇపుటికే చాలా ఆలసయిం అయిింద్ద. భగవింతుడిమీద భార్ింవేసి మన్
ప్రయత్ాిం ఏదో మన్ిం చేద్ిిం" అింట్ట వనుతిరిగ హింసతూలిక్న త్లాునికి
ఆవలిపకున్ వున్ా మిందసిం దగిరికి పోయాడు.
ర్కర్క్నల వన్మూలికలతోను, చిత్రవిచిత్రమైన్ భసామలు, లేపన్నలు,
చూరాణలు కలిగవున్ా చిన్ాచిన్ా పేటికలతోను నిిండివున్ాద్ మిందసిం.

155
 "నీలిర్ింగు క్నింతిని వలువరిించే శ్ింఖ భసమపు మూట ఈ మిందసింలో
వున్ాద్ద. జాగ్రత్తగా వతికి తీయగలవా? త్న్ వనుకే వచిున్ శ్రీధరుడి భుజింమీద
చేయివేస్తత అడిగాడు ఉపమనుయవు.
మొదటిసారిగా భగవింతుడిా త్లచుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
గుబగుబలాడుతున్ా గుిండెలిా చికుబటుగాక్కని ఆ మిందసింలోనికి చేతిని
పోనిచాుడు.
"అగరుధూపపు వాసన్లిా వదజలుోతుింద్ద నేను చెపిున్ మూట. త్వర్గా
బయటికి తీయాలి, ఆలసయిం అయిన్కొదీి ప్రమాదపు అించులక్క చేరు క్కింటుగింద్ద
బిడా" జీవిం లేన్టుగోన్ా కనులిా అట్ట ఇట్ట తిపుుతూ అత్నిా తొిందర్పెటాాడు
ఉపమనుయవు.
అత్ని ఆదేశ్నలను పాటిించటిం కింటే, మరో న్లుగురు భవన్ర్క్షక్కలను
ఎద్దరిించి యుదధిం చేయటమే చాలా తేలిక అనిపిించిింద్ద శ్రీధరుడికి.
భవన్ిం ముిందుభాగింలో చాప చుటామాద్దరి పడిపోయి వున్ా భవన్
ర్క్షక్కలక్క తెలివివచిు, గింతులు చినిగపోయేటటుగో అరుపులిా ఆర్ింభసేత త్న్
పరిసథతి ఎలా త్యార్వుతుిందో వూహిించటానికి ప్రయత్ాిం చేసతిండగా,
మిందసిం అడుగుభాగింలో అగుపిించిింద్ద అత్నికి నీలిర్ింగులో వున్ా పటుగాగుడా.
ఆలసయిం చేయక్కిండ్డ వటనే అత్నిా బిడాదగిరికి తీసక్కవచాుడు
ఉపమనుయవు.
"చిటికెడు భసామనిా పెదవులమీద వుించు. మరో చిటికెడు పొడిని తీసి
న్నశిక్నర్ింధ్రాల ద్వరా లోపలికి పింపిించు. త్వర్గా... త్వర్గా..." బిడాపకున్
మోకిించి కూరుుింట్ట హెచురిించాడు.

156
 కర్క్క కతుతలిా, వాడిగా వుిండే బరిశెలిా పటుగాక్కన్ా రాజభటుగలు త్న్ను
వీధులవింట పరుగులు తీయిించిన్పుుడు కూడ్డ భయపడలేదు శ్రీధరుడు.
ఇపుుడు ఉపమనుయవు చెపిున్ పనులను చేయటానికి ధైర్యించాలక బ్బలగా
చూశ్నడు ఆ వైదుయడి వింక. చూపులేకపోయిన్న అత్ని త్డబాటుగను తేలికగానే
పసిగటాగలిగాడు ఉపమనుయవు.
"భానుడు అసతమిించిన్ త్రువాత్ ఎవరికీ వైదయిం చేయన్ని తెలిసి కూడ్డ
మొిండిగా లోపలికి వచిున్వాడివి నువువ. పిరికివాడిలా ప్రవరితించక్క. బిడా
ప్రాణ్యలు దక్నులింటే నేను చెపిున్టుగో చేయవలసిిందే..." అత్ని భుజిం త్డుతూ
వుతాసహపరిచాడు.
పటుగాగుడా మూటలోని భసామనిా బిడా పెదవులమీద వుించాడు శ్రీధరుడు.
అత్ను చెపిున్టుగో న్నశిక ర్ింధ్రాల దగిర్ పెటిా, మృదువుగా బిడాబుగిలిా
త్టాాడు.
ర్తిండుక్షణ్యలు కూడ్డ గడవకముిందే గటిాగా తుమిమింద్ద బిడా. మెలిోగా
కనులు తెరిచి చుట్టా చూసిింద్ద. అద్ద గమనిించి ఆన్ింద్నిా అుకచుకోవటిం
అసాధయమై, చటుగక్కున్ ఉపమనుయవు పాద్లను తాక్నడు శ్రీధరుడు.
"ర్తిండు రోజులక్క సరిపడే భసాతనిా తీసి భద్రపర్చుకో. గోక్షీర్ింలో కలిసి
ముపొుదుిలా తాగించు. బిడాక్క ప్రమాదిం త్పిుపోయిింద్ద" అత్ని చేతిని ఆసరాగ
తీసక్కని త్లుింవైపు అడుగులు వేస్తత చెపాుడు ఉపమనుయవు.
పటుగాగుడాలోించి భసామనిా అత్ను చెపిున్టుగో భద్రపర్చుకొని మిందసానిా
మూసివేశ్నడు శ్రీధరుడు. "మీ భవన్ర్క్షక్కలను నేను గాయపర్చి లోపలికి

157
వచాును. వారికి సుృహ తెలిసేదుక్క వైదయిం చేయాలి" త్లుింపకున్ నిలబడుతూ
త్నుచేసిన్ ఘన్క్నరాయనిా అత్నికి తెలియచేశ్నడు.
అింతా విని చిన్ాగా న్వేవశ్నడు ఉపమనుయవు.
"వారికి తెలివి వచేులోపుగా నువువ ఇకుడినుించి వింటనే వళ్ళళపోకపోతే,
వైదయిం నీక్క కూడ్డ చేయవలసి వసతింద్ద. చిన్ా చిన్ా దెబబలను లక్షయపటేా నీర్సలు
క్నదు వారు...మరి కొద్దిసేపటిలో త్మింత్ట తామే లేచి కూరోుగలరు" అింట్ట
శ్రీధరుడి చేతిని పటుగాక్కన్నాడు.
"చికిత్స చేసిన్ిందుక్క ప్రతిఫలిం ఏమివావలో మీరు చెపులేదు. ఎనిా
బింగారు న్నణేలు యిసేత మీ రుణిం తీరుుకోగలనో న్నక్క తెలియటిం లేదు"
మెలిోగా అన్నాడు శ్రీధరుడు.
"న్న గురిించి, న్న నిససహాయత్ను గురిించి ఎవరికీ చెపుక్కిండ్డ
వుిండటమే నీనుించి నేను ఆశిసతన్ా ప్రతిఫలిం. అింత్క్కమిించిన్ న్నకేమీవదుి.
క్షేమింగా వళ్ళోపో..." అింట్ట త్లుింమీద మేను వాలిు కనులు మూసక్కన్నాడు
ఉపమనుయవు.
మరోసారి అత్ని పాద్లను తాకి ప్రణ్యమిం చేశ్నడు శ్రీధరుడు. త్న్ింత్ట
త్నే లేచి కూరోువడ్డనికి ప్రయతిాసతన్ా బిడాను చేతులోోకి తీసక్కింట్ట భవన్ిం
వలుపలికి వచాుడు.
ఆత్రుత్ నిిండిన్ కనులతో భవన్దవర్ిం వైపు చూస్తతన్నారు బిడాత్లిో
ఇిందువదన్, సౌద్మిని.
కదలిక లేక్కిండ్డ పడివున్ా బిడా యిపుుడు త్ల ఎతిత త్మవింక
చూసేవారికి పటారాని సింతోషింతో పర్వశిించిపోయారు వారిదిరూ.

158
 "మాన్వులు క్నదు మీరు. మాకోసిం భువికి ద్దగవచిున్ దేవత్లు. మీరు
సహాయిం చేయకపోతే ఈ రోజు న్న బిడా న్నక్క దకిువుిండేద్దక్నదు" శ్రీధరుడి
చేతులు పటుగాక్కింట్ట గదిదసవర్ింతో అన్ాద్ద ఇిందువదన్.
ఉపమన్యలవారు యిచిున్ భసామనిా ఆమెచేతులోో పెటిా ఆయన్ చెపిున్
మాటలనిాటినీ యధ్యత్ింథింగా వినిపిించాడు.
"న్నకోసిం మీ వాకిటిదగిర్ మాటుగవేసి రాజభటుగలు యిటుగగా రాకముిందే
ఇళ్ళక్క వళ్ళళపొిండి. తాతాసర్ిం చేయవదుి" అని వారి వేశ్నయవాటికవైపు
పింపిించబోతుిండగా, త్ను కలిుించుక్కన్ాద్ద అింత్వర్క్క మౌన్ింగా వున్ా
సౌద్మిని.
"ఎింత్ యిచాురు ఉపమనుయల వారికి?" పటిాన్పటుగా వదలక్కిండ్డ ఒకటికి
ర్తిండుసారుో అడిగింద్ద.
ఒకు చిలిోగవవ కూడ్డ ఆయన్ త్న్నుించి ఆశిించలేదని చెపుబోయి
ఆఖరిక్షణలో ఆ మాటలిా త్న్లోనే అదుముక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
చీకటిపడిన్ త్రువాత్ వచిున్వారికి చికిత్స చేసి పింపాడని బయటికి
పొకిున్ వింటనే ఆ వైదయశిఖామణి మీద చెలరేగుతాయి ర్కర్క్నల వూచేుసాతయి ఆ
వూహలక్క.
ఏ విషయిం న్లుగురికీ తెలియకూడదని ఆయన్ అతిర్హసయింగా
వుించుక్కన్నాడో అద్ద ఏదో ఒకవిధింగా అర్థిం చేసక్కన్ాద్ద సౌద్మిని. త్న్క్క
హేమసిందరి యిచిున్ ర్త్న్నల హారానిా పమిటె చాటుగనుించి బయటికి తీసి
అత్నిచేతులోో పెటాబోయిింద్ద.

159
 "ఉపమనుయల వారికి సమరిుించి కృత్జఞత్లు తెలియజేసకోిండి..."
అింటుగన్ా ఆమెవింక్న, ఆ హార్ింవింక్న మారిు మారిు చూశ్నడు శ్రీధరుడు.
న్వువను ఆపుకోవడిం చేత్క్నక చిరున్వువ న్వావడు.
"ఎిందుక్క న్వువతున్నారు? మా మాటలోో త్పుు ఏదైన్న ధవనిించిింద్?"
చిరుకోపింతో వింటనే ప్రశిాించిింద్ద సౌద్మిని.
"ఉపమనుయల వారు అడిగన్ ప్రతిఫలానిా ఆయన్క్క అింద్దించటిం
జరిగపోయిింద్ద. నీ నెచెులికి ఈ విషయానిా తెలియచేయి. ఇక మీరు ఒకుక్షణిం
కూడ్డ యికుడ నిలుచోవదుి. త్వర్గా వళ్ళళపోిండి" అింట్ట వారిని మరోసారి
బయలుదేర్దీశ్నడు శ్రీధరుడు.
పాతిక ధనువుల దూర్ిం వళ్ళళ వారు ఒక మలుపులో అదృశ్యిం అయిన్
త్రువాత్ మెలిోగా వనుతిరిగ త్న్ద్రిన్ తాను వళ్ళళపోయాడు.

7
నిద్రపోక్కిండ్డ అదేపనిగా అలోరిచేసతన్ా కొడుక్కను ఎతుతక్కని యిింటి
ముిందు నిలబడి వున్ాద్ద శ్నయమల. జోలపాటలు పాడుతూ నిద్రబుచుటానికి
ప్రయతిాస్తింద్ద. వడివడిగా అడుగులు వేస్తత వసతన్ా శ్రీధరుడిని గమనిించగానే
బిడాడిని క్రిింద్దకి ద్దించి, పెది కించుపాత్రతో నీటిని తీసక్కవచిుింద్ద.
కర్చర్ణ్యలను శుభ్రపర్చుక్కని, ఆమె బిడాడిని త్ను తీసక్కన్నాడు
శ్రీధరుడు. ముదుిమాటలు చెపుతూ, ఇింటిముిందున్ా పూలతోటలో తిపాుడు.
చిన్ాచేతులతో అత్ని కింఠానిా కౌగలిించుక్కని హాయిగా నిదుర్లోకి జారిపోయిన్
కొడుక్కను చూసి ఆశ్ుర్యపోయిింద్ద త్లిో.

160
 "భయపటిాన్న, బ్రతిమాలిన్న ససేమిరా న్నమాట విన్లేదు. నిశ్నచరుడి
మాద్దరి న్నుా క్నలుుక్క తిన్నాడు. నీ దగిరికి వచిున్ వింటనే నిదురిించటిం
చాలావిింత్గా వున్ాద్ద" అింట్ట బిడాక్క అిందుక్కని త్న్ మింద్దర్ింలోకి
తీసక్కపోయిింద్ద.
త్ను లేని సమయింలో కోలాహలుడు అకుడికి వచాుడో లేదో తెలుస
కోవటిం కోసిం, త్న్ మింద్దర్ింలోకి తొింగచూశ్నడు శ్రీధరుడు. యిింటివనుక
భాగింలోకి కూడ్డ పోయివచాుడు.
"కోలాహలుడు కోసమే నువువ వతుక్కతూ వుిండివుింటే వత్కటిం
అన్వసర్ిం. అత్ను రాలేదు" అత్ని చర్యలిా అర్థిం చేసక్కని చెపిుింద్ద శ్నయమల.
చకుటి పీటను అత్ని మింద్దర్ింలో వాలిు, మర్రిఆక్కలతో క్కటిాన్ విసతరిని
ఆ పీటమీద పరిచిింద్మె.
వేడివేడి ఆహార్పద్రాథలను వడిాించి ఒకప్రకుగా క్కరుున్ాద్ద.
ఆ రోజు సాయింసమయింలో త్ను వీధిలోకి వళ్ళోన్ దగిరిాించి మొదలు
పెటిా ఉపమనుయలవారి భవింతి దగిర్ జరిగన్ ర్గడ వర్కూ ఒకు అింశ్ననిా కూడ్డ
వద్దలిపెటాక్కిండ్డ అనీా చెపాుడు శ్రీధరుడు.
"ముకూు ముగిం తెలియని న్నుా స్దరుడి కింటే ఎక్కువగా
అభమానిించిన్ నీముిందు ఈ విషయానిా ద్చిపెటాటిం న్నక్క చేత్క్నలేదు"
అింట్ట భోజన్ిం చేసి, విసతరిముిందు నుించి లేచాడు.
పెదవి విపిు ఒకుమాట మాటాోడలేదు శ్నయమల. అత్ను ఆహార్ిం
తీసక్కన్ా ప్రదేశ్ననిా శుభ్రపరిచి, మౌన్ింగా త్న్ మింద్దర్ింలోకి వళ్ళళపోయిింద్ద.

161
 పడకమీద మేనువాలాుడు శ్రీధరుడు. మూడు ఝాములు గడిచి న్నలుగో
ఝాము ప్రార్ింభిం అవుతున్ా సమయింలో మాగనుాగా పటిాింద్ద ఒక క్కనుక్క.
ఆ కలత్నిదుిర్లో అత్ని ఎదుట ప్రత్యక్షిం అయిింద్ద అింద్లు చిిందే
హేమసిందరి వదన్సరోజిం.
ఎకుడలేని తెగింపును తెచిు పెటిాక్కింట్ట ఆమెచేతిని గటిాగా పటుగాక్కన్నాడు
శ్రీధరుడు.
"మరులుగలిపే నీ విశ్నలనేత్ర యుగళ్ళవింకే చూస్తత క్నలిం
గడిపేయాలని వున్ాద్ద. తీరుతుింద్ న్న కోరిక?" ధైర్యింగా ప్రశిాించాడు.
ముతాయలవింటి పర్వర్స కనిపిించేలా ఫక్కున్ న్వివింద్ద హేమసిందరి.
"మక్కువ తీరుుకోవాలనే కోరిక వుింటే రేపు సాయింత్రిం ఒకుసారి భైర్వీ
ఆలయానికి వచిు చూడు..." అింట్ట అత్ని చేతిని వద్దలిించుక్కని దూర్ింగా
వళ్ళళపోయిింద్ద.
"ఆగు...అకుడే ఆగు...అపుుడే వళ్ళోపోక్క..." బిగిరిగా పిలుస్తత ఆమెవనుక
పరుగుతీయబోయి, పడకమీద్దనుించి కిిందపడ్డాడు శ్రీధరుడు.
కల వింటనే కరిగపోయిింద్ద.
ఎదుటవున్ా గవాక్షింలో నుించి అపుుడే ఉదయిసతన్ా బాలభానుడు
అగుపిించాడు.
నేలక్క పొడుచుక్కని పోటేతితపోతున్ా త్లను త్డుముక్కింట్ట పైకిలేసతన్ా
సమయింలో కనిపిించిింద్ద మింద్దర్ద్వర్ింలో నిలబడి ఆశ్ుర్యింగా చూసతన్ా
శ్నయమల.

162
 "వళ్ళోపోవదిని బిగిరిగా అరుసతింటే నీ సేాహితులు ఎవరైన్న వచాురేమో
అనుక్కన్నాను..." ఉబికివసతన్ా న్వువను అతిప్రయత్ాింమీద అదుముక్కింట్ట
వింటనే అన్ాద్ద ఆమె.
బుడిబుడి న్డకలతో ఆమె వనుకనుించి వచిు త్న్మీద్దకి దుమికిన్ ఆమె
బిడాడిని ఒడిలో కూరోుపెటుగాక్కింట్ట త్న్ సవపావృతాతింతానిా సవివర్ింగా
చెపాుడు శ్రీధరుడు.
"ర్ింగన్నథుడి విగ్రహిం ఒకటి ఆమె మింద్దర్ింలో వున్ాద్ద. క్నవేటిర్ింగని
కొలిచేవాళ్ళళ భైర్వీఆలయిం దగిరికి వలా వళ్ోగలరు?" త్న్ మన్సలో
మెదులుతున్ా అనుమాన్ననిా వలోడిించాడు.
శైవమతానికి, శ్నకేతయానికి, వైషణవానికి మధయ పచుగడిావేసేత భగుిమింటుగన్ా
క్నలిం అద్ద. ఆ వైషమాయలక్క దృష్టాలో వుించుకొనే అత్న్లా ప్రశిాించాడని
గ్రహిించి సాలోచన్గా త్లపింకిించిింద్ద శ్నయమల.
"మన్ సేన్నపతులవారి ముదుిలబిడాడు, పలుమారుో నీ చేతిలో భింగపడిన్
మహావీరుడు న్నసీర్దేవులవారి కళ్ళళ హేమసిందరిమీద పడ్డాయని, బెద్దరిించో,
భయపెటోా, లేక ప్రలోభపెటోా ఆమెను వశ్పర్చుకోవటానికి యతిాసతన్నాడని ఒక
నీలివార్త న్గర్ింలో ప్రచార్ిం అవుతోింద్ద" మింద్దర్ిం లోపలికి వచిు ఒక పకుగా
నిలబడుతూ చెపిుింద్మె.
"న్నసీర్దేవుడి బెడదనుిండి త్పిుించుకోవాలింటే ఒకు క్నవేటి ర్ింగడిని
కొలిసేత సరిపోదని భావిించి వుింటుగింద్ద హేమసిందరి. తీక్షణ ప్రధ్యవమైన్ శ్క్కతలు
కల భైర్విని పూజిసేత త్పు త్రుణోపాయిం సురిించదని న్మిమ వుింటుగింద్ద..."
అత్ని కలక్క అరాథనిా వివరిస్తత, చిన్ాగా న్వేవసిింద్ద.

163
 కలలో విసిపిించిన్ మాటలు నిజమని న్మిమ వాటిని త్ను ఆమెక్క
సమగ్రింగా చెపుటమూ, ఆ మాటలక్క అరాథనిా ఆమె వివరిించటమూ త్మ
అవివేక్ననికి చిహాాలని తెలిసికూడ్డ న్వవక్కిండ్డ వుిండలేకపోయాడు శ్రీధరుడు.
"పరాయివారు ఎవరు ఎింత్ ముదుిచేసిన్న కనెాతితకూడ్డ చూడని న్న బిడా
నువువ యికుడికి వచిున్ క్షణింనుించీ నీ సాహచరాయనిా యిషాపడుతున్నాడు.న్న
జోలపాటలిాకూడ్డ లెకుచేయని ఈ నిశ్నచరుడు నీ భుజాలమీద్దకి చేరుక్కన్ా
మరుక్షణిం నిద్రక్క ఉపక్రమిించాడు" అత్ని చేతులోోనుించి బిడాడిని తీసక్కని
త్లను మూంుింట్ట అన్ాద్మె.
"పగటిపూట వీక్షసేత రాత్రివేళ్ కలలోకి వచేుటింత్ వికృత్ింగా వుిండే
ఇిందువదన్ను చూసి అసహియించుకోక్కిండ్డ,ఆమె బిడాను ర్క్షించటానికి నువువ
చేసిన్ సాహసిం మర్తవరూ చేయలేరు. నీవింటి మనిష్టకి అతిథయిం ఇవవగలగటిం
న్న అదృషాింగా భావిసతన్నాను" అింట్ట అవత్లికి వళ్ళోపోయిింద్ద.
అనుకోని విధింగా ఆమె నోటివింట వలువడిన్ ఆ పొగడతలను ఆలకిించే
సరికి విపరీత్మైన్ సిగుితో ఎర్రగా కింద్దపోయిింద్ద శ్రీధరుడి ముఖిం.
"హేమసిందరి కోరిక ప్రక్నర్ిం ఈ రోజు సాయింత్రిం భైర్వి ఆలయానికి
పోతున్నావా లేద్?"
ఫలహారాల పళ్ళరానిా తెచిు అత్ని అింద్దస్తత అడిగింద్ద శ్నయమల.
త్లఎతిత చూసేత ఆమె మరిింత్ వకిురిసతిందన్ా భయింతో ఏమీ
మాటాోడక్కిండ్డ ముఖానిా ఇింక్న క్రిింద్దకి ద్దించుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.

164
 "నినుా వకిురిించటానికి రాలేదు నేను. వేక్కవఝామున్ వచిున్ కలలు
నిజిం అవుతాయని అిందరూ అనుక్కనే మాటలో యద్ర్థిం ఎింత్ వున్ాదో
తెలుసకోమని చెపుటానికి వచాును" మృదుసవర్ింతో అత్నిా మిందలిించిింద్మె.
యధ్యప్రక్నర్ిం త్పుటడుగులు వేస్తత త్న్ దగిరికి వచిున్ బుడత్డికి
ఫలహారానిా అింద్దస్తత త్ల అడాింగా తిపాుడు శ్రీధరుడు.
"గరుిడి విషయింలో గడవ చలాోరేటింత్వర్కూ న్గర్ింలోకి పోదలచుకో
లేదు నేను. వీధిలోకి వళ్ళో అన్వసర్మైన్ లేనిపోని గడవలోో చిక్కుపడే ఉదేిశ్యిం
న్నక్కలేదు" అని చెపుబోతుిండగా టకటకమని మ్రోత్లు చేసిింద్ద ముఖద్వర్ిం .
ఎదుట వున్ా బిడాడిని సనిాత్ింగా పకుక్కనెటిా దట్టాలోని బాక్కను బయటికి
లాగాడు.
కొదమసిింహిం మాద్దరి ద్వర్ప్రవేశ్ింవైపు కదలబోతుిండగా వారిించిింద్ద
శ్నయమల.
"వచిుింద్ద ఎవరో తెలుసకోక్కిండ్డ తొిందర్పడటిం అవివేకిం
అనిపిించుక్కింటుగింద్ద" అింట్ట త్న్ బిడాడికి ఎతుతక్కని ముఖద్వర్ిం దగిరికి
వళ్ళోింద్ద.
క్కతూహలానిా అుకచుకోవటిం అసాధయమై అటుగకేసి తొింగచూసిన్
శ్రీధరుడికి అగుపిించారు ద్వర్ిం దగిర్ నిలుచుని వున్ా మహాక్నయులు ఇదిరు.
గజదింగ గరుిడిగురిించి ఆరాలు తీయటానికి ఏతెించిన్ ధన్దుపుర్పు
రాజభటుగలలోని వారు క్నరు ఆ వయక్కతలు. ఆ వాడలో నివసిించే నేర్సథలక్క ర్క్షణ
కలిుించే న్నయక్కలు.

165
 "నీ ఇింటికి వచిున్ యువక్కడితో ఒకసారి మాటాోడ్డలని వచాుము
శ్నయమలమామ..." చనువుగా లోపలికి వచేుశ్నరు వారిదిరూ.
"ఈ రోజు తెలోవారుతున్ా సమయింలో మా దగిరికి వచిుింద్ద వికృత్
రూపిణి అయిన్ ఇిందువదన్. గత్రాత్రి త్న్ బిడాక్క ప్రాణద్న్ిం చేసిన్
మహావీరుడితో మాటాోడ్డలని ఆమెకోరిక..."
శ్రీధరుడి ఎదుట నిలబడుతూ మృదుసవర్ింతో చెపాుడు మొదటి వయకిత.
వేశ్నయవాటికలో నివసిించే ఇిందువదన్ త్న్కోసిం రావటిం దేనికో
అర్థింక్నక అయోమయింగా శ్నయమలవైపు చూశ్నడు శ్రీధరుడు.
"ఆమె బిడాక్క వాయధి మరోసారి తిర్గబెటిాిందేమో!" జాలి ధవనిించే
కింఠింతో అన్ాద్ద శ్నయమల.
ఆ మాటేగనుక నిజిం అయితే ప్రతేయకింగా ఆమె త్న్కోసిం అింత్దూర్ిం
రావాలిసన్ అవసర్ిం లేదని శ్రీధరుడికి తెలుస. కోరిన్ింత్ ధన్ిం యిసేత ఎటుగవింటి
వారికైన్న ఉపమనుయలవారు పగటిసమయింలో త్పుక్కిండ్డ దర్శన్ిం యిసాతడు.
అత్ను కోరే ప్రతిఫలానిా త్పుక్కిండ్డ ఇిందువదన్ చేతికి యిచిు
పింపిసతింద్ద హేమసిందరి.
త్న్ బిడాను గురిించి వచిువుిండద్మె. త్న్ జాడలిా తెలుసక్కని
రాజభటుగల చెవిలో ఊదటానికి బయలుదేరి వుింటుగింద్ద...
త్దేకింగా శ్రీధరుడి ముఖింలోకి చూసతన్ా ర్తిండో మహాక్నయుడికి వింటనే
అవగత్మైపోయాయి అత్ని మన్సలోని ఆలోచన్లు.
"మా ర్క్షణలో వున్ా మనిష్టకి అపక్నర్ిం చేయటానికి వచిున్వారిని మేము
ప్రాణ్యలతో వద్దలిపెటాము. ఇిందువదన్ నీక్క అపక్నర్ిం చేయటానికి రాలేదు.

166
 నీతో ఒక ముఖయమైన్ విషయానిా గురిించి చెపుటానికి వచిుింద్ద. నువువ
అనుమతిసేత ఆమెను వింటనే పిలిపిసాతము" భుజింమీద చేయివేసి అనుమాన్ింగా
అన్నాడత్ను.
ఆ మాటలక్క శ్నయమల ఎటుగవింటి అభయింత్రాలు తెలుపకపోవటింతో,
త్లవూపకత్పులేదు శ్రీధరుడికి.
వింటనే ముఖద్వర్ిం దగిరికిపోయి వీధిలో నిలబడివున్ా త్మ
సహచరులు ఎవరికో ైగగ చేశ్నడు ఆ మహాక్నయుడు.
పావుఘడియ త్రువాత్ బెదురుచూపులు చూస్తత శ్నయమల ఇింటిలోకి
వచిుింద్ద వికృత్రూపిణి ఇిందువదన్.
మహాక్నయుల మధయన్ నిలబడిన్ శ్రీధరుడిని గమనిించగానే విింత్గా
ప్రక్నశిించిింద్ద ఆమె వదన్ిం. ర్తిండు అింగలోో అత్నిా సమీపిించి పాద్లను తాకి
న్మసురిించబోయిింద్ద.
అింత్మింద్ద ఎదుట ఆమె నెరుపుతున్ా మరాయదలక్క సిగుితో
కింద్దపోయిింద్ద అత్ని ముఖిం.
"నీ బిడాక్క ఎలా వుిందమామ? హాయిగా ఆడుక్కింటుగన్ాద్?" త్న్
భావాలను ద్చుక్కనేటిందుక్క గబగబా పరామరిశించాడు.
"మీ దయవలో క్షేమింగానే వున్ాద్ద న్న బిడా. ఉపమనుయలవారిచిున్
భసామనిా ఆవుపాలతో కలిపి తాగించాను..." అింట్ట ఏదో చెపుబోయిన్ మాటలిా
ఆపిింద్ద ఇిందువదన్.
ఆమె ఎిందుకలా ఆగపోయిిందో అర్థిం చేసక్కన్ాద్ద శ్నయమల.
మహాక్నయులిదిరికీ ైగగచేసి వాకిట ముిందున్ా తోటలోకి తీసక్కపోయిింద్ద.

167
 త్న్ పలుక్కలు వారి చెవులక్క చేర్వని రూఢి చేసక్కని శ్రీధరుడికి క్నసతింత్
దగిరిగా జరిగింద్ద ఇిందువదన్.
"హేమసిందరిని సేన్నపతులవారి క్కమారుడికి అరిుించాలని ఆమెత్లిో
శివక్నమిని అభలష్టస్తింద్ద. ఈ విషయిం మీక్క తెలుసనే భావిసతన్నాను" అన్ాద్ద.
అింత్క్కముిందే శ్నయమలతో త్న్ సింభాషణను జఞపితకి తెచుుక్కింట్ట
తెలుసన్న్ాటుగో త్లవూపాడు శ్రీధరుడు.
"త్ను అనుక్కన్ా పనికి ఎనెానోా ఆటింక్నలు ఎదుర్వుతూ వుిండటింవలో
కలవర్పడుతోింద్ద ఆమె. తాము బాగుపడటానిా చూసి ఓర్వలేని వార్తవరో చేత్బడి
చేయిించార్న్ా అనుమాన్ింతో, ఈ రోజు సాయింత్రిం క్కమార్తతను న్గర్ిం
వలుపలి భైర్వీ ఆలయానికి తీసక్కపోతున్ాద్ద."
ఇిందువదన్ ముఖింలోకి చూస్తత శిలావిగ్రహమైపోయాడు శ్రీధరుడు.
వేక్కవజామున్ వచిున్ కలలు నిజింగానే నిజిం అవుతాయా?
"మీ మన్ససలో, ఏదో సింశ్యిం వుదభవిించిింద్ద. అదేమిటో న్నక్క
తెలియచేసేత సింతోష్టసాతను" అని వింటనే అరిథించిింద్ద ఇిందువదన్.
"ఈ విషయాలు నువువ న్నక్క ఎిందుక్క చెపుతున్నావ్?" అని ప్రశిాించాడు
శ్రీధరుడు.
"ఆపదలో చికుబడిన్ న్న బిడాను క్నపాడటానికి నోరుతెరిచి
అడుగకముిందే వైదుయడిని పిలిపిించిింద్ద హేమసిందరి. అత్ను కోరిన్
విండిన్నణేలను త్నే యిచిుింద్ద. ఆమె బాగును కోరుకోటిం న్న ధర్మిం."
"నువువ చెపుదలుచుక్కన్ా విషయమేమిటో వివర్ింగా చెపుు"
తొిందరిించాడు శ్రీధరుడు.

168
 "భైర్వీ ఆలయింలో పూజారి వటిా నికృషుాడు. భైర్విని పూజిించటానికి
వచిున్వారిని త్న్ మాయమాటలతో మోసగించటిం అత్ని నైజిం."
ఆమె త్న్క్క చెపుదలచుక్కన్ాదేమిటో అపుటికీ అర్థింక్నలేదు శ్రీధరుడికి.
"పూజారి మాటలక్క మోసపోయివటిా ధన్ననిా కోలోుతార్ని నేను
భయపడటింలేదు. వాడు వటిా క్నమాింధుడు... భైర్వీపాదతీర్థమనే పేరుతో
మతుతమిందు కలిపిన్ నీటిని త్రాగించి అతాయచారాలు చేయటింలో సిదధహసతడు.
అనెాిం పునెాిం తెలియని అమాయక్కరాలు హేమసిందరి అత్ని వలలో
పడిపోకముిందే అడుాపడగల సాహసలు మీరు ఒకురేన్ని విశ్వసిస్తత యికుడికి
వచాును" అసలు విషయానిా స్తటిగా వలోడిించిింద్ద ఇిందువదన్.
ముఖింమీద ఎవరో చాచికొటిాన్ అనుభూతి కలిగ అలాగే చూస్తతిండి
పోయాడు శ్రీధరుడు.
"ఈ విషయాలు నీక్క ఎలా తెలుస?" ర్తిండు క్షణిక్నల త్రువాత్ తేరుక్కని
అడిగాడు.
"ద్రుణమైన్ అగాప్రమాదింలో చికుబడి సర్వసావనిా కోలోుకముిందు
ఒకసారి భైర్వి అనుగ్రహానిా అరిథించటానికి అత్ని దగిరికి వళాళను నేను. న్నక్క
కలిగన్ బిడా ఆ దురామరుిడి ప్రసాదమే..." నీరునిిండిన్ కనులిా పయ్యయద కొింగుతో
తుడుచుక్కింట్ట చెపిుింద్ద ఇిందువదన్.
ఆ పైన్ అత్ని దగిర్ నిలబడటానికి మన్సురిించన్టుగో గరుకున్ వనుతిరిగ
బయటికి పరుగుతీసిింద్ద.
***

169
 "ఇిందువదన్ పలుక్కలోో అసతాయలు వుింటాయనుకోవడిం లేదు. ఏదో
ఒకటి చేయకపోతే హేమసిందరి అన్నయయిం అయిపోవటిం త్థయిం" శ్రీధరుడి
మాటలిా విింట్ట సాలోచన్గా అింద్ద శ్నయమల.
ఇిందువదన్ అకుడికి తీసక్కవచిున్ మహాక్నయులిదిరూ అవత్లికి
వళ్ళోపోయేద్క్న ఆగాడు శ్రీధరుడు. ఆ త్రువాత్ ఆమెను త్న్ మింద్దర్ింలో
సావక్నశ్ింగా కూరుుిండబెటిా త్న్క్క తెలిసిన్ విషయాలనిాింటినీ ఆమె చెవిన్
వేశ్నడు. ఇపుుడు ఆమె పలికిన్ పలుక్కలిా ఆలకిించేసరికి మరిింత్గా ఆిందోళ్న్క్క
గురి అయిింద్ద అత్ని అింత్ర్ింగిం.
గరుిడి కోసిం, అత్నిా త్పిుించిన్ దుిండగీడుకోసిం న్గరానిా జలెోడ
వేసతన్నారు రాజభటుగలు. న్గర్ద్వరానిా మూసి కటుగాద్దటామైన్ క్నపలా
ఏరాుటుగచేసి వుింటారు. వారిని ఏమారిు న్గర్ిం వలుపల వుిండే భైర్వీ ఆలయిం
దగిరికి పోవటిం అింటే మాటలు క్నదు... పటుగాబడితే ఆ త్రువాత్
చెపుుకోవటానికి ఒకుమాట కూడ్డ మిగలదు...
అత్ని అింత్ర్ింగింలో ఆిందోళ్న్ను అర్థించేసక్కని సానుభూతిగా త్ల
వూపిింద్ద శ్నయమల.
"గరుిడిని త్పిుించిన్ దుిండగీడువి నువేవన్ని ప్రచార్ిం చేసతన్ా
రాజభటుగలు ఎవరైన్న నినుా చూడటిం జరిగతే నీ ప్రాణ్యలు పోతాయనే మాటలో
అసత్యిం ఏమీలేదని న్నక్కతెలుస.
క్ననీ అనెాిం పునెాిం ఎరుగని అమాయక్కరాలికి అన్నయయిం
జరుగబోతున్ాదనే మాటను కూడ్డ నువువ మరిచిపోకూడదు. ఆమెక్క ఏదైన్న

170
జర్గరానిద్ద జరిగతే అద్ద మీ మూలింగానే జరిగన్టుగో నేను భావిసాతను" ఎదురుగా
కూరుుింట్ట ఖచిుత్మైన్ కింఠింతో అన్ాద్ద.
హదుిలేక్కిండ్డ పోయిింద్ద శ్రీధరుడి ఆశ్ురాయనికి.
"హేమసిందరికి ఏదైన్న అన్నయయిం జరిగతే అిందుక్క బాధుయడిని నేను
ఎలా అవుతాను?" అయోమయింగా చూస్తత అడిగాడు.
"సేవాపతులవారి క్కమారుడికి ఆమెను అరిుించనీయక్కిండ్డ అడుాపడిన్
అడాింకివి నువువ! ఈ న్గర్ింలో అడుగుపెటిాన్ క్షణిం నుించి అత్గాడిని
గాయపరుసతన్నావ్. అడుగుతీసి అడుగువేయలేని నిససహాయసిథతిలో అత్డిా
నెటిావేస్తత వచాువ్. నీ మూలింగానే అత్ను హేమసిందరి ఇింటికి వళ్ళలేక
పోయాడు. అత్ను త్మ దగిరికి రాకపోడింవలోనే హేమసిందరిని భైర్వీ
ఆలయానికి తీసక్కపోతున్ాద్ద ఆమె త్లిో... ఈ ఇబబిందులనిాింటికీ క్నర్క్కడివి
నువేవ."
అింత్క్కముిందు ర్తిండు క్షణిక్నల వర్కూ ఎింతో అనుమాన్యింగా
మాటాోడిన్ శ్నయమల ఉన్ాటుగోిండి త్న్ను నిింద్దించటిం మొదలుపెటేాసరికి
మతిపోయిన్టుగో అయిింద్ద శ్రీధరుడికి.
"ఇపుుడు న్నేాిం చేయమింటావ్? ఏించేసేత నీ దృష్టాలో నేను మించి
మనిష్టగా మార్తాను?" విసగునిిండిన్ కింఠింతో ప్రశిాించాడు.
త్న్వింక్న, అత్నివింక్న విచిత్రింగా మారిు మారిు చూసతన్ా బిడాడిని
ముదుిపెటుగాక్కింట్ట త్లుింమీదనిించి లేచిింద్ద శ్నయమల.
"ఎింత్ వదిని అనుక్కన్నా విధి నినుా హేమసిందరి దగిరికి నెటుగాక్కింట్ట
పోతున్ాదని న్న అనుమాన్ిం. ఫలితానిా భగవింతుడికి వద్దలిపెటేాసి ఒకసారి

171
నువువ భైర్వీ ఆలయిం దగిరికి వళ్ళళరావటమే మించిదని న్న అభప్రాయిం"
అింట్ట బిడాడితో సహా త్న్ మింద్దర్ింలోకి వళ్ళళపోయిింద్ద.
ర్క్నర్క్నల ఆలోచన్లతో కింద్దరీగల తుటెాలా త్యారైన్ త్లను
త్డుముక్కింట్ట మింద్దర్ింలో అట్ట ఇట్ట తిర్గసాగాడు శ్రీధరుడు.
న్గర్ద్వర్ిం దగిర్ నిలబడివుిండే రాజభటుగల కనులుకపిు అవత్లికి
పోవటిం ఎలాగో అత్నికి అింతుబటాకముిందే అపరాహణవేళ్ అయిింద్ద.
చెకుపీటను అత్ని మింద్దర్ింలోనే వాలిు మర్రి ఆక్కల విసతరిలో
ఆహార్పద్రాథలను వడిాించిింద్ద శ్నయమల. బావి దగిరికి పోయి త్లారా సాాన్ిం చేసి
వచాుడు శ్రీధరుడు. పిడిబాక్కను,రాగకింకణ్యనిా సవరిించుక్కింట్ట ఆహారానిా
ఆర్గించాడు.
అత్ను త్న్ దగిర్ ద్చిన్ ధన్పు సించీలోనుించి పాతిక బింగారు
న్నణేలను మూటకటిా అత్నిచేతికి అింద్దించిింద్ద శ్నయమల.
"ధన్పు మ్రోత్లను విింటే త్మను తాము మరిచిపోయే మనుషులు ఎింతో
మింద్ద వున్నారు న్గర్ింలో. వీటి సహాయింతో నీ పనులు జరిగపోవచుని నేను
భావిసతన్నాను" ఆశ్ుర్యింగా చూసతన్ా శ్రీధరుడికి ఆ న్నణేలను ఎిందుక్క తెచిు
యిచిుిందో వివరిించి చెపిుింద్ద.
చేతులు జోడిించి న్మసురిించబోతున్ా అత్నిా వింటనే వారిించిింద్మె.
"పెదివాళ్ళళ చిన్ావారిని ఆశీర్వద్దించాలి. అభవాదిం చేయకూడదు. నువువ
వళ్ళళ పని ద్దగవజయమవావలని మా క్కలదేవత్ను ప్రారిథసాతను... హేమసిందరి
భైర్వి ఆలయానిా చేరుకోవడ్డనికి ముిందే నువువ అకుడికిపోయి, అకుడ
పరిసిథతులిా అించన్న వేయటిం మించిద్ద..." అింట్ట తొిందర్పెటిాింద్ద.

172
 న్నణేల మూటను దట్టాలో ద్చుక్కింట్ట ఆమె బిడాడిని ముద్ిడి
ముఖద్వరానిా అధిగమిించాడు శ్రీధరుడు.
కర్క్కకతుతలిా పటుగాకొని కొిండరాళ్ళతో మలచిన్ విగ్రహాల మాద్దరి
నిలబడిన్ న్గర్ద్వర్ిం దగిర్ క్నపలాభటుగలను చూసిన్కొదీి అత్డిా వివశుణిా
చేయసాగింద్ద తీవ్రమైన్ అలజడి.
త్మక్క తెలియక్కిండ్డ ఒకుపిటానుగాని, చిన్ాపురుగునుగాని పోనీయడిం
లేదు వారు. త్మ ఎదుటికి వచిున్ వార్ిందరీా శ్లయపరీక్ష చేసిన్టుగో క్రిింద్దనిించి
పైద్క్న పరిశీలిించి పింపిసతన్నారు.
శ్నయమల చెపిున్టుగో దట్టాలోని బింగారున్నణేలను ఎర్గా చూపిసేత త్న్కోరిక
నెర్వేరుతుిందనే న్మమకిం బలహీన్పడుతుిండగా, అింగడి దగిరిాించి కదలి
మరికొించెిం ముిందుక్కపోయాడు శ్రీధరుడు.
మిగలిన్ వార్ిందరికీ కొించెిం ఎడింగా నిలుచునివున్ా రాజభటుగడిని
సమీపిించి పలుకరిింపుగా చిన్ా చిరున్వువ న్వావడు.
"ఎవరు నువువ? ఎిందుక్క వచాువు యికుడికి?" శ్రీధరుడివైపు
అనుమాన్ింగా చూస్తత వింటనే ప్రశిాించాడు భటుగడు.
"గరుిడిని, అత్ని సహచరుడిని మన్ భటుగలు పటుగాకోగలర్నే న్మమకిం
నీకేమైన్న వున్ాద్?" అట్ట ఇట్ట కదులుతున్ా న్గర్ ర్క్షకబృింద్లవైపు
చూపిస్తత అడిగాడు శ్రీధరుడు.
"ఆ విషయాలు నీక్క అన్వసర్ిం. పిచిుమాటలు మాటాోడక్కిండ్డ వచిున్
ద్రినే వన్కిు వళ్ళళపో... వళ్ళళ...వళ్ళళ..." కరుక్కకింఠింతో హెచురిస్తత త్లను
పకుక్క తిపుుక్కన్నాడ్డ భటుగడు.

173
 సింద్దగధ పరిసిథతిలో చిక్కుపడ్డాడు శ్రీధరుడు. త్నితో సింభాషణను ఎలా
పొడిగించాలో తెలియక, వన్కిు మర్లబోతుిండగా, వర్రిగా అరిచి పకుక్క
దూక్నడ్డ భటుగడు.
త్న్ను గురితించడిం వలోనే అత్న్లా కేకపెటాాడని భావిించి, దట్టాలో వున్ా
పిడిబాక్కను వేగింగా బయటికి లాగబోతూ, ఆఖరిక్షణింలో త్న్ను తాను అదుపు
చేసక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
చెవులు చిలుోలు పడిపోయేలా పిచిుకేకపెటిాింద్ద అత్ను పలుకరిించేిందుక్క
ప్రయతిాించిన్ భటుగడు ఒకుడేక్నదు... న్గర్ద్వరానిా ర్క్షించడ్డనికి నిలబడిన్
భటుగలిందరూ అదేవిధింగా అరుపులు మొదలుపెటాారు.
మొదలు పెటాటింతో ఆగలేదు వారు. త్మ ఆయుధ్యలనిాింటినీ ఒక పకున్
పెటిా న్గర్ద్వరాలను ఆనుక్కని వున్ా కొనిా పూరిపాకల దగిరికి ఎవరో
త్రుముతున్ాటుగో పరుగులు తీసతన్నారు.
ఆశ్ుర్యిం నిిండిన్ కనులతో అటుగకేసి చూసిన్ శ్రీధరుడికి వింటనే
అగుపిించిించాయి ఆ పాకలిా ఆకలిగా ఆర్గసతన్ా అగాజావలలు.
చూస్తత చూస్తత వుిండగానే ర్తిండు తాడిచెటో ఎతుతక్క లేచాయి ఆ
మింటలు. ఆకలిగన్ా పాములాో న్నలుకలు విర్జాస్తత, సమీపింలోని
గృహసముద్యాల మీద్దకి వింగుతున్నాయి.
"నీళ్ళను తీసక్కర్ిండి...నీళ్ళళ... నీళ్ళళ..." కించుగింటల వింటి కింఠాలతో
ఒకరిమొకరు హెచురిించుక్కింట్ట ఆ మింటల సమీపింలోకి పోతున్ా
భటుగలవింకే చూస్తత, మటిాబొమమలా నిలబడిపోయిన్ శ్రీధరుడిని ముిందుక్క
నెటాారు ఆ దృశ్నయనిా చూసిన్ గుింపులు గుింపులుగా వచిున్ పౌరులు.

174
 క్రిిందక్క పడిపోబోయి త్న్నుతాను సింభాళ్ళించుక్కింటుగన్ా సమయింలో
శ్రీధరుడికి జాఞనోదయిం అయిింద్ద.
న్గర్ద్వరాలను అధిగమిించి అవత్లికి పోవటాని అింత్కింటే మించి
అదను మంకటి పద్ద ద్దన్నలపాటుగ వేచియున్నా త్న్క్క లభసతింద్?
ఆ మాట మన్సలో మెదలగానే అటుగకేసి అడుగులు వేశ్నడత్ను.
మింటల దగిరికి పోయిన్ సహచరులవింకే చూస్తత నిలబడిన్ ఇదిరే
ఇదిరు భటుగలక్క విన్యింగా న్మసురిించి ద్వరాలవైపు త్లవూలాడు.
"న్గరానిా వద్దలి వళ్ళళిందుక్క నీక్క ఇింత్కింటే మించిసమయిం మంకటి
లభించలేద్? ఒకు నిమిషిం ముిందుగా వసేత మీ సొముమ ఏమి పోయిింద్దట?"
కోపింగా అడుగుతూ అత్నిా ముిందుక్క నెటాాడు ఒకత్ను.
ఆలసయిం చేసేత అత్ని మన్స మారిపోతుిందన్ా అనుమాన్ింతో వడివడిగా
అడుగులు వేశ్నడు శ్రీధరుడు.
అర్క్షణింలో ద్వరాలిా ద్టి న్గర్ిం వలుపలికి చేరుక్కన్నాడు.
సరైన్ సమయింలో ఎవరో క్నవాలని సృష్టాించిన్టోగా ప్రత్యక్షిం అయిన్
అగాదేవునికి శ్త్కోటి విందన్నలు అరిుించుక్కింట్ట అలోింత్దూర్ింలో
అగుపిసతన్ా భైర్వీ ఆలయింవైపు సాగపోతున్ా అత్నికి త్న్ వనుకే ద్వరాలను
అధిగమిించిన్ మరో ఇదిరు వయక్కతలిా గమనిించడిం చేత్క్నలేదు.
అత్నిలోపాటుగ ఆలయింవైపు అడుగులు వేయలేద్ వయక్కతలు. అకుడికి
సమీపింలో వున్ా చెటో తోపులోకి పోయి, ఎతుతగా ఎద్దగవున్ా చెటోమాటుగన్
అదృశ్యమయిన్నరు.
***

175
 ఆింధ్రదేశ్ననిా ఇక్షావక్కవింశీయులు పరిపాలిసతన్ా క్నలింలో నిరిమించబడి
న్టుగవింటిద్ద ధన్దుపుర్ న్గర్ద్వర్ిం వలుపలి భైర్వీ ఆలయిం. సిందర్
ప్రాక్నర్ింతో, ర్మణీయమైన్ మిండపాలతో, చూడచకుని పుషు నిక్కింజాలతో
అలరారుతూ వుింటుగింద్ద.
న్గర్ింలోని అలజడి క్నర్ణింగా భకతజనులెవవరూ రాకపోవటిం వలో
నిరామనుషయింగా అగుపిసతన్నాయి ఆలయపరిసరాలు. భుజాలమీద్దకి
పరుచుక్కింటుగన్ా పొడవాటి కేశ్నలను వామహసతింతో సవరిించుక్కింట్ట
ఒింటరిగా ముఖమిండపింలో నిలుచుని వున్నాను ఆలయపూజారి.
ఆలయింప్రవేశ్ిం చేసి అమమవారి దర్శన్భాగయిం పొింద్లన్ా కోరికను అతి
బలవింత్ింగా అదుముక్కింట్ట మిండప సమీపింలోని ఒక పొదరిింటివైపు
కద్దలాడు శ్రీధరుడు.
పొదరిింటి చాటుగన్ కూరుుిండబోతున్ా సమయింలో అత్నికి
అగుపిించారు పూజారి శిషుయలు ఇదిరు. ముఖమిండపింలో ఒింటరిగా వున్ా త్మ
గురువుగారిని వద్దలి, వారిదిరు పొదలమధయ త్చుటాోడుతూ వుిండటానికి క్నర్ణిం
ఏమిటో అవగత్ింక్నలేదు శ్రీధరుడికి.
ఆ శిషుయల కింటపడక్కిండ్డ వుిండటింకోసిం పొద్దరిింటి మధయభాగింలోకి
జొర్బడ్డాడు.
శ్రీధరుడు ద్గున్ా పొదరిింటికి ఆరు ధనువుల దూర్ింలో ఆగపోయాడు
ఒక శిషుయడు.
"భైర్వీమాత్ పూజావిధ్యన్నలను అభయసిించటానికి వచాును నేను
భవిషయతోో ఏదో ఒక ఆలయానికి పూజారిగా క్కదురుక్కని హాయిగా క్నలిం

176
గడపవచుని ఆశిించాను. అసలు విషయానిా పకున్పెటిా, అవసర్ింలేని
పనులనిాింటినీ చేయిసతన్నాడు మన్ గురుదేవుడు..." సేవదబిదువుల క్నర్ణింగా
కనులలోకి జారుతున్ా క్కింక్కమబొటుగాను తుడుచుక్కింట్ట వాపోవడిం మొదలు
పెటాాడు.
"నీ మాటలు గురువుగారికి విన్బడితే భవిషయత్లో పూజారిగా క్నదు,
ఆలయింలో పనిచేసే పరిచారిక్కడిగా కూడ్డ క్నలిం గడపలేవు. అన్వసర్మైన్
మాటలిా కటిాపెటిా అపుజ్జపిున్ పనిని పూరితచేయి" వింటన్ అత్నిా
హెచురిించిించాడు ర్తిండవ శిషుయడు.
"భైర్వీ ఉపాసక్కల పరివేక్షణలో శ్కిత మత్శ్నసాాలక్క అనుగుణింగా
నిరిమించబడిన్ ఆలయిం ఇద్ద. శ్నకేతయానికి సింబింధిించిన్ శిలాులే ఇకుడ
వున్నాయి. అిందుక్క విరుదధమైన్ రూపాలుగాని, విగ్రహాలుగాని పొర్పాటుగన్
కూడ్డ మన్క్క అగుపిించవు.
శిషయరికిం ప్రారిింభించిన్ తొలిన్నటినుించీ మన్ిం ఈ ప్రదేశ్నలను
వతుక్కతూనే వున్నాము. ఇింత్క్నలింగా అగుపిించని ఆ విరుదధరూపాలు
ఇపుటికిపుుడు మన్ కళ్ళపడతాయని అనుకోవటిం వటిా భ్రమ మాత్రమే" విసగు
నిిండిన్ కింఠింతో అింట్ట, ఒక బిండరాయిమీద కూరుున్నాడు మొదటి శిషుయడు.
శ్కిత ఆయాలోో అగుపిించని విరుదధరూపిం ఏమిటో, అద్ద ఎలా వుింటుగిందో
అర్థింక్నలేదు వారి మాటలిా ఆలకిసతన్ా శ్రీధరుడికి.
శిషయపర్మాుకవులు త్నున్ా పొదలోకి తొింగచూసేత ప్రమాదిం ముించుక్క
వసతిందన్ా అనుమాన్ింతో, చపుుడు చేయక్కిండ్డ వన్కిు జరిగాడు అత్ను.

177
 అలా జరుగుతున్ా సమింలో అప్రయత్ాింగా మొదటి శిషుయడు కూరుుని
వున్ా బిండరాయిమీదకి మర్లాయి అత్ని చూపులు. ఉద్యన్వన్ింలో
విహరిించడ్డనికి వచిున్ భక్కతలు సేదతీరుుకోవటిం కోసిం అిందింగా
అమర్ుబడిన్ శిలాఖిండిక అద్ద. కర్చర్ణ్యలను ముక్కళ్ళించి చూసతన్ా ఒక
వాన్ర్ిం మాద్దరి వున్ాద్ద.
వైషణవమత్ింలో మాత్రమే అగుపిించే వాన్ర్రూపిం శ్కితమతానికి చెింద్దన్
ఆ భైర్వీ ఆలయానికి ఎలా వచిుింద్ద? ఆ ప్రశ్ా మన్సలో ఉదయిస్తత వున్ా
సమయింలో శ్రీధరుడి కనులముిందు హఠాతుతగా మెద్దలాయి త్న్ ముింజేతి
కింకణింమీద చిత్రిించబడివున్ా బొమమలు.
ప్రముఖింగా అగుపిసతన్ా ఆలయపు బొమమను చూచి భైర్వీ ఆలయింగా
గురితించిింద్ద శ్నయమల.
ఆలయిం పకునే అగుపిస్తింద్ద కర్చర్ణ్యలను ముడుచుక్క కూరుున్ా ఒక
మహావాన్ర్ిం...
ఆ రూపిం కోసమేన్న ఆలయపూజారి త్న్ శిషుయలను అచోుటికి పింపి
వతికిసతన్ాద్ద?
అనుతోని విధింగా మన్సలో ఉదయిించిన్ ఆ ప్రశ్ాక్క సమాధ్యన్ిం
లభించకముిందే త్న్గుటుగా ర్టుగా అవుతుిందని తెలిసి, ఎడమచేతితో నేలను
త్డిమాడు శ్రీధరుడు. చేతికి అింద్దన్ రాతి శ్కలాలను తీసక్కని పొదరిింటి
బయటికి విసిరాడు.
గింగరాలు తిరుగుతూ వేగింగా పోయి, అకుడికి కొద్దిదూర్ింలో వున్ా
చిన్ా నీటికొలనులో పడ్డాయి ఆ రాతిశ్కలాలు. నీటిని చెలాోచెదురు చేసి చిన్ా

178
శ్బాినిా సృష్టాించాయి. అద్ద విని పొదరిింటిలోకి తొింగచూడ్డలనే కోరికను
విర్మిించుక్కని అటుగ పరుగుతీశ్నడు ర్తిండవశిషుయడు.
"ఏమిటద్ద? ఏమిటా శ్బిిం..?" అని అడుగుతూ మొదటి శిషుయడు త్ను
కూరుున్ా శిలాఖిండిక మీద్దనిించి లేవగానే, పొదరిింటిలోించి ఇవత్లక్క
జారుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు. ఒక న్లోరాతి మిండపిం చాటుగక్క పోయి మోకరిించి
కూరుున్నాడు.
"నీటిపైన్ వచిున్ జలచరాలకోసిం పక్షులేవో నీటిని తాకివుింటాయి.
అిందుకే అలోకలోోలమైింద్ద నీరు" సాలోచన్గా అింటుగన్ా ర్తిండో శిషుయడి మాటలక్క
అింగీక్నర్స్తచకింగా త్లవూపుతూ బదధకింగా ఒళ్ళళ విరుచుక్కన్నాడు మొదటి
శిషుయడు.
"ఈ రోజుక్క ఇింత్టితో మన్ వతుక్కలాటను విర్మిించుక్కింద్ిం.
విరుదధరూపాలు ఏవీ ఈ రోజున్కూడ్డ మన్క్క అగుపిించలేదని గురువుగారికి
విన్ావిించుక్కింద్ిం" అింట్ట ముఖమిండపిం వైపు నెమమద్దగా అడుగులు వేశ్నడు
ర్తిండో శిషుయడు.
వతుక్కలాటనుించి విముకిత లభించిన్ిందుక్క ఆన్ింద్దస్తత, అత్నిా
అనుసరిసతన్ా మొదటి శిషుయడు కనుమరుగు క్నగానే, త్న్ మోచేతి దగిర్
కింకణ్యనిా క్రిింద్దకి జారిు పరిశీలన్గా చూశ్నడు శ్రీధరుడు.
శిలాఖిండికలోని రూపిం మాద్దరిగా లేకపోయిన్న, భైర్వీ ఆలయానిా
ఆనుక్కని కొటావచిున్టేో అగుపిస్తింద్ద మహా వాన్ర్సవరూపిం.

179
 ముఖమడపింలోనే నిలబడి త్న్దగిరికి వచిున్ శిషుయలతో సింభాష్టసతన్ా
పూజారిని ఒక కింట గమనిించుక్కింట్ట, మరోసారి పొదరిింటి దగిరికి జరిగ, ఆ
శిలాఖిండికమీద చేయివేశ్నడు శ్రీధరుడు.
పద్దమింద్ద బలాఢ్యయలు కలిసికటుగాగా ప్రయతిాించిన్న ఎత్తలేన్టుగవింటి
బరువులిా ైగత్ిం పైకి లేపగల అత్ని బలిషాహసాలతక్క అతి తేలికగా లింగ
పోయిింద్ ఖిండిక. పకుక్క దరిో త్న్ క్రిిందవున్ా ఒక పలోపు ప్రదేశ్ననిా అత్నికి
కనిపిింపచేసిింద్ద.
చేయిపడిన్ మరుక్షణిం ముకులైపోవటానికి సిదధింగా వున్ాటుగోన్ా చిన్ా
లోహపేటిక ఒకటి వింటనే అగుపిించిింద్ద అత్నికి ఆ పలోపు ప్రదేశ్ింలో.
ఎింతోక్నలింగా ఆలయపూజారి వతికిింపచేసతన్ా విరుదధరూపింలోని
ర్హసయిం ఏదో ఆ పేటికలో భద్రపర్బడి వుింటుగిందని గ్రహిించగానే శ్రీధరుడిని
ఆవరిించుక్కన్ాద్ద విపరీత్మైన్ ఆవేశ్ిం. ఊపిరి బిగబటిా లోహపేటికను పైకి
తీశ్నడత్ను. పలోపు ప్రదేశ్ింలోనుించి, శిలాఖిండికను యధ్యసాథన్ింలోకి జరిపి,
రాతిమిండపిం చాటుగక్కపోయి పేటికను తెరిచాడు.
త్ర్త్రాలుగా అిందులో బింధిింపబడివున్ా మింత్రశ్కిత ఏదీ అత్ని కనుల
ఎదుట కనిపిించలేదు... కోటి స్తర్యప్రభలతో వలుగిందే మణిమాణిక్నయలు
ప్రత్యక్షిం క్నలేదు. చిలుముపటిాన్ చిన్ా రాగరేక్క ఒకటి అగుపిించిింద్ద. అత్నికి
అర్థింక్నని అక్షరాలు ఏవో ఆ రాగరేక్కమీద లిఖిించబడి వున్నాయి.
కొలనులోని నీటితో ఆ రేక్కను శుభ్రపరిచి తీరుబడిగా ఆ అక్షరాలను
అర్థిం చేసకోవాలని అత్ను అనుక్కింట్టవుిండగానే, ముఖమిండపింలో

180
నిలుచునివున్ా ఆలయపూజారి, పెదికింఠింతో త్న్ శిషుయలిా హెచురిించటిం
తెలిసివచిుింద్ద అత్నికి.
"మహా పూజక్క ఏరాుటుగో వేగర్ిం చేయిండి... ధన్దుపుర్ ఆసాథన్న్ర్తకి
హేమసిందరి మన్ ఆలయానికి విచేుస్తింద్ద" అింట్ట ముఖమిండపింలో నుించి
ఆలయ ముఖద్వర్ిం దగిరికి పోయాడత్ను.
హేమసిందరి ఆగమన్ వార్త చెవులపడిన్ మరుక్షణిం త్ను చేసతన్ా పనిని
గురిించి మరిచిపోయాడు శ్రీధరుడు. రాగరేక్కను దట్టాలో భద్రపరుచుక్కన్నాడు.
అద్ద భద్రపర్చబడిన్ లోహపు పేటికను పొదరిింటిలోకి విసిరి, ఆలయానికి
సమీపింలోకి వళాళడు.
న్డుము ఎతుతన్ కటాబడి వున్ా ఒక గోడచాటుగన్ మోకరిించి ముఖద్వర్ిం
వైపు చూశ్నడు.
ధన్దుపుర్ సార్వభౌముడు బహూకరిించిన్ పచుల పలోకీలో రాలేదు
హేమసిందరి. సామానుయరాలివలె ఒక వృషభ శ్కటింలో వచిుింద్ద.
పూజాద్దక్నలక్క అవసర్మైన్ సామాగ్రిని బిండిలోనుించి తీసక్కవచేు
బాధయత్ను సౌద్మినికి అపుగించి, ముిందుగా ఆలయింలోకి వచిున్ శివక్నమినికి
సాదర్ింగా ఆహావన్ిం పలిక్నడు ఆలయపూజారి.
"భయింకర్మైన్ క్షుద్రశ్క్కతలు మీ క్కమార్తతమీద కనుా వేయటింవలోనే
మీరు అనుక్కన్ా పనులు జర్గటిం లేదు. ఈరోజు మొదటి యామిం ముగసేలోగా
మహాపూజ చేసి శ్క్కతలిా చిన్నాభన్ాిం చేసి వేసాతను" ఉరుములాింటి కింఠింతో
ఆమెక్క వాగాధన్ిం చేశ్నడు.

181
 క్నింత్వింత్ిం అయిింద్ద శివక్నమిని వదన్ిం. చేతులు జోడిించి అత్నికి
న్మసురిించిింద్మె.
"మొదటి యామిం మాత్రమే క్నదు. అవసర్ిం అయితే న్నలుగో యామిం
వర్కూ పూజ చేయిండి. మా బాధలు తీర్టమే న్నక్క క్నవాలిసింద్ద" అింట్ట
దోసిళ్ళ బింగారు న్నణేలను అింద్దించిింద్ద.
గర్భగుడి ముిందు నిలబడిన్ శిషుయలను పిలిచి ఆ న్నణేలను అవత్ల
వుించమని అదేశిించాడు ఆలయపూజారి. సామాన్యమైన్ పూజను క్నవిించి
తీర్థప్రసాద్లను ఆమెక్క, సౌద్మినికి మాత్రమే ఇచాుడు.
"మహాపూజ సమయింలో భూత్ప్రేతాలు అనేకిం ఈ ఆలయిం చుట్టా
విలయతాిండవిం చేయటానికి వసాతయి. పూజాసమయింలో నేను ర్చిించిన్
మింత్రపుముగుిల మధయ కూరుుింటుగింద్ద క్నబటిా, మీ క్కమార్తతక్క వాటివలో
ఎటుగవింటి హాని కలగనేర్దు. పూజను తిలకిించే యిత్రులక్క మాత్రిం చెరువు
చెయయటానికి చూసాతయి అవి..." అింట్ట ఆలయద్వరాలవైపు చేయివూపాడు
పూజారి.
అత్ని వుదేిశ్యిం అవగత్మై వలవలబోయిింద్ద శివక్నమిని. ఆిందోళ్న్
నిిండిన్ చూపులతో సౌద్మినివైపు చూసిింద్ద.
"న్నక్క భూత్ప్రేతాలింటే భయింలేదు...అమమగారిని అవత్లికి పింపిసాతను.
నేను ఇకుడే వుింటాను" దృఢసవర్ింతో చెపిుింద్ద సౌద్మిని.
"మహాపూజను తిలకిించటానికి వచేు శ్క్కతలు చాలా భయింకర్ింగా
వుింటాయి. వాటిని చూడటిం, చూసి ప్రాణ్యలతో వుిండటిం సామానుయలక్క
సాధయపడే పనులు క్నవు. అమమవారి సానిాధయింలో కూరుునే మీ క్కమార్తతక్క

182
ఎటుగవింటి అసౌకర్యము కలుగదు. మీరు వళ్ళో మొదటి యామిం గడిచాక
తిరిగర్ిండి... వళ్ళిండి" అింట్ట శివక్నమిని సమాధ్యన్ింకోసిం ఎదురు
చూడక్కిండ్డ గర్భగుడిలోకి వళ్ళళపోయాడు.
"పూజ ప్రార్ింభించవలసిన్ వేళ్ అయిింద్ద. మీరు వళ్ళోర్ిండి త్ల్లో! త్వర్గా
బయలుదేర్ిండి" అింట్ట తొిందర్చేసతన్ా పూజారి శిషుయలవింక, సౌద్మిని వింక
నిససహాయింగా చూసిింద్ద శివక్నమిని.
"మహాపూజను మరోసారి చేయిద్ిిం. ఇపుుడు అింతా కలిసి వళ్ళళపోద్ిం"
అన్ాద్ద సౌద్మిని.
హేమసిందరిని వీక్షసతన్ా దుషాశ్క్కతలిా వింటనే రూపుమాపిించకపోతే
త్న్కోరిక వింటనే నెర్వేర్దనే భయిం శివక్నమిని మన్సను గటిాపరిచిింద్ద.
"మొదటి యామిం వర్కే కద్ పూజ జరిగేద్ద! అింత్వర్కూ న్గర్ద్వరాల
దగిరే నిలుచుని వుింద్ిం. అకుడ భటుగలతో మాటాోడుతూ వుింటే సమయిం
గడిచిపోతుింద్ద" అింట్ట క్కమార్తతక్క చూపులతోనే జాగ్రత్త చెపిు ఆలయిం
బయటికి వళ్ళళింద్ద.
బ్బలగా చూసిన్ హేమసిందరి బుగిలు నిమిరి ఆమెను అనుసరిించిింద్ద
సౌద్మిని. వారిదిరూ ఎకిున్ వృషభ శ్కటిం న్గర్ద్వరాల దగిరికిపోగానే
ప్రాక్నర్పు త్లుపులనిాటినీ మూసి గడియలు పెటాారు పూజారి శిషుయలు.
ద్వర్పాలక్కల మాద్దరి ముఖద్వర్ిం దగిర్ క్నపలా నిలబడ్డారు.
ఉరుములు వురిమిన్టుగో భీకర్ింగా ధవనిించే కింఠింతో మింత్రాలు
చదువుతూ, త్ళ్త్ళ్ మెరుసతన్ా విండిపాత్రలో భైర్వ పాదతీరాథనిా తెచిు
హేమసిందరికి అింద్దించాడు పూజారి.

183
 ఇిందువదన్ పూజారి గురిించి చెపిున్మాటలు చెవులోో మారోమగుతుిండగా,
వదుి వదిని బిగిరిగా అర్వాలనుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
భకిత త్న్మయత్వింలో మునిగపోయి అిందరి భక్కతలమాద్దరి పూజారిచిున్ ఆ
తీరాథనిా అతిగా పుచుుకోలేదు హేమసిందరి. పాత్రను చేతిలోకి వింపుక్కని
పెదవులక్క ఆనిించుక్కన్ాద్ద.
"పుచుుకో... త్వర్గా పుచుుకో..." అింట్ట గర్భగుడివైపు తిరిగన్ పూజారి
చూడక్కిండ్డ చేతిలో మిగలిన్ తీరాథనిా పమిటచెర్గుక్క అదేిసిింద్ద.
ఆ దృశ్నయనిా చూసి ఆమెను హెచురిించే ప్రయతాానిా విర్మిించుక్కన్నాడు
శ్రీధరుడు.
మరోసారి ఏదో మింత్రానిా చదువుతూ న్నలుగునిమిష్టల త్రావత్ ఆమెను
సమీపిించాడు పూజారి. వున్ాటుగాిండి ఆమె భుజానిా పటుగాక్కని దగిరికి లాగుక్కనే
ప్రయత్ాిం చేశ్నడు.
అత్ని చేతిని అలవోకగా త్పిుించుక్కని వన్కిు జరిగింద్ద హేమసిందరి.
మహాపూజ పేరుతో అత్ను చేయదలుచుక్కన్ాద్ద ఏమిటో, వింటనే అవగత్ిం
క్నవటిం వలో భయింతో వణికిపోతూ ముఖమిండపింలో నుించి ప్రాక్నరాల
దగిరికి పారిపోయే ప్రయత్ాిం చేసిింద్ద. ఆమె త్ను యిచిున్ పాదతీర్థిం
సేవిించలేదని తెలుసక్కన్నాడు పూజారి.
అయిన్నసరే వనుకింజ వేయలేదత్ను.
"ఈ ఆలయింలో నినుా క్నపాడగలవాడు ఎవడూ లేడు...న్న కోరిక
తీర్ుకపోతే నీ ప్రాణ్యలు తీసి ఈ ఆలయింలోనే ఖన్న్ిం చేయిసాతను... నినుా
భూత్ప్రేతాలు ఎతుతక్కపోయాలని అిందరినీ న్మిమసాతను..." అని హెచురిస్తత

184
వన్ాింటి ఎింతోదూర్ిం పోకముిందే పటుగాక్కన్నాడు. సిింహిం ఎదుటపడిన్ లేడిపిలో
మాద్దరి గజగజ వణికిపోతూ, వున్ాటుగాిండి తెలివిని కోలోుయిింద్ద హేమసిందరి.
ఆపైన్ చూస్తత నిలబడటిం చేత్క్నలేదు శ్రీధరుడికి. రాతిగోడ చాటుగనుించి
లేచి అటుగ పరిగెతాతడు.
బిగువు సడలిన్ జలతారు వస్త్రింమాద్దరి వ్రేలాడబడిపోయిన్ హేమ
సిందరిని భుజింమీద్దకి ఎతుతక్కని, ఆలయిం వనుక వుిండే పూపొదలక్క మధయక్క
తీసక్కపోవాలని అనుక్కన్నాడు పూజారి.
అనుకోని విధింగా త్న్కేసి వసతన్ా ఆక్నరానిా గమనిించి,
భూన్భోింత్రాళాలు బ్రదిలైపాయేటటుగో సిింహన్నదిం చేశ్నడు. సిింహన్నదిం
చేయటింతో ఆగలేదు. ముఖమిండపానికి ఎదురుగా భూమిలో పాతిపెటాబడి వున్ా
అమమవారి త్రిశూలానిా అమాింత్ింగా వూడబెరికి అత్నికేసి గురిపెటాాడు.
ఆలసయిం చేసేత త్న్ ప్రాణవాయువులు అన్ింత్ విశ్వింలో కలిసిపోవడిం
త్థయమని గ్రహిించి, వనుక్న ముిందు చూసకోక్కిండ్డ దట్టాలో వున్ా పిడిబాక్కని
లాగ బలింగా ముిందుక్క విసిరాడు శ్రీధరుడు. కింద్దరీగ మాద్దరి ఝింక్నర్ిం చేస్తత
వేగింగాపోయి, పూజారికింఠింలో ద్దగబడిింద్ద ఆ బాక్క.
చేతిలోని త్రిశూలానిా నేలక్క వద్దలేశ్నడు పూజారి. అసుషామైన్ శ్బాిలు
చేస్తత, మొదటి న్రికిన్ చెటుగాలా విరుచుక్కపడిపోయాడు.
కటికనేలమీద పడివున్ా హేమసిందరికి తెలివి తెపిుించే వయవధిగాని,
జరిగిందేమిటో చెపిు ఆమె భయానిా వుపశ్మిింపజేసే అవక్నశ్ిం గాని శ్రీధరుడికి
లభించలేదు.

185
 ఆలయపూజారి చేసిన్ సిింహన్నదిం అత్ని శిషుయలిా ఆత్రుత్క్క
గురిచేసిింద్ద.
"ఏమైింద్ద గురుదేవా? ఏమిటి సింగతి?" అని ప్రశిాస్తత త్లుపులిా తెరిచి
లోపలికి చూశ్నరు వారిదిరూ.
విగత్జీవుడై పడివున్ా త్మ గురుదేవుడిని గమనిించేసరికి వారిని
ఆవరిించుక్కన్ాద్ద విపరీత్మైన్ భయిం."ఆలయింలో అడుగడిన్ దుిండగీడు మా
గురుదేవులిా హత్మారాుడు. ర్క్షిండిండి... క్నపాడిండి..."
అని గావుకేకలు పెడుతూ న్గర్ద్వర్ిం దగిరికి పరుగుతీశ్నరు.
ఆ అరుపులిా ఆలకిించేసరికి వేపాక్కలు న్మిలిన్టుగో అయిింద్ద శ్రీధరుడి
నోరు. త్ను చేసిన్ పని త్న్క్క ఎటుగవింటి ఇబబింద్దని కలిగించబోతున్ాదో
త్లుచుక్కనేసరికి చలిగాలి వీచిన్టుగో జలదరిించిింద్ద అత్ని శ్రీర్ిం.
న్గర్ద్వర్ిం దగిర్ రాజభటుగలు అకుడికి వచిు త్న్ను గమనిించేలోపుగా
ఆ ప్రదేశ్ననిా వద్దలి అవత్లికి వళ్ళళపోటవమే శ్రేయసుర్ిం.
అడాద్దడాింగా పడివున్ా ఆలయపూజారి కింఠింలో ద్దగబడిన్ త్న్
పిడిబాక్కను చేతులోోకి తీసక్కింట్ట , హేమసిందరి ముఖాబెిం వైపు దృష్టాని
సారిించాడు శ్రీధరుడు.
"ఆలయానిా చుటుగాముటిా ఆ దుిండగీడును వింటనే బింధించిండి... ఒకు
అడుగు కూడ్డ అవత్లికి వేసే అవక్నశ్ిం లభించనీయకిండి..." అని కేకలు
పెడుతూ ప్రాక్నర్ ద్వర్ిం ముిందు ప్రత్యక్షిం అవనే అయాయరు న్గర్ద్వర్ిం దగిర్
రాజభటుగలోో కొింత్మింద్ద.

186
 త్న్క్కమార్తతక్క ఎటుగవింటి ఆపద వాటిలిోిందో తెలియక గుిండెలు
బాదుక్కింట్ట వారివనుక వసతన్ా హేమసిందరి త్లిోని కూడ్డ గమనిించి
ఆలయపూజారి ర్కతింతో మలిన్మై వున్ా పిడిబాక్కను అలాగే దుసతలోో
భద్రపరుచుక్కింట్ట ఉత్తర్ద్దశ్లో వున్ా ప్రాక్నర్ిం దగిరికి పరుగుతీశ్నడు
శ్రీధరుడు.
అవల్లలగా ప్రాక్నరానిా అధిగమిించి అవత్లి పకున్ వున్ా పొదలోోకి
పారిపోయాడు.
అత్నిా బింధిించటానికి తాము కూడ్డ పొదలోోకి పరుగులిడుతున్ా
భటుగలను గురిించి ఎింత్మాత్రమూ పటిాించుకోక్కిండ్డ క్కమార్తత చెింత్క్క పోయి,
పెదికింఠింతో శోక్నలు పెటాడిం మొదలు పెటిాింద్ద శివక్నమిని.
"అరిచి కేకలు పెటిా మీరు అన్వసర్ిం వయధక్క గురి క్నవదుి. మన్ హేమక్క
ఎటుగవింటి ఆపద్ ఎదురుక్నలేదు... ఆలయపూజారి హత్మారిపోవటానిా చూసి
సుృహ కోలోుయి వుింటుగింద్ద, అింతే" అింట్ట ఆమెను వూర్డిించి, హేమత్లను
త్న్ ఒడిలోకి తీసక్కన్ాద్ద వనుకగా వచిున్ సౌద్మిని.
పూజారిని హత్మారిున్ దుిండగీడును వుదేిశిించి గింతు చిించుక్కని
విన్కూడని మాటలు వినిపిస్తత మెటికలు విరిచిింద్ద శివక్నమిని.
అచేత్న్ింగా పడివున్ా హేమబుగిలిా నిమురుతూ, మృదుసవర్ింతో ధైర్యిం
చెపిుింద్ద సౌద్మిని.
"కనులు తెరిచి మా వింక చూడు త్ల్లో... ఒకుసారి త్లెతిత మా యిదిరీా
పరికిించు..." అింట్ట ఆమెక్క తెలివిని తెపిుించిింద్ద.

187
 వచుటి కనీారు కపోలాలమీద్దకి జాలువారుతుిండగా సౌద్మిని గుిండెలోో
త్లద్చుక్కన్ాద్ద హేమ.
"మన్ిం ఇక క్షణిం కూడ్డ ఈ ప్రదేశ్ింలో వుిండకూడదు... వింటనే మన్
గృహానికి వళ్ళోపోద్ిం" అింట్ట త్మవనుకే ఆలయిం దగిరికి వచిున్ వృషభ
శ్కటిం వైపు చూసిింద్ద శివక్నమిని.
"ఇకుడ జరిగింద్ద ఏమిటో మీ క్కమార్తతక్క తెలిసేవుింటుగింద్ద. పారిపోయిన్
దుిండగీడు పటుగాబడిన్న, పటుగాబడకపోయిన్న మీ క్కమార్తత మన్ న్గర్ర్క్షక్కలక్క
త్న్క్క తెలిసిన్ విషయానిా చెపిుతీరాలి..." ఆమె వుదేిశ్నయనిా అర్థించేసక్కని
వింటనే హెచురిించారు వారికి క్నపుగా అకుడ నిలబడిన్ రాజభటుగడు.
"న్గర్ ర్క్షక్కలిందరికీ మా గృహిం ఎకుడ వున్ాదో బాగా తెలుస.
అవసర్ిం అయిన్ వింటనే వర్తమాన్ిం పింపిించిండి...వింటనే వచిు మాక్క
తెలిసిింద్ద మన్వి చేసక్కింటాిం" అింట్ట క్కమార్తత చుట్టా చేతులు చుట్టా
శ్కటింవైపు న్డిచిింద్ద.
"ఎింత్ ఆపద త్పిుిందే త్ల్లో! నీకోసమే వచిువుింటాడు ఆ దుిండగీడు... నీ
వింటిమీద ఆభర్ణ్యలనిాటినీ, దోచుకోవటానికి పథకిం వేసి వుింటాడు.
దైవసవరూపులయిన్ పూజారి అడుాకోవడింతో ముపుు త్పిుింద్ద నీక్క..." అింట్ట
శ్కటింలో కూరోుబెటిా చోదక్కడికి ైగగ చేసిింద్ద.
త్న్ ఒింటిమీద్ద ఆభర్ణ్యలను దోచుకోవటానికి ప్రయతిాించే దుిండగీడును
ప్రతిఘటిించి, ఆ ప్రయత్ాింలో ఆలయపూజారి అసవులిా కోలోువటిం
జరిగన్టుగోగా ఆమె న్గర్ర్క్షక్కలక్క చెపుమింటుగన్ాదో, నిజింగానే అలా
భావిసతన్ాదో హేమసిందరికి అింతుబటాలేదు.

