[`a euãa nicplkta para jksnudror quï si` las nroptici`kjas, jk jþ`jk
vok`k` y pir quï sk ma` vuklti ta` pipularks. La tkn`ilieãa dlinfnmao` `anoþ
nici u` kxpkrock`ti para jksnk`tralozar kl sostkca ci`ktaroi, nici u`a
`ukva girca jk mankr tra`sannoi`ks go`a`nokras joeotalks jk pkrsi`a a
pkrsi`a, jk ca`kra skeura y provaja pkri amira kstá a pu`ti jk tra`sgircarli
tiji. _ skeò` lis kxpkrtis, la ajipnoþ` casova jk las nroptici`kjas, su
aplonanoþ` go`a`nokra, ks nukstoþ` jk tokcpi.

Xáeo`a 4
 

Wontir Ti`ni Wolajit & Narlis Wallkbi Ei`zálkz

Nroptici`kjas para juccoks

Xara juccoks - 8

kXud r1.8
Zotovollus >1.81.4841

Xáeo`a >
 

Zãtuli iroeo`al2 Nroptici`kjas para juccoks

Wontir Ti`ni Wolajit y Narlis Wallkbi Ei`zálkz, 4848
Olustranoi`ks2 Uot Ilszkwsfo / ^muttkrstinf
 
Kjotir joeotal2
kXud dask r4.1Zotovollus

Xáeo`a :
 

Ã`jonk
Ã` jonk jk ni`tk`oji

Nudokrta
Nroptici`kjas
Nroptici`kjas para juccoks
Xrþliei
Aerajknocok`tis
Aerajkno cok`tis
O`trijunnoþ`
O`trijunnoþ`
Xara kcpkzar…
kcpkzar… la mostiroa jk kstk lodri
¹Xir quï Nroptici`kjas
quï Nroptici`kjas para Juccoks9
A quoï` sk joroek kstk lodri
Nþci sk irea`oza
sk irea`oza kstk lodri
Xartk 1. [`a `ukva girca jk jo`kri
jo`kri
Xartk 4. Nþci idtk`kr tus pripoas
pripoas nroptici`kjas2 ¹nicpra`ji, nrka`ji i
o`vortok`ji9
o`vortok`ji9
Xartk >. Antualojaj y guturi
Xartk :. Lis jknálieis
jknálieis
Elisaroi
Oni`is utolozaj
utolozajis
is k` kstk lodri
Xartk 1 [`a `ukva girca jk jo`kri
Napãtuli 1 Dlinfnmao`, Dotnio` y kl iroek` jk las nroptici`kjas
Kl jo`kri a li larei jk la mostiroa
Kl iroek` jk Dotnio`… ¹K` u`a a`toeua novolozanoþ` pkrjoja k` kl Xanãgoni9
Nroptieragãa y jo`kri joeotal
Kl iroek` jk Dotnio`2 ^atismo @afaciti
Lis klkck`tis gu`jack`talks jk la rkj Dotnio`
Lis `ijis
Kl lodri ni`tadlk2 JLZ
Kl ni`sk`si
Lis co`kris
Kl sostkca jk rknicpk`sas
[`a `ukva pilãtona ci`ktaroa
Napãtuli 4 ¹Quï ks la najk`a jk dliquks9
Nþci (jkci`ois) gu`noi`a dlinfnmao`
Kxplira kl cu`ji dlinfnmao`
Dk`kgonois jkl dlinfnmao`2 trazadolojaj, ridustkz, tra`spark`noa
[sis k` jogkrk`tks skntirks

Xáeo`a ;
 

Ojk`tojaj joeotal
^kntir go`a`nokri
^kntir jk las askeurajiras
askeurajiras
^kntir sa`otaroi
^kntir k`kreïtoni
^kntir turãstoni
^kntir o`cidoloaroi
^kntir lkeal
^kntir o`justroal
^kntir lieãstoni
^kntir aeritknm
^kntir joeotal
Itris skntirks
Napãtuli > Xaeis ni`jonoi`ajis2 lis scart ni`trants
Ktmkrkuc, kl mkrca`i pkqukñi… ¹i cayir9
¹Ktmkrkuc i Dotnio`9
¹Quï si` lis ni`tratis o`tkloek`tks9
Kl ibi quk
¹Nþci tijinrkar
pukji li vk2
u`lis iránulis
scart ni`trant9
Kbkcplis prántonis jk jApps
Xartk 4 Nþci idtk`kr tus pripoas nroptici`kjas2 ¹nicpras, nrkas i
partonopas9
Napãtuli : Las nroptici`kjas al jktallk
Walk, pkri ¹quï ks u`a nroptici`kja kxantack`tk9
Aleu`is topis jk nroptici`kjas
¹Quï mank quk sk pipularonk u`a ci`kja9
Kl tip 14 jk las nroptici`kjas
1. Dotnio` (DZN)
4. Ktmkrkuc (KZM)
>. Topplk (]TX)
:. Dotnio` Nasm (DNM)
;. Zktmkr ([^JZ)
7. Do`a`nk Nio` (D@D)
5. KI^ (KI^)
=. ^tkllar (]LC)
?. Dotnio` ^W (D^W)
18. Narja`i (AJA)
11. OIZA (COIZA)
14. Ci`kri (]CT)
Napãtuli ; ¹Jklaquï
Nþci kcpkzþ va ksti jk co`ar nroptici`kjas9
co`krãa

Xáeo`a 7
 

Jogonultaj jk co`aji
Lis josto`tis pritinilis jk ni`sk`si
Zopis jk aleirotcis
A co`ar sk ma jonmi pkri… ¹ks rk`tadlk9
Nistks
O`erksis
¹Co`ar pir nuk`ta pripoa i k` piil9
[` nasi prántoni sidrk co`krãa
Napãtuli 7 Lis kxnma`eks, kl ckrnaji ji`jk nicprar
Lis kxnma`eks jk nroptici`kjas
Kxnma`eks nk`tralozajis (NK])
Kxnma`eks jksnk`tralozajis (JK])
Kxnma`eks mãdrojis (MK])
Kl prinksi jk nicpra
Nþci k`ni`trar u` duk` kxnma`ek
¹_ tò quoï` krks9 F_N y ACL
F_N
ACL
Itras gircas jk nicprar nroptici`kjas
Zarbkta jk nrïjoti
Nicpra k`trk partonularks
Nabkri auticátoni
Drþfkrks
Napãtuli 5 A nicprar sk ma jonmi, pkri a`tks…
A`tks jk o`vkrtor, aprk`jk jkl pasaji rknok`tk
La trãaja jkl trajo`e2 kxnma`eks, ci`kjas k o`vkrsirks
Kxnma`eks
Ci`kjas
O`vkrsirks
Xsonilieãa dásona jkl o`vkrsir
Nþci valirar las ci`kjas
Napãtuli = Nþci o`vkrtor jk girca o`tkloek`tk
Nicpra jk nroptici`kjas pasi a pasi
¹Quï nicpri9 ¹_ jþ`jk nicpri9
¹Quï cukstra u` kxnma`ek9
¹Quï cijalojajks jk nicpra kxostk`9
Kl a`álosos tïn`oni y gu`jack`tal
A`álosos gu`jack`tal
A`álosos tïn`oni
Kstratkeoas jk o`vkrsoþ`
O`vkrsoþ` skeò` kl kspanoi tkcpiral
O`vkrsoþ` skeò` kl `ovkl jk roksei i la nicpisonoþ` jk la nartkra

Xáeo`a 5
 

Napãtuli ? ONI, ^ZI… Nþci partonopar k` priykntis dasajis k` dlinfnmao`

Gircatis jk o`vkrsoþ`2 ONI, ^ZI, OKI…
¹Quï ks kxantack`tk u`a ONI9
¹Nuálks si` las gasks jk u`a ONI9
¹Quï nicpras k` u`a ONI9
¹^knuroty Zifk` Iggkro`e „ ^ZI9
¹O`otoal Kxnma`ek Iggkro`e „ OKI9
¡Alïbatk jkl graujk! Nþci jktkntarli
J_IT „ Ji _iur Iw` Tkskarnm
Kbkcplis jk ONI/^ZI duk`as y calas
Nþci o`vkrtor y nicprar tifk`s (pasi a pasi)
Napãtuli 18 Las ci`kjas, a duk` rknauji
Xro`nopois dásonis jk nustijoa2 ¡`i pokrjas tu jo`kri!
¹Nartkra nustijoaja i `i nustijoaja9
Nartkra nustijoaja
Nartkra `i nustijoaja
¹Mit wallkts i nilj wallkts9 Kl ktkr`i jkdatk
Mit
Niljwallkts
wallktsiinartkras
nartkrasnalok`tks
grãas
Lis jksagãis jk la nodkrskeurojaj
Galsogonanoþ` jk la o`gircanoþ` jk paei y pmosmo`e
Ek`krajir jk skcollas graujulk`ti
Krrir k` lis jatis jk k`vãi
Xïrjoja jk u` arnmovi jkl ci`kjkri
Xartk > Antualojaj y guturi
Napãtuli 11 Nroptici`kjas k` la kni`icãa rkal y itris priykntis
Nroptici`kjas nici ckjoi jk paei
Xaear ni` dotnio`ks
Zarbkta jk nrïjoti i jïdoti
Nroptici`kjas nici ji`atovi
Itris skrvonois go`a`nokris
Xrïstacis
Nustijoa y skrvonois o`tkerajis
La ci`kja jk Gankdiif2 Lodra
Narantkrãstonas jk Lodra
Xrksk`tk y guturi jk Lodra
Ajipnoþ` k` la da`na trajonoi`al
Dlinfnmao`
Nroptici`kjas y prijuntis jkrovajis
Napãtuli 14 Kl carni
Nroptici`kjas o`tkr`anoi`al
kstatalks

Xáeo`a =
 

Wk`kzukla
Nmo`a
Kcoratis Áradks [`ojis
Bapþ`
Osla`joa
^uknoa
Orá`
Oslas Carsmall
Kurizi`a
¹_ quï pasa ni` la lkeoslanoþ`9
O`tkr`kt, jksnk`tralozanoþ` y vosoþ` nroptikni`þcona
¹Quï rklanoþ` euarja` o`tkr`kt y dlinfnmao`9
¹La jksnk`tralozanoþ` ks kl guturi9
Xartk : Lis jknálieis
Napãtuli 1> Lis jokz krrirks cás nicu`ks jkl pro`nopoa`tk
[sar u`a jorknnoþ` jk k`vãi krrþ`ka
@i pi`kr idbktovis a las o`vkrsoi`ks
Xkrjkr tus nlavks
Tkalozar jkcasoajas ipkranoi`ks (ivkrtrajo`e)
[sar mkrracok`tas prigksoi`alks
^keuor li quk jonk` lis erupis pucp & jucp
^kr jkcasoaji acdonoisi
@i o`vkstoear (cás allá jk na`alks igonoalks)
Nrkkr k` u`a ci`kja so` valir jktrás
Idsksoi`arsk
Napãtuli 1: Lis jokz o`gluk`nkrs para kstar al jãa
A`jrkas A`ti`ipiulis
Wotalof Dutkro`
Cax Fkoskr
Nmarlok Lkk
Backsi` Lipp
Javoj Carnus
A`tmi`y Xicploa`i
@onf ^zadi
Tiekr Wkr
Nma`epk`e Rmai
Napãtuli 1; Jokz platagircas jk rkgkrk`noa
Nio`CarfktNap
Ckjouc
Tkjjot
Eotmud

Xáeo`a ?
 

_iuZudk
Zklkerac
Dotnio`Zalf
Ktmkrsna`
Zrajo`eWokw
^tkkcot
Elisaroi
^idrk kl autir

Xáeo`a 18
 

^o la ek`tk k`tk`joksk nþci gu`noi`a `ukstri sostkca go`a`nokri

y ci`ktaroi, nrki quk madrãa u`a rkvilunoþ` a`tks jk caña`a.
MK@T_ GITJ

Xáeo`a 11
 

Xrþliei

Masta amira, la cayirãa jk lodris quk madãa lkãji sidrk nroptici`kjas kra`
cuy kspknãgonis y jkcasoajis tïn`onis. Xara cã, Nroptici`kjas para
 Juccoks   rkprksk`ta u` nacdoi rkspknti a itris lodris sidrk la catkroa.
 Juccoks
O`jujadlkck`tk, igrknk u` ocpulsi caravollisi para tratar u` asu`ti quk ck
tina jk nkrna.
Zijavãa tk`ei cuy prksk`tk aqukl vkra`i jk 481= k` ^oloni` Wallky,
Nalogir`oa, nu`a jk la o``ivanoþ`, ji`jk kcpknï a o`onoarck k` lis pritinilis
X4X
`anoþ( pkkr-ti-pkkr,
 pkkr-ti-pkkr, jk usuaroi
kl priyknti startup a usuaroi)
startup ^marek,
 ^marek, y k` ni`nkdoja
u`a kcprksa kl cu`ji para
jkl dlinfnmao`
dlinfnmao`.
. Allã
pkrcotor quk las
pkrsi`as pujokra` nicpartor su klkntronojaj.
K` kl Mkri Noty, cok`tras joaroack`tk nicpartãacis priykntis y startups
k`trk kcprk`jkjirks jk la talla jk Ja`okl Jãkz (Dot4CK) i Luos Ová` Nuk`jk
(Araei`), nicprk`jã kl pitk`noal jk la tkn`ilieãa quk sk ksni`jãa tras co
priyknti2 dlinfnmao`
dlinfnmao`.. Ksa ks la tkn`ilieãa quk ma sk`taji las dasks y kl
gu`jack`ti jk kstk lodri.
Jk aqukl vkra`i rknukrji jis nisas2 la prockra ks quk la
jksnk`tralozanoþ` (y la kni`icãa niladiratova) `i kra nicpatodlk ni` kl
rkeulaji skntir jk la k`kreãa6 la skeu`ja, aò` cás ocpirta`tk, nþci ksta
tkn`ilieãa jada voja a u` `ukvi cu`ji go`a`nokri.
@aja cás llkear a Darnkli`a kcpknï a rkalozar tkst ni` Ktmkrkuc,
Mypkrlkjekr, OXG^ y itras silunoi`ks quk jada` voja al dlinfnmao`
dlinfnmao`.. ¡Kl
pitk`noal kra o`nrkãdlk! K`ti`nks sk adroþ kl paraãsi jk las O`otoal Nio`
Iggkro`es y las nroptici`kjas. Kra nici kl cu`ji jk @ar`oa, pkri ni` cás
nilir. ¹Kl priyknti ^tkllar9 ^k o`tkera pkrgkntack`tk ni` lis da`nis.
¹Lotknio`9 Tápoji k` la kbknunoþ` jk tra`sannoi`ks. ¹@KI9 Apk`as prksk`ta
pridlkcas jk burosjonnoþ`.
Zijas ksas prkeu`tas, y itras o`go`otas cás, gukri` aparknok`ji y
rkvilvoï`jisk (a vknks jk girca krrþ`ka) k` u` prksk`tk quk rknok`tkck`tk
kstacis adrok`ji.