188
 పారిపోయిన్ దుిండగీడును పటుగాకోవటిం కోసిం పరుగులు తీసిన్ త్మ
సహచరులు అపుటోోవన్కిు వచేు అవక్నశ్ిం లేదని అర్థమై, వృషభశ్కటానిా
న్గర్ింలోకి పోనిచాురు రాజభటుగలు.
త్మ శ్కటానికి ఎదురుగా వచిు, విచిత్రింగా చూసిన్ వార్ిందరికీ
ఆలయింలో జరిగన్ ద్రుణ్యనిా గురిించి వివరిించి చెపుతూ, అర్థఘడియ త్రావత్
త్మ గృహానిా చేరుక్కన్ాద్ద శివక్నమిని.
సౌద్మిని భుజాలిా ఆసరాగా చేసక్కని త్న్ మింద్దర్ింవైపు
అడుగులిడుతున్ా హేమని చిన్ాకింఠింతో పిలిచిింద్ద అపుుడే వచిున్ ఇిందువదన్.
"గుమమింలో నిలబడి మాటలాడే ఓపిక న్నక్కలేదు. న్న మింద్దర్ింలోకి
ర్మమని చెపుు..." అింట్ట ముిందుక్క సాగింద్ద హేమసిందరి.
వికృత్రూపిణి అయిన్ ఇిందువదన్ త్మ ఇింటిలోకి అడుగుపెటాటిం
శివక్నమినికి ఇషాిం వుిండదని తెలిసికూడ్డ, ఆమె చూడక్కిండ్డ ైగగచేసిింద్ద
సౌద్మిని.
అలసట నిిండిన్ కనులిా అరిచేతులతో నెమమద్దగా అదుిక్కింట్ట,
అన్యమన్సుింగా త్న్ శ్యయమీద పరుిండి వున్ా హేమసిందరి సమీపింలో కొచిు
నిలబడిింద్ద ఇిందువదన్.
"వీధిలోని వార్ిందరూ విింత్గా చెపుుకోవటిం ప్రార్ింభించారు... భైర్వీ
ఆలయింలో నీ ఆభర్ణ్యలను అపహరిించే ప్రయత్ాిం జరిగిందనీ, ఆలయ
పూజారి అసవులు బాశ్నడనికూడ్డ అిందరూ అనుక్కింటుగన్నారు..." చిన్ా
కింఠింతో మాటలు మొదలు పెటిాన్ ఆమెవింక విసగాి చూసిింద్ద హేమసిందరి.

189
 "నీ ఆభర్ణ్యలను దోచుకోవచిున్ దుిండగీడు ఎవరో నీక్క తెలుసా? అత్నిా
నువువ చూశ్నవా?" అడిగింద్ద ఇిందువదన్.
క్రిింద్దకి వాలిపోయాయి హేమసిందరి కనులు. త్న్త్లిో చెపుతున్ాన్ాటుగో
న్గర్ర్క్షక్కల దగిర్ చెపితే, ఇిందువదన్ అడిగన్ మాటనే వారు కూడ్డ
అడుగుతార్ని అవగత్మయేయసరికి ఒకుసారిగా క్నింతివిహీన్ిం అయిింద్ద ఆమె
వదన్ిం.
హేమసిందరి మన్సలో మెదులుతున్ా ఆలోచన్లు ఎటుగవింటివో త్న్క్క
పూరితగా తెలిసిన్టుగో చిన్ాగా న్వివింద్ద ఇిందువదన్.
"ఆలయ పూజారి ఎటుగవింటివాడో న్నక్క బాగా తెలుస... ఆ మాటను
ముిందుగా చెపితే నీ త్లిో వినిపిించుకోదేమేన్న్ా భయింతో నేను ఒక పని
చేశ్నను" అింట్ట ఆరోజు ఉదయిం త్ను చేపటిాన్ క్నరాయనిా గురిించి ఆమెక్క
వివరిించిింద్ద.
"న్న అభయర్థన్ను మనిాించి మీకోసిం ఆలయప్రవేశ్ిం చేసివుింటాడు
శ్రీధరుడు... పూజారిని యమపురికి పింపిింద్ద అత్నే అయివుింటాడు...
రాజభటుగలు త్న్ను గురితించి ర్భస చేయక్కిండ్డ పారిపోయివుింటాయి... అింట్ట
మాటలిా పూరితచేసిింద్ద.
విపాురిత్ నేత్రాలతో ఆమె ముఖింలోకి చూస్తత ఆ పలుక్కలిా ఆలకిించిింద్ద
హేమసిందరి.
"న్గర్ర్క్షక్కల దగిర్ జరిగింద్ద ఏమిటో తెలియచెపేుముిందు న్న మాటలిా
బాగా గురుతపెటుగాకో... నీ మాన్ననిా క్నపాడటానికి ప్రయతిాించిన్ మనిష్టని
ఉరికింబానికి ఎకిుసాతవో, లేక అభమానిించి ఆదరిసాతవో ఇక నీ ఇషాిం" అింట్ట

190
హఠాతుతగా శ్యయమీద్దనిించి లేచి మింద్దర్ింలో నుించి బయటికి వళ్ళళపోయిింద్ద
ఇిందువదన్.
త్న్త్లిో కనులపడక్కిండ్డ ఒకపకుగా నెలకొలుుక్కన్ా క్నవేటి ర్ింగని
బొమమముిందుక్కపోయి నిలుచున్ాద్ద హేమసిందరి.
ఆలయపూజారిని హత్మారిు రాజభటుగలక్క చికుక్కిండ్డ పారిపోయిన్
దుిండగీడును గురిించి న్గర్ ర్క్షక్కలిందరికీ తెలిసిపోయిింద్ద క్నబోలు, ఒక
క్షణికిం కూడ్డ ఆలసిించక్కిండ్డ అిందర్కీ ఆ విషయానిా ఎరుకపరిచే ప్రయతాాలు
ప్రార్ింభించారు.
"భైర్వీ ఆలయపూజారిని ద్రుణింగా హత్మారిు మా భటుగలక్క
చికుక్కిండ్డ పారిపోయన్ దుిండగీడును గురిించి పూరిత సమాచారానిా మాక్క
అింద్దించగలవారికి విలువయిన్ బహుమతులు యిపిుించటిం జరుగుతుింద్ద...
న్గర్ ర్క్షకభటుగల న్నయక్కలు సిింహకేతులవారి ఆజఞ యిద్ద..." పెది
కింఠింతో బిగిర్గా చాటిస్తత, చెవులు చిలుోలు పడేటటుగో అదేపనిగా భరీలను
మ్రోగస్తత న్గర్ింలో సించరిించటిం మొదలు పటాారు కొింత్మింద్ద రాజభటుగలు.
జరిగన్ సింఘటన్లక్క ప్రత్యక్షసాక్ష అయిన్ త్న్ను పిలిపిించి వివరాలు
తెలుసకోక్కిండ్డ త్మక్క తోచిన్ మాటలిా అిందరికీ వినిపిసతన్ా న్గర్ ర్క్షక్కల
మీద ఏవగింపు కలిగింద్ద హేమసిందరికి.
వడివడి అడుగులతో మింద్దర్ింలో నుించి బయటికి వచిుింద్మె.
"ఎకుడికే బయలుదేరావ్?" త్లిో కింఠిం కరుక్కగా వినిపిించడింతో
ప్రకుక్క చూసిింద్ద.

191
 వింట ఇింటి ద్వర్ిం దగిర్ ఆసన్ిం వేయిించుక్కని హాయిగా కూరుుని
వున్ాద్ద శివక్నమిని, సౌద్మిని తెచిు యిచిున్ క్షీర్పాత్రను చేతిలో పటుగాక్కని
క్రూర్ింగా చూసతన్ాద్ద
"మీర్ిందరూ భావిసతన్ాటుగో న్న ఆభర్ణలను అపహరిించే ప్రయత్ాిం
జర్గలేదు... ఆలయింలో జరిగింద్ద ఏమిటో న్గర్ ర్క్షక్కలక్క వింటనే
తెలియచేయాలి... న్నుా క్నపాడిన్ వయకితమీద నిింద పడక్కిండ్డ ర్క్షించాలి"
బిింకింగా అన్ాద్ద హేమసిందరి.
పూరితవివరాలు చెపుకపోయిన్న అసలు విషయానిా అతితేలికగా
గ్రహిించిింద్ద ఆవులిసేత ప్రేవులు లెకుపెటాగల శివక్నమిని.
చేతిలోని క్షీర్పాత్రను చివువన్ విసిరికొటిాింద్మె. చర్చరా వచిు
హేమసిందరి చేతిని పటుగాక్కన్ాద్ద.
"ఆలయింలో ఏిం జరిగిందో నీక్క సరిగాి తెలియదు.నీ ఆభర్ణ్యలను
దోచుక్కనే దుిండగీడు మూలకింగానే పూజారి మర్ణిించాడు. న్గర్ ర్క్షక్కలక్క
తెలియవలసిన్ మాటలు ఇవే...
వీటికి వయతిరేకింగా ఒకు విషయింకూడ్డ వారి చెవులక్క చేర్టానికి
వీలులేదు..." ఖచిుత్మైన్ కింఠింతో అింట్ట ఆమెను వన్కిు నెటిాింద్ద.
"అన్నయయిం ఇద్ద... అక్రమిం...న్గర్ ర్క్షక్కల ఎదుట యద్రాధనిా
ద్చిపెటాటిం రాజద్రోహిం..." జీర్పడిన్ కింఠింతో వేడుక్కన్ాద్ద హేమసిందరి.
ఆ మాటలిా లక్షయపెటాలేదు శివక్నమిని.
కూతురిని మరిింత్ వన్కిు వటిా ఆమె మింద్దర్ిం వైపుచేయి చూపిించిింద్ద.

192
 ఆమెక్క న్చుచెపుటిం ఇక అసింభవిం అని గ్రహిించి, నీరునిిండిన్
కనులను తుడుచుకోనుకూడ్డ తుడుచుకోక్కిండ్డ త్న్ మింద్దర్ింలోకి
వడలిపోయిింద్ద హేమసిందరి.
అర్ధఘడియ త్రావత్ క్షీర్పాత్రను తీసక్కని అకుడికి వచిుింద్ద సౌద్మిని.
"సౌద్మినీ... వచాువా సౌద్మినీ... వచాువా..." ర్తకులిా
త్పత్పలాడిస్తత ఆమెను పలుకరిించిింద్ద పింజర్ింలోని రాచిలుక.
విసగాి త్లవిద్దలిస్తత, హేమసిందరి కోసిం మింద్దర్మింతా కలియ
జూసిింద్ద సౌద్మిని.
కనిపిించలేద్మెక్క హేమసిందరి. మింద్దర్ిం వన్కభాగింలో ఒక
గవాక్షపు అించున్గటిాగా కటిాన్ పొడుగాటి వస్త్రిం అగుపిించిింద్ద.
త్లిోకి అగుపిించక్కిండ్డ హేమసిందరి ఆ వస్త్రిం సహాయింతో క్రిింద్దకి
ద్దగవుింటుగిందని గ్రహిించి నివవర్పోయిింద్ద సౌద్మిని. గింతెతిత బిగిర్గా ఒక
కేకపెటిాింద్ద.
ఆ అరుపును విని, పరుగు పరుగున్ వచిుింద్ద శివక్నమిని. జరిగింద్ద
ఏమిటో తెలుసక్కని గుిండెలు బాదుకోవటిం మొదలుపెటిాింద్ద. గవాక్షపు
అించులనుిండి క్రిింద్దకి వ్రేలాడుతున్ా వసాానిా పైకిలాగ, ఆమెను బలవింతాన్
క్రిింద్దకి తీసక్కవచిుింద్ద సౌద్మిని.
"భైర్వీ ఆలయింలో జరిగన్ సింఘటన్ల గురిించి న్గర్ ర్క్షక్కలక్క
తెలియచేయటిం కోసమే వళ్ళళవుింటుగింద్ద హేమసిందరి. మన్ింకూడ్డ అకుడికే
వళ్ద్ిం..." అింట్ట వీధిలో అటుగగా వళ్ళతున్ా ఒక వృషభశ్కటానిా ఆపి
అిందులో కూరుుిండబెటిాింద్ద.

193
 కొముమలక్కన్ా చిరుమువవలిా గలగలలాడిస్తత కద్దలాయి శ్కటానికి పూనిు
వున్ా వృషభాలు.
వేశ్నయవాటికను ద్టి అవి రాచవీధికి అడుగుపెటిాన్ త్రావత్ త్మ
పొరుగింటి వనుకభాగింలో నుించి ఇవత్లక్క వచిుింద్ద హేమసిందరి.
త్డబడుతున్ా అడుగులతో ఇిందువదన్ గృహానిా సమీపిించి త్లుపు
త్టిాింద్ద.
ఊయలలో పరుిండివున్ా త్న్ బిడా బుగిలిా నిమురుతూ జోలపాట
పాడుతున్ాద్ద ఇిందువదన్. ఆశ్ుర్యింగా చూస్తత త్లుపులు తెరిచిింద్ద.
"న్నక్క నేనే సహాయిం చేసకోలేని నిససహాయసిథతి న్నద్ద. న్నక్క సహాయిం
చేసిన్ ఇత్రులక్క ఎటుగవింటి మేలు చేయగలనో న్నక్క అర్థిం క్నవటింలేదు"
అింట్ట పమిటచెింగు చాటుగనుించి ఒక తాళ్పత్రానిా తీసి ఆమెక్క అింద్దించిింద్ద
హేమసిందరి.
పదునైన్ ఘింటింతో ముతాయలవింటి అక్షరాలు లిఖిించబడి వున్నాయి ఆ
పత్రింమీద.
భైర్వీ ఆలయింలో పూజారి చేయబోయిన్ అకృత్యనిా కనులక్క కటిాన్టుగో
వివరిించి చేవ్రాలు చేసిింద్ద హేమసిందరి.
"న్గర్ింలోని అలజడి ఒకిింత్ సదుిమణిగన్ త్రావత్ సిింహకేతులవారికి
ఈ పత్రానిా అిందచేసేత న్నక్క మాన్ిం ద్న్ిం చేసిన్ ఆ వీరుడిమీద పడిన్ నిిందలు
తొలగపోతాయి. ఇపుుడున్ా పరిసిథతిలో ఇింత్క్కమిించి నేను ఏమీ చేయలేను"
అింట్ట వనుతిర్గబోతుిండగా, ఆమె చేతిని పటుగాక్కని ప్రళాార్థకింగా చూసిింద్ద
ఇిందువదన్.

194
 "సేన్నపతులవారి బిడాడిని మా ఇింటికి ర్పిుించాలన్ా కోరికతో
త్పిుించిపోతున్ాద్ద మా త్లిో. నేడో రేపోత్నే సవయింగా అత్నిా వింటబెటుగాక్క
వచేుసతింద్ద. ఆ పని జర్గకముిందే ఇింటిని వద్దలి పారిపో నిశ్ుయిించుక్కన్నాను"
త్లచుక్కింట్ట త్ను చేయబోతున్ాదేమిటో తెలియచేసిింద్ద హేమ.
విపరీత్మైన్ ఆశ్ుర్యింతో విశ్నలమైన్నయి ఇిందువదన్ కనులు. త్లిో
త్న్పకున్ లేక్కిండ్డ ఇింటిని వద్దలి బయటికి రావటిం ఎలాగో తెలియని ఆ
సక్కమార్ సిందర్ సవరూపిణి ఒింటరిగా ఇలుో వద్దలి పారిపోతుింద్??
ఎకుడికి?? ఎకుడికో హేమసిందరికి కూడ్డ తెలియదు.
"ఇకుడే వుిండి న్న మన్సను చింపుకోవడిం న్నక్క చేత్క్నదు. ఎకుడికో
ఒకచోటికి వళ్ళళపోతాను..." అని అన్ాద్మె రుదధమైన్ కింఠింతో.
అపుుడు కూడ్డ ఆమెచేతిని వద్దలిపెటాలేదు ఇిందువదన్. "ఇకుడే వుిండి
మన్సను చింపుక్కని జీవచఛవింలా జీవిత్ిం గడపమని చెపేుటింత్ మూరుఖురరాలిని
క్నదు నేను. క్ననీ నినుా ర్క్షించిన్ శ్రీధరుడి చర్యల క్నర్ణింగా న్గర్ద్వర్ిం దగిర్
రాజభటుగల సిందడి చాలా అధికిం అయివుింటుగింద్ద. వారికి తెలియక్కిండ్డ, నీ
గురిించి తెలిసిన్వారి కళ్ళపడక్కిండ్డ ద్వరాలను ఎలా అధగమిసాతవ్?" అని
అడిగింద్ద.
ఆ ప్రశ్ాలక్క సమాధ్యన్నలు హేమసిందరి దగిర్ లేవు."ఎలాగో నువువ
చెపుు... న్నక్క ఈ సహాయిం చేసేత జన్మజన్మలక్క నీక్క రుణపడివుింటాను" అింట్ట
ప్రాధేయపడిింద్ద.
కనీాటి చారికలతో మలిన్పడిన్ ఆమె సిందర్వదన్ింలోకి చూస్తత
గాఢింగా నిశ్వసిించి ఒక పలుచటి దుకూలానిా తెచిు ఆమె భుజాలనిిండుగా

195
కపిుింద్ద ఇిందువదన్. ఊయలలో నిదురిసతన్ా త్న్ బిడాను ఎతుతక్కని, వనుక
ద్వర్ిం గుిండ్డ ఒక సన్ాటి మార్ిింలోకి హేమసిందరిని తీసక్కపోయిింద్ద.
పావుఘడియ న్డిచిన్ త్రువాత్ వారికి ఎదుర్యిన్నయి తాటియాక్కలతో
కపుబడివున్ా పాకలవింటి ఇళ్ళళ కొనిా.
హేమసిందరిని ఒకపకుగా నిలబడమని నిరేిశిించి, ఒింటరిగా ఆ ఇళ్ళ
మధయక్క వళ్ళళింద్ద ఇిందువదన్. పద్దనిమిష్టల త్రువాత్ ఒక దృఢక్నయుడిని
వింటబెటుగాక్కని ఆమె దగిరికి వచిుింద్ద.
నీడలలో నిలబడివున్నా, నిలుచునివున్ా తీరునుబటిా ఆమె ఎవరై
వుింటుగిందో వింటనే గ్రహిించాడు దృఢక్నయుడు. విన్య విధేయత్లను
ప్రదరిశస్తత చేతులుకటుగాక్క నిలబడ్డాడు.
"నీలా న్గరానికి న్లుబద్ద యోజన్నల దూర్ింలో వున్ా త్ర్ళాపురానికి
ఈమెను తీసక్కపోవాలి.
అకుడి పెరుమాళ్ళ కోవల దగిర్ సేాహితురాలు ఒక్నమె నివసిసతన్ాద్ద.
పేరు చించల. ఆమెక్క అపుగించి తిరిగరావాలి.
ఈ విషయాలు ఎవరికీ తెలియకూడదు. ధన్దుపుర్ ఆసాథన్న్ర్తకి
న్గర్ద్వరాలను ద్టి ఆవలికి పోతున్ాదని రాజభటుగలక్క కూడ్డ అర్థిం
క్నకూడదు" చిన్ాకింఠింతో చెపిుింద్ద ఇిందువదన్.
ఆమె త్న్కేసి చూడకముిందే, ఇింటిలోనుించి త్ను తీసక్కవచిున్
పటుగావస్త్రపు మూటలోనుించి పాతిక బింగారున్నణేలను ఎించి అత్ని దోసిటిలో
పోసిింద్ద హేమసిందరి.

196
 వికసిించిన్ వదన్ింతో ఆమెక్క న్మసురిించి వన్కిు పరుగుతీశ్నడు ఆ
దృఢక్నయుడు.
పావుఘడియ త్రువాత్ ఒక వృషభ శ్కటానిా తీసక్కవచిు ఆమె ఎదుట
నిలబెటాాడు.
"మన్ న్గర్ింలోని విపణవీథికి సరుక్కలను తీసక్కవచేు పనిమీద
నీలాన్గర్ిం వళ్ళళిందుక్క అనుమతిపత్రిం న్నవది వున్ాద్ద. ఆ పత్రానిా చూపిసేత
న్గర్ద్వర్ిం దగిర్ ఎటుగవింటి గడవ జరుగదు..." అింట్ట న్గర్ింలో నుించి
ర్హసయింగా బయటికిపోయే మారాినిా వారికి వివరిించాడు.
భుజింమీద బిడాను ర్తిండోపకుక్క మారుుక్కింట్ట హేమసిందరిని
ఆపాయయింగా దగిరికి తీసక్కని బుగిను ముద్ిడిింద్ద ఇిందువదన్.
"త్ర్ళాపుర్ పెరుమాళ్ళ కోవలలో న్ృత్యించేసి జీవన్ిం
కొన్సాగించుక్కింట్ట వుింటుగింద్ద మా సేాహితురాలు చించల. ఆమె అిండలో
వుిండగా నీక్క ఎటుగవింటి కషాము ఎదురుక్నదు.
కొింత్క్నలిం కనిపిించక్కిండ్డ వుింటే నీ త్లిో త్న్ మన్సను త్పుక్కిండ్డ
మారుుక్కింటుగింద్ద.
ఆ శుభఘడియ ఏతెించిన్ వింటనే నువువ ఇింటికి వచేుయవచుు...
క్షేమింగా వళ్ళళ లాభింగా తిరిగ రా" అింట్ట వీడోులిపిింద్ద.
శ్కటానిా ముిందుక్క న్డిపే వృషభాల కోసిం ఎిండుగడిా మోపులు
ర్తిండిింటిని శ్కటిం క్రిింద్దభాగింలోని చిన్ాతొటిావింటిద్ద అమరికలలో పేరిు
వుించాడు దృఢక్నయుడు.

197
 ఆ అమరికలో కూరుుిండజేసి హేమసిందరిమీద ఎిండిగడిాని దటాింగా
పరిచాడు.
నీరునిిండిన్ కనులతో చూస్తత నిలబడిన్ ఇిందువదన్క్క న్మసురిించి
శ్కటానిా న్గర్ద్వరాలవైపు కద్దలిించాడు.
అత్ను ముిందుగా చెపిున్టేో జరిగింద్ద అకుడ,నీలాన్గరానికి రాకపోకలు
జరిపేటిందుక్క అనుమతిని స్తచిించే అధిక్నర్పత్రానిా చదువుక్కని అత్ని
శ్కటానిా న్గర్ద్వరాలను అధిగమిించనిచాురు క్నపలాగా వున్ా రాజభటుగలు.
త్మను గమనిించేవారు ఆ చుటుగాపటో ఎవరూ లేర్ని నిశ్ుయమయిన్
త్రువాత్ హేమసిందరిని శ్కటింలోకి మారాుడు దృఢక్నయుడు.
"తెలోవారేసరికి సుర్ద్ పటాణిం సమీపింలోకి పోగలిం త్ల్లో. అింత్వర్కూ
హాయిగా విశ్రమిించిండి..." అింట్ట వృషభాలను అద్దలిించి శ్కటానిా వేగింగా
న్డపటిం మొదలుపెటాాడు.
శ్కటింలో పరిచి వున్ా ఎిండుగడిా బుగిలక్క త్గలి గలిగింత్లు
పెడుతుిండగా, కళ్ళళ మూసక్కని గాఢనిదుిర్లోకి ఒరిగపోయిింద్ద హేమసిందరి.

8
"హెచురిక... సుర్ద్ పటాణ పౌరులిందరికీ ధన్దుపుర్ సార్వభౌముల
వారి హెచురిక..."
యుదధభరీవింటి కింఠాలతో చెవులు చిలుోలు పడిపోయేటటుగో అరుస్తత
సుర్ద్పటాణిం న్డిబొడుాన్ వున్ా న్నలుగు వీధుల కూడలిలో నిలుచున్నారు
పాతికమింద్ద రాజభటుగలు.

198
 చేసతన్ా పనులను వద్దలి వారిచుట్టా గుమికూడ్డరు సుర్ద్ పటాణ
పౌరులు అనేకమింద్ద.
"ధన్దుపుర్ భైర్వీ ఆలయింలో జరిగన్ అమానుష సింఘటన్ గురిించి
మీకిందరికీ తెలిసేవుింటుగింద్ద. ఆలయ పూజారిని హత్మారిు ఆలయపవిత్రత్ను
పాడుచేసిన్ హింత్క్కడు రాజభటుగల చేతికి చికుక్కిండ్డ ఇటుగగా పారిపోయి
వచిున్టుగో వర్తమాన్ిం అింద్దింద్ద...ఆజానుబాహుడు, సుర్ద్రూపి అయిన్ ఆ
దురామరుిని పటుగాకోవటింలో మాక్క సహాయిం చేయవలసిింద్దగా మిమమలిా
అరిథసతన్నాిం..."
ఉరుములు ఉరిమిన్టుగో వాక్రుచిు, అకుడినుించి మరో ప్రదేశ్ననికి
బయలుదేరారు రాజభటుగలు.
భైర్వీ ఆలయింలోని దుర్ఘటన్ను గురిించి ఆ రోజు తెలోవార్కముిందే
వార్తలు సుర్ద్ పటాణ్యనికి చేరుక్కని వున్నాయి.
"వయస మళ్ళళన్వాళ్ళళ కూడ్డ హింత్క్కడిని వతుక్కతూ న్గర్
సించారానికి సిదధపడుతున్నారు. వయసలో వున్ా నువువ మటిాముదిలా
కూరుుింటావేమిటి?" శ్రీధరుడిని ప్రశిాించాడు న్నలుగు వీధుల కూడలిలోని ఒక
పలహార్శ్నల యజమాని.
భైర్వీ ఆలయింపకునుించి ప్రార్ింభిం అయేయ ముళ్ళపొదల మధయగా
ప్రయాణిం చేసి చేసి విపరీత్ింగా అలసిపోయాడు శ్రీధరుడు. తెలోవార్టానికి
యిింకో అర్థగడియ మాత్రమే వున్ాగటుగాక్కని మరీ హెచురిించిన్ త్రువాత్ కూడ్డ
కదలక్కిండ్డ అకుడే కూరుుని వుింటే అత్నికి అన్వసర్మైన్ అనుమాన్నలు

199
కలుగుతాయన్ా భయింతో, ఆర్గించిన్ మధుర్పద్రాథలక్క ఒక విండిన్నణేనిా
అరిుించుక్కని వీధిలోకి వచాుడు శ్రీధరుడు.
పటాణ పొలిమేర్లవైపు బయలుదేర్బోతుిండగా అత్ని దృష్టాని
ఆకరిషించిింద్ద ఒక దృశ్యిం.
ఆ పొదమధయలో వున్ా ఒక పెదిదుక్నణింముిందు గుింపుగా నిలబడి
వున్నారు అనేకమింద్ద పౌరులు.
వార్ిందరూ చూసతిండగానే బకుచికిువున్ా ఒక పౌరుడిని పొడుగాటి
కొర్డ్డలతో ద్రుణింగా హిింసిసతన్నాడు ఆ దుక్నణిం యజమాని.
కతుతలతో గీరిన్టుగో ఎర్రని చారికలు శ్రీర్ింమీద ప్రత్యక్షిం అవుతుిండగా,
ఆ భాదను భరిించలేక నేలమీదపడి పొరిోగింత్లు పెడుతున్నాడు ఆ పౌరుడు.
అద్ద త్న్క్క సింబింధిించిన్ వయవవహార్ిం క్నదని శ్రీధరుడికి తెలుస...
ప్రసతత్ిం త్ను చికుబడివున్ా విషమ పరిసిథతులోో నోర్తతిత మాటాోడిన్న,
పనెాతిత ఎవరైన్న పలుకరిించిన్న త్పేు అవుతుిందని కూడ్డ తెలుస.
అిందుకే ముిందుక్కపోయి ఆ గడవక్క క్నర్ణిం ఏమిటో తెలుసకోవాలన్ా
కోరికను అతి ప్రయత్ాిం మీద అదుముక్కన్నాడత్ను.
త్లవించుక్కని త్న్ ద్రిన్ త్ను వళ్ళళపోబోయాడు.
మూడు అడుగులు వేయగలిగాడు అత్ను. న్నలుగో అడుగు
వేయబోతుిండగా, చేతులు జాచి దీన్నతిదీన్ింగా కేకలు పెటాాడు దెబబలు తిింటుగన్ా
పౌరుడు.

200
 "అయాయ... చింపేసతన్నారు న్నుా... తీసక్కన్ా అపుు తీరిువేసిన్ త్రువాత్
కూడ్డ త్పుుడు మాటలతో న్నుా మోసిం చేసతన్నారు... ర్క్షించిండి ప్రభూ
క్నపాడిండి..." అని వేడుక్కన్నాడు.
ఒింటిమీద వాలబోయిన్ కొర్డ్డను త్పిుించుక్కని, అత్ని దగిరికి
పరుగెతుతక్క వచాుడు.
త్ను ఏిం చేయబోతున్నాడో అత్నికి తెలిసేలోగానే అత్ని పాద్లను
చేతులతో చుటిా బావురుమని ఏడ్డుడు.
అత్ని వనుకే కొర్డ్డను ఝళ్ళపిస్తత వచిున్ దుక్నణద్రుని సేవక్కడి వైపు
కనుబొమలు ముడివేస్తత చూశ్నడు శ్రీధరుడు. ఆ సేవక్కడు మరాయద పూర్వకింగా
ఒకుక్షణిం ఆగ, అవత్లికి త్పుుక్కనే అవక్నశ్ిం అత్నికి యిచిు వుింటే
చరిత్రపుటలక్క ఎకిు వుిందేద్ద క్నదు సుర్ద్పటాణిం.
ఒకుక్షణిం క్నదుగద్, క్షణింలో పదోవింతు క్నలిం కూడ్డ ఆగలేద్
దుక్నణద్రుడి సేవక్కడు. చర్మపుకొర్డ్డను పైకెతిత బలింగా ముిందుక్క విసిరాడు.
ఉడుము మాద్దరిగా శ్రీధరుడి పాద్లను పటుగాక్కని వున్ా పేదపౌరుడికి
త్గలవలసిన్ దెబబ శ్రీధరుడికి త్గలిింద్ద.
ఎరుపుజీర్లను పులుముక్కన్ా కనులతో, పిడికిళ్ళళ బిగించి పెదిపులిలా
ఆపేసరికి మీద్దకి లింఘించాడు శ్రీధరుడు.
జరిగన్ పొర్పాటుగక్క క్షమాపణ కోర్లేద్ సేవక్కడు. రాక్షసడి మాద్దరి
వికృత్ింగా న్వువతూనే మరోసారి కొర్డ్డను ప్రయోగించబోయాడు.
త్న్ను తాను పూరితగా మరిచిపోయాడు శ్రీధరుడు.త్ను ఎటుగవింటి
పరిసిథతులోో చికుబడివున్నాడో విసమరిించాడు. తాచుపాము మాద్దరి త్న్

201
ముఖింమీద్దకి వచేుసతన్ా కొర్డ్డ చివర్ భాగానిా ఎడమచేతితో అడుాక్కింట్ట,
అత్ని ముఖిం పగలిపోయేటటుగో క్కడి పిడికిలితో పొడిచాడు.
బాధను భరిించటిం అసాధయమైపోయిింద్ద సేవక్కడికి. కొర్డ్డను వద్దలేసి
చేతులతో ముఖానిా,కపుుక్కింట్ట వన్కిు పడిపోయాడు.
పడిపోతూ పడిపోతూ "ర్ిండి...ర్ిండి... అిందరూ ర్ిండి... త్వర్గా వచిు
ఈ అహింభావి అింతు చూడిండి..." అని బిగిరిగా అరిచాడు.
ఆ అరుపులిా ఆలకిించిన్ మరుక్షణిం బిలబిలలాడుతూ దుక్నణిం
ప్రకుభాగింలోనుించి వచేుశ్నరు మరో పద్దమింద్ద సేవక్కలు.
దరికిన్ వారిని దరికిన్టుగోగా మటిా కరిపిించాడు శ్రీధరుడు. చేతికి అిందు
బాటుగలోకి వచిున్ వారిని ఎతిత దుక్నణింముిందు పడిపోయేటటుగో విసిరాడు.
"పటుగాకోిండి... ఆ దురామరుిడిని వింటనే పటుగాకోిండి...రాజభటుగలను పిలిచి
క్నరాగృహానికి త్ర్లిించిండి..." జీర్పడిన్ కింఠింతో బిగిరిగా అరిచాడు ఆ
దృశ్నయనిా చూసిన్ దుక్నణపు యజమాని.
రాజభటుగలను పిలవమన్ా మాట చెవులపడేసరికి తారాపథానికి
చేరుక్కన్ాద్ద శ్రీధరుడిని ఆవరిించుక్కనిా వున్ా క్రోథిం. కనుామూసి కనుా
తెర్చేటింత్లో దుక్నణింలోకి జొర్బడి యజమాని వనుా విరిగపోయేలా
ర్తిండుపోటుగో పొడిచాడు. ఎదురుగా అగుపిించిన్ ప్రతివసతవును వీధిలోకి విసిరి
యుదధ వాతావర్ణ్యనిా సృష్టాించాడు.
అత్ని ఉధృత్ని చూసి అమిత్ింగా భయపడిపోయారు అకుడ
గుమికూడివున్ా పౌరులు. చట్రాతిమీద్ద కొటిాన్ చిలోపెింక్కల మాద్దరి చిటికెలో
చెలాోచెదురై పోయారు.

202
 త్న్ను త్న్ దుక్నణ్యనిా సర్వద్ క్నపాడుతూ వుిండవలసిన్ త్న్ సేవక్కలు
కూడ్డ ఆ పౌపులతోపాటుగ పలాయన్ మింత్రానిా పఠిస్తత విండటిం గమనిించి
విపరీత్మైన్ ఆిందోళ్న్క్క గురి అయాయడు దుక్నణపు యజమాని.
"మీరు ఇింత్ శౌర్యవింతులని తెలియక తొిందర్పడ్డాము
మేము...దయచేసి మమమలిా క్షమిించిండి... ఈ ఒకుసారికి మా త్పుును
మరిచిపోిండి" అింట్ట శ్రీధరుడి చేతులు పటుగాక్కని కనీారు విడిచాడు.
ఒకిింత్ శ్నింతిించిింద్ద శ్రీధరుడి ఆగ్రహిం. అలోింత్దూర్ింలో నిలబడి
వున్ా పేదపౌరుడిని దగిరికి పిలుస్తత దుక్నణద్రుని వింక ప్రశ్నార్థకింగా
చూశ్నడు.
"చెలిోపోయిింద్ద యిత్ని ఋణిం...పూరితగా చెలిోపోయిింద్ద" ఆలసయిం చేసేత
అత్ను మన్స మారుుక్కని మరోసారి విధవింసకృతాయలను మొదలుపెడతాడన్ా
భయింతో ముమామరు గటిాగా ఘోష్టించాడు దుక్నణపు యజమాని.
కృత్జఞత్తో నిిండిన్ చూపులతో త్న్క్క పాద్భవిందన్ిం చేయబోతున్ా
పేదవాడిని అకుడినిించి అవత్లక్క పింపిించివేశ్నడు శ్రీధురుడు. త్న్ ద్రికి
అడుాగా అగుపిించిన్ ఒక పెది మటిాపాత్రను వీధిమధయలో పడేటటుగో ఒక త్నుా
త్నిా, త్నుకూడ్డ యివత్లికి వచేుశ్నడు.
"త్ను చేసే మోసాలక్క మదధతు యివవటిం కోసిం మూటలక్క మూటలు
విండిన్నణేలను న్గర్పాలక్కడికి బహుమాన్ింగా సమరిుించుక్కింట్ట వుింటాడు
ఈ దుక్నణపు యజమాని. మీరు చేసిన్ పనికి ప్రతీక్నర్ిం చేయనిదే
నిద్రపోడు...మీరు ఎింత్ త్వర్గా న్గరానిా విడిచిపోతే అింత్ మించిద్ద...'

203
ఇవత్లక్క వచిున్ శ్రీధరుడిని చేతిైగగతో దగిరికి పిలిచి, చిన్ాకింఠింతో
హెచురిించాడు ఒక ఇింటిచాటుగన్ నిలబడివున్ా న్గర్పౌరుడు ఒకత్ను.
అత్న్న మాటలు చెపుతూ వుిండగానే ప్రతీక్నర్ ప్రయతాాలు ప్రార్ింభించనే
ప్రార్ింభించాడు దుక్నణ యజమాని.
దూర్ింగా పారిపోయిన్ సేవక్కలను పెది కింఠింతో పిలుస్తత, విన్కూడని
పద్లతో యిషాిం వచిున్టుగో నిింద్దించాడు.
"వళ్ళిండి...త్వర్గా వళ్ళళ న్గర్పాలక్కల వారిని సవయింగా యికుడికి
ర్మమని చెపుిండి... వళ్ళిండి..." అని ఆజఞలు జారీ చేశ్నడు.
న్గరానిా వద్దలి దూర్ింగా పారిపొమమని స్తచిించిన్ పౌరుడిని గురిించి
పటిాించుకోక్కిండ్డ, మరోసారి దుక్నణింవైపు పరుగు తీయబోతూ ఆఖరి క్షణింలో
ఆగపోయాడు శ్రీధరుడు.
చిటిా త్ింబూరాలను చేత్ ధరిించి, కఠిన్ శిలలను కూడ్డ కరిగించే
శ్రవయమైన్ కింఠాలతో భగవన్నామసమర్ణ చేస్తత గుింపుగా ఆ వీధిలోకి వసతన్నారు
వైషణవద్సలు అనేకమింద్ద.
పిండు త్మలపాక్కవింటి పచుటి శ్రీర్చాఛయ కలిగన్ అరువద్ద
సింవత్సరాల వయససిండే ఒక సమున్ాత్మూరిత న్నయకత్విం వహిసతన్నాడు
వార్ిందరికీ.
క్నవేటి ర్ింగడి ప్రియభక్కతడు, వైషణవమాత్ పీఠాధిపతి రామానుజాచారుయల
వారు సవయింగా వచాురు మన్ న్గరానికి! ఎింత్ సద్దన్ిం!! ఎింత్టి అదృషాిం!!!'
భకితప్రపతుతలు ప్రతిఫలిించే కింఠింతో బిగిరిగా అరుస్తత, ముిందుక్క పరిగెతాతడు
న్గరానిా వద్దలిపొమమని శ్రీధరుడికి స్తచిించిన్ పౌరుడు.

204
 అత్నొకుడే క్నదు... అింత్క్కముిందే శ్రీధరుడి క్రోథానిా చూసి దూర్ింగా
పారిపోయిన్ పౌరులు కూడ్డ వచేుశ్నర్కుడికి ... న్గర్పాలక్కడికి వర్తమాన్ిం
పింపబోతున్ా దుక్నణపు యజమాని కూడ్డ వేగింగా పోయి ఆ భకతవరేుకయని
ముిందు సాగలపడ్డాడు.
చిరుదర్హాసపు క్నింతులతో ముఖమిండలిం చింద్రబిింబిం మాద్దరి
ప్రక్నశిసతిండగా,దక్షణ హసాతనెాతిత వార్ిందరినీ ఆశీర్వద్దస్తత ముిందుక్క వచాుడు
ఆ పవిత్రమూరిత.
దుక్నణపు యజమాని దగిరికి పోయి మరోసారి త్న్ శౌర్యప్రతాపాలను
ప్రదరిశించాలో, వనెతిరిగ దూర్ింగా వళ్ళళపోవాలో తేలుుకోలేక శిలావిగ్రహింలా
నిలబడి వున్ా శ్రీధరుడివైపు ఎిందుకో మర్లాయి ఆయన్ చూపులు.
ఆ భగవదభక్కతడు చూస్తత వుిండగా దురుసగా ప్రవరితించటిం ఉచిత్ింగా
వుిండదనే నిర్ణయానికి వచిు గరుక్కున్ వనుతిరిగ న్గర్ పొలిమేర్లవైపు ద్రితీసే
వీధిలోకి వళ్ళళపోయాడు శ్రీధరుడు.
పావుఘడియ కూడ్డ గడవకముిందే, అత్ని గమన్ననికి కలిగింద్ద మరో
విఘాిం.
పొలిమేర్క్క దగిరిగా వుిండే ఒక చిన్ాఖాళ్లసథలింలో మూర్తడు ఎతుతిండే ఒక
కొిండరాయిని నిలబెటిా, వైషణవ ద్సల మాద్దరి భకితగీతాలను గాన్ిం చేసతన్నారు
అనేకమింద్ద బాలబాలికలు.
న్గర్ింలోని వచిున్ రామానుజాచారుయల వారిని చూసిన్ త్రువాత్నే
వారికి ఆ బుద్దధ పుటిాిందని గ్రహిించి, అనేక విధ్యలుగా వారిని మిందలిసతన్నారు
అటుగగా వచిు పోతున్ా పౌరులు అనేకమింద్ద.

205
 మిందలిించిన్ కొద్ది అధికిం అయిపోతున్ాద్ద ఆ బిడాల పటుగాదల.
ఖాళ్లసథలిం సమీపింలోకి వచిున్ వార్ిందరీా అడాగించి, భగవింతుడి ప్రసాదిం
అింట్ట గుపెుడు మటిా చేతులోో పోసతన్నారు.
కఠిన్ పద్లతో వారిని నిింద్దసతన్నారు కొిందరు... త్మలో తాము
న్వువక్కింట్ట ఆ మటిాని అవత్లికి , త్మ ద్రిన్ తాము వళ్ళళపోతున్నారు
మరికొిందరు.
వడివడిగా అడుగులు వేస్తత వచిున్ శ్రీధరుడిని కూడ్డ అడుాక్కన్నారు ఆ
చిన్నారులు.
"కోనేటిర్ింగని ప్రతిషా జరిగింద్ద... పాదర్క్షలిా వద్దలి దర్శన్ిం చేసక్కని
వళ్ళిండి..." ముదుిమాటలతో చెపిుింద్ద ఒక బాలిక.
త్న్ తొిందర్ను త్న్లోనే ద్చుక్కని, పాదర్క్షలను వద్దలాడు శ్రీధరుడు.
కొిండరాతి దగిరికి పోయి దోసిలి ఒగాిడు.
మూడుమూర్ల పొడుగుిండే వసాానిా పూజారి మాద్దరి న్డుము చుట్టా
చుటుగాకొని, అత్నికి అనిార్క్నలుగా సహాయపడ వలసిింద్దగా క్నవేటి ర్ింగని
ప్రారిథించాడు ఒక బాలుడు. త్న్పెదిల దగిర్ నేరుుక్కన్ా శోోక్ననిా కూడ్డ చద్దవాడు.
న్మో బ్రహమణయ దేవాయ
గో బ్రహమణి హితాయచ
జగద్దధతాయ కృపాయ
గోవిింద్య న్మోమన్ుః

206
 త్నున్ా పరిసథతి మరుపుక్క వచేుటింత్ పర్వశ్త్విం శ్రీధరుడిని
ఆవరిించుక్కన్ాద్ద. ఆ చుటుగాపటో సించరిసతన్ా వార్ిందరూ త్న్వింక ఆశ్ుర్యింగా
చూసతన్నార్ని తెలిసికూడ్డ, కొిండరాతికి సాష్టాింగ న్మసాుర్ిం చేశ్నడు.
"క్నవేటి ర్ింగడి ప్రసాదిం యిద్ద. తీసకోిండి" అిందరి మాద్దరిగా త్మను
వకిురిించి అవత్లికి పోక్కిండ్డ, త్మ కలున్లో పాలుపించుక్కింటుగన్ా అత్నిా
హెచురిించిింద్ద ఆ బాలిక.
ఆమె త్న్చేతులోో పోసిన్ మటిాని భకితపూర్వకింగా కనులక్క అదుిక్కని,
నోటిలో వేసక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
వకిురిింపుగా న్వావరు ఆ దృశ్నయనిా చూసతన్ా వార్ిందరూ.
"చిన్ా పిలోలతో చేరి చిన్ాపిలోడి మాద్దరిగా ప్రవరితసతన్నావు... నీక్క సిగుిగా
లేద్?" అనికూడ్డ అడిగారు.
"భగవింతుడికి న్మసురిించటానికి సిగుి ఎిందుక్క?" ఆశ్ుర్యింగా వారిని
ప్రశిాించాడు శ్రీధరుడు.
"ఆ కొిండరాయి భగవింతుడ్డ...?" హేళ్న్గా అన్నాడు వారిలో ఒకత్ను.
అకుడి వార్ిందరి మాద్దరిగా త్మను వకిురిించక్కిండ్డ, త్మ ఆటలో
పాలుపించుక్కన్ా శ్రీధరుడికి ఎదురైన్ పరిసిథతిని గమనిించేసరికి
చిన్ాబుచుుక్కన్నారా పసిబిడాలు అిందరూ... త్లలు వించుక్కన్నారు.
క్నింతులు కోలోుయిన్ ఆ చిన్నారుల ముఖాలిా చూసేసరికి ర్తటిాింపు
అయిింద్ద శ్రీధరుడి పటుగాదల. హేళ్న్గా మాటాోడిన్ పౌరుడి మాటలక్క
సమాధ్యన్ింగా చిరున్వువ న్వివ త్న్ ద్రిన్ త్ను వళ్ళళపోయాడు.

207
 "భగవింతుడు ఎవరు? ఎకుడ వుింటాడో చెపుగలరా మీరు?" సిథర్ింగా
నిలబడుతూ స్తటిగా వారిని అడిగాడు.
అత్న్లా ఎదురు ప్రశ్ా వేసాతడని ఊహిించకపోవటిం వలో వింటనే
సమాధ్యన్ిం చెపులేకపోయారు వార్ిందరూ.
"మహారాజులు కటిాించిన్ అదుభత్మయిన్ ఆలయాలోోని శిలావిగ్రహాలే మీ
దృష్టాలో భగవింతుడికి ప్రతిరూపాలు. అవి కూడ్డ ఈ కొిండరాయివింటి శిలలతో
త్యారుచేయబడిన్వనే సింగతిని మీరు విసమరిసతన్నారు. అసలు భగవింతుడు
నిరాక్నరుడనీ, నిరుిుకడనీ, ఎవరు ఏ రూపింలో ధ్యయనిసేత ఆ రూపింలో
అగుపిసాతడనీ పెదిలు చెపిున్ మాటలిా మీరు మరిచిపోతున్నారు. మాటలుకూడ్డ
సరిగా రాని ఈ బిడాలు ఆ పెదిల మాటల ప్రక్నర్మే రూపిం లేని ఈ
కొిండరాయిలో అగుపిసతన్ా భగవింతుడు త్మక్క కనిపిించటిం లేదని అనేవారు
నిజింగా అింధులే..."
ఆవేశ్ిం నిిండిన్ కింఠింతో పెదిగా వార్ిందరికీ చెపాుడు శ్రీధరుడు.
భగవింతుడికి భకితతో అరిుించబడిన్ పద్ర్ధిం అద్ద. ఎటుగవింటిద్ద అయిన్న
భగవత్రుసాదింగానే భావిించబడుతుిందని కూడ్డ తెలియచేయబోతుిండగా
అడాింకి ఎదుర్యిింద్ద అత్ని వాక్రురవాహానికి.
నోళ్ళళ తెరుచుక్కని నిలబడి వున్ా పౌరుల మూలకింగా రాలేద్ అడాింకి.
రాచవీధిలో సించరిించటింతో ఆగక్కిండ్డ, పొలిమేర్ల దగిర్ వున్ా చిన్ా చిన్ా
వీధులను కూడ్డ సిందరిశించే కోరికతో అటుగగా వచిున్ వైషణవ ద్సలనుించి
ఎదుర్యిింద్ద.

208
 భుజాల మీద్దనిించి జారిపోతున్ా పటుగావసాానిా ఎడమచేతితో
సరిచేసక్కింట్ట, ఖాళ్లసథలిం ఆవలి ప్రకున్ నిలబడి, చిరున్వువలు వలువరిస్తత
శ్రీధరుడి వైపు చూశ్నరు వైషణ బృింద్నికి న్నయకత్విం వహిసతన్ా శ్రీరామానుజా
చారుయల వారు.
త్న్ ఉపన్నయసిం ఆయన్ కరేణింద్రియాలక్క చేరిిందని గ్రహిించి అమిత్ింగా
సిగుిపడ్డాడు శ్రీధరుడు. చటుగక్కున్ త్లను ప్రకుక్క తిపుుక్కన్నాడు.
"ఒకు నిముషిం ఆగున్నయన్న... న్న ప్రభువును దరిశించుక్కని నీతో ఒక
మాట మాటాోడతాను" అింట్ట అత్నిా ఆగమని ైగగచేశ్నరు రామానుజుల వారు.
భుజాలమీద్ద వసాానిా న్డుముచుట్టా కటుగాక్కని, ఖాళ్లసథలింలోని కొిండరాయికి
న్మసాుర్ిం చేశ్నరు.
రాజాధి రాజుతో కూడ్డ అభవాద్లు చేయిించుక్కనే ఆ మహామనిష్ట
త్మదగిర్ ఆగటమే క్నక్కిండ్డ, తాము నెలకొలిున్ కొిండరాతిముిందు
ప్రణమిలేోసరికి అవాకుయిపోయారా పసిబిడాలు.
"దేవ దేవుడయిన్ గోవిిందుని కీరితస్తత ఇింద్క ఒక శోోకిం చద్దవారు
మీరు... మరోసారి చదవగలరా?" పూజారి మాద్దరిగా నిలబడిన్ బాలుడి వింక
చూస్తత మధుర్వాక్కుతో అరిథించారు రామానుజులు.
శ్రీధరుడికి వినిపిించిన్ శోోక్ననేా త్డబడుతున్ా కింఠింతో ఆ
మహనీయునికి కూడ్డ వినిపిించాడ్డ బాలుడు.
"క్నవేటిర్ింగని ఆలయానిా వద్దలి దూర్ింగా వచిున్ బాధ ఇపుుడు
పూరితగా ఉపశ్మిించిింద్ద..." ఆన్ిందభాష్టులు కనుకొలక్కలోో ప్రత్యక్షిం
అవుతుిండగా, త్మశిషుయలతో అన్నారు రామానుజులవారు.

209
 "ఈ భాగాయనిా న్నక్క కలుగచేసిన్ ఆ యువక్కనితో మాటాోడిన్ త్రువాత్
మన్ిం ముిందుక్క పోద్ము" అని కూడ్డ అింట్ట, ప్రసాదింగా భావిించబడుతున్ా
మటిానే మరీ మరీ అడిగ సీవకరిించారాయన్.
త్న్తో సింభాష్టించాలనే అభలాషను ఆయన్ వయకతిం చేసిన్పుటికీ,
ఆయన్తో మాటాోడుతూ నిలబడితే అిందరి దృష్టాని అధికింగా ఆకరిషించటిం
జరుగుతున్ా భయింతో, ఎవరూ చూడక్కిండ్డ చలోగా పొలిమేర్లవైపు
సాగపోయాడు శ్రీధరుడు.
"భగవత్ సవరూపానిా గురిించి సామానుయలక్క ైగత్ిం చకుగా అర్థిం
అయేయలా చెపిున్ ఆ యువక్కడు నిజింగా గపువాడు... అత్ని పరిచయ భాగయిం
యిపుుడిపుుడే కలగటిం క్నవేటిర్ింగనికి ఇషాిం లేన్టుగో అగుపిస్తింద్ద" శ్రీధరుడి
కోసిం న్లుద్దక్కులను పరికిస్తత అన్నారు రామానుజులవారు.
అింత్టి మనిష్ట పిలోలు నిలబెటిాన్ కొిండరాయికి న్మసురిించటానిా
గమనిించి, తాముకూడ్డ ముిందుక్క కద్దలారు అకుడి పౌరులు... బిడాలు
అింద్దించిన్ మటిానే మహాప్రసాదింగా సీవకరిించి క్నవేటి ర్ింగనికి జయ
జయధ్యవన్నలు చేశ్నరు.
వార్ిందరితో కలిసి త్నుకూడ్డ కొిండరాయికి న్మసురిించి, క్నసతింత్
మటిాని ఉత్తరీయపు కొింగులో భద్రపరుచుక్కన్నాడు ధన్దుపుర్ింనుించి
హేమసిందరిని తీసక్కవసతన్ా దృఢక్నయుడు.
న్గర్ింలోకి అడుగడితే హేమసిందరిని ఎవరైన్న గురుతపడతార్న్ా
అనుమాన్ింతో వృషభశ్కటానిా న్గరానికి దూర్ింగా ఒక చెటోతోపులో వద్దలి
వచాుడత్ను.

210
 పరుగు పరుగున్ వళాళడత్ను ఇపుుడు ఆ చెటోతోపు దగిరికి. న్గర్ింలో
నుించి త్ను తీసక్కవచిున్ మటిాని కూడ్డ ఆమెక్క అింద్దించాడు.
"రామానుజులవారిని దరిశించలేని దుర్దృషావింతురాలిని నేను...
అభాగుయరాలిని..." నీరునిిండిన్ కనులతో త్న్ దుర్దృష్టానిా నిింద్దించుక్కింట్ట ఆ
మటిాని కనులక్క అదుిక్కని సీవకరిించిింద్ద హేమసిందరి.
ఆమె త్ను తీసక్కవచిున్ పద్రాథలను భుజిించిన్ త్రువాత్
వృషభశ్కటానిా ముిందుక్క కద్దలిించాడు దృఢక్నయుడు.
ఇకుడినుించి త్ర్ళాపురిని చేరుక్కనేటింత్వర్కూ మన్ిం
అర్ణయమార్ిింలోనే ప్రయాణిం చేయవలసి వున్ాద్ద . అడవి జింతువులు కొనిా
అపుుడపుుడు మన్ మారాినికి అడుాగా ప్రత్యక్షిం అవుతూ వుింటాయి. ధైర్యింగా
కూరోువాలి త్ల్లో... ఎటిా పరిసిథతిలోనూ అధైర్యపడకూడదు..." అింట్ట ఆమెను
హెచురిించాడు.
న్గర్ింలో వుిండగా రామానుజులవారి శిషుయడు మొదలియాిండన్ త్న్క్క
చేసిన్ ఉపదేశ్ననిా మన్న్ిం చేసక్కింట్ట కూరుున్ాద్ద హేమసిందరి.
పోను పోను దటాిం క్నసాగింద్ద వారు అడుగడిన్ అర్ణయిం. వరాషలు
క్కరిసిన్పుుడు వేగింగా ప్రవహిించే నీటిజాలుల వలో ఎగుడు ద్దగుళ్ళతో, ఎతుత
పలాోలతో అసహయకర్ింగా మారి వున్ాద్ద వారు అనుసరిసతన్ా మార్ిిం.
దృఢక్నయుడు ఆశిించిన్ింత్ వేగింగా సాగలేదు ప్రయాణిం . సాయిం
సమయిం అయేయలోపుగా ఏదైన్న గ్రామానోా, పలెోనో, చేరుకోవచునే ఆశ్ వటిా
ఆశ్గానే మిగలిపోయిింద్ద.

211
 "ఈ రాత్రికి మన్ిం ఏదో ఒక చెటుగాక్రిింద క్నలక్షేపిం చేయవలసిిందే...
అడవి జింతువుల వలో ప్రమాదిం ఎదుర్వక్కిండ్డ నెగడు వేసాతను" అింట్ట
శ్కటానిా ఒక పెది వటవృక్షిం క్రిింద ఆపివేశ్నడత్ను. చుట్టా వున్ా పొదలలోకి
వళ్ళళ, ఎిండుకొమమలిా, చితుక్కలిా ఏరుక్క వచాుడు.
నెగడు వేయటింలో అత్డికి సహాయపడిన్ హేమసిందరి, సుర్ద్
పటాణింలోనుించి అత్ను తీసక్కవచిున్ ఆహార్పద్రాథలోో ఎక్కువ భాగిం అత్నికే
ఇచిు, అకుడికి సమీపింలో వున్ా చిన్ా కొిండవాగులో ద్హిం తీసక్కవచిుింద్ద.
వన్క్కు వసతన్ా సమయింలో ఎిందుకో అనుమాన్ిం వచిుింద్ద ఆమెక్క.
గుబగుబలాడుతున్ా గుిండెలను చికుబటుగాక్కింట్ట శ్కటచోదక్కడిని
హెచురిించిింద్ద.
నెగడు ముిందునుించి ఛింగున్ లేచి, శ్కటింలో భద్రపరిచిన్ పొడుగాటి
బరిశెను చేతులోోకి తీసక్కన్నాడత్ను.
అపుటికే చాలా ఆలసయిం అయిపోయిింద్ద. బ్రహమరాక్షసల మాద్దరి
వికవికమని న్వువతూ వారి ఎదుట ప్రత్యక్షిం అయాయరు పద్దమింద్ద
ఆజానుబాహులు.

9
చీకటి పడుతున్ా సమయింలో ఎదుట అగుపిించిన్ ఒక పెది వలగచెటుగా
దగిర్ ఆగపోయాడు శ్రీధరుడు.
మిగలపిండి నేలవ్రాలిన్ న్నలుగుపళ్ళను ఆర్గించి, అకుడికి సమీపింలో
అగుపిించిన్ ఒక చిన్ా అడవి వాగులో ద్హిం తీరుుక్కన్నాడు.

212
 ఆగ ఆగ వినిపిసతన్ా అడవి జింతువుల అరుపులిా ఆలకిస్తత, ఆ రాత్రి
గడిపేిందుక్క అనువైన్ సథలింకోసిం అనేవష్టసతిండగా విన్వచిుింద్ద ఆ ఆర్తన్నదిం.
ఆపదలో చిక్కుబడిన్ స్త్రీ ఎవరో ఆరితగా అరిచిన్ అరుపు అద్ద....
న్ర్మాన్వులు ఎవరూ అగుపిించని ఆ అర్ణయింలో త్న్ బాధను గమనిించే వారు
ఎవరైన్న కనిపిసేత బాగుిండున్ని ఆశ్తో పిలిచిన్ పిలుపు.
రాత్రి గడిపేిందుక్క అనువైన్ ప్రదేశ్ననిా వతుక్కునే ఆలోచన్ను వింటనే
ప్రకుక్క నెటిా అటుగకేసి పరుగుతీశ్నడు శ్రీధరుడు. అడుావచిున్ ముళ్ళపొదల
మధయలోనుించి నేరుుగా ముిందుక్కపోయి ఒక వటవృక్షానిా చూశ్నడు.
ఆ వృక్షానికి పద్దబాహువుల దూర్ింలో నిలబెటాబడి వున్ాద్ద ఒక వృషభ
శ్కటిం...ఆ శ్కటానికి అలోింత్ దూర్ింలో అిందమైన్ ఒక స్ర్రీ మూరితని
చుటుగాముటిా కనిపిించారు పద్దమింద్ద ఆజానుబాహులు.
"ర్క్షించిండి... న్నుా ఈ దురామరుిల బారినుిండి ఎవరైన్న దయామయులు
వచిు క్నపాడిండి..." శ్రీధరుడు విింట్ట వుిండగానే ఎలుగెతిత మరోమారు
ఆక్రోశిించిింద్ స్ర్రత.
శ్రీర్ింలోని ర్కతిం సెగలు పొగలు వలువరిసతిండగా దట్టాలోని పిడిబాక్కను
ఎడమచేతిలోకి తీసక్కింట్ట, ఆ ఆజానుబాహుల మీద్దకి లింఘించాడు శ్రీధరుడు.
ఎదురుచూడని విధింగా వచిు త్మను ఎద్దరిించిన్ ఆ యువకమూరితని
చూసి బెింబ్బలుపడ లేద్ రాక్షసలు. అత్ను వింటరిగానే వచాుడని అర్థిం అయిన్
త్రువాత్ మరిింత్గా అతిశ్యిించిింద్ద వారి ధూర్తవయిం.

213
 "మమమలిా ఎద్దరిించి ప్రాణ్యలతో నిలబడగలిగన్ యోధుడు ఇింత్వర్కూ
కనిపిించలేదు. నువువ మమమలిా జయిించలేవు..." అింట్ట త్మ ఆయుధ్యల నెతిత
అత్నిా చుటుగాముటాారు.
"పారిపో... దూర్ింగా పారిపోయి నీ ప్రాణ్యలిా క్నపాడుకో... పారిపో..."
అని ఆ స్ర్రతమూరితని హెచురిస్తత త్న్ పిడిబాక్కతో వారిని చిక్నక్కపర్చటిం
మొదలుపెటాాడు శ్రీధరుడు.
అత్ను ఆశిించిన్టుగో అవక్నశ్ిం లభించగానే దూర్ింగా పరుగులు
తీయలేద్ స్త్రీమూరిత ... వటవృక్షిం దగిర్ వున్ా వృషభ శ్కటానిా సమీపిించిింద్ద.
అకుడ తీవ్రమైన్ గాయాల మూలకింగా నేలకూలిపోయిన్ ఒక దృఢక్నయుడి
ముిందు మోకరిించి కూరుున్ాద్ద.
చెవులు చిలుోలు పడేటటుగోగా అరిచి ఆమెను మరోసారి హెచురిించాలని
అనుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు. త్న్ చుటుగాముటిాన్ ఆజానుబాహుల వేగిం క్షణ క్షణ్యనికి
అధికిం అవుతూ వుిండటింతో ఆ పని చేయలేకపోయాడు.
తాచుపాముల మాద్దరి మెలికలు తిరుగుతూ అత్ని బాక్క పోటోనుించి
త్పిుించుక్కింటుగన్నారు వాళ్ళళ. త్మ ఆయుధ్యలతో అత్నిా గాయపర్చి క్రిింద్దకి
నెటాాలని పటుగాదలగా ప్రయతాాలు చేసతన్నారు.
త్మను ఎద్దరిించి ప్రాణ్యలతో నిలబడగల యోధుడు ఎవరూ లేర్ని
అింత్క్కముిందే వారు పలికిన్ పలుక్కలు, చెవులోో మారోమగ చేదుగా
త్యార్యిింద్ద శ్రీధరుడి నోరు.
ధన్దుపుర్ింలో త్న్క్క తార్సపడిన్ రాజభటుగల మాద్దరిగా పిడిబాక్కను
చూసి త్డబడి పోవటిం లేదు వారు...

214
 ఎడమచేతికి చాలా దగిరోోకి వచిున్ ఒక వయకిత గుిండెలిా తీవ్రింగా
గాయపర్చేిందుక్క ప్రయత్ాిం చేస్తత, ఎగుడు ద్దగుడుగా వున్ా నేలమీద క్నలు
మెలికపడి, ముిందుక్క తూలాడు శ్రీధరుడు.
గలుోన్ అరిచారా ఆజానుబాహులు. త్న్ చేతిలోని ఒక గిండ్రగడాలిని
అమాింత్ింగా గాలిలోకి ఎతిత అత్ని శిర్ససను ఖిండిించే ప్రయత్ాిం చేశ్నడు
వారిలో ఒకత్ను.
ప్రాణ్యలమీద ఆశ్ను వద్దలేసక్కన్నాడు శ్రీధరుడు... చేతిలోనుించి
జారిపోయిన్ పిడిబాక్కను మరిింత్ గటిాగా పటుగాకోవటానికి ప్రయతిాస్తత కనులు
మూసక్కన్నాడు.
క్షణింలో పదోవింతు క్నలిం గడిచిపోయిన్న గిండ్రగడాలి త్న్ శిర్ససను
ఖిండిించకపోవటింతో కలిగింద్ద అత్నికి ఆశ్ుర్యిం . త్ల తిపిు ప్రకుక్క
చూసేసరికి అగుపిించిన్ దృశ్యిం అత్నిా కర్తవయవిమూఢ్యడిని చేసివేసిింద్ద.
అింద్దవచిున్ అవక్నశ్ననిా సద్దవనియోగపరుచుక్కని, అత్ని ప్రాణ్యలను
బలి తీసక్కనే ఆలోచన్ను విర్మిించుక్కన్ాటుగో అత్నికి దూర్ింగా జరిగారు
ఆజానుబాహులు అిందరూ. త్మ ఆయుధ్యలిా గటిాగా బిగించి పటుగాక్కింట్ట
త్మచుట్టా వున్ా పొదలవైపు చూసతన్నారు.
చూస్తత వుిండగానే ఆ పొదలలోనుించి రివువ రివువన్ దూసక్క
రాసాగాయి. పలుక్కరాళ్ళవలె కఠిన్ింగా వుిండే పచిు వలుగపళ్ళళ....
వర్రిగా అరిచి ముఖాలక్క చేతులిా అడుాపెటుగాక్కన్నారు కొిందరు
ఆజానుబాహులు. ఆయుధ్యలిా వద్దలి దూర్ింగా పరుగులు తీశ్నరు మరి
కొిందమింద్ద.

215
 వలగపళ్ళను విసరుతున్ాద్ద ఎవరో శ్రీధరుడికి అర్థింక్నలేదు. అర్థిం
చేసకోవాలని కూడ్డ అత్ను అనుకోలేదు. అయాచిత్ింగా వచిున్ ఆ అవక్నశ్ననిా
వింటనే సద్దవనియోగ పరుచుక్కన్నాడత్ను. క్రిింద్దనిించి లేచి పెదిపులి మాద్దరి
ఆజానుబాహులమీద విరుచుక్కపడ్డాడు.
వయవధి లభించిన్ మరుక్షణిం దూర్ింగా పారిపోవాలిసన్ ఆ యువక్కడు
అలా ఎద్దరిించ వచేుసరికి నిరివుకణలైపోయారు ఆజానుబాహులు. ఆగక్కిండ్డ
వచిుపడుతున్ా వలగపళ్ళ వరాషనికి తోడుగా అత్ని పిడిబాక్కపోటుగో కూడ్డ
తోడయేయసరికి వేగింగా ద్దగజారిపోయిింద్ద వారి ధైర్యిం.
అింత్క్కముిందే అవత్లికి పారిపోయిన్ వారిని వింటనే అనుసరిించారు.
కనుా మూసి కనుా తెరిచేింత్లో పొదల మధయక్క పోయి అదృశ్యమైన్నరు.
"ఎవరు? అవసర్ సమయింలో దేవత్ల మాద్దరి వచిు న్నుా క్నపాడిింద్ద
ఎవరు??" పిడిబాక్కను దక్షణ హసతింలోకి మారుుక్కింట్ట పెది కింఠింతో
పిలిచాడు శ్రీధరుడు.
ఆజానుబాహులు పారిపోయిన్ వింటనే ఆగపోయిింద్ద వలగపళ్ళ వర్షిం...
చీమ చిటుగక్కుమన్నా పెదిగా వినిపిించేటింత్ నిశ్శబిిం ఆ ప్రదేశ్ననిా
ఆవరిించుక్కన్ాద్ద.
"దయచేసి న్న ఎదుటికి ర్ిండి... న్నుా క్నపాడిన్ిందుక్క కృత్జఞత్లను
తెలియచేసకోనివవిండి..." ర్తిండు అడుగులు ముిందుక్క వేసి, పొదలవింక
పరీక్షగా చూస్తత మరోసారి అరిథించాడు శ్రీధరుడు.
"పారిపోయిన్ దురామరుిలు మరికొింత్మింద్ద సహచరులిా కూడ్డగటుగాక్కని
యికుడికి రాకముిందే ఈ ప్రదేశ్ననిా వద్దలిపెటిాపోవటిం నీక్క క్షేమకర్ిం.

216
వృషభశ్కట చోదక్కడు చావుబ్రతుక్కలోో వున్ాటుగో అగుపిస్తింద్ద... ఇకుడికి
న్నలుగు యోజన్నల దూర్ింలో చిన్ా గ్రామిం ఒకటి వున్ాద్ద... అకుడి వైదుయని
వదిక్క అత్నిా చేర్ుటిం చాలా మించిద్ద..." వింటనే విన్వచిుింద్ద ఒక
గింభీర్కింఠిం.
అద్ద ఎవరిదో గురుత పటాటానికి శ్రీధరుడు చేసిన్ ప్రయత్ాిం వృధ్య
అయిింద్ద. పరుగు పరుగున్ అటుగకేసి పోయిన్ అత్నికి పొదల వనుక ఒకు
పురుగుకూడ్డ అగుపిించలేదు.
"అడగక్కిండ్డ వచిు త్న్ను ఆపద బారినుించి క్నపాడిన్ ఆ అజాఞత్వయకితకి
శిర్సస వించి న్మసురిస్తత వృషభశ్కటిం దగిరికి వచేుశ్నడత్ను.
అజాఞత్ వయకిత చెపిున్టుగోగానే వింటిమీద్ద గాయాల మూలకింగా ప్రాణ్యలు
పోగటుగాక్కనేిందుక్క సిదధింగా వున్నాడు క్రిిందపడి వున్ా దృఢక్నయుడు.
అత్ని ముిందు మోకరిించి అమిత్ింగా దుుఃఖిసతన్ా స్ర్రతమూరితని అనున్య
వాక్నయలతో వూర్డిించబోతూ, అద్దరిపడ్డాడు శ్రీధరుడు.
"నువావ! హేమసిందరీ నువేవన్న!!!" ఆశ్ుర్యిం నిిండిన్ కింఠింతో అింట్ట
సాథుకవులా నిలిచిపోయాడు.
బుగిలమీద్దకి జాలువారుతున్ా భాషుధ్యర్లిా పమిటచెింగుతో
అదుిక్కింట్ట గదిదసవర్ింతో త్ను అకుడికి ఎలా వచిుిందో అత్నికి
తెలియచేసిింద్ద ఆమె.
"న్నుా క్నపాడటిం కోసిం త్న్ ప్రాణ్యలిా బలిపెటాబోయాడు ఇత్ను..."
అింట్ట జరిగన్దేమిటో వివరిించిింద్ద.

217
 చేతిలోని పిడిబాక్కను దట్టాలో దోపుక్కింట్ట వృషభింను అద్దలిించి
శ్కటానికి పూన్నుడు శ్రీధరుడు. నిసేతజింగా పడివున్ా శ్కటచోదక్కడిని మెత్తటి
గడిామీద పరుిండబెటిా హేమసిందరికి ైగగ చేశ్నడు. అజాఞత్వయకిత చెపిున్ మాటలిా
మన్న్ిం చేసక్కింట్ట శ్కటానిా సాధయమైన్ింత్ వేగింతో ముిందుక్క కద్దలిించాడు.
ర్తిండు ఘడియాల త్రువాత్ అత్నికి అగుపిించిింద్ద అజాఞత్వయకిత చెపిున్
క్కగ్రామిం. పగలింతా క్నయకషాిం చేసిచేసి అలిసిపోయి వుిండటింవలో,
చీకటిపడిన్ వింటనే నిద్రలక్క ఉపక్రమిించారు ఆ గ్రామసథలు. చిరుగింటలిా
గలగలలాడిస్తత త్న్ గ్రామింలోకి వచిున్ వృషభ శ్కటానిా గురిించి
పటిాించుకోలేదు.

ఒకుప్రకుగా వింటరిగా వున్ా ఇింటి త్లుపులిా త్టిా యజమానిని నిద్ర

లేపాడు శ్రీధరుడు. అత్ని సహాయింతో గ్రామిం మధయలో వున్ా వైదుయడి గృహానికి
శ్కటచోదక్కడిని తీసక్కపోయాడు.
చిటికెలో గ్రామమింతా వాయపిించిింద్ద ఆ విషయిం. నిద్ర కనులను
నులుముక్కింట్ట గుింపుగా వచిున్ గ్రామసథలిందరి సమక్షింలోను శ్కటచోదక్కని
పరీక్షించి బరువుగా నిట్టారాుడు వైదుయడు.
గాయాలు బలమైన్వి క్నకపోయిన్న, ర్క్నతనిా అధికింగా కోలోువటింవలో
ఇత్ని శ్కిత క్షీణిించిపోయిింద్ద... అదృషాిం బాగుింటే ఒక మాసింలోపుగా
కోలుకోవచుు.. న్న మీద న్మమకిం వుింటే వైదయిం చేసాతను..." అింట్ట శ్రీధరుడి
ముఖింలోకి చూశ్నడు.

218
 ఒక మాసిం రోజులు అకుడే వుిండి శ్కటచోదక్కనికి వైదయిం చేయిించటిం
లోని సాధకబాధకలిా త్రిచి చూసక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
భైర్వి ఆలయ పూజారిని హత్మారిున్ దుిండగీడు కోసిం దేశ్ిం
న్లుమూలలా గాలిించే రాజభటుగలు ఎవరైన్న ఆ గ్రామింలోకి వసేత?
శ్రీధరుడి ఆలోచన్లిా వింటనే అర్థిం చేసక్కని, అత్నికి బదులుగా తానే
సమాధ్యన్ిం యిచిుింద్ద హేమసిందరి.
"ఒకు మాసిం మాత్రమే క్నదు.. న్నలుగు మాసాల వయవధి అవసర్మైన్న
సరే ఇత్నికి పూరిత ఆరోగయిం చేకూరాలి... అిందుక్క ఎింత్ ధన్ిం క్నవాలిస వచిున్న
యిసాతను" అింట్ట త్న్ వది వున్ా ధన్వు సించీలోనుించి దోసెడు బింగారు
న్నణేలను వైదుయనికి అింద్దించిింద్ద.
త్ృపితగా త్ల వూపుతూ అపుటికపుుడు శ్కటచోదక్కనికి చికిత్స
ప్రార్ింభించాడు వైదుయడు. వన్మూలికలిా చూర్ణించేసి అత్ని గాయాలమీద
అింటిించాడు. పరిశుభ్రమైన్ వస్త్రింతో కటుగోకటిా ఏవో కష్టయాలిా అత్ని నోటిలోకి
వింపాడు.
"తెలోవారేసరికి తెలివి వసతింద్ద" అింత్వర్కూ ఇత్నిా మాటాోడిించే
ప్రయత్ాిం చేయవదుి..." అింట్ట శ్రీధరుడికి, హేమసిందరికి త్న్ ఇింటి
వనుకభాగింలో వున్ా చిన్ా పాకను చూపిించాడు.
క్కతూహలిం నిిండిన్ కనులతో త్మవింకే చూసతన్ా గ్రామసథలిందరికీ
న్మసురిించి ఆ పాకలో వున్ా చెకుబలోమీద కూరుున్ాద్ద హేమసిందరి. అకుడ
వున్ా ఒకే ఒక నులకమించానిా శ్రీధరుడికి చూపిించిింద్ద.

219
 అలసిపోయి వుిండటింవలో ఎటుగవింటి అభయింత్రానిా తెలియచేయలేదు
శ్రీధరుడు. మించింమీద మేను వాలిున్ నిమిషింలో నిద్రలోకి జారిపోయాడు.
తూరుుద్దక్కు మరికొద్దిసేపటికి తెలోబడబోతున్ాదన్గా, అత్ని భుజిం త్టిా
నిద్రలేపిింద్ద హేమసిందరి.
"శ్కటచోదక్కనికి తెలివి వచిుింద్ద. ఒక మాసింపాటుగ త్ను ఎకుడికీ
కదలకూడదని వైదుయడు చెపిున్ మాటను అత్నికి వివరిించాను... అిందుక్క
అవసర్మైన్ ధన్ననిా అత్నికి యిచాును.. వృషభశ్కటానిా మన్ిం తీసక్క
పోద్ిం..." అింట్ట అత్నిా ప్రయాణ్యనికి తొిందర్ చేసిింద్ద.
త్న్ మన్సను కలవర్పరుసతన్ా సమసయక్క సమాధ్యన్ిం లభించటింతో
త్ృపితగా త్లవూపి, వృషభాలను శ్కటానికి తొిందర్ చేసిింద్ద.
త్న్ మన్సను కలవర్పరుసతన్ా సమసయక్క సమాధ్యన్ిం లభించటింతో
త్ృపితగా త్లవూపి, వృషభాలను శ్కటానికి పూన్నుడు శ్రీధరుడు.
అింత్క్కముిందే వైదుయనితో మాటాోడి వచిుింద్ద క్నబోలు వింటనే శ్కటింలో
కూరుున్ాద్ద హేమసిందరి.
"త్ర్ళాపురి పెరుమాళ్ళళ కోవల దగిరికి పోవాలి నేను..." అింట్ట అత్నికి
స్తచన్లు యిచిు మెత్తగా పరిచి వున్ా ఎిండుగడిా మీద మేనువాలిుింద్ద.
ధన్దుపుర్ిం నుించి బయలుదేరిన్ద్ద మొదలు ఎకుడ్డ ఆగక్కిండ్డ
ప్రయాణిం చేసతన్ాిందువలో దుముమ,ధూళ్ళతో మలిన్మై వున్ాద్ద ఆమె వదన్ిం...
అయిన్న సరే అపురూపింగా అగుపిసతన్ా ఆమె సౌిందరాయనిా త్నివితీరా వీక్షస్తత
శ్కటానిా న్డిపాడు శ్రీధరుడు... మధ్యయహా సమయానికి శూర్మింగళ్మనే ఒక
గ్రామానిా చేరుక్కని, గ్రామింమధయలో వున్ా ర్చుబిండ దగిర్ శ్కటానిా ఆపాడు.

220
 ***
"రూకలు తీసక్కని భోజన్ిం పెటేా పూటకూటి యిళ్ళళ మా గ్రామింలో
లేవు. తెలిసిన్వారు ఎవరూ లేకపోతే మీక్క భోజన్వసతి ఇచుట లభించదు"
నింమహమాటింగా శ్రీధరుడికి చెపాుడు ర్చుబిండమీద కూరుుని వున్ావారిలో ఒక
గ్రామసథడు.
ప్రయాణపు బడలికతో వడలిపోయిన్ హేమసిందరి వింక చూస్తత,
శ్కటానిా ముిందుక్క కద్దలిించాడు శ్రీధరుడు.
పద్ద ధనువుల దూర్ిం కూడ్డ పోకముిందే పెదిగా పిలిచి, అత్ని దృష్టాని
త్న్కేసి మర్లిించుక్కన్నాడు అటుగగా వస్తత, ర్చుబిండ దగిర్ గ్రామసథడి మాటలిా
ఆలకిించిన్ ఒక బ్రాహముకడు.
ఊర్ధవపుిండరాలను ధరిించి వైషణవ ద్సని మాద్దరి అగపిసతన్నాడత్ను.
యాయవార్ిం చేసి భుకితని గడుపుక్కింటుగన్ాటుగో శుభ్రమైన్ ఒక జోలెను భుజానికి
త్గలిించుక్కని వున్నాడు.
భక్షకోసిం అత్ను త్మను ఆపాడని అనుక్కని విసగు నిిండిన్ కనులతో
అత్నివింక చూశ్నడు శ్రీధరుడు.
"అతిథి మరాయదలు చేయటిం మా గ్రామింలో వారికి అలవాటుగ లేదు.
పరాయివారు ఎవరు గ్రామింలోకి వచిున్న కటుగవుగా మాటాడి పింపిించి వేయటిం
వారికి ఒక వినోదిం.. అన్యధ్య భావిించక్కిండ్డ మీరు న్న ఇింటికి విచేుయిండి. ఈ
రోజుక్క న్న ఆతిధ్యయనిా అింగీకరిించి న్నుా ధనుయడిని చేయిండి..." శ్కటిం
ముిందుక్క వస్తత ఆర్రిరత్ నిిండిన్ కింఠింతో అన్నాడ్డ బ్రాహముకడు.