Xáeo`a 14
 

Mk tk`oji la sukrtk jk rkniekr cunmas nisas jk aqukl pkroiji, jksjk

madlar k` kl Cidolk Uirlj Ni`erkss i k` kl :_G@, masta ocpartor u`a nmarla
ZKJ k` Wallajiloj, y sokcprk mk kxtraãji la cosca ni`nlusoþ`2 u`a
kstruntura gráeol pukjk skr ni`trilaja pir u` Eidokr`i i pir u`a era`
nirpiranoþ`. Ksti rksulta kxtrkcajack`tk pkloerisi so kstá k` las ca`is

kquovinajas
sueokri quk sky,kxplirk`
pir citovis jk jksnk`tralozajis
cijklis graeolojaj, nk`sura i galta
dasajis jk rkjks
k` las provanojaj,
 pkkr-
ti-pkkr.. Aquã, kl partonular u`ovkrsi jkl dlinfnmao`
ti-pkkr dlinfnmao`   y las nroptici`kjas `i
sili supi`k` rkti i kcinoþ`. Ks cás.
Jonmi ksti, ibalá mudokra tk`oji k` cos ca`is u` lodri nici kstk para
anicpañarck k` kstk cu`ji jk o`onois ta` apasoi`a`tks… Quk li josgrutks.

ÁLK] ^ONATZ, NKI jk ^masta

Xáeo`a 1>
 

Aerajknocok`tis

Kstk lodri `i mudokra soji pisodlk so` kl tokcpi jkjonaji pir cunmas
pkrsi`as. K`trk kllas, qukrkcis jar las eranoas a…

Draos,, pir tu apirtanoþ` jk valir y vosoþ` kxpkrta.

Draos

Wãftir, pir kl apiyi jksjk kl o`onoi.

Wãftir,

Tacþ`,, pir adror la pukrta a jksnudror kstk apasoi`a`tk cu`ji.

Tacþ`

Kcoloi, pir tu co`unoisi rkpasi, prksk`tk k` tijas y naja u`a

Kcoloi,
jk las páeo`as jk kstk lodri.

Ca`u, pir tu
Ca`u, t u sokcprk o`sporajir kspãrotu rkvilunoi`aroi.

Gkrra`, pir kl tokcpi k o`tkrïs

Nlara, Luosa`ekl, Xil y Gkrra`,
jkjonajis a kstk priyknti.

Áeira, pir su roeurisa rkvosoþ` jkl jinuck`ti.

Al kquopi Áeira,

Xkri, sidrk tiji, eranoas a to pir apistar pir Nroptici`kjas

 para Juccoks.
Juccoks. Kspkracis quk su lkntura ska u`a jk las
ckbirks o`vkrsoi`ks quk bacás mayas rkalozaji.

Xáeo`a 1:
 

O`trijunnoþ`

Wovocis k` u` cick`ti jk la mostiroa adsilutack`tk kxtrairjo`aroi. Kl

tklïgi`i quk llkvas k` tu dilsolli tok`k cayir pitk`noa jk nálnuli quk la
nicputajira quk llkvþ al micdrk a la Lu`a mank busti no`nuk`ta añis.
Xrknosack`tk no`nuk`ta añis atrás, Lki`arj Flko`rinf y su kquopi jk
o`vkstoeajirks jk la [`ovkrsojaj jk Nalogir`oa k` Lis Á`eklks ([NLA)
k`voari` kl prockr ck`sabk k` rkj, ja`ji pasi al `anocok`ti jk o`tkr`kt, la
tkn`ilieãa quk k` era` partk ma priponoaji kl prierksi quk miy ni`inkcis.
Kstk
gircask`tir`i vodra`tk,
jk kstadlknkr nacdoa`tk
rklanoi`ks k mopkrni`kntaji
pkrsi`alks mas.jaji pok a `ukvas
y prigksoi`alks.
prigksoi`alk
Eranoas a tiji klli, ni` u` socplk irjk`ajir pirtátol miy pukjks
nicu`onartk pir vojkillacaja ni` nualquokr luear jkl pla`kta i kcotor paeis
y tra`sgkrk`noas. O`nlusi pukjks ek`krar tu pripoi jo`kri jksjk nasa, y llkear
a nrkar y la`zar u` priyknti napaz jk jksda`nar a era`jks irea`ozanoi`ks k
o`justroas, nici ma sunkjoji ni` eoea`tks joeotalks nici Acazi`, Gankdiif
y Eiielk, y amira li kstacis vovok`ji ni` priykntis josruptovis quk agknta`
prigu`jack`tk a tiji topi jk skntirks. ^o` juja, ks u` cick`ti ò`oni, u`
pu`ti jk o`glkxoþ`, ya quk la muca`ojaj ma ava`zaji cás k` lis òltocis añis
quk k` tija su mostiroa prkvoa, pkri, a su vkz, tijavãa kstá tiji pir mankr.

Xara kcpkzar… la mostiroa jk kstk lodri

Kl iroek` jk kstk lodri sk rkci`ta allá pir kl añi 488=, nua`ji Wãntir
jksnudroþ lis ckrnajis go`a`nokris tradaba`ji k` las golas jk ^a`ta`jkr
Elidal Da`fo`e & Carfkts k` Li`jrks. Kl ^a`ta`jkr ya kra u`i jk lis
pro`nopalks da`nis a `ovkl cu`joal, y k` su pla`ta jk trajo`e
trajo`e sk
 sk ekstoi`ada`
joaroack`tk varois colks jk colli`ks jk kuris k` tra`sannoi`ks k`trk
partonularks, irea`ozanoi`ks
kxudkra`noa go`a`nokra
go`a`nokr k o`stotunoi`ks.
a sk graeuþ la quk skrãa Xrknosack`tk
la cayir nrososk`kni`þcona
ksk ni`tkxti jk
elidal