221
 అత్నిా గురిించి త్పుుగా ఊహిించిన్ిందుక్క సిగుిపడుతూ, శ్కటానిా
అత్ని వనుకే గ్రామిం ఆవలి ప్రకున్ ఒింటరిగా వున్ా పూరిపాక దగిరికి
పోనిచాుడు శ్రీధరుడు.
అలసట అధికమై త్లలు వ్రేలాడవేసతన్ా వృషభాలను అకుడికి దగిరోో
వున్ా చిన్ా నీటిగుింట దగిరికి తీసక్కపోయాడు. కడుపునిిండ్డ నీరు త్రాగన్
త్రువాత్ వాటిని శ్కటపు చక్రాలను కటిా, ఎిండుగడిాని వాటిముిందు పెటాాడు.
వాటి శ్రీరాలను పటిావున్ా సేవద్నిా గడిాపర్కలతో అదుితూ వుిండగా,
మెత్త మెత్తని అడుగులతో అత్నిా సమీపిించిింద్ద హేమసిందరి.
"మన్ పరిసిథతిని గమనిించి అతిథయిం యిచాురుగాని, త్మతోపాటుగ మరో
యిదిరిని భరిించేశ్కిత వారికి లేదు..." శ్కటానికి సమీపింలో వున్ా ఒక
బిండరాయిమీద కూరుుింట్ట మృదుసవర్ింతో చెపిుింద్ద.
శ్కటింలోనుించి ద్దగన్ ఆమెను చూసిన్ వింటనే సాదర్ింగా ఆహావనిించి
లోపలికి తీసక్కపోయిింద్ద బ్రాహముకని భార్య. ఆమె క్నచియిచిున్ వేడినీటితో
సాాన్ిం చేసిింద్ద హేమసిందరి... ఆమె యిచిున్ నేత్ వలువలిా ధరిించిింద్ద.
చినిగపోవటానికి సిదధింగా వున్ా ఆ ముత్క వసాాలు హేమసిందరి
అింద్లిా త్గిించటానికి బదులుగా ద్దవగుణీకృత్ిం చేయటానిా గమనిించి
మెచుుకోలుగా త్లపింకిించాడు శ్రీధరుడు.
"అతిథి అభాయగతులింటే సాక్షాత్ భగవత్ సవరూపులుగా భావిించే ఈ
దింపతులక్క మన్ిం త్పుక్కిండ్డ భార్ిం అవుతాిం... ఏదో ఒకటి చేసి వీరికి మన్ిం
సహాయపడ్డలి..." త్న్ పలుక్కలిా శ్రీధరుడు ఆలకిించటిం లేదని భావిించి
క్నసతింత్ పెదిగా అన్ాద్ద హేమసిందరి.

222
 ఆ మాటలతో ఉలికిుపడి త్న్ చూపులిా మర్లిించుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
ఆదరిించి ఆతిథయిం ఇవవటానికి సిదధపడిన్ ఆ బ్రాహమణ దింపతులక్క
తాము భార్ిం క్నకూడదని అనుక్కింటే చేయవలసిన్ పని ఒకుటే వున్ాద్ద. ఆతిథయిం
యిచిున్ిందుక్క కృత్జఞతాస్తచకింగా ఎింతో కొింత్ ధన్ిం ముటాచెపుటిం... లేద్
సాధయమైన్ింత్ త్వర్గా అకుడినుించి కదలి త్మద్రిన్ తాము వళ్ళళపోవటిం...
అలసటతో త్లలు వ్రేలాడదీసి వున్ా వృషభాలను చూసేసరికి త్మద్రిన్
తాము వళ్ళళపోవడిం వింటనే సాధయపడదని తెలిసివచిుింద్ద అత్నికి.
మంకు రోజయిన్న వాటికి విశ్రింతి ఇచిు తీరాలి...
శ్రీధరుడి ఆలోచన్లు పూరితక్నకముిందే యిింటిలోనుించి విన్వచిుింద్ద ఒక
జేగింట ధవని....
"పూజామింద్దర్ింలోని దైవసవరూపానికి పూజ చేయటిం పూరిత అయి
న్టుగోింద్ద. నైవేదయిం పెటాగానే మన్క్క పిలుపు వసతింద్ద" అింటుగన్ా హేమసిందరి
మాటలు పూరితక్నకముిందే వాకిటిలోకి వచిుింద్ద బ్రాహముకడి భార్య.
"లోపలికి వచిు హార్తిని కనులక్క అదుికోిండి..." అని వారిని
పిలవబోతూ ఎిందుకో ఆగపోయిింద్మె.
ఆమె త్లను ప్రకుక్క తిపిు అలోింత్దూర్ింలో వున్ా వీధివింక చూడటానిా
గమనిించి త్నుకూడ్డ అటుగకేసి చూశ్నడు శ్రీధరుడు.
పాదర్క్షలు కూడ్డ లేక్కిండ్డ పడిపడి వచిుింద్ద ఒక పదున్నరేిండో బాలిక...
బ్రాహముకడి భార్యను చూసి బావురుమని ఏడుస్తత ఆమె గుిండెలమీద
వాలిపోయిింద్ద.

223
 ఆమె ఎవరో, ఎిందుకలా రోద్దసతన్ాదో తెలుసకోవాలన్ా కోరికతో ర్తిండు
అడుగులు ముిందుక్క వేశ్నడు.
అింత్లోనే ఆ ఇింటిద్వర్ింలో ప్రత్యక్షిం అయాయడు బ్రాహముకడు. త్న్
చేతిలో వున్ా కరూుర్హార్తిని అత్నికి, హేమసిందరికి చూపిించాడు.
వకిు వకిు ఏడుసతన్ా బాలికను బలవింత్ింగా త్న్ గుిండెలనుిండి విడదీసి,
ఆ హార్తిని కనులక్క అద్దిింద్ద బ్రాహముకడి భార్య. పమిటటెచెింగుతో ముఖానిా
తుడుస్తత లోపలికి తీసక్కపోయిింద్ద.
"క్నవేటిర్ింగని కృపాకటాక్ష వీక్షణ్యల ఫలిత్ింగా న్నక్క కలిగన్ బిడా...
పేరు తులసి. ఇకుడికి న్నలుగు యోజన్నల దూర్ింలో వుిండే వైక్కింఠపుర్ిం ఆమె
అత్తవారి ఊరు" ఆ బాలికను గురిించి చెబుతూ అతిథులను లోపలికి
ఆహావనిించాడు బ్రాహముకడు.
ఇింటి మధయభాగింలో ర్తిండు చాపలు పరిచిింద్ద బ్రాహముకడి భార్య.
విరిగపోవటానికి సిదధింగా వున్ా ర్తిండు చెకుపీటలను వేసి, మర్రి ఆక్కల విసతళ్ళను
ఆ పీటలమీద వుించిింద్ద.
"క్నలాతీత్మైింద్ద. భోజన్నలు చేసి ప్రయాణ బడలిక తీరేవర్కూ హాయిగా
విశ్రింతి తీసకోిండి" పకునే కూరుుని తాటియాక్కల విసన్కర్రతో విసరుతూ
మృదుసవర్ింతో చెపాుడు బ్రాహముకడు.
సెగలు వలువరిసతన్ా వరి అన్ాము, పెర్టితోటలో క్నసిన్ సొర్క్నయ
కూర్ త్పు మరే యిత్ర్ పద్రాథలు లేని అతి సామాన్యమైన్ భోజన్ిం అద్ద.
ఆదర్ణతో నిిండిన్ ఆ బ్రాహముకడి మాటల వలోనో, మరే యిత్ర్ క్నర్ణ్యల
వలోనో అమృత్తులయింగా అనిపిించిింద్ద శ్రీధరుడికి.

224
 మారు వడిాించమని అడగబోతున్ా అత్నిా కనులతోనే వారిించిింద్ద
హేమసిందరి. బ్రాహముకడు చూడక్కిండ్డ త్ల అడాింగా తిపిుింద్ద.
త్న్ తెలివిక్కువత్న్ననికి సిగుిపడుతూ,త్ృపిత కలిగన్టుగో పెదిగా త్రేన్నుడు
శ్రీధరుడు.
ఇింటివనుక భాగింలో వున్ా నీటితొటిా దగిర్ చేయి కడుగుక్కని వృషభ
శ్కటిం దగిరికి వచేుశ్నడు.
త్న్ను చూసి త్లలు వూపుతున్ా వృషభాలను ఆపాయయింగా పలుకరిించి,
శ్కటిం అడుగుభాగింలో వున్ా అమరికలో మేనువాలాుడు. వింటనే వచిు అత్నిా
ఆవరిించుక్కన్ాద్ద నిద్రాదేవత్. ఒక ఘడియక్నలిం గడిచిన్ త్రావత్ అత్నిా
నిద్రలేపిింద్ద హేమసిందరి.
"వైక్కింఠపుర్ింలో పౌరోహిత్యిం చేసి పొటాపోసక్కనే ఒక బాహముకడికి
యిచిు వివాహిం చేశ్నరు వీళ్ళళ త్మబిడాని. కటాక్ననుకల విషయింలో ఏదో తేడ్డ
వచిు పుటిాింటికి త్రిమిన్టుగో అగుపిస్తింద్ద" అత్ని చెవిదగిర్ నోరుపెటిా
ర్హసయింగా చెపిుింద్ద.
స్ర్ర సహజమైన్ క్కతూహలింతో ఆమె సేకరిించిన్ విషయాలిా విని
బదధకింగా ఆవలిించాడు శ్రీధరుడు. పకుక్క వతితగలో కనులు మూసకోబోతుిండగా,
భుజానిా మరిింత్ గటిాగా అద్దమిింద్మె.
"శ్బిిం చేయక్కిండ్డ వళ్ళళ వాళ్ళ సింభాషణను ఆలకిించు... త్వర్గా వళ్ళళ"
చనువుగా ఏకవచన్ింతో సింబోధిస్తత తొిందర్ పెటిాింద్ద.

225
 చాటుగమాటన్ నిలబడి ఇత్రుల సింభాషణలిా ఆలకిించటిం త్న్క్క ఇషాిం
లేకపోయిన్న, ఆమె మరీ మరీ బలవింత్ిం చేయటింతో, అమరికలో నుించి లేచి
ఇవత్లికి వచాుడు శ్రీధరుడు.
బ్రాహముకడి ఇింటికి ఎడమచేతివైపున్ వున్ా ఒక పున్నాగవృక్షిం క్రిింద
నిలబడి చెవులు రికిుించాడు.
ఇింటి మధయభాగింలో కూరుుని వున్నారు బ్రాహముకడు, అత్ని భార్య.
వారు అగుపిించకపోయిన్న, వారిమాటలు సుషాింగానే అత్ని చెవులక్క
చేరుతున్నాయి.
త్మబిడాక్క పటిాన్ గతిని త్లచుకొని అదేపనిగా దుుఃఖిసతన్ాద్ద బ్రాహముకడి
భార్య.
"యాయవార్ిం చేసేత త్పు పూట గడవని నిరుపేదలమని తెలిసికూడ్డ
గింతెమమకోరికలు కోరితే ఎలా? ఇపుుడు ఏించేసేత మన్ బిడా బ్రతుక్క న్నశ్న్ిం
క్నక్కిండ్డ వుింటుగింద్ద?" అని వాపోతున్ా భార్యను అనున్యిించటానికి
శ్కితవించన్ లేక్కిండ్డ ప్రయతిాసతన్నాడు బ్రాహముకడు.
"అన్నయయిం న్నయయిం అనేమాటలు త్న్క్క అన్వసర్మని అింటోింద్ద మా
అత్తయయ. ఇింకో న్నలుగురోజులోో జరుగబోయే గ్రామదేవత్ కళాయణోత్సవాల
సమయింలో త్మ ఇింటికి చుటాాలు వసాతర్ట... వచిున్ వార్ిందరికీ సేవలు
చేసేిందుక్క సేవక్కలు క్నవాలిట..."
కటాక్ననుకలు ఇవవలేకపోయిన్న, కనీసిం ఉత్సవాలు జరిగే సమయింలో
ఇదిరు సేవక్కలనైన్న పింపిించమని మీతో చెపుమన్ాద్ద. సేవక్కలను

226
తీసక్కరాక్కిండ్డ ఇింటిగడప తొకువదిని అన్ాద్ద" గదిద సవర్ింతో త్ిండ్రికి
తెలియచేసిింద్ద బ్రాహముకడి క్కమార్తత.
"అనుకోని విధింగా అరుగుదెించిన్ ఇదిరు అతిథులక్క కడుపునిిండ్డ
భోజన్ిం పెటాలేని హీన్సిథతి మన్ద్ద.. పూటక్క గతిలేని మన్ిం సేవక్కలు ఇదిరిా
ఎలా పింపిించగలిం...?" వృధ్యభరిత్ సవర్ింతో ప్రశిాించాడు బ్రాహముకడు.
"త్ను చెపిున్టుగో చేయకపోతే న్నుా యిక రానీయరు... త్న్ కొడుక్కు
ఇింకోపిలోను చూసి వివాహిం చేసాతర్ట.." అింటుగన్ా బిడాను కౌగలిించుక్కని
మరిింత్ పెదిగా శోకిించటిం మొదలు పెటిాింద్ద బ్రాహముకడి భార్య.
ఆపైన్ అకుడ నిలువలేకపోయాడు శ్రీధరుడు. తులసి అత్తవారి ఇింటికి
అపుటికపుుడు బయలుదేరి ఆమె అత్తమామల అింతు చూడ్డలన్ాింత్ క్రోథిం
అత్నిా ఆవరిించుక్కింద్ద.
లక్షాధిక్నరులు, కోట్టశ్వరులు, మడిమరాయదలు కలిగయుిండే ధన్వింతులు
త్పు ఆర్ణపు ద్సద్సీలను ఆడబిడాల వింట అత్తవారిింటికి పింపే ఆచార్ిం
మర్తవవరిలోను లేదు. పౌరోహిత్యిం చేసి బ్రతికే సాధ్యర్ణ వయకిత త్మ తాహతుక్క
మిించిన్ కోరికలు కోర్టిం సమర్థనీయమా?
పెదవివిపిు చెపుకపోయిన్న, అత్ని అింత్ర్ింగింలో మెదలుతున్ా మాటలిా
తేలికగా అర్థిం చేసక్కన్ాద్ద వృషభశ్కటిం దగిర్ వున్ా హేమసిందరి.
"బలప్రయోగింతో తులసి క్నపుర్ిం చకుబడదు. ఆడబిడాను ప్రసవిించటిం
కింటే గడ్రాలిగా మిగలిపోవటమే మించిదనే మాట వీరి విషయింలో యథార్థమని
తేలుతున్ాద్ద" అత్ని భుజింమీద చేయివేస్తత అనున్యింగా అన్ాద్ద.

227
 ప్రయాణభార్ింతో డసిసపోయివున్ా త్మను ప్రేమతో ఆదరిించి ఆతిథయిం
ఇచిున్ ఆ బ్రాహమణ క్కటుగింబానికి వచిున్ ఇబబింద్దని త్లుచుక్కన్ా కొదీి అధికిం
క్నసాగింద్ద శ్రీధరుడి హృదయ వేదన్.
"వీరి కష్టానిా చూస్తత చేత్క్ననివాడిలా నిలబడిపోవటిం న్నక్క న్చుటిం
లేదు. వీరికి మన్ిం సహాయపడలేన్పుుడు యికుడ వుిండటిం అన్వసర్ిం. ఈ
రాత్రికి వూరిబయట క్నలక్షేపిం చేద్ిిం. స్తరోయదయిం అవగానే మన్ద్రిన్
వళ్ళళపోద్ిం" త్లలిా వించి త్న్ చేతులిా గోరాడుతున్ా వృషభాలను ముదుి చేస్తత
త్న్ నిర్ణయానిా వినిపిించాడు.
ఎదురు చెపుక్కిండ్డ అిందుక్క అింగీకరిించవలసిన్ హేమసిందరి, ఆ
మాటలు త్న్క్క న్చున్టుగో నొసలు విర్వటింతో ఆశ్ుర్యిం కలిగింద్ద అత్నికి.
"ముకూు మొగిం తెలియని మన్లిా ఆదరిించి ఆత్థయిం యిచిున్ ఈ
బ్రాహముకడికి సహాయిం చేయాలి..." అింటుగన్ా ఆమె మాటలిా ఆలకిించేసరికి
మరిింత్ అధికిం అయిింద్ ఆశ్ుర్యిం.
వృషభశ్కటింలో వరిగడిా మాటుగన్ ద్చివుించిన్ త్న్ న్నణేలమూటను
తీసి అత్ని ముిందుించిింద్ద హేమసిందరి. మాటలతో చెపువలసిన్ అవసర్ిం
లేక్కిండ్డనే ఆమె అభప్రాయానిా అవగత్ిం చేసక్కని చిన్ాగా న్వావడు శ్రీధరుడు.
"ఆడపిలో వింట అత్తవారిింటికి అర్ణపు ద్సద్సీలను పింపిించటిం
మాటలు క్నదు. పనిచేయవలసిింద్ద పద్ద పద్దహేను ద్దన్ములే అయిన్న,పింపిించిన్
వారిని జీవిత్క్నలమింతా పోష్టించవలసిన్ బాధయత్ ఈ బ్రాహముకడి మీద
పడుతుింద్ద. నువువ ఇవవజూపుతున్ా ధన్ిం అిందుక్క సరిపోతుింద్?" అింట్ట

228
తులసి అత్తవారు కోరిన్ కోరికలోని అసహజతావనిా ఆమెకనులక్క కటేాటటుగో
వివరిించాడు.
అింత్దూర్ిం ఆలోచిించలేక పోయిన్ిందుక్క నొచుుక్కన్ాద్ద హేమసిందరి.
త్ను అనుక్కన్ా పనికి మొదటిలోనే అడాింకి ఎదుర్యేయసరికి
చిన్ాబోయిింద్ద ఆమె వదన్ిం.
"అయితే మన్ిం వీరికి సహాయిం చేయలేమా? అభింశుభిం తెలియని ఆ
బిడాబ్రతుక్క అన్నయయిం క్నక్కిండ్డ ఆపలేమా?" చెమమగలిోన్ కనులిా ఎతిత అత్ని
ముఖింలోకి చూస్తత అడిగింద్ద.
"అిందుక్క ఒకుటే మార్ిిం వున్ాటుగా న్నక్క గోచరిసతన్ాద్ద..." తీవ్రింగా
ఆలోచిసతన్ాటుగో ముఖింపెడుతూ అన్నాడత్ను.
ప్రాణిం లేచివచిున్టుగో అనిపిించిింద్ద క్నబోలు "ఏమిటద్ద? ఏమిటా
మార్ిిం?" ఆత్రుత్ నిిండిన్ కింఠింతో అడిగింద్మె.
"రేపు చీకటిపడే వేళ్లో వైక్కింఠపురానిా చేరుక్కని, ధన్దుపుర్ింలోని
సేన్నపతుల వారి క్కమారుడికి పటిాన్ గతినే తులసి అత్తమామలక్క పటిాించటిం,
ఈ సమసయక్క సరైన్టుగవింటి పరిష్టుర్ిం. తాహతు మిించిన్ కోరికలు కోర్క్కిండ్డ
అడుాకోగలిగే మార్ిిం బలప్రయోగిం ఒకుటే..."
అత్నేదో గపు ఆలోచన్ చెపుతాడని ఆశిించి ఆత్రుత్గా ఎదురు చూసిింద్ద
హేమసిందరి.
అత్ని మాటలిా పూరితగా ఆలకిించేసరికి కోపింతో కింద్దపోయిింద్ద ఆమె
వదన్ిం.

229
 "ఎపుుడు చూసిన్న ఎవరినో ఒకరిని హిింసిించాలనే ఆలోచన్ త్పు
మరోమాట నీ మన్సలో మెదలదు" అింట్ట ముఖానిా పకుక్క తిపుుక్కన్ాద్ద.
కోపిం ఆమె అింద్నిా ర్తటిాింపు చేసతన్ాదని అన్బోయి, ఆ మాటలు
ఆమెను మరిింత్ ర్తచుగడతాయేమోన్న్ా భయింతో చిన్ాగా న్వివ, మౌన్ింగా
వుిండిపోయాడు అత్ను.
న్నలుగు నిమిష్టలు కూడ్డ గడవకముిందే త్గిపోయిింద్ద హేమసిందరి
కోపిం.
"ఈ క్కటుగింబానికి ఎింతోకొింత్ సహాయిం చేయాలని న్నక్క అనిుస్తింద్ద.
బలప్రయోగపు మాటలిా మరిచిపోయి, ఏదైన్న ఉపాయిం చెపుు" అని భుజింమీద
చేయివేసి బ్రతిమాలుక్కన్ాద్ద.
ఆమె సామీపయిం త్న్ హృదయింలో ఏదో అలజడిని రేపటిం మొదలుపెటేా
సరికి, అత్యవసర్మైన్ పని అపుుడే గురుతవచిున్టుగో దూర్ింగా జరిగాడు శ్రీధరుడు.
అత్ను పెదవివిపిు మాటాోడటిం మొదలు పెటాకముిందే ఇింటి లోించి బయటికి
వచిు వారిని చూశ్నడు బ్రాహముకడు.
"విశ్రింతి తీసక్కింట్ట వుింటార్ని అనుక్కింటుగన్నాను. మా ఇింటి
వాతావర్ణిం మీక్క అింత్ న్చిున్టుగోగా అగుపిించడింలేదు.." చిరున్వువ న్వువతూ
వారిని పలుకరిించాడు.
హృదయింలోని బాధను బలవింత్ింగా ద్దగమ్రింగుక్కని అత్ను అింత్
సవచఛింగా ఎలా న్వవగలుగుతున్నాడో శ్రీధరుడికి అింతుబటాలేదు.
"భోజన్ిం అయిన్ త్రావత్ ఎింతోసేపు విశ్రింతి తీసకోలేదనేమాట
వాసతవమే...మీరు మీ సహధర్మచారిణితో ఏదో ఇబబింద్దని గురిించి త్ర్ెన్ భర్ెన్

230
పడుతున్ాటుగో అనిపిించి ఇకుడే నిలబడిపోయాము..." సాధయమైన్ింత్ మృదువుగా
అత్ని పరిసిథతిని గురిించి సింభాషణ ప్రార్ింభించటానికి ప్రయతిాించాడు.
మన్స విపిు త్న్ బిడాక్క ఎదురైన్ కష్టానిా గురిించి చెపుక్కింటాడని
ఎదురు చూసిన్ శ్రీధరుడిని ఆశ్నభింగమే కలిగింద్ద.
గాఢింగా నిట్టారిు ఆకసింవైపు చూశ్నడత్ను.
"ఆ క్నవేటిర్ింగని న్ముమక్కని జీవితానిా వళ్ళదీసతన్నాము మేము. నీట
ముించిన్న పాలముించిన్న ఆ ర్ింగడిదే భార్ిం..." ముకతసరిగా చెపుతూ
వనుతిరిగాడు ఇింటిలోకి వళ్ళళపోవటానికి.
పురుషప్రయత్ాిం అనేమాటను గురిించి ఆలోచిించక్కిండ్డ బాధయత్ల
న్నిాటినీ భగవింతుడిమీదే నెడుతున్ా ఆ బ్రాహముకడిని వన్కిు తిపిు పరుషింగా
మాటాోడ్డలని అనిపిించిింద్ద శ్రీధరుడికి.
తులసికి వచిున్ కష్టానిా ఆ గ్రామింలోని పెదిలిందరికీ తెలియజేసి
వారిద్వరా ఏదో ఒక పరిష్టుర్ మారాినిా ఎనుాకోక్కిండ్డ,క్నవేటిర్ింగని పేరుమీద
చేతులు ముడుచుక్కని కూరోువటిం సబబా?
మాటాోడక్కిండ్డ వుింటే శ్రీధరుడు ఆ బ్రాహముకడితో వాద్దించటిం మొదలు
పెడతాడని అనుమాన్ిం కలిగింద్ద క్నబోలు, చటుగక్కున్ అత్నిా పటుగాక్కని వన్కిు
లాగింద్ద హేమసిందరి.
"మన్ిం వింటనే ఇకుడినుించి వళ్ళళపోతున్నాిం...శ్కటానిా సిదధిం చేయి
నేను ఇింటిలోని వారికి చెపిు వసాతను" అింట్ట అత్నికి ఒకపనిని పుర్మాయిించి,
బ్రాహముకడి వనుకనే లోపలికి వళ్ళళింద్ద.

231
 బ్రాహముకడి ఇలాోలికి, వారి బిడా తులసికి వీడోులు పలికి ఆమె వలుపలికి
వచేు సమయానికి వృషభాలను పూనిు శ్కటానిా సిదధిం చేశ్నడు శ్రీధరుడు.
ఆశీరావద పూర్వకింగా దక్షణహసాతనిా ఎతితన్ ఆ బ్రాహమణోత్తముడికి న్మసురిించి
ముిందుక్క కద్దలిించాడు.
పొలిమేర్లను అధిగమిించి త్ర్ళాపురి మార్ిింవైపు శ్కటానిా
మర్లుబోతున్ా సమయింలో అత్నిా నిలవరిించిింద్ద హేమసిందరి.
"త్ర్ళాపురికి క్నదు ఇపుుడు మన్ిం పోవలిసింద్ద...వైక్కింఠపురానికి" అత్ని
పకునే సరుిక్కని కూరుుింట్ట వలోడిించిింద్ద.
ఆశ్ుర్యింతో నోటమాట రాక ఆమెవింకే చూస్తత వుిండిపోయాడు
శ్రీధరుడు.
"తులసికి వచిున్ కషాిం తీరాలింటే వైక్కింఠపుర్ింలోని గ్రామదేవత్
ఉత్సవిం పూరిత అయేయటింత్వర్కూ ఆమె అత్తవారిింట పనిచేయటానికి అర్ణపు
ద్సీలు క్నవాలి... బయటివారిని పిలిసేత జీవిత్క్నలమింతా పోష్టించవలసి
వసతిందని నువువ అన్న్నావు...అవున్న ?" అత్ని భావాలతో త్న్క్క ఏ మాత్రిం
నిమిత్తిం లేన్టుగో అడిగింద్ద హేమసిందరి.
ఆమె ఆలోచన్ ఏమిటో అర్థిం చేసకోవటానికి ప్రయతిాస్తత త్లవూపాడు
శ్రీధరుడు.
"అర్ణపు ద్సీగా నేను వళ్ళళ తులసి అత్తవారిింట పనిచేసాతను...అవసర్ిం
తీరిన్ వింటనే న్న ద్రిన్ నేను వళ్ళళపోతాను" నికుచిుగా త్న్ నిర్ణయానిా అత్నికి
వినిపిించి, ఇక ఆ విషయింలో ఎటుగవింటి వాదన్న చేయటిం త్న్క్క ఇషాింలేన్టుగో
ముఖానిా పకుక్క తిపేుసక్కన్ాద్ద ఆమె.

232
 సముద్రపు లోతును, స్త్రీ హృదయానిా అించన్న వేయటిం అసింభవమనే
మాట ఒకటి గురుతక్కవచిు ఎదురు చెపుక్కిండ్డ శ్కటానిా వైక్కింఠపుర్ిం వైపు
న్డిపిించాడు శ్రీధరుడు.
కొింత్ విరామిం లభించివున్ాిందు వలో ఉతాసహింగా అడుగులు వేశ్నయి
వృషభాలు. చీకటి పడుబోతున్ా సమయింలో వైక్కింఠపురానిా చేరుక్కన్నాయి.
గ్రామమధయింలో వున్ా గ్రామదేవత్ ఆలయిం దగిర్ తులసి అత్తవారిని గురిించి
విచారిించి మరో పావుఘడియ త్రువాత్, ఒక మధయర్కపు పెింక్కటిింటి ముిందు
శ్కటానిా ఆపాడు శ్రీధరుడు.
ముఖద్వర్ిం ముిందు నిలబడి అసర్సింధయ సమయమని కూడ్డ
చూసకోక్కిండ్డ ఇరుగు పొరుగమమలతో ముచుటాోడుతున్ాద్ద ఒక లావుపాటి
మధయవయసురాలు. త్మ వాకిటిముిందు ఆగన్ శ్కటానిా చూసి ప్రశ్నార్థకింగా
నొసలు విరిచిింద్మె.
త్న్ ఒింటిమీద ఆభర్ణ్యలనిాింటినీ మూటగా కటిా ధన్పు సించీతోపాటుగ
శ్కటింలోని గడిాక్రిింద ద్చిపెటిాింద్ద హేమసిందరి. బిండిమీద్దనుించి ద్దగ ఆమెక్క
విన్యింగా న్మసురిించిింద్ద.
"ఎవరు మీరు? ఎవరు క్నవాలి మీక్క?" వేళ్క్నని వేళ్లో ఆతిథయిం
ఇవవమని అడుగుతారేమోన్ని అనిపిించిింద్ద క్నబోలు, దురుసగా ప్రశిాించిింద్ద
తులసి అత్తగారు.
"మీ కోడలిగారి పుటిాింటినిించి వచాును. ఉత్సవ సమయింలో మీక్క
చేదోడు వాదోడుగా వుిండమని న్నుా పింపిించారు" తానెవరో విడమరిచి
చెపుతూ, ఒకపకుగా అగుపిించిన్ చీపురును తీసక్కని, వీధివాకిలిని శుభ్రిం

233
చేయటిం మొదలు పెటిాింద్ద హేమసిందరి. ఆమె వూహిించని విధింగా త్న్ను
కూడ్డ ఒక సేవక్కడికిింద మారుుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
శ్కటానిా ఒకపకుగా నిలిపి, వృషభాలను చక్రాలక్క కటిావేశ్నడు. పరాయి
ఇళ్ళలోో మగపనివారు చేయవలసిన్ పనులను గురిించి త్న్క్క పూరితగా తెలిసిన్టుగో
ఇింటి వనుక భాగింలోని బావిదగిరికి వళాళడు.
ఆశ్ుర్యిం నిిండిన్ కనులతో అదేపనిగా చూసతన్ా ఇరుగమమల వింక
సగర్వింగా చూసి ఇింటిలోకి వళ్ళళపోయిింద్ద తులసి అత్తగారు.
బావిచెింత్న్ వున్ా పెది పెది నీటితొటెాలు ర్తిండిింటినిిండ్డ నీటిని
తోడిపోశ్నడు శ్రీధరుడు.
వీధివాకిలిని శుభ్రించేసి నీరు చలిోింద్ద హేమసిందరి. సింధయ ముగుిలతో
వాకిలిని సిింగారిించి లోపలికి వచిుింద్ద. "మేము తీసక్కవచిున్ శ్కటింలో రేపు
మీ క్కమారులవారిని శూర్మింగళ్ిం పింపిించిండి... మా అమామయిగారిని
వింటబెటుగాక్క ర్మమని చెపుిండి" అని తులసి అత్తగారికి సలహా ఇస్తత, వింటిింటి
గుమమింలో నిలబడిింద్ద.
అింటుగ క్నబటిా ఆమెను లోపలికి రానీయలేదు తులసి అత్తగారు. అింటో
గనెాలను, పాత్రలను తెచిు గుమమిం అవత్ల పడవేసిింద్ద.
"శుభ్రింగా తోమి పసపునీటిని జలాోలి... శుభ్రత్ న్నక్క ముఖయిం" సేవక్కల
చేత్ సేవలు చేయిించుకోవటానికి అలవాటుగ పడివున్ాద్నిలా అధిక్నర్యుత్ మైన్
కింఠింతో ఆదేశిించిింద్ద.
"గూటోో దీపిం వలిగించగానే నోటిలో ముదిపెటుగాకోవటిం మాక్క బాగా
అలవాటుగ... ఎకుడ్డ ఆగక్కిండ్డ ప్రయాణిం చేయటింవలో ఆకలి బాగా వేస్తింద్ద.

234
త్వర్గా వింట చేయిండి త్ల్లో..." బావికి ఆవలివైపున్ వున్ా కటెాపేళ్ళ గుటాలను
చకుగా సరిిపెడుతూ బిగిర్గా ఆమెక్క చెపాుడు శ్రీధరుడు.
ఆ మాటలక్క పెద్ివిడ నొచుుక్కింటుగిందేమోన్ని భయపడిింద్ద
హేమసిందరి.
"పిలవని పేర్ింటిం మాద్దరి వచిున్వాడివి, వించిన్ త్ల ఎత్తక్కిండ్డ పని
చేసకోక ఆ వర్రిఅరుపులు దేనికి?" కోపింగా చూస్తత శ్రీధరుడిని అడిగింద్ద.
అధికింగా శ్రమపడటింవలో ఆమె ముఖింమీద ప్రత్యక్షిం అయివున్ా సేవద
బిిందువులిా చూస్తత చిన్ాగా న్వావడు శ్రీధరుడు.
"నీక్క నేను ముిందుగానే చెపుతున్నాను... నీ మూలకింగా ఇకుడ ఏదైన్న
అలోరి జరిగతే మాత్రిం నేను సహిించను..." త్ర్ెన్తో అత్నిా బెద్దరిస్తత
వింటపాత్రలను శుభ్రిం చేసేిందుక్క ఉదుయక్కతరాలైింద్ద హేమసిందరి.
పుటిా బుదెధరిగన్ త్రువాత్ న్ృత్యిం చేయటిం త్పు మరో శ్నరీర్క శ్రమ
ఏదీ చేయటిం ఎరుగని ఆమెక్క క్నసతింత్ కషామనే అనిపిించిింద్ద ఆ పని.
పావుఘడియ గడిచిన్ త్రువాత్ ముించుక్కరానే వచిుింద్ద ప్రమాదిం.
వింట ఇింటిలో నుించి బయటికి తొింగచూసి ముక్కుమీద వేలు వేసక్కన్ాద్ద
తులసి అత్తగారు.
"పని చేయటానికి వచాువా లేక మా ఇింటిలో పడి తేర్గా భోజన్ిం
ఆర్గించటానికి వచాువా? ర్తిండు విఘడియలోో పూరితక్నవాలిసన్ పనిని మూడు
ఘడియలు గడిచిన్న పూరితచేయకపోవటింలో నీ ఉదేిశ్యిం ఏమిటి?" గ్రామదేవత్
ఉత్సవాలోో వుపయోగించే కొముమబూరా మాద్దరి వికృత్సవర్ింతో నోటికి వచిున్టుగో

235
మాటాోడిింద్ద. ఆమె అింత్ దురుసగా మాటాోడుతుిందని అనుకోలేదు
హేమసిందరి. చేసతన్ా పనిని ఆపి అలాగే చూస్తత వుిండిపోయిింద్ద.
"గటుగామీద్ద గింగాన్మమలా అలా గుడోపుగించి చూసాతవేమిటే? పని
పూరితచేసే ఆలోచన్ వున్ాద్ లేద్?"భూత్ిం మాద్దరి విరుచుక్క పడుతున్ా తులసి
అత్తగారిని వింటనే సముద్యిించాడు అింత్వర్కూ మౌన్ింగా నిలబడిన్
శ్రీధరుడు.
"కొత్త ప్రదేశ్ిం క్నవటింవలో పనిలో వేగిం కనిపిించటింలేదు....ఇింటోో
సింధయదీపాలు వలిగించి మీరు సిదధకిండి త్ల్లో.... చిటికెలో దగిర్వుిండి పూరిత
చేయిసాతను ఈ పనిని..." అింట్ట హేమసిందరిని పకుక్క జర్గమని ైగగచేశ్నడు.
అర్వీర్ భయింకరులని పేరుపొింద్దన్ ధన్దుపుర్ ర్క్షకభటుగలిా,
రాజభటుగలిా న్గర్మింతా పరుగులు తీయిించిన్ ఆ యువక్కడు త్న్ జీవిత్మింతా
వింటపాత్రలను శుభ్రిం చేయటింలోనే గడిపిన్టుగో పద్దనిమిష్టలోో పని
పూరితచేయటానిా గమనిించి ఆశ్ుర్య చకితురాలైింద్ద హేమసిందరి.
విపణి వీధినుించి అపుుడే బ్బర్మాడి తీసక్కవచిున్ కొత్తపాత్రల మాద్దరి
త్ళ్త్ళ్ మెరిసిపోతున్ా వింటగనెాలనిాటిని గుమమిం ముిందు వరుసలో పేరిు
యజమానురాలిని పిలిచాడు శ్రీధరుడు.
"పసపునీళ్ళళ జలుోకొని మైల ఏమైన్న వుింటే తొలగించుకోిండి" అని
హెచురిస్తత ఇింటి ముిందుభాగింలోకి వళాళడు.
ఆ ఊరికి చివరిభాగింలో వుిండే ఒక గృహసథ ఇింటికి ఏదో శుభక్నర్యిం
జరిపిించటిం కోసిం వళ్ళళ అపుుడే తిరిగవచాురు ఇింటి యజమాని, అత్ని
క్కమార్ ర్త్ాిం.

236
 విన్యవిధేయత్లతో త్మక్క సావగత్ిం చెపిున్ యువకమూరితని చూస్తత
విసతబోయారు వారిదిరూ.
త్నెవరో, అకుడికి ఎిందుక్క వచాుడో ముకతసరి మాటలతో వారికి
చెపాుడు శ్రీధరుడు.
వారి భుజాలమీద వున్ా త్ిండువాల మూటలిా ఇింటిలోకి చేరాుడు.
పాదప్రక్షాళ్న్క్క నీరు అింద్దించాడు. సవయింగా త్డి అద్ది నులకమించాలమీద
కూరుుిండజేశ్నడు. వింట యిింటిలో వున్ా యజమానురాలిని హెచురిించి
మించితీర్థిం ఇపిుించాడు.
"ఇటుగవింటి సమరుథడైన్ సేవక్కడిని పింపిించగలిగ వుిండికూడ్డ, ఇింత్
వర్కూ బీదఅరుపులు అరిచిన్ మీ వియయింక్కడిని క్షమిించకూడదు... బుద్దధచెపిు
తీరాలిసిందే..." లోగింతుతో త్న్ అకుస వడలగ్రకిుింద్ద తులసి అత్తగారు.
ఉన్ా న్నలుకక్క ముిందువేసేత కొిండన్నలుక ఎగరిపోయిన్టుగో, త్న్ విన్య
విధేయత్లు తులసి త్ిండ్రికి మరినిా బాధలు తెచిు పెటాబోతున్ాటుగో అర్థమై,
అప్రయత్ాింగా పిడికిళ్ళళ బిగించి, అింత్లోనే త్న్ను తాను
సముద్యిించుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
"అలసిపోయి వచిున్ మీరు మాటలతో క్నలక్షేపిం చేస్తత కూరోుకిండి.
రేపు మా అమామయిగారిని తీసక్కరావాలి... స్తరోయదయిం క్నకముిందే మన్ిం
ప్రయాణిం అవావలి..." అింట్ట వారిని హెచురిించాడు.
"అిందుక్క గ్రామింలో అడిగ వేర్తవవరినో శ్కటానిా న్డిపేిందుక్క
పిలిపిసాతము. నువువ వళ్ళటానికి వీలుపడదు, నీక్క చేతినిిండ్డ పని వున్ాద్ద"
నింమహమాటింగా అత్నికి చెపిుింద్ద తులసి అత్తగారు.

237
 బరువైన్ బరిశెలిా, పదునైన్ కర్వాలానిా ఉపయోగించి ఉపయోగించి
క్నయలు క్నచివున్ా త్న్ హసాతలతో ఆమెనోటిని అద్దమితే ఎలా వుింటుగిందో అని
ఆలోచిసతన్ా శ్రీధరుడి వనుాత్టిాింద్ద హేమసిందరి.
త్న్ ఆలోచన్లిా త్న్లోనే అదుముక్కింట్ట, వృషభశ్కటిం దగిరికి
వళాళడు శ్రీధరుడు.
త్లను వించి త్న్గుిండెలిా ఆబగా త్డమటిం మొదలు పెటిాన్ వృషభాల
కటుగోవిపిు బావిదగిరికి తీసక్కపోయి నీరుపెటాాడు... వరిగడిా పర్కలతో వాటి
శ్రీరాలను తుడిచి శ్కటిం దగిరికి తీసక్కవచాుడు. పెింపుడు జింతువుల మాద్దరి
అత్ని వనుకే ఆన్ిందింగా అడుగులు వేసతన్ా ఆ వృషభాలను చూసి
మెచుుకోలుగా త్లవూపిింద్ద హేమసిందరి.
అర్థఘడియ త్రువాత్ వారిదిరికీ ఇింటివనుక విసతళ్ళళ వేసి భోజన్ిం
పెటిాింద్ద తులసి అత్తగారు.
"మీ చేతివింట అదభత్ిం త్ల్లో.... ఇటుగవింటి వింటక్నలిా, ఇింత్వర్కూ
నేను రుచి చూడలేదు..."అని మెచుుక్కింట్ట ఆర్గించాడు శ్రీధరుడు.
చూస్తత చూస్తత విండగానే న్లుగురు తిన్వలసిన్ ఆహారానిా త్నొకుడే
తిని, ఇింక్న త్న్క్క చాలదన్ాటుగో ముఖింపెటాాడు.
అింత్క్కముిందు తులసి త్ిండ్రిగారి ఇింటిలో అత్నిా హెచురిించిన్
కనులతోనే ైగగల చేసిింద్ద హేమసిందరి. అత్ను పటిాించుకోకపోవడింతో చేతిని
జాచి అత్ని తొడను గటిాగా గచిుింద్ద.
అయిన్నసరే ఆగలేదు శ్రీధరుడు.

238
 "బిండెడు చాకిరీ చేయిించుకొని కడుపునిిండ్డ తిిండి పెటాడ్డనికి బాధ
పడుతూ వుింటారు అనేకమింద్ద. సేవ చేసేవారికి తిిండిపెటాడిం చేత్క్ననివారికి
సేవక్కలు ఎిందుకో న్నక్క అర్థింక్నదు.
మన్ తులసమమ ఇలుో అటుగవింటిద్ద క్నకపోవటిం నిజింగా మన్
అదృషాిం..." ఖాళ్ల అయిన్ పాత్రలవింక్న త్న్వింక్న మారిు మారిు చూసతన్ా
తులసి అత్తగారికి వినిపిించేటటుగో పెదికింఠింతో అన్నాడు.
వింటిింటి అవత్లి గుమమింలో నిలబడిన్ ఆ యిింటి యజమానికి పరిసిథతి
అర్థమైపోయిింద్ద. "అత్ని మాటలోో అసత్యిం ఏమీలేదు. చాకిరీ చేసిన్వారికి
కడుపునిిండ్డ భోజన్ిం పెటాడిం చేత్క్నలేదని ఊళ్ళళ ఎవరికైన్న తెలిసిిందింటే మన్
పరువు మటిాకొటుగాక్కపోతుింద్ద... వింటనే అత్నికి ఏదో ఒక పద్రాథనిా
వడిాించు..." లోగింతుకతో భార్యను హెచురిించాడు.
విండిన్ పద్రాథలనీా అపుటికే అయిపోవడిం వలో, అటకమీద పిిండి వింట
పాత్రలిా అత్నిచేత్ కిింద్దకి ద్దింపిించిింద్ద తులసి అత్తగారు.
త్ృపితగా ఆర్గించి హాయిగా త్రేన్నుడు శ్రీధరుడు.
"పిిండివింటలు చాలా బాగున్నాయి త్ల్లో... మన్ వృషభాలక్క కూడ్డ రుచి
చూపిసేత సింతోషింగా మన్క్క సేవలు చేసాతయి" అింట్ట పటెాడు వింటక్నలిా
తీసక్కపోయి వృషభాలచేత్ తినిపిించాడు.
త్న్ చూపులకే గనుక మాన్వులిా మసిచేసే శ్కిత వుిండివుింటే, అత్నిా
అపుటికే అనేకసారుో భసమరాసిగా మారిువుిండేద్ద తులసి అత్తగారు.
త్న్క్క త్న్ పెనిమిటికి, త్న్ క్కమారుడికి కూడ్డ లేక్కిండ్డ మొత్తిం
ఆహారానిా అతితేలికగా ఆర్గించగలిగన్ అత్నికి బుద్దధ ఎలా చెపాులో ఆలోచిస్తత,

239
ఖాళ్ల అయిన్ పాత్రలనిాటినీ మరోసారి బయటపెటిా శుభ్రిం చేయమని
అదేశిించిింద్ద.
త్మ విసతళ్ళను పెర్టితోటలో దూర్ింగా పడవేసి, గబగబా ఆ పాత్రల
దగిరికి పోబోతున్ా హేమసిందరిని వారిించి, ఇింకోసారి వాటిని మిలమిల
మెరిసిపోయేటటుగో తోమాడు శ్రీధరుడు.
"కడుపునిిండ్డక కొద్దిసేపైన్న విశ్రింతి తీసకోవాలి. తీసకోక్కిండ్డ
పనిలోకి ద్దగతే ఆహార్ిం అతిత్వర్గా జీర్ణమై తిరిగ ఆకలివేసతింద్ద. అయయగారు
భుజిించాక ఏమైన్న మిగలితే న్నుా పిలవిండి త్ల్లో" అని హెచురిించి
వృషభశ్కటిం దగిర్కి వచాుడు.
నోరు తెరిచి మంకుమాట మాటాోడితే, సరాసరి వింట ఇింటిలోకి వచిు
ఆహార్పాత్రల దగిరే కూరుుింటాడని భయపడిింద్ద తులసి అత్తగారు.
శ్బిిం క్నక్కిండ్డ వింటపని ముగించి త్న్ భర్తక్క, బిడాక్క వడిాించిింద్ద.
త్నుకూడ్డ ఆర్గించి నిశ్శబిింగా వింట ఇింటి త్లుపులిా మూసివేసిింద్ద.
వృషభశ్కటపు ముిందుభాగింలో మేనువాలిున్ శ్రీధరుడి పకునే కూరుుని
అత్ని ముఖింలోకి పరిశీలన్గా చూసిింద్ద హేమసిందరి.
"నేను సృష్టాసతన్ా గిందర్గోళ్ిం మూలకింగా తులసికి ఎటుగవింటి
యిబబిందీ ఎదురుక్నదు... ఆమె సఖశ్నింతులతో క్నపుర్ిం చేసకోవాలనే నీ
కోరికక్క ఏ విఘాము కలుగదు... అన్వసర్మైన్ ఆలోచన్లతో నీ మన్సను
కలత్ బెటుగాకోక్క... హాయిగా నిద్రపో..." నోరు తెరిచి అడగకముిందే ఆమె
మన్సలోని ప్రశ్ాలక్క సమాధ్యన్ిం యిచేుశ్నడత్ను.

240
 అత్ని భుజింమీద చేయివేసి గటిాగా అద్దమిింద్ద హేమసిందరి. త్న్
సింతోష్టనిా ప్రకటిించేిందుక్క అింత్కింటే ఇింకేిం చేయాలో తెలియక. అత్ను
తీసే కూనిరాగాలిా ఆలకిస్తత మరికొద్దిసేపు అకుడే గడిపి శ్కటిం వనుక
భాగింలోకి వళ్ళళ విశ్రమిించిింద్ద.
వృషభాలను మరోసారి పరామరిశించి త్నుకూడ్డ నిదుిర్క్కపక్రమిించాడు
శ్రీధరుడు. రాక్షసడి మాద్దరిగా పనిచేయటిం వలో చిటికెలో ఒళ్ళళ తెలియక్కిండ్డ
పోయిింద్ద అత్నికి. స్తరోయదయిం క్నకముిందే నిదుర్ కనులను నులుముక్కింట్ట
ఇింటిముిందుక్క వచిుింద్ద తులసి అత్తగారు.
అలసిపోయిన్ శ్రీధరుడు తెలోవారేద్క్న నిద్రలేవడని ఆమె ఉదేిశ్యిం. అరిచి
కేకలు పెటిా అత్నిా తీవ్రాతి తీవ్రింగా నిింద్దించాలని ఆమె కోరిక...
అపుటికే వాకిలిని శుభ్రించేసి, కళాళపి చలిోింద్ద హేమసిందరి. మహారాజ
భవన్నలముిందు త్పు మర్తకుడ్డ కనిపిించన్టుగవింటి అిందమైన్ ముగుిలతో
వీధివాకిలిని అలింకరిించిింద్ద.
"వింటపాత్రలు బయట పెటాిండమామ... నిద్రలేచిన్ మరుక్షణిం ఆవురావు
మింట్ట తిిండికి త్యార్వుతాడు... కడుపు నిిండకపోతే ముిందు న్నుా తినేసాతడు.
ఆ త్రువాత్ మిమమలిా..." తులసి అత్తగారివింక ఓర్గా చూస్తత నిద్రలేవగానే
శ్రీధరుడు చేయబోయే పనులిా వివర్ింగా చెపిుింద్ద.
బాసిపటుగో వేసక్కని శ్రీధరుడి భోజన్ిం చేసిన్ పదధతి కనులముిందు మెదలి
విపరీత్మైన్ ఆత్రుత్క్క గురి అయిింద్ద తులసి అత్తగారు. పరుగులాింటి న్డకతో
లోపలికి వళ్ళళపోయిింద్ద.

241
 ఆమె ఆిందోళ్న్ను గమనిించి చిరున్వువ న్వువక్కింటుగన్ా హేమసిందరిని
కౌగలిించుక్కని బుగిలిా ముద్ిడ్డలన్ా కోరికను అతిబలవింత్ింగా
అదుముక్కింట్ట బిండిలోనుించి ద్దగాడు శ్రీధరుడు.
అదే సమయింలో ఉత్తరీయానిా భుజాలనిిండ్డ కపుుక్కింట్ట ఇింటిముిందు
ప్రత్యక్షిం అయాయడు తులసి మామగారు.
"పడమటి వీధిలో ర్త్ాశ్రేష్టి భవింతి వుింటుగింద్ద. నువువ వింటనే వళ్ళళ
ఆయన్ నిద్రనుించి మేలునేవర్కూ భవింతిముిందు నిలబడు.
మేలుని ఆయన్ బయటికి వచిున్ త్రువాత్ న్న మాటగా ఒక
శ్కటచోదక్కడిని పింపిించమని అరిథించు...మీ అమామయిగారిని నేనే వింటబెటుగాక్క
వసాతను" అని ఆదేశిించాడు.
త్ను అకుడ లేని సమయింలో చాలా జాగ్రత్తగా వయవహరిించమని
హేమసిందరికి ైగగచేసి వీధిలోకి వచాుడు శ్రీధరుడు.
గ్రామదేవత్ కళాయణోత్సవాలు దగిర్ పడుతూిండటిం వలో క్నబోలు
చుటాాలతో, పక్నులతో కళ్కళ్లాడిపోతున్నాయి గ్రామింలోని ఇళ్ళనీా.
న్వువలతో, కేరిింత్లతో తెలోవార్కముిందే యిళ్ళముిందు గింతులు
వేసతన్నారు పిలోలు.
ఠీవిగా అడుగులు వేసతన్ా శ్రీధరుడిని ఆపి యక్షప్రశ్ాలు అనేకిం వేశ్నరు
అనేకమింద్ద గ్రామసథలు.
"త్ిండ్రీ కొడుక్కలు ఇదిరూ కలిసి సింపాద్దించిన్న సఖింగా బ్రత్కటానికి
వీలు కనిపిించని పరిసిథతి... వియయింక్కడిా బెద్దరిించి సేవక్కలిా పిలిపిించుకోవటిం

242
విచిత్రింగానే వున్ాద్ద..." మొహమాటిం లేక్కిండ్డ త్మ అభప్రాయాలను
వలోడిించారు వారిలో కొిందరు.
ఉబికివసతన్ా దర్హాసానిా బలవింత్ింగా అణిచిపెటుగాక్కింట్ట పడమటి
వీధిలో ర్త్ాశ్రేష్టి సౌధిం ముిందుక్క వళాళడు శ్రీధరుడు. అకుడ పనివారికి త్నెవరో
చెపుుక్కని శ్రేష్టిగారి కోసిం ఒకపకుగా నిలుచున్నాడు.
స్తరోయదయిం అయిన్ అర్ధఘడియక్క సౌధింలో నుించి బయటికి వచిు
అత్నికి దర్శన్ిం యిచాుడు ర్త్ాశ్రేష్టి.
అత్ని విన్ాపానిా ఆలకిించి విసగునిిండిన్ ముఖింతో ఒక సేవక్కడిని
అత్నితో పింపిించాడు.
గ్రామదేవత్ ఆలయింముిందు నిలబడి భయభక్కతలతో అమామవారికి
దిండింపెటుగాక్కన్నాడు ఆ సేవక్కడు...
"అనుగ్రహిసేత అనిా కోరికలిా తీరుసతింద్ద ఈ త్లిో... ఆగ్రహిం వచిుిందింటే
అధుఃపాతాళానికి అణిచివేసతింద్ద" న్డుముమీద చేతులు వేసకొని నిలబడిన్
శ్రీధరుడితో అన్నాడు.
ఆ గ్రామదేవత్ పేరేమిటో, ఆమె శ్కితసామరాథయలు ఎటుగవింటివో అత్ని
నోటివింట విన్నలని అనిపిించిింద్ద శ్రీధరుడికి ... మాటలతో క్నలక్షేపిం చేస్తత
అకుడే నిలబడితే తులసి మామగారికి ఆగ్రహిం వసతిందనే అనుమాన్ిం కలిగ,
గబగబా త్లవించాడు... చేతులు జోడిించి న్మసురిించబోతుిండగా,
ఆలయగోపురానిా అింత్క్కముిందే ఎకుడో చూసిన్టుగోగా అనిపిించిింద్ద.
జఞపితకి తెచుుక్కనే ప్రయత్ాించేసే వయవధి అత్నికి లభించలేదు. ఆ ఆలోచన్
అత్నిలో అడుగుపెడుతున్ా సమయింలోనే చెవులు చిలుోలు పడిపోయేటటుగో

243
ఆలయిం వనుకభాగింలో నుించి అత్ని కరేణింద్రియాలక్క స్క్నయి పెది పెది
అరుపులు.
ఉలికిపాటుగను కపిుపెటుగాక్కింట్ట ర్త్ాశ్రేష్టా సేవక్కడితో సహా అత్ను
ఆలయ వనుకభాగింలోకి వళ్ళళసరికి అగుపిించిింద్ద పెది గుింపు.
"చనిపోయాడు... ర్త్ాశ్రేష్టా మనుమడు అమమవారి నూతిలోపడి ప్రాణ్యలు
పోగటుగాక్కన్నాడు..." ఆిందోళ్న్ నిిండిన్ కింఠింతో బిగిర్గా అరుసతన్నారు వారిలో
అనేకమింద్ద.
అడుాగా వున్ా వార్ిందరీా పకుక్క నెడుతూ ముిందుక్క పోయిన్ శ్రీధరుడికి
అగుపిించిింద్ద పాతాళ్లోక్ననికి ద్రితీసేటింత్ లోతుగా వున్ా పెది నూయి.
"వరాషలు పడని న్డి వేసవిక్నలింలో న్నలుగు తాడిచెటో లోతు వుింటాయి
నీళ్ళళ. ఇపుుడు ఎింత్ లోతుింటాయో చెపులేిం. ఆకతాయి పిలోలతో చేరి
నూతిమీద్దకి ఎక్నుడు ర్త్ాశ్రేష్టా మనుమడు... నీటిలోపడి చాలా సమయిం
అయిింద్ద."
న్డుము ఎతుతవున్ా అడుాగోడ దగిర్ నిలబడి ఆిందోళ్న్ నిిండిన్ కింఠింతో
అన్నాడు ఒక వృదధ గ్రామసథడు.
ఆ మాటలిా ఆలకిించిన్ మరుక్షణిం శ్రీధరుడిని అకుడే వద్దలి త్న్
యజమాని కోసిం పరుగుతీశ్నడు ర్త్ాశ్రేష్టా సేవక్కడు.
ఆ అడుాగోడ అించుమీద చేతులువేసి లోపలికి తొింగచూడబోయిన్
శ్రీధరుడిని వింటనే అడుాక్కన్నాడు అకుడే వున్ా మరో వృదుధడు.

244
 "కళ్ళళ తిరిగ లోపలికి పడ్డావింటే ప్రాణ్యలతో పైకి రాలేవు... న్ర్బలిని
క్నింక్షించే నూయి ఇద్ద... సింవత్సరానికి కనీసిం ఒకరినైన్న బలి తీసక్కని
తీరుతుింద్ద" అింట్ట వన్కిు లాగాడు.
ఎకుడో అటాడుగున్ అగుపిసతన్ా నీటిమీద ఏదో ఆక్నర్ిం
గలగలలాడుతున్ాటుగో అనిపిించిింద్ద శ్రీధరుడికి.
అనిపిించిన్ త్రువాత్ అిందరి మాద్దరిగా మాటలు చెవుతూ, కేకలు వేస్తత
నిలబడటిం అత్నికి చేత్క్నలేదు.
త్న్ భుజాలిా పటుగాక్కన్ా వృదుధడి చేతులిా వద్దలిించుక్కని, త్నేిం
చేసతన్నాడో అకుడివార్ిందరికీ అర్థిం అయేయలోపుగా అడుాగోడ మీద్దకి ఎకేుశ్నడు.
"అయయయోయ! ఏమిటి ఈ అఘాయిత్యిం? ఆగు న్నయన్న...ఆగు"
ఆిందోళ్న్ నిిండిన్ కింఠింతో అరిచాడు అత్నిా ఆపిన్ ఆ వృదుధడు.
ఆ మాటలు త్న్ చెవులక్క చేర్కముిందే అమాింత్ింగా నూతిలోకి
దుమిక్నడు శ్రీధరుడు.
కనుామూసి కనుా తెరిచేటింత్లో అటాడుగుక్కపోయి త్ిండువాల మూట
తాకిన్టుగో పెదిశ్బిింతో నీటిని తాక్నడు. ఊపిరి ఆగపోయిన్ అనుభూతి కలిగింద్ద
అత్నికి ఆ అదటుగ క్నర్ణింగా.
కనులు బైరుోకమిమ, మైకిం ముించుక్క వసతన్ాటుగోగా కూడ్డ అనిపిించిింద్ద.
పళ్ళబిగువున్ ఆ బాధలనిాటినీ భరిస్తత నీటిలో మునిగాడు. చేతులిా
వడింగా జాచి నూయి లోపలిభాగానిా త్డిమాడు.
ర్తిండు నిముష్టల అన్ింత్ర్ిం అత్ని చేతులక్క త్గలాడు సుృహ కోలోుయి
నీటి అడుగుభాగానికి జారిపోతున్ా ర్త్ాశ్రేష్టా మన్వడు.

245
 జీవిం లేన్టుగో వ్రేలాడబడిపోయిన్ ఆ బుడత్డిని ఎడమచేతితో గుిండెలక్క
అదుముక్కింట్ట,అతివేగింగా పైకి వచాుడు శ్రీధరుడు.
అదేపనిగా నీటిని తాగటింవలో వుబిబపోయిింద్ద ఆ బిడాడి ఉదర్ిం.
వింటనే ఆ నీటిని వడలగ్రకిుించి, గుిండెలను గటిాగా అదమకపోతే అత్ను
జీవిించటిం అసింభవిం.
ఆక్నశ్ింలోని చుకుమాద్దరి ఎింతోదూర్ింలో అగుపిసతన్ా నూయి పై
భాగిం వింక చూస్తత తీవ్రమయిన్ ఆలోచన్లోో చిక్కుక్కపోయాడు శ్రీధరుడు.
చేయివేసేత జారిపోయేటింత్ నునుపుగా వున్నాయి నూతిగోడలు.
త్న్ింత్ట తానుగా పైకి చేరుక్కనే ప్రయత్ాిం చేయటిం క్కదర్దు.
గింగాళాలు మాద్దరి నోళ్ళను తెరిచి గావుకేకలు పెటాటిం త్పు, నూతిలో
దూకిన్ మనిష్టకి ఏదో ఒకవిధింగా సాయపడ్డలనే ఆలోచన్ రావటింలేదు
నూతిచుట్టా గుమికూడి వున్ా పౌరులక్క.
ఆలసయిం జరిగేకొద్ది త్న్ చేతులోో వున్ా బిడాడి పరిసిథతి విషమిించి
పోతుిందేమోన్న్ా భయింతో త్నుకూడ్డ గింతు చిించుక్కని కేకలు పెటాాడు
శ్రీధరుడు.
"త్రాటిని తీసక్కవచిు లోపలికి వదలిండి... ఏదయిన్న పొడుగాటి తాడును
వింటనే తీసక్కర్ిండి..." అింట్ట పై భాగింలో గుమికూడిన్ వారిని
హెచురిించాడు.
మరో పద్దక్షణిక్నలు గడిచిన్ త్రువాత్ కూడ్డ వారు త్న్ అరుపులిా అర్థిం
చేసక్కన్ా లక్షణ్యలను ప్రదరిశించకపోవడింతో ముించుక్క వచేుసిింద్ద అత్నికి
విపరీత్మైన్ కోపిం.

246
 "ఈ బిడిాడికి ఏదైన్న జరిగతే అిందుక్క మీరే బాధుయలు అవుతారు. నేను
పైకి వచిున్ మరుక్షణిం మీ అిందరి అింతూ చూసి తీర్తాను..." అని అింట్ట,
నునుపుగా వున్ా గోడలమీద పటుగాచికిుించుక్కనే ప్రయత్ాిం ప్రార్ింభించాడు.
అింత్లోనే అత్ను ఎదురుచూడని విధింగా క్నలసర్ుిం మాద్దరి మెలికలు
తిరుగుతూ వచిు అత్నిమీద పడిిందక లావుపాటి చేింతాడు.
"చివరిభాగింలో వున్ా వుచుుముడిని నీ న్డుముక్క బిగించుకో...
త్వర్గా... త్వర్గా బిగించుకో..." నూతి లోపలికి వింగుతూ పెది కింఠింతో
అరిచాడు ఎవరో పుణ్యయతుమడు.
ఒకుక్షణిం కూడ్డ ఆలసయిం చేయక్కిండ్డ ఆ త్రాటిని త్న్ న్డుముక్క
చుటుగాక్కని ర్త్ాశ్రేష్టా మన్వడిని మరిింత్ గటిాగా గుిండెలక్క అదుముక్కన్నాడు
శ్రీధరుడు.
ఎకుడో నూయి అడుగుభాగింలో వున్ా మనిష్టకి వినిపిించేటింత్ బిగిర్గా
అర్వగలగటమే క్నదు, ఎింత్టి బరువునైన్న అవల్లలగా పైకి చేదుకోగలిగన్
బలానిాకూడ్డ కలిగ వున్నాడు, త్రాటిని నూతిలోకి వద్దలిన్ పుణ్యయతుమడు.
పదే పద్దక్షణిక్నలోో క్షేమింగా పై భాగింలోకి చేరాుడు శ్రీధరుడిని.
త్న్ గుిండెలమీద్ద బుడత్డిని అిందుకోబోయిన్ పౌరులిా తీక్షణ
వీక్షణ్యలతో బెద్దరిించి దూర్ింగా నెటిావేస్తత,నూయిపకునే బిండరాయిమీద బిడాను
పరుిండబెటాాడు శ్రీధరుడు.
"వైదుయడిని పిలిపిించిండి. ఇపుటికైన్న తెలివి తెచుుక్కని మీ గ్రామవైదుయడిని
వింటనే ఇకుడక్క తీసక్కర్ిండి" అని వార్ిందరీా హెచురిస్తత బిడాడి ఉదర్ింలో
చేరిన్ నీటిని వడల గ్రకిుించాడు.

247
 వన్మూలికలున్ా పేటికను గటిాగా పటుగాక్కని గ్రామవైదుయడు ఆ
ప్రదేశ్ింలోకి వచేు సమయింలో కనులు తెరిచి చూశ్నడు ర్త్ాశ్రేష్టా మన్వడు.
తీవ్రమైన్ దుుఃఖింతో త్లోడిలిోపోతూ ఒకపకుగా నిలబడివున్ా ర్త్ాశ్రేష్టాకి
అత్నిా అింద్దించి, త్మ చుట్టా వున్ా పౌరులవైపు తిరిగాడు శ్రీధరుడు.
"నూతిలోకి త్రాటిని వద్దలి ఈ బిడాడికి ప్రాణద్న్ిం చేసిన్ పుణ్యయతుమడు
ఎవరు?" వార్ిందరివింక్న పరిశీలన్గా చూస్తత ప్రశిాించాడు.
పద్దక్షణ్యలు క్నదుగద్, పద్దనిముష్టలు గడిచిన్న లభించలేదు అత్ని
ప్రశ్ాక్క సమాధ్యన్ిం.
అవసర్ సమయింలో త్రాటిని తీసక్కవచిు నూతిలోని వారిని బయటికి
లాగాలన్ా ఆలోచన్ చేసిింద్ద ఎవరో ఎింత్ ఆలోచిించిన్న అర్థింక్నలేదు అకుడి
పౌరులక్క.
ఒకరి ముఖాలు మంకరు చూసక్కింటుగన్ా ఆ పెదిమనుషుల న్ిందరినీ
నోటికి వచిున్ కఠిన్మయిన్ మాటలతో తీవ్రింగా నిింద్దించాడు శ్రీధరుడు.
అలా చేయటింవలో త్న్క్క ఆయాసిం కలగటమే త్పు, వారిలో ఎటుగవింటి
మారుు రాదని అర్థమై, మెలిోగా ఇింటిద్రి పటాాడు.
ర్త్ాశ్రేష్టాకి త్మ అవసరానిా వివరిించి శ్కట చోదక్కడితో అత్ను తిరిగ
వసాతడని, వచిున్ వింటనే ప్రయాణిం ప్రార్ింభించవచునీ అనుక్కింటుగన్నాడు
తులసి మామగారు.
అత్ను ఒింటరిగా రావటానిా గమనిించేసరికి వచేుసిింద్ద ఆయన్క్క
కోపిం.

248
 "అపుచెపిున్ పనిని వద్దలి వీధులవింట వాహాయళ్ళకి వళాళవా? అసలు నీ
వుదేిశ్యిం ఏమిటి?" అత్ను చెపుబోయిన్ మాటలిా వినిపిించుకోక్కిండ్డ పెది
కింఠింతో నిింద్దించటిం మొదలు పెటాాడు.
బావిదగిర్ చేసతన్ా ఏదో పనిని సగింలోనే వద్దలి ఇింటిముిందుక్క
పరిగెతుతక్క వచిుింద్ద హేమసిందరి.
ఆమెను చూసేసరికి మరిింత్ అధికిం అయిపోయిింద్ద ఆ బ్రాహముకడి
కోపిం.
"చెపిున్ పనిని చేయక్కిండ్డ వీధులవింట తిరిగవచాుడు ఇత్డు...చేసతన్ా
పనిని వద్దలేసి విింత్ చూడటానికి వచాువు నువువ... మీ ఇదిరూ పనిదింగలు,
మీక్క తిిండిపెటాటిం శుదధ దిండగ... మీకింటే నోరు వాయి లేని ఆ పశువులే చాలా
న్యిం" అింట్ట ర్తచిుపోయాడు.
సరైన్ క్నర్ణిం లేక్కిండ్డ అత్ను త్మను తిటిాపోసతన్ాిందుక్క
కిించితుతకూడ్డ బాధపడలేదు హేమసిందరి. ఆ మాటలక్క కినిసి శ్రీధరుడు అత్ని
మీద్దకి పోతాడని భయపడిింద్ద.
"అన్వసర్మైన్ నిిందలిా నెతితమీద వేసక్కని నేర్సథడి మాద్దరి నిలబడటిం
నీక్క అలవాటైపోయిన్టుగో న్నక్క అనిపిస్తింద్ద. ఈయన్క్క ఇింత్ కోపిం వచేు పని
నువువ ఏిం చేశ్నవ్?" శ్రీధరుడి సమీపింలో నిలబడి అత్నికి మాత్రమే
వినిపిించేటటుగో ర్హసయింగా అడిగింద్ద.
"ఊరివాళ్ళ సొముమలతో పిండుగ చేసకోవాలని అనుక్కనే ఈ
పెదిమనిష్టకి ర్త్ాశ్రేష్టాని ఒపిుించి శ్కట చోదక్కడిని తీసక్కరాలేదని కోపిం
వచిుింద్ద. అపర్ క్కబ్బరుడైన్ ఆ శ్రేష్టాని తిటేా ధైర్యింలేక, న్నుా

249
ఆడిపోసక్కింటుగన్నాడు..." ఊబికి వసతన్ా న్వువను అణిచి పెటుగాకోవటానికి విఫల
ప్రయత్ాిం చేస్తత చెపాుడు శ్రీధరుడు.
గఁయ్ గఁయ్ మని కేకలు పెడుతున్ా బ్రాహముకడికి వినిపిించలేద్
మాటలు. వింట ఇింటిలోనుించి విసవిసా వసతన్ా అత్ని భార్యక్క వినిపిించాయి.
వినిపిించిన్ వింటనే భద్రక్నళ్ళ మాద్దరి త్నుకూడ్డ అత్నిమీద విరుచుక్క
పడబోతూ, ఎిందుకో చటుగక్కున్ నోటిని అదుముక్కన్ాద్ద ఆమె.
గటిాగా అదుముకోవడమే క్నదు, పమిటచెింగును భుజాల చుట్టా
కపుుక్కని ఒకపకుగా ఒద్దగపోయిింద్ద.
"ఏమైింద్ద ఈమెక్క? ఏదైన్న మింత్రిం చద్దవి వాకబింధిం చేశ్నవా?"
ఆమెవింక ఆశ్ుర్యింగా చూస్తత ప్రశిాించిన్ హేమసిందరి చేతిని గటిాగా అద్దమి
వీధివైపు చూపిించాడు శ్రీధరుడు.
మింద్ద మార్భలిం వన్ాింటి వసతిండగా, బింధుమిత్రులిందరూ చుటుగాముటిా
అడుగులు వేసతిండగా కొడుక్కను, కోడలిా వింటబెటుగాక్కని, త్న్ మన్మడితో సహా
ఆ ఇింటిముిందుక్క వచాుడు ర్త్ాశ్రేష్టా.
"నీ వియయింక్కడు పింపిించిన్ సేవక్కడు ఈరోజు న్న వింశ్ననిా
నిలబెటాాడు. నిలువతుత బింగార్ిం ఇచిున్న అత్ని ఋణిం తీరుుకోలేను... అత్ని
పాద్లక్క న్మసురిించి కృత్జఞత్లు తెలియ చేసకోవటానికి వచాును..." నోరు
తెరిచి ఆశ్ుర్యింగా చూసతన్ా బ్రాహముకడితో అన్నాడత్ను.
అన్టింతో ఆగలేదు... స్తటిగా శ్రీధరుడి ముిందుక్క వచిు చేతులు
జోడిించాడు. త్న్ మన్వడితో అత్ని పాద్లను తాకిించాడు.

250
 ఒకరి వనుక ఒకరుగా త్న్ముిందుక్క వసతన్ా ఆయన్ పరివారానిా చూసి
ఒకిింత్ బిడియపడ్డాడు శ్రీధరుడు.
"మీరు కృత్జఞత్లు తెలియచేసకో వలసిింద్ద న్నక్క క్నదు.. సరైన్
సమయింలో త్రాటిని నీటిలోకి వద్దలి న్నుా బయటికి లాగన్ పుణ్యయతుమడికి.
ముిందుగా అత్ను ఎవరో, ఎకుడ వుింటాడో తెలుసకోిండి" అన్నాడు శ్రీధరుడు.
త్న్ మన్వడిని చుటుగాముటిాన్ ప్రమాదిం త్పిుపోయిిందని తేటతెలోమైన్
మరునిముషింలోనే ఆ పుణ్యయతుమడిని గురిించి తెలుసక్కనే ప్రయత్ాిం చేసిన్టుగో
అత్నికి చెపాుడు ర్త్ాశ్రేష్టా.
"పరాయి గ్రామానికి చెింద్దన్ ఎవరో ఇదిరు నూతిదగిర్కి వచిు నీక్క
త్రాటిని అింద్దించిన్టుగోగా న్నక్క తెలిసిింద్ద. నువువ బయటికి రాగానే వారు
అవత్లికి వళ్ళళపోయార్ట...ఎింత్ వతికిన్న అగుపిించలేదు..." అింట్ట
బ్రాహముకడివైపు తిరిగాడు.
ర్త్ాశ్రేష్టా అింత్టి మనిష్ట త్న్ ఇింటిముిందుక్క రావటమే క్నక్కిండ్డ, త్ను
తిటిాపోసతన్ా సేవక్కడిని పొగడతలతో ముించివేయటానిా చూసి బిత్తర్పోతున్నాడు
ఆ పెదిమనిష్ట.
ఈ క్షణింలో ఈ మహనీయుడికి నీ ఇింటి చాకిరీనుించి శ్నశ్వత్ విముకిత
కలిగించదలుచుక్కన్నాను. అిందుక్క నీక్క ధన్ిం క్నవాలో, అత్నికి బదులుగా
మరో సేవక్కడు క్నవాలో వింటనే తేలియజేయి..." అన్నాడు ర్త్ాశ్రేష్టా.
ఏమని సమాధ్యన్ిం ఇవావలో అర్థింక్నక నీళ్ళళ న్మలటిం మొదలు పెటాన్
బ్రాహముకడికి వింటనే ైగగచేసిింద్ద అత్ని భార్య.

251
 "అనుకోని విధింగా వచిున్ ఈ అవక్నశ్ననిా వదులుకోవదుి మన్ిం...
ధన్ననేా కోరుక్కింద్ిం... జీవితాింత్ిం హాయిగా బ్రతికేిందుక్క అవసర్మయిన్నిా
బింగారున్నణేలను అడుగుద్ిం..." అత్ని చెవి దగిర్గా నోరు పెటిా ర్హసయింగా
బోధిించిింద్ద.
ర్హసయమని ఆమె అనుక్కన్ాద్దగాని, ఆ మాటలు శ్రీధరుడి కరేణింద్రియాలక్క
చేర్నే చేరాయి.
ఎనిా బింగారున్నణేలను అడిగన్న అపుటికపుుడు తెపిుించి ఆ
ఇింటిగుమమింలో రాశిగా పోయిించేిందుక్క సిదధింగా నిలబడిన్ ర్త్ాశ్రేష్టా వింక్న,
పరాయివారి కష్టానిా త్మక్క అనుకూలింగా మారుుకోవటానికి త్పన్ పడుతున్ా
తులసి అత్తమామల వింక్న మారిు మారిు చూస్తత త్ల విద్దలిించాడత్ను.
అయాచిత్ింగా వచిున్ ధన్ననిా చూసక్కన్ాకొదీి అధికమైపోతుింద్ద వారి
అహింక్నర్ిం.
త్మక్క అటుగవింటి అదృషాిం కలగటానికి క్నర్క్కరాలైన్ తులసిని
గౌర్వింగా చూసక్కనే లక్షణ్యలు వారిలో అగుపిించటిం లేదు. వారి మన్ససలలో
పాదుక్కని వున్ా అతాయశ్ను తొలగించి, తులసి జీవితానిా బాగుచేయాలనే
కోరికతో వచాుడు త్ను... ఆ పని పూరితగాకముిందే త్ను అవత్లికి
వళ్ళళపోకూడదు.
త్న్ సహధర్మచారిణి చెపిున్ మాటలక్క సింబర్ింగా త్లవూపుతూ తులసి
మామగారు ర్త్ాశ్రేష్టా దగిరికి చేరుకోకముిందే అడుాపులో వేశ్నడు శ్రీధరుడు.
"గ్రామదేవత్ కళాయణమహోత్సవాల సమయింలో ఈ ఇింటికివచేు
చుటాాలక్క సేవ చేయటింకోసిం పింపిించబడిన్వాడిని నేను.

252
 ఉత్సవాలు పూరిత అయేయటింత్వర్కూ ఇకుడినుించి కద్దలే ఆలోచన్ న్నక్క
లేదు.
"న్న కర్తవయిం నేను నిర్వహిించటానికి మీరు ధన్ిం ఇవవజూపాలిసన్
అవసర్ిం లేదు... మీ విత్ర్ణ గుణ్యనికి న్న న్మససలు..." అింట్ట త్న్
నిర్ణయానిా అపుటికపుుడే ర్త్ాశ్రేష్టాకి వినిపిించాడు.
ఎదుటి మనిష్ట ముఖింలోకి చూసిన్ వింటనే అత్ని మాన్సిక పరిపకవత్ను
అించన్న వేయగల శ్కిత ర్త్ాశ్రేష్టాకి వున్ాద్ద. ఆ శ్కిత మూలకింగానే
వయవసాయింలోను, వాయపార్ింలోను అమిత్ింగా ధన్ననిా సింపాద్దించుకోగలిగాడు
అత్ను.
ఎనిా చెపిున్న, ఎింత్గా బ్రతిమిలాడిన్న శ్రీధరుడి నిర్ణయిం మార్దని
ఇపుుడు అవగత్ిం అయిింద్ద అత్నికి. త్న్ క్కమారుడిచేత్, కోడలిచేత్ అత్ని
పాద్లక్క న్మసురిింపజేసి, మారు మాటాడక్కిండ్డ వనుతిరిగాడత్ను.
త్మ చేతులక్క అింద్దన్టేో అింద్ద అింత్లోనే మటుగమాయిం అయిపోయిన్
సవర్ణన్నణేల సించులను మన్సలో త్లచుక్కింట్ట, అలా జర్గటానికి క్నర్క్కడైన్
శ్రీధరుడిమీద క్నరాలు మిరియాలు నూరిింద్ద తులసి అత్తగారు.
"పద్దమింద్దకి సరిపడే తిిండిని నువువ ఒకుడివే ఆర్గించటిం త్పు,
ఆర్గించిన్ తిిండికి సరిపడే పని ఏిం చేసతన్నావ్?" అని విరుచుక్కపడిింద్ద.
చేజారిపోయిన్ బింగారున్నణేల మూటలిా త్లుచుక్కని ఆమె అలా
అకుసను వళ్ళగ్రక్కుతున్ాదని తెలుసక్నబటిా అధికింగా ఆలోచిించలేదు
శ్రీధరుడు.

253
 "మీరు పెటిాన్ తిిండికి సరిపడే పని న్నక్క చూపిించిండి. చేయకపోతే
అపుుడు నిింద్దించిండి. వటిా పుణ్యయనికి నోరు పారేసకోవడిం మించిద్దక్నదని
ఎవరో చెపుతుిండగా విన్నాను..." విన్యవిధేయత్లు నిిండిన్ కింఠింతో మెలిోగా
అన్నాడు.
ఎింత్గా విన్యవిధేయత్లిా ప్రదరిశించిన్న ఆ మాటలోో ఇమిడి వున్ా
హెచురికను వింటనే గమనిించి, ఒకుక్షణింపాటుగ శిలా విగ్రహమైపోయిింద్ద
తులసి అత్తగారు.
అింత్లోనే తేరుక్కని ఏదో అన్టానికి సిదధపడబోతుిండగా ఆమెచేతిని
పటుగాక్కని లోపలికి తీసక్కపోయాడు ఇింటియజమాని.
కలలో జరిగన్టుగో ఒకద్ని వనుక ఒకటిగా జరిగపోతున్ా ఆ
సింఘటన్లిా ఆశ్ుర్యిం నిిండిన్ కనులతో చూస్తింద్ద హేమసిందరి.
"నువవింటే ఈ గయాయళ్ళగింపక్క అసహయిం కలిగింద్ద. ఏదో ఏదో ఒక
కఠిన్మైన్ పని అపుగించి నినుా కష్టాలపాలు చేసి తీరుతుింద్ద" ఆిందోళ్న్ నిిండిన్
కింఠింతో శ్రీధరుడితో అన్ాద్మె.
చిన్ాగా న్వివ ఆమె భుజిం త్టాాడు శ్రీధరుడు. ఎటుగవింటి కష్టాన్ాయిన్న
ఎదురోువటానికి త్ను సిదధింగానే వున్ాటుగో ఆమెక్క తెలియచెపుబోతుిండగా,
వడివడిగా అడుగులు వేస్తత అత్ని దగిరికి వచాురు బ్రాహమణ దింపతులు.
"మన్ గ్రామానికి దక్షణద్దశ్లో వున్ా అడవికి పోయి విసతళ్ళళ క్కటుగాక్కనే
ఆక్కలిా కోసక్కరావాలి. అడవిమధయలో వున్ా కొిండవాగు దగిర్ చకుటి దర్భలు
లభసాతయి. ర్తిండు మూడు మాసాలక్క సరిపోయే దర్భలిా సేకరిించుక్క రావాలి."
వింటనే బయలుదేరి చీకటి పడేలోగా ఈ పనులిా పూరిత చేయాలి."

254
 దృఢసవర్ింతో త్న్ భర్తకింటె ముిందుగా త్నే అత్నికి పనులిా
అపుచెపిుింద్ద బ్రాహమణి.
"దక్షణద్దశ్లో వున్ా అడవిలోకి పోవాలా? దక్షణ ద్దశ్లోక్న?" వున్ాటుగోిండి
తీవ్రమైన్ ఆిందోళ్న్క్క గురిఅవుతూ ర్తటిాించి అడిగింద్ద హేమసిందరి.
త్ను చేయవలసిన్ పని ఏమిటో తెలిసిన్ వింటనే విన్యింగా త్లవూపి
వనుతిర్గబోతున్ా శ్రీధరుడికి ఆశ్యరాయనిా కలిగించిింద్ద ఆ ప్రవర్తన్.
"విసతళ్ళళ క్కటుగాక్కనే ఆక్కలిా కోసక్కరావటానికి, దర్భలిా ఏర్క్క
రావటానికి దక్షణద్దశ్గా బయలుదేర్కూడదని నియమిం ఏదైన్న వున్ాద్?"
చిన్ాగా న్వువతూ ఆమెని ప్రశిాించాడు.
"అకుడ... ఆ ద్దశ్లో న్ర్మాింసపు రుచిమరిగన్ మహావాయఘ్రిం ఒకటి
మాటుగవేసి వున్ాదని ఇింద్క ఎవరో అనుక్కింటుగింటే విన్నాను. ఆరితేరిన్
వేటగాళ్ళళ కూడ్డ ఆహుతి అయిపోయార్ట. ఆ ద్దశ్ను పూరితగా విసరిెించార్ట
గ్రామసథలిందరూ..." కింపిసతన్ా కింఠింతో చెపిుింద్ద హేమసిందరి.
త్మ నోటివింట వలువడిన్ మాటలిా ఎటిా పరిసిథతులోోను వనుతీసక్కనే
అలవాటుగ త్మక్క లేదన్ాటుగో నిఠారుగా నిలబడివున్ా బ్రాహమణ దింపతుల వింక
చూస్తత మరోసారి న్వావడు శ్రీధరుడు.
అింత్క్కముిందు హేమసిందరి త్లపోసిన్టుగో కఠిన్నతి కఠిన్మైన్ పనులిా
అపుగించి త్న్ను కష్టాలపాలు చేయాలని మాత్రమే అనుకోవటింలేదు ఆ
పుణయదింపతులు...
త్మ కోరికలక్క అడుాగా నిలిచిన్ త్న్ను పూరితగా అడుాతొలగించుకోవాలని
నిర్ణయిించుక్కన్నారు.

255
 "వదుి...ఈ పనికి నీవు పోవదుి..."
క్షణక్షణ్యనికి అధికిం అయిపోతున్ా ఆిందోళ్న్ను ఎింత్ ప్రయతిాించిన్న
అుకచుకోవటిం చేత్క్నక పిచిుగా అర్వబోయిన్ హేమసిందరిని చూపులతోనే
వారిించి, వీధివైపు కదలబోయిన్ హేమసిందరిని చూపులతోనే వారిించి, వీధివైపు
కదలబోతున్ా శ్రీధరుడిని చేయిపటిా ఆపాడు బ్రాహముకడు.
"మన్క్క క్నవలిసన్ ఆక్కలిా, దర్భలిా నువువ ఒకుడివే మోసక్కరాలేవు.
వృషభశ్కటానిా తీసక్కపోతే పని చాలా సలువు అవుతుింద్ద" అని చకుటి
ఆలోచన్ చెపాుడు.
శూర్మింగళ్ గ్రామానికి వళ్ళళ తులసిని వింటబెటుగాక్క రావాలనే
మాటలను అత్ను ఎిందుక్క మరిచిపోయాడో అర్థమై, అత్ని క్కటిల భావన్లక్క
క్నసతింత్ అసహియించుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
ఒకవేళ్ హేమసిందరి భయపడుతున్ాటుగో దక్షణద్దశ్లో మహావాయఘ్రమే
గనుక మాటుగవేసి వుింటే, మనిష్ట జాడలకింటే ముిందుగా అద్ద వృషభాల జాడలిా
ఇటేా పసికడుతుింద్ద.
బుగిమీద్దకి వచేుసిన్ కనీాటిని పమిటెచెింగుతో అదుికోవటానికి
ప్రయతిాించను కూడ్డ ప్రయతిాించక్కిండ్డ బ్బలగా నిలబడిపోయిన్ హేమసిందరికి
కనుాగీటాడు శ్రీధరుడు.
"చీకటి పడేలోపుగా వచిు నీ ముిందు వాలతాను. అమమగారిని అడిగ
భోజన్ిం సిదధిం చేయిించి వుించు. అన్వసర్మైన్ ఆిందోళ్న్తో నీ మన్స
కషాపెటుగాకోబోక్క" అింట్ట వృషభాలను అద్దలిించి బిండి కటాాడు శ్రీధరుడు.

256
 చీకటిపడిన్ క్షణింనుించీ ఎకిుడికీ కదలక్కిండ్డ విశ్రింతి తీసక్కని
వుిండటిం వలో ర్తటిాించిన్ ఉతాసహింతో ఛింగు ఛింగుమని చిిందులు తొక్కుతూ
ముిందుక్క కద్దలాయి వృషభాలు. కనుామూసి కనుా తెరిచేటింత్లో ఆ
వీధిమలుపును అధిగమిించి దక్షణద్దశ్గా పరుగుతీశ్నడు.

10
వైక్కింఠపుర్ిం గ్రామ పొలిమేర్లక్క ర్తిండు గోరుతాల దూర్ింలో
వుింటుగింద్ద తులసి అత్తమామలు స్తచిించిన్ అటవీప్రదేశ్ిం. మధ్యయహావేళ్క్క
ముిందుగానే అకుడికి చేరుకోవాలనీ, చీకటుగో చుటుగాముటాడ్డనికి క్నసతింత్
ముిందుగానే అకుడికి చేరుకోవాలనీ, చీకటుగో చుటుగాముటాడ్డనికి క్నసతింత్
ముిందుగానే ఇింటిద్రి పటాాలనీ అనుక్కింట్ట వృషభాలను పరుగులు
తీయిించబోయిన్ శ్రీధరుడిని వింటనే అడుాక్కన్నారు గ్రామపొలిమేర్లోో
సించరిసతన్ా పౌరులు అనేకమింద్ద.
"గ్రామదేవత్ ఆలయింలో పూజాద్దక్నలు నిర్వరితించే ముసలి పూజారితో
కలుపుక్కని ఇపుటివర్కూ పనెాిండుమింద్దని పొటాన్ పెటుగాక్కన్ాద్ద ఆ అడవిలో
తిరుగాడుతున్ా మువవనెాల మెకిం. మహింతీన్గర్ిం నుించి ర్త్ాశ్రేష్టా ర్పిుించిన్
ముగుిరు వేటగాళ్ళను కూడ్డ న్మిలి మిింగేసిింద్ద.
న్నలుగు క్నలాలపాటుగ హాయిగా బ్రత్క్నలనే కోరిక వున్ావార్తవరూ
అటుగకేసి పోకూడదు" అింట్ట ఆ అడవి గురిించి, అిందులో సించరిసతన్ా
పెదిపులిని గురిించి అత్నికి తెలియజేశ్నరు.

257
 పనికటుగాక్కని వార్ిందరూ అలా హెచురిించిన్ త్రావత్ ఏదో ఒక
సమాధ్యన్ిం చెపుకపోతే భావయింగా వుిండదనిపిించి, త్న్ యజమాని అపుగించిన్
పనిని గురిించి వారికి తెలియజేశ్నడు శ్రీధరుడు.
"న్న జాడలు ఆ దుషామృగానికి తెలిసేలోపుగా ఇలా పోయి అలా
వచేుసాతను. అద్ద న్నమీద్దకి ఎగబడేవర్కూ ఆగను. గటిాగా మాటాోడితే అడవి
సరిహదుిల దగిరే ఆగుతాను..." అింట్ట అిందరికీ న్మసురిించి బిండిని
ముిందుక్క పోనిచాుడు.
అత్ని అమాయకతావనికి జాలిపడడమే క్నక్కిండ్డ, అత్నిా అటుగవింటి
వలోమాలిన్ పనికి ప్రేరేపిించిన్ తులసి మామగారిని నోటికి వచిున్ కఠిన్ పద్లతో
నిింద్దించారా పౌరులు.
"ఈ వయవహారానిా ఇింత్టితో వద్దలిపెటాకూడదు. అనెాిం పునెాిం ఎరుగని
ఈ అమాయక్కడిని చేజేతులా మృతుయముఖింలోకి పింపిసతన్ా ఆ పెదిమనిష్టకి
త్గన్ శ్నసిత మన్ిం చేసి తీర్వలసిిందే..." అని నిర్ణయిించుక్కని త్మపనులోో
నిమగామైపోయారు.
వార్ిందరికీ చెపిున్టుగో అడవి మొదటోోనే ఆగపోలేదు శ్రీధరుడు.
అడుగుతీసి అడుగు వేయటానికి వీలుక్నన్ింత్ దటాింగా ఎద్దగవున్ా ముళ్ళపొదల
పకునుించి అతిజాగ్రత్తగా ముిందుక్క న్డిపిించాడు వృషభాలను.
అడవి మధయభాగింలో వుిండే కొిండవాగును చేరుకోగానే, అకుడ
అగుపిించిన్ ఒక వటవృక్షిం క్రిింద శ్కటానిా నిలబెటాాడు. వాగు ఒడుాన్ వతుతగా
పెరిగవున్ా పచిుకలోకి వృషభాలను వద్దలాడు.

258
 "పచిుమేత్ లభించిిందన్ా సింతోషింలో మిమమలిా మీరు మరిచిపోకిండి.
మీ చుట్టా వున్ా పరిసరాలిా ఒకకింట కనిపెటుగాక్కింట్ట వుిండిండి" అని వాటిని
హెచురిస్తత, త్ను వచిున్ పనిని పూరితచేసక్కనే ప్రయతాాలు మొదలు పెటాాడు.
ఎింతో సేపు వతుక్కలాడవలసిన్ అవసర్ిం లేక్కిండ్డనే, వృషభాలను
వద్దలిన్ ప్రదేశ్ననికి వింద ధనువుల దూర్ింలో అగుపిించాయత్నికి మించి మించి
ఆక్కలతో నిిండివున్ా లోలుగు చెటుగో.
పావుఘడియలో పద్దచెటోను దులిపి, క్రిిందపడిన్ ఆక్కలనిాింటినీ పెది పెది
కటాలుగా కటాాడు.
ఒకద్ని త్రువాత్ ఒకటిగా వాటిని మోసకొచిు శ్కటింలో వరుసగా
పేరాుడు.
వాగు ఒడుాన్ వతుతగా పెరిగవున్ా ర్తలుో పొదలనుించి తులసి మామగారు
మరీమరీ చెపిున్ దర్భలను సేకరిించాడు. ఆ మోపులను కూడ్డ శ్కటిం మీద్దకి
చేరేుసరికి మధ్యయహాిం మిించిపోనే పోయిింద్ద.
దూర్ప్రదేశ్నలోో పనిచేయటానికి పింపిించే సేవక్కలక్క మధ్యయహా
భోజన్ననిా మూటకటిా యివావలనే ఆలోచన్ రాని తులసి అత్తమామలిా త్లచుక్కని
గాఢింగా నిట్టారుస్తత, చేసేదేింలేక వాగునీటితోనే కడుపు నిింపుక్కన్నాడత్ను.
ధన్దుపుర్ింనుించి బయలుదేరిన్పుటినుించీ పచిుమేత్క్క ముఖిం వాచి
వున్నాయి క్నబోలు, వించిన్ త్లలిా ఎత్తక్కిండ్డ వాగు ఒడుానే తిరుగుతున్నాయి
వృషభాలు . కొిండవాగులో నుించి త్మ దగిరికి వచిున్ అత్నిా గమనిించను
కూడ్డ గమనిించలేదు.

259
 చేతికి అింద్దన్ ఒక చెటుగాకొమమను మధయక్క విరిచి బాణ్యకర్ర మాద్దరి
త్యారుచేస్తత, ఆ చుటుగాపటో వున్ా వృక్షాలను, అడవి పొదలను నిశిత్ింగా
పరిశీలిించి చూశ్నడత్ను.
మృతుయదేవత్క్క ప్రతిరూపింవింటి మహావాయఘ్రమే గనుక ఆ అడవిలో
సించరిస్తత వుింటే, త్న్ జాడలోా త్న్ వృషభ జాడలోా పసికటిా త్పుక్కిండ్డ
వచేుసి వుిండ్డలి అకుడికి.
మిటామధ్యయహావేళ్ ద్టిపోతున్ాపుటికీ అద్ద ఆ దరిద్పులోోకి ఇింక్న
రాకపోవటానికి క్నర్ణిం ఏమై వుింటుగింద్ద?
గ్రామసథలిందరూ కటుగాకటిా అటుగకేసి తొింగచూడటిం మానుక్కన్ాిందువలో
ఆహార్ిం లభించక మరో ప్రాింతానికెకుడికైన్న వలస వళ్ళళపోయిింద్? లేక సరైన్
అవక్నశ్ిం కోసిం ఎదురుచూస్తత ఆ చుటుగాపటేో ఎకుడో మాటుగవేసి కూరుున్ాద్??
మధ్యయహా స్తరుయడు పశిుమ ద్దశ్లోకి మర్లిన్ త్రువాత్ కూడ్డ ఆ
క్రూర్మృగిం అకుడికి అరుదెించే జాడలు అగుపిించకపోవడింతో, విసగు పుటిా
వృషభాలను అద్దలిించాడత్ను.
న్వన్వలాడుతున్ా పచిుమేత్ను వద్దలి అవత్లికి పోవటిం త్మక్క
న్చున్టుగో అవి త్లలిా విద్దలిస్తతింటే విడవక్కిండ్డ బిండి దగిరికి లాక్కువచాుడు.
అలవాటుగ ప్రక్నర్ిం త్లతో అత్ని గుిండెలిా త్డమబోతూ, ఎిందుకనో
అద్దరిపడిింద్ద ఎలపటి వృషభిం. న్నసిక్నర్ింధ్రాలిా పెదివి చేసి తాచుపాము
మాద్దరి భయింకర్ింగా బుసపెటిాింద్ద.
సరైన్ అదనుకోసిం చూస్తత మాటుగవేసి వున్ా మహావాయఘ్రిం గింతులు
వేస్తత వచిు త్న్ మీద్దకి లింఘించ బోతున్ాదనే అనుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.

260
 వృషభాలను బిండికి కటేా ప్రయతాానిా వింటనే విర్మిించుక్కని,
మెరుపులా వన్కిు దూక్నడు.
క్రిిందపెటిాన్ చెటుగాకొమమను చేతులోోకి తీసక్కింట్ట పకుక్క చూశ్నడు.
న్ర్మాింసిం రుచిమరిగన్ పెదిపులి అగుపిించలేదత్ని కనులక్క. పదునైన్
వేటకతుతలిా పటుగాక్కని యమభటుగల మాద్దరి వచేుసిన్ న్లుగురు దృఢక్నయులు
కనిపిించారు. వార్తవరో, ఎిందుకలా త్న్మీద్దకి దుముక్కతున్నారో తెలుసక్కనే
అవక్నశ్ిం గాని, వయవధిగాని శ్రీధరుడికి లభించలేదు.
అత్ను త్మను గమనిించాడని అర్థమైన్ మరుక్షణిం చెవులు చిలుోలు
పడిపోయేటటుగో సిింహన్నద్లు చేశ్నరు వాళ్ళళ.
"కొటాిండి... న్ర్కిండి... ఒకే ఒకు వేటుగతో నేలకూలుిండి" అని
ఒకరినొకరు హెచురిించుక్కింట్ట త్మ ఆయుధ్యలిా అత్నిమీద ప్రయోగించారు.
త్న్కింటె ముిందుగా వారి ఆగమన్ననిా గమనిించి పెదిగా బుసకొటిాన్
ఎలపటి వృషభానికి మన్సలోనే కృత్జఞత్లు తెలియజేసక్కింట్ట, చెటుగా కొమమను
గర్రున్ తిపాుడు శ్రీధరుడు.
కనుామూసి కనుా తెరిచేటింత్లో ఎగరి ఆవల పడిపోయిింద్ద ఒక
దృఢక్నయుడి చేతిలోని వేటకతిత. న్నరికేళ్ఫలిం పగలిన్టుగో వికృత్శ్బిిం చేస్తత
పగలిపోయిింద్ద అత్ని శిర్సస.
బాధను భరిించటిం అసాధయమై గావుకేకలు పెడుతూ నేలకూలిపోతున్ా ఆ
వయకితని చూసి ఒకుక్షణింపాటుగ విపరీత్మైన్ అలజడికి గురి అయాయరు మిగలిన్
ముగుిరూ.

261
 అత్ింలోనే తేరుక్కని ర్తటిాించిన్ పటుగాదలతో శ్రీధరుడిమీద
కలబడబోయారు గాని, అపుటికే చాలా ఆలసయిం అయిపోయిింద్ద.
ముక్కుముఖము తెలియని త్న్ మీద్దకి హెచురిక కూడ్డ లేక్కిండ్డ వచిు
పడ్డార్న్ా కక్షతో ర్గులుక్కపోతూ, త్న్ చేతిలోని చెటుగాకొమమను మరిింత్ వేగింగా
విసిరాడు శ్రీధరుడు.
గురుతపటాడ్డనికి వీలుక్నని విధింగా న్జుెన్జుెయి పోయిింద్ద ర్తిండో
దృఢక్నయుడి ముఖిం. గుిండెలమీద బలమైన్ దెబబ పడడింతో మొదలు న్రికిన్
చెటుగాలా విరుచుక్కపడిపోయాడు మూడో వయకిత.
త్మ సహచరులు ముగుిరు త్లోకిిందులైపోవటానిా చూసేసరికి ధైర్యిం
ద్దగజారిపోయిింద్ద ఆఖరి వయకితకి. చేతిలో వున్ా వేటకతితని అవత్లక్క విసిరి
ఒకుసారిగా వనుతిరిగాడు. గాలిని మిించిన్ వేగతో పొదలలోకి దూసక్క
పోయాడు.
అత్నిా అింత్ తేలిగాి వద్దలపెటాడిం యిషాింలేక త్ను కూడ్డ పొదలలోకి
అడగుపెటాాడు శ్రీధరుడు.
పావు యోజన్ దూర్ిం ఎకుడ్డ ఆగక్కిండ్డ పరుగులు తీసి అడవికి చివరి
భాగింలో వున్ా చిన్ా కొిండగుటాను చేరుక్కన్నాడు ఆ దృఢక్నయుడు . ఆ గుటా
మొదలోో వున్ా ఒక చిన్ా గుహముిందు నిలబడి కేకలు పెటాాడు.
ఎగసక్క వసతన్ా ఆయాసానిా అణచుక్కనే ప్రయత్ాిం కూడ్డ చేయక్కిండ్డ
ఆ ప్రదేశ్ింలోకి వచిున్ శ్రీధరుడికి అగుపిించారు గుహలోనుించి బయటికి వసతన్ా
మరో న్లుగురు ఆజానుబాహులు.

262
 వారుగాని, వారితో మాటలు మొదలు పెటిాన్ దృఢక్నయుడుగాని త్న్ను
గమనిించి, ఆయుధ్యలిా అిందుక్కనే వర్కూ ఆగలేదు శ్రీధరుడు. త్న్ చేతులోోని
చెటుగాకొమమను గరిగరా తిపుుతూ సడిగాలి మాద్దరి పోయి వారిమీద కలబడ్డాడు.
ఏిం జరుగుతున్ాదో అకుడివారికి అర్థిం అయేయలోపుగానే అింత్ిం
అయిపోయిింద్ పోరాటిం. త్లలు పగలి నేలకూలిపోయారు ముగుిరు...
"అడవిలో అగుపిించిన్ అపరిచితులమీద హెచురిక కూడ్డ లేక్కిండ్డ
ద్డిచేసే మీక్క ఈ కక్ష సరిపోదు. క్నళ్ళళ చేతులిా బింధిించి త్లోక్రిిందులుగా
చెటోకొమమక్క వేలాడదీయాలి... అపుడుగాని మీక్క బుద్దధరాదు..." త్న్లో త్ను
అనుక్కింట్ట గుహ లోపలికి తొింగ చూశ్నడు శ్రీధరుడు. అకుడ అగుపిించిన్
దృశ్నయనిా చూసేసరికి విపరీత్మైన్ ఆశ్ుర్యింతో శిలావిగ్రహిం మాద్దరి
బిగుసక్కపోయాడు.
అడవిలో లభించే సన్ాపాటి తీగెలతో క్నళ్ళళ చేతులూ కదలక్కిండ్డ
బింధిించబడి వున్నారు న్లుగురు వయక్కతలు ఆ గుహ లోపలిభాగింలో. గుహలోకి
తొింగచూసిన్ శ్రీధరుడిని గమనిించగానే బాధ్యస్తచకమైన్ శ్బాిలు చేశ్నడు
వారిలో వున్ా ఒక వృదుధడు.
త్న్ ఆశ్ుర్యిం నుించి తేరుక్కని ఛింగున్ అత్ని సమీపింలోకి పోయాడు
శ్రీధరుడు. అదేపనిగా చెటుగాకొమమను తిపుటిం వలో సేవదింతో త్డిసివున్ా
హసాతలను త్న్ వసాాలక్క తుడుచుక్కని అత్ని కర్చర్ణ్యలను కటిావున్ా
అడవితీగెలిా వూడదీశ్నడు.
అరిచి కేకలు పెటాక్కిండ్డ ఏవో ఆక్కలిా ఆ వయకితనోటిలో క్కకిు వుించారు
గుహముిందు పడిపోయిన్ దృఢక్నయులు.

263
 వాటిని తొలగించిన్ శ్రీధరుడి చేతులను కనులక్క అదుిక్కింట్ట కనీారు
విడిచాడు ఆ వృదుధడు.
"ఈ అడవిలో న్ర్మాింసానిా ఆర్గించడ్డనికి అలవాటుగపడిన్ వాయఘ్రిం
ఒకటి సించరిస్తిందని చెపాురు వైక్కింఠపుర్ిం గ్రామసథలు. వాయఘ్రిం
అగుపిించలేదు. రాక్షసలవింటి ఈ మాన్వులు కనిపిించారు" మిగలిన్ వారి
బింధన్నలను సడలిించి, వార్ిందరినీ గుహ వలుపలికి తీసక్కవస్తత అన్నాడు
శ్రీధరుడు.
గుహక్క కొించెిం దూర్ింలో వున్ా నీటిగుింట వదిక్క వళ్ళళ, ఆ నీటితో
కర్చర్ణ్యలను శుభ్రపరుచుక్కన్నారా వయక్కతలు. ద్హిం తీరుుక్కన్నారు.
"ఎపుుడో ఎనోా విందల సింవత్సరాల క్రిత్ిం కర్మఠుడనే మాింత్రిక్కడు
అపూర్వమైన్ నిథిని సింపాద్దించి మా గ్రామదేవత్ ఆలయింలో భద్రపరిచాడట.
న్ర్బలులతో ఒక క్షుద్రదేవత్ను త్ృపితపరిచి మా గ్రామదేవత్ కళాయణోత్సవాల
సమయింలో ఆలయింమీద్దకి పింపకిం చేయాలని, ఆ నిధిని త్ను వశ్పరుచు
కోవాలని అనుక్కింటుగన్నాడు ఒక క్నపాలిక్కడు... అడవిలోకి వచిున్
అమాయక్కలిా బింధిించి ఆ దేవత్క్క బలిసతన్నాడు.
గ్రామసథలక్క అనుమాన్ిం కలగక్కిండ్డ వుిండేిందుక్క మహా వాయఘ్రిం
సించరిసతన్ాటుగోగా గురుతలిా సృష్టాసతన్నాడు. ఆ న్ర్రూప రాక్షసడికి పటుగాబడిన్
వారిలో మేము న్లుగుర్మే ప్రాణ్యలతో మిగలాము. ఇింకో ర్తిండు రోజులు గడిసేత
మమమలిా కూడ్డ త్న్ క్షుద్రశ్కితకి బలి యిచేుసి వుిండేవాడత్ను..." అచేత్న్ింగా
పడివున్ా క్నపాలిక్కడి అనుచరుల వింక అసహయింగా చూస్తత శ్రీధరుడికి చెపాుడు
మొటా మొదట బింధవిముక్కతడైన్ వృదుధడు.

264
 "చీకటిపడే సమయిం వర్కూ క్షుద్రశ్కితని ఉపాసిించి, ఈ గుహదగిరికి
వసాతడు క్నపాలిక్కడు... త్ను వచిు ఇకుడి దుర్ింతానిా వీక్షించక ముిందే
అవత్లికి వళ్ళళపోవటిం భావయింగా వుింటుగింద్ద..." త్డబడుతున్ా కింఠింతో త్న్
భయానిా ఎరుకపరిచాడు.
క్షుద్రదేవత్ను త్ృపితపర్చటానికి సాటి మాన్వులను బలిపశువులుగా
వుపయోగించుక్కనే ఆ క్నపాలక్కడికి భయపడి దూర్ింగా పారిపోవడిం
చిన్ాత్న్మనిపిించిింద్ద శ్రీధరుడికి.
"అత్ను ఎకుడ వుింటాడు?" గుహ ముిందుభాగింలో వద్దలిన్ త్న్
చెటుగాకొమమను తిరిగ చేతులోోకి తీసక్కింట్ట అడిగాడు.
మింత్రత్ింత్రాలు నేరిున్ ఆ మాింత్రిక్కడి ముిందుక్క పోవటిం శ్రేయసుర్ిం
క్నదని అత్నికి న్చుచెపేు ప్రయత్ాిం చేసి విఫలుడైన్నడు వృదుధడు.
"ఈ కొిండగుటా వనుక ఒక శిింశుపవృక్షిం వుింటుగింద్ద...ద్ని క్రిింద
కూరుుని మింత్రాలను చదువుతూ వుింటాడు" అని చెపుతూ శ్రీధరుడిని అటుగగా
తీసక్కపోయి, ఆ వృక్షానిా చూపిించాడు.
మింత్రశ్క్కతలు కల క్నపాలిక్కలక్క కోపానిా తెపిుసేత క్నళ్ళళ చేతులూ
చచుుపడిపోయేటటుగో చేయగలర్నీ, తెలివిని త్పిుించి ప్రాణ్యలు తీయగలర్నీ
ఎనెానోా కథలను విని వున్నాడు శ్రీధరుడు. అయిన్న వాటిలో ఒకుటికూడ్డ
ముిందుక్క పోనీయక్కిండ్డ అత్నిా ఆపలేకపోయిింద్ద.
భుజాలమీద్దకి వేలాడుతున్ా పొడవాటి కేశ్నలను వామహసతింతో
అలవోకగా సవరిించుక్కింట్ట అదేపనిగా ఏవో మింత్రాలను వలిోసతన్నాడు

265
శిింశుపవృక్షిం క్రిింద కూరుుని వున్ా క్నపాలిక్కడు...మధయ మధయలో త్న్ ఎదుటి
వున్ా మటిా బొమమక్క న్మసురిసతన్నాడు.
చెటుగాకొమమను ర్తిండు చేతులతో బిగించి పటుగాక్కని మొటామొదటగా ఆ
బొమమను కొటాాడు శ్రీధరుడు. అద్దరిపడి పైకి లేవబోయిన్ క్నపాలిక్కడి శిర్ససను
కూడ్డ వ్రయయలు చేసేశ్నడు.
మింత్రాలు చదువుతున్ావాడు చదువుతున్ాటుగోగానే వన్కిు వాలిపోయాడు
క్నపాలిక్కడు.. సుృహను కోలోుయి కనులు తేలవేశ్నడు.
అపుటికపుుడు అడవితీగెలను సింపాద్దించుక్క వచిు అత్ని కర్చర్ణ్యలను
బింధిించాడు శ్రీధరుడు.
గుహముిందు పడివున్ా అత్ని అనుచరులక్క కూడ్డ అదేగతిని పటిాించి,
వృదుధడిని, అత్నితోపాటుగ బింధవిముక్కతలైన్ వయక్కతలిా హెచురిించాడు.
"కొిండవాగు దగిర్ న్న వృషభశ్కటిం వున్ాద్ద. అకుడ పడిపోయిన్ వారు
మరికొింత్మింద్ద వున్నారు. వారితోపాటుగ నేను వచేుటింత్వర్కూ జాగ్రత్తగా
మసలుకోిండి..వారిలో ఎవరైన్న కనులు తెరిచిన్ మరుక్షణిం తిరిగ తెలివి
త్పిుపోయేటటుగో కొటాిండి..." అింట్ట అతివేగింగా కొిండవాగు దగిరికి తిరిగ
వచాుడు.
చీకటుగో చుటుగాముటాబోతున్ా సమయిం దగిర్ పడుతున్ాిందువలో బెదురు
చూపులతో అత్నికోసిం ఎదురు చూసతన్నాయి శ్కటిం దగిరే నిలబడి వున్ా అత్ని
వృషభాలు.
వింట తీసక్కవచిున్ అడవి తీగెలతో అలాగే పడిపోయి వున్ా
దృఢక్నయులిందరీా బింధిించి బిండిమీద్దకి ఎకిుించాడు శ్రీధరుడు. త్న్ను చూసి

266
సింతోషింగా త్లలు విద్దలిసతన్ా వృషభాలను ఆపాయయింగా ముదుి చేస్తత,
బిండికి కటిా కొిండగుటావైపు న్డిపిించాడు.
***
"ఎకుడున్నావే నువువ? ఏిం చేసతన్నావ్?" వికృత్కింఠింతో బిగిర్గా
పిలుస్తత బావిదగిరికి వచిున్ బ్రాహమణిని చూసి లేచి నిలబడిింద్ద హేమసిందరి.
శ్రీధరుడిని అడవికి పింపిించిన్ క్షణింనుించీ ఆమెచేతే త్మ ఇింటిని
శుభ్రిం చేయిించటిం మొదలుపెటిాింద్ద ఆ గయాయళ్ళ... మెత్తటి మటిాని తెపిుించి
అరుగులిా మెతితించిింద్ద.
"చాకిరీ చేయటానికి వచిున్ అర్ణపు సేవక్కలు మీరు... తేర్గా తిని
కూరోువటానికి ఎటిా పరిసిథతులలోను వీలుపడదు. రోజుక్క ఒకపూట మాత్రమే
మీక్క ఆహార్ిం ఇవవబడుతుింద్ద... అిందుక్క యిషాిం లేకపోతే వచిున్ ద్రినే
వన్కిు పొిండి..." ఖింగు ఖింగుమింటుగన్ా కింఠింతో హెచురిించిింద్ద.
ఆహార్ిం తీసకోకపోవటిం వలో కనులు బైరుో కముమతున్ాటుగో అనిపిించిన్న
లక్షయపెటాక్కిండ్డ పనిచేసిింద్ద హేమసిందరి. అరుగులిా మెత్తటిం పూరిత అయిన్
త్రావత్ బావి దగిరికి వచిు కూరుున్ాద్ద.
వదుి వదిని చెపిున్న విన్క్కిండ్డ అడవిలోకి పోయిన్ శ్రీధరుడిని గురిించే
ఆలోచిస్తింద్ద ఆమె అింత్ర్ింగిం.
త్న్క్క సింబింధిించిన్ పనులను వద్దలిపెటిా, సింబింధింలేని వయవహారాలోో
వేలుపెటాటిం అత్ని నైజిం...సజావుగా తిరిగ రాగలడ్డ? క్నర్ణిం లేక్కిండ్డనే పదే
పదే నీటితో నిిండిపోతున్ా కనులిా పమిటచెింగుతో తుడుచుక్కింట్ట వుిండగా
వచిు పడిింద్ద బ్రాహమణి.

267
 "చీకటి పడకముిందే తిరిగరావాలని ఆ తిిండిపోతుక్క చెపాుము...
చెపాుమా లేద్?" న్డుముమీద చేతులు వేసక్కింట్ట అడిగింద్ద.
తిిండిపోతు ఎవరో త్న్క్క తెలుస క్నబటిా, క్షణిం కూడ్డ ఆలసయిం
చేయక్కిండ్డ త్లవూపిింద్ద హేమసిందరి.
చెపిున్పుుడు పెది బుద్దధమింతుడిలా త్లవూపి, ఇపుుడు అత్ను
చేసతన్ాదేమిటి? చీకటిపడి ఎింత్ సమయిం అయిింద్ద? ఏడీ అత్గాడు?" శ్రీధరుడు
రాకపోవటానికి ఆమె క్నర్క్కరాలని త్ను భావిసతన్ాటుగోగా ప్రశిాించి, అింత్టితో
త్న్ కోపిం చలాోర్లేదు క్నబోలు, ఆమె త్లమీద గటిాగా మొతితింద్ద ఆ ఇలాోలు.
పుటిా బుదెధరిగన్ త్రువాత్ అటుగవింటి దెబబతిని ఎరుగను హేమసిందరి...
ఆశ్ుర్యిం, బాధ అనీా కలిసి అింత్ర్ింగానిా కలవర్పరితే సరికి అలాగే బొమమలా
నిలబడిపోయిింద్ద.
"చెపిున్ పనిని చెపిున్టుగో చేయటిం చేత్క్నని మిమమలిా అని ప్రయోజన్ిం
లేదు. మిమమలిా మా మీద్దకి పింపకిం చేసిన్ ఆ పాపిష్టాముఖానిా అనుకోవాలి"
అింట్ట త్న్ కోడలిని గురుతతెచుుక్కని తిడుతూ మెటికలు విరిచిింద్ద బ్రాహమణి.
ర్త్ాశ్రేష్టా ఇవవజూసిన్ ధన్వు సించులు త్మచేతికి అిందక్కిండ్డ శ్రీధరుడు
అడుాపడ్డాడన్ా కచుతో ఆమె అలా ర్తచిుపోతున్ాదని తెలుస క్నబటిా,
ఒకుమాటకూడ్డ మాటాోడలేదు హేమసిందరి.
మెటికలు విర్వటింతో త్ృపితపడలేదు బ్రాహమణి.
"చీకటి పడకముిందే తిరిగవసేత ఏదైన్న పని చేయాలిస వసతిందని, వీధుల
వింట తిరుగుతూ వుిండి వుింటాడ్డ తిిండిపోతు... వాడి అింతు చూడకపోతే నేను
మారుపేరు పెటుగాక్కింటాను..." బ్రహమరాక్షసి మాద్దరి అరుస్తత వను తిరిగింద్ద.

268
వనుతిరిగ న్నలుగే న్నలుగు అడుగులు వేసిింద్మె. అింత్లోనే హఠాతుతగా
మూత్పడిపోయిింద్మె నోరు... ఎవరో చేయివేసి అద్దమిన్టుగో చటుగక్కున్
ఆగపోయిింద్ద వాక్రువాహిం.
అడవిలోకి పోయిన్ శ్రీధరుడు తిరిగ వచాుడేమోన్న్ా ఆశ్తో,
"న్నదసవరానిా విన్ా న్నగనిలా వింటనే త్ల ఎతితచూసిింద్ద హేమసిందరి.
శ్రీధరుడు అగుపిించలేదు...గుింపుగా ఆ ఇింటిముిందుక్క వసతన్ా
గ్రామసథలు కనిపిించారు. వార్ిందరి మధయ అడుగులు వేసతన్ా గ్రామపెదిలు,
వారితోపాటుగ వసతన్ా ర్త్ాశ్రేష్టా కనిపిించారు.
పమిటచెింగును భుజాలచుట్టా చుటుగాక్కింట్ట పరుగులాింటి న్డకతో
ఇింటిముిందుక్క పోయి, ముఖద్వర్ిం ప్రకుగా వద్దగ నిలుచున్ాద్ద బ్రాహమణి.
"ఇింటి యజమానిని పిలవిండి. గ్రామపెదిలు ఇింటిముిందుక్క వచాుర్ని
చెపుిండి. వింటనే బయటికి ర్మమని చెపుిండి..." ముఖద్వరానికి సమీపింగా
పోతూ బిగిర్గా అన్నాడో గ్రామసథడు.
ఆ మరున్నడు జరిపిించవలసిన్ ఏదో శుభక్నరాయనికి అవసర్మైన్
సింబరాల జాబితాను సరిచూసక్కింటుగన్నాడు ఇింటి యజమాని ... ఉత్తరీయానిా
సరుిక్కింట్ట బయటికి వచాుడు.
"ఈ గ్రామానికి అింత్టికీ నువువ పురోహితుడివి... మించిని గురిించి
చెడును గురిించి అిందరికీ వివరిించి చెపువలసిన్ వాడివి..." ఇింటిముిందుక్క
వచిున్ పెదిలను లోనికి ఆహావనిించాలనే కనీసజాఞన్ిం కూడ్డ లేక్కిండ్డ నోరు
తెరుచుక్క చూసతన్ా ఆ బ్రాహముకడితో అన్నాడు ఒక గ్రామపెది.

269
 ఆ మాటలతో ఈ లోకింలోకి వచేుశ్నడ్డ బ్రాహముకడు... ముఖద్వర్ిం
ప్రకునే నిలబడిన్ త్న్ భార్యతో వార్ిందరికీ ఆసన్నలను వేయిించమని
చెపుబోతుిండగా వారిించాడత్నిా ఆ గ్రామపెది.
"ఇింటికి వచిున్వారికి చేయవలసిన్ మించి మరాయదలిా గురిించి
మాటాోడటింలేదు నేను... మన్ గ్రామిం యొకు కటుగాబాటోను గురిించి నీక్క గురుత
చేసతన్నాను..." న్డుముమీద చేతులు వేసకక్కింట్ట కోర్గా అన్నాడు.
ఆ మాటలతో ర్కతమింతా హరిించుక్కపోయిన్టుగో తెలోబడిింద్ద బ్రాహముకడి
ముఖిం.
"మీరు ఏిం మాటాోడుతున్నారో న్నక్క అర్థిం క్నవటింలేదు..."
త్డబడుతున్ా కింఠింతో అన్నాడు.
త్మ వనుక నిలబడిన్ గ్రామసథలోో కొింత్మింద్దని ముిందుక్క ర్మమని
చేయి వూపాడు గ్రామపెది.
"ఈ పెదిమనిష్టకి న్న మాటలు అర్థిం క్నవటింలేదట... అర్థిం అయేయటటుగో
మీరు చెపుిండి..." గింభీర్మైన్ కింఠింతో ఆదేశిించాడు.
ఆ రోజు ఉదయిం తాము దక్షణద్దశ్లో వున్ా పొలిమేర్ల దగిర్ పనీపాటుగో
చేసక్కింట్ట వుిండగా వృషభశ్కటానిా వేగింగా న్డిపిస్తత శ్రీధరుడు అటుగగా
వచిున్ వైన్ననిా ఆ బ్రహముకడికి, అకుడికి వచిు విింత్గా చూసతన్ా ఇింక్న
అనేకమింద్ద గ్రామసథలక్క వివర్ింగా చెపాురు వాళ్ళళ.
"అడవిలో వున్ా వాయఘ్రిం మూలకింగా మన్ిం ఎవర్మూ అటుగకేసి
పోకూడదని గటిాగా నిర్ణయిించుక్కన్నాిం... ఆ నిర్ణయానికి వయతిరేకింగా
న్డుచుక్కన్ా వారికి శిక్షలు వేయాలని కూడ్డ అనుక్కన్నాిం...

270
 అనెాిం పునెాిం ఎరుగని ఒక అమాయక్కడిని అటుగకేసి పింపిించాడు ఈ
బ్రాహముకడు... మన్ నిర్ణయాలు ఇత్నికి వరితించవా?" అిందరికీ వినిపిించేలా పెది
కింఠింతో స్తటిగా ప్రశిాించాడు.
ఇింటి పైభాగింలో వున్ా పెది దూలిం ఒకటి హఠాతుతగా మధయక్క విరిగ
త్న్ త్లమీద పడిన్టుగో అద్దరిపడ్డాడు బ్రాహముకడు.
పటుగాబటిా త్ను త్న్ భారాయ శ్రీధరుడిని ఆ అడవిలోకి పింపిించిన్ వైన్ిం
ఇలా గ్రామసథలిందర్కీ తెలిసిపోతుిందని, అద్ద ఒక పెది త్గాద్కిింద
మారుతుిందని అనుకోలేదత్ను...
వర్రిముఖింతో అలాగే నిలబడిపోతే పరిసిథతి మరిింత్ విషమింగా
మారిపోతుిందని అర్థమైన్ అిందరికీ చేతులు జోడిించి న్మసాురాలు చేశ్నడత్ను.
"శుభక్నరాయలు జరిపిించడ్డనికి అవసర్మైన్ దర్భలు, విసతళ్ళళ
నిిండుక్కన్నాయన్ా ఆలోచన్ త్పు, ఆ అడవిలో మహవాయఘ్రిం ఒకటి
సించరిస్తిందన్ా మాట మాక్క గురుతక్కరాలేదు. ఈ ఒకు త్పుును మనిాించిండి...
ఇకముిందు ఇలా జరుగక్కిండ్డ జాగ్రత్తపడతాను..." అని త్పుును కపిు పెటుగాకొనే
మాటలిా మొదలుపెటాబోతుిండగా, భుజింమీద ఉత్తరీయానిా గాలిలోకి విద్దలిస్తత,
నేలను బలింగా త్న్నాడు ఒక గ్రామపెది.
"ఇకముిందు ఇలా జర్గక్కిండ్డ జాగ్రత్త ఎలా పడతావ్? అడవిలోకి
పోయిన్ ఆ అమాయక్కడు ప్రాణ్యలతో తిరిగవసాతడని అనుక్కింటుగన్నావా నువువ?
మహింతి న్గర్ిం నుించి మన్ ర్త్ాశ్రెష్టా ర్పిుించిన్ వేటగాళ్ళ కింటే వీరాధివీరుడ్డ
అత్ను?" అని కోపింగా ప్రశిాించాడు ఆ గ్రామసథడు.

271
 "మా కోడలి పుటిాింటినుించి వచిున్ అర్ణపు సేవక్కడు అత్ను. అత్నితో
పని చేయిించుక్కనే హక్కు మాక్కలేద్?" ఉక్రోషిం నిిండిన్ కింఠింతో వింటనే
కలిుించుక్కన్ాద్ద ముఖద్వర్ిం చాటుగన్ నిలబడి వున్ా బ్రాహమణి.
"అర్ణపు సేవక్కలతో పనులు చేయిించుక్కనే హక్కులను గురిించి మేము
మాటాోడటింలేదు. ఆ పనులు గ్రామ కటుగాబాటోక్క విరుదధింగా వుిండకూడదనే
మాటను మీక్క తెలియచేయటానికి వచాుము" వింటనే సమాధ్యన్ిం ఇచాుడు ఒక
గ్రామపెది.
అత్ని కింఠింలో ఇమిడివున్ా క్నఠిన్నయనిా గమనిించి త్న్ మాటల సర్ళ్ళని
ఆమె మారుుక్కని వున్ాటోయితే బాగుిండి వుిండేద్ద. అలా చేయలేద్మె.
"ఈ కటుగాబాటుగో గటుగాబాటుగో న్నక్క అన్వసర్ిం. మా ఇింటి పనివాళ్ళతో మా
ఇషాిం వచిున్ పనులు మా ఇషాిం వచిున్పుుడు చేయిించుక్కింటాము" అింట్ట
దురుసగా మాటాోడిింద్ద.
ఆ మాటలిా ఆలకిించి ఆగ్రహోదగుథలు అయాయరు అకుడి
గ్రామసథలిందరూ.
"మన్మీద్, మన్ిం ఇచేు దక్షణ తాింబూలాలమీద్ ఆధ్యర్పడి బ్రతికే ఈ
బ్రాహముకడి క్కటుగింబానికి గర్విం చాలా అధికిం అయిపోయిింద్ద.
మన్కటుగాబాటోను ధికురిించే ధైర్యిం వచేుసిింద్ద. వీళ్ళని ఇింత్టితో
వద్దలిపెటాకూడదు" ముకతకింఠాలతో బిగిర్గా అరిచారు అిందరూ.
త్న్ భార్య నోటిని మూయిించడిం త్న్ శ్కితకి మిించిన్ పని అని అిందరికీ
అర్థిం అయేయటటుగో ఆమెను పలెోతుతమాట ఏమీ అన్క్కిండ్డ శిలావిగ్రహింలా
నిలుచున్ా బ్రాహముకడివింక చూశ్నరు గ్రామసథలు.

272
 త్మ నిర్ణయానిా అత్నికి వినిపిించబోతూ ఎిందుకో ఆగపోయారు వాళ్ళళ.
బ్రాహముకడనే గౌర్వభావింతో వాళ్ళళ అలా త్టపటాయిసతన్నార్నుక్కని
భ్రమపడి మరిింత్ బిగిర్గా కేకలు పెటాారు గ్రామసథలు.
"అభిం శుభిం తెలియని అమాయక్కరాలైన్ కోడలిని రాచి ర్ింపాన్ పెటేా
రాక్షస క్కటుగింబిం అద్ద... ఇటుగవింటివాళ్ళళ అసలు మన్ గ్రామింలో
వుిండకూడదు... మీ నిర్ణయిం ఏమిటో త్వర్గా వినిపిించిండి" అింట్ట అకుడ
వున్ావార్ిందరూ తొిందర్ చేయబోతుిండగా చేతులిా గాలిలోకి ఎతిత అిందరినీ
నిశ్శబిింగా వుిండమని హెచురిించాడు ఒక గ్రామపెది.
గ్రామపెదిలు ఎటుగవింటి నిర్ణయిం తీసకోవాలని గ్రామసథలింతా
కోరుక్కింటుగన్నారో చూచాయగా అర్థిం అయేయసరికి మినుా విరిగ మీద పడిన్టుగో
అయిింద్ద బ్రాహమణి దింపతులకి.
చేసిన్ త్పుుక్క శిక్షగా గ్రామింనుించి బహిషురిసాతరేమో అన్ా భయిం క్షణ
క్షణ్యనికి అధికిం అయిపోతుిండగా చేతులు జోడిించి ర్త్ాశ్రేష్టా వైపు తిరిగాడు ఆ
బ్రాహముకడు.
మటాోడవదిని అత్నికి , అకుడ వున్ా గ్రామసథలక్క అిందరికీ మరోసారి
ైగగచేసి, ఆ వీధిమలుపువైపు చూపులిా మర్లిించాడు ఆ గ్రామపెది.
"పొలిమేర్ల దగిర్ ఏదో సిందడి ప్రార్ింభిం అయిింద్ద. అదేమిటో
తెలుసకోవటిం చాలా మించిద్ద" అని అిందరికీ చెపుబోతుిండగా, ఆయాసింతో
వగరుస్తత అకుడికి వచాుడో యువక్కడు.
"పొలిమేర్ల దగిరికి పదిండి అిందరూ... త్వర్గా పదిండి.. పుటిా
బుదెధరిగన్ త్రువాత్ మీర్తవరూ చూసివుిండని దృశ్నయనిా చూదుిరుగాని... త్వర్గా

273
పదిండి..." ఆయాసానిా అుకచుక్కనే ప్రయత్ాిం కూడ్డ చేయక్కిండ్డ అిందరినీ
హెచురిించాడు.
అత్నిా అద్దలిించి అసలు విషయానిా తెలుసకోవటానికి
గ్రామపెదిలిందరూ చేసిన్ ప్రయతాాలు వృధ్య అయాయయి.
బ్రాహముకడి గురిించి, అత్నికి విధిించవలసిన్ శిక్షను గురిించి పూరితగా
మరిచిపోయిన్టుగో అటుగకేసి పరుగులు తీశ్నరు అకుడి గ్రామసథలిందరూ.
త్మను కూడ్డ ర్మమన్మని వారు చేసిన్ ైగగలను నిర్ోక్షయిం చేయలేక
వార్ిందరి వనుకగా పొలిమేర్ దగిరికి పోయిన్ గ్రామపెదిలక్క, ర్త్ాశ్రేష్టాకి
అగుపిించాడు శ్రీధరుడు.
గ్రామదేవత్ బొమమను భుజాలమీద్దకి ఎతుతక్కన్ాటుగో అతుయతాసహముతో
అత్నిా మోసక్క వసతన్నారు కొిందరు యువక్కలు. గింతులు చినిగపోయేటటుగో
జయజయధ్యవన్నలు చేసతన్నారు.
వార్ిందరి వనుకగా వసతన్ా వృషభశ్కటానిా, ఆ శ్కటింమీద
బింధిింపబడి వున్ా అపరిచిత్ వయక్కతలిా, వారి వనుకగా నిలబడి గ్రామసథలిందరికీ
అభవాదిం చేసతన్ా ఒక వృదుధడిని చూసేసరికి విపరీత్మయిన్ ఆశ్ుర్యిం
గ్రామపెదిలిా ఆవరిించుక్కన్ాద్ద.
అింత్ సిందడిలోను వారిని గమనిించి, యువక్కడి మాద్దరిగా శ్కటిం
మీద్దనుించి క్రిింద్దకి దూక్నడ్డ వృదుధడు. పరుగు పరుగున్ దగిరికి వచిు అడవిలో
జరిగన్ సింఘటన్లిా వివరిించాడు. తాము ఆ గ్రామానికి పెదిలమనే సింగతిని
మరిచిపోయి, గ్రామసథలిందరి మాద్దరిగా తాముకూడ్డ శ్రీధరుడికి
జయజయధ్యవన్నలు చేశ్నరు గ్రామపెదిలు.

274
 మహావాయఘ్రిం వాత్పడి మర్ణిించి మటిాలో కలిసిపోయార్ని
అనుక్కింటుగన్ా వారిలో న్లుగురు ప్రాణ్యలతో తిరిగ రావటానిా చూసేసరికి
హదుిలు లేక్కిండ్డ పోయాయి వారి ఆన్ింద్నికి!!
"చనిపోయాడని మేము అనుక్కింటుగన్ా మా ముసలి పూజారిని, ముగుిరు
గ్రామసథలిా ప్రాణ్యలతో వన్క్కు తీసక్కవచిు మాక్క మహోపక్నర్ిం చేశ్నవు... నీక్క
ఏిం క్నవాలో కోరుకో ... నీ కోరిక ఎటుగవింటిదయిన్న నేను తీరుసాతను... ముకలు
క్నవాలా, మడిమాన్నయలు క్నవాలా, ధన్ిం క్నవాలా?" ఆన్ింద్తి రేకింతో త్న్ను
తాను మరిచి యువక్కల భుజాలమీద్ద నుించి శ్రీధరుడిని ద్దింపిించి అడిగాడు
ర్త్ాశ్రేష్టా.
శ్కటిం మీద వున్ా క్నపాలిక్కడిని, అత్ని అనుచరులను కొిందరు
యువక్కలు గ్రామిం మధయలో వున్ా ఒక కటాడింలోకి నెటిా త్లుపులిా గటిాగా
బింధిించేవర్కూ ఆగాడు శ్రీధరుడు.
"మహింతీ న్గర్ింలో వున్ా రాజప్రతినిధికి ఇపుుడే వర్తమాన్ిం
పింపిసాతను. విందమింద్ద ైగనిక్కలతో వచిు వీరిని రాజధ్యనికి త్ర్లిించమని.
మహారాజు ఎదుట వీరి అతాయచారాలను విచారిించి సర్యిన్ శిక్ష పడేటటుగో
చూడమని చెపుతాను" అత్ని ఆలోచన్లు త్న్క్క అర్థిం అయిన్టుగో అన్నాడు
ర్త్ాశ్రేష్టా.
విందమింద్ద ైగనిక్కలతో రాజప్రతినిధిని ఆ గ్రామానికి ర్పిుసాతర్నే మాట
అత్ని నోటినుించి వలువడేసరికి వేపాక్కలు న్మిలిన్టుగో చేదుగా త్యార్యిింద్ద
శ్రీధరుడి నోరు.

275
 క్నపాలిక్కడిని అత్ని అనుచరులిా బింధిించి త్మతో రాజధ్యనికి తీసక్క
పోవటింతో ఆగరు వాళ్ళళ. మహారాజు ఎదుట విచార్ణ జరిపిించే సమయింలో
సాక్షయిం పలకటానికి త్న్ను కూడ్డ రాజధ్యనికి ర్మమని ఆదేశిసాతరు.
ఏ ప్రమాద్నుాించి త్పిుించుకోవటానికి త్ను అలా ఊళ్ళళ పటుగాక్క
తిరుగుతున్నాడో ఆ ప్రమాదిం తిరిగ త్న్ను చుటుగాముటాటానికి సిదధిం అవుతోింద్ద.
రాజధ్యనిలో అడుగుపెటిాన్ మరుక్షణిం త్న్ను గురుతపడతారు అకుడి
రాజభటుగలు.
క్నపాలిక్కడిని విచారిించేిందుక్క ముిందుగానే త్న్ను విచారిించి
క్నరాగార్ింలోకి నెటిావేసాతరు.
"ఏమిటి ఆలోచిసతన్నావ్? రాజప్రతినిధి న్న మాటలిా మనిాించి ఇకుడికి
రాడని అనుక్కింటుగన్నావా?" అని ర్త్ాశ్రేష్టా పలుకరిించేసరికి త్న్ ఆలోచన్లిా
బలవింత్ింగా అదుముక్కింట్ట చిరున్వువ న్వావడు శ్రీధరుడు.
ముసలి పూజారి క్కటుగింబీక్కలు వచిు అత్ని పాద్లక్క న్మసురిించి
పోయారు. పూజారితోపాటుగ విడిపిించబడిన్ గ్రామసథల బింధుమిత్రులిందరూ
ఒకరి త్రువాత్ ఒకరుగా వచిు అత్నికి త్మ కృత్జఞత్లు తెలియచేసక్కన్నారు.
"మన్ గ్రామింలో అడుగుపెటిాన్ త్రువాత్ సామానుయలెవరూ చేయలేని
పనులిా వింటరిగా చేసి చూపిించిన్ వీరుడు ఇత్ను... అర్ణపు సేవక్కడిగా
హీన్మైన్ జీవితానిా గడపటిం బాగోలేదు... ఏదో ఒకటి వింటనే చేసి మన్ిం
కృత్జఞత్లు తెలియచేసకోవాలి..." అదను చూసక్కని ర్త్ాశ్రేష్టా చెవిలో వూద్డు
ఒక గ్రామపెది.

276
 తులసి అత్తమామలిా అపుటికపుుడు గ్రామమధయలో వున్ా ర్చుబిండ
దగిరికి పిలిపిించాడు ర్త్ాశ్రేష్టా. వారు అడిగన్ింత్ ధన్ిం ఇచిు శ్రీధరుడికి
ద్సయవిముకిత కలిగించాలని అత్ని ఉదేిశ్యిం.
అయితే ఆ పలుక్కలు అత్ని నోటినుించి వలువడకముిందే అకసామతుతగా
విచిత్రమయిన్ మలుపు తిరిగాయి అకుడి పరిసిథతులు.
అింత్క్కముిందు బ్రాహముకడి భార్య గ్రామపెదిల ఎదుట మాటాోడిన్
మాటలిా మరోసారి గురుతక్క తెచుుక్కని విపరీత్మైన్ కోపింతో వర్రిగా కేకలు
పెటాారు గ్రామసథలు.
"వీరిని కూడ్డ క్నపాలిక్కడితోపాటుగ బింధిించాలి... క్నపాలిక్కడి దురామర్ిపు
పనులోో వారికి కూడ్డ భాగిం వుిండే వుింటుగింద్ద. అత్ను త్లపెటిాన్ న్ర్బలి
క్నర్యక్రమానికి ఉపయోగపడేిందుక్క త్మ సేవక్కడిని బెద్దరిించి అడవిలోకి
పింపారు. సిందేహింలేదు..." అింట్ట అిందరినీ ర్తచుగటాాడు వారిలో ఒకత్ను.
గలుోన్ అరిచి ముిందుక్క రాబోయిన్ గ్రామసథలను చూసేసరికి
విపరీత్మైన్ భయింతో బెింబ్బలెతితపోయారా దింపతులు. కింపిించిపోతున్ా
కరాలను ఒకటిగా చేరుస్తత ర్త్ాశ్రేష్టా దగిరికి పరుగు తీశ్నరు.
ముిందుక్క రాబోయిన్ గ్రామసథలిందరినీ మించిమాటలతో కదలక్కిండ్డ
నిలబెటాాడు శ్రీధరుడు.
"ఎవరి పనుపున్ నేను వీరి యిింటికి అర్ణపు సేవక్కడిగా వచాునో, ఆ
అమాయక్కరాలి జీవిత్ిం న్నశ్న్మవటిం న్నక్క ఇషాింలేదు... క్నపాలిక్కడి
దురామర్ిపు పనులోో వీరికి భాగింలేదు.
దయచేసి న్న మాట న్మమిండి..." అింట్ట వారిని వేడుక్కన్నాడు.

277
 "మీరు రాచిర్ింపాన్ పెటాాలని అనుక్కింటుగన్ా మీ సేవక్కడి మన్సతత్విం
ఎలాింటిదో మీక్క అర్థిం అయిింద్? ఇింత్ జరిగన్ త్రావత్ కూడ్డ అత్నితో
సేవలు చేయిించుకోవాలనే మీరు కోరుక్కింటుగన్నారా?" బ్రాహమణ దింపతులకేసి
చూస్తత అడిగాడు ర్త్ాశ్రేష్టా.
చెింపలు వేసక్కని అత్డికి, శ్రీధరుడికి అభవాద్లు చేశ్నరా దింపతులు.
"అర్హత్ను మిించిన్ కోరికలు కోరామని మాక్క బాగా అర్థిం అయిింద్ద. రేపే
మేము వళ్ళో మా కోడలిా తీసక్కవసాతము... మాతోపాటుగ ఇత్నిా, ఇత్ని
సేాహితురాలిని తీసక్కపోయి మా వియయింక్కడికి అపుగించి వసాతను..." అని
విన్ావిించుక్కన్నాడు.
ముకలు క్నవాలా మాన్నయలు క్నవాలా అని ర్త్ాశ్రేష్టా మరోసారి త్న్ను
నిర్బింధిించకముిందే చలోగా వన్కిు జరిగ యిింటికి వచేుశ్నడు శ్రీధరుడు.
శ్కటింమీద్ద ఆక్కలిా, దర్భల మోపులిా యిింటిముిందు భాగింలో ద్దించి అట్ట
యిట్ట చూసతిండగా అగుపిించిింద్ద బావిదగిర్ నిలబడి వున్ా హేమసిందరి.
"పొదుిపోయి చాలాసేపయిింద్ద... విశ్రింతి తీసక్కింట్ట వుింటావని
అనుక్కన్నాను" ఆమె ఎదుటికిపోతూ మృదుసవర్ింతో పలకరిించాడత్ను.
కనీాటి చారికలతో మలిన్ిం అయివున్ా ముఖానిా ఎతిత అత్నికేసి
చూసిింద్మె.
"దుుఃఖిసతన్నావా? దుుఃఖిం దేనికి?" ఆశ్ుర్యింగా ప్రశిాించబోయి, ఆమె
ఒకుసారిగా త్న్ను కౌగలిించుక్కనేసరికి ఆ మాటలిా మ్రింగేశ్నడు శ్రీధరుడు.

278
 "నువువ వళ్ళళన్ ప్రదేశ్ింలో నిజింగా మహావాయఘ్రమే వుిండి, నీక్క
ఏదయిన్న అపక్నర్ిం జరిగవుింటే నేను ఏమయిపోయేద్నోా ఆలోచిించావా?"
వకిుళ్ళళ పెడుతూ ప్రశిాించిింద్ద హేమసిందరి.
ఆమె సామీపయిం త్న్లో ర్కర్క్నల అనుభూతులిా రేకెతితించటిం మొదలు
పెటేాసరికి సమాధ్యన్ిం ఇవవక్కిండ్డ అలాగే నిలుచుిండిపోయాడు శ్రీధరుడు.
ర్తిండు నిమిష్టల త్రువాత్ త్న్ను తాను సింబాళ్ళించుక్కని దూర్ింగా
జరిగింద్ద హేమసిందరి.
అింత్క్కముిందు మాటాోడిన్టుగో ఆదర్ణపూర్వకమైన్ మాటలు మరికొనిా
ఆమె నోటివింట విన్వసాతయని ఎదురుచూసిన్ శ్రీధరుడికి ఆశ్నభింగమే
ఎదుర్యిింద్ద.
"వదుి వదిన్ాకొదీి ఏవేవో పాడుపనులు చేయటిం, అిందరి దృష్టాని
ఆకరిషించటిం నీక్క అలవాటయిపోయిింద్ద. మహింతీన్గర్ిం నుించి రాజప్రతినిధిని
ర్త్ాశ్రేష్టా ర్పిుసేత నీ పరిసిథతి ఏమౌతుిందో ఆలోచిించుక్కన్నావా?" కోపిం నిిండిన్
కింఠింతో అడిగింద్మె.
మర్చిపోద్మని అనుక్కింటుగన్ా మాట మరోసారి మన్సను కలత్
పర్చటిం మొదలుపెటేాసరికి, దీర్ఘింగా నిట్టారాుడు శ్రీధరుడు. బావి దగిరిాించి
వనుతిరిగ వృషభశ్కటిం దగిరికి వచేుశ్నడు.
క్నపాలిక్కడి దయవలోనో, క్నపాలిక్కడికి తులసి అత్తమామలక్క
బాింధవాయనిా అింటగటిాన్ గ్రామసథల చలువవలోనో చకుద్దదిబడిింద్ద తులసి
క్నపుర్ిం. ఎటుగవింటి మారుు రావాలని త్ను అభలష్టించాడో ఆ మారుు తులసి
అత్తమామలోో వచేుసిింద్ద.

279
 త్మింత్ట తాముగా వారిదిరూ అర్ణపు సేవక్కలు త్మక్క అవసర్ిం
లేదనే మాటను బయటపెటాారు క్నబటిా, ఇక త్నుగాని, హేమగాని వుిండ్డలిసన్
అవసర్ిం లేదు. త్మ కదలికలు ర్తిండో కింటివాడికి అగుపిించక్కిండ్డ ఆ
గ్రామానిా వద్దలి అవత్లికి వళ్ళళపోవటానికి అభయింత్ర్ిం ఏదీ లేదు.
త్న్తోపాటుగ శ్కటిం దగిరికి వచిున్ హేమసిందరిని విశ్రింతి
తీసకోమని హెచురిస్తత మరోసారి వీధివైపు అడుగులు వేశ్నడు శ్రీధరుడు.
ఒకే ఒక పని ముఖయమైన్ద్ద మిగలివున్ాద్ద. అద్ద కూడ్డ పూరితచేసకోగలిగతే
ఆన్ిందింగా ఆ ప్రదేశ్ననిా వద్దలి వళ్ళోపోవచుు.
మన్సలోని మాట ఏమిటో త్న్క్క చెపుక్కిండ్డ వళ్ళళపోతున్ా ఆ యువక
మూరితని చూస్తత గాఢింగా నిట్టారిుింద్ద హేమసిందరి. అత్ని రాకకోసిం
ఎదురుచూస్తత అలాగే శ్కటిం ముిందుభాగింలో కూరుున్ాద్ద.
***
క్నపాలిక్కడి బారిన్ పడి అత్ని క్షుద్రదేవత్క్క బలైపోక్కిండ్డ, ప్రాణ్యలతో
తిరిగరాగలిగన్ త్మవారి అదృష్టానిా పొగడుతూ ర్చుబిండ దగిరే గుమికూడి
వున్నారు గ్రామసథలు.
శ్రీధరుడి చేతిలో ద్రుణమైన్ దెబబలు తిన్ా క్నపాలిక్కడికి, అత్ని
అనుచరులక్క గ్రామవైదుయడిచేత్ వైదయిం చేయిించి, వారి గాయాలక్క కటుగో
కటిాించటింలో తీరికలేక్కిండ్డ వున్నారు కొిందరు యువక్కలు.
అపుటికపుుడు మహింతీ న్గరానికి ప్రయాణిం అవుతున్నారు
మరికొింత్మింద్ద. రాజప్రతినిధికి ర్త్ాశ్రేష్టా వ్రాసి ఇచిున్ లేఖను దట్టాలో

280
భద్రపర్చుక్కింటుగన్నాడు ప్రయాణిం అయిన్ వార్ిందరికీ న్నయకత్విం వహిసతన్ా
ర్త్ాశ్రేష్టా క్కమారుడు.
"మీరు మహింతీ న్గరానిా చేరుక్కనే సరికి తెలోవారిపోతుింద్ద. ఆలసయిం
చేయక్కిండ్డ వింటనే రాజప్రతినిధి మింద్దర్ిం ముిందుక్క వళ్ళిండి.
జరిగింద్ద ఏమిటో వివర్ింగా చెపిు లేఖను అత్ని చేతికి యివవిండి. వింటనే
ఇకుడికి బయలుదేరి రావటిం చాలా మించిదని చెపుిండి."
అపుటికి ఆరోసారి అిందరికీ స్తచన్లు యిచిు, త్ను సవయింగా
ఉపయోగించే ఆశ్వశ్కటానిా వారి పర్ిం చేశ్నడు ర్త్ాశ్రేష్టా. దగిర్ వుిండి
పొలిమేర్లద్క్న వారిని సాగన్ింపాడు.
క్నపాలిక్కడిని, అత్ని అనుచరులను త్పిుించుకోక్కిండ్డ గటిా క్నపలాను
ఏరాుటుగ చేశ్నరు గ్రామపెదిలు.
గ్రామమింతా ఆదమరిచి వున్ా సమయింలో అత్ను మింత్రాలను చద్దవి,
త్న్ క్షుద్రశ్క్కతలను గ్రామింమీద్దకి పింపకిం చేయక్కిండ్డ నోటినిిండ్డ గుడాముకులిా
క్కకిు మింత్ర పఠన్ననికి వీలులేక్కిండ్డ జాగ్రత్తలు తీసక్కన్నారు.
అర్థరాత్రి గడిచిపోయిన్ త్రావత్ కద్దలారు అిందరూ ఆ ప్రదేశ్ింలో నుించి.
ఒకరి త్రావత్ ఒకరుగా త్మ త్మ నెలవులక్క వళ్ళళపోయారు.
అకుడి సింర్ింభిం సదుిమణిగేద్క్న ఒక ఇింటిచాటుగన్ నిలచున్నాడు
శ్రీధరుడు. త్న్ కదలికలు ఎవరికింటా పడవని నిశ్ుయమయాయక గ్రామదేవత్
ఆలయిం దగిరికి పోయాడు.

281
 అమమవారికి పవళ్ళింపు సేవను జరిపిన్ త్రువాత్ త్లుపులిా మూసి, త్మ
ద్రిన్ తాము వళ్ళళపోయారు అర్ుకసావములు. ఆలయ గోపుర్పు ప్రధ్యన్
ద్వరానిా కూడ్డ మూసివేశ్నరు.
ర్తిండు నిలువుల ఎతుతన్ా ప్రాక్నరానిా దక్షణద్దశ్లో నుించి అవల్లలగా
అధిగమిించి ఆలయ ప్రాింగణింలోకి అడుగుపెటాాడు శ్రీధరుడు.
ధన్దుపుర్ింకోట వలుపల వున్ాభైర్వీ ఆలయిం మాద్దరిగానే ఎపుుడో
కొనిావిందల సింవత్సరాల క్రిత్ిం నిరిమించబడిన్టుగో కనిపిసతన్నాయి అకుడ వున్ా
కటాడ్డలనీా.
ధవజసతింభిం దగిర్ ఒక చిన్ాగూటిలో వున్ా చమురు దీపిం దగిరికిపోయి,
వతితని ఎగద్రోశ్నలు శ్రీధరుడు. ఆ వలుగులో త్న్ ముింజేతి కింకణ్యనిా పరిశీలిించి
చూశ్నడు.
గ్రామదేవత్ ఆలయ గోపురానిా ఎకుడో చూసిన్టుగో అనిపిించటింలో
అసిందర్భిం ఏదీలేదని వింటనే తెలిసివచిుింద్ద అత్నికి.
ధన్దుపుర్ిం భైర్వీ ఆలయపుబొమమ త్రువాత్ ఆ కింకణింమీద
చెకుబడివున్ాద్ద ఆ గ్రామదేవత్ ఆలయ గోపుర్మే. ఆ గోపుర్ిం పకునే వున్ాద్ద
పడగవిపిు బుసలు కొడుతున్ా క్నలన్నగు చిత్రిం ఒకటి.
కింకణ్యనిా తిరిగ ముింజేతికి అమరుుక్కింట్ట ఆలయిం చుట్టా
ర్తిండుసారుో ప్రదక్షణిం చేశ్నడు శ్రీధరుడు.
మూడవసారి అడుగులు వేసతిండగా అత్ని దృష్టాని ఆకరిషించిింద్ద గర్భగుడి
వనుక భాగింలోని ఒక దేవతాశిలుిం.

282
 మూర్తడు ఎతుతన్ పడగను ఎతిత ఆ శిలుపు శిర్ససమీద న్ృత్యిం చేసతన్ాద్ద
ఒక క్నలన్నగు బొమమ.
తోకను పటుగాక్కన్నాడు శ్రీధరుడు... న్డుమును సుృశిించాడు....
మెడమీద్దనుించి పడగ వర్కూ పోయాయి అత్ని చేతివేళ్ళళ....
ఉన్ాటుగోిండి వికృత్శ్బాిలు చేస్తత పకుక్క జరిగింద్ద పడగక్రిింద వున్ా
దేవతాశిలుిం త్న్ వనుక భాగింలో వున్ా గూటిని, అిందులోని లోహపు పేటికను
అత్నికి అగుపిింపచేసిింద్ద.
గుబగుబలాడుతున్ా గుిండెలిా చికుబటుగాక్కింట్ట ఆ పేటికను అిందుకొని,
దట్టాలోని పిడిబాక్క సహాయింతో మూత్ను తెరిచాడు శ్రీధరుడు.
భైర్వీ ఆలయ ప్రాింగణింలో లభించిన్ రాగరేక్క వింటిదే మంకటి ఆ
పేటికలో కనిపిించి అత్ని ఆశ్ురాయనిా అధికిం చేసిింద్ద.
క్నపాలిక్కడు వూహిించిన్టుగో కర్మఠుడి నిధి ఆ ఆలయింలో భద్రపర్చి
లేదు... ఆ నిధికి సింబింధిించిన్ వివరాలోో కొనిా భాగాలు మాత్రమే అకుడ
నిక్షేపిించబడ్డాయి. ఆ విషయిం తెలియక అన్వసర్మయిన్ కష్టాలను
కొనితెచుుక్కన్నాడత్ను... గ్రామసథల ఆగ్రహానికి గురై ప్రాణ్యలను
పోగటుగాకోబోతున్నాడు.
ఉన్ాటుగోిండి ర్తిండు వాన్చినుక్కలు త్న్ శిర్ససమీద పడటింతో వులికిుపడి
ఆక్నశ్ిం వింక చూశ్నడు శ్రీధరుడు.
అింత్వర్కూ ఎింతో నిర్మలింగా వున్ా ఆకసిం క్నసాత న్లోటి దటామయిన్
మబుబలతో నిిండిపోతున్ాద్ద... ద్రుణమైన్ వర్షిం ప్రార్ింభిం
అవబోతున్ాదన్టానికి స్తచన్గా గాలి సతింభించిపోయిింద్ద.

283
 లోహపు పేటికలో లభించిన్ రాగరేక్కను దట్టాలో జాగ్రత్తగా
భద్రపరుచుక్కని, పేటికను దేవతా విగ్రహిం వనుక భద్రపరిచిన్నడు త్ను...
క్నలన్నగును అద్దమి విగ్రహానిా యధ్యసాథన్ింలోకి జరిపాడు.
ఆ పని అవుతున్ా సమయింలోనే అధికిం అయిింద్ద వర్షిం....
చూస్తత చూస్తత వుిండగానే నీటితో నిిండిపోయిింద్ద ఆలయ ప్రాింగణిం.
ఆలయ ప్రాక్నర్ిం మీద్దనుించి అవత్లికి దుమికి, పరుగులాింటి న్డకతో
తులసి అత్తవారిింటికి చేరుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
త్న్కోసిం ఎదురుచూస్తత శ్కటింలో ముడుచుక్క కూరుున్ా
హేమసిందరికి చేయివూపి, వృషభాలను శ్కటానికి కటాాడు.
"లోపలికి వచిు విశ్రింతి తీసకోమని గటిాగా పటుగాబటిాింద్ద తులసి
అత్తమమ... నీ గురిించి అదేపనిగా అడిగింద్ద..." లోగింతుకతో అత్నికి చెపిుింద్ద
హేమసిందరి.
అకుడ ఇింకొకు క్షణిం ఆలసయించేసేత ఆమె ఇింటిలోనుించి బయటికి వచిు
త్న్ను గమనిసతిందన్ా భయింతో నిశ్శబిింగా శ్కటానిా కద్దలిించి వీధిలోకి
తీసక్కవచాుడు శ్రీధరుడు.
క్షణక్షణ్యనికి అధికిం అయిన్పోతున్ాద్ద వర్షిం... క్కిండలతో
క్కమమరిించిన్టుగో వీథులిా నిింపేసతన్నాయి నీళ్ళళ. తెలోవారిన్ త్రావత్ త్మ శ్కటపు
గురుతలు ఎవరికీ అగుపిించక్కిండ్డ వుిండేిందుక్క ఆ నీరు ఎింత్గానో
వుపయోగపడుతుిందని గ్రహిించి, వృషభలను అద్దలిించాడు శ్రీధరుడు.
పావుఘడియలో ఆ గ్రామపు పొలిమేర్లిా మర్లిించాడు.

284
 తెలోగా తెలోవారే వర్కూ ఎకుడ్డ ఆగక్కిండ్డ ప్రయాణిం చేసి, ఒక చిటాడవి
ముిందు భాగింలో బిండిని ద్దించాడు.
తూరుుద్దక్కు తెలోబడటమే మాద్దరి దటాింగా ముసరుక్కనే వున్నాయి
ఆక్నశ్ింలోని మేఘాలు.
ఊపిరి తీసక్కనే వయవధి కూడ్డ ఇవవటిం ఇషాింలేన్టుగో అదేపనిగా
క్కరుస్తతనే వున్ాద్ద వర్షిం.
దోసిళ్ళలో పడిన్ ఆ వర్షపునీటితోనే కడుపులిా నిింపుకొని, అర్థఘడియ
త్రావత్ తిరిగ ముిందుక్క సాగారు. సాయిం సమయిం అవుతూ వుిండగా, ఒక
వటవృక్షానిా ఎింపికచేసక్కని ఆగపోయారు.
దట్టాని పిడిబాక్కతో అడవిలోకి పోయి, కొనిా అడవి దుింపలిా సేకరిించుక్క
వచాుడు శ్రీధరుడు. శ్కటింలోని ఎిండుగడిాని వుపయోగించి,శ్కటిం
క్రిింద్దభాగింలో చిన్ామింట వేశ్నడు. అడవిదుింపలిా ఆ మింటలోో పెటిా
హేమసిందరిని పిలిచాడు.
క్షణిం కూడ్డ విశ్రింతి ఇవవక్కిండ్డ అదేపనిగా క్కరుసతన్ా వర్షిం వలన్
చిక్నక్కక్క గురి అవుతున్నాయి వృషభాలు. ఎింత్ అద్దలిించిన్న ఆగక్కిండ్డ
తాముకూడ్డ శ్కటిం క్రిింద్దకి చొచుుక్కవచేుశ్నయి.
త్న్వింతు దుింపలోో ర్తిండిింటిని వాటికి పెటిా, ఎపపటి వృషభిం న్డుము
మీద త్ల ఆనిించుక్కని పడుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
"ఒకుమాట కూడ్డ చెపుక్కిండ్డ మటుగమాయిం అయిపోయిన్
మన్గురిించి వైక్కింఠపుర్ిం గ్రామసథలు ఏమని అనుక్కింట్ట వుింటారో

285
ఊహిించగలవా?" త్డిసిపోయిన్ పమిటచెింగును గటిాగా పిిండుక్కింట్ట
అడిగింద్ద హేమసిందురి.
వైక్కింఠపుర్ిం గ్రామసథలు త్మను గురిించి ఏమని అనుక్కింట్ట
వుింటారో న్న్ా విషయానిా గురిించి ఆలోచిించటింలేదు శ్రీధరుడు.
ధన్దుపుర్ింలో త్లద్చుకోమని పింపిన్ త్న్ త్ిండ్రిని గురిించి
యోచిసతన్నాడు...సడిగాలిలో చికుబడిన్ ఎిండుటాక్క మాద్దరి ఎకుడెకుడికో
త్ర్లిపోతున్ా త్న్ను గురిించి, త్ను చికుపడిన్ పరిసిథతులను త్లిసేత ఆయన్
ఎింత్ బాధపడతారో త్లుచుక్కనేసరికి అత్నిా ద్దగులు ఆవరిించుక్కన్ాద్ద.
హేమసింద్దరిని త్ర్ళాపురానికి చేరిున్ వింటనే త్ను వనుతిరిగ
ధన్దుపుర్ పరిసరాలోోకి వళ్ళళపోవాలని నిర్ణయిించుక్కన్ా త్రావత్ కొలద్దగా
ఉపశ్మిించిింద్ద అత్ని అింత్ర్ింగింలోని అలజడి.
ఆగ ఆగ వీసతన్ా ఈదురుగాలిని, అదేపనిగా క్కరుసతన్ా వరాషనిా లెకు
చేయక్కిండ్డ నిదుర్లోకి జారిపోయాడత్ను. చీకటి సమయింలో అడవి
జింతువులు ఏవైన్న త్మమీద్దకి వచిుపడక్కిండ్డ ఓపిక వున్ాింత్వర్కూ క్నపలా
క్కరుున్ాద్ద హేమసింద్దరి.
ఓపిక న్శిించగానే అత్ని భుజింమీద త్లపెటుగాక్కని త్నుకూడ్డ
నిద్రపోయిింద్ద.
***
"ఎవరిదయాయ ఈ శ్కటిం? ముించుక్క వసతన్ా ప్రమాద్నిా గురిించి
పటిాించుకోక్కిండ్డ నిబబర్ింగా నిద్రిసతన్ాద్ద ఎవరు?" ఖింగుమింటుగన్ా కింఠిం
ఒకటి బిగిరిగా విన్వచేుసరికి వులికిుపడి కనులు తెరిచాడు శ్రీధరుడు.

286
కదలక్కిండ్డ పడుక్కని వున్ా హేమసిందరిని హెచురిించి, వృషభాలను బిండి
క్రిింద్దనుించి బయటికి తీసక్కవచాుడు.
అపుుడపుుడే తెలోబడుతున్ాద్ద తూరుుద్దక్కు... చీకటి తెర్లు విడివడక
ముిందే ఆగపోయిింద్ద వర్షిం....ఆహాోదకర్ింగా అగుపిస్తింద్ద చుట్టా వున్ా ప్రకృతి.
"వర్షిం వలిసిన్ త్రువాత్ ప్రకృతిమాత్ ఆింద్లను చూస్తత పర్వశిించి
పోవాలని అనుకోవటిం సహజిం... క్ననీ వర్షిం క్నర్ణింగా మన్లిా చుటుగాముటేా
ప్రమాద్లిా మాత్రిం మరిచిపోకూడదు" చుట్టా చూసతన్ా శ్రీధరుడిని
హెచురిించిింద్ద అింత్క్కముిందు విన్వచిున్ కింఠిం.
ఉలికిపాటుగను నేరుుగా కపిుపెటుగాక్కింట్ట త్లను పక్కుక్క తిపిున్
శ్రీధరుడికి పద్ద ధనువుల దూర్ింలో అగుపిించాడు ఒక గ్రామీుకడు.
పద్ద మూర్ల నిడివి వుిండే మిందపాటి వసాానిా త్లపాగా మాద్దరిగా
త్లక్క చుటుగాక్కని, ఒింటిమీద్ద దుసతలిా మోక్నళ్ళపైకి మడిచి పటుగాక్కని శ్రీధరుడి
వింకే నిశిత్ింగా చూస్తతన్నాడత్ను.
"రాత్రి పగలు తేడ్డ లేక్కిండ్డ క్కరిసిన్ వాన్వలిో ఈ అడవిలోని వాగులు
వింకలు పొింగ పోటెతితపోతున్నాయి. ఇటుగవైపే వచేుస్తింద్ద ఒక
జలప్రవాహిం...శ్కటానిా వింటనే ఇవత్లికి న్డిపిించకపోతే ఆ నీటిలో చికుబడి
కొటుగాక్కపోతుింద్ద" త్న్ింత్ట త్నే తెలియచేశ్నడత్ను గటిాగా అర్వటానికి వన్క
వున్ా క్నర్ణ్యనిా.
అటుగవింటి మాటలిా ర్తిండవసారి చెపిుించుక్కనే అలవాటుగ శ్రీధరుడికి
లేదు. ఒకుక్షణిం కూడ్డ ఆలసయిం చేయక్కిండ్డ వృషభాలను బిండికి కటిా, ఒక
మెర్క ప్రదేశ్ిం మీద్దకి న్డిపిించాడు.