Xáeo`a 1;
 

jk `ukstri tokcpi, y ni` klli sk pusi k` tkla jk buonoi kl sostkca da`naroi, las
o`stotunoi`ks go`a`nokras y kl ril jk lis Eidokr`is para eara`tozar la
kstadolojaj jk la kni`icãa cu`joal. Wovor jksjk jk`tri aqukl rkvukli pusi jk
ca`ogoksti la `knksojaj jk altkr`atovas y jkspkrtþ kl o`tkrïs jk Wãntir pir
ni`kntar tkn`ilieãa, sinokjaj y kni`icãa para k`tk`jkr kl nacdoi quk ya

nick`zada a prijunorsk.
a tiji topi jk Jksjky k`ti`nks,
autirks, ckjois skeuorãa o`vkstoea`ji y ni`sulta`ji
pudlonanoi`ks.
Xaralklack`tk, k` ksk cick`ti ta` ocpirta`tk jk la mostiroa rknok`tk sk
sk`tada` las dasks jk li quk skrãa la nroptikni`icãa, u`a josnoplo`a quk sureoþ
nici kvilunoþ` jk tradabis y jksarrillis a`tkroirks k`naco`ajis manoa
`ukvas silunoi`ks quk ni`bueada` kni`icãa, o`gircátona y golisigãa. K`
intudrk jk 488= sk la`zada a`þ`ocack`tk kl wmotkpapkr wmotkpapkr   jk ^atismo
@afaciti kxplona`ji Dotnio` y la tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao`.. Ksti supusi kl
`anocok`ti jk u`a ci`kja y u` sostkca jk paeis altkr`atovi a tiji li
ni`inoji masta k`ti`nks.
Xir su partk, Narlis sk gacoloarozþ ni` kl cu`ji jk las nroptici`kjas
jksjk lis o`onois jk 481:. Nici cunmis jk lis quk sk o`trijubkri` jk girca
tkcpra`a, Narlis nick`zþ a prijunor sus pripoas ci`kjas ckjoa`tk la
co`krãa jk Dotnio`, y ni` klli prigu`jozþ k` su gu`noi`acok`ti y tiji li quk
madãa tras ksa prockra nroptijovosa. K` 4817, y vok`ji las pisodolojajks quk sk
adrãa` ni` kl dlinfnmao`
dlinfnmao`,, jknojoþ jkbarli tiji para gu`jar u`a nicpañãa
irok`taja a jar sipirtk a las kcprksas y nrkar prieracas jk gircanoþ` ni` la
o`tk`noþ` jk adror kstk nacdoi a la sinokjaj k` su ni`bu`ti.
Go`alck`tk, k` 481= kl jksto`i nruzþ a Wãntir ‚quk nicpaeo`ada su
tradabi k` nareis joeotalks y jk o``ivanoþ` k` Wilfswaek`‚ ni` Narlis, al
ca`ji jk la ni`sultira tkn`ilþeona Dlinf Ocpulsk. Acdis nicpartãa` vosoþ`
sidrk la ipirtu`ojaj quk adrk la nroptikni`icãa y sus o`go`otas aplonanoi`ks,
pir li quk `i tarjþ k` sureor la ojka jk la`zar u`a pudlonanoþ` ni`bu`ta y adror
a u` pòdloni li cás acploi pisodlk kl apasoi`a`tk cu`ji jk las
nroptici`kjas. Amã `anoþ Nroptici`kjas para Juccoks.
Juccoks.

¹Xir quï Nroptici`kja

Nroptici`kjass para Juccoks9

Ni` ksta apirtanoþ` qukrkcis ayujartk a k`tk`jkr u` gk`þck`i ta`

apasoi`a`tk nici kl jk la jksnk`tralozanoþ` y la tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao`,, pkri
sidrk tiji a`ocartk a ticar u` ril antovi k` tiji klli ni` su aplonanoþ`
go`a`nokra2 las nroptici`kjas
nroptici`kjas..

Xáeo`a 17
 

Kl ni`inocok`ti ks pijkr, y nicpartorli ks kcpijkrar a las pkrsi`as a

quk aprk`ja`, a`alonk` y li utolonk` para nrkar sus pripois priykntis. Ni` kstk
lodri qukrkcis traspasartk kstk ni`inocok`ti y jartk kl ocpulsi `knksaroi
para quk nicok`nks a aprivknmar las ipirtu`ojajks quk dro`ja ksta `ukva
tkn`ilieãa y girca jk jo`kri.

A quoï` sk joroek kstk lodri

Kl lodri quk tok`ks k` tus ca`is ks kl rksultaji jk añis jk tradabi, kxpkrok`noa
k o`vkstoeanoþ` pir partk jk Narlis Nallkbi y Wãntir Ti`ni, ni`jk`sajis k`
kstas páeo`as. Tksuck jk la girca cás òtol, praecátona y annoi`adlk pisodlk
tiji li quk mkcis aprk`joji, y pir klli kstá kspknoalck`tk pk`saji para
kstujoa`tks u`ovkrsotarois, kcprk`jkjirks, jkskcplkajis, jorkntovis,
gu`noi`arois, voabkris y siñajirks. Kstá ksnroti para cajrks, pajrks,
mkrca`is k mobis. K` jkgo`otova, kstk lodri kstá joroeoji a nualquokr pkrsi`a
ni` o`tkrïs k` golisigãa, pilãtona, kni`icãa, sinoilieãa, tkn`ilieãa i knilieãa,
ya quk las dasks jk li aquã jksnroti tok`k` u` alna`nk elidal, tra`svkrsal y
cultojosnoplo`ar.
Ja oeual so tok`ks ni`inocok`tis sidrk dlinfnmao`
dlinfnmao`,, so tk la`zastk a la
nicpra jk aleu`a nroptici`kja, so nick`zastk a co`ar ni` tu irjk`ajir jk
sidrkcksa… i, pir kl ni`traroi, so jksni`inks nualquokra jk kstis ni`nkptis
y la nroptikni`icãa ks u` cu`ji `ukvi para to. @is mkcis kcpkñaji quk
Nroptici`kjas para Juccoks ska
Juccoks ska u` lodri pir y para tijis, pir y para to.

Nþci sk irea`oza kstk lodri

Kstk lodri sk kstruntura jk ck`is a cás, jk ciji quk, jksjk kl o`onoi, sk
nudrk` ni`nkptis gu`jack`talks jk la nroptikni`icãa, cok`tras quk su partk
go`al ks u`a euãa prántona quk rkniek mkrracok`tas, rknursis y catkroalks. ^k
jovojk k` nuatri partks, quk gu`noi`a` nici cþjulis o`jkpk`jok`tks, y u`
tital jk 1; napãtulis quk prigu`joza` k` las jovkrsas tkcátonas quk mkcis
so`tktozaji k` ksta idra. Zk o`votacis a quk lkas, jksnudras y rknirras sus
páeo`as k` kl irjk` quk prkgokras. ¡Zò kloeks, asã quk carna kl rotci!

Xáeo`a 15
 

Xartk 1. [`a `ukva girca jk jo`kri

@i pijkcis kcpkzar a madlar jkl jo`kri jkl guturi so` madlar a`tks jkl jo`kri
jkl pasaji y jkl prksk`tk. Kstk drkvk pkri o`tk`si rknirroji tk llkvará a
jksnudror aspkntis gu`jack`talks jk la nroptikni`icãa, nici su tkn`ilieãa
sudyank`tk, kl dlinfnmao`
dlinfnmao`,, y la ek`oalojaj jk u` costkroisi pkrsi`abk quk kstá
jktrás jk tiji klli, ^atismo @afaciti. Wkrkcis tacdoï` las dasks y kl
pitk`noal jk ksta `ukva tkn`ilieãa k o`nlusi su aplonanoþ` k` aleu`as
o`justroas a travïs jk la rkj Ktmkrkuc. ¡[` nicok`zi a li era`jk!