287
 సరిగాి ఒక పావుఘడియ త్రావత్ ఉరుక్కలు పరుగులు పెడుతూ వచిు
వటవృక్షానిా చుటుగాముటిాింద్ద జలప్రవాహిం. వికృత్శ్బాిలు చేస్తత ఒక పకుగా
ఒరిగపోయింద్ మహావృక్షిం.
సరైన్ సమయింలో వచిు త్మ ప్రాణ్యలను క్నపాడిన్ ఆ గ్రామీుకడికి
కృత్జఞత్లు తెలియచేసక్కన్నాడు శ్రీధరుడు. అత్నితోపాటుగ అకుడికి ర్తిండు
క్రోసల దూర్ింలో వున్ా ఒక క్కగ్రామానికి శ్కటానిా తీసక్కపోయాడు.
జలప్రవాహింలో చికుబడి త్లోక్రిిందులైపోక్కిండ్డ వారిని క్నపాడిన్ిందుక్క
ఆ గ్రామసథలు కూడ్డ త్మ మనిష్టని మెచుుక్కన్నారు.
"వర్షిం క్నర్ణింగా వచిున్ అలసట తీరేవర్కూ మీరు మాగ్రామింలోనే
వుిండవచుు... అయితే సరైన్ ఆతిథయిం ఇచేుిందుక్క మేము ఎవర్మూ యికుడ
వుిండటింలేదు... మా ఇళ్ళలోోని వృదుధలు మాత్రమే వుింటారు..." ఆ మాటలు
చెపుటానికి ఎింత్గానో బాధపడుతున్ాటుగోగా ముఖిం పెడుతూ అన్నాడు
గ్రామపెది.
కటెాలు కొటుగాకోవటానికో,త్మ పశువులక్క గ్రాసానిా
పోగుచేసకోవటానికో వార్ిందరూ అడవిలోకి వళ్తార్ని అనుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
రోజుల త్ర్బడి గ్రామానికి దూర్ింగా వుిండిపోతార్ని భావిించాడు.పద్ద
నిముష్టలు కూడ్డ గడవకముిందే త్పుని తేలిపోయిింద్ద అత్ని అభప్రాయిం.
కొటెాలకోసిం, పశువులక్క పనికివచేు గ్రాసిం కోసిం అడవిలోకి వళ్ళటిం
లేదు ఆ గ్రామసథలు. పెళ్ళళళ్ళక్క, పెది పెది తిరున్నళ్ళక్క పోతున్ాటుగో అిందమైన్
దుసతలిా ధరిించి త్మత్మ శ్కటాలోో కూరుున్నారు.

288
 ఆశ్ుర్యింగా చూసిన్ హేమసిందరిని పకుక్క పిలిచి అిందుక్క క్నర్ణ్యనిా
మెలిోగా వివరిించిింద్ద గ్రామపెది మూడవభార్య.
"ఇకుడికి ర్తిండురోజుల ప్రయాణింలో వున్ా వైక్కింఠింలో అమమవారు
గ్రామసథలిందరికీ అగుపిించిిందని తెలోవారు జామున్ మాక్క ఒక మాట
తెలిసిింద్ద. ఆ త్లిోని దరిశించుక్కని పునీతులవావలని పోతున్నాిం మేము
అిందర్మూ..."
తాము వద్దలి వచిున్ వైక్కింఠపుర్ింలో త్మక్క కనిపిించని దేవత్
గ్రామసథలక్క ఎపుుడు దర్శన్మిచిుిందో హేమసిందరికి అర్థింక్నలేదు.
ఆమె వదన్ింలో ప్రతిఫలిసతన్ా ఆశ్ురాయనిా గమనిించి శ్రీధరుడికి కూడ్డ
వినిపిించేటటుగో పెదికింఠింతో త్న్ మాటలక్క పూరిత వివర్ణ యిచిుింద్ద గ్రామపెది
భార్య.
"గ్రామదేవత్ ఆలయింలో ఏవో నిధులు వున్నాయన్ా న్మమకింతో
గ్రామసథలిా కొిందరిని క్షుద్రదేవత్లక్క బలి యిచేు ప్రయతాాలు చేశ్నడట ఒక
కపాలిక్కడు. త్న్ బిడాలక్క జరుగుతున్ా అన్నయయానిా చూసి సహిించలేక త్న్
స్దరుడైన్ పోతురాజుతో సహా మన్వరూపింలో గ్రామ పురోహితుడి ఇింటికి
వచిుిందట... త్న్ స్దరుడు పోతురాజును అడవిలోకి పింపి ఆ క్నపాలిక్కడి
ఆటలు కటిాించిిందట...ఆ పని పూరిత అయిన్ వింటనే రాత్రి రాత్రిఎవరికీ
అగుపిించక్కిండ్డ మాయిం అయిపోయిింద్దట....
త్మ మధయక్క వచిు త్మ కళ్ళముిందే నిలబడిన్ ఆ త్లిోని గురుత పటాలేక
పోయిన్ిందుక్క బాధపడుతూ, బ్రహామిండమయిన్ కొలువులు కొలిపిించుక్కన్నార్ట
వైక్కింఠపుర్ిం గ్రామసథలు...

289
 మహింతీన్గర్ిం నుించి వచేు రాజప్రతినిధికి త్మ జాడలు తెలియక్కిండ్డ
వుిండేిందుక్క రాత్రి రాత్రి వైక్కింఠపురానిా వద్దలి వచేుశ్నడు శ్రీధరుడు....
త్మ అింత్రాథన్ననికి అటుగవింటి కటుగాకథలను అింటగడతార్ని మాత్రిం
వూహిించలేదు... త్న్ను పోతురాజుగాను, హేమసిందరిని గ్రామదేవత్గాను
భావిసాతర్ని పొర్పాటుగన్ కూడ్డ అనుకోలేదు.
"మా మాటలమీద న్మమకిం లేద్?" అత్ని ముఖింలోకూడ్డ
ప్రతిఫలిించిన్ ఆశ్ురాయనిా గమనిించి క్నసతింత్ వేడిగానే అడిగాడు గ్రామపెది.
"త్న్ ఆలయానికి ధర్మకర్తగా, త్న్ త్లమీద్దకి వజ్రాల కిరీటానిా
చేయిించిన్ భక్కతడిగా పేరుపొింద్దన్ ర్త్ాశ్రేష్టా మన్వడిని మాన్వమాత్రులెవరూ
ద్దగలేని లోతైన్ నూతిలోించి బయటికి తీశ్నడు పోతురాజు, అిందుక్క సింతోష్టించి
ధన్ధ్యన్నయదులు యిసాతన్న్ా ర్త్ాశ్రేష్టా మాటలిా వినిపిించు కోలేదుట...
మామూలు మనుషులెవరైన్న అటుగవింటి పని చేయగలరా?
ధన్ధ్యన్నయదులిా తిర్సురిించగలరా? గ్రామసథలు అభమాన్ననిా సింపాద్దించిన్
త్రావత్ ఎవరికీ చెపుక్కిండ్డ మాయిం అయిపోగలరా?" అింట్ట ప్రార్ింభించిన్
అత్ని భార్య మాటలక్క అతి వేగింగా త్లవూపి, అపుటికపుుడు త్న్ వృషభాలను
ప్రయాణ్యనికి సిదధిం చేశ్నడు శ్రీధరుడు.
"ఆలసయిం చేసేత తాము విన్ా కథలిా మరీ మరీ త్లుచుక్కింటారు వీళ్ళళ...
మన్ ఇదిరి ఆక్నరాలను వైక్కింఠపుర్ింలోని ఆ కథలతో పోలిు చూసాతరు.
అనుమాన్ిం అింట్ట వచిుిందింటే మన్ పని అయిపోతుింద్ద. మన్ జాడలు
మహింతీన్గర్ రాజప్రతినిధికి, అత్ని ద్వరా ధన్దుపుర్ సార్వభౌముడికి

290
తెలిసిపోతాయి" అింట్ట, గ్రామపెదిక్క న్మసురిించి త్ర్ళాపురివైపు పరుగులు
తీయిించాడు.
స్తరుయడు న్డినెతిత మీద్దకి చేరుక్కనే సమయిం లోపల వారికి ఎదురైన్నరు
, వైక్కింఠపుర్ిం గ్రామదేవత్ దగిరికి పోతున్ా మరో న్నలుగు గ్రామాల
ప్రయాణీక్కలు. చీకటి పడేలోపల ఇింకో పద్ద గ్రామాలవారు అగుపిించారు.
అలసటతో వడిలిపోక్కిండ్డ అవసర్మైన్ింత్ విశ్రింతిని తీసక్కింట్ట
ప్రకులక్క కూడ్డ చూడక్కిండ్డ ప్రయాణ్యనిా కొన్సాగించాడు శ్రీధరుడు.
జన్నవాసాల జోలికి పోక్కిండ్డ, నిరామనుషయ ప్రదేశ్నలోోనే విడిద్దచేస్తత, పద్ద ద్దన్నల
త్రావత్ త్ర్ళాపురికి పద్దక్రోసల దూర్ింలో శ్కటానిా నిలిపాడు.
విశ్రింతి తీసకోవటానికి క్నదు అలా నిలిపిింద్ద. త్ర్ళాపురికి అడుాగా
ప్రవహిించే ఒక బ్రహామిండమయిన్ న్ద్దని అధిగమిించటిం ఎలాగో తెలియక
పోవటిం వలో నిలబడిపోయాడు.
వైక్కింఠపుర్ిం నుిండి బయలుదేరుతుిండగా క్కరిసిన్ వరాషల క్నర్ణింగా
కొటుగాక్కపోయిింద్దట ఆ న్ద్దమీద ఎపుుడో పురాత్న్ క్నలింలో కటిాన్ చెకుల
వింతెన్.
"ఇింకో ర్తిండు మూడు వారాలవర్కూ న్ద్దలోని ప్రవాహపు వేగిం
వుపశ్మిించదు. నీటివేగిం త్గితే త్పు ఆవలి గటుగాక్క చేరుకోవటిం క్కదర్దు.
మించి ప్రదేశ్ననిా ఎించుక్కని "బిండిని ద్దింపిండి... మీక్క అవసర్మైన్ ఆహార్
పద్రాథలను నేను తెపిుించి యిసాతను..." అన్నాడు త్ర్ళాపురిలోని రాజప్రతినిధి
అకుడికి పింపిించిన్ ఒక రాజభటుగడు.

291
 ర్తిండు మూడు వారాలపాటుగ ఎకుడికీ కదలక్కిండ్డ రాజభటుగలు క్నపలా
వున్ాప్రదేశ్నలలో నిలబడిపోవటానికి అింగీకరిించలేదు శ్రీధరుడి అింత్ర్ింగిం.
రోజులు గడిచిన్కొదీి అధికిం అవుతాయి అవత్లి వారితో పరిచయాలు.
పరిచయాలతోపాటుగ ప్రశ్ాలు వేయటిం కూడ్డ ఎక్కువే అవుతుింద్ద. ఎవరికీ
తెలియకూడని ర్హసాయలు బటాబయలు క్నవటిం మొదలు అవుతుింద్ద.
త్ర్ళాపురిని సమీపిసతన్ాకొదీి ముభావింగా, మౌన్ింగా శ్కటింలోనే
కూరుుిండి పోతున్ా హేమసిందరికి అర్థిం క్నలేదు శ్రీధరుడి మన్సని పీడిసతన్ా
బాధ. న్ద్ద ఒడుాన్ నిలబడిపోవటిం అత్నికి ఇషాిం లేదని తెలిసిన్ వింటనే, "ఏిం
చేద్ిమని అనుక్కింటుగన్నావు?" అని ప్రశిాించిింద్ద.
"న్ద్ద పొింగు త్గి తిరిగ ప్రయాణిించటిం ప్రార్ింభిం అయేయవర్క్క క్నవేరి
తీరాన్ వున్ా శ్రీర్ింగిం వళ్ళళవద్ిిం... అకుడికి అనేక ప్రాింతాల నుించి వచేు
భక్కతల మధయ మన్లిా గురుతపటేావారు ఎవరూ వుిండరు. మన్లిా గురిించి
తెలుసకోవాలన్ా ఆత్రుత్ కూడ్డ ఎవరికీ వుిండదు..." అన్నాడు శ్రీధరుడు.
పొింగ పోటెతుతతున్ా త్ర్ళాపురి న్ద్ద శ్రీర్ింగిం దగిర్ క్నవేరిలో కలిసి
పోతుిందని అింత్క్కముిందే అకుడి రాజభటుగడి ద్వరా తెలుసకొని వున్ాద్ద
హేమసిందరి.
ఆమె ముఖిం ఒకుసారిగా క్నింతివింత్ిం అయిింద్ద. ఎిందుకనో ఎింత్
ఆలోచిించిన్న అర్థింక్నలేదు శ్రీధరుడికి.

11
న్నలుగు రోజులపాటుగ ఎకుడ్డ ఆగక్కిండ్డ ప్రయాణిం చేసి, ఐదవ రోజు
సాయిం సమయింలో శ్రీర్ింగానిా చేరుక్కన్నారు హేమసిందరి, శ్రీధరుడు. ఏడు

292
ప్రాక్నరాలతో, మహోన్ాతాలైన్ ప్రాక్నర్ ద్వరాలతో, అింబరానిా
చుింబిసతన్ాటుగోిండే ఆలయ శిఖరాలతో, అహరిాశ్లూ భగవన్నామ సమర్ణ చేస్తత
వుిండే భకతగణ్యలతో, భూలోక వైక్కింఠింలా భాసిించే ఆ పుణయక్షేత్రానిా చూసి
మైమర్చిపోయిింద్ద హేమ.
వదుి వదిని శ్రీధరుడు ఎింత్గా వారిించిన్న విన్క్కిండ్డ, వర్దనీటితో
పోటెతితపోతున్ా క్నవేరిలో ద్దగ త్లారా సాాన్మాచరిించిింద్ద. త్డిదుసతలతోనే
ఆలయగోపుర్ిం వైపు చూస్తత కర్కమలాలను ఒకటిగా చేరిుింద్ద.
పుిండరీక్నక్షుడ్డ పురుషోత్తముడ్డ
న్వనీత్చోరుడ్డ న్ిందగోపాలా
కలిములిచేువాడ క్నవేటి ర్ింగా
మునిజన్ విందుయడ్డ మన్వి చేకొన్మా
అింట్ట ఆ కమనీయ క్షేత్రింలో కొలువై యుిండే దేవతా సార్వభౌముడికి
భకితప్రపతుతలతో న్మససమాింజలులు సమరిుించిింద్ద.
త్ర్ళాపురి సమీపింలో అన్నాళ్ళపాటుగ నిలువక్కిండ్డ శ్రీర్ింగిం చూసి
వద్ిమని చెపిున్ వింటనే ఆమె ముఖిం క్నింతివింత్ిం అవటానికి క్నర్ణిం
అపుుడు అవగత్మైింద్ద శ్రీధరుడికి.
"ర్ింగన్నథుడికి ఏమని మన్వి చేసకోబోతున్నావు?" అని అడుగుతూ
శ్కటానిా ద్దించాడత్ను. సడులు తిరుగుతున్ా క్నవేరి న్దీజలింలోకి వృషభాలను
తీసక్కపోయి వాటి శ్రీరాలమీద బుర్దను, దుముమ ధూళ్ళని వద్దలిించాడు.
కడుపునిిండ్డ నీటిని త్రావిించి శ్కటిం దగిరికి తీసక్కవచాుడు.

293
 "న్న త్లిో ధ్యషీాకిం నుించి న్నుా బయటపడవేసేత క్నవేటిర్ింగని ముిందు
న్నటాయిం చేసాతన్ని మొక్కుక్కన్నాను. ఆ మొక్కు తీరుుక్కనే అవక్నశ్ిం
యిపిుించమని వేడుక్కన్నాను.." అలోింత్ దూర్ింలో వున్ా ఆ ఆలయశిఖర్ిం వింకే
త్దేకింగా చూస్తత అత్నికి చెపిుింద్ద హేమసిందరి.
గుభలుోమన్నాయి ఆ మాటలిా విన్ా శ్రీధరుడి గుిండెలు.
తాము ఎవరో, ఎిందుక్క అలా వృషభశ్కటింలో అదేపనిగా ప్రయాణిం
చేస్తత వసతన్నారో ఎవరికీ తెలియక్కిండ్డ వుిండేిందుక్క శ్రీర్ింగిం రావటిం
జరిగింద్ద. భువనైకమోహన్ రూపింతో ఆమె ఆలయమిండపింలో గజ్జె కటాటిం
అింట్ట జరిగతే ద్గుతుింద్ త్మ గుటుగా??
అదేమాట ఆలసయిం చేయక్కిండ్డ ఆమెక్క వివరిించి చెపాుడత్ను.
త్ర్ళాపురికి తిరిగ వళ్ళళటింత్వర్కూ త్లలు వించుక్కని క్నలక్షేపిం చేయటిం
త్న్క్క, ఆమెక్క చాలా మించిదని కూడ్డ బోధిించాడు.
"ఎవరో ఏదో చేసాతర్ని భయపడి భగవింతుడి ముిందు ఆడిన్ మాటను
మరిచిపోవటిం మహాపరాధిం క్నద్?" అత్ను చెపిున్ వాటనిాటికీ
అింగీకరిించిన్టుగో త్ల వూపిన్టేో ఊపి, ఉన్ాటుగోిండి త్న్ అభప్రాయానిా
వలోడిించిింద్ద హేమసిందరి.
ఆమె మాటలు విని బిండి ముిందుభాగింలోని వదురు గడలకేసి శిర్ససను
బాదుకోవాలన్ాింత్ విసగు శ్రీధరుడిని ఆవరిించుక్కన్ాద్ద.
"భగవింతుడి ముిందు మాటాోడిన్ మాటలిా మర్చిపోమమని నేను
అన్టింలేదు. ఆ మాటలిా నిలబెటుగాకోవటానికి ఇద్ద సరైన్ సమయిం క్నదని
అింటుగన్నాను. నీ గురిించి, న్న గురిించి ఎవరూ ఆలోచిించని రోజున్ ధైర్యింగా

294
పద్దమింద్ద ఎదుటా పడవచుని చెపుతున్నాను..." ముించుక్క వసతన్ా కోపానిా
అతిప్రయత్ాింమీద అదుముక్కింట్ట అన్నాడు.
"ధన్దుపుర్ిం నుించి బయలుదేరిన్ క్షణింనుించి న్నుా ఆ క్నవేటి ర్ింగడే
క్నపాడుతూ వసతన్నాడు...ఇపుుడు కూడ్డ అత్డే న్నుా ర్క్షసాతడు" దృఢసవర్ింతో
సమాధ్యన్ిం యిచిుింద్ద హేమసిందరి.
ధన్దుపుర్ింలో భైర్వీ ఆలయ పూజారినుించి, సుర్ద్పురి సమీపింలో
దింగల బారినుించి ఆమెను క్నపాడిింద్ద క్నవేటిర్ింగడేన్న అని అడుగుద్మని
అనుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు. క్ననీ క్నవేటిర్ింగని ప్రేర్ణ మూలకింగానే నువువ న్నుా
క్నపాడ్డవని ఆమె వాక్రుచిుతే నోరు మెదపటానికి వీలుిండదనే భయింతో
మౌన్ింగా వుిండిపోయాడు.
త్న్ మాటలు అత్నికి విపరీత్మైన్ కోపానిా తెపిుించాయని గ్రహిించి
మెలోగా అత్ని సమీపింలోకి వచిుింద్ద హేమసిందరి.
"న్నరాయుకడిని న్మిమ చరిించిన్వారికి ఎటుగవింటి కీడు కలుగనేర్దని
రామానుజులవారి శిషుయడు సవయింగా న్నక్క చెపాుడు. శ్రీర్ింగింలో వుిండగా
మన్లిా గురితించి, గడవ చేసేవార్తవరూ వుిండర్ని న్నక్క న్మమకింగా వున్ాద్ద"
అింట్ట అనున్యిించటానికి ప్రయతిాించిింద్ద.
అపుటికీ పెదవి విపులేదు శ్రీధరుడు.
ద్దవినుించి ద్దగవచిున్ దేవకన్యమాద్దరి ఆమె ఆలయమిండపింలో న్ృత్యిం
చేస్తతవుింటే చూసిన్వారు ఆమెను గురిించిన్ వివరాలు సేకరిించక్కిండ్డ
ఆగగలరా? తెలిసిన్వారికి, తెలియనివారికి ఆమె సొగసను గురిించి
వరిణించక్కిండ్డ వుిండగలరా?

295
 ఆలోచిించిన్కొదీి అనీా అన్ర్థక్నలిా కలిగించే దృశ్నయలే కనులముిందు
మెదలటిం మొదలయేయసరికి మరిింత్ చిక్నక్కక్క గురి అయాయడు శ్రీధరుడు.
"న్న మాట విను... శ్రీర్ింగింలో వుిండగా మన్ిం పరాయివారి దృష్టాని
ఆకరిషించే పనులు చేయటిం మించిద్దక్నదు... నీ మొక్కును గురిించి కొింత్
క్నలింపాటుగ మరిచిపో.." సాధయమైన్ింత్ మృదువుగా ఆమెక్క న్చుచెపుటానికి
ప్రయత్ాిం చేశ్నడు.
నీరుక్నరుతున్ా పమిటచెింగును గాలికి అడుాగా ఎతితపటుగాక్కని త్డి
ఆరుుకోటానికి సిదధమౌతూ త్లను పకుక్క తిపుుక్కన్ాద్ద హేమసిందరి.
అధికత్ర్ిం అయిింద్ద శ్రీధరుడి కోపిం.
"నీ ఇషాిం వచిున్టుగో చేసకో... మించిమాటలు చెపితే చెవిన్ పెటాని
వారితో అధికింగా మాటాోడటిం అన్వసర్ిం. నినుా అడుాకోవటానికి, వదిని
అన్టానికి నేను ఎవరిని?" అని ఆవేశ్ింగా అింట్ట శ్కటిం దగిరిాించి అవత్లికి
వళ్ళళపోయాడు.
పద్ద నిముష్టలు గడిచిన్ త్రువాత్ కూడ్డ అత్ను వన్కిు రాకపోవటానిా
గమనిించి, గటాలతో నేలను గీరుతూ పెదిగా ర్ింకె పెటిాింద్ద ఎలపటి వృషభిం.
శ్కటిం అడుగుభాగింలో పద్దలపరిచిన్ ఎిండుగడిాని తీసి త్న్ ముిందు వేయలేదని
కోపిం వచిుింద్ద ద్నికి.
మరికొద్ది సేపటికి త్నే అత్నికోసిం బయలుదేరిింద్ద. ర్తిండు విందల
ధనువుల దూర్ింలో ఓ రాయిమీద కూరుుని వున్నాడు శ్రీధరుడు. వనుకగా వచిు
త్న్ భుజాలను త్లతో గోరాడబోయిన్ ఆ జింతువు ముఖిం మీద కొటాటానికి
చేతిని ఎతాతడు.

296
 అత్నికింటె వేగింగా చేతిని జాచి అడుాక్కన్ాద్ద హేమసిందరి. "న్న మీద
కోపిం వసేత న్నుా నిింద్దించాలి.. నోరులేని యీ జీవింమీద ఎిందుక్క కచు?" అని
అడిగింద్ద.
చేతిని బలవింత్ింగా వన్కిు తీసక్కింట్ట త్లను పకుక్క తిపుుక్కన్నాడు
శ్రీధరుడు. అకుడినిించి మరోపకుక్క పోబోతుిండగా చటుగక్కున్ అత్ని ద్రిని
అడాగించిింద్ద హేమసిందరి.
"భైర్వీ ఆలయింలోను, సుర్ద్పురి సమీపింలోను న్న అభమాన్ననిా
క్నపాడిన్వాడివి నువువ.
నీ సహాయిం లేకపోతే నేను ఇింత్దూర్ిం క్షేమింగా రాగలిగ వుిండేద్నిా
క్నదు. శ్రీర్ింగింలో న్ృత్యిం చేయటిం నీక్క సమమత్ిం క్నకపోతే అలాగే
మానివేసాతను. ముిందుచూపు లేని మాటలతో ఇక నినుా విసిగించను" అని
అింట్ట వుిండగానే ఆమె కనుదోయినుిండి జలజలా కపోలాలమీద్దకి జాలు
వారాయి బాషుధ్యర్లు.
ఆ కనీాటిని చూసేసరికి స్తర్యర్శిమ స్కిన్ మించుతెర్ల మాద్దరి
మటుగమాయిం అయిపోయిింద్ద శ్రీధరుడి కోపిం. "అవేిం మాటలు హేమసిందరీ?
సాటి మనిష్టగా న్నక్క చేత్న్యిన్ సాయిం చేశ్ననే గాని పని కటుగాక్కని నీక్క
తోడుడ్డాన్నిగాని, పెది ఘన్క్నర్యిం చేశ్నన్ని గాని నేను అనుకోవటింలేదు"
అింట్ట ఆమె కనీాటిని తుడవబోయాడు.
ఆ చేతిని ముఖానికి అదుముక్కింట్ట వకిు వకిు ఏడిుింద్ద హేమసిందరి.
ఆ సమయింలో కింటికి కనిపిించని రాక్షసహసతిం ఏదో త్న్ గుిండెలిా
అద్దమేసతన్ాింత్ బాధ శ్రీధరుడిని ఆవరిించుక్కన్ాద్ద.

297
 "శ్రీర్ింగింలో క్కదురుగా క్కదురుక్కన్ా త్రావత్ వీలుని బటిా నీ మొక్కును
తీరుుకోవడిం గురిించి ఆలోచన్ చేద్ిిం. నువువ బాధపడక్క..." అింట్ట ఆమెను
అనున్యిించాడు.
చీకటి తెర్లు ఆ ప్రదేశ్ననిా చుటాముటాటానికి సిదధిం అవుతున్ా త్రుణింలో
కూడ్డ వారిలో కదలిక కనిపిించకపోయేసరికి, గటాలతో నేలను గీరి మరోసారి
ర్ింకెపెటిాింద్ద ఎలపటి ఎదుి.
ద్ని ర్ింకెను విని వడివడిగా ఉలికిపాటుగను కపిుపెటుగాకోవటానికి
ప్రయతిాస్తత ఈ లోకింలోకి వచేుశ్నడు శ్రీధరుడు. వడివడిగా శ్కటిం దగిరికి
తిరిగవచిు, అడుగు భాగింలోని అమరికలోనుించి గడిాని తీసి వృషభాల ముిందు
వేశ్నడు. అర్థఘడియ త్రువాత్ ఆకలి తీరి అత్నివింక చూశ్నయి అవి.
"పటాణింలోని వళ్ళళన్ త్రువాత్ మీరు చాలా జాగ్రత్తగా మసలుకోవాలి...
అడవులోో సించరిించిన్టుగో అట్టఇట్ట ఇషాిం వచిున్టుగో పరుగులు తీయటిం
క్కదర్దు..." అని వాటికి బుదుధలు చెపుతూ శ్కటానికి వూనిు, ముిందుక్క
కద్దలిించాడు.
ర్ింగన్నథుడికి ఏవో విశేష్టర్ున్లు జరిగన్టుగో ఆ సమయింలో అదేపనిగా
మ్రోగుతున్ా ఆలయింలోని గింటలిా విింట్ట మొదటిప్రాక్నరానిా అధిగమిించి
శ్రీర్ింగింలో అడుగుపెటాారు వారు.
ర్తిండో ప్రాక్నరానిా ఆనుక్కని వున్ా ఒక ధర్మసత్రిం ముిందు శ్కటానిా
ఆపారు.
***

298
 "ఎవరినైన్న సరే, ఎటుగవింటి వారినైన్న సరే, ర్తిండు ద్దన్నలు మాత్రమే
అనుమతిసాతము ఈ సత్రింలో బస చేయటానికి. మూడవరోజు తెలోవార్కముిందే
అవత్లికి వళ్ళళపోయి తీరాలి..." శ్రీధరుడు అింద్దించిన్ ఒక బింగారు న్నణేనిా
తీసక్కన్ా త్రువాత్ కూడ్డ నికుచిుగా త్మ నియమాలను గురిించి అత్నికి
చెపాుడు సత్రింలో వున్ా అధిక్నరి ఒకత్ను.
అిందుక్క విింత్పడలేదు శ్రీధరుడు. ర్తిండుద్దన్నలు గడిచిన్ త్రువాత్
తాము మరియొక ప్రదేశ్ననిా వతుకోువాలిస వసతిందని కూడ్డ ఆలోచిించలేదు.
ఉడికీ ఉడకని ఆహారానిా చిలుోలు పడిన్ విసతరాక్కలలో వడిాించి మరో
ర్తిండు బింగారున్నణ్యలను అడిగ పుచుుక్కన్ాద్ద సత్రింలోని వింట పుటిా.
"శ్కటాలను, వృషభాలను న్గర్ింలోకి రానీయకూడదు... క్కలోతుతింగ
చోళ్ చక్రవరిత నియమిించిన్ ఆలయ నిరావహణ్యధిక్నరి గనుక మీ బిండిని చూసేత
పద్ద బింగారు న్నణేలను అపరాధింగా ఇచుుకోమింటాడు" అని కూడ్డ చెపిుింద్ద
ఆమె.
రాత్రి ర్తిండవఝాము గడిచిపోతున్ాపుటికీ నిద్రపోక్కిండ్డ వృషభాల దగిరే
కూరుుని వున్ా శ్రీధరుడిని సమీపిించిింద్ద హేమసిందరి.
"ఎిండలోనూ వాన్లోను మన్క్క అిండగా నిలబడిన్ ఈ జీవాలను న్గర్ిం
వలుపల ఒింటరిగా వదలటిం న్నక్క యిషాింలేదు" వింటపుటిా మాటలను
త్లుచుక్కింట్ట ఆమెక్క చెపాుడు శ్రీధరుడు.
"అిందుక్క ఇింత్ ఆలోచన్ దేనికి? ప్రాక్నరాల వలుపల ఎనెానోా
గృహాలుిండటిం నేను చూశ్నను... ఒక మించి గృహానిా చూసి బాడుగక్క

299
తీసకోటిం ఏమింత్ కషామైన్ పనిక్నదుగా..." త్డుముకోక్కిండ్డ చెపిుింద్ద
హేమసిందరి.
ఒకటి ర్తిండు వారాలకింటే ఎక్కువ ద్దన్నలు అకుడ వుిండదలుచుకోని
తాము ప్రతేయకిించి బాడుగ ఇింటిని కోరుకోవటిం సముచిత్ింగా వుిండదేమోన్ని
అనుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
"ఆలయ నిర్వహణ్యధిక్నరికి అన్వసర్ింగా పద్ద బింగారున్నణేలను ధ్యర్
పోయటిం ఉచిత్ింగా వుింటుగింద్?" అత్ని ఆలోన్లను గ్రహిించి వింటనే
వకిురిించిింద్ద హేమసిందరి.
ఆ వకిురిింపుతో ఒక కొలికిు వచాుయి శ్రీధరుడిా వేధిసతన్ా ఆలోచన్లు .
"పొదుిపోయేవర్కూ నిదుిర్పోకపోతే ఆరోగయిం చెడిపోతుింద్ద... వళ్ళళ
పడుకో..." గద్దిించిన్టుగోగా అన్నాడు అత్ను ఆమె మాటలు విని.
త్న్లో తాను న్వువక్కింట్ట త్మక్క కేటాయిించబడిన్ మింద్దర్ింలోకి
పోయిింద్ద హేమసిందరి. చినిగపోవటానికి సిదధింగా వున్ా చిరుచాపను
ఇింకోమారు గటిాగా దులిపి, మింద్దర్ద్వరానికి క్నసతింత్ దూర్ింగా పరుచుక్కని,
విశ్రమిించిింద్ద.
త్లతో త్న్ భుజాలిా త్డుముతున్ా ఎలపటి వృషభిం మూపురానిా
నిమురుతూ శ్కటిం ముిందుభాగింలోనే పడుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
తిరిగ అత్ను కనులు తెరిచేసరికి స్తరోయదయిం అవనే అయిింద్ద.
త్లక్రిింద చేయి పెటుగాక్కని అమాయకింగా నిద్రిసతన్ా హేమసిందరిని మింద్దర్
గవాక్షింగుిండ్డ చూసి, క్షణ్యలమీద వృషభాలను శ్కటానికి పూన్నుడత్ను.

300
 "అమమగారు ఇింక్న నిదుర్ లేవలేదు. ఒింటరిగా మీర్తకుడికి
పోతున్నారు?" అింట్ట అత్నికి ఎదురు రానేవచిుింద్ద వింటపుటిా.
హేమసింద్దని త్న్ అరాథింగగా భావిసతన్ాదని అర్థిం అయేయసరికి
ఘలుోమన్నాయి శ్రీధరుడి గుిండెలు. ఆ మాటలు హేమసిందరి చెవుల పడితే ఆమె
ఎింత్గా బాధపడుతుిందో ఊహిించుక్కనేసరికి, క్నళ్ళళ చేతులూ ఆడలేదత్నికి.
"అత్యవసర్మైన్ ఒక పనిమీద న్గర్ిం వలుపలికి పోతున్నాను. త్వర్గా
తిరిగవసాతన్ని చెపుు... నిద్ర లేవగానే ఆహార్పు ఏరాుటుగో చూడు..." గత్రాత్రి ఆమె
వడిాించిన్ చపిుటి మెతుక్కలిా త్లుచుక్కని ముఖిం చిటిోస్తత వింటపుటిాకి చెపాుడు.
అపుటికీ ఆమె ఎదుటినుించి కదలకపోవటింతో, అసలు విషయిం అర్థమై
ఒక బింగారున్నణేనిా తీసి యిచాుడు. పుత్ర పౌత్రాభవృద్దధగా అత్నిా ఆశీర్వద్దస్తత
ద్రి వద్దలిింద్మె.
"మీవింటి దయామయులు న్లుగుర్ింటే న్లుగురు వచిు విడిద్ద చేసేత
చాలు... ఒక మాసిం రోజులపాటుగ హాయిగా వళ్ళమారిపోతుింద్ద మా బ్రతుక్క"
అింట్ట సత్రిం లోపలిభాగింలోకి వళ్ళళపోయిింద్ద. అకుడే నిలుచుని వుింటే సత్రపు
అధిక్నరి కూడ్డ వచిు చేయిజాసాతడన్ా అనుమాన్ింతో వృషభాలను అద్దలిించి,
రాచవీధివైపు న్డిపిించాడు.
మొదటి ప్రాక్నరానిా ద్టి ఎింతో దూర్ిం పోవాలిసన్ అవసర్ిం
లేక్కిండ్డనే, విశ్నలమైన్ పూతోట మధయ అత్నికి అగుపిించిింద్ద ఒక గృహిం.
"ఈ గృహపు యజమాని కొింగుదేశ్ిం వళాళడు... యిింకో న్నలుగైదు
మాసాలవర్కూ తిరిగ రావటిం క్కదర్దని, మరాయదసతలు ఎవరైన్న కోరితే
క్నపుర్ిం పెటిాించమని వర్తమాన్ిం పింపాడు..." పూతోట ముిందు శ్కటానిా ఆపి,

301
ఇింటివింక తేరిపార్ చూసతిండగా, లోపలినుించి వచిు అత్నికి తెలియచేశ్నడు
పూతోటలో పనిచేసతన్ా వృదుధడు ఒకత్ను.
ఇింటి యజమానికి చెింద్దన్ వసతవులనిాింటినీ వనుకభాగింలో వున్ా
ర్తిండు మింద్దరాలలో సరిిించి ముిందు భాగాన్ాింత్టినీ త్ను పుచుుక్కన్నాడు
శ్రీధరుడు. వృదుధడు కోరిన్ పద్ద బింగారున్నణేలను అత్నికి సమరిుించుక్కని,
వృషభాలను ఇింటివనుక భాగింలోని విశ్నలమైన్ ఖాళ్ల సథలింలో కటిావేశ్నడు.
"వీటిని న్న కన్ాబిడాల మాద్దరి చూసక్కింటాను... వీటిని గురిించి
ఆలోచిించక్కిండ్డ మీరు న్గర్ింలోని విింత్లు విశేష్టలను చూసకోవచుు"
మచిుకగా త్న్ చేతులిా మూంుింటుగన్ా ఆ మూగజింతువుల మూపురాలను
నిమురుతూ అత్నికి చెపాుడు తోటమాలి వృదుధడు.
వింత్పాత్రలక్క, వింట ద్దనుసలక్క అవసర్మైన్ న్నణేలిా అత్నికే ఇచిు ఆ
రోజుక్క తాము వచేులోపల ఆహార్ిం సిదధిం చేయవలసిింద్దగా ప్రారిథించి
న్గర్ింలోకి బయలుదేరాడు శ్రీధరుడు.
మొదటి ప్రాక్నరానిా అధిగమిించబోతుిండగా, ఒక ఫలహార్శ్నల ముిందు
అత్నికి అగుపిించిింద్ద పెదిగుింపు.
ఎింత్ అుకచుక్కన్నా ఆగని క్కతూహలిం క్నర్ణింగా అటుగకేసి అడుగులు
వేశ్నడత్ను. గుింపు వలుపలి భాగింలో నిలబడి ముిందుక్క తొింగచూశ్నడు.
ఎింతోదూర్ిం నుించి దీర్ఘక్నలింగా ప్రయాణిం చేసి వసతన్ాటుగో, దుముమ
ధూళ్ళతో నిిండిన్ దుసతలు ధరిించి అగుపిించాడత్నికి ఒక పౌరుడు.
పెదికింఠింతో ఏదో విషయానిా గురిించి అకుడి వార్ిందరికీ చెవుతూ
భయిం నిిండిన్ కనులిా గర్రు గర్రున్ తిపుుతూ, చేతులిా ఊపుతున్నాడు.

302
 "ఏమిటి విశేషిం? అత్ను చెపుతున్ాద్ద ఏమిటి?" పద్దనిముష్టల పాటుగ
ఆలకిించిన్న ఆ పౌరుడు ఉపయోగసతన్ా భాష త్న్క్క అర్థింక్నక పోవడిం వలో
పకునే వున్ా మధయవయసుడు ఒకత్నిా పలుకరిించాడు శ్రీధరుడు.
"దక్షణ దేశ్ింలో సించరిించటానికి వళ్ళళన్ రామానుజాచారుయల వారు
త్మ యాత్రను విర్మిించుక్కని శ్రీర్ింగిం వచేుస్తతన్నార్ట..."గుింపు మధయలోని
పౌరుడి మీద్దనుించి చూపులిా తిపుక్కిండ్డనే సమాధ్యన్ిం ఇచాుడ్డ
మధయవయసుడు.
అింత్మింద్ద గుింపుగా నిలబడి చెవులపుగించి విన్వలసిన్ింత్ విశేషిం ఆ
మటాలోో అగుపిించలేదు శ్రీధరుడుకి.
వైషణవమత్ ప్రచారానికి కింకణిం కటుగాక్కన్ా రామానుజాచారుయల వారు
నివసిించేద్ద శ్రీర్ింగింలోనే. క్నవేరీతీరాన్ వుింటుగిందని చెపుబడే వైషణవక్షేత్రమే
ఆయన్ నివాస సాథన్మట.
మత్ ప్రచారానికి బయలుదేరిన్ ఆ మహానుభావుడు తిరిగ త్న్ నివాస
సథలానికే తిరిగరావటింలో విశేషిం ఏముింటుగింద్దట? గుింపు మధయలో నిలబడిన్
పౌరుడు ఉపన్యసిించడిం పూరిత అయిింద్ద.
త్మలో తాము గుసగుసలాడుక్కింట్ట త్లా ఒకపకుక్క వళ్ళళపోతున్నారు
అకుడ చేరిన్ వార్ిందరూ.
"రామానుజాచారుయల వారు వటిాగా తిరిగ రావటింలేదు. ఒక భయింకర్
మైన్ వర్తమాన్ిం చెవులపడటిం వలో ఆఘమేఘాలమీద వచేుసతన్నారు."

303
 శ్రీధరుడి వదన్ింలో తాిండవిసతన్ా అనుమాన్పు ఛాయలిా గమనిించి
త్న్ింత్ట త్నే అత్నికి చెపాుడు అింత్క్క ముిందు అత్ను మాటాోడిించిన్ మధయ
వయసుడు.
"ఏమిటా భయింకర్మైన్ వర్తమాన్ిం?" వింటనే అడిగాడు శ్రీధరుడు.
"ఉత్తర్ భార్తాన్ాింత్టినీ అలోకలోోలిం చేసతన్ా ఓ గుింపు దక్షణ దేశ్ింలో
దోపిడీలు నిర్వహిించాలని త్ల పెటిాిందట... శ్రీర్ింగానిా దృష్టాలో వుించుక్కని
వేగవింతాలైన్ అశ్నవలమీద బయలుదేరార్ట."
అవక్నశ్ిం లభించిన్పుుడలాో సిింధున్ద్దని ద్టి వచిు ఉత్తర్
భార్త్దేశ్ింలో అలోకలోోలాలను సృష్టాించే దోపిడీ మూకలిా గురిించి చిన్ాత్న్ిం
నుిండీ ఎనోా కథలు విన్నాడు శ్రీధరుడు.
కళాయణి చాళ్ళక్కయలు, వేింగీ చాళ్ళక్కయలు విజయకేత్న్మెతితన్ ధవజసథింభాల
మాద్దరి దక్షణపథానికి క్నపుిండబటిా, విింధయ పర్వతాలను అధిగమిించలేక
పోయారు ఆ దుిండగులు. రాజరాజన్రేింద్రుడి క్కమారుడయిన్ రాజేింద్రుడు త్న్
మేన్మామ క్కర్మార్తతను వివాహమాడి, క్కలోతుతింగ చోళ్ళడనే పేరుతో మేన్మామ
రాజాయనికి వళ్ళోపోవడింతో బలహీన్పడిపోయిింద్ద వేింగీ చాళ్ళక్కయల
విజయసిింహాసన్ిం.
ఆషాకష్టాలు పడి రాజరాజ న్రేింద్రుడు సాధిించుక్కన్ా సామ్రాజయిం క్నసాత
ముకులు చెకులై, ధన్దుపుర్ సార్వభౌముని వింటి సామింత్రాజుల ఏలుబడిలోకి
వళ్ళళపోయిింద్ద. అన్ాదముమల మధయ ఉదభవిించిన్ అింత్ుఃకలహాల క్నర్ణింగా
దుర్భలమైపోయిింద్ద కళాయణి చాళ్ళక్కయల ప్రాభావము. త్మ త్గాద్లనే త్పు, త్మ

304
చుట్టా జరుగుతున్ా దుర్ింతాలిా గురిించి పటిాించుక్కనే సిథతిలో ఆ పాలక్కలు
లేరు!
ఒకరినీడ మంకరి మీద పడటానికి కూడ్డ ఇచఛగించని సామింత్రాజులు
త్మ త్మ త్గాద్లలో త్లమున్ులయి వున్ా చక్రవరుతలు త్మను ఎద్దరిించలేర్ని
యిింత్క్నలానికి దక్షణపథింవైపు చూపులిా సారిించి వుింటుగింద్ద యిపుుడు త్ర్లి
వసతన్ా దింగల గుింపు.
దోపిడీలు చేయటిం, అడుాపడిన్ వారిని ద్రుణింగా న్రికి ముకులు
ముకులు చేయటిం, ప్రజలిందరిలోను విపరీత్మైన్ భయానిా కలిగించడిం
మాత్రమే వారి ద్డులలోని ముఖయమైన్ ఉదేిశ్యిం... సామ్రాజాయసాథపన్ మాత్రిం
క్నదు.
వయకితగత్మైన్ కక్షలక్క, క్నర్ుణ్యయలక్క పెదిపీట వేసే సామింతులు,
రాజనుయలు మిడత్ల గుింపువింటి ఆ దురామరులిా నిలువరిించగలరా?
భగభగలాడే అగాజావలలోో మాడి మసి అయిపోతున్ా
గృహసముద్యాలు, ర్కతపు మడుగులోో మునిగ తేలుతున్ా మృత్దేహాలు,
సింపదలనిాటినీ సింపూర్ణింగా పోగటుగాక్కని క్నింతి విహీన్నలయిన్ దేవాలయాలు
త్న్ కనుల ముిందు మెద్దలేసరికి మాోన్మయిపోయిింద్ద శ్రీధరుడి వదన్ిం.
బరువకిున్ గుిండెలతో ప్రాక్నర్ ద్వరాలిా అధిగమిించి తాము బసచేసిన్
ధర్మసత్రానిా చేరుక్కన్నాడత్ను.
"విన్నావా? ఈ ద్రుణ వార్తను నువువ విన్నావా?" అని ప్రశిాస్తత, సత్రపు
వాటికలోనే అత్నికి ఎదుర్యిింద్ద హేమసిందరి.

305
 హాయిగా నిద్ర లేచిింద్ద క్నబోలు, క్నింతివింత్మయి కనిపిస్తింద్ద ఆమె
వదన్ిం. న్క్షత్రాల మాద్దరి ప్రక్నశ్వింత్మై అగుపిసతన్నాయి ఆమె విశ్నల నేత్రాలు.
"ర్ింగన్నథుడిని దరిశించుక్కనే ఆలోచన్క్క సవసిత చెపిు ఎవరి గ్రామాలక్క
వారు తిరిగ వళ్ళళపోతున్నార్ట యికుడికి వచిున్ భక్కతలిందరూ...
న్ర్రూప రాక్షసలవింటి దోపిడీ దింగలు విింధ్యయచలానిా ద్టి ఇటుగగా
వచేుసతన్నార్ట... అపుుడెపుుడో స్మన్నథ దేవాలయానికి పటిాన్ గతే యిపుుడు
ఈ శ్రీర్ింగేశునికి కూడ్డ పడుతుిందని అిందరూ భయపడుతున్నారు" శ్రీధరుడి
వదన్ింలో ప్రతిఫలిసతన్ా భావాలను గురిించి ఆలోచిించక్కిండ్డ త్న్ మాన్నన్
త్ను గబగబా చెపుుక్కింట్ట పోయిింద్మె.
అింత్క్కముిందు కొద్దిసేపటి క్రిత్మే త్ను విన్ా ఆ విశేషిం, అపుుడే ఆమె
కరేణింద్రియాల వర్కూ ఎలా వచిుిందో అర్థింక్నలేదు శ్రీధరుడికి.
అర్థిం చేసకోవటానికి అత్ను ప్రయతిాించక ముిందే, త్టాాబుటాలిా
సరుిక్కని సత్రింలోనుించి బయటికి వస్తత అత్నికి అగుపిించారు అకుడ విడిద్ద
చేసి వున్ా భక్కతలు కొింత్మింద్ద.
"బ్రతికివుింటే మరోమారు వచిు ర్ింగన్నథుడిని సేవిించుక్కింటాము.
మొిండిగా యికుడే వుిండి ప్రాణ్యలను పోగటుగాక్కనేటింత్ పిచిువాళ్ళిం క్నదు
మేము..." త్మను నిలువరిించటానికి ప్రయతిాించిన్ సత్రపు అధిక్నరితో
పరుషింగా మాటాోడుతూ, వీథిలోకి వళ్ళళపోయారు వార్ిందరూ.
వారితోపాటుగ త్ను కూడ్డ వీధివైపు అడుగులు వేయబోయిన్ అధిక్నరిని
మధయలోనే అడాగించి కదలక్కిండ్డ నిలబెటాాడు శ్రీధరుడు.

306
 "ఆపదమొక్కులవాడిగా ప్రసిద్దధగాించిన్ తిరుపతి వింకటేశ్వరునికి ధీటైన్
దైవిం ఈ ర్ింగన్నథుడు... త్లలిా ఉత్తరిించే ఆపదలు చుటుగాముటిాన్పుుడు దైవానిా
మాత్రమే న్ముమకోవాలనే మాటను మరిచిపోయిన్ ఆ పిరికివారిని అడుాకోవటిం
ఎిందుక్క?" స్తటిగా కనులోోకి చూస్తత ప్రశిాించాడు.
"ఈ రోజు ఉదయమే క్కలోతుతింగ చోళ్ చక్రవరిత వదినుించి వచిున్
వర్తమాన్ిం గురిించి తెలియకపోవటిం వలో యిలా మాటాోడుతున్నారు..." అత్ని
చేతులను వద్దలిించుక్కని వీధిలోకి పరుగెత్తటానికి ప్రయతిాస్తత ఆిందోళ్న్ నిిండిన్
కింఠింతో అన్నాడు సత్రపు అధిక్నరి.
"క్కలోతుతింగ చోళ్ చక్రవరిత వదినుించి ఏమని వచిుింద్ద వర్తమాన్ిం?"
ఆశ్ుర్యింగా చూస్తత వింటనే అడిగాడు శ్రీధరుడు.
విింధయపర్వతాలను ద్టి మన్ దక్షణ్యపథానికి వచేుసిన్ దోపిడీ దింగలను
ఎదుంున్టానికి సన్నాహాలు జరుగుతున్నాయట... వేింగీ చాళ్ళకయ సామింత్
రాజులిందరీా హెచురిించి ైగన్నయలను సిదధిం చేయిసతన్నార్ట... శ్రీర్ింగింలోని
భక్కతలు త్మ త్మ గ్రామాలక్క యిపుుడు వళ్ళతే అన్వసర్మైన్ భయాిందోళ్న్లు
గ్రామసీమలిా చుటుగాముడతాయనీ, ఎవవరినీ ప్రాక్నర్ ద్వరాలను ద్టనీయ వదిని
ఆజఞలు పింపారు.
దోపిడీ మూకలు వనుతిరిగేింత్ వర్కూ శ్రీర్ింగింలోని వార్ిందరూ
శ్రీర్ింగింలోనే వుిండిపోవాలనీ, అవసర్ిం అయితే అిందరికీ ఉచిత్ భోజన్నదులను
కలిుించమనీ వార్త..." త్న్ అదుపాజఞలో వుిండవలసిన్ భక్కతలు సత్రానిా వద్దలి
వళ్ళళపోయార్ని తెలిసేత మాట పడవలసి వసతిందన్ా భయింతో త్ను అలా
ప్రవరితసతన్ాటుగో తెలియజేశ్నడు అత్ను.

307
 అింత్క్కముిందు త్మతో ర్తిండు రోజులక్క మిించి భక్కతలెవరూ అకుడ
నిలువబడరాదని పెది పెది నియమాలను ఉచఛసవర్ింతో ఉచఛరిించిన్ పెదిమనిష్ట
వున్ాటుగోిండి మాట మార్ుడ్డనిా గమనిించేసరికి న్వువ ఆగలేదు శ్రీధరుడికి.
"ఎిందుక్న న్వువ? అవత్లివారి బాధను చూసేత నీక్క న్వువ వచిు
తీరుతుింద్?" ఒక పకుగా నిలబడి ఆ సింభాషణను విన్ా హేమసిందరి కోర్గా
ప్రశిాించేసరికి న్వువను బలవింత్ింగా అదుముక్కని, సత్రపు అధిక్నరిని
వద్దలేశ్నడత్ను.
వీధిలోకి వళ్ళళపోయిన్ భక్కతలను , అపుుడే అకుడికి వచిున్ కొిందరు
రాజభటుగల సహాయింతో బలవింత్ింగా వన్కిు తీసక్కరావటానికి అత్ను
పడుతున్ా అవసథను ఓర్కింటితో చూస్తత, త్మ మింద్దర్ిం వైపు కదలబోయాడు.
"అడిగే ప్రశ్ాక్క సమాధ్యన్ిం చెపిు అడుగు ముదుక్క వేయి..." కరుక్కగా
అింట్ట అత్నిా కదలక్కిండ్డ నిలబెటిాింద్ద హేమసిందరి.
"ఏమిటా ప్రశ్ా?" ఆశ్ుర్యింగా అడిగాడు శ్రీధరుడు.
"కొత్త ప్రదేశ్ింలో న్నుా ఒింటరిగా వద్దలి, తూరుు ద్దక్కు తెలోబడక్కిండ్డ
ఎకుడికి వేించేశ్నవు నువువ? కనులు తెర్వగానే నువువ కనిపిించకపోయే సరికి
ఎింత్ భయపడ్డానో నీక్క తెలుసా?" అపుటికపుుడు కోపానిా తెచుుక్కింట్ట అన్ాద్ద
హేమసిందరి.
ప్రాక్నరాలను అవత్లగా త్ను సిదధించేసిన్ నూత్న్ గృహానిా గురిించి
ఆమెక్క చెపుబోయి ఆఖరిక్షణింలో ఆ మాటలను నోటిలోనే అదుముక్కన్నాడు
శ్రీధరుడు. కొత్త ఇింటిలో గృహప్రవేశ్ిం చేయటానికి త్ను హేమసిందరీ
సహిత్ింగా బయలుదేరితే సత్రపు అధిక్నరి ఒపుుక్కింటాడ్డ? అిందరి మాద్దరిగానే

308
శ్రీర్ింగానిా వదలి వళ్ళళపోయేిందుక్క అదక ఎతుతగడగా భావిించి రాజభటుగలను
పిలిపిించడూ?
సరైన్ క్నర్ణిం లేక్కిండ్డ మౌన్ిం వహిించటిం శ్రీధరుడికి అలవాటుగ లేని
సింగతి హేమసిందరికి విద్దత్మే... త్ను ఏదైన్న విషయానిా గురిించి కోపింగా
మాటాోడితే, అర్మూసిన్ కనులతో సవచఛింగా న్వేవ అత్ను, అలా న్వవక్కిండ్డ
నిలబడిపోయాడింటే, అిందుక్క బలమైన్ క్నర్ణిం ఏదో వుిండి వుింటుగిందని ఆమె
ప్రజల విశ్నవసిం.
"నేను పలికిన్ పలుక్కలోో త్పుు ఏదైన్న వున్ాద్?" తెచిుపెటుగాక్కన్ా కోపిం
క్నసాత ముఖింమీద నుించి మటుగమాయిం అయిపోతుిండగా లోగింతుకతో
ప్రశిాించిింద్ద హేమసిందరి.
అపుుడు కూడ్డ అసలు విషయానిా ఆమె చెవిన్ వేయలేదు శ్రీధరుడు.
"ముించుక్క వసతన్ా ఆపదనుించి త్పిుించుకోవటానికి శ్రీర్ింగేశుని
ప్రార్థన్ చేయక్కిండ్డ, శ్రీర్ింగానిా వద్దలి వళ్ళళపోజూసతన్నారు భక్కతలిందరూ.
నిరామనుషుయింగా వుిండి వుింటుగింద్ద ఆలయిం. త్న్వి తీరా దైవదర్శన్ిం
చేసకోవటానికి మించి అవక్నశ్ిం ఇద్ద" అింట్ట ఆమెను ముిందుక్క
లాగబోయాడు.
విన్కూడని మాట ఏదో అత్ని నోటినుించి వలువడిన్టుగో అద్దరిపడి అత్ని
చేతులిా విద్దలిించి కొటిా దూర్ింగా జరిగింద్ద హేమసిందరి.
"తులసి పుటిాింటివది శూర్మింగళ్ింలో మారుుక్కన్ాపుటినుించీ వద్దలి
పెటాక్కిండ్డ ధరిసతన్ా వలువలు ఇవి... ఇటుగవింటి వాటితో దైవదర్శన్ననికి

309
బయలుదేర్టిం మహా పాపిం... చచిున్న నేను రాను" అింట్ట అకుడే నిలబడితే
అత్ను మరోసారి బలవింత్ిం చేసాతడని త్మ మింద్దర్ింలోకి వళ్ళళపోయిింద్ద.
"ఎటుగవింటి వలువలతో ర్ింగన్నథుడిని దరిశించుకోవాలని
అనుక్కింటుగన్నావు నువువ?"
"ఎటుగవింటివైన్న సరే... నూత్న్ వసాాలు క్నవాలి... నూత్న్ వసాాలు
ధరిించనిదే ఈ సత్రపు సరిహదుిలిా ద్టేద్ద లేదు" అింద్ద హేమసిందరి.
విపణివీధి ఎకుడ వున్ాదో సత్రపు అధిక్నరిని అడిగ తెలుసక్కన్నాడు
శ్రీధరుడు. వీధులోోని సిందడిని గమనిస్తత, భక్నతగ్రేసరుల హావభావాలను చూసి
త్న్లో త్ను న్వువక్కింట్ట అటుగకేసి పోయాడు.
అింత్క్క ముిందురోజు రాత్రి ర్తిండో ఝామువర్కూ ఎింతో సింభర్ింతో
జరిగన్ వాయపారాలనీా చపుబడిపోయేసరికి బికుముఖాలతో త్మ దుక్నణ్యల
ఎదుట నిలుచుని వున్నారు యజమానులు.
అిందరి మాద్దరిగా ఆరాటానిా ప్రదరిశించక్కిండ్డ క్కలాసాగా వసతన్ా
శ్రీధరుడిని ఆకరిషించటానికి ఎనెానోా ప్రయతాాలు చేశ్నరు.
వీధి మధయభాగింలో వున్ా ఒక చకుటి ప్రదేశ్ననిా ఎించుక్కని లోపలికి
వళాళడు శ్రీధరుడు... కించిలో త్యారైన్ పటుగాచీర్లను చూపిించమని
దుక్నణద్రుని అరిథించాడు.
కనులు మిరుమిటుగో గలిపే పటుగావసాాలను తీసి అత్ని ఎదుట పరిచాడు
దుక్నణపు యజమాని.

310
 వీథులోో చెలరేగుతున్ా భయోతాుతాల క్నర్ణింగా మా వాయపార్ిం మూలన్
పడిింద్ద. మీక్క న్చిున్ వలువలిా ఎించుకోడి. సాధ్యర్ణ విలువకింటే కొించెిం
త్క్కువకే ఇసాతను" అని ప్రొత్సహిించాడు.
మామిడిచిగురు ర్ింగులో మిలమిలలాడిపోతున్ా వలువను ఎింపిక చేసి,
ద్నికి జోడీ అయిన్ సథన్దుకూలానిా కూడ్డ తీసి పకున్ పెటాాడు.
"చేమింతి ఛాయ గలవారికి కూడ్డ చకుగా వుింటుగింద్ద మీరు ఎించుక్కన్ా
వర్ణిం... అవసర్ిం అయిన్పుుడు ఎవరికయిన్న అరుపు ఇవవటానికి కూడ్డ
వుపయోగపడుతుింద్ద. అమమగారి శ్రీర్ఛాయ ఎటుగవింటిదో చెపుిండి. వారికి
మాత్రమే న్చేు వరాణనిా తీసి యిసాతను" అన్నాడు దుక్నణపు యజమాని.
ఏదో ఒక విధింగా త్న్చేత్ మరికొనిా వలువలిా తీయిించటానికి అత్ను
నోటికి వచిున్ మాటలనిాటినీ మాటాోడతాడని గ్రహిించి, హేమసిందరి శ్రీర్
ఛాయను వరిణించాడు శ్రీధరుడు.
జానెడు వడలుు జరీ అించు కలిగన్టుగవింటి చిలుకపచు ర్ింగు వలువను
తీసి అత్ని ఒడిలో పెటాాడు దుక్నణపు యజమాని.
"పనెాిండు బింగారున్నణేలు మాత్రమే వీటి విలువ. ముిందుగా మీక్క
మాట ఇచిున్ ప్రక్నర్ిం ర్తిండు న్నణేలను వదులుక్కింటాను. పద్ద న్నణేలను ఇసేత
సరిపోతుింద్ద.." అింట్ట అత్ని సమాధ్యన్ింకోసిం ఎదురు చూడక్కిండ్డ వలువలు
ర్తిండిింటినీ చేనేత్వస్త్రింలో ముడిచి అత్నికి అింద్దించాడు.
దట్టాలోనుించి న్నణేలను తీసి అత్నికి అింద్దసతిండగా శ్రీధరుడి చెవులక్క
చేరిింద్ద ఆ దుక్నణిం పకునే వున్ా ఒక మిండపింలోనివారి సింభాషణ.

311
 తూరుుద్దక్కు తెలోబడకముిందే ఆశ్నిపాత్ింలా విన్వచిున్ దోపిడీ దింగల
గురిించి జరుగుతున్ా సింభాషణే అద్ద. భయపడి పారిపోజూసతన్ా భక్కతలిా
రాజభటుగలు అటక్నయిించి న్గర్ింలోనే ఆపుచేసతన్ా వైన్ిం కూడ్డ విన్వస్తింద్ద ఆ
మాటలోో.
"ఇళ్ళక్క వళ్ళళపోతామింటుగన్ా భక్కతలిా బలవింత్ింగా ఆపటిం వలో కలిగే
ప్రయోజన్ిం ఏమిటో న్నక్క అింతుబటాడిం లేదు. ఉచిత్ భోజన్నదుల ఏరాుటుగ
మూలకింగా రాచగాదెలు నిిండుకోవటిం త్పు మరే విధమయిన్ సౌకర్యము మన్
న్గరానికి కలుగదు.
తీవ్రమయిన్ భయాిందోళ్న్లతో కింపిించిపోతున్ావారు మన్ దుక్నణ్యల
దగిరికి రారు... కనీసిం ర్ింగన్నథుడి ఎదుటికి కూడ్డ పోరు... ప్రాణభయిం వారి
భకితని అణగద్రొకేుసతన్ాద్ద..." చిక్నక్క నిిండిన్ కింఠింతో చెపుతున్నాడు ఒక
వాయపార్సథడు.
"ఏించేసేత పరిసిథతి చకుబడుతుిందని నీ అభప్రాయిం?" ప్రశిాించాడు మరో
వాయపార్సథడు.
"దింగల గుింపును గురిించిన్ వార్తలిా భక్కతలక్క చేర్క్కిండ్డ
నిరోధిించాలి... వారి ఆలోచన్లు ప్రకుదోవలు పటాక్కిండ్డ ఉత్సవాల సిందడిని
హెచిుించాలి... ఆలయ ప్రాింగణింలో న్ృత్యప్రదర్శన్లు, భజన్ క్నర్యక్రమాలు
వూపిరి సలపని విధింగా ఏరాుటుగ చేయాలి... తాము విన్ామాటలు కటుగాకథ
లేమోన్న్ా అనుమాన్ిం వారిలో కలగించి, ఇకుడే నిలిచిపోయేలా
ఆకటుగాకోవాలి..." నింమహమాటింగా తెలియచేశ్నడ్డ వాయపార్సథడు త్న్
మన్సలోని మాటలిా.

312
 అత్ని అభప్రాయాలతో అకుడివారు ఏకీభవిించారో లేదో తెలుసక్కనే
ప్రయత్ాిం చేయలేదు శ్రీధరుడు. ఆ మాటలు త్న్ మన్సలో ఒక సరికొత్త
ఆలోచన్ను రేకెతితించేసరికి సాలోచన్గా త్లవూపుతూ దుక్నణపు యజమాని
వింక చూశ్నడు.
న్గర్ింలోని భక్కతలిా నిలువరిించటానికి న్ృత్యప్రదర్శన్లు ఏరాుటుగ
చేయటిం, చేయకపోవటిం ఆలయ ధర్మకర్తక్క సింబింధిించిన్ విషయిం...
ప్రాణ్యలమీద తీపితో ఎవరికి వారు చెలాోచెదురు క్నవటానికి సిదధింగా
వున్ా ఆ సమయింలో గుటుగాచపుుడు క్నక్కిండ్డ హేమసిందరి మొక్కును
తీరుుక్కనే ఏరాుటుగ చేసేత ఎలా వుింటుగింద్ద?
ఆమె న్ృతాయనిా చూసేిందుక్క ఆలయింలో భగవింతుడు, ఆలయ
పూజారులు త్పు పరాయి వార్తవరూ పనికటుగాక్కని రారు. మొక్కుక్క మొక్కు
తీరుుక్కన్ాటుగోగా వుింటుగింద్ద.
త్ను భయపడుతున్ాటుగోగా న్ృత్యిం చేసే సమయింలో హేమసిందరిని
చూసి, ముచుట పడటానికి భక్కతలు ఎవరూ ఆలయ పరిసరాలోోకి రారు క్నబటిా,
త్మను గురిించి లోతుగా ఆలోచిించేవార్తవరూ వుిండరు.
ఆ ఆలోచన్ మన్సలో అడుగుపెటిాన్ మరుక్షణిం ఆలసిించలేదు.
శ్రీధరుడు. చేనేత్ వస్త్రింలో మూటకటిాన్ వలువలతో పాటుగ, ఆలయింలోని
భగవింతుడి ఎదుట న్ృత్యిం చేయటానికి త్గన్ వసాాలను కూడ్డ ఎించి ఇవవమని
దుక్నణద్రుని కోరాడు.
సింతోషింతో పర్శిించిపోతూ అత్నికి అవసర్మైన్ వసాాలను తీసి చేనేత్
వస్త్రపు మూటలోకి చేరాుడు దుక్నణపు యజమాని.

313
 న్ృత్యిం చేసేద్ద ఎవరో ఒకటికి ర్తిండుసారుో విచారిించి, త్న్ సేవక్కడిని
మరోవీధిలోకి పింపాడు. న్నలుగు విండిన్నణేల విలువచేసే క్నలిగజ్జెలిా ర్తిండు
న్నణేలకే తెపిుించి శ్రీధరుడికి ఇచాుడు.
దేవతా సార్వభౌముడైన్ క్నవేటిర్ింగని ఎదుట న్ృత్యిం చేయటానికి
మామూలు అలింకర్ణలు సరిపోవు గద్...
గజ్జెలు తెచిున్ సేవక్కడినే మరోసారి ఇింకోచోటికి పింపి అగరు, జవావద్ద,
కస్తతరి మొదలైన్ సగింధద్రవాయలను సేకరిింపిించాడు. పూజ చేయిించటానికి
క్నవలసిన్ సింబారాలను పెటుగాక్కనే విండిసజెను కూడ్డ ఇపిుించాడు.
వలువల కోసిం వచిుించదలచుక్కన్ా పద్ద బింగారున్నణేలక్క తోడుగా
మరో పనెాిండు న్నణేలను వద్దలిించుక్కని, తీర్థ యాత్రిక్కడిలా పెదిమూటతో
సత్రానిా చేరుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
గవాక్షిం దగిరే నిలబడి ఎదురుతెనుాలు చూసతన్ా హేమసిందరి కనులు
జలపాతాలయిపోయాయి ఆ మూటలోని ద్రవాయలను చూసేసరికి.
"సింతోషిం కలిగన్న, బాధ ఎదురైన్న నీతో వచిున్ చిక్కు యిదకుటే...
నినుా మాటలతోనో చేత్లతోనో హిింసిసతన్నాన్ని అిందరూ అనుకోకముిందే
కనులు తుడుచుక్కని సిదధింగా వుిండు... నేను ఆలయ ధర్మకర్త దగిరికి వళ్ళో
వసాతను" అింట్ట సమాధ్యన్ిం కోసిం ఎదురుచూడక్కిండ్డ మరోసారి వీధికేసి
కదలబోయిన్ శ్రీధరుడి చేతిని గటిాగా పటుగాక్కన్ాద్ద హేమసిందరి.
"మొక్కుతీరుుకోవాలనే కోరిక కలిగన్ త్రావత్ తీరుుకోక్కిండ్డ వుిండము
కద్... ఇపుటికిపుుడు క్నళ్ళళ తొక్కుక్కింట్ట ధర్మకర్త దగిరికి వళ్ళవలసిన్

314
అవసర్ింలేదు. భోజన్ించేసి కొద్దిసేపు విశ్రింతి తీసకెళ్ళ వచుును..." అింట్ట
దూర్ింలో ఎకుడో వున్ా వింటపుటిాని పిలువబోయిింద్ద.
అింత్క్కముిందు రాత్రి ఆర్గించిన్ ఆహార్ిం యొకు రుచి మన్సలో
మెదలి విపరీత్ింగా భయపడ్డాడు శ్రీధరుడు.
హేమసిందరిని అద్దలిించి, వింటపుటిాకి ైగగ చేయక్కిండ్డ ఆపాడు
అత్ను. ప్రాక్నరాల వలుపల త్ను మాటాోడి వచిున్ ఇింటిని గురిించి అపుుడ్డమెక్క
చెపాుడు.
"వింటచేసి సిదధింగా వుించమని తోటమాలికి చెపిువచాును...ఇపుుడు
మన్ిం ఈ సత్రింలోనుించి ప్రాక్నరాల వలుపలికి పోవటిం ఎలాగో ఆలోచిసేత
చాలు అింతా సానుకూలమవుతుింద్ద" అన్నాడు అిందుక్క మరాినిా ఆలోచిస్తత.
అత్ని మాద్దరిగా అతిగా ఆ విషయానిా గురిించి యోచిించలేదు
హేమసిందరి. సత్రింలోని అతిథులెవవరూ వీధిలోకి పారిపోక్కిండ్డ సత్రపు
ముిందు భాగింలో పీఠిం వేసకూురుున్ా అధిక్నరి చెింత్క్క పోయి మాటలు
కలిపిింద్ద.
"క్నవేటిర్ింగనికి న్లుబద్ద ర్క్నల పుష్టులతో పూజ చేయిించాలని న్నక్క
కోరికగా వున్ాద్ద. అిందుక్క మార్ిిం స్తచిించిండి బాబయయగారూ" అింద్ద.
పూరితగా సింతోష్టించాడు సత్రపు అధిక్నరి. ఆమె మాటలు ఎకుడో
మధుర్లో వున్ా త్న్ కూతురి మాటలిా గురుత తెసతన్ాటుగోగా ఆమెక్క చెపిు, ఆమె
కోరిక నెర్వేరేిందుక్క ఒక సలువైన్ మారాినిా వింటనే స్తచిించాడు.

315
 మింద్దర్ింలోనే నిలబడి చెవులు రికిుించి విింటుగన్ా శ్రీధరుడి పెదవుల మీద
వింటనే ప్రత్యక్షిం అయిిందక చిరుదర్హాసిం. అత్ను స్తచిించిన్ మారాినిా
ఆలకిించేసరికి.
***
మొదటి ప్రాక్నరానికి ఆవలగా వుిండే విశ్నలమయిన్ పూతోటను గురిించి,
ఆ తోట మధయభాగింలోని భవింతిని గురిించే హేమసిందరికి తెలియచేశ్నడు
సత్రపు అధిక్నరి.
"ఆ భవన్పు యజమాని ప్రసతత్ిం న్గర్ింలో లేడు. కొింగు దేశ్ిం
వళ్ళోపోయాడు. మళ్లళ ఎపుుడు తిరిగవసాతడో ఎవరికీ తెలియదు. అకుడి
తోటమాలికి ఒకటి ర్తిండు విండిన్నణేలను బహూకరిించగలిగతే క్షణ్యల మీద
సానుకూలపడుతుింద్ద నీ పని."
తాము విడిద్ద చేయబోతున్ా భవన్ిం గురిించే అత్ను చెపుతున్ాటుగోగా
అర్థమై త్నుకూడ్డ చిరున్వువలు చిింద్దించబోయిన్ హేమసిందరిని కనుైగగతో
వారిించాడు శ్రీధరుడు.
"ప్రాక్నర్ద్వరాల దగిర్ క్నపలా నిలబడిన్ రాజభటుగలిా ఒపిుించి ఆవలికి
పోవటిం మాక్క సాధయపడుతుింద్ బాలయయగారూ?" అమాయకింగా ముఖిం
పెడుతూ వింటనే సత్రపు అధిక్నరిని అడిగింద్ద హేమసిందరి.
ర్తిండు క్షణిక్నలు ఆలోచిించి, పకునే వున్ా మిందసానిా తెరిచాడు సత్రపు
అధిక్నరి. అిందులో భద్రపర్చబడి వున్ా తాళ్పత్రానిా బయటికి తీసి, విండి
మువవల గింటానిా అిందుక్కన్నాడు.

316
 త్న్ సత్రింలో విడిద్ద చేసిన్ ఆ యువతీ యువక్కలు న్గర్ింలోనుించి
వలుపలికి ఎిందుక్క వళాళలని అనుక్కింటుగన్నారో వివర్ింగా ఒక పత్రింమీద
లిఖిించి త్న్ అధిక్నరానిా స్తచిించే ముద్రను కూడ్డ అద్ిడు.
అత్ని వింటి సహృదయులతో పరిచయిం అవటిం త్మ అదృషామని
మెచుుక్కింట్ట, ఆ మాటలిా విన్గానే అత్ని వదన్ింలో ప్రత్యక్షమయిన్ వలుగును
చూసి త్న్లో త్ను న్వువక్కింట్ట శ్రీధరుడి దగిరికి వచిుింద్ద హేమ.
పటుగావలువల మూటను భూజానికి త్గలిించుక్కని సత్రిం వలుపలికి
వచాుడు శ్రీధరుడు. అధిక్నరి యిచిున్ తాళ్పత్రానిా చూపిస్తత ముిందుక్క
సాగాడు.
వారికోసమే ఎదురు చూస్తత పూతోట ముిందు భాగింలో నిలుచుని
వున్నాడు భవన్ిం తాలూక్క తోటమాలి.
"రాజభటుగల ఎదిడి క్నర్ణింగా మీరు న్గర్ింలోించి బయటికి
రాలేర్నుక్కన్నాను" అన్నాడు వారిని చూడగానే.
కొమమ కొమమక్క వింద ర్తమమలు, ర్తమమ ర్తమమక్క న్నలుగు న్నలుగు పువువల
చొపుున్ విర్బూసి వున్ా పూపొదలిా చూసి మైమరిచిపోయిింద్ద హేమసిందరి.
కూనిరాగాలు తీస్తత తోటలో విహరిించటిం మొదలు పెటిాింద్ద.
ఆమె ఆన్ింద్నికి అడుాపడలేదు శ్రీధరుడు. చకుని విసతర్లో తోటమాలి
వడిాించిన్ రుచికర్మయిన్ ఆహార్ పద్రాథలను ఆర్గించి అత్ని వింటను
అమిత్ింగా మెచుుక్కన్నాడు.

317
 శ్రీర్ింగింమీద్దకి వచిుపడుతోిందని అిందరూ అనుక్కింటుగన్ా దింగల
గుింపును గురిించి నీ అభప్రాయిం ఏమిటి?" అత్ను సిదధిం చేసిన్ మెత్తటి
పడకమీద మేను వాలుస్తత అన్నాడు.
"గురు రామానుజాచారుయలవారు అర్థింత్ర్ింగా త్మ తీర్థయాత్రలిా
ముగించుక్కని శ్రీర్ింగిం వచేుసతన్నార్ని అింటే, కొించెిం గటిాగా యోచిించ
వలసిన్ విషయమే అద్ద" స్తటిగా చెపుక్కిండ్డ చుటుగాద్రిన్ త్న్ అభప్రాయానిా
వలోడిించాడు తోటమాలి.
ఆ పైన్ అత్నిా మాటాడిించలేదు శ్రీధరుడు. అర్థఘడియపాటుగ చిన్ా
క్కనుక్క తీసిన్ త్రావత్ మెలోగా న్గర్ింలోకి బయలుదేరాడు.
"చీకటి పడకముిందే నువువ వచేుయాలి. ఈ కొత్త ప్రదేశ్ింలో నేను
ఒింటరిగా వుిండలేను" వీధివర్కూ వచిు ఒకటికి ర్తిండుసారుో అత్నిా
హెచురిించిింద్ద హేమసిందరి.
అింత్క్కముిందు న్నలుగైదు ఘడియల క్రిత్ిం వర్కూ ఎింతో సిందడిగా
అగుపిించిన్ వీథులనీా నిరామనుషయింగా మారిపోయి వుిండటానిా చూసి గాఢింగా
నిట్టారుస్తత ఏడు ప్రాక్నరాలను అధిగమిించి, ర్ింగన్నథుని ఆలయిం ఎదుటికి
పోయాడు శ్రీధరుడు.
భక్కతలు ఎవరైన్న ఆలయిం ఎదుటికి వచిున్ మరుక్షణిం, పొడుగాటి
తొిండ్డలను గాలిలో వూపుతూ ఎదురు వచేువి సావమివారి సేవలకోసిం
పెించబడుతున్ా కొముమటేనుగులు.
తొిండ్డలతో భక్కతల త్లలిా త్డిమి ఆశీర్వద్దించేవి. వారు అింద్దించిన్
ఫలాలను సీవకరిించి, ఆలయ ప్రాక్నరాలను ప్రతిధవనిించే విధింగా ఘింక్నరాలు

318
చేసేవి. దోపిడిమూకల ఆగమన్ వార్త వాటిని కూడ్డ కలవర్పాటుగక్క గురి
చేసిన్టుగో, గజశ్నలలోనే వుిండిపోయాయవి ఆ రోజు.
ఆలయ ధవజసతింభిం దగిర్ త్న్క్క అగుపిించిన్ పూజారి ఒకరిని విన్య
విధేయత్లు నిిండిన్ కింఠింతో ధర్మకర్తను గురిించి ప్రశిాించాడు శ్రీధరుడు.
ఆలయ ప్రాింగణింలోకి అడుగుపెటేా అర్హత్లేని అతి సామానుయడి వింక
చూసిన్టుగోగా ఒక చూపు చూసి గర్భగుడి వనుక భాగింలో వున్ా ఒక చిన్ా
మిండపిం వైపు త్ల వూపాడు ఆ పూజారి.
పటుగావస్త్రింలో మేలుర్కపు దూద్దని నిింపి త్యారు చేయబడిన్ మెత్తటి
ద్దళ్ళను ర్తిండుపకులా వుించుక్కని, వాటిమీద్దకి ఒద్దగ కూరుుింట్ట శ్రీధరుడికి
అగుపిించాడు ఆలయ ధర్మకర్త.
ఒింటరిగా లేడత్ను. వనుక్న ముిందు పద్దమింద్ద పెదిలు నిలుచుని
వున్నారు.
ఊర్థవపుిండ్రములతో అలింకరిించబడి వున్ా శిర్ససలను త్డుముక్కింట్ట
అత్నితో మాటాోడుతున్నారు న్లుగురు ఆలయ పూజారులు.
"ఏయ్! ఎవరు నువువ? ఎిందుక్క వచాువికుడికి? వళ్ళళపో అవత్లికి ...
వళ్ళళ...వళ్ళళ..." శ్రీధరుడిని చూసీ చూడగానే వికృత్మయిన్ కింఠింతో పెదిగా
అరిచాడు వారిలో ఒకత్ను.
"ఎింతో దూర్ింనుించి వచిున్ భక్కతడిని నేను... శ్రీవారు అనుమతిసేత,
వారికి ఒక చిన్ా విషయానిా మన్వి చేసక్కింద్మని అనుక్కింటుగన్నాను"
విన్యిం నిిండిన్ కింఠింతో నెమమద్దగా త్న్ కోరికను వలోడిించాడు శ్రీధరుడు.

319
 "ఎింతో దూర్ింనుించి వచిున్ భక్కతడివే అయితే, ఆలయింలోకి వళ్ళళ
సావమివారిని దరిశించి తీర్థప్రసాద్లను పుచుుక్కని అవత్లికి వేించేయి. శ్రీవారితో
మాటాోడటిం ఇపుుడు క్కద్దరేపని క్నదు... వళ్ళళ...వళ్ళళ" మరిింత్ విద్దలిించి
మాటాోడ్డడు ఆ పూజారి.
పటుగాద్దళ్ళ మీద ఒద్దగ కూరుున్ా ఆలయ ధర్మకర్తతో మాటాోడటిం కింటే,
ఆలయింలోని ర్ింగన్నథుని దరిశించుకోవడమే చాలా సలభమని తెలిసి, ఒకిింత్
కలవర్పాటుగక్క గురి అయాయడు శ్రీధరుడు.
"అయాయ...మీరు న్న మాటలిా పూరితగా విన్ా త్రువాత్ మీ అభప్రాయానిా
చెపుిండి... ర్ింగన్నథసావమి ఎదుట న్ృత్యిం చేయాలని.." త్న్ కలవర్పాటుగను
అుకచుక్కింట్ట తిరిగ సింభాషణ ప్రార్ింభించబోతుిండగా, అత్నిా ఆపేశ్నడు
మరో పూజారి.
"శ్రీవారు అత్యవసర్మయిన్ వయవహారాలను సమీక్షించుకోవడింలో తీరిక
లేక్కిండ్డ వున్నారు. నువువ రేపటెలుోిండిలలో ఒకసారి కనిపిించు... ఇపుుడు
వళ్ళోపో" అని ఆదేశిించాడు.
తీరుబడి చేసక్కని శ్రీవారు త్న్ గోడును వినిపిించుకోవడ్డనికి సిదధపడే
లోపుగా, దోపిడీ దింగల గుింపు ఆలయిం మీద్దకి వచిు పడుతుిందేమోన్న్ా
అనుమాన్ననిా గనుక అపుటికపుుడు వయకతిం చేసేత. వారి ముఖాలలోని భావాలు
ఎలా వుింటాయో చూడ్డలని శ్రీధరుడికి అనిపిించిన్ మాట వాసతవిం.
త్న్ ఎటా ఎదుట జరుగుతున్ా సింభాషణ అసలు త్న్ చెవులక్క చేర్టమే
లేదన్ాటుగో నిరివక్నర్ింగా కూరుుని వున్ా ధర్మకర్తవైపు ఒకసారి పరిశీలన్గా చూసి
వనుతిరిగాడు అత్ను.

320
 కొముమటేనుగులు నిలబడి వున్ా గజశ్నలను ద్టి పద్ద ధనువుల దూర్ిం
కూడ్డ పోకముిందే పరుగులాింటి న్డకతో వచిు అత్నిా కలుసక్కన్నాడు అత్నిా
విద్దలిించి మాటలాడిన్ మొదటి పూజారి.
"న్గర్ింలోని వణిక్ సార్వభౌములు అనేకమింద్ద మిండపింలో వుిండటిం
వలన్ నీతో సరిగా సింభాష్టించలేకపోయాను... ధర్మకర్తగారితో నీకేిం పని?"
పకునే అడుగులు వేస్తత మృదువుగా అడిగాడు.
ధర్మకర్తగారితో త్న్క్క వున్ా పనేమిటో అత్నికి చెపాుడు శ్రీధరుడు.
"దోపిడీ దింగలు వచిు పడుతున్నార్న్ా వర్తమాన్ననిా ఆలకిించి
న్గర్ింలోని భక్కతలిందరూ కలవర్పాటుగక్క గురి అవుతున్ా ఈ సమయింలో నీ
మొక్కు చెలిోించుకోటిం అింటే మాటలు క్నదు...న్నలుగు బింగారు న్నణేలను
యిచుుకోగలిగతే, అదను చూసక్కని నీ గురిించి ధర్మకర్తక్క చెబుతాను" ప్రధ్యన్
గోపుర్ ద్వర్ిం వర్కూ వచిు అసలు విషయానిా నింమహమాటింగా వలోడిించాడ్డ
పూజారి.
అతి పవిత్రమైన్ ఆ ఆలయ ప్రాింగణింలో అటుగవింటి మాటలిా విన్వలసి
వసతిందని వూహిించలేకపోవటిం వలో, ఆశ్ుర్యిం నిిండిన్ కనులతో అత్ని
ముఖింలోకి చూశ్నడు శ్రీధరుడు.
"నేను అడిగన్ న్నణేలను యివవక్కిండ్డ నీ అింత్ట నువువ ధర్మకర్తతో, నీ
మొక్కును గురిించి చెపుుకోవడిం జరిగే పనిక్నదు. బాగా ఆలోచిించుకో..."
అింట్ట వచిున్ ద్రినే వన్కిు తిరిగాడు పూజారి.

321
 దట్టాలో వున్ా న్నణేలలో నుించి న్నలుగింటిని ఎించి అత్నికి యిచేుసేత
త్లనొపిు లేక్కిండ్డ సవర్ిం సానుకూలిం అవుతుిందని అనిపిించిన్న ఆ పని
చేయలేకపోయాడు శ్రీధరుడు.
దేవుడి ఎదుట న్ృత్యిం చేయాలనే అతి చిన్ాకోరికను తీరుుకోవటానికి,
ఆలయ పూజార్లు అడిగన్ న్నణేలను యిచుుక్కని తీరాలా?
పూజారి వూహిించిన్టుగో అత్నిా వన్కిు పిలిచి, బింగారున్నణేలను అత్ని
దోసిటిలో పోయలేదు శ్రీధరుడు. ఆలయ ప్రాింగణింలో నుించి వలుపలికి వచిు,
అకుడ వున్ా ఒక చిన్ా మిండపింలో బాసిపటుగో వేసక్క కూరుున్నాడు.
సాయిం సమయింలోనో, చీకటి పడేటపుుడో ఏదో ఒకవేళ్లో, ఆలయింలో
నుించి బయటికి వచిుతీర్తాడు ధర్మకర్త. అిందరూ చూసతిండగా అత్నిా
నిలువరిించి త్న్ కోరికను అత్ని చెవిన్వేసేత సరిపోతుింద్ద... అిందుక్క ఆలయిం
పూజారులు మధయవరితత్విం వహిించాలిసన్ అవసర్ిం లేదు.
వీథిలో సించరిించటానికి బయలుదేరిన్ ఒకరిదిరు పౌరుల వింక చూస్తత,
దోపిడీదింగల గురిించి వారు వలిబుచేు అభప్రాయాలను ఆలకిస్తత, ఒక
ఘడియపాటుగ మిండపింలోనే క్నలక్షేపిం చేశ్నడు శ్రీధరుడు. క్కడి ముింజేతికి వున్ా
కింకణ్యనిా తీసి పరిశీలన్గా చూస్తత మరో అర్థఘడియసేపు నిరీక్షించాడు.
వైక్కింఠపుర్ిం గ్రామదేవత్ ఆలయబొమమ త్రావత్ ప్రముఖింగా చెకుబడిన్
మరో గోపుర్పు చిత్రమే అత్నిా విపరీత్మయిన్ ఆశ్ురాయనికి గురిచేసిింద్ద.
పడమటి ద్దశ్లో పడిపోబోతున్ా స్తర్యభగవానుడి సింధయ కిర్ణ్యల
వలుగులో త్ళ్త్ళ్ మెరుసతన్ా ర్ింగన్నథుడి ప్రధ్యన్ గోపుర్మే అద్ద!

322
 కింటికి ఇింపుగా అగుపిించే కలువపూలతో నిిండివున్ా కోనేటి బొమమ
ఒకటి ఆ గోపుర్ిం పకునే అిందింగా కనిపిస్తింద్ద.
కోనేటిలో ద్దగ సాాన్ిం చేయటానికి వీలుగా చకుని మెటో కటాబడి
వున్నాయి.
ఆ మెటోక్క ఇరువైపులా ర్తిండు కొముమటేనుగులు నిలుచుని వున్నాయి.
అకుడితో అింత్ిం అయిపోయాయి కింకణింమీద్ద చిత్రాలనీా... శ్రీర్ింగిం
సమీపింలోకి వచిున్ క్షణింనుించీ త్ను చూసిన్, చూసతన్ా అనేక ర్క్నల
చెరువులిా, దరువులిా, కోనేరులిా మన్సలో గురుతక్క తెచుుక్కింట్ట కింకణ్యనిా
తిరిగ క్కడిచేతికి బిగించుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
తాము బస చేసిన్ ధర్మసత్రిం వనుకభాగింలో వున్ాద్ద చకుని మెటుగో
కటాబడి వున్ా కోనేరు ఒకటి... తాము బాడుగక్క పుచుుక్కన్ా భవింతి దగిర్ కూడ్డ
కనిపిించిింద్ద మంకటి...
కింకణింమీద స్తచిించబడిన్ కోనేరు ఎకుడ వున్ాదో తెలుసకోవాలింటే
అదే పనిమీద శ్రీర్ింగమింతా కలయ తిర్గవలసిిందే.
ఆలయ ప్రధ్యన్ గోపుర్ ద్వర్ిం వది అలికిడి క్రమక్రమింగా హెచువటింతో
ఆ మాటలిా మరిచిపోయి అటుగకేసి దృష్టా సారిించాడత్ను.
విండి తొడుగులు తాపడిం చేసివున్ా రాజదిండ్డలవింటి పెది పెది కర్రలిా
పటుగాక్కని పద్దమింద్ద భటుగలు ముిందు వనుక్న అడుగులు వేసతిండగా, బరువైన్
మహాక్నయానిా అతిప్రయత్ాింమీద కద్దలిస్తత, ప్రధ్యన్ ద్వర్ింలో నుించి బయటికి
వచాుడు ధర్మకర్త.

323
 గోరురానికి వింద ధనువుల దూర్ింలో సిదధింగా నిలబడి వున్ాద్ద ఒక
పలోకీ... అటుగకేసి తిరుగబోతుిండగా, అత్ని ఎదుటికి పోయాడు శ్రీధరుడు.
"పకుక్క త్పుుకో... ధర్మకర్తల ద్రికి అడుాగా రాకూడదు. అవత్లికి
వళ్ళోపో" ఖింగు ఖింగుమింటుగన్ా కింఠాలతో అత్నిా హెచురిించారు ముిందు
వర్సలో వున్ా ఆలయభటుగలు. అపుటికే అత్ను ముిందుకే రావటానిా గమనిించి
త్మ చేతులోో వున్ా కర్రలతో బలింగా నెటాారు వన్కిు.
ఎింత్ ప్రయతిాించిన్న నిలదక్కుకోవటిం చేత్క్నక వలిోకిలా పడిపోయాడు
శ్రీధరుడు.
తిరిగ లేచేసరికి ఆశీనుడు అవనే అయాయడు ధర్మకర్త. త్న్ను
కలుసకోవటానికి ఒక అపరిచిత్ వయకిత ఎింతో ఆత్రింగా ముిందుక్క రాబోయిన్
దృశ్నయనిా అత్ను కూడ్డ చూసి వున్నాడు. చూసికూడ్డ చూడన్టేో త్లను పకుక్క
తిపుుక్కని పలోకీని ముిందుక్క పోనీయమని ైగగ చేశ్నడు.
వసాాలక్క అింటిన్ దుముమను చేతులతో దులుపుక్కింట్ట ఆలయిం ఎదుట
నిలబడిపోయిన్ శ్రీధరుడిని చూసి వకిురిింత్గా న్వావడు బింగారు న్నణేలను
ఆశిించిన్ పూజారి.
"నేను చెపిున్టుగో చేసేత త్పు నీకోరిక నెర్వేర్దు. నీ అింత్ట నువువగా ఏమీ
చేయలేవు... బాగా ఆలోచిించుకో..." అింట్ట ఆలయింలోకి వళ్ళళపోయాడు.
***
"దేవుడు వర్మిచిున్న పూజారి ఒపుుకోడనే మాట అక్షరాలా యధ్యర్థమని
తేలిపోయిింద్ద. ఇక ఇపుటోో నువువ న్న మొకును గురిించి ఆలోచిించవదుి"
కోపింతో చెకిుళ్ళళ ఎర్రబడిపోతుిండగా అన్ాద్ద హేమసిందరి.

324
 చీకటి పడిన్ అర్ధఘడియక్క వనుతిరిగ వచాుడు శ్రీధరుడు. ఆలయ
ప్రాింగణింలో జరిగన్ మాటల గురిించి, ఆలయిం ఎదుట త్న్ అనుభవానిా
గురిించి ఆమెక్క తెలియజేశ్నడు.
"అవమాన్ిం జరిగిందన్ా కక్షతో పిడికిళ్ళళ బిగించి నువువ వారిమీద్దకి
ఎగబడలేదు...అదే పద్దవేలు...అసలు మన్ిం ఇకమీద ఆ ఆలయిం దరిద్పులోోకి
పోవదుి" ఉన్ాటుగోిండి మరో నిర్ణయానిా కూడ్డ అత్నికి వినిపిించిింద్మె.
"త్న్ ఎటాఎదుట ఇనిా అన్నయయాలు జరుగుతుింటే ఆ భగవింతుడు ఎలా
భరిసతన్నాడో న్నక్క అర్థిం క్నవటింలేదు..." దూర్ింగా కూరుుని వున్ా తోటమాలి
చిన్ాకింఠింతో త్న్ అభప్రాయానిా వలువర్చటింలో గాఢింగా నిట్టారిు, భవింతి
వనుకభాగింలో వున్ా ఖాళ్లసథలింలోకి పోయాడు శ్రీధరుడు.
చిన్ాపిలోలు సింబర్పడిన్టుగో అమిత్మైన్ సింతోషింతో అత్నికి సావగత్ిం
చెపాుయి అకుడ వున్ా వృషభాలు. కొముమలిా బారు చేసి అత్ని భుజాలిా
అదేపనిగా గోరాడిింద్ద ఎలపటి వృషభిం.
వాటి అవసరాలనీా తీరాయో లేదో ఒకటికి ర్తిండుసారుో శ్రదధగా
పరిశీలిించి, భవన్ిం ముిందుభాగింలోకి వచాుడు శ్రీధరుడు.
అింత్క్కముిందు ఎకుడ కూరుున్నాడో, అకుడే అగుపిించాడత్నికి
తోటమాలి.
ఒకు జానెడు దూర్ిం కూడ్డ ముిందుక్కగాని, వన్క్కుగాని జర్గలేదు.
"వింట ప్రయతాాలు చేయటింలేద్? మాక్క కొత్తదన్ిం పోయేటింత్
వర్కూ నువేవ వింట చేసాతవని నేను అనుక్కింటుగన్నాను..."

325
 భవింతి ముిందుభాగింలో వేయబడిన్ పటెామించింమీద కూరుుింట్ట
అడిగాడు శ్రీధరుడు.
దింతాలనీా కనిపిించేటటుగో పెదిగా న్వివ హేమసిందరివైపు త్ల వూపి
చూపిించాడు తోటమాలి.
"అమమగారే వింటపని చూసతన్నారు... మీతోపాటుగ న్నక్కకూడ్డ ఇకుడే
భోజన్మని గటిాగా చెపాురు..." అని అత్ను చెపుతూ వుిండగానే, గుమమింలోకి
వచిుింద్ద హేమసిందరి.
"సాాన్ సింధయలు పూరిత చేసక్కవసేత భోజన్ిం చేయవచుు... ఆలసయిం చేసేత
చలాోరిపోతాయి పద్రాథలు..." అని హెచురిించిింద్ద.
త్మ భవింతికి ఎడమచేతివైపున్ వున్ా కోనేటి దగిరికి పోయి, త్ృపిత తీరా
సాాన్మాచరిించాడు శ్రీధరుడు.
అత్నికి తెలియక్కిండ్డనే కోనేటి మెటోను పరిశీలిించాయి అత్ని కనులు.
రాగ కింకణిం మీద చిత్రిించబడి వున్ాటుగోగా కొముమటేనుగు బొమమలు ఆ
మెటో పకున్ కనిపిించకపోయేసరికి ఆ విషయానిా గురిించి ఆలోచిించటిం
మానుక్కన్నాడు.
నీటిలో ముించి గటిాగా పిిండిన్ త్న్ దుసతలు బలింగా వీసతన్ా గాలితెర్ల
తాకిడికి చకుగా ఆరిపోగానే వన్కిు వచాుడత్ను.
పూలతోట చివరి భాగింలో వున్ా బాదించెటో ఆక్కలిా తోటమాలితో
తెపిుించి సవయింగా పెదిపెది విసతళ్ళను త్యారుచేసి, ఆహార్పద్రాథలను వాటలో
వడిాించిింద్ద హేమసిందరి.

326
 తోటమాలి చేతివింట కింటే, వయియర్తటుగో రుచికర్ింగా వున్ా ఆ
పద్రాథలను వించిన్ త్ల ఎత్తక్కిండ్డ ఆర్గించాడు శ్రీధరుడు.
"పెదవి విపిు ఒకుమాట కూడ్డ మాటాోడక్కిండ్డ తిింటుగన్నావు... భోజన్ిం
రుచికర్ింగా లేద్? పద్రాథలు బాగోలేద్?" వున్ాటుగోిండి అత్నిా అడిగింద్ద
హేమసిందరి.
"ఇటుగవింటి భోజన్ిం న్న జన్మలో చేసి ఎరుగను త్ల్లో... ర్ింగన్నథుడి
ఆలయింలోని ప్రసాదింకింటే అదుభత్ింగా వున్నాయి పద్రాథలు" అడిగింద్ద త్న్ను
క్నకపోయిన్న సమాధ్యన్ిం యిచాుడు తోటమాలి.
ఒకుక్షణిం అత్నివింక్న, హేమసిందరివింక్న చూసి చిరున్వువ న్వువతూ,
విసతరి ముిందునుించి లేచాడు శ్రీధరుడు.
"అలవాటుగ లేని పని క్నవటింవలో వింట పాడైపోయిింద్ద. అిందుకే నువువ
మాటాోడటింలేదు... మారు వడిాించమని కూడ్డ అడగలేదు.. పావుఘడియ
త్రువాత్ త్నూ భుజిించి, భవింతి ముిందుభాగింలోకి వస్తత అన్ాద్ద
హేమసిందరి.
తులసి అత్తగారిని ఏడిపిించుక్క తిన్టానికి త్ను అపర్భీముడి మాద్దరి
అదేపనిగా విసతరిని ఖాళ్లచేసిన్ దృశ్నయనిా ఆమె గురుతక్క తెచుుక్కింటోిందని
గ్రహిించి, మరోసారి ఆమెవింక చూసి చిరున్వువ న్వావడు శ్రీధరుడు.
అడిగన్ మాటక్క స్తటిగా సమాధ్యన్ిం చెపుక్కిండ్డ, చిరున్వువలు
చిింద్దించటిం ఈమధయ నీక్క బాగా అలవాటైపోయిన్టుగోింద్ద..." చిరుకోపింతో
అింట్ట, భవింతి ముిందున్ా ఒక చలువరాతి గటుగామీద ఆసీనురాలైింద్ద
హేమసిందరి.

327
 పటెామించింమీద పరున్నాడు శ్రీధరుడు. ఆక్నశ్ింలోని తార్కలిా చూస్తత,
అలాగే నిద్రలోకి జారిపోబోతుిండగా , అత్ని భుజిం త్టిాింద్ద ఆమె. అిందింగా
చుటిాన్ త్మలపాక్క చిలుకను అింద్దించిింద్ద.
"నువువ ఆలయ ధర్మకర్తను కలుసకోవటానికి వళ్ళళన్పుుడు తోటమాలిని
న్గర్ింలోకి పింపి త్మలపాక్కలు తెపిుించాను... భోజన్ిం చేశ్నక తాింబూలిం
న్మిలితే హాయిగా నిద్ర పడుతుింద్దట..." ఆశ్ుర్యింగా చూసతన్ా శ్రీధరుడితో
చెపిుింద్ద.
తాింబూల సేవన్ిం త్న్క్క అలవాటుగ లేదని ఆమెక్క తెలియచేయలేదు
శ్రీధరుడు... మాటాోడిన్ ప్రతిమాటక్క ఎదురుచెపుటిం అలవాటైపోయిిందనే నిింద
వేసతిందన్ా అనుమాన్ింతో.
"ఈ న్గర్ిం మీద్దకి వచిుపడుతోిందని అిందరూ అింటుగన్ా దింగల
గుింపు మూలకింగా మన్క్క ఏదైన్న ఆపద సింభవిసతింద్?" త్మలపాక్కల
పళ్ళరానిా ఒడిలోనుించి తీసి పకున్ పెడుతూ అత్నిా ప్రశిాించిింద్ద హేమసిందరి.
మొటామొదటిసారిగా ఆ మాటలిా గురిించి లోతుగా ఆలోచిించడిం
మొదలుపెటాాడు శ్రీధరుడు.
"గత్ింలో ఎపుుడో ఐద్రు దశ్నబాిల క్రిిందట ఉత్తర్దేశ్ింలోని స్మన్నథ
దేవాలయింమీద ద్డిచేసిన్ గుింపువింటిదే యిపుుడు వసతన్ా గుింపు అయితే,
త్పుక్కిండ్డ ఇబబిందులపాలవుతారు తాము.
స్మన్నథ దేవాలయానిా న్నశ్న్ిం చేసి అకుడి అపార్సింపదను
దోచుకోవటింతో ఆగలేదట అపుటి గుింపు... ఆలయ పూజారులిా, ఆలయ
ర్క్షక్కలిా, అడుావచిున్ వేలమింద్ద పౌరులిా ఊచకోత్ కోసి వనుతిరిగిందట.

328
 పద్దమిందో పాతికమిందో క్నదు ఆ గుింపులోని సభుయలు... వేలక్క
వేలమింద్ద నేల ఈనిన్టుగో వుింటార్ట...సశిక్షతులైన్ ైగనిక్కలాో కనుా మూసి కనుా
తెరిచేటింత్లో వచిు న్గర్ింమీద పడిపోతార్ట.
త్న్ మాటలు శ్రీధరుడి మన్ససలో ఎటుగవింటి ఆలోచన్లిా
రేకెతితసతన్నాయో పసికటిా, అత్ను పరున్ా పటెామించిం చివర్క్క వచిు కూరుున్ాద్ద
హేమసిందరి.
ఈ ఎదిడి సమసిపోయేవర్కూ మన్ిం ఎటైన్న వళ్ళళ త్లద్చుకోవటానికి
అభయింత్ర్ిం ఏదయిన్న వున్ాద్?" చూపుడు వేలితో మించింపటెా మీద గీత్లు
గీస్తత మృదుసవర్ింతో అడిగింద్ద ఆమె.
మిడత్ల గుింపుమాద్దరి వచిుపడే ఆ దింగల ఎదుట నిలబడి ప్రాణ్యలిా
పోగటుగాకోవటింకింటె, హేమసిందరి చెపిున్టుగో దూర్ింగా పోయి
త్లద్చుకోవటమే ఉత్తమిం అనిపిించిింద్ద శ్రీధరుడికి. ఆ మాట అనుక్కింట్ట
వుిండగానే అత్ని మన్సలో మెద్దలిింద్ద మరో ఆలోచన్.
"రేపు ఉదయమే లేచి ర్ింగన్నథుడి దర్శన్ననికి వళ్ద్ిం... నీ మొక్కును
గూరిు మరోసారి ధర్మకర్తను అడిగ చూసాతను... మిగలిన్ విషయాల గురిించి
త్రువాత్ తీరికగా ఆలోచిించుక్కింద్ిం"అింట్ట పకుక్క తిరిగ పడుక్కన్నాడు.
తెర్లు తెర్లుగా వీసతన్ా గాలితెర్ అదటుగక్క అలోన్లోన్ వచిు అత్ని
గుిండెలమీద పడిన్ పిండుటాక్క నొకద్నిా సనిాత్ింగా తీసి అవత్ల పడవేసిింద్ద
హేమసిందరి. తోటమాలి తెచిు ఇచిున్ మిందపాటి వసాానిా అత్ని న్డుము
వర్కూ కపిు, త్ను భవింతిలోకి వళ్ళళపోయిింద్ద.

329
 12
దోపిడీ దింగల ఆగమన్ వార్త చెవులపడిన్ క్షణింనిించీ న్గరానిా వద్దలి
దూర్ింగా వళ్ళళపోద్మని చూసే భక్కతలనే త్పు, న్గర్ిం వలుపలి నుించి లోనికి
వచేువారిని అింత్వర్కూ వీక్షించలేదు ప్రాక్నర్ద్వరాల దగిర్ క్నపలా నిలబడి
వున్ా రాజభటుగలు.
విపణివీధి నుించి శ్రీధరుడు తీసక్కవచిున్ వలువలోో, చిలుకపచుర్ింగు
కించిపటుగాచీర్తను వైషణవ సింప్రద్యింలో కటుగాక్కన్ాద్ద హేమసిందరి.
మించుబిిందువుల సుర్శతో పులకరిించిపోతున్ా ర్కర్క్నల పుష్టులను
పూలసెజెలో పెటుగాక్కన్ాద్ద. అగరు, జువావద్ద, కస్తతరి మొదలయిన్ సగింధ
ద్రవాయలను కూడ్డ తీసక్కన్ాద్ద. రాయించ మాద్దరి న్డుస్తత న్గర్ ద్వరాలను
అధిగమిించిింద్ద.
ద్దవినుిండి భువికి ద్దగవచిున్ దేవకన్య మాద్దరి కనిపిసతన్ా ఆ
సిందర్మూరితని నోళ్ళళ తెరుచుక్కని చూశ్నరు న్గర్ింలోని వార్ిందరూ.
ఆలయ ధర్మకర్త అనుమతి ఇసేత అపుటికపుుడు ఆమె న్ృతాయనిా ఏరాుటుగ
చేయాలని నిశ్ుయిించుక్కని వుిండటిం వలో, అిందుక్క అవసర్మైన్
సర్ింజామాన్ింతా చేనేత్ వస్త్రింలో చుటిా త్న్వింట తీసక్కవచాుడు శ్రీధరుడు.
న్గర్ పౌరుల ఆశ్ురాయనిా గమనిించి త్న్లో త్ను న్వువక్కింట్ట,
ఆలయిం ఎదుటికి చేరుక్కన్నాడు.
ఆలయ ప్రాక్నర్ిం లోపలిభాగింలో నుించి అదేపనిగా విన్వసతన్ా
ఘింటాన్నద్లిా విింట్ట, భకిత పార్వశ్యింతో త్న్ను తాను మరిచిపోయిింద్ద
హేమసిందరి.

330
 "జయము జయము... క్నవేటిర్ింగనికి జయము జయము..."కోకిల
సవర్ింతో మధుర్ింగా దేవతా సార్వభౌముడికి జయజయధ్యవన్నలు చేసిింద్ద.
ధర్మకర్త ఆలయప్రదేశ్ిం చేశ్నరో లేదో తెలుసకోవటానికి, ఆమెను
ఆలయిం ఎదుటవున్ా మిండపిం దగిరే వద్దలి, న్నలుగు అడుగులు అవత్లికి
వేశ్నడు శ్రీధరుడు.
విపాురిత్ నేత్రాలతో హేమసిందరి వైపే చూసతన్ా ఇదిరు పౌరులను
పలకరిించబోతుిండగా అత్ని చెవులను చేరిింద్ద ఆ సిందడి...
"విచేుశ్నరు... దక్షణదేశ్ యాత్రలను అరాథింత్ర్ింగా ముగించుక్కని వన్కిు
వచేుసిన్ రామానుజాచారుయల వారు న్గర్ింలోకి విచేుశ్నరు..." అని కేకలు
పెడుతూ ఆలయిం దగిరికి పరిగెతుతక్క వచాురు కొిందరు పౌరులు.
కనులిా పెదివి చేసి హేమసిందరి వైపు చూసతన్ా పౌరులిందరి
వదన్నలోోను వింటనే ప్రత్యక్షిం అయాయయి విష్టదఛాయలు.
"దింగలు గుింపు వచిుపడుతున్ాదన్ా వర్తమాన్ిం అసత్యిం క్నవాలని
ఎింతో ఆశిించాము. రామనుజాచారుయలవారి రాక ఆ మాటలను బలపరుస్తింద్ద.
మన్ బ్రతుక్కలు సింశ్యింలో పడిన్టేో ఇక..." త్మలో తాము అనుక్కింట్ట,
అవత్లికి వళ్ళళపోయారు శ్రీధరుడు మాటాోడిించ చూసిన్ పౌరులు ఇదిరు.
మరో న్నలుగు అడుగులు ముిందుక్క వేసి, యిింకో పౌరుడిని
సమీపిించబోయిన్ శ్రీధరుడికి ఆ వీధి చివరిభాగింలో అగుపిించిింద్ద ఒక
ఊరేగింపు.
ద్రవిడ పాశురాలిా సమధుర్ కింఠాలతో గాన్ించేస్తత వసతన్నారు ఆ
గుింపులోని వైషణవద్సలు అిందరూ... ప్రధ్యన్ శిషుయలు ఇదిరు

331
కైదిండలసగుతుిండగా ఊరేగింపు ముిందుభాగింలో అడుగులు వేసతన్నారు గురు
రామానుజాచారుయలవారు.
సుర్ద్ పటాణింలో చూసిన్పుటికింటె, ఆయన్ బాగా న్లిగపోయిన్టుగో
కనిపిించారు శ్రీధరుడికి... నిర్ింత్ర్ భగవధ్యయన్ింలో నిర్మలింగా వుిండవలసిన్
ఆయన్ వదన్ిం అలజడితో క్నసతింత్ క్నింతిహీన్ింగా అగుపిించిింద్ద అత్ని
కనులక్క.
"అరాథింత్ర్ింగా యాత్రలు ముగించుక్కని, ఎకుడ్డ ఆగక్కిండ్డ ప్రయాణిం
చేయటింవలన్ అలా కనిపిసతన్నారు... అింత్కింటే మరేమీ లేదు" త్న్లో త్నే
అనుక్కింట్ట, మిండపిం ఎదుట నిలిచివున్ా హేమసిందరి దగిరికి తిరిగ
వచేుశ్నడత్ను.
ఎదురువచిున్ ప్రతి పౌరుడు త్న్క్క పాద్భవిందన్ిం చేసిగాని అవలక్క
పోకపోవడిం వలో, ద్ద్పు పావుఘడియ పటిాింద్ద రామానుజాచారుయల వారు
ఆలయిం ముిందుక్క రావటానికి.
"భగవదిర్శన్ననికి ముిందుగా ఆ యతిరాజుల దర్శన్ిం చేసక్కింద్ిం.
ఆలయింలోకి పోయిన్ త్రువాత్ ఆయన్ను సమీపిించడ్డనికి అవక్నశ్ిం
లభించకపోవచుు" అింట్ట మిండపిం దగిరే నిలబడిపోయిింద్ద హేమసిందరి.
అడుగులో అడుగు వేస్తత వచిు ఆ మహనీయుడి ఎదుటికి పోయి
పాద్భవిందన్ిం చేసిింద్ద. ఆమె త్న్చేతిని గటిాగా పటుగాకోవటిం వలో, విధిలేక
ఆమెను అనుసరిించి త్నుకూడ్డ ఆ తేజోమూరితకి ప్రణ్యమిం చేశ్నడు శ్రీధరుడు.
దక్షణహసతింతో హేమను ఆశీర్వద్దించారు రామానుజులవారు. అదే పదధతిలో

332
శ్రీధరుడి శిర్ససను సుృశిించబోతుిండగా, విపరీత్మైన్ ఆశ్ుర్యిం ప్రతిఫలిించిింద్ద
వారి నేత్రయుగళ్ళలో.
"నువువ సుర్ద్పటాణింలో మాక్క కనిపిించావు... భగవత్ సవరూపానిా
పామరులక్క కూడ్డ అర్థమయేయటటుగో బోధిించావు... అవున్న?" ఆశీర్వద్దించటింతో
ఆపక్కిండ్డ అత్ని భుజింమీద చేయివేసి అనున్యసవర్ింతో అడిగారు.
త్మ ప్రధ్యన్ శిషుయలతో త్పు అవరిచిత్ వయక్కతలతో అధికింగా
సింభాష్టించని ఆ పూజయమూరిత, త్న్క్క తానే అలా పృచఛచేస్తత వుిండటానిా
గమనిించి నివవర్పోయారు ఆయన్ వన్క నిలబడి వున్ా వార్ిందరూ.
ఆ మాటలిా విన్ావార్ిందరూ త్న్వింక విింత్గా చూడటిం మొదలు పెటేా
సరికి సిగుిపడ్డాడు శ్రీధరుడు.
"మీవింటి యతిరాజుల ఎదుట భగవత్ సవరూపానిా గురిించి అిందరికీ
బోధిించాన్ని ఎలా చెపుుకోగలను? నేనెింత్ న్న ప్రజఞ ఎింత్?" బిడియింగా
సమాధ్యన్ిం చెపుతుిండగా, అత్ని భుజిం త్టిా, మరిింత్ దగిరికి తీసక్కన్నాడు.
"భగవింతుడు నిరాక్నరుడని, నిరుిుకడని తెలుసకోగలగటమే ఒక ప్రజఞ.
నువువ ప్రజాఞవింతుడికి క్నకపోతే, ఈ ప్రపించింలో మరి ఎవరూ క్నదు" అని
అింట్ట, విశ్నల నేత్రాలను విపాురిత్ిం చేసి చూసతన్ా హేమసిందరి వైపు త్ల
వూపారాయన్.
"ఈమె ఎవరు? నీ అరాథింగా?" అని అడిగారాయన్.
పచిు వలగక్నయ గింతుక్క అడుాపడిన్టుగో అయిింద్ద శ్రీధరుడి పరిసిథతి.
త్ల తిపిు హేమసిందరి కేసి చూడటానికి కూడ్డ భయపడ్డాడత్ను.

333
 "క్నదు సావమీ... ఈమె న్న అరాథింగ క్నదు" అని చెపుబోతుిండగా పూరితగా
విన్క్కిండ్డనే, వామహసాతనిా జాచి హేమను దగిరికి తీసక్కన్నారు రామానుజా
చారుయలవారు.
"క్నవేటిర్ింగని విశ్నల నేత్రయుగళ్ళ మాద్దరి మీరిదిరూ న్నక్క
కనిపిసతన్నారు. ర్ింగన్నథుడి దర్శన్ిం చేసక్కింద్ిం పదిండి..." అింట్ట
వారితోపాటుగ ఆలయిం కేసి న్డిచారు.
ప్రధ్యన్ శిషుయల కైదిండ త్పు సీవకరిించని ఆ యతిరాజు యిదిరు యువతీ
యువక్కలు భుజాలమీద చేతులు వేసి ఆలయింలోకి పోవటిం గపు
చర్ునీయాింశ్ిం అయిింద్ద ఆ పరిసరాలోో.
"క్కలమేమిటో, గోత్రమేమిటో, ఎకుడినుించి వచాురో తెలియని
అపరిచితులతో అింత్సేపు సింభాష్టించటమే క్నక్కిండ్డ వారి భుజాల మీద చేతులు
వేసి సవయింగా ఆలయింలోకి తీసక్కపోవటిం ధర్మసమమత్మేమో క్నసతింత్
ఆలచోచిించిండి..." ఊరేగింపులోని ఒక శిషుయడిని వన్కిు పిలిచి లోగింతుకతో
రామానుజువారి చర్యలిా విమరిశించాడు ఆలయిం వది నిలుచున్ా పౌరులోో ఒక
ప్రముఖ్యడు.
త్మ గురుదేవుల అన్నలోచిత్ చర్యలక్క ఆ సమయింలో తాను
సమాధ్యన్ిం చెపువలసి వచిున్ిందుక్క కొించెిం ఉక్రోషపడ్డాడ్డ శిషుయడు.
"దక్షణదేశ్ యాత్రనుించి తిరిగ రాగానే మఠింలోకి కూడ్డ పోక్కిండ్డ,
సాాన్సింధయలిా క్నవేరి తీర్ింలోనే ముగించుక్కని సరాసరి ఇటుగ వచేుశ్నరు
గురుదేవుడు. అదను చూసక్కని మీ అసింత్ృపితని వారికి ఎరుకపరుసాతను..."
అింట్ట వడివడిగా అడుగులు వేస్తత ఆలయ ద్వరానిా అధిగమిించాడు.

334
 అింత్క్క ముిందురోజునుించీ గజశ్నలను వద్దలి ఇవత్లికి రాని కొముమ
టేనుగులు ఆ పవిత్రమూరితని వీక్షించగానే, మావట్టల అనుమతి కోసిం
నిరీక్షించక్కిండ్డ పరుగు పరుగున్ వచేుశ్నయి ఆయన్ ఎదుటికి.
భక్కతల త్లలిా సుృశిించి ఆశీర్వద్దించే ఆ మూగజీవాలు,
రామానుజాచారుయల ఎదుట నిమీలిత్ నేత్రాలతో ఆయన్ ఆశీర్వచన్నల కోసిం
ఎదురు చూసతన్ాటుగో అనిపిించి అచెురువింద్డు శ్రీధరుడు.
దక్షణ హసతింలో వాటి ముఖాలను నిమిరి ముిందుక్క అడుగు
వేశ్నరాయన్. పూర్ణక్కింభింతో చూస్తత ఆలయింలోకి అడుగుపెటాాడు.
ఆన్వాయితీ ప్రక్నర్ిం పూజ ప్రార్ింభించబోయిన్ పూజారిని చేైగగతో
ఆపి, త్న్తోపాటుగ లోపలికి వచిున్ శ్రీధరుడి వైపు చూపిించాడు.
"మాకింటే ముిందుగా ఆలయిం ముిందుక్క వచిున్ ఈ యువక మూరిత
పేర్ పూజ చేయిండి" అని ఆదేశిించాడు.
వైషణవ మత్ సాింప్రద్యిం ప్రక్నర్ిం శ్రీర్ింగని ఆలయానికి సరావధిక్నరి
అయిన్ ఆ యతిరాజు మాటలక్క ఎదురు చెపు సాహన్ిం చేయలేకపోయాడ్డ
పూజారి.
హేమసిందరి అింద్దించిన్ సమధుర్ సగింధభరిత్మైన్ పుష్టులతో
సగింధద్రవాయలతో సావమివారిని అలింకరిించాడు. శ్రీధరుడిని అడిగ అత్ని
గోత్రన్నమాలను తెలుసక్కన్నాడు.
ఆ త్రువాత్ అత్ను ఏిం చేయబోతున్నాడో తెలియక, అమాయకింగా
నిలబడి వున్ా శ్రీధరుడి శ్రీర్ిం మరోసారి జలుోమింద్ద.

335
 రామానుజులవారు పొర్బడిన్టుగోగానే, పూజారి కూడ్డ పొర్పాటుగ
బడ్డాడు. హేమసిందరిని అత్ని అరాథింగగానే త్లించి, "ధర్మపతీా సమేత్సయ..."
అింట్ట గోత్ర న్నమాదులిా చదవటిం మొదలు పెటాాడు.
బిగిర్గా అరిచి ఆ త్పుును సరిచేయాలని అనుక్కింటుగన్ా శ్రీధరుడి చేతిని
పటుగాక్కని గటిాగా నొకిుింద్ద హేమసిందరి.
"జరిగపోయిన్ద్నిా నువువ సరిచేయలేవు. పూజక్క అింత్రాయిం
కలిగించక్క" లోగింతుకతో అత్నిా హెచురిించిింద్ద.
భగవింతుడి ఎదుట అటుగవింటి పొర్పాటుగో జర్గటిం మించిద్దక్నదని
ఆమెక్క అర్థమయేయలా చెపాులని అనుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
ఆమె అర్థనిమీలిత్ నేత్రాలతో దేవదేవుడి వింకే చూస్తత వుిండటింతో,
విధిలేక బలవింత్ింగా అదుముక్కన్నాడు త్న్ నోటిలోని మాటలిా.
అషోాత్తర్ న్నమాలతో ర్ింగన్నథుడిని అరిుించి, తీర్థ ప్రసాద్లను వారికి
అింద్దించాడు అర్ుకసావమి.
"మీ పేరిట జరిగన్ పూజతో ప్రసనుాడైన్నడు క్నవేటి ర్ింగడు, ఇపుుడు మీ
కోరికలిా సావమివారికి విన్ావిించుకోిండి..." చిరున్వువలిా వలయిస్తత వారిదిరినీ
ప్రోత్సహిించారు రామానుజులవారు.
"సావమి ఎదుట న్ృత్యిం చేయాలనే కోరిక త్పు హేమసిందరికి మరే
కోరిక్న లేదు" అని అన్బోయిన్ శ్రీధరుడి వింక చురుక్కగా చూసి నోటిని
మూయిించిింద్ద హేమసిందరి.
అపుటికే ఆ మాటలోో సగిం రామానుజులవారి కరేణింద్రియాలను చేరుకోనే
చేరుక్కన్నాయి.

336
 "నీ రూపలావణ్యయలక్క త్గన్ కోరిక అద్ద...ప్రసన్ావదనుడైన్ ర్ింగన్నథుడు
త్పుక్కిండ్డ తిలకిించి మెచుుక్కింటాడు...వింటనే వళ్ళళ ధర్మకర్త అనుమతిని
అరిథించిండి..." వింటనే అన్నారాయన్.
అింత్క్క ముిందురోజు త్న్క్క జరిగన్ అవమాన్ననిా గురుతక్క తెచుుక్కనే
సరికి సవలుింగా వివర్ణమైింద్ద శ్రీధరుడి వదన్ిం.
క్నర్ణిం ఏమిటో సరిగా తెలియకపోయిన్న, అత్నెిందుకో సింకోచిసతన్ాటుగో
అర్థమై మరోసారి ఒతితడి చేశ్నరు రామానుజాచారుయలు.
"సవయింగా సావమిని సేవిించుకోవటిం త్పు, ఇత్రులు సావమిని
సేవిించటానిా మేము చూసి చాలాక్నలిం అయిింద్ద.
మఠానికి తిరిగ వళ్ళళ సమయిం ఆసన్ాిం అయేయలోపుగా ధర్మకర్త మీక్క
అనుమతిని ఇవవగలిగతే మేము సింతోష్టసాతము" అింట్ట క్నవేటి ర్ింగని ఎదుట
పద్మసన్ిం వేసక్క కూరుున్నారాయన్.
ఆయన్క్క సమీపింలో నిలబడటిం కోసిం ఒకరినొకరు నెటుగాక్కింట్ట,
ముిందుక్క జరుగుతున్ా శిషయగణ్యనిా ఓర్కింట గమనిించుక్కింట్ట, ఆలయింలో
నుించి బయటికి వచాుడు శ్రీధరుడు.
అింత్క్క ముిందురోజు మాద్దరిగానే గర్భగుడి వనుక భాగింలోని
మిండపింలో, పటుగాత్లగడల మీద ఒరిగ కూరుుని అత్నికి అగుపిించాడు ఆలయ
ధర్మకర్త. అత్ని పకునే నిలువబడి చెవిలో ఏదో ర్హసయింగా చెబుతున్ా పూజారి,
చటుగక్కున్ మాటలిా ఆపి వన్కిు జరిగాడు శ్రీధరుడిని గమనిించగానే.
"వైషణవ మతాధిపతులు ఈ ఆలయానికి సరావధిక్నరులే అయిన్పుుటికీ,
ఇింత్వర్కూ ఎవరూ ఆలయ నిర్వహణ్య క్నరాయలోో త్లలు దూరిున్ద్ద లేదు. నీ

337
గురిించి రామానుజులవారు ప్రతేయకమైన్ శ్రదధ తీసక్కింటన్ాటుగోగా తెలిసిింద్ద..."
విన్యింగా న్మసతరిించిన్ శ్రీధరుడిని క్రిింద్దనుించి పైద్క్న పటిాపటిా చూస్తత
అన్నాడు ధర్మకర్త.
విఘా విన్నశ్క్కడైన్ వర్ విన్నయక్కడి బొజె మాద్దరి అపరిమిత్ింగా పెరిగ
వున్ా అత్ని మహోదర్ిం వింక చూడక్కిండ్డ వుిండటానికి ప్రయతిాస్తత, అింజలి
ఘటిించి త్న్ కోరికను వలోడిించాడు శ్రీధరుడు.
"భక్కతల మన్సల్లా ముించుక్క రాబోతున్ా ముపుు క్నర్ణింగా కలత్
చెిందుతున్ా ఈ సమయింలో సింగీత్ న్ృతాయలతో సావమిని సేవిించటము
సమింజసిం క్నదు... త్రావత్ మర్తపుుడైన్న చూసాతమని చెపుిండి ..." చెపాుడు
అింత్క్కముిందు అత్నితో మాటాోడిన్ పూజారి.
త్న్క్క న్నలుగు వర్హాలు బహుమతిగా ఇవవక్కిండ్డ సరాసరి ధర్మకర్త
దరికి రావటిం అత్నికి కోపక్నర్ణిం అయిిందని శ్రీధరుడికి అర్థిం అవుతూనే
వున్ాద్ద. వున్ాపళ్ింగా ఆలయిం వలుపలికి అత్నిా తీసక్కపోయి, త్న్ పిడికిటి
పోటోరుచిని ఒకసారి చూపిసేత ఎలా వుింటుగిందోన్న్ా ఆలోచన్ అత్ని మన్సలో
అడుగు పెటాబోతుిండగా పరుగు పరుగున్ అకుడికి వచాుడు మరో అర్ుక్కడు.
"వైషణవ మఠింలో ప్రతిష్టాించబడి వున్ా దేవరాజ సావమివారికి ఈ రోజు
సవయింగా పూజ చేయాలని గురు రామానుజులవారు అభలష్టసతన్నార్ట... ఈత్ని
మొక్కు తీరుుకోవటిం ఈ రోజున్ క్కదర్ని పక్షింలో మఠానికి వళ్ళళపోతార్ట"
గర్భగుడిలో నుించి ఆ మిండపానికి వున్ా మధయదూర్ిం సవలుమే అయిన్న, పద్ద
యోజన్నలు పరిగెతుతక్క వచిున్టుగో వగరుస్తత ధర్మకర్తక్క నివేద్దించాడు.

338
 శ్రీధరుడి కోరికను నింమహమాటింగా తిర్సురిించటానికి సిదధపడుతున్ా
ధర్మకర్త వదన్ింలో వింటనే మారాయి ర్ింగులు.
"సావమివారి సేవలక్క సింబింధిించి ఎవరికి ఎక్కువ అధిక్నరాలు
వున్నాయో క్కలోతుతింగచోళ్ళల వారికి విన్ావిించి తేలుుక్కింటాను..." కోపింగా
అింట్ట పకున్ వున్ా పూజారికి ైగగ చేశ్నడు.
"న్నటయమిండపానిా సిదధిం చేయిించు...మన్ వాదయగాిండ్రన్ిందరిా పిలిచి
ఈత్నికి పరిచయిం చేయి..." అని ఆజఞ ఇచిు ముఖానిా తిపుుక్కన్నాడు.
"రామానుజులవారే సవయింగా నీ గురిించి పటిాించుక్కన్నార్ింటే నువువ
సామానుయడివి క్నదు. వైషణవమతానికి ఎనిా బింగారు న్నణేలు బహుమతిగా
ఇచాువు?"మిండపిం దగిరిాించి ఇవత్లక్క రాగానే, శ్రీధరుడిని ప్రశిాించాడు ఆ
పూజారి.
కోపానిా అదుముకోవటిం అసాధయమైపోయిింద్ద శ్రీధరుడికి ... అత్నికి
తెలియక్కిండ్డనే కద్దలిింద్ద అత్ని క్కడి పిడికిలి.
ఆలయ ర్క్షక్కడి దగిర్ వుిండే బరువైన్ చేతికర్ర ఏదో వున్ాటుగోిండి వచిు
త్న్ నోటికి త్గలిన్టుగో భరిించరాని బాధతో విలవిలలాడిపోతూ వన్కిు తూలాడు
ఆలయపూజారి. గర్భగుడిలోకి సావమివారి అభషేకజలిం బయటికి పోయేిందుక్క
ఏరాుటుగ చేయబడిన్ గోముఖిం వున్ాద్ద అకుడ. అద్ద వనుాక్క పొడుచుకోవటింతో
బాధ మరిింత్ అధికమై నేలమీద కూరుుిండిపోయాడత్ను.
కనుామూసి కనుా తెరిచేటింత్లో జరిగపోయిన్ ఆ సింఘటన్ను
కనులారా చూసిన్ వార్తవరూ లేకపోవటింతో, అత్నెిందుక్క అలా పడిపోయాడో

339
తెలియక విపరీత్మైన్ ఆిందోళ్న్ను వలిబుచుుతూ అటుగగా పరిగెతుతక్క వచాురు
ఆ చుటుగాపటో సించరిసతన్ావారు.
వార్ిందరి కింటే ముిందుగా కిింద్దకి వింగ పూజారిని పైకి లేవదీశ్నడు
శ్రీధరుడు. "అయయయోయ సావమీ... ఏమిటి ఇలా అయిపోయారు? ఏమైింద్ద మీక్క?"
ఆత్రుత్గా అడుగుతూ, అత్ని పెదవుల చివర్ోనుిండి జారుతున్ా ర్కతపుధ్యర్ను
చేతితో అద్ిడు.
పూజారి పడిపోవటానికి అత్నే క్నర్క్కడని అటుగ వచిున్వారిలో ఒకురు
కూడ్డ అనుకోలేదు. పైత్ిం ప్రకోపిించి కనులు తిరిగ వుింటాయని, నీర్తిండలో
నిలబడితే ఒకోుసారి అలాగే జరుగుతూ వుింటుగిందని, ఎవరికి తోచిన్ మాటలిా
వారు చెపిు, ఒకరి త్రావత్ ఒకరుగా వళ్ళళపోయారు.
న్డుముక్క చుటుగాక్కన్ా వసాానిా వూడదీసి, న్మిలి మిింగేసేటటుగోన్ా
చూపులతో శ్రీధరుడిని చూశ్నడు ఆలయ పూజారి.
"అసహజము అసింబదధము అయిన్టుగవింటి మాట ఏదైన్న మరోసారి మీ
నోటివింట వలువడిిందింటే, ఈసారి మీ నోరు ఒకుటే క్నదు, ముఖింకూడ్డ
పగలిపోతుింద్ద. నోటిని అదుపులో పెటుగాక్కని మాటాోడిండి సావమీ" కనుబొమలు
ముడిచి క్రూరాతిక్రూర్ింగా ఆ పూజారివింక చూస్తత కరుక్క కింఠింతో అత్నిా
హెచురిించాడు శ్రీధరుడు.
"న్న ఒింటిమీద చేయి వేసిన్ిందుక్క త్గన్ ఫలానిా అనుభవిసాతవ్...నీక్క
భూమిమీద నూకలు చెలిోపోతాయి" మాటమాటలో ద్రుణమైన్ ఆగ్రహానిా
ప్రతిఫలిింపజేస్తత బెద్దరిించాడు అత్నిా పూజారి.

340
 "ఈ పవిత్ర ప్రదేశ్ింలో క్నక్కిండ్డ ఇింకెకుడైన్న ఈ మాటలు మీ
నోటివింట వలువడి వుింటే ఎవరికి నూకలు చెలిోపోతాయో ప్రత్యక్షింగా చూపిించి
వుిండేవాడిని. పిచిు పిచిు ఆలోచన్లతో మీ మన్సను పాడుచేసకోక్కిండ్డ
న్నటయమిండపిం దగిరికి ద్రి తీయిండి..." అింట్ట బలమైన్ దెబబ త్గలి
అయోమయింగా చూసే వయకితని న్డిపిించిన్టుగో బలవింత్ింగా ముిందుక్క
న్డిపిించాడు అత్నిా శ్రీధరుడు.
అత్ని చేతులిా విద్దలిించి కొటేాిందుక్క అవసర్మైన్ బలిం త్న్క్క లేదని
గ్రహిించి, విసరుగా అడుగులు వేశ్నడు పూజారి. ముఖమిండపిం దగిర్
నిరిమత్మైన్ వేద్దకను అత్నికి చూపిించాడు... అకుడే కూరుుని వున్ా
వాదయగాిండ్రను పరిచయిం చేశ్నడు.
ఆన్వాయితీ ప్రక్నర్ిం అకుడ న్ృత్య ప్రదర్శన్లు యిచేు దేవద్సీలను త్పు
బయటి వార్తవవరినీ చూసి వుిండకపోవటిం వలో శ్రీధరుడి కోరిక విడూార్ింగానే
వినిపిించిింద్ద ఆ వయక్కతలక్క.
"పూరిత సహక్నరానిా నిర్భయింత్ర్ింగా అింద్దసాతము... అమమగారిని పిలిచి
అలింకర్ణలు చేసకోమన్ిండి..." అింట్ట అపుటికపుుడు న్ృత్య ప్రదర్శన్క్క
ఏరాుటుగో క్నవిించారు.
వేద్దక వనుక వున్ా చిన్ా మింద్దర్ింలోకి వళ్ళో, పకుతాళ్ిం వేసే ఒక వనిత్
సహాయింతో త్న్ అలింకర్ణను పూరిత క్నవిించుక్కన్ాద్ద హేమసిందరి.
మడులు, మాన్నయలు, విలువైన్ క్ననుకలు సమరిుించుక్కనే భక్కతలనే త్పు,
న్ృత్య ప్రదర్శన్లతో భగవింతుడిని సేవిించాలని అనుక్కనే వారిని అింత్క్క
ముిందెన్ాడూ చూసి వుిండకపోవటిం వలో, ఆలయింలోని వారే క్నక్కిండ్డ, ఆవర్ణ

341
వలుపల సించరిించే పౌరులు కూడ్డ బిలబిలమింట్ట వేద్దక ముిందు
గుమికూడ్డరు.
గురు రామానుజులవారే సవయింగా ఆ ప్రదర్శన్ను వీక్షింప
వేించేసతన్నార్ని తెలిసి మరికొింత్మింద్ద భక్కతలు కూడ్డ అకుడ పోగుపడ్డారు.
నిరామనుషయింగా వుింటుగిందని త్ను భావిించిన్ ఆలయప్రాింగణిం క్రమేపీ
విపరీత్మైన్ ర్దీితో కిటకిటలాడిపోతూ వుిండటానిా గమనిించి నిరుతాసహానికి
గురి అయాయడు శ్రీధరుడు.
అత్ను తెచిు ఇచిున్ గజ్జెలు కటుగాక్కని రాయించమాద్దరి వేద్దకమీద్దకి
వచిుింద్ద హేమసిందరి..ఒళ్ళళ పులకరిించేటటుగవింటి అిందమైన్ భింగమలో
త్న్క్క న్ృత్యిం నేరిున్ గురువులను త్లచుక్కింట్ట, పకు వాయిదయగాిండ్రిందరికీ
న్మసురిించిింద్ద.
విఘావిన్నశ్క్కడైన్ వర్విన్నయక్కడి ప్రార్థన్ అన్ింత్ర్ిం, "వీణ్యపాణీ,
మింజులభాష్టణీ, చదువుల సర్సవతీ..." అింట్ట సర్సవతీ ప్రార్థన్ చేసి ఛింగు
ఛింగున్ న్ృతాయనిా ప్రార్ింభించిింద్ద.
వేద్దకమీద్ద భువన్సిందరి గర్భగుడిలోని దేవతా సార్వభౌముడికి
అగుపిించేిందుక్క వీలుగా ఆలయపు త్లుపులనిాింటినీ విశ్నలింగా తెరిచి,
ఇవత్లక్క వచేుశ్నరు అర్ుక సావములిందరూ.
అత్యింత్ సిందర్మైన్ కనులతో, త్న్వింకే త్దేక దీక్షగా చూసతన్ాటుగోన్ా
ఆ క్నవేరీత్ట న్నయక్కడిని భకితపూర్వకింగా త్లుచుక్కింట్ట త్న్ మన్సలోని
మాటలిా న్ృత్యరూపింలో విన్ావిించుక్కన్ాద్ద హేమసిందరి.
ఏ నోము నోచితినో

342
 ఏపూజ చేసితినో
తానేమి వ్రాసెనో
త్లమీద విధియని
నిడివి కనుాల నీరు
నిింపుచు వేడితిని
క్నమిత్ మీయరా
కమల లోచనుడ్డ
క్నవేటిర్ింగా నీ కడక్క వచిుతిని
క్నచి ర్క్షింపుమో కరుణ్యసముద్రా
ఆలయసేవక్క అింకితులైన్ దేవద్సీలు చేసే న్ృతాయలను చూస్తత వారు
గాన్ిం చేసే పురాత్న్ గీతాలను మాత్రమే విని విని వున్ా ఆ పటాణ పౌరులక్క,
ఆలయ సేవక్కలక్క విచిత్రింగా తోచాయి హేమసిందరి పలుక్కలు.
అపూర్వమైన్ న్ృత్యభింగమలతో ఆమె ఆలయింలోని ర్ింగన్నధుడిని
ప్రారిథించిన్ తీరు విపరీత్ింగా ఆకటుగాక్కన్ాద్ద వార్ిందరినీ... న్ృత్యిం పూరిత
క్నకముిందే చెవులు చిలుోలు పడేలా కర్తాళ్ధవనులు చేసి త్మ మెచుుకోలును
వయకతపరిచారు వార్ిందరూ.
ఎపుుడూ గింభీర్ింగా వుిండే యతిరాజులు శ్రీరామానుజులవారి పెదవుల
మీద కూడ్డ అలవోకగా ప్రదరిశించిింద్ద ఒక చిరున్వువ...
ప్రేక్షక్కలింతా చేసే కర్తాళ్ధవనులను గాని, శ్రీ రామానుజులవారి కరుణ్య
కటాక్ష వీక్షణ్యలను గాని గమనిించలేదు హేమసిందరి.

343
 అసలు త్న్చుట్టా అింత్మింద్ద ర్సజుఞలు వున్ా విషయిం మరిచి
పోయిన్టుగో, ఆలయింలోని దేవదేవుడిమీదనే త్న్ దృష్టాని లగాిం చేసిింద్ద ఆమె.
నీలింపు గాజుల
నిగనిగలు మాసేను
త్ళ్ళక్నరు చెకిుళ్ళ
త్మి గిందమారేను
చెర్క్క విలుతడగన్ా
చెలువడవ నీవు
చెలియ మన్సేమిటో
తెలియింగ లేవా?
క్నవేటిర్ింగా కర్ము వేడితిని
కరిరాజ వర్దుడ్డ కోరికను తీరుు...
ఆక్నశ్ిం బ్రదిలై పోయిన్టుగో కర్తాళ్ధవనుల చపుుడు ఆలయ
ప్రాింగణింలో అదేపనిగా ప్రతిధవనిించిింద్ద. ఉతాసహిం అధికమైపోయిన్ పౌరులు
కొిందరు, కూడని పని అని తెలిసికూడ్డ ఈలలు వేసి మరీ మెచుుక్కన్నారు
ఆమెను.
చేతికర్రలను గాలిలో ఊపుతూ, వేద్దకమీద్దకి ఎగబడబోయిన్ వార్ిందరినీ
అతి బలవింత్ింగా వన్కిు నెటాారు ఆలయర్క్షక్కలు.
న్ృత్యిం పూరిత అయిన్ పిదప పకుతాళ్ిం వేసిన్ వనిత్ సహాయింతో
క్నవేటిర్ింగానికి కరూుర్నీరాజన్ిం సమరిుించి మింగళ్హార్తి పాడిింద్ద

344
హేమసిందరి. వేద్దకచుట్టా కిటకిటలాడి పోతున్ా ర్సజుఞలిందరికీ న్మసురిించి
క్రిింద్దకి వచిుింద్ద.
"క్నవేటిర్ింగడు త్పుక్కిండ్డ నీక్క క్నమితార్థమిసాతడు. నీ కోరికలు
నెర్వేర్తాయి. అపూర్వ న్ృత్యింతో ఆ దేవదేవుడిన్ ఆలకిించి ధనుయరాలివి
అయాయవు..." అింట్ట ఆమె శిర్ససమీద చేయివేసి ఆపాయయింగా ఆశీర్వద్దించారు
శ్రీ రామానుజులవారు.
అింత్క్క ముిందెన్ాడూ ఆయన్ న్ృత్యిం చేసేవారితో మాటాోడటానిా చూసి
ఎరుగరు అకుడ గుమిగూడిన్ వారు...ఆయన్ మాటలిా గురిించి విడూార్ింగా
చెపుుక్కింట్ట అకుడినుించి అద్దలారు.
ఆలయప్రాింగణింలో నుించి ఆవత్లికి పోయిన్ త్రువాత్ కూడ్డ వారు ఆ
మాటలిా మానుకోకపోవటానిా గమనిించి వాయక్కలత్క్క గురి అయాయడు శ్రీధరుడు.
ఏద్ద జరుగకూడదని త్ను అపుటివర్కూ అనుక్కింట్ట వచాుడో అద్ద జరుగనే
జరిగింద్ద.
దోపిడీ దింగలు వచిుపడుతున్నార్న్ా వార్త ఆలయ ప్రాింగణ్యనిా
నిరామనుషయిం చేసివేసతిందనీ, హేమసిందరి న్ృతాయనిా చూసేిందుక్క అధిక
సింఖయలో జనుల ఎవరూ రార్నీ అనుక్కన్నాద్నికి పూరిత విరుదధిం అయిింద్ద
పరిసిథతి. శ్రీ రామానుజులవారు సవయింగా పూనుక్కని ఆమె న్ృతాయనికి ఏరాుటుగో
చేయిించార్ని అిందరికీ తెలిసిపోయిింద్ద. ఆ మహానుభావుడు సవయింగా ఆ
ప్రదర్శన్ను తిలకిించిన్ వైన్ననిా కూడ్డ మరిచిపోలేరు ఎవరూ.

345
 ఆమెను గురిించి, ఆమె పుటుగా పూరోవత్తరాల గురిించీ ఆరాలు తీయటిం
మొదలై తీరుతుింద్ద... ర్హసయింగా వుించాలనుక్కన్ా త్మ విషయాలనీా
ఒకటొకటిగా బయటికి వచేుసాతయి.
రామానుజులవారు త్మ శిషయగణింతో వైషణవమఠానికి వడలిపోగానే,
హేమసిందరిని హెచురిించి ఆలయింలోనుించి బయట పడేిందుక్క ప్రయత్ాిం
చేసి చూశ్నడు శ్రీధరుడు. క్ననీ ప్రతేయకమైన్ పదధతిలో సావమివారిని సేవిించు
క్కన్ాిందుక్కగాను, అర్ుక సావములు మంకసారి పూజలుసలిపి, ఇింకోమారు
తీర్థప్రసాద్లను ప్రసాద్దించ నిశ్ుయిించుకోవటింతో అత్ను అనుక్కన్ాటుగా
జర్గలేదు.
అిందరూ త్న్ను అభన్ింద్దసతింటే చూసి అత్ను ఎింత్గానో
సింతోష్టసాతడని భావిించిింద్ద హేమసిందరి. అత్ని వదన్ింలో అటుగవింటి భావాలు
అగుపిించకపోవడింతో చిన్ాబుచుుక్కింద్ద.
ప్రతేయకపూజ పరిసమాపిత క్నగానే ఆమెను తొిందర్పెటిా ఆలయ
ప్రాింగణింలో నుించి ఆవలికి తీసక్కపోయాడు శ్రీధరుడు. అింత్క్కముిందు
అకుడికి న్డిచి వచిున్టుగో తిరిగ క్నలిన్డకన్ త్న్ విడిద్దకి బయలుదేరితే, మరినిా
కనులు ఆమె ముఖమిండలానిా వీక్షించి బాగా గురుతపెటుగాక్కింటాయేమో న్న్ా
భయింతో ఒక బాడుగుబిండిని మాటాోడ్డడు.
అత్నివింక చూడను కూడ్డ చూడక్కిండ్డ ముక్కళ్ళించిన్ పదమింలా
ముఖానిా ముడుచుక్కని ఒకపకుగా కూరుున్ాద్ద హేమసిందరి.

346
 బిండి కద్దలిన్ క్షణింనుించీ ఆఖరి ప్రాక్నరానిా అధిగమిించేవర్కూ,
ఇళ్ళలోో వున్ావారు కూడ్డ వలుపలికి వచిు ఆమెను చూడటిం కోసిం ఆత్రుత్ను
ప్రదరిశించేసరికి మరిింత్ బెింగ పెటుగాక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
"ఇటుగవింటి ప్రదర్శన్ మంకుటి చాలు మన్ గుటుగార్టుగా అవటానికి...
దోపిడీ దింగల వార్తలకింటే వేగింగా ధన్దుపుర్ిం వర్కూ పాకిపోతుింద్ద మన్
గపుత్న్ిం..." లోగింతుకతో త్న్ వయధను వళ్ళబోసక్కన్నాడు.
ఆ మాటలోోని యద్రాథనిా గమనిించి అత్ని అభప్రాయింతో
ఏకీభవిసతన్ాటుగో త్న్ వూపవలసిన్ హేమసిందరి ముఖానిా ఎర్రగా చేసక్కని,
ఇింకోపకుక్క త్ల తిపుుక్కన్ాద్ద.
మరోసారి ఆమెను పలుకరిించే ప్రయత్ాించేసి, అపుటికీ ఆమె
సమాధ్యన్ిం ఇవవకపోయేసరికి, అపుుడు అర్థిం చేసక్కన్నాడు శ్రీధరుడు ఆమె
ప్రవర్తన్క్క మూల క్నర్ణ్యనిా.
"దైవింతో సమానులైన్ సాక్షాతుత శ్రీ రామానుజులవారే మెచుుక్కన్ా నీ
న్ృతాయనిా చూసి ఆన్ింద్దించకపోవటానికి నేను మూరుఖురడిని క్నదు....
వేద్దకిమీద వున్ాపుుడు నినుా చూడటానికి ర్తిండు కళ్ళళ చాలవని
అనిపిించిింద్ద..." త్మ భవింతిముిందు బిండిని ఆపిించి కిిందకి ద్దగమని ఆమెక్క
ైగగచేస్తత మృదుసవర్ింతో చెపాుడు.
ఉబికి వచిున్ సింతోష్టనిా బలవింత్ింగా అదుముక్కింట్ట మరిింత్
అలుకను ప్రదరిశించిింద్ద హేమసిందరి. 'ఈ మాటలు ముిందుగానే చెపువచుును
కద్.. మాటలు చెపుటిం చేత్క్ననివాడివి క్నదుగద్...' అని త్న్లో త్ను

347
అనుక్కింట్ట బయటికి మాత్రిం విసరుగా ముఖానిా పకుక్క తిపుుక్కని విసనిసా
లోనికి వళ్ళళపోయిింద్ద.
ఈ దృశ్నయనిా విింత్గా చూసతన్ా బిండి యజమానికి ఒక విండిన్నణేనిా
సమరిుించుక్కని మెలిోగా ఆమెను అనుసరిించాడు శ్రీధరుడు.
తోటమాలి తెచిు ఇచిున్ నీటితో కర్చర్ణ్యలను శుభ్రపర్చుక్కని, ఆ
త్రువాత్ అత్ను అింద్దించిన్ నీటితో ద్హిం తీరుుక్కింటుగిండగా, ఆ భవింతి
ముిందుక్క వస్తత, అత్నికి అగుపిించారు ఇదిరు అపరిచిత్ వయక్కతలు.
"ఆలయింలో న్ృత్యప్రదర్శన్ ఇపిుించిన్వారు మీరేన్న?" ప్రశ్నార్థకింగా
చూసతన్ా శ్రీధరుడిని సమీపిించి విన్యింగా అడిగాడు వారిలో ఒకత్ను.
చేతిలోని మించి తీర్థపు పాత్రను తోటమాలికి అింద్దస్తత త్ల వూపాడు
శ్రీధరుడు.
త్ను భయపడుతున్ాటేో, త్మ గుటుగా ర్టాయిిందేమోన్న్ా సింశ్యిం
అత్నికి వింటనే కలిగింద్ద.
"మమమలిా వైషణవమఠిం క్నర్యనిర్వహణ్యధిక్నరి పింపిించారు.
రామానుజుల వారు మీతో ఒకసారి సింభాష్టించాలని అనుక్కింటుగన్నార్ట...
వింటబెటుగాక్క తీసక్కర్మమని ఆజఞ ఇచాురు..."మృదుసవర్ింతో మెలిోగా అన్నాడ్డ
వయకిత.
వారిని చూడగానే మన్సలో మెద్దలిన్ భయానిా త్లచుక్కని త్న్లో త్నే
న్వువక్కింట్ట, తేలికపడిన్ మన్సతో, ముిందుక్క అడుగు వేశ్నడు శ్రీధరుడు.
హేమసిందరిని గురిించి మరిింత్ ప్రతేయకింగా పొగడటిం కోసమే అలా కబురు

348
పింపిించి వుింటాడ్డ పూజయమూరిత... ఆయన్ ఆజఞలను వింటనే శిర్సా వహిించటిం
త్న్ బాథయత్.
అన్వసర్ింగా అలిగ విసవిసా లోపలికి వళ్ళోపోయిన్ హేమసిందరి
కోపానిా వైషణవమఠిం నుించి తిరిగ వచిున్ త్రావత్ తీర్ువచుని అనుక్కింట్ట,
వారిని అనుసరిించాడత్ను.
"భుజిించే సమయిం మిించిపోతున్ాద్ద.... తీరుబడిగా వళ్ళవచుు కద్.....
అింత్ తొిందర్ దేనికి?" అని అడుా చెపుబోతున్ా తోటమాలి వింక అదోమాద్దరి
చూశ్నరు అత్నిా పిలువవచిున్ వయక్కతలు.
"వైషావమఠిం నుించి పిలుపు వసేత తీరుబడిగా వళ్ళో దర్శన్ిం చేసక్కింటారా
ఎవరైన్న? ఇటుగవింటి పిలుపు కోసిం రాజాధిరాజులు ైగత్ిం ఎింత్గానో ఎదురు
చూస్తత వుింటార్నే సింగతి నీక్క తెలియద్?" విసగు నిిండిన్ కింఠింతో
తోటమాలిని మిందలిసతన్ాటుగోగా పలికి, వీధిలోకి ద్రి తీశ్నరు వారు.
పావు ఘడియపాటుగ న్డిపిించి, క్నవేరీ తీరానిా ఆనుక్కని వున్ా ఒక చకుటి
మామిడితోపులోకి శ్రీధరుడిని తీసక్కపోయారు.
"మఠింలో ప్రతిషాించబడిన్ దేవరాజు సావమివారిని పూజిించిన్ అన్ింత్ర్ిం
ఈతోటలకే వసాతరు గురుదేవులు.... మన్ిం ఇకుడే వేచియుింద్ిం" అింట్ట
శ్రీధరుడి చేతిని పటుగాక్కన్నాడు వారిలో ఒకత్ను.
అవసర్ింలేని ఆ చనువును ఎిందుకనో సహిించలేక , మృదువుగా, ఆ
చేతిని అవత్లక్క నెటాాడు శ్రీధరుడు. నెడుతూ వుిండగానే వచిుింద్ద అత్నికి
అనుమాన్ిం. సాము గరిడీలు చేసి చేసి రాటుగ దేలిన్టుగో కఠిన్నతి కఠిన్ింగా

349
వున్నాయి ఆ వయకిత చేతులు. వైషావమత్ సాింప్రద్యులక్క అనుగుణింగా
సాతివకజీవన్ననిా గడిపేవారి అవయవాలు అలా వుిండవు.
"ఎవరు మీరు? ఎిందుక్క న్నిాలా మోసిం చేసతన్నారు?" అని ప్రశిాస్తత,
వన్కిు జర్గబోతుిండగా, పిడికిలి బిగించి అత్ని ముఖింమీద బలింగా కొటానే
కొటాాడు ర్తిండోవయకిత.
ఎదురు చూడని విధింగా వచిుపడిన్ ఆ దెబబనుించి త్పిుించుకోలేక,
వలిోకిలా పడ్డాడు శ్రీధరుడు.
భుజాల చుట్టా చుటుగాక్కన్ా క్నష్టయవసాాలను తీసి అవత్లక్క విసిరేస్తత
వికృత్ కింఠలతో వగటుగ కలిగేటటుగో న్వావరు ఆ వయక్కతలు.
"అత్యింత్ భకితశ్రదిలతో ఆలయ విధులను నిర్వహిస్తత అిందరికీ త్లలో
న్నలుక మాద్దరి మసలుక్కనే మా సేాహితుడిని గాయపరిచేటింత్టి మొన్గాడివా
నువువ? నీ అవివేక్ననికి త్గన్ శ్నస్త్రి యిపుుడు జరుగుతుింద్ద చూడు....." అింట్ట
ఎగరి అత్ని గుిండెలమీద దుమిక్నడు మొదటి వయకిత.
త్న్ పిడికిలి పోటుగక్క నోరు పగలిన్ పూజారి కక్ష సాధిించుక్కనే ప్రయత్ాిం
చేసతన్నాడని వింటనే అర్థమై గబగబా పకుక్క దర్ోబోయాడు శ్రీధరుడు.
లావుపాటి కొిండరాయి ఒకటి అడుా పడటింతో అసాధయమయిింద్ద ఆ పని.
అింత్లోనే ఆ దుిండగుడి కర్క్క పాద్లు త్న్ భుజాలక్క బలింగా త్గలటింతో
బాధ మరిింత్ అధికిం అయిింద్ద.
"నీక్క వతాతస పలికిన్ రామానుజులే వచిు క్నపాడతారో, దేవద్సి
మాద్దరి గజ్జెలు గటుగాక్కని గింతులు వేసిన్ బుటాబొమేమ వచిు ర్క్షసతిందో బాగా

350
ఆలోచిించుకో...." అింట్ట ఒక చెటుగాచాటుగన్ ద్చి వుించిన్ లావుపాటి బడితె
నొకద్నిా తీశ్నడ్డ వయకిత.
కనుల వింట నీటిని ర్పిుించేటటుగోన్ా బాధను అతి బలవింత్ింగా
అదుముక్కింట్ట క్రిింద్దనుించి లేచే ప్రయత్ాిం చేశ్నడు శ్రీధరుడు.
అింత్లోనే అత్ని మెడమీద వాలిింద్ బడితె.... ఆ అదటుగక్క ఎగరి మరో
న్నలుగు అడుగులు దూర్ింలో పడిపోయిన్ అత్నిా, ర్తిండో పకునుించి మరో
ఆయుధింతో ఎద్దరిించాడు ర్తిండో వయకిత.
ఎవరికీ అగుపిించక్కిండ్డ దట్టా వనుక దుసతలోో భద్రపర్చుక్కని వున్ా
పిడిబాక్కను చేతులోోకి తీసక్కనే వయవధి శ్రీధరుడికి లభించలేదు. గాయపడిన్
అడవి జింతువు ఓపికను కూడగటుగాక్కనే లోపుగా విర్గబాద్దన్టుగో, బడితెలతో
వీర్ింగిం వేసేశ్నరా వయక్కతలు.
పుటిా బుదెధరిగన్ క్షణింనుించీ, త్న్ త్ిండ్రి శిక్షణలో ఆయుధ విదయలు
నేరుుక్కన్ా త్ను, అలా యిదిర్ింటే ఇదిరి దెబబలక్క త్లోక్రిిందులు అయిపోవటానిా
జీరిణించుకోలేకపోయాడు శ్రీధరుడు.
మొదటి వయకిత విసిరిన్ విసరుక్క త్న్ శిర్సస పగలి, నును వచుని ర్కతిం
ముఖింమీద్దకి జారుతున్నా లెకు చేయక్కిండ్డ, ఎడమచేతిని అడుాగా పెటిా, అత్ను
కొటాబోతున్ా మరో దెబబను క్నచుక్కన్నాడత్ను... అదే వూపులో ఆ బడితెను
పటుగాక్కని బలింగా గుింజాడు. అత్ని పని అయిపోయిిందనీ, అత్ను యిక త్మను
ఎద్దరిించలేడని భావిసతన్ా ఆ వయకిత, అద్దరిపడి పకుక్క దూకటానికి
ప్రయతిాించాడు.

351
 అపుటికే త్న్ చేతులోోకి వచేుసిన్ బడితెతో అత్ని భుజాలు విరిగపోయే
దెబబను కొటాాడు శ్రీధరుడు. గావుకేక పెడుతూ కిింద్దకి జారిపోయిన్ ఆ వయకితని
వద్దలేసి ర్తిండో మనిష్టకేసి తిరిగాడు.
త్న్ సహచరుడు నేలకూలిపోవటానిా చూసి ర్తటిాింపు ఆగ్రహింతో పళ్ళనీా
పటపటమని కొరుక్కతూ త్న్ చేతిలో వున్ా ఆయుధ్యనిా ముిందుక్క విసిరాడు
ర్తిండో మనిష్ట.
ఆ దెబబనుించి త్పిుించుకోవటానికి శ్రీధరుడు చేసిన్ ప్రయత్ాిం విఫలిం
అయిింద్ద. కింటికి కనిపిించన్ింత్ వేగింతో వచిు అత్ని భుజింమీద పడిింద్
బడితె. భుజపు టెముక విరిగపోయిన్ింత్ బాధ శ్రీధరుడిని ఆవరిించుక్కన్ాద్ద. త్న్
చేతిలో వున్ా ఆయుధ్యనిా వద్దలేసి క్రిింద కూరుుిండిపోవాలనే కోరిక కూడ్డ
అత్నికి కలిగింద్ద.
క్రిింద కూరోుకపోయిన్న, కూరోువాలనే ఆలోచన్ త్న్ మన్సలో అడుగు
పెటిాన్టుగోగా అవత్లి మనిష్టకి అర్థిం అయితే చాలు, త్న్ పని అయిపోతుిందని
శ్రీధరుడికి తెలుస.
ర్తచిుపోయి యుదధిం చేసేసాతడత్ను. ఊపిరి తీసక్కనే వయవధి లేక్కిండ్డ
దెబబల వరాషనిా క్కరిపిసాతడు. నిజింగానే క్రిింద కూరోుపెటేాసాతడు.
అటుగవింటి పరిసిథతి ఎదురు పడక్కిండ్డ వుిండ్డలింటే, ప్రాణ్యలమీద ఆశ్లిా
వద్దలేసక్కన్ాటుగో, జాగ్రత్తలనిాటినీ గాలికి వద్దలేసి ముిందుక్క లింఘించటిం
ఒకుటే ఆ సమయింలో చేయవలసిన్ పని.
అలాగే చేశ్నడు శ్రీధరుడు... శ్రీర్ింలో మిగలివున్ా కొద్దిపాటి ఓపికింతా
త్న్ చేతులోోకి ర్పిుించుక్కింట్ట సడిగాలి మాద్దరి పేట్రేగపోయాడు.

352
 అత్ని భుజపు టెముకను విర్గ గటిాన్ింత్ పని చేసిన్ ఆయుధ్యనిా వన్కిు
ప్రయతిాించక ముిందే అత్ని ముకూు ముఖిం ఏకించేసి పారేశ్నడు శ్రీధరుడు.
ఒకుటింటే ఒకుటి... అింత్క్కముిందు త్న్ భుజింమీద పడిన్ దెబబ
వింటిద్ద మరోసారి త్న్ వింటిమీద పడితే త్న్ అవయవాలు చచుు పడిపోయిన్టుగో
క్రిింద్దకి వ్రేలాడబడిపోతాయనే మాటను మరిచిపోయి రాక్షసడి మాద్దరి అత్నిా
క్రిింద్దకి నెటేాశ్నడు శ్రీధరుడు.
క్రిింద పడిపోయిన్టేో పడిపోయి, ఉన్ాటుగోిండి పైకి లేచాడ్డ వయకిత. అత్నే
క్నదు,అత్నితో పాటుగగా లేచి నిలుచున్నాడు అింత్క్కముిందే నేలను
కౌగలిించుక్కన్ా మొదటి వయకిత.
ఇదిరూ కలిసి కూడబలుక్కున్ాటుగోగా వన్కిు తిరిగారు. ఏిం
జరుగుతున్ాదో శ్రీధరుడికి అర్థిం అయేయలోపుగా, మామిడితోపు వన్క భాగింలో
వున్ా ముళ్ళపొదల మధయక్క వళ్ళో మటుగమాయిం అయాయరు.
"ఆగిండి... అకుడే ఆగిండి... పిరికిపిందల మాద్దరిగా
పారిపోకిండి...ఆగిండి..." అని బిగిర్గా అరిచి వారిని వకిురిించాడు శ్రీధరుడు.
వకిురిించాన్ని అనుక్కన్నాడత్ను. ఆ మాటలు అత్ని పెదవుల వన్కే
వుిండిపోయాయి.
అవి బయటికి రాకముిందే గర్రున్ తిరిగాయి కనులు.
చేతిలోని బడితెను నేలకేసి అద్దమి, ద్నిసహాయింతో నిలబడి వుిండటానికి
అత్ను చేసిన్ ప్రయతాాలనీా విఫలమయాయయి.
అత్నికి తెలియక్కిండ్డనే జారి క్రిిందపడిపోయిింద్ ఆయుధిం. అద్దనేలను
తాకకముిందే దబుబమని శ్బిిం చేస్తత విరుచుక్క పడిపోయాడత్ను.