Xartk 4. Nþci idtk`kr tus pripoas nroptici`kjas2

¹nicpra`ji, nrka`ji i o`vortok`ji9

Madlar jk nroptici`kjas
naso colli`ks ks or (i
jk tkn`ilieãas cunmi cás josto`tas)
ealaxoas allá jkl dotnþo`.
ji`jkKs u` u`ovkrsi
naja ni`
u`a jk kllas
nuk`ta a su vkz ni` o`go`ojaj jk ci`kjas (i pla`ktas). K` ksta partk
k`tk`jkrás quï jkgo`k a u`a u itra ci`kja, nþci gu`noi`a` i quï las
jogkrk`noa, rkaloza`ji a su vkz u` rknirroji pir kl sokcprk nacdoa`tk ckrnaji
jk las nroptici`kjas, para quk skpas kvaluar la pripuksta jk valir jk naja
u`a jk kllas. O`nlusi orkcis cás allá para o`trijunor kl gk`þck`i jk la
tifk`ozanoþ` jk la kni`icãa, i nþci naja vkz cás carnas y priykntis kstá`
utoloza`ji la tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao`   para o`tkrnacdoar valir y skrvonois ni`
sus nlok`tks. [`i jk lis aspkntis cás apasoi`a`tks jk la nroptikni`icãa ks
quk nualquokr usuaroi pukjk gircar partk jk ksta y ticar u` ril antovi. K`
ksta partk sk jktalla nþci pukjks ek`krar tus pripoas ci`kjas utoloza`ji u`
kquopi o`gircátoni (prinksi ni`inoji nici co`krãaco`krãa),
), nþci ks kl dullonoisi
ckrnaji jk las nroptici`kjas para kl trajo`e trajo`e   i o`nlusi nþci apiyar
priykntis o``ivajirks ckjoa`tk josto`tis gircatis jk o`vkrsoþ`. ^krá u`
rknirroji kco`k`tkck`tk prántoni y al tkrco`ar, ¡skrás napaz jk ajquoror y
ekstoi`ar tus prockras nroptis
nroptis!!

Xartk >. Antualojaj y guturi

Xáeo`a 1=
 Xáeo`a 1=

Las nroptici`kjas girca` partk jk u`a o`justroa cuy bivk` quk nruza
pro`nopalck`tk tkn`ilieãa y kni`icãa, y ksti la mank trkck`jack`tk
jo`ácona y nacdoa`tk. K` la tkrnkra partk jkl lodri nudrocis priykntis
rklkva`tks para quk pukjas utolozar jk girca prántona tus nroptici`kjas nici
cïtiji jk paei. A su vkz, igrknkcis u`a po`nklaja sidrk nþci sk kstá`

pisonoi`a`ji josto`tis
k`tk`jkr kl o`nokrti y a lapaãsks y nirpiranoi`ks
vkz apasoi`a`tk aloirkspknti.
ksnk`aroi
ksnk`ar Ni` klli
quk `is jkpara pijrás
kl guturi.

Xartk :. Lis jknálieis

Lis jknálieis si` u` nlásoni jk la nilknnoþ` jk lodris  para Juccoks.
Juccoks. K`
kllis k`ni`trarás varois lostajis jk rknursis òtolks para tu nicprk`soþ` sidrk
la catkroa, jk ciji quk, tras la lkntura jkl lodri, pukjas skeuor ni`kntaji,
jksnudrok`ji y aprk`jok`ji sidrk nroptikni`icãa a travïs jk ckjois y
platagircas jk rkgkrk`noa.

Elisaroi
Kl ni`tk`oji jk kstk lodri adirja aspkntis jk josnoplo`as ta` acploas nici
o`gircátona, kni`icãa i tkn`ilieãa, k`trk itris, sok`ji varois jk kstis
ni`nkptis a`elonoscis i `kilieoscis. Kl elisaroi ks, so` juja, u`a sknnoþ`
gu`jack`tal y jk ni`to`ua rkgkrk`noa2 eranoas a la nicprk`soþ` jk tijis y
naja u`i jk lis tïrco`is quk aquã sk jktalla`, ¡tk ni`vkrtorás k` u` kxpkrti k`
la catkroa!

Oni`is utolozajis k` kstk lodri

Al oeual quk lis jknálieis, lis oni`is si` itri rasei narantkrãstoni jk la
nilknnoþ` para
nilknnoþ`  para Juccoks y
Juccoks y su gu`noþ` ks llacar la atk`noþ` sidrk ni`tk`ojis
kspknoalks. Lis tkxtis quk anicpaña` a lis oni`is pukjk` lkkrsk jk girca
o`jkpk`jok`tk jkl tkxti pro`nopal, ks jknor, `i kstá` kstrontack`tk u`ojis al

tkxti. Jk kstk
lis josto`tis ciji,
oni`is ni`ojk`togonar
para sili mibkar kl lodri, nlavk,
ni`tk`ojis pukjksganolota`ji
or salta`jiasãa la
travïs jk
lkntura
 Xáeo`a 1?

k` joaei`al. Kl idbktovi jk Nroptici`kjas para Juccoks ks

Juccoks ks ni`stotuor u`a
euãa li cás áeol pisodlk, y kstis si` lis oni`is quk tk ayujará` a civkrtk pir
kl lodri2

Aquã tratacis jk o`jonartk nuál ks kl ckbir naco`i a skeuor a`tk u`a

annoþ` ni`nrkta. Kl idbktovi ks ganolotartk las nisas y cistrartk nþci
adirjarãacis kstk pu`ti skeò` `ukstra kxpkrok`noa, trata`ji jk quk tk rksultk
li cás òtol pisodlk.

K` kstis pu`tis k`ni`trarás aprk`jozabks y rknick`janoi`ks a las quk

jkdks prkstar kspknoal atk`noþ`, cáxock nua`ji madlacis, k` aleu`is pu`tis,
jk o`vkrsoþ` jk napotal. Nua`ji vkas kstk oni`i, antova tu o`sto`ti arán`oji y
quk `i sk tk ksnapk ksta o`gircanoþ`.

Bu`ti a kstk oni`i vkrás ni`nkptis nlavk kxpukstis k` prigu`jojaj. K` kl

cu`ji jk las nroptici`kjas may varois tkn`onoscis gu`jack`talks, y aquã sk
kxplona` jk girca nlara y ni`nosa.

^o tk tipas ni` kstk oni`i, vkrás quk rksuck pu`tis gu`jack`talks quk
va` aparknok`ji a li larei jkl lodri y quk, pir u`a u itra razþ`, jkdks tratar
jk rknirjar para ajquoror u` ni`inocok`ti dásoni k` la catkroa.
 Xáeo`a 48

@i may ckbir girca jk olustrar u` ni`nkpti quk ckjoa`tk su aplonanoþ` a

travïs jk u` nasi i sotuanoþ` quk rkprksk`tk la ojka i o`gircanoþ` a la quk
soeuk.
 Xáeo`a 41

[`a `ukvaXartk
girca1 jk jo`kri
 Xáeo`a 44

Napãtuli 1
 Dlinfnmao`, Dotnio` y kl iroek` jk las nroptici`kjas

K@ K^ZK NAXÃZ[LI2

[` rknirroji pir la mostiroa jkl jo`kri

Kl `anocok`ti jk Dotnio`
Narantkrãstonas jk la rkj Dotnio`

Las nroptici`kjas si`, nici su `icdrk o`jona, ci`kjas k`nroptajas. Ks

jknor, u`a girca jk jo`kri nrkaji sidrk u`a klkea`tk dask tkn`ilþeona quk
apirta skeurojaj, nicijojaj k o`ckjoatkz, k`trk itris dk`kgonois
gu`jack`talks. Ks soe`ogonatovi k o`tkrksa`tk mankr u` drkvk rknirroji a travïs
jk `ukstra rklanoþ` ni` kl jo`kri jksjk sus gircas cás procotovas para llkear
a k`tk`jkr kl pu`ti k` kl quk kstacis amira y, ni` klli, ta`ti kl pitk`noal jkl
dlinfnmao` y
dlinfnmao`  y las nroptici`kjas nici su aplonanoþ` go`a`nokra.
Kstk rknirroji kxprïs pir la mostiroa jkl jo`kri `is llkvará a jksnudror la
goeura jk ^atismo @afaciti. Mank apk`as u`a jïnaja, y ni` u` skujþ`oci
quk inulta u`a ojk`tojaj tijavãa miy pir jksvklar, aleuok` la`za u`

jinuck`ti
ojka prkvoa quk sok`ta lask`trk
jk rklanoþ` dasksnlok`tks,
jk u`a tkn`ilieãa quknickrnoa`tks
o`stotunoi`ks, pi`k patas arroda tija
k o`nlusi
Eidokr`is. Ni` klli, adrk la vosoþ` jk u` cu`ji nicplktack`tk
jksnk`tralozajii quk jita jk cayir pijkr a lis noujaja`is, a las pkrsi`as.
jksnk`tralozaj
K` kstk prockr napãtuli o`onoacis kstk trkpoja`tk voabk para quk ni`iznas
las dasks jkl dlinfnmao`
dlinfnmao`,, y ni` klli, tiji li quk vok`k jkspuïs. Adrþnmatk kl
no`turþ`, ¡jkspkeacis!
¡jkspkeacis!

Kl jo`kri a li larei jk la mostiroa

 Xáeo`a 4>

¹Zk mas prkeu`taji aleu`a vkz quï ks kl jo`kri9 Xijkcis jkgo`orli nici u`a
u`ojaj jk ckjoja, u` ckjoi jk o`tkrnacdoi utolozaji pir u`a sinokjaj para kl
paei jk tiji topi jk dok`ks y skrvonois. Antualck`tk, kl jo`kri sk catkroaloza
k` la girca gãsona jk dollktks i ci`kjas, pkri ¹jksjk nuá`ji ks asã9 I li quk
ks cás o`tkrksa`tk aò`, ¹quï a`toeükjaj tok`k kl jo`kri9

jk laAu`quk
mostiroa,la su
girca jk jo`kri
ksk`noa `i ma ma oji prierksa`ji
nacdoaji. Kl jo`kri,cuy lk`tack`tk
nici girca jkakxprksar
li larei
valir, sk ca`tok`k o`tanti. _ ks quk kl ni`nkpti jk jo`kri ks ta` a`toeui
nici la novolozanoþ`. Jksjk lis prockris tkxtis k` girca jk bkrielãgoni ‚quk
o`nluyk` apu`tks ni`tadlks‚ masta lis yanocok`tis jk novolozanoi`ks
procotovas k` lis quk sk k`nuk`tra` ci`kjas i gircas cás rujock`taroas jk
anuñar valir, kl jo`kri sokcprk ma kstaji prksk`tk. A li larei jk lis òltocis
colk`ois ma kvilunoi`aji y nicplktaji aleu`as gasks i pkroijis
gu`jack`talks.

Zrukquk
Zrukquk.
jo`kri, ya. Kstk
quk ciji jk o`tkrnacdoi
`i ocplona jk kl
catkroalozar dok`ks
valir`ik`ksu`a
u`au`ojaj
girca jk
jk
ckjoja, pkri ks kl iroek` jkl ni`nkpti jk valir ci`ktaroi nici miy li
ni`inkcis. Mank colks jk añis, kl mknmi jk nacdoar u` dok` jk
prockra `knksojaj pir itri ocplonada jar valir a las nisas. Xir
kbkcpli, nacdoar u`a pokl jk isi pir trks ni`kbis soe`ogonada quk la
pokl kra cás valoisa6 ks jknor, quk, soelis cás tarjk, la pokl valjrãa cás
jo`kri.
prknoisis. La pro`nopal kvilunoþ` k` la ni`nkpnoþ` jkl valir
Cktalks prknoisis.
sk prijubi nua`ji sk pasþ jkl valir o`trã`skni jk las nisas ‚ks jknor,
quk «sorvk` para alei¶, nici u`a pokl para adroearsk‚ al valir
adstranti, nici kl itireaji a u` idbkti, pir kbkcpli, u`a ni`nma
caro`a. K`trk las prockras gircas jk jo`kri k`ni`tracis naranilas,
plucas, ajir`is i o`nlusi la sal. Ni` kl tokcpi, lis cktalks prknoisis,
pro`nopalck`tk la plata, kl iri y kl nidrk, sk gukri` ocpi`ok`ji jk
girca elidal.
Au`quk maya madoji cunmas gircas procotovas jk jo`kri k` varoas
novolozanoi`ks jkl pla`kta ‚ya ska ckjoa`tk pokjras i cktalks
prknoisis‚, tijas nucplk` u`as narantkrãstonas nicu`ks2 si` gánolks
jk tra`spirtar, rksostk`tks, sk pukjk` grannoi`ar, si` jogãnolks jk
idtk`kr y, pir sus nualojajks kstïtonas, las rkni`ink` k` josto`tas
nulturas.
 Xáeo`a 4:

Ci`kja. Ni` la prierksova ocpla`tanoþ` jkl usi jkl iri y la plata

Ci`kja.
nici o`tkrnacdoi jk valir k` Ckjoi Irok`tk, Nmo`a y la O`joa, manoa
kl añi 788 a. N. sk nick`zari` a anuñar las prockras ci`kjas nici
u`ojaj ni` u` pksi gobi y u` valir ni`nrkti. Jk kstk ciji, sk
ni`soeuoþ gobar u` kstá`jar, eara`tozar la na`tojaj jk catkroal quk
ni`tk`ãa naja ci`kja y rkgirzar kl pijkr jk la o`stotunoþ` quk avalada
la kcosoþ` jk ksa jovosa.
^oelis cás tarjk, nick`zari` a utolozarsk alkanoi`ks jk josto`tis
cktalks para anuñar ci`kjas, ni` li quk naja u`a jk kstas ya `i
kstada rkspaljaja pir kl valir jk la ci`kja k` sã. Xir kbkcpli, kl
cktal ni` kl quk kstá mknma u`a ci`kja jk u` kuri miy valk cunmi
ck`is jk u` kuri, pkri nici sinokjaj lk rkni`inkcis kl valir pirquk
kstá rkspaljaji pir kl Da`ni Nk`tral Kuripki. Guk u` mknmi
trkck`jack`tk soe`ogonatovi, ya quk traspasada kl valir jkl jo`kri jk
su girca gãsona al irea`osci i paãs quk li anrkjotada. Ksti joi pok a
gircas jk jo`kri guturas, nici lis dollktks, y guk kl iroek` jkl sostkca
gojunoaroi
ni`inkcisi,miy.
jonmi jk itri ciji, kl sostkca ci`ktaroi nici li