353
 కనుల ముిందు న్లోటి పటుగాతెర్లు వ్రేలాడగటిాన్న అనుభూతి త్న్ను
ఆవరిించుకోవడింతో పాటుగ, తెలివిత్పిుపోతున్ా ఆఖరి క్షణింలో అత్ని మన్సలో
మెద్దలిన్ మాట ఒకుటే ఒకుటి.
త్న్ను గాయపరిచటింతో త్ృపితని చెింద్ద అింత్టితో ఆ విషయానిా
గురిించి ఆ దుిండగులు మరిుపోతే బాగుింటుగింద్ద...త్ను లేని సమయింలో
హేమసిందరి జోలికి పోక్కిండ్డ వుిండ్డలి.
త్లమీద ఏర్ుడిన్ గాయింలోనుించి ఎర్రటిర్కతిం అదేపనిగా క్నరి, క్నరి,
నేలమీద మడుగు కడుతున్ా సమయింలో కూడ్డ అత్నికి సుృహ రాలేదు.
మామిడితోపు వన్క భాగింలో వున్ా ముళ్ళపొదల మధయలో నుించి
ముింగస ఒకటి ఆ ర్కతపు వాసన్ను పసిగటిా మెలిో మెలిోగా త్న్ ముఖిం దగిరికి
వచిున్ విషయిం కూడ్డ అత్నికి తెలియదు.
స్తరుయడు పడమటి ద్దశ్గా మర్లబోతున్ా సమయింలో చలోటి చేయి
ఒకటి నుదుటిమీద పడేసరికి, మెలక్కవ వచిు కనులు తెరిచాడు.
తెరిచిన్ వింటనే అగుపిించారు ఇదిరు వయక్కతలు.
ముళ్ోపొదలలోకి పారిపోయిన్ వారు తిరిగ రానేవచాుర్ని అనుక్కింట్ట
చేతిలో నుించి జారిపోయిన్ బడితె కోసిం చుట్టా చూడటానికి ప్రయతిాించాడు.
"కళ్ళళ తెరిచి చూడటానికి కూడ్డ నీక్క ఓపికలేదు...ఎకుడో పడిపోయిన్
బడితెను వతికి మా త్లలిా పగల గటాాలని మాత్రిం అనుక్కింటుగన్నావు. నిజింగా
నువువ చాలా గపువాడివి..." అింట్ట వకిురిించాడు ఆ వయక్కతలోో ఒకత్ను.
అత్ని ముఖానిా గురుత పటాలేకపోయడు శ్రీధరుడు... కింఠానిా వింటనే
జఞపితకి తెచుుకోగలిగాడు.

354
 "ధన్దుపుర్ సార్వబౌముడు మీకోసిం పింపిన్ రాజభటుగల చేతికి
దరికిపోయార్నే అనుక్కింటుగన్నాను. గరుిడితోపాటుగ నువువ కూడ్డ ఉరికింబానిా
అలింకరిించి వుింటావని భావిసతన్నాను..." అింట్ట తిరిగ తెలివిని కోలోుయాడు.
అద్ద చూసి ఛింగున్ లేచాడు అత్నితో మాటాోడిన్ కోలాహలుడు.
"త్లమీద గాయానికి గటిాగా కటుగాకటిా పటుగాకో ...నేను ఇపుుడే వసాతను" అని త్న్
సహచరుడిని హెచురిస్తత మామిడితోట ప్రకు భాగింలోకి పరుగు తీశ్నడు.
దుముమతో, ధూళ్ళతో నిిండివున్ా త్న్ త్లపాగాను గటిాగా విద్దలిించి
శ్రీధరుడి త్లక్క బిగుతుగా చుటిా పటుగాక్కన్నాడు ఆ సహచరుడు.
పద్ద నిముష్టలలో తిరిగ వచాుడు కోలాహలుడు. మామిడి తోపు ప్రకు
భాగింలోనుించి ఏవో ఆక్కలిా తెచిు, వాటి పసరును శ్రీధరుడి గాయాలమీద
పిిండ్డడు.
"గటిా పిిండిం క్నబటిా ఇింత్వర్కూ ప్రాణ్యలతో నిలువగలిగాడు...
మామూలు మనిష్ట అయిన్టాయితే ఆ పాటికి ప్రాణ్యలిా పొగటుగాక్కని వుిండేవాడు"
అని త్న్ సహచరుడితో చెపుతూ, శ్రీధరుడిని చేతులమీద పైకి లేపాడు.
"వైదుయడి దగిరికి తీసవళ్ళ వలసిిందేన్న?" త్నుకూడ్డ లేచి నిలబడుతూ
అడిగాడు కోలాహలుడి సహచరుడు.
"వైదయ సహాయింకింటే ముిందుగా ఇత్నికి నీటి సహాయిం క్నవాలి. నేను
గాయాలమీద పిిండిన్ పసరు సామాన్యమైింద్ద క్నదు... అగాజావలలోో నిలబడిన్
అనుభూతిని కలిగసతింద్ద...విపరీత్మైన్ ద్హానిా కలిగసతింద్ద... కనులు తెరిచిన్
వింటనే త్రాగటానికి నీరు ఇవవకపోతే వూడి క్రిింద పడిపోతుింద్ద అత్ని న్నలుక..."
అింట్ట వేగింగా అడుగులు వేశ్నడు.

355
 ఆ మాటలు అక్షర్ సతాయలని న్నలుగు నిముష్టలు కూడ్డ పూరితగా గడవక
ముిందే అత్ని సహచరుడికి తెలిసివచిుింద్ద మామిడితోపు ప్రకు భాగింలో వున్ా
చిన్ా కొలను సమీపింలోకి పోతూ వుిండగా మరోసారి కనులు తెరిచి
బాధ్యస్తచికమైన్ శ్బాిలు చేశ్నడు శ్రీధరుడు."ద్హిం వేస్తింద్ద... ద్ద్పు
బాధతో న్న న్నలుక విర్గలాక్కుపోతోింద్ద" అింట్ట త్న్ భావాలను వారికి ఎరుక
పరిచాడు.
గత్ింలో ఎపుుడో క్నించీ పురానిా పరిపాలిించిన్ వలోభరాజుల క్నలింలో
కటాబడిన్ ఆ పూరాత్న్ క్నలపు కొలను ఒడుాన్ అత్నిా పడుకోబెటిా, కొలను లోకి
ద్దగాడు కోలాహలుడు. దోసిటతో నీటిని అత్ని మీద్దకి వదజలాోడు. చకుటి తామర్
ఆక్కను పాత్రలాగా మడిచి నీటిని తీసక్కవచాుడు.
నీటిముఖిం చూసి ఎనెానోా రోజులు గతిించిపోయిన్టుగో ఆబగా త్రాగాడు
శ్రీధరుడు.
సన్ాగా వదురుచువవ మాద్దరిగా వుిండే గజదింగ గరుిడు అదే పనిగా
ప్రయాణిం చేస్తత వుిండటిం వలో క్నబోలు మరిింత్ సన్ాబడిపోయిన్టుగో
అనిపిించిింద్ద అత్నికి.
ధన్దుపుర్ింలోని శ్నయమల యిింటికి వళ్ళోన్ సమయింలో ఎలా వున్నాడో
యిపుుడు కూడ్డ అలాగే అగుపిసతన్నాడు కోలాహలుడు.
గటిాగా మాటాోడితే ఒకటి ర్తిండు వత్సరాలు వయస త్గిన్టుగో చురుక్కగా
కదులుతున్నాడు. "దోపిడీ దింగల గుింపులు దక్షణి దేశ్ననిా అలోకలోోలిం
చేయబోతున్ా వార్తను విని యికుడ త్ల ద్చుక్కింద్మనే కోరికతో వచాుము
మేము... వచిున్ వింటనే దేవకన్యవింటి యువతి ఎవరో క్నవేటిర్ింగని ఎదుట

356
అపూర్వమైను న్ృతాయనిా ప్రదరిశించిన్టుగో తెలిసిింద్ద. ఆ యువతి పోలికలు
హేమసిందరికి సరిపోవటింతో మీ గురిించి ఆరా తీస్తత యిటుగగా వచాుము"
శ్రీధరుడి భుజాలను ఆపాయయింగా అదుముతూ అన్నాడు గజదింగ గరుిడు.
"నువువ ధన్దుపుర్ న్గర్ ద్వర్ిం దగిర్ పరిచయిం అయిన్ క్షణిం నుించీ
చాలా జాగ్రత్తగా చూసతన్నాను. నువువ చేసే వనీా ఆలోచన్లేని పనులే. నీ అదృషాిం
కొదీి మేము ఇకుడికి రాగలిగాము. రాలేకపోయిన్టోయితే... ఈ సరికి నువువ
ఏమైపోయి వుిండేవాడివో తెలుసా?" కనుబొమమలు ముడివేస్తత,చిరుకోపింతో
అడిగాడు కోలాహలుడు.
"ధవజసతింభిం మీద్ద న్గల మూటను నేరుుగా నీవు రాలగటిా బటిా
ఉరికింబిం మీద్దనిించి త్పిుించుకోగలిగాడు గరుిడు. రాలగటాలేక పోయిన్టోయితే
ఏిం జరిగవుిండేదో నువువ చెపుగలవా?" శ్కిత లేకపోయిన్న చిన్ాగా న్వువతూ
ఎదురుప్రశ్ా వేశ్నడు శ్రీధరుడు.
తెచిు పెటుగాక్కన్ా కోపిం చటుగక్కున్ మాయిం అయిపోతుిండగా, బిగిర్గా
న్వివ అత్ని బుగిలిా మృదువుగా త్డిమాడు కోలాహలుడు.
"గరుిడి గురి చాలా గపుదని న్నక్క తెలుస. అయిన్న ఆ త్రువాత్ నువువ
రాజభటుగలలో సృష్టాించిన్ అలజడి మాక్క ఎింత్గానో ఉపయోగించిింద్ద. మేము
దూర్ింగా పారిపోవటానికి వీలు కలిగింద్ద. అిందుక్క మేమే ఆజన్నమింత్ిం నీక్క
రుణపడి వుింటాిం" ఆపాయయింగా చూస్తత అన్నాడు.
అత్ను త్న్ గాయాలమీద పిిండిన్ ఆక్క పసరు మరోసారి అగాజావలలోో
నిలబడిన్ అనుభూతి కలిగించేసరికి నొసలు విరిచాడు శ్రీధరుడు.

357
 అటుగవింటి మారుుకోసమే ఎదురు చూసతన్నాడు కోలాహలుడు...
చటుగక్కున్ కొలనులోకి ద్దగ ఇింకోకసారి అత్నిమీద నీటిని చిమామడు...
తామరాక్కతో తీసక్కవచిు పెదవులిా త్డిపాడు.
పడమటి ద్దశ్లో పడిపోయిన్ స్తరుయడు త్న్ వలుగులిా ఉపసింహరిించు
కొన్ా త్రువాత్ కూడ్డ అకుడినుించి కదలలేదు వార్తవరు... ఆక్నశ్ిం నిిండ్డ
న్క్షత్రాలు ప్రత్యక్షమైన్ ఒక ఘడియ సేపటివర్క్క అకుడే వుిండిపోయారు.
ఆ వయవధిలో ధన్దుపుర్ిం నుిండి తాము యివత్లక్క వచేుసిన్ వైన్ననిా
శ్రీధరుడికి వివరిించాడు కోలాహలుడు. సుర్ద్ పటాణిం సమీపింలోని చిటాడవిలో
దింగలపై వలగపళ్ళళ విసిరిింద్ద తామేన్ని అింగీకరిించాడు. వైక్కింఠపుర్ింలో
గ్రామదేవత్ ఆలయిం వనుక వున్ా బావిలోకి మోక్కలిా వద్దలి అత్నిా పైకి
చేరాుమన్ా అింశ్ననీా వపుుక్కన్నాడు.
"హేమసిందరిని నువువ త్ర్ళాపురిలో వద్దలిపెటిా ఇవత్లికి వచిున్
త్రువాత్ నీక్క ఎదురు పడద్మనే వుదేిశ్యింతో చాటుగమాటుగగానే సించరిించాము.
త్ర్ళాపురికి పోక్కిండ్డ మీరు శ్రీర్ింగిం రావటింతో, మా అించన్న త్పిుపోయిింద్ద.
నినుా అనుసరిించటింలో ఆలసయిం జరిగింద్ద.." అింట్ట తాము అకుడికి ఎిందుక్క
వచాురో తెలియజేశ్నడు.
దక్షణ దేశ్ననిా గజగజలాడిించటింతో ఆగక్కిండ్డ, స్తటిగా శ్రీర్ింగిం
మీద్దకి వచిు పడుతోిందని అిందరూ అనుక్కింటుగన్ా దింగల గుింపును గురిించి
అత్ని అభప్రాయిం తెలుసక్కింద్మని అనుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు. అింత్లోనే అత్ని
భుజాల క్రిింద్దకి చేతిని పోనిచిు పైకి లేపాడు కోలాహలుడు.

358
 "నీక్క ఉపయోగించిన్ ఆక్కలు నీ అసవసథత్ను చాలావర్క్క త్గిించేసి
వుింటాయి. క్నసతింత్ ఓపిక పటాగలిగతే యిక ఇింటికి వళ్ళళపోవచుు" అింట్ట లేచి
నిలబడటానికి సహాయిం చేశ్నడు.
అత్ని భుజాలిా వద్దలిపెడితే మరోసారి క్రిింద్దకి జారిపోవటిం
జరుగుతుిందన్ా అనుమాన్ింతోనే గటిాగా పటుగాక్కని, ప్రకునే వున్ా నీటికేసి
తిరిగాడు శ్రీధరుడు. ఇింకోసారి గింతును త్డుపుకొని ఇింటిద్రి పటావచుని
అనుక్కింట్ట మూడు అడుగులు వేశ్నడు. అటుగకేసి న్నలుగో అడుగు
వేయబోతుిండగా, అత్ని దృష్టాని ఆకరిషించాయి కొలను మెటోక్క ర్తిండువైపులా
నిలబడివున్ా న్లోరాతి ఏనుగు బొమమలు.
శ్రీర్ింలోని ర్కతమింతా ముఖింలోకి వచేుసిన్ అనుభూతి వింటనే
కలిగింద్ద అత్నికి... కనులు గర్రున్ తిరిగ క్రిింద పడిపోతున్ాటుగోగా అనిపిించిింద్ద.
అద్దరిపడి అత్నిా గటిాగా కౌగలిించి పటుగాక్కన్నాడు కోలాహలుడు.
"ఏమయిింద్ద సేాహితుడ్డ? మళ్లళ ఏిం తెచిు పెటుగాక్కన్నావ్ నీ నెతిత మీద్దకి?"
ఆిందోళ్న్ నిిండిన్ కింఠింతో అడుగుతూ, చుట్టా చూశ్నడు గరుిడు అత్ని
బలహీన్త్క్క క్నర్ణమైన్ అింశ్ిం ఏదైన్న ఆ చుటుగాపటో వున్ాదేమో
తెలుసకోవటానికి.
త్రాలు గడిచాక కూడ్డ త్మ అింద్నిా కోలోుక్కిండ్డ గింభీర్ింగా నిలబడి
వున్ా కొముమటేనుగు బొమమలోో ఒకద్ని న్డుమును పటుగాక్కని మెలిోగా ఒక
మెటుగామీద కూరుున్నాడు శ్రీధరుడు.
"నీ వరుస చూసతింటే నీ గాయాలక్క నేను చేసిన్ వైదయిం సరిపోయిన్టుగో
కనిపిించటింలేదు.. న్డిచే ఓపిక నీక్క లేకపోతే న్న భుజాల మీద వేసక్కని

359
తీసక్కపోతాను. ఇక ఇకుడ వుిండటిం మించిద్ద క్నదని న్నక్క అనిపిస్తింద్ద" అత్ని
ముఖింలోకి చూస్తత, ఆిందోళ్న్గా అన్నాడు కోలాహలుడు.
ఎటుగవింటి ఇబబింద్దకర్ పరిసిథతి ఎదుర్యిన్న ఇసమింత్ కూడ్డ
చలిించక్కిండ్డ ఎదుర్తతుతలు వేయటానికి సిదధపడే ఆ గజదింగ సహచరుడిని
గమనిించి, చిన్ాగా న్వవక్కిండ్డ వుిండలేకపోయాడు శ్రీధరుడు.
అవక్నశ్ిం అింట్ట లభసేత రాజాయలక్క రాజాయలను దోచుక్కనే గరుిడికి
గాని, అత్ని సహచరుడయిన్ ఆ కోలాహలుడికి గాని కర్మఠుడి ర్హసయ నిథి
ర్హసయిం గురిించి తెలిసేత, వారి ప్రవర్తన్ ఎలా వుింటుగిందో చూడ్డలని అనిపిించి,
త్న్ ముింజేతికి వున్ా రాగ కింకణిం వైపు త్ల వూపాడు.
కోలాహలుడు త్న్క్క చెపువలసిన్ అవసర్ిం లేక్కిండ్డనే త్న్ దట్టాలో
నుించి చెక్కముకి రాయి నొకద్నిా తీసి, మెలిోగా సమీపింలో చిన్ా మింట వేశ్నడు
గరుిడు. ఆ వలుగులో రాగ కింకణ్యనిా పరిశీలిించి నోరు వళ్ళబెటాాడు
కోలాహలుడు.
"మింత్రవాద్ద కర్మఠుడి కింకణిం యిద్ద... అత్ని పూరీవక్కలు ఎవరో
ద్చిపెటిాన్టుగో అిందరూ భావిించే అపూర్వ నిధిని కనుగన్టానికి అవసర్మైన్
ఆధ్యరాలు దీనిమీద లిఖిించబడి వుింటాయట..." ఆశ్ుర్యిం నిిండిన్ కింఠింతో
గరుిడికి చెపాుడు.
త్న్క్క కూడ్డ తెలిసిన్ విషయాలను త్న్కే తెలియన్టుగో, అపుుడే వాటిని
గురిించి తెలుసక్కింటుగన్ాటుగో విచిత్రింగా చూశ్నడు గరుిడు.

360
 కోలాహలుడు కింకణ్యనిా చూసి నోటిని వళ్ళబెటాడిం ఆశ్ురాయనిా
న్టిించడిం, గరుిడు అత్ని మాటలక్క త్ల వూపటిం, అవనీా క్నసతింత్
కృత్రిమింగా కనిపిించాయి శ్రీధరుడి కనులక్క.
"మీరు ప్రదరిశసతన్ా అమాయకతావనిా చూసి నేను మోసపోవటానికి
సిదధింగా లేను... ఈ కింకణిం గురిించి మీక్క ముిందుగానే తెలుస" క్నఠిన్యింతో
విసరుగా అన్నాడత్ను వారి ముఖింలోకి చూస్తత.
అత్ను అలా మాటాోడిన్ త్రువాత్ మామూలుగా చిరున్వువ న్వావడు
కోలాహలుడు.
"ఎింత్మింద్ద ఎనెానోా విధ్యలుగా ప్రయతిాించిన్న, ఎవరికీ లభించని ఈ
అపూర్వ కింకణిం నీ వది వున్ాదని ధన్దుపుర్ింలో శ్నయమల యిింటిదగిర్ న్నక్క
అర్థింఅయిింద్ద" న్వువతూనే చెపాుడత్ను.
త్న్ వదినున్ా బింగారు న్గల మూటను, పిడిబాక్క, ఆ కింకణ్యనిా
శ్నయమల దగిరే వుించిన్ వైన్ననిా గురుతక్క తెచుుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు. ఆ
సమయింలోనే ఆ వసతవును చూసి వుింటాడు కోలాహలుడు. చూసిన్ వాడు మరి
సవింత్ిం చేసక్కనే ప్రయత్ాిం ఎిందుక్క చేయలేదు?
రాజాయలమీద పడి దోపిడీలు చేసి ఉరికింబాలక్క ఎకేుకింటే, కర్మఠుడి
నిథిని వతికి సవింత్ిం చేసకోవటిం చాలాహాయి అయిన్ పని కద్!
చలాోరిపోతున్ా చితుక్కల మింటలో మరికొనిా ఎిండుచితుక్కలిా ఏరుక్క
వచిు పేరుస్తత అత్ని భుజిం త్టాాడు కోలాహలుడు.
"అమోఘము, అదుభత్ము అయిన్టుగవింటి ఆ కింకణ్యనిా గురిించి, ఈ
కింకణిం వలోడిించే ర్హసాయనిా గురిించి, వీటనిాటినీ కలిపే ఒక విచిత్రమైన్

361
విషయిం గురిించి నీక్క తెలియకపోవటిం వలన్ ఇింత్గా
ఆశ్ుర్యపడుతున్నావు...నీక్క క్నక్కిండ్డ మర్తవవరికీ యిద్ద లభించి వుిండేద్ద క్నకదు.
నువువ త్పు మర్తవవరూ ఈ కింకణ ర్హసాయనిా ఛేద్దించి కర్మఠుడి నిథిని
చూడలేరు..." అింట్ట మింట ఎదుట బాసిపటుగా వేసక్క కూరుున్నాడు.
కర్మఠుడి కింకణ్యనిా గురిించి త్న్క్క అనిా విషయాలు తెలిసి పోయాయని
అనుక్కింటుగన్ాిందుక్క కొద్దిగా సిగుిపడ్డాడు శ్రీధరుడు. ఏనుగు బొమమ దగిర్
సరుిక్క కూరుుింట్ట అత్ను చెపేు మాటలిా విన్టానికి సిదధపడ్డాడు.
"అనిత్ర్సాథయమయిన్ సిదుధలను పొింద్ద, మింత్ర విదయలో త్మను
మిించిన్వారు మర్తవవరూ లేర్ని పేరు సింపాద్దించు కోవటింతోపాటుగ,
అక్షయమయిన్ అపూర్వనిథిని కూడ్డ ప్రోగుచేశ్నరు కర్మఠుడి పూరీవక్కలైన్ మింత్ర
వాదులు కొింత్మింద్ద. ఆ నిథిని ఒక ర్హసయప్రదేశ్ింలో ద్చి, ద్నిా
కనుగనేిందుక్క అవసర్మైన్ మారాినిా ఈ కింకణిం మీద చిత్రిింప చేశ్నర్ట"
చితుక్కల మింటలోకి త్దేకింగా చూస్తత చెపున్నర్ింభించాడు కోలాహలుడు.
"సావర్థచిింత్న్ లేని సామానుయడికి త్పు మర్తవవరికీ ఆ నిథి
లభించకూడదని ఒక కటాడి కూడ్డ వారు చేశ్నర్ట... పరిచయిం లేని పరాయి
వారికి ైగత్ిం ప్రాణ్యలక్క వర్వక్కిండ్డ సహాయపడగలిగే సాహసవింతుడు
అయివుిండ్డలట ఆ సామానుయడు... ఎిందుకింటే కింకణిం మీద్ద ఆధ్యరాలక్క ఒక
నియమిం, ఒక నిబింధన్ అింట్ట ఏమీ వుిండవట... దైవానుగ్రహిం మీదే ఆ
ఆధ్యరాలను కనులారా చూడటిం సింభవిించిిందట."
కోలాహలుడి మాటలు ఆలోచన్లోో ముించివేశ్నయి శ్రీధరుడిని.

362
 సావర్థచిింత్న్ త్న్క్క వున్ాదో లేదో త్న్క్క తెలియదు... పరాయి వారికి
ప్రాణ్యలక్క కూడ్డ వర్వక్కిండ్డ సహాయపడగలిగే సాహసిం త్ను చేయగలడో
లేడో అింత్కన్నా తెలియదు.
దైవానుగ్రహిం లేకపోతే కింకణిం మీద్ద ఆధ్యరాలు కళ్ళపడవనే మాట
మాత్రిం పూరిత యద్ర్థిం...

13
ఒకద్నితో ఒకటి ముడిపడి వున్ాటుగోగా, ఒకద్ని వనుక మంకటిగా
జరిగపోతున్ా సింఘటన్లనిాింటిని త్రిచి త్రిచి చూసేసరికి, ఆ విషయాలను
ఎలా అర్థిం చేసకోవాలో తెలియని అయోమయ పరిసిథతిలో చిక్కుక్కపోయాడు
శ్రీధరుడు.
లెకు పెటాటానికి ఏమాత్రిం వీలు క్నన్నిా చెరువులు, మించినీటి కొలనులు
కలిగవున్ా ఆ శ్రీర్ింగింలో మర్తకుడికీ తీసక్కపోక్కిండ్డ, కర్మఠుడి కింకణిం మీద
చిత్రిించబడి వున్ా ఆ కోనేటి దగిరికే, ఆలయ పూజారి సేాహితులైన్ ఆ దుిండగులు
త్న్ను తీసక్కరావటిం వనుకవున్ా క్నర్ణిం ఏమిటి...? వారు త్న్ను అకుడికి
తీసక్కరావటిం కోసమే త్న్క్క ఆలయ పూజారితో విరోధిం ఏర్ుడిింద్?
ఆలయ పూజారితో విరోధిం ఏర్ుడటిం కోసమే, ర్ింగన్నథుడి ఎదుట
న్ృత్యిం చేయాలనే కోరికను హేమసిందరి వలోడిించిింద్?
"కర్మఠుడి నిధిని గురిించి ఆలోచన్లతో క్నలక్షేపిం చేసతింటే, నీ
ఆరోగయపరిసిథతి మరిింత్గా విషమిసతింద్ద. మన్ిం వింటనే ఇకుడినుించి
వళ్ళళపోవటిం చాలా మించిద్ద..." అింట్ట కోలాహలుడు త్న్ భుజానిా
సుృశిించడింతో ఉలికిుపడి ఈ లోకింలోకి వచేుశ్నడు శ్రీధరుడు.

363
 మన్సను తొలిచేసతన్ా ఆలోచన్లనిాటినీ అతి బలవింత్ింగా
అదుముక్కింట్ట, కూరుున్ా ప్రదేశ్ింలో నుించి లేచాడు. మెటోక్క ర్తిండు వైపులా
నిలబెటాబడి వున్ా కొముమటేనుగుల త్లలిా నిమురుతూ, మెటోకేసి త్దేకదీక్షగా
చూశ్నడు.
రాగ కింకణిం మీద్ద చిత్రిం ఆధ్యర్ింగా అత్ను ఏదో ర్హసాయనిా
ఛేద్దించటానికి చూసతన్నాడని అర్థమై విసిగించక్కిండ్డ మౌన్ిం వహిించాడు
కోలాహలుడు.
గరుిడు మాత్రిం అలా కూరోులేకపోయాడు. చుటుగాపకుల వున్ా
పొదలలోకి పోయి, పెది పెది కొమమలనిాింటినీ విరుచుక్క వచాుడు... వాటితో
భోగపిండుగ న్నడు గ్రామాలోో వేయబడే నెగడు వింటి పెది మింటను వేశ్నడు.
ఆ మింట వలుగులో నీటి అించుక్కపోయి, అకుడ మెటుగాను మరిింత్గా
పరిశీలన్గా చూశ్నడు శ్రీధరుడు. ఉన్ాటుగోిండి ముిందుక్క వింగ, జానెడు లోతు
నీటిలో మునిగపోయివున్ా ఆఖరి మెటుగామీద చేయివేసి బలింగా అద్దమాడు.
త్లక్క త్గలిన్ గాయిం బరువు చేయటింవలో అత్ను ముిందుక్క తూలి
నీటిలో పడిపోతున్ాటుగోగా అనిపిించి, ఛివాలున్ లేచాడు కోలాహలుడు. న్నలుగే
న్నలుగు అింగలోో అత్నిా సమీరిించి భుజాలను గటిాగా పటుగాకోబోయాడు. గటిాగా
అద్దమిన్ మెటుగా కొద్దిగా అట్ట యిట్ట కదలటానిా గమనిించి, మరిింత్
ఉతాసహింగా ఇింక్న కొించెిం ముిందుక్క వింగుతూ, గుర్రుగా చూశ్నడు శ్రీధరుడు
అత్ని ముఖింలోకి.

364
 "నువువ కనిపెటాబోతున్ా ర్హసయిం ఏమిటో తెలుసకోవాలన్ా కోరిక న్నక్క
లేదు... న్నచర్యలిా అపార్థిం చేసకోక్క ..." మెలిోగా అింట్ట వన్కిు జరిగాడు
కోలాహలుడు.
నీరు త్గలితే ఒింటిమీద్ద గాయాలు మరిింత్గా బరువు చేసాతయని తెలిసి
కూడ్డ ఏ మాత్రిం వనుకింజ వేయలేదు శ్రీధరుడు.
"వదుి...లోనికి ద్దగవదుి" అని ఆిందోళ్న్ నిిండిన్ కింఠింతో కోలాహలుడు
గోల చేసతన్నా లక్షయపెటాక్కిండ్డ మోక్నలి లోతుక్క ద్దగ, అట్ట ఇట్ట కద్దలిన్
మెటుగాను పటుగాక్కని బలింగా పైకి లేపాడు.
ఆ శ్రమక్క తిరిగ రేగింద్ద అత్ని త్లమీద్ద గాయిం. బొటుగోబొటుగోగా ఆ
మెటుగామీద పడసాగింద్ద అత్ని ర్కతిం.
ఆ రుధిరాభషేకిం వలో త్ృపితచెింద్దన్ ఆ సథల దేవత్లు, చలన్ననిా పొింద్ద
అత్నికి సహాయపడటానికి నిశ్ుయిించుక్కన్ాటుగో, కిర్కిర్ శ్బాిలుచేస్తత పైకి లేచి
ఆవల పడిపోయిింద్ద ఆ మెటుగా. ద్నిక్రిింద భాగింలో ఎనోా త్రాలనుించి
భద్రపర్చి వున్ాటుగోగా అగుపిసతన్ా చిన్ామిందసిం ఒకటి వలికి చూసిింద్ద.
అకుడితో పూరితగా హరిించుక్కపోయిింద్ద శ్రీధరుడి ఓపిక. ముిందుక్క
వింగ త్న్ను పటుగాకోవటానికి చేతులు జాచిన్ కోలాహలుడిమీద్దకి నెమమద్దగా
ఒరిగపోయాడత్ను.
పసిబిడాను కౌగలిించుక్కన్ాటుగో అత్నిా గుిండెలక్క అదుముక్కింట్ట,
ఒడుామీద నిలుచుని వున్ా గరుిడికి ైగగ చేశ్నడు కోలాహలుడు.
"ఏ పని చేసిన్న అవత్లి వారి కనులు తిరిగ పోయేటటుగో, అటుగవింటి పని
మర్తవవరూ చేయలేరేమోన్నే అనుమాన్ిం కలిగేటటుగో చేయటిం ఈ యువక్కడి

365
నైజిం... మన్ిం వింటనే న్గర్ింలోకి వళ్ళోపోవాలి" అింట్ట గటుగామీద్దకి చేరాుడు
శ్రీధరుడిని.
నీటిలోకి ద్దగ, మెటుగాకిింద ప్రత్యక్షిం అయిన్ ఖాళ్ల ప్రదేశ్ింలోని ఆ చిన్ా
మిందసానిా చింకలో పెటుగాక్కన్నాడు గరుిడు.
సుృహలేని శ్రీధరుడి గాయాలమీద అింత్క్కిందు పిిండిన్ ఆక్కల పసరునే
మరోసారి పిిండి, అత్నిా భుజింమీద వేసక్కన్నాడు కోలాహలుడు. పరుగులాింటి
న్డకతో న్గర్ింవైపు బయలుదేరాడు.
చింకలో ఇరికిించుక్కన్ా మిందసానిా అతిజాగ్రత్తగా పటుగాక్కని అత్నిా
అనుసరిించాడు గరుిడు.
పావు ఘడియ పాటుగ న్డువవలసిన్ దూరానిా అతి కొద్దిక్నలింలోనే
అధిగమిించి శ్రీధరుడు బాడుగక్క తీసక్కన్ా భవన్ననిా చేరుక్కన్నారు వారిదిరూ.
వీధివింకే చూస్తత భవింతి ముిందు భాగింలో నిలువబడి వున్ాద్ద
హేమసిందరి. నిశ్ులింగా పడివున్ా శ్రీధరుడిని చూసి వర్రిగా అర్వబోయిింద్ద.
చటుగక్కున్ చేతిని ముిందుక్క జాచి ఆమెను వారిించాడు కోలాహలుడు.
"ఇత్ని ప్రాణ్యలక్క ప్రమాదిం ఏదీ లేదుగాని, సరైన్ వైదుయడు ఎవర్యిన్న ఈ
చుటుగాపటో నివసిస్తత వుింటే, వింటనే పిలిపిించటిం చాలా మించిింద్ద... నువువ
ఆిందోళ్న్ పడి, ఇత్నిా మరిింత్ ఆిందోళ్న్క్క గురిచేయవదుి" అింట్ట భవింతి
ముిందు భాగింలో వాలిు వున్ా పటెామించిం మీద పరుిండబెటాాడు శ్రీధరుడిని.
హేమసిందరి త్న్కేసి చూడకముిందే వీధిలోకి పరుగు తీశ్నడు
తోటమాలి.

366
 పద్ద నిమిష్టల త్రువాత్ అపర్ ధన్వింత్రివింటి వైదయ శిఖామణి నొకత్నిా
వింటబెటుగాక్కని అకుడికి తీసక్కవచాుడు.
కనుల నీరు ధ్యర్లు ధ్యర్లుగా బుగిలమీద్దకి జారుతుిండగా, నిశ్శబిింగా
రోద్దసతన్ా హేమసిందరికి ధైర్యవచన్నలు చెపుతూ శ్రీధరుడిని పరీక్షించాడ్డ
వైదయశిఖామణి.
"ఇత్ని గాయాలమీద పసరును పిిండిన్ వార్తవరోగాని, న్నుా మిించిన్
వైదుయలై వుింటారు... ఈ గాయాల మూలకింగా ఇత్నికి కలుగవలసిన్ ప్రమాదిం
ఎపుుడో త్పిుపోయిింద్ద. ర్కతిం అధికింగా వలువడటిం వలో కలిగే నీర్సానికి
మాత్రమే నేను వైదయిం చేసతన్నాను. వేడి వేడి క్షీరానిా వింటనే తెపిుించిండి"
అింట్ట త్న్ వదివున్ా దింత్పు పేటికలో నుించి ఏవో గుళ్ళకలిా బయటికి తీశ్నడ్డ
వైదుయడు.
మరోసారి వీధిలోకి పరుగు తీసి, ఎవరి దగిరో క్షీరానిా సింపాద్దించాడు
తోటమాలి. శుభ్రపరిచిన్ ఒక లోహపు పాత్రలో పోసి వైదుయడికి అింద్దించాడు.
తాను సిదధిం చేసిన్ గుళ్ళకలిా ఆ పాలలో కలిపి శ్రీధరుడిచేత్ త్రావిించాడు
వైదుయడు. పద్దనిముష్టల అన్ింత్ర్ిం అత్ని న్నడిని పరిశీలిించి త్ృపితగా త్ల
వూపుతూ లేచి నిలుచున్నాడు.
అపుటికే దట్టాలో నుించి తీసి సిదధింగా పటుగాక్కన్ా, గుపెుడు బింగారు
న్నణేలిా అత్ని చేతిలో పోశ్నడు కోలాహలుడు. వాటిని చూసి ఆశ్ుర్యింతో వడలుు
అయాయయి ఆ వైదుయడి కనులు.
"మాక్క అత్యింత్ ఆపుతడు ఈ యువక్కడు...ఒక విధింగా మాక్క
ప్రాణద్త్... ఇత్ని కోసిం మేము ఏ పనైన్న చేసాతిం..." ర్తిండు విండి న్నణేలిా

367
ఇవవవలసిన్ చోట అనిా బింగారు న్నణేలను ఇచుుక్కన్ాిందుక్క క్నర్ణ్యనిా అత్నికి
బోధపరిచాడు అింత్వర్కూ మౌన్ింగా నిలువబడిన్ గరుిడు.
"ఒక అర్థఘడియకలాో తెలివి వసతింద్ద ఇత్నికి. తెలివి వచేుముిందు
విపరీత్యిన్ చలి వేసతింద్ద.. చలి మింటలు, మిందపాటి వస్ర్తలు ఏవీ ఆ
బాధనుించి విముకితని కలిగించలేవు.
క్నసతింత్ జాగ్రత్తగా చూసకోగలిగతే ఎటుగవింటి ప్రమాదము ఎదురు
క్నదు" ఆఖరి మాటగా వారి గుిండెలు ఝలుోమనే అింశ్ననిా ప్రసాతవిించి
తోటమాలి వింట రాగా వీథిలోకి వళ్ళళపోయాడు వైదయశిఖామణి.
పావుఘడియ కూడ్డ గడవక ముిందే శ్రీధరుడిని బాధిించటిం మొదలు
పెటిాింద్ద ద్రుణమైన్ చలి.
ఇింటిలోని వసాాలనిాింటిని తెచిు కపిున్న ఉపశ్మిించ లేదత్ని బాధ. పటెా
మించింకిింద నెగడు వింటి చలిమింటను పెటిాన్న ఆగలేదు.
కతుతలతో చీరిన్టుగో మెలికలు తిరిగపోతున్ాశ్రీధరుడిని చూసి త్టుగాకోలేక
పోయిింద్ద హేమసిందరి. బావురుమని విలపిస్తత, అమాింత్ింగా అత్నిమీద పడి
గటిాగా కౌగలిించి పటుగాక్కన్ాద్ద.
నెమమద్దగా ...అతి నెమమద్దగా త్గిపోయిింద్ద శ్రీధరుడి శ్రీరానిా
చుటుగాముటిాన్ చలి...ముతాయలవింటి సేవదబిిందువులు అత్ని ముఖిం మీద
ఆవిర్భవిించాయి.
మెలిోగా కనులు తెరిచి, త్న్ను బాహుపింజర్ింలో బింధిించి వున్ా
హేమసిందరి ముఖింలోకి చూశ్నడత్ను. "న్న మీద కోపిం త్గిపోయిింద్?" త్డి
ఆరిపోయిన్టోయిన్ గింతుకతో అడిగాడు.

368
 కనీాటితో మలిన్మైన్ ముఖానిా పమిటచెింగుతో అదుికోను కూడ్డ
అదుికోక్కిండ్డ చటుగక్కున్ మించిం ద్దగ, భద్రక్నళ్ళ మాద్దరి అత్ని మీద
విరుచుక్కపడిింద్ద హేమసిందరి.
"వదుివదిన్ా కొదీి ఇటుగవింటి చిక్కులోోకి ఇరుక్కుింటావు నువువ. మీక్క
ఏదైన్న ప్రమాదిం వాటిలిోతే నేను ఏమైపోతానో అనే ఇింగత్జాఞన్ిం నీక్క లేదు..."
అింట్ట విసరుగా భవింతిలోకి వళ్ళోపోయిింద్ద.
రాజాధిరాజులవింటి ధనిక్కలెిందరో త్మ సర్వసావనిా ఆమె పాద్ల
ముిందు రాశిగా పోసాతమని అింటే నిర్ివిందవింగా తిర్సురిించిన్ ఆ సిందరి
మన్సేమిటో ఆమె చర్యల మూలకింగా అర్థమైన్ిందువలో విింత్గా చూడలేదు
కోలాహలుడు.
"నీ అదృష్టానిా చూసి ఈర్షయ పడుతున్నాను సేాహితుడ్డ..."అింట్ట
శ్రీధరుడి నుదుటిమీద సేవదబిిందువులిా త్న్ భుజింమీద్ద ఉత్తరీయింతో అద్ిడు.
పటెామించిం పకునే గరుిడు కిింద్దకి ద్దింపిన్మిందసానిా అత్ని చేత్
తెరిపిించి, అిందులోని రాగరేక్కను బయటికి తీయిించాడు శ్రీధరుడు.
త్న్ దట్టాలోనే అతి భద్రింగా ద్చివుించిన్ రేక్కలను కూడ్డ అత్నికి ఇచిు,
వాటిమీద లిఖిించబడి వున్ా అక్షఱాలను చదవమని అరిథించాడు.
"ఎనోా త్రాల క్రిత్ిం చేయబడిన్టుగవింటివి ఈ రేక్కలు... వీటి మరామనిా
ఛేద్దించాలింటే కొద్దిపాటి వయవధి క్నవాలి. నువువ వీటిని గురిించి ఆలోచిించక్కిండ్డ
హాయిగా నిద్రపో" అింట్ట గరుిడిని అకుడే నిలుచుిండ నియమిించి, రాగరేక్కతో
భవింతి వనుక భాగింలోకి వళాళడు కోలాహలుడు.

369
 పటెామించింమీద్ద వసాానిా ఒకద్ని విింజామర్ మాద్దరిగా చుటా చుటిా,
శ్రీధరుడికి వీవన్ వీయబోతున్ా గరుిడిని వారిించిింద్ద అపుుడే భవింతిలో నుించి
బయటికి వచిున్ హేమసిందరి.
శ్రీధరుడి బాధయత్ను ఆమెను పూరితగా అపుగించి, కోలాహలుడిని
అనుసరిించాడు గరుిడు. "అవసర్ిం అయితే ఎలుగెతిత ఒక కేక పెటుగాత్ల్లో... ఇకుడ
వున్ాటేో వచిు నీ ఎదుట నిలబడతాను" అింట్ట.
అసతవయసతింగా ముఖింమీద్దకి వాలుతున్ా శ్రీధరుడి ముింగురులను సరిచేసి
అత్ని నుదుటిమీద అదేపనిగా ఆవిరిభవిసతన్ా సేవదబిిందువులిా త్న్ పమిట
చెింగుతో అద్దిింద్ద హేమసిందరి.
"చేసిన్ ఘన్క్నరాయలు చాలు... ఇకనైన్న కొద్దిసేపు నిద్రపోవటిం
మించిద్ద..." అింట్ట బలవింత్ింగా అత్ని కనులిా మూసిింద్ద.
పూరేకవింటి ఆమె చేతి సుర్శక్క పులకిించిపోతూ, త్న్క్క తెలియక్కిండ్డనే
నిద్రలోకి జారిపోయాడు శ్రీధరుడు. తిరిగ కనులు తెరిచేసరికి, స్తరుయడు బార్తడు
ఎతుతక్క వచిు వున్నాడు.
***
"మూడే మూడు విషయాలను గురిించి నీతో వింటనే ముచుటిించాలని
నేను అనుక్కింటుగన్నాను" కనులు తెరిచీ తెలువగానే శ్రీధరుడి ఎదుటికి వస్తత
అన్నాడు కోలాహలుడు.
త్లమీద్ద గాయపు బాధ పూరితగా క్నకపోయిన్న, మూడింతులక్క క్నసతింత్
ఎక్కువగానే ఉపశ్మిించటిం వలో, మెలిోగా లేచి పటెామించిం మధయలో బాసిపటుగా
వేసక్క కూరుున్నాడు శ్రీధరుడు.

370
 అింత్లోనే అకుడికి వచేుసిింద్ద హేమసిందరి. త్ళ్త్ళ్మెరిసేటటుగో
తోమిన్ ఒక లోహపుపాత్రలో నీటిని తెచిు అత్నిచేత్ ముఖానిా కడిగించిింద్ద.
స్తరోయదయిం క్నకముిందే తోటమాలి తీసక్కవచిున్ గో క్షీరానిా
అత్నిచేత్ తాగించిింద్ద.
"నేను ముచుటిించదలుచుక్కన్ా మూడు విషయాలు మీక్క నిరుతాసహానిా
కలిగించేటటుగవింటివే...ఎక్కువ నిరుతాసహానిా కలిగించే అింశ్ననిా ముిందుగా
వివరిించన్న?" పటెామించిం అించుమీద కూరుుింట్ట శ్రీధరుడిని అడిగాడు
కోలాహలుడు.
ర్తిండుక్షణ్యలు ఆలోచిించి త్ల అడాింగా తిపాుడు శ్రీధరుడు. త్క్కువ
బాధను కలిగించే మాటను ముిందుగా చెపుమని కోరాడు.
"ఒింటిమీద్ద గాయాలు మానిపోయిన్టుగో అనిపిించిన్న సరే, మరో
మూడురోజులపాటుగ నువువ మించిం మీద్దనుించి ద్దగకూడదని వైదుయడు
ఆజాఞరిించాడు...క్నబటిా నీక్క ఈ పటెామించిం బింద్దఖాన్న మరో మూడు రోజులు
త్పుదు..." అతి ముఖయమైన్ రాజకీయపుటెతుతలిా చరిుించుతున్ా మనిష్టలా
క్కడిచేతి వేళ్ళలోో ఒకద్నిా ముడిచి చూపిస్తత చెపాుడు కోలాహలుడు.
త్లమీద్ద గాయింతోపాటుగ ఒింటిమీద దెబబలు త్న్ను బాధిించటిం లేదని
అింత్క్కముిందే నిశ్ుయిం చేసక్కని వున్ాిందువలో, ఆ మాటలిా విని కలవర్
పాటుగను ప్రదరిశించలేదు శ్రీధరుడు. ర్తిండో విషయానిా చెపుమని అత్నిా
ప్రోత్సహిించాడు.
"శ్రీర్ింగిం మీద ద్డిచేయటమే లక్షయింగా పెటుగాక్కన్ా దోపిడీ దింగల
దిండును అడుాకోవటింలో ఘోర్ింగా దెబబతిన్నాయట క్కలోతుతింగ చోళ్ చక్రవరిత

371
పింపిన్ ైగన్నయలు... ఒకటి ర్తిండు ద్దన్నలోో ఆ దింగల గుింపు ఇకుడికి వచిు
పడటిం త్పునిసరి అని అిందరూ అనుక్కింటుగన్నారు. శ్రీర్ింగిం ద్ద్పుగా
నిరామనుషయిం అయిపోయిింద్ద... రాజభటుగల కనులు కపిు ఇకుడ నివసిించే
పౌరులుకూడ్డ కొింత్మింద్ద పలాయన్ మింత్రిం పఠిించేశ్నరు..." ర్తిండోవేలిని
ముడుస్తత వివరిించాడు కోలాహలుడు.
న్ర్పూపరాక్షసల వింటి దింగలు ఏ క్షణింలోనైన్న వచిుపడవచునే
మాటను అింత్ ప్రశ్నింత్ింగా వలోడిసతన్ా అత్ని గుిండె ద్దటవును చూసి
మెచుుకోలుగా త్ల వూపాడు శ్రీధరుడు. అత్ను అడగకముిందే మూడో అింశ్ననిా
ప్రసాతవిించాడు కోలాహలుడు. త్న్ దుసతలోో భద్రపర్చుక్కన్ా మూడు రాగరేక్కలిా
తీసి అత్ని ఎదుట పెటాాడు.
శ్రీధరుడి త్లమీద్ద గాయానికి వుపయోగించిన్ బైరాగ చిటాువింటి
ప్రయోగిం ఏదో చేశ్నడు క్నబోలు, త్ళ్ త్ళ్ మెరిసిపోతున్నాయి ఆ రేక్కలు.
"మన్ తెలుగుభాషక్క సరియైన్ లిపిలేని క్నలింలో లిఖిించబడటిం వలో
మొదటి ప్రయత్ాింలో వీటిని అర్థిం చేసకోవటిం చాలా కషాిం అయిింద్ద..."
అింట్ట వాటిమీద్ద అక్షరాలను ఒకటొకటిగా అత్నికి ఎతిత చూపిించటిం
మొదలుపెటాాడు కోలాహలుడు.
త్లమీద్ద గాయిం తిరిగ రేగుతుిందేమోన్నిపిించి, అత్నిా బలవింత్ింగా
ఆపేశ్నడు శ్రీధరుడు. వివరాల జోలికి పోక్కిండ్డ ఆ అక్షరాలక్క అరాథనిా
తెలుపవలసిింద్దగా ప్రారిథించాడు.

372
 "ఈ మూడు రేక్కలమీద్ చెకుబడిన్ మాటలనిాింటినీ కలుపుక్కింటే ఒకే
ఒక అర్థిం సురిించిింద్ద న్నక్క... చెపుమింటావా?" ఆ రేక్కలిా ఒక చిన్ా వస్త్రింలో
చుటిా, అత్ని త్లగడ కిింద భద్రపరుస్తత అడిగాడు కోలాహలుడు.
అసలు విషయిం చెపుక్కిండ్డ అత్ను సింభాషణను అలా
పొడిగసతన్ాిందుక్క కోపిం వచిు, నొసలు ముడివేశ్నడు శ్రీధరుడు. అద్దగమనిించి
అత్ని భుజిం త్డుతూ పెదిగా న్వావడు కోలాహలుడు.
"కర్మఠుడి దగిర్ ఒక రాగకింకణిం వుిండేదని, అత్ని పూరువలు
ద్చిపెటిాన్ నిథి ర్హసయిం ఏదో ఆ కింకణింమీద లిఖిించబడి వున్ాదని తెలిసిన్
రోజునే న్నక్క అనుమాన్ిం కలిగింద్ద.
సామానుయలెవరూ ఆ నిథిని సింపాింద్దించలేర్ని, గటిాగా మాటాోడితే ఆ
నిథిని వశ్పర్చుకోవటిం మాన్వమాత్రుడికి సాధయపడే విషయిం క్నదని కూడ్డ
అనుక్కింట్ట వుిండేవాడిని...ఇపుుడు నువువ సింపాద్దించిన్ ఈ ఆధ్యరాలు న్న
న్మమక్ననిా బలపరిచాయి...ఈ నిథిని నువువ కూడ్డ సింపాద్దించలేవు..." త్న్
మాటలిా ఆలకిించటానికి ఆ చుటుగాపటో పరాయివార్తరూ లేర్ని తెలిసీ, గింతు
త్గిించి చెపాుడత్ను.
అధికిం అయిపోయిింద్ద శ్రీధరుడి మన్సలో అడుగుపెటాన్ కోపిం.
"ఎిందుకనిట? ఇనిా ఆధ్యరాలను సింపాద్దించగలిగన్ నేను కూడ్డ ఆ నిథిని
వశ్పర్చుకోవటిం ఎిందుకని అసాధయిం అవుతుింద్దట?" కోర్గా చూస్తత
అడిగాడు.
అత్ని మాటను లక్షయపెటాక్కిండ్డ పటెామించిం మీద్దనుించి లేచి
నిలుచున్నాడు కోలాహలుడు.

373
 "శ్రీర్ింగింలో కొలువై యున్ా ర్ింగన్నథుడు తిరుపతి క్షేత్రానిా
చేరుకోగలిగన్పుుడు, ఆ జగదీశ్వరుడిని అనుసరిించి అకుడికి ఎవరైన్న మాన్వుడు
వళ్ోగలిగన్పుుడు కర్మఠుడి పూరీవక్కలు ద్చివుించిన్ నిథి మాన్వుల హసతగత్ిం
అవుతుిందట..."
క్షణక్షణ్యనికి అధికిం అవుతున్ా కోపిం క్నసాత చనీాళ్ళళ చిలకరిించి న్టుగో
చలాోరిపోయేసరికి, విపాురిత్మైన్ నేత్రాలతో కోలాహలుడి ముఖింలోకే చూస్తత
మెలిోగా వన్కిు వాలి పటెామించిం మీద పరుిండిపోయాడు శ్రీధరుడు.
***
హేమసిందరి కటుగాద్దటాాల మధయ ర్తిండురోజులపాటుగ పటెామించిం
మీద్దనుించి కిిందపెటాలేకపోయాడు శ్రీధరుడు.
వైదయశిఖామణి ఇచిున్ స్తచన్లను తూ.చ. త్పుక్కిండ్డ
పాటిింపచేసిింద్మె శ్రీధరుడిచేత్.
కర్మఠుడి రాగకింకణిం మీద్ద చిత్రాలను ఆధ్యర్ింగా చేసక్కని, అత్ని
పూరీవక్కలు ద్చిపెటిాన్ ర్హసయ నిథిని వలికి తీయాన్ా కోరికను పూరితగా
మన్సలో నుించి తుడిచివేసక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
త్న్క్క లభించిన్ రాగరేక్కలమీద లిఖిించబడి వున్ా శ్నసన్ిం వింటి
మాటలే అిందుక్క క్నర్ణిం.
శ్రీర్ింగింలో కొలువైవున్ా ర్ింగన్నథుడు తిరుపతి క్షేత్రానిా చేరుకోగలిగేద్ద
ఎపుుడు? ఎపుుడయిన్న అటుగవింటి విడూార్ిం జరిగన్పుుడు మాన్వ మాత్రులక్క ఆ
దృశ్నయనిాచూడటిం, ఆ జగదీశ్వరుడిని అనుసరిించి తిరుపతి క్షేత్రానికి వళ్ోడిం
అసలు సాధయపడే విషయమేన్న? ఉదయిం, మధ్యయహాిం, సాయింత్రిం అనే తేడ్డ

374
లేక్కిండ్డ త్రిక్నలాలోోనూ పటాణ ద్వరాల దగిరికి పోయి దోపిడీ దింగల
సమాచారానిా సేకరిించుక్క వసతన్ా త్న్ సేాహితులతో ఇచుక్నలను ముచుటిస్తత
అతి కషాింమీద త్న్ పటెామించపు బింద్దఖాన్నను భరిించాడు శ్రీధరుడు.
ర్తిండవరోజు సాయిం సమయింలో అత్ని దగిరికి వచిు, న్నడిని
పటుగాక్కన్నాడు తోటమాలి సవయింగా వింటబెటుగాక్క వచిున్ వైదయశిఖామణి.
హేమసిందరి తీసక్కవచిున్ మధురాధర్వులిా ఆర్గించి, ఒక పెదిపాత్ర
నిిండుగా ఇచిున్ క్షీరానిా త్రాగ త్ృపితగా నిట్టారాుడు.
"మీరు చెపిున్టుగో ఈ ర్తిండుద్దన్నల విశ్రింతి సరిపోతుింద్? మరో
ర్తిండురోజులపాటుగ కదలక్కిండ్డ అత్డిా కూరోుబెటామింటారా?" తోటమాలి
అింద్దించిన్ తాటియాక్కల వీవన్తో విసరుక్కింటుగన్ా వైదుయడిని ప్రశిాించిింద్ద
హేమసిందరి.
వచిున్పుుడలాో రుచికర్మైన్ పద్రాథలను తిన్బెటిా, కడుపు
నిిండిపోయేటటుగో గో క్షీరానిా త్రాగసతింటే, అటుగవింటి మరాయదలను
పోగటుగాకోవటానికి ఏ వైదుయడైన్న ఒపుుక్కింటాడ్డ?
"ఆరోగయిం సరిగా లేన్పుుడు విశ్రింతి మన్ శ్రీరానికి అత్యింత్
ఆవశ్యకిం. మరో ర్తిండు ద్దన్నలపాటుగ పటెామించిం మీద్దనిించి క్రిింద్దకి ద్దగక్కిండ్డ
పటిా వుించటిం మించిదే... అిందువలో లాభమేగానీ న్షాిం వుిండదు..."
ఆన్వాయితీ ప్రక్నర్ిం ఆ పూట త్ను అకుడికి వచిున్ిందుక్క వారు ఇవవవలసిన్
విండిన్నణేల కోసిం ఎదురుచూస్తత ఆమెక్క చెపాుడు వైదయశిఖామణి.
అత్ని భుజింమీద్ద ఉత్తరీయానిా మెడచుట్టా చుటిా త్న్క్క సమీపింలోకి
లాగాలనీ, ఒింటిమీద గాయాలు పూరితగా మాన్బటిాన్ త్రువాత్ కూడ్డ

375
కదలక్కిండ్డ మించింమీదే కూరోువాలనీ ఆశిించాడు శ్రీధరుడు. క్ననీ
హేమసిందరి చూస్తత వుిండగా ఆ పనులుచేసే ధ్యయర్యిం లేకపోవటిం వలో
మౌన్ింగా వుిండిపోయాడు.
"ఇక న్నక్క అనుమతిని ఇపిుించిండి... దోపిడి దింగలిా గురిించి
అదేపనిగా ఆలోచిస్తత మతిపోగటుగాక్కన్ా మన్మథశ్రేష్టాగారిని ఓసారి చూసి
రావాలి...క్నలభైర్వమనే విష పాష్టణ్యనిా అత్నికి యివవదలచుక్కన్నాను..." త్ను
చేయబోయే పనులిా గురిించి చెపుతూ మరోసపారి సాభప్రాయింగా గరుిడివింక
చూశ్నడు వైదయశిఖామణి.
గాఢమైన్ నిట్టారుు విడిచి న్నలుగు విండిన్నణేలిా, దట్టాలో నుించి
బయటికి తీశ్నడు గరుిడు.
"సమయానికి వచిు మీరు చేసిన్ సహాయానిా మేము ఎపుటికీ మరిచి
పోలేము. అవసర్ిం అయితే నేనే సవయింగా మీ దగిరికి వసాతను... రోజుక్క
ఒకసారి మిమమలిా ర్పిుించి ఇబబిందులపాలు చేయటిం యిక భావయిం
అనిపిించుకోదు" అింట్ట సవయింగా వీధివర్కూ అత్నిా సాగన్ింపి వచాుడు.
బాసిపటుగావేసక్క పటెామించెిం మధయభాగింలో కూరోుబోయిన్ శ్రీధరుడిని
గద్దిించి పరుిండబెటిాింద్ద హేమసిందరి. వైదయశిఖామణికి యివవగా మిగలిన్
క్షీరాన్ాింతా అత్నిచేత్ అతి బలవింత్ింగా త్రాగించిింద్ద.
"న్నక్క ఈ బాధలనుించి విముకిత లభించాలింటే మాన్వుల సహాయిం
సరిపోదు. ఆ ర్ింగన్నథుడే సవయింగా పూనుక్కని ఆమెను న్చుచెపాులి... లేద్
దోపిడీదింగలు వచిు ఈ న్గరానిా అలోకలోోలిం చేయాలి... " వినోదింగా
చూసతన్ా కోలాహలుడితో మొర్పెటుగాక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.

376
 అింత్వర్కూ ఎింతో సౌమయింగా, చిద్దవలాసింగా న్వువతూ వున్ా అత్ని
మోము దోపిడీ దింగల ప్రసకిత వచేుసరికి ఒకుసారిగా క్నింతిని కోలోుయిింద్ద.
"ఆ రాక్షసల గురిించి త్లచుకోక సేాహితుడ్డ ... చిన్ా వయస క్నబటిా
నీక్క వారిని గురిించి తెలియదు... మాన్వ ర్క్నతనికి ఆశ్పడే పిశ్నచాలు కూడ్డ
వారిముిందు వలవలా పోతాయి.
న్ర్మాింసానిా ఆర్గించటానికి అలవాటుగపడిన్ క్రూర్ జింతువులు కూడ్డ
వారి ఎదుట సాధుజింతువులలా కనిపిసాతయి...న్వువలాటక్క అయిన్న సరే వారి
ఆగమన్ననిా క్నింక్షించక్క..." ఆవేదన్ నిిండిన్ కింఠింతో హెచురిస్తత, భవింతి
వనుక భాగింలోని ఖాళ్లసథలింలోకి వళ్ళళపోయాడు.
అత్నితోపాటుగ కదలబోయిన్ గరుిడి చేతిని కదలక్కిండ్డ ఆపాడు
శ్రీధరుడు.
"ఎటుగవింటి కష్టానెయాన్న సలభింగా అధిగమిించగల ఆ పెదిమనిష్ట అలా
ద్దగాలుగా మాటాోడటానికి క్నర్ణిం ఏమిటి?"
కోలాహలుడి మాటలక్క అరాథనిా అత్ని ద్వరా తెలుసకోగోరాడు.
గాఢింగా నిట్టారిు పటెామించిం అించుమీద కూరుున్నాడు గరుిడు.
తోటమాలి అింత్క్కముిందే తీసక్కవచిు యిచిున్ పన్సతొన్లిా చకుటి
పళ్ళర్ింలో పెటిా అత్ని చేతికి అింద్దించిింద్ద హేమసిందరి.
"ఇపుటికి ముపుద్దఏడు సింవత్సరాలక్రిత్ిం ఉత్తర్దేశ్ యాత్రలకని త్న్
భారాయబిడాలతోవిింధ్యయచలిం ఆవలిపకుక్క వళాళడు కోలాహలుడు...స్మన్నథ
దేవాలయింమీద ద్డిచేసి అకుడి సింపదలనిాింటినీ కొలోగటుగాక్క పోయిన్ దోపిడీ
దిందల గుింపు అదే సమయింలో మరోసారి ఆ ప్రదేశ్నలమీద్దకి ద్డు

377
వచిుిందట... తీర్థయాత్రీక్కలమని, దైవసేవ చేసకోవటానికి
బయలుదేరిన్వారిమనీ ఎింత్గా వేడుక్కన్నా వారి మన్సలు కర్గలేదు.
కోలాహలుడి కనుల ఎదుట అత్ని భారాయపిలోలిా హత్మారిు వేశ్నర్ట.
బ్రతుక్కమీద విర్కిత చెింద్ద సన్నయసిలా దేశ్మింతా తిరిగ తిరిగ ధన్దుపుర్ిం
చేరుక్కన్నాడు...మాన్వత్వింమీద న్మమక్ననిా కోలోువటిం వలో నేర్సథడిగా
మారాడు. న్నక్క గురుదేవుడైన్నడు..." దోపిడీ దింగల ప్రసకితవచిున్ వింటనే
కోలాహలుడి వదన్ిం మాోన్ిం అవటానికి, అత్ని మన్స అదోలా
అయిపోవటానికి గల క్నర్ణ్యనిా గురిించి శ్రీధరుడికి వినిపిించాడు గరుిడు.
పటెామించిం పకునే చిన్ా చెకుబలోమీద కూరుుని కనీారు పెటుగాక్కన్ాద్ద ఆ
కథను విన్ా హేమసిందరి.
"ఎపుుడు చూసిన్న న్వువతూనో, న్వివస్తతనో వుిండే కోలాహలుడి
అింత్ర్ింగింలో ఇటుగవింటి అగాపర్వత్ిం ఒకటి వున్ాదని న్నక్క తెలియదు...
తెలియని త్న్ింతో అత్నిా చాలాసారుో ఎగతాళ్ళ చేశ్నను.. అత్ని భారాయబిడాల
ప్రసకితని తీసక్కవచిు వకిురిించాను..." పమిటచెింగుతో కనీాటిని అదుిక్కింట్ట
అన్ాద్ద.
"ఇపుుడు వచిు పడుతున్ాదని అిందరూ అనుక్కింటుగన్ా దోపిడీ దింగల
ప్రసకితని త్పు మర్రేవిధమైన్ మాట మాటాోడిన్న సహిించి మన్తోపాటుగ
మససారా న్వేవయగలడు అత్ను..." అింట్ట పటెామించిం అించుమీద్దనుించి లేచి
భవింతి వనుక భాగింలోకి బయలుదేర్బోతూ, ఆగపోయాడు గరుిడు.

378
 అత్నొకుడే క్నదు... బాసిపటుగా వేసక్క కూరుుింటే హేమసిందరి
కయాయనికి ద్దగుతుిందన్ా అనుమాన్ింతో, త్లగడమీద్దకి ఒరిగవున్ా శ్రీధరుడు
కూడ్డ చటుగక్కున్ లేచి కూరుున్నాడు.
ఉన్ాటుగోిండి వారిదిరిలో వచిున్ ఆ విచిత్రమైన్ మారుును గమనిించి,
విపాురిత్ నేత్రాలతో విింత్గా చూసిింద్ద హేమసిందరి.
"ఏమయిింద్ద? ఎిందుకలా శిలాగ్రహాల మాద్దరి బిగుసక్కపోయరు?"
ఆశ్ుర్యింగా అడుగుతూ త్ను కూడ్డ చెకుబలో మీద్దనిించి లేచి నిలబడిింద్ద.
అదే సమయింలో ఆఘమేఘాలమీద వారి ఎదుటికి వచేుశ్నడు తెలిసిన్
వారినెవరినో పలుకరిించటానికి వీధిలోకి వళ్ళోన్ తోటమాలి.
"అయిపోయిింద్ద సావమీ... మన్ పని అయిపోయిింద్ద...మిడత్ల
దిండుమాద్దరి వచేుశ్నరు దోపిడీ దింగలు... వస్తతనే త్మ దమన్క్నిండను
ప్రార్ింభించారు" గోలుగోలున్ విలపిస్తత వారికి చెపిు, తోట చివరిభాగిం లోకి
పరుగు తీశ్నడు. అత్ను అవత్లికి పోయిన్ న్నలుగో క్షణింలో ఆ వీధినిిండ్డ
నిిండిపోయారు అశ్నవరూఢ్యలైన్ ఆ న్ర్రూప రాక్షసలు.
***
భగభగమని మిండుతున్ా క్నగడ్డలను పటుగాక్కని, త్మక్క అగుపిించిన్
ప్రతి గృహానికి అగాని ముటిాసతన్నారు వారిలో కొిందరు...వర్రిగా, వికటింగా ఒళ్ళళ
గగుంుడిచేలా న్వువతూ కనిపిించిన్ స్త్రీల న్లాో అవమాన్నలక్క గురి చేసతన్నారు
మరికొిందరు.
ఎదురు తిర్గడ్డనికి ప్రయతిాించిన్ వార్ిందరీా నిరాథక్షణయింగా త్మ కర్క్క
కర్వాలాలతో యమపురికి పింపుతున్నారు మిగలిన్వారు.

379
 ఒకరు క్నదు ఇదిరు క్నదు... విందల సింఖయలో అింటుగవాయధి మాద్దరి వచిు
న్గరానిా మొత్తిం చుటుగాముటాారు. కళ్ త్పిున్ ముఖింతో అలాగే
నిలుచుిండిపోయిన్ హేమసిందరి భుజిం త్టిా, భవింతి వనుకభాగిం వైపు
చూపిించాడు శ్రీధరుడు.
"పిచిువాడిలా పరుగులు తీసిన్ తోటమాలిని ఊర్డిించు... అత్ని
సాయింతో మన్ వృషభ శ్కటానిా సిదధిం చేయి...మన్ిం వళ్ళోపోద్ిం ఇకుడి
నుించి" అింట్ట వుిండగానే, పాతికమింద్ద వున్ా దింగల దళ్ిం ఆ భవింతి
ఎదుటికి రానే వచిుింద్ద.
పుటిా బుదెధరిగన్ న్నటినిించీ ఆయుధ విదయలిా సాధన్ చేస్తత వుిండి కూడ్డ,
పూజారి పింపకిం చేసిన్ యిదిరే యిదిరు దురామరుిల చేతిలో చావుదెబబ తిన్టిం
భరిించరాని అవమాన్ింగా భావిసతన్నాడు శ్రీధరుడు.
పరిసిథతులు ప్రాబలయిం వలో అలా జరిగిందనీ. త్న్ బాహువులోోని శ్కిత
ఇసింత్ కూడ్డ త్గిపోలేదని నిరూ పిించుక్కనే అవక్నశ్ిం అయూచిత్ింగా
లభించిన్ిందుక్క ఉపొుింగపోతూ, అింత్క్కముిందు వర్కూ హేమసిందరి
ఆశీనురాలయి వున్ా చెకుబలోను ఎతిత, దింగల దళ్ిం మీద్దకి విసిరాడు.
వాలుకనుల వయాయరి హేమసిందరిని గమనిించి పటారాని సింతోషింతో
పర్వశిించిపోతున్నాడు ఆ దళానికి న్నయకత్విం వహిసతన్ా దింగ.
విచిత్రమయిన్ త్లపాగాను చుటిా, జానెడు పొడుగున్ పెించుక్కన్ా గడ్డానిా
దువువక్కింట్ట త్న్ అశ్నవనిా ఆమెకేసి పరిగెతితించబోతున్నాడు.
గింగరాలు తిరుగుతూ పోయి అత్ని ముఖానికి త్గలిింద్ద శ్రీధరుడు
విసిరిన్ చెకుబలో.

380
 కర్ణకఠోర్మైన్ కింఠింతో ద్దక్కులనీా బ్రదిలై పోయేటటుగో గావుకేక ఒకటి
పెటాాడు అత్ను.. ర్కతసికతమైన్ త్లను చేతితో అదుముక్కింట్ట అశ్విం మీద్దనిించి
జారి క్రిిందపడిపోయాడు.
ఆ దృశ్నయనిా చూసేసరికి త్మ ఆగ్రహానిా అుకచుకోవటిం మిగలిన్
దింగలక్క చేత్క్నలేదు.
శ్రీధరుడికి అర్థింక్నని భాషలో కేకలు పెడుతూ, ముిందుక్క దుమికిించారు
త్మ అశ్నవలిా.
"మన్లిా నిలువున్న న్రికి, మన్ త్లలిా ఉత్తరిించి బరిశె మొన్లక్క
గుచుుతార్ట... అిందరికీ అగుపిించే విధింగా వీధిలో ప్రదరిశసాతర్ట...
హేమసిందరి అభమాన్ననిా క్నలరాసాతర్ట... మన్ భవింతిని బుగి చేసేసాతర్ట..."
అింట్ట ఆ అరుపులక్క అరాథనిా శ్రీధరుడికి వివరిించాడు గరుిడు.
అింత్క్కమిించి మాటాోడే అవక్నశ్ిం అత్నికి లభించలేదు.. ఒకేసారి
వచిుపడిన్ ఆ అశివక్కలిా పొడుగాటి బాణ్యకర్ర ఒకద్నితో అడుాక్కింట్ట వూపిరి
సలపని పోరాటింలో పూరితగా ల్లన్మైపోయాడత్ను.
అత్నిా వద్దలి భవింతి వైపు బయలుదేరిన్ యిదిరు అశివక్కల మీద్దకి
అింత్వర్కూ త్ను పరుిండి వున్ా పటెామించానిా విసిరాడు శ్రీధరుడు.
అశ్నవలమీద్దనిించి జారి క్రిింద పడిపోయిన్ వారిదిరినీ త్న్ కర్క్క
పాద్లతో ర్తిండుసారుో ప్రహరిించి, ఒక దింగ చేతులోోనుించి జారిపడిన్
కర్వాలానిా త్ను సావధీన్ిం చేసక్కన్నాడు. కర్వాలిం అత్ని చేతులోోకి వచిున్
ర్తిండే ర్తిండు నిమిష్టలోో అింత్ిం అయిపోయిింద్ద అకుడి పోరాటిం.

381
 గరుిడి బాణ్యకర్ర దెబబలక్క బెద్దరి వీధిలోకి పరిగెతితన్ వారి ప్రాణ్యలే
దక్నుయి. చెకుబలో దెబబక్క బెద్దరి వీధిలోకి పరిగెతితన్ వారి ప్రాణ్యలే దక్నుయి.
చెకుబలో దెబబక్క త్ల పగలిన్ ఆ దళ్ న్నయక్కడితో సహా, పదునెనిమిద్ద మింద్ద
దింగల ప్రాణ్యలను వీర్భద్రుడు బలి పుచుుక్కన్ాటుగో బలి తీసక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
"పారిపోయిన్ వారు త్మ గోడును ఇత్ర్ దళాలక్క వలోడిించుక్కింటారు.
పగ తీరుుకోవటానికి వార్ిందరూ ఒకేసారి వచిుపడితే మన్ిం ఎదురోులేము.
పారిపోద్ిం సేాహితుడ్డ... ఈ ప్రదేశ్ననిా వద్దలి దూర్ింగా వళ్ళోపోద్ిం" అింట్ట
వీధిలోకి పరుగు తీయబోయిన్ శ్రీధరుడి చేతిని గటిాగా పటుగాక్కని, భవింతి వనుక
భాగింలోకి తీసక్కపోయాడు గరుిడు.
కింపిసతన్ా కర్చర్ణ్యలను ఎింతో ప్రయత్ాింమీద సావధీన్ింలోనికి
తెచుుక్కని, ఒక పూపొదచాటుగన్ మోకరిించి కూరుున్ా తోటమాలిని వతికి పటుగాక్క
వచిుింద్ద హేమసిందరి... హాయిగా ఆన్ిందింగా త్లలిా వూపుతున్ా వృషభాలను
కనీాటితో పలుకరిించి, శ్కటానికి కటిాస్తింద్ద.
"కోలాహలుడు ఎకుడ? కోలాహలుడు ఏమయిపోయాడు?" ఆిందోళ్న్
నిిండిన్ కింఠింతో అడుగుతూ, అత్నికోసిం వత్కటానికి బయలుదేరిన్ శ్రీధరుడిని
బలవింత్ింగా శ్కటింలోకి నెటాాడు గరుిడు.
త్న్క్క గురుదేవుడైన్ మనిష్టని గురిించి పటిాించుకోక పోవటానికి గల
క్నర్ణ్యనిా పద్దక్షణ్యల త్రావత్ ప్రత్యక్షింగా చూశ్నడు శ్రీధరుడు.
అింత్క్కముిందు గరుిడు అనుమానిించిన్టేో న్నలుగు అయిదు
విందలమింద్ద సహచరులిా వింటబెటుగాక్కని భవన్ింమీద్దకి వచిుపడ్డారు, అత్ని
బాణ్యకర్ర దెబబలక్క పారిపోయిన్ దింగలు.

382
 "వీరి విషయింలో మన్ిం అలసత్విం ప్రదరిశించకూడదు. ఎదురు వచిున్
దింగను ఎదురు వచిున్ విధింగానే న్రికి ముకులు చేయాలి. ప్రాణ్యలతో
వద్దలితే, మన్ ప్రాణ్యలమీద్దకి రావటిం త్థయిం" వృషభాలను అద్దలిించి
అతివేగింగా అవత్లికి పరిగెతితస్తత గరుిడితో అన్నాడు శ్రీధరుడు.
భవింతికి చెింద్దన్ ఖాళ్లసథలానిా వారు అధిగమిించి, దూర్ింలో వున్ా ఒక
చెటోగుింపుకేసి పోతున్ాపుుడు ఫెటఫెటారాభటాలు చేస్తత వారి భవన్ిం మీద
ప్రత్యక్షిం అయాయయి మింటలు.
"కటుగాబటాలతో శ్రీర్ింగిం వచిు, రాత్రిింబగళ్ళళ కషాపడి సింపాద్దించుక్కన్ా
ధన్ింతో ఆ భవింతిని నిరిమించుక్కన్నాడు న్న యజమాని...పాతిక సింవత్సరాల
ఆయన్ కషాిం పాతిక క్షణ్యలోో అగాపాలు అయిపోయిింద్ద... ఇటుగవింటి దృశ్నయలు
చూడటిం కోసమేనేమో భగవింతుడు న్నిాింక్న ప్రాణ్యలతో వుించాడు."
చేతులోో ముఖానిా ద్చుక్కని బావురుమింటుగన్ా తోటమాలిని ఓద్ర్ుటిం
ఎలాగో తెలియలేదు హేమసిందరికి.
"ఎకుడినుించో వచిున్ ఆ దుషా దురామరుిలు త్మ చిత్తిం వచిున్టుగో
ప్రవరితసతింటే చూస్తత వూరుకోవాలిసిందేన్న? వారిని అడాగించటిం ఎవరికీ
చేత్క్నద్?" రోషకష్టయిత్ నేత్రాలతో గురుిడి వింక చూస్తత అడిగింద్ద.
త్మ త్మక్క ఎనిా విభద్లు వున్నా, పగవాళ్ళళ దిండెతిత వచిున్
సమయింలో ఐకయమత్యింగా వుిండకపోతే, తామిందరి ఉనికికే ప్రమాదిం
ఎదుర్వుతుిందని గ్రహిించలేకపోతున్నారు రాజనుయలు... వాళ్ళళ ఆ విషయానిా
గ్రహిించేసరికి పరిసిథతులు విషమిసాతయి. దోపిడీలకే ప్రాధ్యన్యత్ యిసతన్ా ఆ

383
గుింపులు నెమమద్ద నెమమద్దగా భర్త్భూమి మీద వేళ్ళళనుకోవటానికి ప్రయతాాలు
చేసాతయి.
"ఆపిండి.. బిండిని ఒకసారి ఆపిండి... అటుగ చూడిండి...ఒకసారి అటుగకేసి
చూడిండి" వున్ాటుగోిండి హేమసిందరి బిగిర్గా కేక పెటాడింతో అద్దరిపడి అటుగకేసి
చూశ్నడు గరుిడు.
పద్దమింద్ద ఆడవాళ్ళళ, పసిబిడాలిా ఎతుతకొని పడుతూ లేస్తత పరిగెతుతక్క
వసతన్నారు శ్కటిం ప్రయాణిసతన్ా మార్ిింలోకి. చేతులోోని బలేోలను గాలిలో
వూపుతూ త్రుముక్క వసతన్నారు పాతికమింద్ద దింగలు.
వృషభాల కొముమలక్క కటిాన్ పగాిలను తోటమాలి మీద్దకి విసిరి, పాద్ల
దగిర్ సిదధింగా పెటుగాక్కన్ా కర్వాలానిా తీసక్కన్నాడు శ్రీధరుడు. కూడ్డ
బలుక్కున్ాటుగోగా గరుిడితోపాటుగ క్రిింద్దకి దూకి అటుగకేసి పరుగు తీశ్నడు.
త్మ దౌష్టాయలను అడుాక్కనే మొన్గాళ్ళళ ఆ చుటుగాపటో ఎవరూ లేర్నే
గర్వింతో అహింకరిస్తత వసతన్నారు ఆ దింగలు.
అనుకోని విధింగా ప్రత్యక్షిం అయిన్ ఆ యోధులిా చూసి చెవులు చిలుోలు
పడిపోయేటటుగో కేకలు పెటాారు.
"వాళ్ో అరుపులిా ఆలకిించి ఇింక్న కొిందరు వచిుపడేలోగా పని పూరిత
అయిపోవాలి..." అింట్ట త్న్ బాణ్యకర్రను గర్రున్ తిపుటిం మొదలుపెటాాడు
గరుిడు.
జాలి, దయ అనే మాటలిా మన్సలోనుించి తుడిచి వేసక్కన్ాటుగో
కర్వాలానిా ప్రయోగించాడు శ్రీధరుడు.

384
 మిగలపిండిన్ తాటిపళ్ళను రాలిున్టుగో ఒకద్ని త్రావత్ ఒకటిగా ఆ
దింగల త్లలిా న్రికి నేలను నెడుతూ, వీర్విహార్ిం చేశ్నడు.
ఎింత్ హఠాతుతగా మొదలయిిందో, అింతే హఠాతుతగా అింత్ిం
అయిపోయిింద్ పోరాటిం. త్మ భవింతి ఎదుట నేరుుక్కన్ా పాఠానిా సేాహితులు
యిదిరూ మరిచిపోవడిం వలో, ఒకు దింగ కూడ్డ ప్రాణ్యలతో మిగలలేదు.
త్మ పని పూరిత అయిన్ వింటనే వనుతిరిగ రాలేదు శ్రీధరుడు.
"ఆయుధ్యలు మన్కి ముిందు ముిందు చాలా అవసర్మవుతాయి" అింట్ట
విగత్జీవులైన్ దింగల ఆయుధ్యలనిాింటినీ కటాకటిా శ్కటిం దగిరికి తీసక్క
వచాుడు.
ఆ సమయింలోనే త్న్ కౌగటలో పొదుపుక్కని వున్ా న్నలుగు నెలల
పసిబిడాను అత్ని పాద్లమీద పడుకోబెటిా, సాష్టాింగ న్మసాుర్ిం చేసిింద్ద
ప్రాణ్యలు దకిుించుకోవటానికి పారిపోయి వచిున్ యువతి ఒక్నమె.

14
"రాక్షస సింహారి అయిన్ శ్రీర్ింగన్నథుడి దయవలో ఈ న్ర్రూప
రాక్షసలను హత్మారిు మిమమలిా క్నపాడగలిగాము. ఇిందులో మా గపుత్న్ిం
ఏమీ లేదు" అింట్ట ఆ యువతిని వారిించాడు శ్రీధరుడు. త్న్ పాద్లచెింత్
పరుిండబెటిాన్ బిడాను ముద్ిడి త్లిోకి అింద్దించాడు.
"హత్మారిపోయిన్ ఈ దుిండగులను వతుక్కతూ వీరి సహచరులు
ఎవరైన్న ఇటుగగా వసేత మరోసారి మన్మిందర్ము ప్రమాదింలో చిక్కుబడతాిం.
పదిండి అిందరూ...ఈ ప్రదేశ్ననికి దూర్ింగా వళ్ళళపోద్ిం" అింట్ట న్గర్ింలో

385
నుించి పారిపోయి వచిున్ ఆ ఆడవార్ిందరీా శ్కటింలో కూరుుిండబెటిా
తోటమాలికి ైగగ చేశ్నడు.
అత్ని ైగగ కోసమే ఎదురు చూసతన్నాడు తోటమాలి. వింటనే వృషభాలను
అద్దలిించి, ముిందుక్క పరుగు తీయిించాడు.
తాము సింపాద్దించిన్ ఆయుధ్యల కటాను భుజాలమీద వేసక్కని , శ్కటిం
వనుక అడుగులు వేశ్నరు శ్రీధరుడు, గరుిడు. ఖాళ్లసథలానిా అధిగమిించి, వతుతగా
ఎద్దగ వున్ా చెటోతోపులోకి పోతుిండగా, అగుపిించాడు వారికి కోలాహలుడు.
దోపిడీ దింగలు వీథులోోకి వచిున్ మరుక్షణిం త్న్ ఆయుధింతో వారిని
ఎదురోువటిం మొదలు పెటాాడు క్నబోలు, ర్కతసికతమై వున్నాయి అత్ని దుసతలు.
ఎదురు చూడని విధింగా వచిుపడిన్ ఆ ప్రమాద్నిా ఎలా ఎదురోువాలో
తెలియక, ప్రాణ్యలిా పోగటుగాకోబోతున్ా అనేకమింద్ద యువక్కలిా అత్ను క్నపాడి,
ఆ చెటోతోపులోకి తీసక్కవచాుడు.
"పిరికివాళ్ళ మాద్దరి నోళ్ళళ తెరుచుక్క నిలబడితే, మరిింత్గా ర్తచిుపోయి,
ఇింక్న ఇింక్న అనేక ద్రుణ్యలు చేసేసాతరు ఆ దుిండగులు. అిందర్మూ కలిసి
వారిని ఎద్దరిసేత త్పుక్కిండ్డ మన్క్క విజయిం లభసతింద్ద..." ద్దగాలు పడి నిలబడి
వున్ా ఆ యువక్కలోో ఉతేతజానిా తీసక్కరావటిం కోసిం శ్కితవించన్ లేక్కిండ్డ
ప్రయతిాసతన్నాడు.
"సరైన్ ఆయుధ్యలు లేక్కిండ్డ వటిా చేతులతో యుద్ధనికి సిదధపడమన్టిం
భావయింగా లేదు..." జీర్పడిన్ కింఠింతో మెలిోగా త్న్ అభయింత్రానిా తెలియ
చేసతన్నాడు ఆ యువక్కలోో ఒకత్ను.