da`naroi. Ni` la cajurkz jkl sostkca ci`ktaroi, y nici

Jo`kri da`naroi.
nicplkck`ti al jo`kri gãsoni, manoa kl soeli ]W sureoþ k` kl `irtk jk
Otaloa u`a ojka2 la ipirtu`ojaj jk nustijoar kl jo`kri k` k`tojajks a las
quk sk k`trkearãa la ni`goa`za para euarjar kl jo`kri, a nacdoi jk u`
jinuck`ti quk anrkjotask quk ksk nlok`tk tk`ãa kgkntovack`tk la
na`tojaj jkpisotaja. Zijis ksis apu`tks y dala`nks jk lis nlok`tks
qukjada` rkeostrajis k` las nuk`tas jk las o`stotunoi`ks, ganolota`ji asã
la nustijoa jk jo`kri, kl nrïjoti, kl nickrnoi y kl traspasi jk era`jks
sucas. Kra kl iroek` jkl sostkca da`naroi nici miy li ni`inkcis.
K` u`a prockra ktapa, kl nlok`tk tk`ãa quk paear a la o`stotunoþ`
go`a`nokra pir la nustijoa jkl jo`kri. Cás ajkla`tk, pasþ a skr kl da`ni
kl quk paeada u` o`tkrïs cã`oci a sus nlok`tks a nacdoi jk utolozar kl
jo`kri jk kstis para ni`nkjkr nrïjoti a `ukvis nlok`tks. Ksti ks li quk
sk ni`ink nici nikgonok`tk jk naba, y kl `i madkrli rkspktaji skrãa u`a
jk las razi`ks tras la nrosos kni`þcona jksk`najk`aja
jksk`najk`aja k` 488=.

Kl «nikgonok`tk jk naba¶ ks la pirnoþ` jk jkpþsotis quk u` da`ni jkdk

ca`tk`kr o`tantis k` sus pripoas arnas rkspknti al pirnk`tabk jk jo`kri
 Xáeo`a 4;

quk pukjk utolozar para ni`nkjkr prïstacis k o`vkrsoi`ks a sus

nlok`tks.

klkntrþ`oni. ¹Madãas pk`saji aleu`a vkz k` quk la cayirãa jkl

Jo`kri klkntrþ`oni.
jo`kri quk miy utolozacis i kl quk tò tok`ks amirraji `i kxostk k`
rkalojaj9 ^i` apu`tks ni`tadlks rkni`inojis pir o`stotunoi`ks
go`a`nokras quk anrkjota` quk ksk jo`kri ks tuyi, pkri ks jo`kri quk
`u`na skrá catkroalozaji k` girca jk ci`kjas i dollktks. Jk mknmi, sk
kstoca quk ck`is jkl ; % jkl jo`kri ks kgkntovi. Kl rksti rkspi`jk a
tiji kl jo`kri `i ocprksi quk gluyk ckjoa`tk apu`tks, paeis y
tra`sgkrk`noas klkntrþ`onas. La tkn`ilieãa priponoþ ksta era` kvilunoþ`
k` la ni`nkpnoþ` jkl jo`kri, quk tacdoï` sk catkroaloza k` kl ni`inoji
nici plaston
nici  plaston ci`ky,
ci`ky, quk mank rkgkrk`noa a kstk jo`kri klkntrþ`oni k`
girca jk tarbkta jk nrïjoti. Kl jo`kri klkntrþ`oni `anoþ k` 1?:? jk la
ca`i jk Jo`krs Nlud nici u`a girca jk nmkquk para quk sus nlok`tks
pujokra` nk`ar a nrïjoti k` nokrtis kstadlknocok`tis. Zras klli,
`ankrãa` Wosa
Wosa,,  Ackrona` Kxprkss 
Kxprkss  y kl rksti jk carnas quk miy
ni`inkcis. ^u aparonoþ` ganolotarãa lis paeis y jkcinratozarãa la
nicpra a nrïjoti.
Zras ksti, la kvilunoþ` a la quk apark`tkck`tk apu`tacis ks a u`a
nasmlkss sinokty.
sinokty. Ks jknor, `is joroeocis a u`a sinokjaj so` jo`kri k`
kgkntovi ji`jk nualquokr o`tkrnacdoi jk valir ci`ktaroi k`trk jis
partks qukjará rkeostraji joeotalck`tk. Ksta tra`sonoþ`, ¹skrá manoa u`a
jovosa joeotal kcotoja pir Eidokr`is nk`tralks9 ¹Zicará` las
nroptici`kjas kl rklkvi al jo`kri ocprksi9 Kstá pir vkr, pkri may
cunmis priykntis tradaba`ji k` klli.

K` lis òltocis añis sk ma` prijunoji itras o``ivanoi`ks rklkva`tks jk`tri

jkl sostkca go`a`nokri, nici las platagircas jk paei `atovack`tk joeotalks,
sok`ji XayXal la cás ni`inoja, i la rknok`tk kgkrvksnk`noa jkl skntir go`tknm
go`tknm,,
quk kstá rkjkgo`ok`ji la rklanoþ` k`trk o`stotunoi`ks go`a`nokras y usuarois.
Xksk a kstis pu`tis, a li larei jk la mostiroa `i ma nacdoaji la `knksojaj jk
u`a u`ojaj jk nacdoi rkni`inoja para o`tkrnacdoarla pir las nisas a las quk
lk jacis valir, alei quk mkcis mknmi ckjoa`tk kl jo`kri. ^ã ma nacdoaji su
girca, las o`stotunoi`ks quk li kcotk`, lis irea`oscis quk li rkeula` y lis
sostkcas para tra`sgkrorli. Xrknosack`tk ksti llkva a pla`tkarsk jk `ukvi u`a
skrok jk prkeu`tas2 ¹quï rkspalja kl valir jkl jo`kri antual, k` girca jk jþlar,
kuri u itra jovosa9 ¹Nuál ks la gu`noþ` jk las o`stotunoi`ks quk rkeula` la
kcosoþ` jk jo`kri9 ¹Quï papkl bukea` las k`tojajks go`a`nokras quk ekstoi`a`
kl jo`kri jk lis noujaja`is9
 Xáeo`a 47

KL XAZTÞ@ ITI, KL JÞLAT _ KL

^O^ZKCA GOJ[NOATOI
Kl patrþ` iri guk u` sostkca ci`ktaroi pipular jura`tk kl soeli ]O] k` kl quk lis
dollktks sk pijãa` nacdoar pir iri y, a su vkz, kl iri pir dollktks, sokcprk a u` topi jk
nacdoi gobi. Kl sostkca jksaparknoþ al anadar la Xrockra Eukrra Cu`joal, nua`ji varoas
kni`icãas cu`joalks `knksotari` ocprocor cás jo`kri gojunoaroi, manok`ji o`sistk`odlk kl
rkspalji jk tiji ksk jo`kri k` iri. K` lis anukrjis jk Drktti` Uiijs jk 1?:: sk gobþ kl
jþlar kstajiu`ojk`sk nici jovosa para rkspaljar kl patrþ` iri, quk pijãa skeuor
rkspalja`ji su valir ni` rkskrvas jk iri pripoas. Ajkcás, sk jknojorãa la nrkanoþ` jkl
Da`ni Cu`joal y kl Gi`ji Ci`ktaroi O`tkr`anoi`al. K` 1?51 sk qukdrþ go`alck`tk ksk
anukrji, pkri sk ca`tuvi kl jþlar nici jovosa o`tkr`anoi`al jk rkgkrk`noa y pro`nopal
ci`kja gojunoaroa i goat , a la nual, au` so` ni`tar ni` valir o`trã`skni, sk lk itirea u` valir
lkeal pripoi, `i kl valir quk miy lk jacis al jþlar y al jo`kri.