386
 పరుగులాింటి న్డకతో కోలాహలుడి ప్రకుక్క పోయి, తాము మోసక్క
వచిున్ ఆయుధ్యలన్నిాటినీ ఆ యువక్కల ఎదుట పడవేశ్నరు శ్రీధరుడు, గరుిడు.
"క్నకి మాద్దరిగా కలక్నలిం బ్రత్కటిం కింటే హింసమాద్దరిగా ఆరు
క్షణ్యలు బ్రత్కటమే మేలని మన్ పెదిలు చెపిున్ స్తకిత. పిరికిత్న్ననిా ప్రదరిశించి
అయిన్ వాళ్ళిందరీా పోగటుగాక్కని మీరు జీవిత్ింలో సాధిించేద్ద ఏదైన్న
వుింటుగింద్?" కోపింగా అింటుగన్ా శ్రీధరుడిని చూసేసరికి ఒకుసారిగా ముించుక్క
వచేుసిింద్ద ఆ యువక్కలిందరికీ రోషిం.
గుింపుగా కద్దలి క్రిింద వున్ా ఆయుధ్యలనిాింటినీ త్మలో తాము
పించుక్కన్నారు వార్ిందరూ... గుిండెలు జలదరిించేటటుగో సిింహన్నద్లు చేస్తత
న్గర్ింవైపు పరుగులు తీశ్నరు.
ర్తచుగటిా వద్దలేసేత గుడిాగా ముిందుక్కపోయి అగాలో పడిన్ శ్లభాల
మాద్దరి హత్మారిపోతార్న్ా భయింతో అిందరికింటె ముిందుగా పరుగులు
తీశ్నడు కోలాహలుడు. అత్నికి ఆరు ధనువుల దూర్ింలో అడుగులు వేశ్నడు
గరుిడు.
వృషభ శ్కటానిా చెటోతోపుక్క ఆవలి భాగింలో వున్ా ఒక తామర్ కొలను
దగిర్ నిలబెటిాించాడు శ్రీధరుడు. అిందులో ఆడవారికి, హేమసిందరికి త్గు
జాగ్రత్తలు చెపాుడు.
"నేను కూడ్డ నీతోపాటుగ వసాతను... నినుా వద్దలి వింటరిగా యికుడ
వుిండలేను..." చెమమగలిోన్ కనులిా అత్నికి అగుపిించక్కిండ్డ తుడుచుక్కింట్ట
గదిద సవర్ింతో వేడుక్కన్ాద్ద హేమసిందరి.

387
 మొటామొదటిసారిగా త్న్ హృదయింలోని భావాలను చేత్ల రూపింలో
ప్రదరిశించాడు శ్రీధరుడు. ఆమె సిందర్ వదన్ననిా చేతులోోకి తీసక్కని, పెదవులిా
చుింబిించాడు.
"నువువ వీర్ిందరికి క్నపుగా యికుడే వుిండ్డలి... మా ఆయుధ్యల ధ్యటికి
త్టుగాకోలేక ఆ దురామరుిలు చేసే ఆక్రిందన్లిా నీ కరేణింద్రియాలు భరిించలేవు..."
ముదుి మాటలతో ఆమె కోరికను సనిాత్ింగా తిర్సురిించి, త్న్ సేాహితులు
పరుగడిన్ ద్దశ్లో అడుగులు వేశ్నడు.
ప్రాక్నర్ ద్వరాలను అత్ను చేరుక్కనే సమయానికి, దోపిడీ దింగలిందరూ
న్గరానిా వదలి వనుతిరుగుతూ వుిండటిం అత్ని కనుల పడిింద్ద.
కర్వాలానిా బిగించి పటుగాక్కని దరికిన్ వారిని దరికిన్టుగోగా విగత్
జీవులిా చేస్తత, ర్తిండో ప్రాక్నర్ిం దగిరికి పోయాడు శ్రీధరుడు.
త్మ అశ్నవలను అతి వేగింగా పరుగులు తీయిస్తత, అత్ని ఆయుధ్యనికి
అిందక్కిండ్డ దూర్ింగా పారిపోయిింద్ద మరోగుింపు.
ఎింతో ప్రయత్ాిం మీద ఆ గుింపులోని యిదిరు దింగలిా త్న్
కర్వాలానికి బలిచేసి, మూడో ప్రాక్నరానిా చేరుక్కన్నాడత్ను.
చేరుక్కింట్ట వుిండగానే అత్ని చెవులక్క చేరిింద్ద ఒక అరుపు.
"ర్క్షింపబడ్డాిం మన్ిం... ర్క్షింపబడ్డాిం... క్కలోతుతింగ చోళ్ చక్రవరిత త్న్
అింగర్క్షక ైగన్నయలతో న్గర్ ప్రవేశ్ిం చేశ్నరు... ఆ ైగన్నయలను చూసిన్ దింగలు
పారిపోతున్నారు..." గింతు చిించుక్కని అరుస్తత, వీధులోోకి రావటిం
మొదలుపెటాారు. అింత్వర్కూ ఎకుడెకుడో ద్గుక్కని వున్ా పటాణ పౌరులు.

388
 మూడో ప్రాక్నర్ ద్వరాలిా అధిగమిించి అట్ట యిట్ట కలియ చూసతన్ా
శ్రీధరుడికి ఒక చిన్ా వీథి మొగదల నిలుచుని వున్ా కోలాహాలుడు, గరుిడు
కనిపిించి కనుల విిందన్రిించారు.
"నువువ లేనిపోని శౌర్యపక్రమాలు ప్రదరిశించి అిందరి దృష్టాని ఆకరిషించే
ప్రయత్ాిం చేయక్క..." అింట్ట శ్రీధరుడిచేతిని పటుగాకొని, త్మ దగిరికి లాగాడు
కోలాహలుడు.
ఆ మాటలు అర్థింగాక అయోమయింగా గురుిడి వింక చూశ్నడు
శ్రీధరుడు.
"మన్ిం న్గర్ింలోకి వచేుిందుక్క క్నసతింత్ ముిందుగా, ఆలయ
ప్రాక్నరాలిా అధిగమిించి గర్భగుడి త్లుపులిా బ్రదిలుకొటాార్ట దోపిడీ దింగలు...
మొటా మొదటగా అగుపిించిన్ సావమివారి విగ్రహానిా త్మతో పాటుగ
తీసక్కపోయార్ట..." లోగింతుకలో శ్రీధరుడి చెవిలో వూద్డు గరుిడు.
సావమివారి విగ్రహిం మాయిం అయిిందనే మాటను వినేసరికి చలిగాలి
వీటిన్టుగో జలదరిించిింద్ద శ్రీధరుడి శ్రీర్ిం.
"ఆలయ ర్క్షక్కలు ఏిం చేసతన్నారు? త్ర్త్రాలనుించి సావమివారిని
సేవిస్తత సావమివారి సింపదను తేర్గా ఆర్గస్తత హాయిగా క్నలిం గడుపుతున్ా
అర్ుక సావములు ఏమైపోయారు? త్మక్క ఇషాింలేని పనిని చేసిన్ వారిమీద్దకి
దురామరుిలను ఉసికొలుటిం త్పు ఇింకేమీ చేత్క్నద్ వార్ిందరికీ?" ఎర్రగా
కింద్దపోయిన్ ముఖింతో, కర్ుశ్ింగా ప్రశిాించబోయిన్ శ్రీధరుడి నోటిని బలింగా
అద్దమి కనులు ఎర్రచేశ్నడు కోలాహలుడు.

389
 "నువువ ఇటుగవింటి మాటలు మాటాోడతావని తెలియబటేా నినుా
ముిందుగా హెచురిించాను.. అన్వసర్మైన్ శౌర్య పరాక్రమాలను ప్రదరిశించటిం
అింటే ఇదే..." లోగింతుకతో వళ్ళళ గగుంుడిచేటింత్ క్రూర్ింగా మాటాోడుతూ,
అత్ని చేతిని పటుగాక్కని ముిందుక్క అడుగు వేశ్నడు.
దోపిడీ దింగలు న్గర్ింలోనుించి వళ్ళోపోయిన్ వార్త అిందరికీ అవగత్ిం
అయిన్టుగోింద్ద... గుింపులుగా ప్రధ్యన్ వీథులోోకి వచేుయటిం మొదలుపెటాారు
పౌరులు.
క్నష్టయాింబరాలు ధరిించిన్ వైషణవ మత్ ద్సలు, బ్రహమచారులు
ఎింతోమింద్ద వారిలో వుిండటానిా చూసి, కోలాహలుడి భుజిం త్టాాడు శ్రీధరుడు.
"రామానుజ యతీింద్రులు న్గర్ింలోనే వున్నారు...దోపిడీ దింగలు
ఆలయిం మీద్దకి దిండెతుతతార్న్ా అనుమాన్ింతో, శిషుయలు ఎింతోమింద్ద వదుి
వదిని ఎింత్ ప్రాధేయపడిన్న వినిపిించుకోక్కిండ్డ వచేుశ్నర్ట..." త్న్క్క తెలిసిన్
విషయానిా అత్నికి ఎరుకపరిచాడు కోలాహలుడు.
ఆర్వ ప్రాక్నరానిా అధిగమిస్తత వుిండగా, వారికి అగుపిించాయి
క్కలోతుతింగ చోళ్ చక్రవరిత సవయింగా వింటబెటుగాక్క వచిున్ ైగన్నయలు.
"సావమివారి విగ్రహానిా దింగలిించుక్క పోయిన్ సింగతి వీరికి ఇింక్న
తెలియలేద్?" అని ప్రశిాించబోతున్ా శ్రీధరుడిని మరోసారి వారిించాడత్ను.
"కిందక్క లేని దుర్ద కతితపీటక్క ఎిందుక్క?" అని ప్రశిాించాడు.
కింద ఎవరో, కతితపీట ఎవరో తేలుుకోవటిం చేత్క్నక మౌన్ింగా వుిండి
పోయాడు శ్రీధరుడు.

390
 ఆలయిం ఎదుట వున్ా చిన్ా మిండపింలో వార్ిందరికీ అగుపిించారు శ్రీ
రామానుజులవారు. తీవ్రమైన్ మనోవేదన్తో వాయక్కలపడుతున్ాటుగోగా వున్ా
ఆయన్ ముఖకవళ్ళకలిా గమనిించి గాఢింగా నిట్టారాుడు శ్రీధరుడు.
జైన్, శైవ మత్ిం ప్రాబలయిం నుిండి జనులిందరీా వైషణవమత్ిం వైపు
మర్లిించుక్కనేిందుక్క నిర్ింత్ర్ కృష్టని సలుుతున్ా మహానీయుడు ఆయన్.
భగవింతుడి కృపను పొిందటానికి త్పససలు చేయవలసిన్ అవసర్ము
లేదని, కఠిన్ నియమాలను అనుసరిించవలసిన్ పనే లేదని, భకిత మారాినిా
అనుసరిసేత చాలని సామాన్య ప్రజలక్క కూడ్డ చకుగా అర్థిం అయేయటటుగో
భకితత్తావనిా ప్రభోద్దసతన్నారు.
ఆ భకిత మారాినికి అత్యవసర్మైన్ వైషణవ ఆలయాలను శ్త్ సహస్ర
సింఖయలో త్న్ భక్కతలచేత్ నిరిమింపచేసతన్నారు.
వైషణవ మత్ ప్రచారానికి ముఖయ భూమికలోో మొదటిద్ద ర్ింగన్నథుడి
ఆలయిం.
ఆ ఆలయింలోనే దింగత్న్ిం జరిగిందని తెలిసేత ఎలా వుింటాయి
పరిసిథతులు?
త్న్ను తాను క్నపాడుకోవటిం చేత్క్నని వైషణవ దేవుడు త్మను ఎలా
క్నపాడతాడని ప్రజలిందరికీ అనుమాన్ిం రాద్?
తీవ్రమైన్ ఆలోచన్లతో త్లోడిలిోపోతున్ాటుగో శిర్ససను వించుక్కని
కూరుుని వున్ా ఆ మహానీయుడి దగిరికిపోయి, జరిగన్ దుర్ింతానికి
సానుభూతిని తెలియచేయాలని అనిపిించిింద్ద శ్రీధరుడికి.

391
 దోపిడీ దింగలు న్గర్ింలో నుించి పారిపోయిన్ క్షణింనుించీ అత్నేా ఒక
కింట కనిపెటుగాక్కింట్ట వున్నాడు కోలాహలుడు.
"ఎింతోమింద్ద వీరాధివీరులు యికుడ వున్నారు...ఈ ఆలయర్క్షణ
బాధయత్లను త్మ భుజసుింద్ల మీద మోయవలసిన్ మహానుభావులు అనేక్కలు
మన్క్క ఎదురుగానే నిలుచుని వున్నారు... చోళ్ సామ్రాజయింలోని మించిచెడులక్క
పూరితగా బాధుయడైన్ క్కలోతుతింగ చోళ్ చక్రవరేత సవయింగా న్గర్ింలోకి వచిు
వున్నారు...ఇింత్మింద్ద ఎదుట నువువ మాటాోడకూడని మాట ఏదైన్న మాటాోడితే,
మన్ కొింపలు మునిగపోతాయి. దయచేసి క్నసతింత్ సహన్ననిా అలవరుుకో
సేాహితుడ్డ..." అింట్ట అత్ని భుజాలను గటిాగా పటుగాక్కని కదలక్కిండ్డ
నిలబెటేాశ్నడు.
అత్ను అలా అన్టిం చాలా మించిపని అయిింద్ద. ఎిందుకింటే, అత్ని
మాటలు ముగసిన్ మరుక్షణిం వింద మాగధులు ముిందు అడుగులు వసతిండగా,
సద్రాభరహముకలు సవసిత వచన్నలను పలుక్కతుిండగా ఆ మిండపము ఎదుటికి వచిు
గురు రామానుజుల వారికి న్మసురిించాడు క్కలోతుతింగ చోళ్ చక్రవరిత.
వాయసమహరిష విర్చిించిన్ మహాభర్తానిా న్న్ాయయ భటాార్క్కల వారి చేత్
తెనిగింపజేసే ప్రయతాానికి శ్రీక్నర్ిం చుటిాన్ ఆింధ్ర చక్రవరిత రాజ రాజ
న్రేింద్రులవారి ఏకైక సింతాన్ిం అత్ను.
శైవమత్ిం మీద్ద అభమాన్ింతో వైషణవ సాింప్రద్యాలను నిర్సిించిన్
రాజుగా ఒకిింత్ చెడు పేరును తెచుుక్కన్ా అమాయక్కడు.
"ధన్దుపుర్ సార్వభౌముడి దగిర్ వున్ా సేన్నపతి వింటి సావర్థపరులను
న్మిమ రాచక్నరాయలను నిర్వహిించే బాధయత్లను వారికే పూరితగా వద్దలివేయటిం

392
వలో వచిుపడిన్ నిింద అద్ద. మన్ రాజరాజ న్రేింద్రులవారి మాద్దరిగానే సర్వమత్
సమాన్త్విం అత్యవసర్మని న్మేమ మనిష్ట ఇత్ను" శ్రీధరుడి మన్సలోని
ఆలోచన్లను ఎపుటి మాద్దరిగానే చాలా తేలికగా గ్రహిించి, లోగింతుకతో
వివరిించి చెపాుడు కోలాహలుడు.
"విింధ్యయ చలానిా ద్టి, ఆింధ్ర రాజాయలను అధిగమిించి, చోళ్
సామ్రాజయింలో దోపిడీలు నిర్వహిించడమే లక్షయింగా పెటుగాక్క వచిున్ దింగల
గుింపులిా నిలువరిించటింలో మేము కొద్దిగా లక్షాయనిా త్పాుము. ర్ింగన్నథసావమి
వారికి జరిగన్ అపచారానిా వింటనే సరిచేసాతము... మా అింగర్క్షక దళ్ిం ఆ
దుిండగులిా వింటాడి సావమివారి విగ్రహానిా క్షేమింగా వన్కిు తీసక్కవసతింద్ద..."
అర్థనిమీలిత్ నేత్రాలతో ఆలయ గోపుర్ిం వైపే చూసతన్ా యతీింద్రులక్క
విన్ావిించుక్కన్నాడు చక్రవరిత.
"జగన్నాటక స్తత్రధ్యరియైన్ క్నవేటి ర్ింగడి ల్లలలిా అర్థించేసకోవటిం
మాన్వ మాత్రులమైన్ మన్క్క సాధయిం క్నదు...ఈ భూమిమీద జరిగే ప్రతి
సింఘటన్క్క ఒక ప్రతేయక క్నర్ణిం వుింటుగింద్ద...త్న్ విగ్రహానిా త్న్క్క తానై
దింగలపాలు చేయటింలో ఆ దేవతా సార్వభౌముడి ఆలోచన్ ఏమిటో ఎలా
తెలుసకోవటిం?" వున్ాటుగోిండి ఒక చిరున్వువ త్మ ముఖకమలానిా
ప్రక్నశ్వింత్ిం చేసతిండగా మృదుసవర్ిం తో చక్రవరితని ప్రశిాించారు
రామానుజులవారు.
చక్రవరితతోపాటుగ, అచట నిలుచుని వున్ా న్గర్ ప్రముఖ్యలు, అర్ుక
సావములు, వైషణవద్సలు అిందరూ విపరీత్మైన్ ఆశ్ురాయనికి గురి అయాయరు ఆ
పలుక్కలిా ఆలకిించి.

393
 "మీ మాటలు మాక్క అర్థిం క్నలేదు అింటుగన్ాిందుక్క మమమలిా
క్షమిించిండి... మా అింగర్క్షక దళ్ిం ఆ విగ్రహానిా వన్కిు తీసక్క రాలేదన్న మీ
అభప్రాయిం?" నొసలు ముడివేసి చూస్తత వింటనే ప్రశిాించాడు క్కలోతుతింగ చోళ్
చక్రవరిత.
"అనుమానిించటానికి, అనుమానిించక పోవటానికి ఆ ర్ింగన్నథుడి
ఉదేిశ్యిం అవగత్ిం అయిన్పుుడు మాత్రమే కద్ వీలుపడేద్ద? ఈ పృథివకి
ర్క్షక్కలుగా మీ కర్తవాయనిా మీరు నిర్వరితించిండి... ఫలితాలిా భగవింతుడికి
వద్దలివేయిండి..." అింట్ట నేత్రాలను నిమీలిత్ిం చేసక్కన్నాడు రామానుజుల
వారు.
ఇింకేదో మాటాోడబోయిన్ ఆఖరిక్షణింలో ఆ ఉదేిశ్నయనిా
విర్మిించుక్కన్నాడు చక్రవరిత. మరోమారు ఆ యతిసావమికి న్మసురిించి, మింద్ద
మార్భలము వింట వసతిండగా, పుర్ప్రముఖ్యలు సిదధిం చేసిన్ భవింతివైపు
సాగపోయారు.
మిండపిం చుట్టా చేరిన్ జన్ిం కూడ్డ పలుచబడటిం మొదలు
అయేయసరికి, కోలాహలుడు ఎింత్ ఆపిన్న ఆగక్కిండ్డ రామానుజుల వారి ఎదుటికి
వళాళడు శ్రీధరుడు. పద్మసన్ిం మధయలో కూరుుని వున్ా ఆయన్ పాద్లిా తాకి
న్మసురిించాడు.
అత్ని హసాతలు త్మ పాద్లిా సుృశిించిన్ వింటనే కనులు తెరిచి
చూశ్నరా యతిసావమి. చూసిన్ వింటనే చకుని చిరున్వువ అయన్ పెదవుల మీద్దకి
పరిగెతుతక్క వచిుింద్ద.

394
 "మన్ సావమివారికి జరిగన్ అపచార్ిం ఏమిటో నీక్క తెలిసిింద్
న్నయన్న?" ఆదర్ణ నిిండిన్ కింఠింతో వింటనే ప్రశిాించారు.
పెదవి విపిుతే మాట సరిగా వలుపలికి వసతిందో లేదోన్న్ా అనుమాన్ింతో
మూగగా త్లవూపాడు శ్రీధరుడు.
"గుింపులు గుింపులుగా చీలి వేగవింత్మైన్ అశ్నవలమీద ప్రయాణిం
చేసతన్ా ఆ దుిండగులను నిలువరిించటిం చక్రవరిత ైగన్నయలక్క సాధయపడక్కిండ్డ
పోతున్ాద్ద. సావమివారి విగ్రహిం ఏ గుింపువది వున్ాదో తెలుసకోగలిగతేనే
ఏదైన్న చేయటానికి వీలుపడుతుింద్ద. యుద్ధలక్క బయలుదేరిన్టుగో సైగన్యింగా
వళ్ళతే ఆ గుింపు అగుపిించదు..." శ్రీధరుడి కనులోోకే స్తటిగా చూస్తత
అింత్వర్కూ ఎవరితోనూ ముచుటిించని మాటలిా అత్నితో చరిుించటిం
మొదలుపెటాారా యతిరాజు.
సశిక్షతులైన్ చక్రవరిత అింగర్క్షక దళ్ింలోని ైగన్నయధిపతులు కూడ్డ
గమనిించలేని ఆ స్తక్షామింశ్నలు భకితత్త్వపు మాటలు త్పు మరో మాటకూడ్డ
వలువడని ఆ పూజయమూరిత పెదవులనుిండి వివరిించటిం శ్రీధరుడిని
సమోమహితుడిని చేసివేసిింద్ద.
"మీరు మమమలిా ఆశీర్వద్దించిండి..మీ ఆశీససల బలింతో సావమివారి
క్నరాయనిా తేలికగా పూరిత చేసక్కవసాతను" త్న్క్క తెలియక్కిండ్డనే కోలాహలుడు
భయపడుతున్ా మాటలిా వుపయోగించాడు శ్రీధరుడు.
గర్భగుడిలోని సావమి వారి ఎదుట దేదీపయమాన్ింగా వలిగే నేతిదీపిం
మాద్దరి మరిింత్ ప్రక్నశ్వింత్మయిింద్ద రామానుజుల వారి వదన్ిం.

395
 "ఆలయింలోని సావమివారి విగ్రహిం మటుగమాయిం అయిిందని తెలిసిన్
క్షణింనుించి మా గుిండెలమీద వృషభాలు చిిందులు వేసతన్ా అనుభూతి కలగటిం
మొదలుపెటిాింద్ద... తిరుపతి కొిండలమీద్ద వింకటేశ్వరుడు త్న్ దక్షణ హసతింతో
త్న్ వదిక్క రార్మమన్మని పిలుసతన్ాటుగోగా అనిపిించిింద్ద... దైవిం మరోసారి త్న్
మహతుతను ప్రజలిందరికి ప్రదరిశించటిం కోసమే ఈ సింఘటన్ సింభవిించిన్టుగో
తెలిసివస్తింద్ద..." అింట్ట, శ్రీధరుడికి వనుకే నిలబడి వున్ా అత్ని సహచరుల
వింక చూశ్నరు పూజయమూరిత.
త్లలిా వించి న్మసాురాలు చేశ్నరు వారిదిరూ...ఆయన్ పవిత్ర
పాద్లను త్మ కనులక్క అదుిక్కన్నారు.
ఒకుమాటకూడ్డ మాటాోడక్కిండ్డ పద్దక్షణ్యలపాటుగ వారిదిరి ముఖాలోోకి
చూసి చిన్ాగా న్వేవశ్నరు రామానుజులవారు.
"వన్ా మీగడలను దింగలిించటింలో సావమివారికి వున్ా నేరుు
అసామాన్య మైన్దని మన్ పురాణ్యలు మన్క్క చెపుతున్నాయి.. త్న్ క్నరాయనిా
సానుకూల పరుచుకోవటానికి ఎటుగవింటి వారిని ఎనిాక చేసకోవాలో ఆయన్క్క
తెలుస... ర్ింగన్నథుడి పవిత్ర నేత్రయుగళ్ళని ఒకుసారి చూసేత సర్వపాపాలు
హరిించిపోతాయని న్ననుడి... ఇపుుడు సావమివారినే సవయింగా మీ
భుజసుింధ్యల మీద్దకి ఎకిుించుక్కనే మహద్భగయిం మీక్క వశ్ిం క్నబోతున్ాద్ద.
ధనుయలు మీరు ... ధనుయలు మీక్క జన్మ ఇచిున్ మాతాపిత్రులు...ధనుయలిం
అయాయము మేము... మీ వింటివారిని కనులారా వీక్షించటిం వలన్" అింట్ట
ఆశీరావదపూర్వకింగా దక్షణహసాతనిా ఎతిత ర్ింగన్నథ న్నమసమర్ణ చేశ్నరు.

396
 ఆయన్ ప్రకున్ వున్ా శిషయగణ్యనికి, ఆయన్ వనుక నిలిచి వున్ా కొిందరు
అర్ుక సావములక్క ఇసమింత్కూడ్డ అర్థిం క్నలేదు ఆ సింభాషణ. ఆశ్ుర్యిం
నిిండిన్ కనులతో ఒకరిముఖాలు ఒకరు చూసక్కింట్ట శిలావిగ్రహాల మాద్దరి
అలాగే నిలుచుిండిపోయారు వార్ిందరూ.
"మేము ఎవరిమో, మా వృతిత ఎటుగవింటిదో రామానుజులవారికి అర్థిం
అయిిందని అింటావా?" మిండపిం దగిరిాించి ఇవత్లక్క వస్తత లోగింతుకతో
శ్రీధరుడిని ప్రశిాించాడు గరుిడు.
ఆ మాటలిా గురిించి ఆలోచిించటింలేదు శ్రీధరుడు... న్గరానిా వద్దలి
న్నలుగు ద్దక్కులక్క చెలాోచెదర్యిన్ దింగల గుింపులోో, ఏ గుింపును అనుసరిించి
బయలుదేరాలో నిర్ణయిించుకోవటానికి ప్రయతిాస్తత వడివడిగా అడుగులు
వేశ్నడు.

15
ర్ింగన్నథుడి విగ్రహానిా అపహరిించిన్ గుింపును కనిపెటాడిం చాలా
కషాింతో కూడుక్కన్ాదని అని అనుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు. అింత్కింటే తేలికైన్ పని
మంకటి లేదని వింటనే నిరూపిించాడు అత్ని సేాహితులు ఇదిరూ.
ర్ింగన్నథుడి ఆలయిం దగిరిాించి స్తటిగా త్మ వృషభ శ్కటిం వదిక్క
పోయారు వారు... తోటమాలిని, త్మ ఆశ్రయిం కోరి వచిున్ ఆడవారిని
న్గర్ింలోకి పింపిించి, శ్కటానిా ప్రయాణ్యనికి సిదధిం చేశ్నరు.
తోటమాలితోపాటుగ హేమసిందరిని కూడ్డ న్గర్ింలోకి పింపే ప్రయత్ాిం
చేశ్నడు శ్రీధరుడు. ఆమె మొిండిగా తిర్సురిించటింతో, త్మ వింట
తీసక్కవళ్ోటానికి అింగీకరిించక త్పులేదు అత్నికి.

397
 అత్నిా హేమక్క వనుక కూరోుమని ఆజాఞపిించి, వృషభ శ్కటానిా త్ను
న్డిపాడు కోలాహలుడు... రాత్రింతా ఎకుడ్డ ఆగక్కిండ్డ ప్రయాణిం చేసి,
తూరుుద్దక్కు తెలోబడుతున్ా సమయింలో ఒక గ్రామిం దగిర్కి పోయారు
అిందరూ.
శ్రీర్ింగిం నుించి వన్కిు వసతన్ా సమయింలో ఆ గ్రామింమీద ద్డి
చేసిింద్ద ఒక దింగల గుింపు.... అనేకమింద్దని హత్మారిు, విలువైన్ ఆసతలతో
వళ్ళోపోయిింద్ద.
అగాకి ఆహుతి అయిన్ త్మ గృహాలను చూసక్కని, గోలు గోలున్
విలపిసతన్ా ఆ గ్రామప్రజల దగిరికి తాను ఒకుడే వళ్ళళవచాుడు గరుిడు.
"మన్ిం మరిక్నసతింత్ వేగింగా ప్రయాణిం చేయగలిగతే,
మధ్యయహాసమయింలోపుగా ఈ గ్రామింమీద పడిన్ దింగలిా పటుగాకోవచుు..."
అింట్ట త్న్ అభప్రాయానిా కోలాహలుడికి వినిపిించాడు.
రాత్రింతా ప్రయాణిం చేసి చేసి అలసిపోయివున్ా త్మ వృషభాలు అత్ను
కోరుక్కన్ాింత్ వేగింతో ప్రయాణిం చేయటిం అసింభవిం. అత్నికి
తెలియచేయబోయిన్ శ్రీధరుడిని వింటనే వారిించి, త్ను బిండిలోనుించి ద్దగాడు
కోలాహలుడు.
"స్తటిగా వృషభాలను న్డిపిించు..తొిందర్పడవలసిన్ అవసర్ింలేదు"
అింట్ట గరుిడికి ైగగచేసి, ఒకుసారిగా పరుగు మొదలు పెటాాడు.
త్ను ఏిం చేయబోతున్నాడో కనీసిం స్తచన్ప్రాయింగానైన్న
తెలియచేయక్కిండ్డ, వున్ాటుగోిండి అలా పరుగులు తీసతన్ా అత్ని వుదేిశిించి
పెదిగా కేకలు పెటాబోయిన్ శ్రీధరుడిని, వింటనే ఆపివేసిింద్ద హేమసిందరి.

398
 అత్ని అరుపులు ఆ చుటుగాపటో ఎవర్యిన్న దింగలు సించరిస్తత వుింటే,
వారికి వినిపిసాతయని ఆమె భయిం. ముిందు వనుక చూసకోక్కిండ్డ శ్రీధరుడు
వారిమీద్దకి ఎగబడతాడేమోన్ని అనుమాన్ిం.
దూర్ింలో వున్ా కొనిా దటామైన్ పొదలోోకి పోయి అదృశుయలైన్
సేాహితులిదిరిని గురిించి, వారు చేయబోతున్ా పనిని గురిించీ ఆలోచిస్తత
శ్కటానిా ముిందుక్క పోనిచాుడు శ్రీధరుడు.
మిటామధ్యయహా వేళ్ గతిించిన్ అర్థగడియక్క ఒక చెటోతోపు ఎదుట
అత్నికి అగుపిించాడు గరుిడు.
"కోలాహలుడు ఎకుడ...?" చుట్టా చూస్తత అత్నిా అడిగాడు శ్రీధరుడు.
ఆ మాటక్క గరుిడు సమాధ్యన్ిం చెపుకముిందే, చెటోతోపులోనుించి అత్ని
చెవికి చేరిింద్ద ద్రుణింగా ప్రతిధవనిించే ఆర్తన్నదిం ఒకటి.
అద్దరిపడి శ్కటిం మీద్దనిించి క్రిింద్దకి దూక్నడు శ్రీధరుడు. విింటినుించి
వలువడిన్ బాణింలా స్తటిగా తోపు లోపలికి పోయేసరికి అగుపిించిింద్ద ఆ
దృశ్యిం.
భగభగలాడుతున్ా ఒక నెగడు ప్రకున్ నిలబడి వున్నాడు కోలాహలుడు.
క్నళ్ళళచేతులు కదలక్కిండ్డ బింధిించబడిన్ వయకిత ఒకత్ను ఆ నెగడుక్క సమీపింలో
ఒకచెటుగాక్క త్లోక్రిిందులుగా వ్రేలాడుతున్నాడు.
ఉయాయలను ఊపిన్టుగో అత్నిా అట్ట ఇట్ట వూపుతున్నాడు
కోలాహలుడు. ఊగన్పుుడలాో నెగడుక్క అత్యింత్ సమీపింలోకి పోయి, గుిండెలు
జలదరిించేటటుగో కేకలు పెడుతున్నాడు ఆ వయకిత.

399
 "నువువ మనిష్టవా రాక్షసడివా? ఏమిటి ఈ అకృత్యిం?" కోపిం నిిండిన్
కింఠింతో ప్రశిాించబోయి, ఆ వయకిత ఎవరో అర్థిం అయేసరికి నోటిలోని మాటలిా
నోటిలోనే మిింగవేశ్నడు శ్రీధరుడు.
వేగింగా వళ్ళగలిగతే ద్రిలో త్మక్క కనిపిించిన్ గ్రామానిా దగథిం చేసిన్
దింగలిా కలుసకోవచుని గరుిడు చెపిున్ మాటలోో అసత్యిం ఏమీ లేదు. వేగింగా
వచిు ఆ గుింపును కలుసక్కన్నారు వాళ్ళళదిరూ. అదను చూసి ఆ గుింపులోని ఒక
దింగను అపహరిించి తీసక్కవచాురు.
కోలాహలుడిని నిింద్దించి, త్లోక్రిిందులుగా వ్రేలాడుతున్ా ఆ వయకితని,
విడిపిించాలనే మాటను పూరితగా మరిచిపోయి, అలాగే చూస్తత మౌన్ింగా
నిలబడిపోయాడు శ్రీధరుడు.
నెగడులోని మింటలు త్న్ శిరోజాలిా , జానెడు పొడుగున్ా గుడాలిా సగిం
వర్కూ మాడిువేసిన్ త్రువాత్ వున్ాటుగోిండి అన్నాడ్డ వయకిత.
ఆ భాష శ్రీధరుడికి అవగత్ిం క్నలేదు. కోలాహలుడికి అర్థిం అయిింద్ద.
ఉయాయల ఊపటానిా ఆపి ప్రశ్నార్థకింగా నొసలు ఎగుర్వేశ్నడత్ను.
"త్మను చూసి భయపడే గ్రామీుకలమీద వీర్త్విం చూపిించటానికి
వనుకింజ వేశ్నరు ఈ దురామరుిలు. త్మక్క ఇసమింత్ బాధ కలిగన్న ఆగలేరు.
ఆక్నశ్ిం విరిగ పడిపోతున్ాటుగో గోలచేసాతరు..." శ్రీధరుడితోపాటుగ తోటలోకి
వచిున్ గరుిడు మెలిోగా అన్నాడు.
త్లోక్రిిందులుగా వ్రేలాడుతున్ా వయకిత చెపిున్ మాటనిాింటినీ శ్రదధగా విని,
శ్రీధరుడివైపు చూస్తత ఆన్ిందింగా న్వావడు కోలాహలుడు.

400
 "ర్ింగన్నథ విగ్రహానిా అపహరిించిన్ గుింపు ఇకుడికి దగిరోోనే వున్ా
వింకటాద్రి చెరువుక్క సమీపింలో విడిద్ద చేసతిందట. శ్రీర్ింగిం నుించి త్లా
ఒకప్రకుగా పారిపోయిన్ వార్ిందరూ రేపు తెలోవారేలోపుగా అకుడికి
చేరుక్కింటార్ట... అిందరూ కలిసి క్నించీపుర్ిం మీదుగా వన్కిు వళ్ళోపోతార్ట..."
ఆ వయకిత చెపిున్ మాటలక్క అరాథనిా అత్నికి వివరిించాడు.
దట్టాలో వున్ా పిడిబాక్కను బయటికి తీసి ఆ వయకితకేసి కదలబోతున్ా గరుిడి
వుదేిశ్నయనిా గమనిించి వింటనే అడుాక్కన్నాడు శ్రీధరుడు.
"ఈ కటోపామును అింత్మొింద్దించకపోతే మన్ిం చిక్కులోో పడతాిం..."
అింటుగన్ా గరుిడిని అవత్లక్క నెటిా, ఆ వయకితని చెటుగాకొమమమీద్దనిించి క్రిింద్దకి
ద్దింపాడు.
"మన్పని పూరిత అయేయింత్వర్కూ ఇత్ను ఎవరికింటా పడకూడదు..."
అింట్ట త్ను కలిుించుకొని, ఆ వయకితని ఒక చెటుగా చాటుగన్ వున్ా పొద దగిర్
పడుకోబెటాాడు కోలాహలుడు.
అత్నిా బింధవిముక్కతడిా చేయటానికి సేాహితులు ఇదిరూ
వయతిరేకిసతన్ాిందువలో ఆ పైన్ ఏమీ మాటాోడలేకపోయాడు శ్రీధరుడు.
ఆ వయకితని పటుగాక్కని ఆ చెటోతోపులోకి తీసక్కవసతన్ా సమయింలో
గురుిడికి అగుపిించిింద్ద ఒక ఫలవృక్షిం. వడివడి అడుగులతో పోయి, వడినిిండ్డ
ఆ ఫలాలిా కోసక్క వచాుడత్ను ఇపుుడు.
ఫలాలిా ఆర్గించి, స్తరుయడు పడమటి ద్దశ్లో పడి మటుగమాయిం
క్నబోతున్ా సమయింలో, తిరిగ ప్రయాణిం ప్రార్ింభించారు వార్ిందరూ... రాత్రి

401
మొదటిఝాము గడుసతన్ా వేళ్లో వింకటాద్రి చెరువును సమీపిించి, ఒక చిన్ా
కొిండగుటా చాటుగన్ శ్కటానిా ఆపారు.
***
అధికింగా వరాషలు క్కర్వటిం వలో బ్రహామిండమైన్ సముద్రింలా
అగుపిస్తింద్ద వింకటాద్రి చెరువు... మరో న్నలుగుదుక్కుల వర్షిం పడితే చాలు
గటుగో తెగ జలప్రళ్యిం ముించుక్క వచేుటటుగో అగుపిస్తింద్ద అకుడి పరిసిథతి.
త్మ మత్ వాహాన్నలను ఆ చెరువు గటుగామీద వద్దలి, చెరువుక్క వింద
ధనువుల దూర్ింలో ర్ింగు ర్ింగుల గుడ్డరాలను నిలబెటాారు ముిందుగా అకుడికి
వచిున్ దింగలు. సేాహితులు ముగుిరూ చూసతిండగా మరో న్నలుగు గుింపులు
వచిు ఆ గుడ్డరాల ముిందు ఆగాయి...
"మన్ిం ఏదైన్న చేయదలచుక్కింటే వింటనే చేసేయటిం చాలా మించిద్ద.
ఆలసయిం అయితే వారి సింఖయ అనూహయింగా పెరిగపోయేటటుగో కనిపిస్తింద్ద"
అన్నాడు గరుిడు.
పద్ద క్షణ్యలు ఆలోచిించి ముిందుక్క కద్దలాడు కోలాహలుడు... పాములా
పొటామీద పాక్కతూ వింటరిగా గుడ్డరాల సమీపింలోకి పోయాడు. అర్థఘడియ
త్రువాత్ పాము మాద్దరిగానే నిశ్శబిింగా తిరిగ వచాుడు.
"ఈ గూిండ్డలిందరికీ న్నయక్కడు ఒకత్ను ఆక్కపచుర్ింగు గుడ్డర్ింలో
వున్నాడు.. ర్ింగన్నథుడి విగ్రహిం అత్ని దగిరే వున్ాద్ద" త్ను సేకరిించుక్క వచిున్
విషయానిా వారికి తెలియచేశ్నడు.
అర్థరాత్రి అవుతున్ా సమయింలో మిందగించిింద్ద గుడ్డరాల దగిర్
సిందడి. ఆదమరిచి నిద్రలక్క ఉపక్రమిించిన్ త్మ సహచరులమీద ఎవరూ ద్డి

402
చేయక్కిండ్డ, కతుతలిా పటుగాక్కని క్నపలా క్నసతన్నారు కొిందరు దింగలు. వారిలో
ఏ ఒకురికి అనుమాన్ిం వచిున్న, అకుడ వున్ా వార్ిందరూ నిద్రలు లేచి
ఆయుధ్యలిా అిందుక్కింటారు...
"న్నయక్కడి గుడ్డర్ిం దగిర్ క్నపలా ఇింక్న బలింగా వున్ాద్ద. వారి
మాటలు విన్బడేటింత్ సమీపింలోకి వళ్ళటానికి న్నక్క చాలా సమయిం పటిాింద్ద"
ఆక్కపచుర్ింగు గుడ్డర్ిం దగిరికి చేరుకోవటిం ద్ద్పు అసాధయిం అని ఒక
నిర్ణయానికి వస్తత నిసుృహ నిిండిన్ కింఠింతో అన్నాడు కోలాహలుడు.
గరుిడి వదన్ింలో కూడ్డ అటుగవింటి నీర్సభావమే అగుపిించేసరికి, ఏిం
చేయాలో అర్థిం క్నలేదు శ్రీధరుడికి. చేతులిా వన్కిు విరిచి కటుగాక్కని, వృషభ
శ్కటిం దగిరికి తిరిగ వచాుడత్ను.
బిండిలో పరిచివున్ా ఎిండుగడిాని త్న్ చేతులతో తానే సవయింగా
వృషభాలక్క అింద్దస్తింద్ద హేమసిందరి. అర్థనిమీలిత్ నేత్రాలతో హాయిగా త్లలు
వూపుతూ ఆర్గసతన్నాయి ఆ మూగ జింతువులు.
"ఈ చెరువును చూసతింటే న్నక్క భయిం కలుగుతోింద్ద. ఎకుడయిన్న
ఒకుచోట గిండి పడటిం అింట్ట జరిగతే, పలోపు ప్రదేశ్నలనీా పూరితగా
జలమయిం అయిపోతాయి. ఈ చుటుగాపటో వుిండే గ్రామాలు న్నశ్న్ిం
అయిపోతాయి" శ్రీధరుడి వదన్ింలోని భావాలు చీకటిలో సరిగాి కనిపిించక
పోవడింవలో, త్న్ మన్సలోని మాటను అత్నికి తెలియచేసిింద్ద హేమసిందరి.
విసగాి త్లవూపి, ఆమె ప్రకున్ చతికిలబడబోతూ, తేలు క్కటిాన్టుగో ఎగరి
పడ్డాడు శ్రీధరుడు. గబగబా బిండిలోకి వింగ అిందులో భద్రపర్చి వున్ా ర్తిండు
బరిశెలిా తీసక్కన్నాడు.

403
 అత్ని బాధ ఏమిటో తెలియకపోవటిం వలో "ఏమయిింద్ద?" ఆిందోళ్న్
నిిండిన్ కింఠింతో అడిగింద్ద హేమసిందరి.
"నువువ వళ్ళళ గరుిడిని, కోలాహలుడిని చెరువు గటుగామీద్దకి ర్మమన్మని
చెపుు..." అింట్ట గటుగామీద్దకి పరిగెతాతడు శ్రీధరుడు.
అకుడ గుింపులు గుింపులుగా నిలబడి వున్ా అశ్నవలు, అత్నిా చూడగానే
త్లలిా విద్దలిస్తత, గటుగామీద్దనిించి క్రిింద్దకి ద్దగేశ్నయి.
త్న్ కదలికలు, గుడ్డరాల దగిర్ వున్ా దింగలక్క అగుపిించక్కిండ్డ, నీటి
అించు దగిర్ మోకరిించి, తీసక్కవచిున్ బరిశెలిా పలుగుల మాద్దరి
ఉపయోగించాడు శ్రీధరుడు. కోలాహలుడు, గరుిడు త్న్ దగిరికి వచేుసరికి,
ర్తిండుమూర్ల లోతున్ ఒక పెది ర్ింధ్రానిా త్యారు చేశ్నడు.
"నీవు చేసతన్ా పని ఏమిటో నీక్క తెలుస్తింద్? ఇింకొకు మూర్తడు దూర్ిం
త్వివతే గటుగాక్క గిండి పడుతుిందని అర్థిం అవుతోింద్?" ఆిందోళ్న్గా అింట్ట
అత్నిా వారిించబోయి, ఆఖరిక్షణింలో అత్ను ఆఖరిక్షణింలో అత్ను ఆ పని
ఎిందుక్క చేసతన్నాడో గ్రహిించాడు కోలాహలుడు.
గ్రహిించిన్ మరుక్షణిం గరుిడిని అకుడ వద్దలి, త్ను గుడ్డర్ింకేసి
కద్దలాడు. ర్తిండవ బరిశెను తీసక్కని శ్రీధరుడితో పాటుగ త్వవటిం మొదలుపెటాాడు
గరుిడు.
పావు ఘడియ త్రువాత్ ఉన్ాటుగోిండి కద్దలిింద్ద చెరువులోని నీరు...
గుిండెలు జలదరిించేటటుగో భీకర్మైన్ శ్బాిలు చేస్తత, గటుగాక్క పెదిగిండిని పెటిా,
గుడ్డరాలవైపు దుమికిింద్ద.

404
 చూస్తత చూస్తత వుిండగానే విశ్నలమైింద్ద ఆ గిండి... న్నలుగే న్నలుగు
నిమిష్టలోో వింద ధనువుల వడలుు అయిింద్ద.
సవర్ిలోకింనుిండి శ్ింభుని శిర్సస మీద్దకి వురుక్కతున్ా ఆక్నశ్గింగ
మాద్దరి భీకర్ ధవనులతో వచిు పడిన్ జల ప్రవాహిం దెబబక్క కక్నవికలైపోయిింద్ద
దింగల గుింపు.
నిద్రలోనుించి లేవకముిందే నిలువతుత జలింలో మునిగ మర్ణిించారు
అనేకమింద్ద. లేచిన్ త్రువాత్ నిలదక్కుకోవటిం చేత్క్నక దూర్ింగా
కొటుగాక్కపోయారు మరికొింత్మింద్ద.
నిమమక్క నీర్తతితన్టుగో నిశ్ులింగా, నిశ్శబిింగా వున్ా ఆ ప్రదేశ్ిం ఒకుసారిగా
అరుపులతో , ఆర్తన్నద్లతో, కేకలతో అలోకలోోలిం క్నవడిం మొదలుపెటిాింద్ద.
గుడ్డరాలనిాింటినీ ముించి, ముిందుక్క సాగపోతున్ా ఆ ప్రవాహపు
వేగానిా త్టుగాకోవడిం కోలాహలుడికి సాధయపడుతుిందో లేదోన్న్ా భయిం రొత్త్తగా
మన్సలో అడుగు పెటేాసరికి బెింబ్బలు పడిపోయాడు శ్రీధరుడు.
చేతిలో వున్ా బరిశెను అవత్లికి విసిరి ముిందుక్క అడుగు
వేయబోతుిండగా, అగుపిించాడత్నికి అత్ని సమీపింలోకి వచిున్ కోలాహలుడు.
చెరువు నీరు ఆక్కపచు గుడ్డర్ిం మీద్దకి విరుచుక్క పడబోతున్ా
సమయింలో అకుడికి చేరుక్కన్నాడత్ను... నీటి అదటుగక్క దింగల న్నయక్కడు,
అత్ని అనుచరులు కళ్వళ్పడుతున్ా సమయింలో గుడ్డర్ింలోకి ప్రవేశిించి
ర్ింగన్నథుడి విగ్రహానిా భుజాలమీద్దకి ఎతుతక్కన్నాడు. గుడ్డర్ిం నీటిలో మునిగ
పోతుిండగా అవత్లికి పరుగు తీసి, వృషభ శ్కటిం దగిరికి తీసక్కవచాుడు.

405
 "తెలోవారేసరికి నీటి ఉర్వడి త్గిపోతుింద్ద... చెలాోచెదురైన్ వార్ిందరూ
తిరిగ ఒకచోటికి చేరుక్కింటారు... జరిగింద్ద ఏమిటో తెలుసక్కని మన్లిా
వింటాడతారు... వేగవింతాలైన్ వారి అశ్నవలక్క అిందక్కిండ్డ మన్ిం త్పిుించు
కోలేిం" వనుతిరిగ వచిున్ద్రినే శ్రీర్ింగానికి వళ్ళోపోద్మన్ా హేమసిందరి
ఆింగోళ్న్క్క అభయింత్ర్ిం చెపుతూ అన్నాడత్ను.
త్ర్త్రాలుగా భక్కతల పూజలిా అిందుక్కింటుగన్ా ర్ింగన్నథుడి
పవిత్రమూరితని శ్కటింలో పరుిండబెటిా, వృషభాలను పూన్నుడు శ్రీధరుడు.
"తిరుపతి కొిండలకేసి పోద్ిం...మన్ిం ఏ మారాినిా అనుసరిసతన్నామో
వారికి అర్థిం అయేయలోగా అకుడికి చేరుకోవచుు..." అింట్ట శ్కటానిా
కద్దలిించాడు.
మూడు రాత్రులు, మూడు పగళ్ళళ ప్రయాణిం చేసిన్ త్రావత్ వారి ఎదుట
ప్రత్యక్షిం అయాయయి తిరుపతి కొిండలు.
దింగల గుింపులు శ్రీర్ింగిం మీద పడిన్ వార్త ఆ చుటుగాపటో వున్ా
గ్రామాలనిాింటికీ చేరిింద్ద క్నబోలు, శ్రీర్ింగింలోని పౌరుల మాద్దరి చెలాోచెదరై
పోక్కిండ్డ, ఆయుధ్యలిా ధరిించాడు అిందరూ. అలసటగా అడుగులు వేస్తత, త్మ
గ్రామింలోకి అడుగుపెటిాన్ సేాహితులిా సాదర్ింగా ఆహావనిించాడు గ్రామ పెది.
వారు శ్రీర్ింగిం నుించి వసతన్ాటుగో తెలుసక్కని ఎింత్గానో సానుభూతి
చూపిించాడు.
"ర్ింగన్నథ విగ్రహిం ఆ దింగలపాలు అయిిందని తెలిసిింద్ద మాక్క...
ఎింతో చిింతిించవలసిన్ విషయిం అద్ద..." అని అన్నాడు.

406
 అత్న్ మాట అన్ాపుుడు అత్నిా బిండి దగిరికి తీసక్కపోయి, లోపల
పరుిండి వున్ా ల్లలామానుష విగ్రహుడిని చూపిించాడు కోలాహలుడు.
"ఈ విగ్రహానిా మేము సావధీన్ిం చేసక్కన్ాిందుక్క, ఆగ్రహింతో
ర్గులుక్కపోతూ వచేుసాతరు ఆ దింగలు... త్మ ద్రిలో అగుపిించిన్
గ్రామాలనిాటినీ నేలమటాిం చేసివేసాతరు... మూటా ములెో సరుిక్కని సర్క్షత్
ప్రాింతాలక్క త్ర్లిండి మీర్ిందరూ...మొిండిగా నిలబడి ప్రమాద్నిా
ఆహావనిించకిండి" అని చెపాుడు.
ఎదురు చెపులేదు ఆ గ్రామపెది. త్న్ గ్రామసథలకే క్నదు, ఆ చుటుగాపటో
వున్ా ఇరువద్ద ర్తిండు గ్రామాలక్క వింటనే తెలియజేశ్నడు ఆ సమాచారానిా.
"ర్ింగన్నథుడి విగ్రహిం తిరిగ లభయిం అయిింద్ద...ఆ విగ్రహిం తిరిగ
లభయిం అయిింద్ద... ఆ విగ్రహానిా సావధీన్ిం చేసక్కన్ా భక్కతలమీద కినుక చెింద్దన్
దింగలు తిరుపతి వైపు కద్దలిరావచుు...సిదిింకిండి అిందరూ."
శ్ింఖాలు వూదటిం ద్వరా, టముక్కలిా మ్రోగించటిం ద్వరా, పావు
ఘడియలో పద్దర్తిండు ఆమడల దూర్ిం ప్రయాణిించిింద్ద ఆ వర్తమాన్ిం.
భార్యలిా, బిడాలిా, కదలలేని వృదుధలిా ర్హసయ ప్రదేశ్నలలో సర్క్షత్ింగా
ద్దగబెటిా, ఆయుధ్యలను ధరిించారు గ్రామసథలు... ఒకరిదిరుగా గుింపులు
గుింపులుగా తిరుపతి కొిండ దగిర్కి వచేుశ్నరు.
తిరుపతి కొిండమీద్దకి కూడ్డ చేరుక్కన్ాద్ద ర్ింగన్నథసావమి
వృషభశ్కటింలో విచేుసతన్ా వార్త.
భగభగమని వలుగుతున్ా క్నగడ్డలతో, పూర్ణక్కింభాలతో, పచుల పలోకీని
తీసక్కని, ఎదురు వచాుడు వింకటేశ్వరుని అర్ుక సావములు.

407
 దోపిడీ దింగల గుింపు శ్రీర్ింగిం మీద ద్డిచేసిిందని తెలిసిన్ మరుక్షణిం
విచుుకతుతల వింటి ర్తిండు వేలమింద్ద భటుగలతో సావమివారి ఆలయిం వది క్నపలా
క్నయటానికి వచిున్ రాజప్రతినిథి, ఉత్తరీయానిా న్డుముచుట్టా చుటుగాక్కని
ర్ింగన్నథసావమివారి ముిందు సాగలపడ్డాడు.
"తిరిగ మన్ సావమి మీద పరులు చేయి వేయాలింటే, మా ప్రాణ్యలు
పోయిన్ త్రువాత్నే ఆ పని చేయాలి... సామానుయలెవరికీ సాధయపడని అపూర్వ
సాహసిం చేసిన్ మీక్క మన్సారా న్మసురిసతన్నాను..."శ్రీధరుడితో అింట్ట
ఆడింబర్ింగా కొిండలమీద్దకి తీసక్కపోయాడత్ను సావమివారి విగ్రహానిా.
కొిండమీద త్మక్క జరుగుతున్ా గౌర్వాలిా త్టుగాకోవడిం అసాధయమయి,
కొద్దిగా ఊపిరి పీలుుకోవటానికి కొిండల క్రిింద్దకి వచేుశ్నరు సేాహితులు.
పనెాిండువేలమింద్ద భక్కతలు ఆయుధధ్యరులై ఆ కొిండల చుట్టా నిలబడి
వుిండటిం అగుపిించిింద్ద వార్ిందరికీ.
ఆ భక్కతల వీర్లాపాలిా విింట్ట, ఆయుధ్యలిా వుపయోగించటింలో వారికి
వున్ా ప్రజాఞపాటవాలిా గమనిస్తత, కొద్దిసేపు అకుడే క్నలక్షేపిం చేశ్నరు. తిరిగ
కొిండల మీద్దకి మర్లుతున్ా సమయింలో హేమసిందరి వలిబుచిుింద్ద ఒక చిన్ా
కోరికను.
వారు అడుగులు వేసతన్ా మార్ిింలో, ఆమెక్క అగుపిించిింద్ద ఒక పెది
పొగడచెటుగా.
ర్తిండు విందల ధనువుల ఎతుతన్ా చిన్ా కొిండగుటా మీద వున్ాద్ద ఆ వృక్షిం.
"ఆ పూలు న్నక్క క్నవాలి... తెచిుపెటాగలవా?" అని శ్రీధరుడిని అడిగింద్ద.

408
 వినోదింగా చూసతన్ా త్న్ సేాహితుల వింక ఒకసారి ఉరిమి చూసి,
అటుగకేసి కద్దలాడు శ్రీధరుడు. ఎత్తయిన్ ఆ వృక్షిం మీద్దకి చేరుక్కని, వడినిిండ్డ ఆ
పూలను సేకరిించాడు. జాగ్రత్తగానే క్రిింద్దకి ద్దగ, గుటామీద్దనుిండి త్న్ వారి
దగిరికి వళ్ళళ ప్రయత్ాిం చేశ్నడు.
"జాగ్రత్త సేాహితుడ్డ... చూసి అడుగులు వేయి..." ఎిందుకనో వున్ాటుగోిండి
బిగిర్గ అరిచి అత్నిా హెచురిించాడు కోలాహలుడు.
ఎగుడు ద్దగుడుగా వున్ా బిండలమీద అత్డు త్లోక్రిిందులై పోతాడనే
భయిం వలో అలా అరిచి వుిండవచుత్ను. వడిలోని పూలవింకే చూసక్కింట్ట
అడుగులు వేయటిం వలో ముిందుక్క తూలవచుని కూడ్డ అనుమాన్పడటిం వలో
అలా హెచురిించి వుిండవచుు.
ఏద్ద ఏమయిన్న అత్ను కేకపెటిాన్ న్నలుగో క్షణింలో, అత్ను
భయపడిన్టేో, ఒకచిన్ా బిండమీద పాద్నిా మోపి, ఒకుసారిగా ముిందుక్క
తూలాడు శ్రీధరుడు.
కెవువన్ అరిచి కొిండగుటా మీద్దకి పరుగెత్తబోయిన్ హేమసిందరి కింటే
ముిందుగా అకుడికి చేరుక్కన్నారు గరుిడు, కోలాహలుడు.
అపుటికే గటుగా ఆవలి ప్రకున్ వున్ా పలోపు ప్రదేశ్ింలోకి దరుోక్కింట్ట
వళ్ళళపోయాడు శ్రీధరుడు.
వడిలో వున్ా పొగడపూలు చెలాోచెదరైపోతూ వుిండగా, చేతులిా జాచి
దగిరోో వున్ా బిండరాళ్ళను గటిాగా పటుగాకోవడ్డనికి ప్రయత్ాిం చేశ్నడత్ను.
ఎిండలక్క ఎిండి, వాన్లక్క త్డిపి, ఆక్కరాయితో అద్దమి రుద్దిన్టుగో
నునుపుగా వున్ా ఆ బిండలమీద పటుగా చికిుించుకోవటిం సాధయపడలేదు అత్నికి.

409
దరుోక్కింట్ట దరుోక్కింట్ట వైక్కింఠపుర్ిం గ్రామదేవత్ ఆలయిం వనుక వున్ా
నూయివింటి లోత్యిన్ ఒక గోతిలోకి దభలున్ పడిపోయాడు.
అడుగుభాగింలో మామూలు బిండరాయే గనుక వుిండి వుింటే, ఆ
క్షణింలో అత్ని చరిత్ర పరిసమాపిత చెింద్ద వుిండేద్ద.
బిండరాయే వున్ాద్ద. క్నని ర్తిండు ధనువుల నీటితో నిిండివున్ాద్ద గయియ...
శిర్సస వయియవకులై విగత్జీవుడై పోవాలిసన్ శ్రీధరుడు మెత్తటి దూద్ద
గుటామీద పడిన్టుగో నీటిలోపడి వింటనే తేరుక్కన్నాడు.
"ఒకుక్షణిం ఓపిక పటుగా సేాహితుడ్డ ... ఒకుక్షణిం ఓపిక పటుగా" అని
గయియ పైభాగింలోనుించి కోలాహలుడు అరిచిన్ అరుపులు అత్ని చెవికి చేరాయి.
ఆ గుటాక్క సమీపింలో చిత్తవతుతగా పెరిగ వున్ా అడవి తీగెలిా సేకరిించి
అత్ను మోక్క మాద్దరిగా త్యారుచేసి, గయియలోకి వదలాలి...ఆ మోక్క
సహాయింతో నునుపుగా వున్ా గయియ గోడల మీదుగా త్ను పైకి చేరుకోవాలి.
కోలాహలుడి వన్కే ప్రత్యక్షిం అయి, ఆిందోళ్న్ నిిండిన్ కనులతో క్రిింద్దకి
చూసిన్ హేమసిందరికి చేతిని వూపాడు శ్రీధరుడు. కలత్ చెిందవలసిన్ింత్
ప్రమాదింలో త్ను చికుబడలేదని స్తచిస్తత, సర్యిన్ గుటాకోసిం, గోతి గోడలిా
చేతులతో త్డిమాడు.
అలా త్డుతున్ా సమయింలో నీటి అించుక్క న్నలుగు జాన్ల ఎతుతలో
అత్నికి అగుపిించాయి కొనిాబొమమలు.
జలుోమన్ాద్ద అత్ని శ్రీర్ిం...వేగింగా కొటుగాకోవటిం మొదలుపెటాాయి
అత్ని గుిండెలు... త్న్క్క తెలియక్కిండ్డనే త్ల ఎతిత బిగిర్గా కేకపెటాాడు...

410
అద్దరిపడి తొింగ చూసిన్ కోలాహలుడికి, గరుిడికి క్రిింద్దకి ర్మమన్మని
ైగగచేశ్నడు.
రాక్షసల మాద్దరి పనిచేశ్నరు వారిదిరూ. కర్వాలాలతో అడవి తీగెలిా
ఛేద్దించి అపుటికపుుడు బ్రహామిండమైన్ మోక్కను త్యారు చేశ్నరు. ఒక కొన్ను
గుటామీద్ద పొగడ చెటుగాక్క గటిాగా బిగించి, ర్తిండవ కొన్ను గోతిలోకి
జార్విడచారు.
వదుి... వదిని గురుిడు ఎింత్గా వారిించిన్న వినిపిించుకోలేదు
హేమసిందరి. కోలాహలుడు నెతిత నోరు కొటుగాక్కని చెపిున్న ఆగలేదు. వారిదిరితో
పాటుగ త్నుకూడ్డ ఆ గోతిలోకి ద్దగింద్ద.
నునుపైన్ గోడమీద బొమమలిా శ్రీధరుడు త్న్క్క చూపిించిన్ మరుక్షణిం
పిచిుపటిాన్ వాడిలా వర్రిగా అరిచి, ఆ గోడను చేతులతో త్డిమాడు కోలాహలుడు.
అలా త్డుముతున్ా సమయింలో అత్ని చేతివేళ్ళక్క త్గలిింద్ద చిన్ా బుడిపెవింటి
పలుక్కరాయి. వతితడి అధికిం అయేయసరికి అట్ట ఇట్ట కద్దలిిందద్ద... ఉన్ాటుగోిండి
ప్రకుక్క జరిగింద్ద నునుపుగా వున్ా ఆ గోడలోని ఒక రాతిపలక.
ఎనోా త్రాల క్రిిందట క్నవాలనే ఎవరో త్యారుచేసిన్ సొర్ింగమార్ిిం
ఒకటి ఆ రాతిపలక వన్క భాగింలో ప్రత్యక్షిం అయిింద్ద.
ఒకరి త్రువాత్ ఒకరుగా సేాహితులు ముగుిరూ ఆ మార్ిింలోకి
ప్రవేశిించారు.
హేమసిందరి చేతిని గటిాగా పటుగాక్కని అిందరికింటే ముిందుగా
అడుగులు వేశ్నడు శ్రీధరుడు.

411
 పాతిక అడుగుల దూర్ిం వళ్ళళన్ త్రువాత్ విశ్నలమైన్ మింద్దర్ిం వింటి
ప్రదేశ్ిం ఒకటి అగుపిించిింద్ద అత్నికి.
గుటాలు - గుటాలుగా పడివున్నాయి అకుడ బింగార్పు అచుులు... మటిాతో
త్యారు చేసిన్ పెది పెది బాన్ల నిిండుగా కనిపిించాయి అత్యింత్ విలువైన్
ముకలు, మాణిక్నయలు, వజ్రాలతో, వైఢూరాయలతో పొద్దగ వున్ా ఆభర్ణ్యలు.
విండితో త్యారుచేయబడిన్ విచిత్రమైన్ పరికరాలు ఎనెానోా వారి కనుల
ముిందు కనిపిించాయి.
విపరీత్మైన్ ఆశ్ుర్యింతో నోళ్ళళ తెరుచుక్క నిలబడిపోయిన్ గురుిడినీ,
కోలాహలుడినీ చూసి చిన్ాగా న్వువతూ, దగిరోోనే వున్ా ఒక మర్కత్సిింహాసన్ిం
మీద హేమసిందరిని బలవింత్ింగా కూరోుబెటాాడు శ్రీధరుడు... చేతికి
సమీపింలో వున్ా బింగారు న్నణేల గుటాలోనుించి దోసెడు న్నణేలను తీసి ఆమెక్క
కన్క్నభషేకిం చేశ్నడు.
రాగరేక్కల మీద వ్రాయబడివున్ా పురాత్న్ క్నలపు మాటలు అక్షరాలా
యద్ర్థిం అయాయయి. ఎనెానోా త్రాలనుించి ఎవరికీ అగుపిించని కర్మఠుడి
అపూర్వనిథి వారికి అగుపిించిింద్ద.
***
ర్ింగన్నథుని విగ్రహానిా త్మ దగిరిాించి త్సురిించిన్ వారికోసిం దింగల
గుింపులు వత్కటిం మొదలుపెడతాయని కోలాహలుడు వూహిించిన్ విధింగానే,
ఆ మరుసటిరోజు మధ్యయహావేళ్లో తిరుపతి కొిండల ముిందు ప్రత్యక్షిం
అయాయయి ఆ గుింపులు.

412
 ఒకటి క్నదు... ర్తిండు క్నదు... విింధ్యయచలానిా ద్టి దక్షణ్య పథింలోకి
అడుగడిన్ గుింపులనీా కలసికటుగాగా వచిుపడ్డాయి.
కోలాహలునితో త్మక్క నిథి కనిపిించిన్ గుటామీదనే నిలవబడి ఆ
గుింపులోని దురామరుిలిా లెకువేశ్నడు శ్రీధరుడు.
అరువద్ద న్నలుగు వేలమింద్దకి పైగానే కనిపిించారు వారు... ర్కర్క్నల
ఆయుధ్యలిా ధరిించి, ఎటుగవింటి వీరులనైన్న చిటికెలో నిరిణించగలమన్ా
న్మమకింతో, పోరాటానిా ప్రార్ింభింసతన్నారు.
"వారిలో ఏ ఒకురు కొిండలమీద్దకి వళ్ళోన్న, మన్ిం చేత్గాని వాళ్ళక్రిిందే
జమకటాబడతాము. బ్రతికివుింటే మన్ దైవాలను ర్క్షించుక్కన్ావారిగా చరిత్ర
పుటలోో శ్నశ్వత్సాథన్ననిా సింపాద్దించుక్కింటాము. మర్ణిించటిం జరిగతే దైవాల
కోసిం ప్రాణ్యలిా వద్దలిన్ వారిగా కీరితించబడతాము. ఎద్దరిించిండి... ఒక అడుగు
కూడ్డ వన్కిు వేయక్కిండ్డ చీలిుచెిండ్డడిండి ఆ దురామరుిలిా" ఉరుమువింటి
కింఠింతో కొిండలిా క్నపలా క్నసతన్ా భక్కతలను హెచురిస్తత, పోరాటిం మధయలోకి
దుమిక్నడు కోలాహలుడు.
కర్వాలానిా గర్గరా తిపుుతూ అత్నిా అనుసరిించాడు శ్రీధరుడు.
బలమైన్ ధనుసస నొకద్నిా సింపాద్దించి దూర్ింనుిండే బాణ్యలను
ప్రయోగించాడు గరుిడు.
చెవులు చిలుోలు పడేటటుగో శ్ింఖాలను వూదుతూ, డపుులిా వాయిస్తత అగా
శిఖల మాద్దరి దింగల గుింపులిా దహిించటిం మొదలు పెటాారు అకుడి భక్కతలు.

413
 స్తరుయడు పడమటి ద్దశ్క్క ద్దగపోతున్ా సమయింలో దింగల ధ్యషీాకిం
కొించెిం అధికిం అయిన్టుగో అనిపిించిింద్ద శ్రీధరుడికి... భక్కతల ధైర్యిం
సన్ాగలుోతున్ా జాడలు గోచరిించటిం మొదలు పెటాాయి.
అడుావచిున్వారి త్లలిా తాటిపళ్ళ మాద్దరిగా నేలక్క రాలగటిా, అలసటక్క
గురి అయిన్నయి అత్ని హసాతలు కూడ్డ...
కోలాహలుడి పరిసిథతి కూడ్డ అదేమాద్దరి కనిపిస్తింద్ద... అడుగులు
త్డబడుతున్నాయి అత్నికి... అింత్క్కముిందు వర్కూ గుిండెలు జలదరిించేటటుగో
సిింహన్నద్లు చేసిన్ అత్ని కింఠిం మూగబోతున్ాద్ద ఇపుుడు...
దింగల గుింపులిా కొిండమీద్దకి పోక్కిండ్డ అడుాకోవడిం అసాధయిం
అవుతుిందేమోన్న్ా అనుమాన్ిం మన్సలో అడుగుపెడుతుిండగా
శ్రీధరుడికనులక్క అగుపిించిింద్ద ఆఘమేష్టలమీద వచిుపడుతున్ా మరో అశివక
ైగన్యిం.
అవికూడ్డ దింగలక్క చెింద్దన్వే అయితే , వనుతిరిగ కొిండల మీద్దకి
పరుగు తీయటిం కింటే మరో మార్ిిం లేదని అత్ను భావిించాడు. కోలాహలుడికి
ైగగచేసి అత్నిా హెచురిించబోతుిండగా విన్వచాుయి ఆ అరుపులు.
"ర్క్షింపబడ్డాిం మన్ిం ... ర్క్షింపబడ్డాిం... క్కలోతుతింగ చోళ్ చక్రవరిత త్న్
అింగర్క్షకదళ్ింతో సవయింగా వచేుశ్నడు..." అని కేకలు పెడుతూ శ్రీధరుడి
దగిరికి పరిగెతుతక్క వచాుడు గరుిడు.
అత్ని మాటలు పూరితగా ముగయకముిందే, వనుకనుించి వచిు దింగలిా
కముమక్కన్నాడు చక్రవరిత...అింద్దన్వారిని అింద్దన్టుగో వూచకోత్ కోయటిం మొదలు
పెటాాయి ఆయన్ ైగన్నయలు.

414
 ఆ త్రువాత్ ఎింతోసేపు కొన్సాగలేద్ పోరాటిం... చీకటుగో ఆ చుటుగాపటో
వున్ా పొదలిా , గుటాలిా ఆవరిించుకోవటిం మొదలుపెటేా సమయానికి అింత్ిం
అయిపోయిింద్ద.
తిరుపతికొిండలిా సమీపిించటానికి ప్రయతిాించిన్ అరువద్ద న్నలుగువేల
మింద్ద దింగలోో పదునెనిమిద్ద వేలమింద్ద మాత్రమే ప్రాణ్యలు దకిుించుక్కని
అవత్లికి పారిపోగలిగారు.
తిరిగ దక్షణపథిం వైపు కనెాతితచూసే ధైర్యిం వారికి మరోమూడు శ్తాబాిల
వర్కూ రాలేదు... క్కలోతుతింగ చోళ్ళడు సిింహాసన్ిం మీద కూరుుని వున్ాింత్
వర్కూ అటుగవింటి దింగలు ఆింధ్రదేశ్ింలోగాని, దక్షణ ప్రదేశ్నలోోగాని ఎవరికీ
అగుపిించలేదు.
ద్రుణమైన్ దమిమయుదధింలో గాయాలపాలైన్ భక్కతలను సవయింగా
దగిరికి వచిు పరామరిశించాడు. చక్రవరిత. అశువులిా బాసిన్ అమర్వీరులక్క
శ్రద్ధింజలి ఘటిించి, వారి శ్రీరానిా సగౌర్వింగా వారివారి బింధువుల చెింత్క్క
చేరిుించాడు.
వింకటేశ్వరుని సనిాధిలో వేడుకగా విడిద్ద చేసివున్ా ర్ింగన్నథుని పవత్ర
పాద్లక్క శిర్సా న్మసురిించి, ఆ సాహసక్నర్యిం చేసిన్ సేాహితులిా త్న్
ఎదుటికి పిలిపిించుక్కన్నాడు.
కోలాహలుడితోను, గరుిడితోను, హేమసిందరితోను సింప్రద్దించిన్
మీదట, కర్మఠుడి నిథిని గురిించి ఆ చకువరితకి తెలియచేశ్నడు శ్రీధరుడు.
అత్ని ముింజేతికి వున్ా కింకణ్యనిా, అత్నివది వున్ా రాగరేక్కలిా చూసి
ఆశ్ుర్యచకితుడైన్నడు క్కలోతుతింగుడు. విందమింద్ద అింగర్క్షక దళ్పతులు త్న్ను

415
అనుసరిసతిండగా సవయింగా పొగడవృక్షిం వున్ా కొిండగుటా దగిరికి
వచాుడ్డయన్.
ఆరు ఘడియల క్నలిం అవసర్ిం అయిింద్ద ఆ దళ్పతులక్క,
సొర్ింగింలోని నిథిని వలికి తీయటానికి.
"తిరుపతి సావమిని దరిమించవచిున్ ర్ింగన్నథుడి వనుక ఎవరు వసాతరో
వారికే ఈ నిథి లభసతిందని చెపిున్ కర్మఠుడి పూరీవక్కల ఆింక్షలు అపురూప
మైన్టుగవింటివి. వారి ఆింక్నింక్షను గౌర్విించటిం న్న కర్తవయిం. ఈ నిథి మీకే
చెిందుతుింద్ద...ఇద్దమీదే..." ఉద్ర్మైన్ మసససతో, హృదయపూర్వకింగా
అన్నాడు చక్రవరిత.
వింద త్రాలపాటుగ అనుభవిించిన్న వయోయవింతు కూడ్డ త్ర్గని ఆ
అపార్ సింపద ఏిం చేసకోవాలో శ్రీధరుడికి అర్థింక్నలేదు...కోలాహలుడికీ,
గరుిడికీ అసలు బోధపడలేదు.
తిరుపతి కొిండచుట్టా ర్క్షణవలయింగా నిలబడి ప్రాణ్యలు అరిుించిన్
అమర్వీరులక్క దోసిళ్ళతో బింగారు న్నణేలను, వజ్రవైఢూయరాయలను అరిుించిింద్ద
హేమసిందరి... గాయాలపాలైన్వారి ఇళ్ళలో కన్కధ్యర్లను క్కరిపిింప చేసిింద్ద.
విజయోతాసహింతో చిిందులు తొక్కుతున్ావారికి మోసక్క వళ్ళగలిగన్నిా
ధన్రాశులిా బహూకరిించిింద్ద.
ఎనుబద్ద ర్తిండు వృషభ శ్కటానిా సిదధిం చేయిించాడు తిరుపతి
క్షేత్రపాలక్కడైన్ రాజప్రతినిధి. పచుటి తోర్ణ్యలతో, కనులవిిందు కలిగించే
పూమాలలతో వాటిని అలింకరిింపచేశ్నడు.

416
 ర్ింగన్నథుని శిల నిలబడిన్ శ్రీధరుడి శ్కటిం వనుకగా శ్రీర్ింగిం వైపు
కద్దలాయి ఆ బళ్ళో అనీా.
దోపిడీ దింగల బెడద శ్నశ్వత్ింగా త్పిుపోయిిందన్ా ఆన్ిందింతో
పిండుగలు జరుపుక్కింటుగన్ా ప్రతి గ్రామింలోను,అింత్వర్కూ ఎవరూ కనివిని
ఎరుగని ఘన్సావగత్ిం ర్ింగన్నథసావమివారికి లభించిింద్ద.
ప్రతి ఇింటిముిందు శ్కటిం ఆగపోవాలిస వచిుింద్ద. ప్రతి ఇలాోలు యిచిున్
మింగళ్హారుతులిా, నైవేద్యలను సావమివారు సీవకరిించవలసి వచిుింద్ద.
సావమివారు తిరుపతి కొిండలోో త్లద్చుక్క వచాుర్ని తెలిసి,
ఆయుధ్యలతో సేవిించవచిున్ ముపుద్దర్తిండు గ్రామ ప్రజలతోబాటుగ, మరో
ఎనుబద్ద న్నలుగు గ్రామాలు ఆ ఊరేగింపులో పాలిని, సావమివారితోబాటుగ
శ్రీర్ింగానికి వచేుశ్నరు.
ఆ వార్త చక్రవరిత వార్తహరుల ద్వరా ముిందుగానే త్లుసక్కన్ా శ్రీర్ింగిం
పౌరులు వైక్కింఠిం మాద్దరి అలింకరిించారు త్మ పటాణ్యనిా. మేళ్తాళాలతో,
పూర్ణక్కింభాలతో ఘన్సావగత్ిం యిచాురు.
"వైషణవ మత్ ప్రచారానికి మేము సవయింగా బయలుదేరిన్పుుడు కూడ్డ
ఇింత్టి జన్సిందోహానిా ఏన్నడూ చూడలేదు. అమాయక్కలైన్ గ్రామీుకలిా
చైత్న్యపరిచి, వారిచో దైవిం ఎడల భకితని, ఐకమత్యపు భావన్ను...ఉదీధపిింప
చేయటిం కోసమే త్న్క్క తానుగా దింగలపాలు అయాయడు మన్ సావమి..."
ఆన్ిందభాషుధ్యర్లు అదేపనిగా బుగిలమీద్దకి జాలువారుతుిండగా, శ్రీధరుడితో
అన్నారు రామానుజులవారు.

417
 అర్ుక సావముల ఆధవర్యింలో వైషణవ మత్ సాింప్రద్యాలక్క
అనుగుణింగా సావమివారిని ఆలయ ప్రవేశ్ిం చేయిించి యధ్యసాథన్ింలో ప్రతిష్టాింప
చేశ్నరాయన్.
దోపిడీ దింగల దౌషీాకిం వలో పాడుబడిపోయిన్ గ్రామాలను
పున్రుదధరిించటానికి కర్మఠుడి నిథిని ఉపయోగించవలసిింద్దగా ఆ పవిత్రమూరితని
అరిథించాడు శ్రీధరుడు.
తిరుపతి కొిండల దగిర్ వున్ా చక్రవరిత శ్రీర్ింగిం చేసక్కనేసరికి, ఆ పని
ప్రార్ింభిం అయిింద్ద.
మింత్రి సామింతులిందరూ చూసతిండగా, క్నవేటిర్ింగని సమక్షింలో
వార్తవరూ వూహిించని ఒక ప్రకటన్ చేశ్నడు క్కలోతుతింగ చోళ్ చక్రవరిత.
రాజేింద్ర దేవుడనే న్నమిం గల త్ను, క్కలోతుతింగ చోళ్ళడిగా
మారిపోయిన్టేో, ధనురాిసడనే న్నమానిా శ్రీధరుడికి సవయింగా ఎనిాక చేశ్నడు.
"ఈ రోజునుించీ శ్రీర్ింగిం చుటుగాపటో వున్ా సహస్ర గ్రామాలక్క
రాజప్రతినిధిగా నియమిసతన్నాను...క్నవేటిర్ింగని ఆలయిం సింర్క్షణ బాధయత్లతో
పాటుగ, వైషావ మత్ నిర్వహణ క్నర్యక్రమాలను కూడ్డ నువేవ సీవకరిించాలి..." అని
ఆజఞలు జారీచేశ్నడు.
కోలాహలుడిని త్న్క్క మింత్రిగా, గరుిడిని త్న్ దిండన్నయక్కడిగా
నియమిించుక్కన్నాడు శ్రీధరుడు... హేమసిందరిని త్న్ రాణిగా ప్రకటిించాడు.
అత్ని క్నలింలో అపూర్వమైన్ సిథతిని చవిచూసిింద్ద వైషణవమత్ిం. అత్డిా
త్న్ క్కడిభుజింగా భావిించారు రామానుజులవారు... సవయింగా దవయ
మింత్రానికి అత్నికి, హేమసిందరికి ఉపదేశిించి వారిని ధనుయలిా క్నవిించారు.

418
 వైషావిం అింటే ప్రేమిించే విధ్యన్ననిా తెలియచేసే మత్మని, సర్వజనులిా,
సర్వజీవులిా భగవత్సవరూపింగా భావిించే మనిషే నిజమైన్ వైషణవుడనీ బోధిించి
అిందరి మన్ాన్లక్క పాత్రుడు అయాయడు శ్రీధరుడు. చరిత్రపుటలోో ధనురాిసడిగా
శ్నశ్వత్ింగా నిలిచిపోయాడు.
-: శుభిం :-

419