Kl iroek` jk Dotnio`… ¹K` u`a a`toeua novolozanoþ` pkrjoja k`

kl Xanãgoni9
Kl dlinfnmao`
dlinfnmao` sk
 sk prksk`ta miy nici u`a era` o``ivanoþ` quk, eranoas a u`a
drolla`tk tkn`ilieãa, rksuklvk la girca jk o`tkrnacdoar valir. ^o` kcdarei,
skeò` apu`ta` varois mostiroajirks k o`vkstoeajirks, parknk quk tok`k u`a
nuroisa ni`kxoþ` ni` u`a a`nkstral girca ci`ktaroa llacaja Tao, u`as
pokjras eoea`tks k` girca jk dallk`a utolozajas mank nk`tk`arks jk añis k` la
joco`uta osla jk _ap, k` la Conri`ksoa. La cayirãa jk kllas ¡pksada`
ti`klajas! Aquklla pokjra privk`ãa jk itra osla quk kstada a nk`tk`arks jk
folþcktris, jita`ji a las pokjras jk cás valir.
Ksa nualojaj jk «era`jks pokjras¶ ks li quk las rklanoi`a ni` Dotnio`.
Acdas gircas jk ci`kja rkprksk`ta` u` sostkca jk ni`tadolojaj pòdloni quk
apirta tra`spark`noa sidrk las tra`sannoi`ks y pkrcotk vkr quoï` k`vãa y
rknodk kl jo`kri, asã nici la skeurojaj jk quk si` o`acivodlks. Ajkcás, tiji
klli sk rkaloza so` `knksojaj jk quk maya u` o`tkrckjoaroi i k`tojaj da`naroa
quk eara`tonk ksk traspasi jk jo`kri. Las pokjras sk o`tkrnacdoada` pir alei
jk valir, y, k`trk tijis lis madota`tks, sk tra`scotãa jk girca iral quoï` kra kl
`ukvi pripoktaroi jk jonma pokjra, manoï`jisk asã nipoas jk ksk rkeostri
ni`tadlk pòdloni k o`cutadlk.

Nroptieragãa y jo`kri joeotal

 Xáeo`a 45

A`tks jk k`trar k` la costkroisa goeura jk aleuok` ni`inoji nici ^atismo

@afaciti y la nrkanoþ` jkl dlinfnmao`
dlinfnmao`,, may quk madlar jkl jo`kri joeotal y su
rklanoþ` ni` la nroptieragãa nici prknkjk`tk jk las nroptici`kjas.
Xir u` laji, ks `knksaroi nudror la goeura y kl tradabi jk Javoj Nmauc,
ni`sojkraji kl pajrk jk la nroptieragãa y kl o`vk`tir jkl jo`kri joeotal. Kstk

nroptþeragi, catkcátoni,
1?;;, sk jintirþ o`gircátoni
k` O`gircátona y tkþroni kstajiu`ojk`sk,
y Ajco`ostranoþ` jk Kcprksas`anoji
pir k`
la
[`ovkrsojaj jk Dkrfklky, Nalogir`oa, y irea`ozþ las prockras ni`gkrk`noas
cu`joalks sidrk nroptieragãa, ni`inojas nici NT_XZI. K` kllas, prksk`tarãa
tradabis ocprksno`jodlks, nici su artãnuli jk 1?=1 «Nirrki klkntrþ`oni jk
rastri inulti, jorknnoi`ks jk rkerksi y skujþ`ocis joeotalks¶, quk sk`tþ las
dasks jkl a`i`ocati jk nicu`onanoi`ks k`trk usuarois, i «^ostkcas
o`gircátonis kstadlknojis, ca`tk`ojis y ni`goadlks pir erupis cutuack`tk
sispknmisis¶, kl prockr prknkjk`tk ni`inoji jk varois jk lis pro`nopois jkl
dlinfnmao`.. Ksti pkrcotorãa ava`zar ni` la nrkanoþ` jk u` sostkca jk paeis
dlinfnmao`
joeotalks quk, k`trk itras o``ivanoi`ks, o`nluorãa la ojka jk gorca nokea.

La gorca nokea ks
nokea ks u` pritinili jk gorca joeotal quk pkrcotk a u` usuaroi
rknodor u` ck`sabk gorcaji pir itra k`tojaj so` quk ksta pukja vkr kl
ni`tk`oji jkl ck`sabk. Kstk sostkca tacdoï` pkrcotk kvotar kl jidlk easti, ks
jknor, quk u`a girca jk jo`kri joeotal pukja utolozarsk graujulk`tack`tk k`
jis inasoi`ks. ^o `i kxostokra kstk cïtiji, so miy sili tuvokras 188 kuris k`
tu nuk`ta, pijrãas k`voar u`a tra`sgkrk`noa jk 188 kuris a u` acoei… y, a`tks
quk sk ni`gorcara la rknkpnoþ` jkl jo`kri, ¡nicprartk u`as zapatollas pir
valir jk 188 kuris!
Añis cás tarjk, k` 1??8, Javoj nrkarãa la kcprksa jk paeis klkntrþ`onis
JoeoNasm, quk o`nluãa la aplonanoþ` jk sus tradabis k o`vkstoeanoi`ks prkvoas,
lis nualks sk catkroalozarãa` k` la silunoþ` kNasm. K` 1??:, y tras madkr
cajuraji kl priyknti, k` la prockra ni`gkrk`noa Uirlj Uojk Ukd jkcistrþ
quk kl sostkca jk paeis quk madãa jksarrillaji pkrcotãa tra`sannoi`ks jk
jo`kri k`trk irjk`ajirks k` rkj jk girca auticatozaja. Kra, so` juja, u`i jk
lis era`jks prknkjk`tks jk las nroptici`kjas nici miy las ni`inkcis.
Javoj Nmauc ni`to`òa jksarrilla`ji drolla`tks priykntis dasajis k`

dlinfnmao`
dlinfnmao` 
a`eular jk  su
quk, a`tk tiji,
nirrok`tk tok`k` la
ojkilþeona, kl provanojaj
nypmkrpu`f jkl o`jovojui
. Ksti nicini`
li rklanoi`a pokjra
itra
 Xáeo`a 4=

jk las goeuras quk prknkjokri` a ^atismo @afaciti y quk rksulta`

gu`jack`talks para k`tk`jkr Dotnio`2 Zocitmy Cay.
Zycitmy N. Cay, kstajiu`ojk`sk `anoji k` 1?;1, guk itri drolla`tk
o`ek`okri o`gircátoni, pk`sajir, ksnrotir k ojkþliei, ni`inoji antovosta jkl
civocok`ti nypmkrpu`f   y nrkajir jkl nroptia`arquosci nici nirrok`tk

gu`jack`tal
llkvþ prknkjk`tk
a tradabar k` O`tklal jura`tk
dlinfnmao`.
dlinfnmao` . ^uu`a
naso prockra kxpkrok`noa
jïnaja, prigksoi`al
ji`jk apirtþ li
era`jks
jksnudrocok`tis para kl auck`ti jk la kgonok`noa jk lis nornuotis klkntrþ`onis
quk prijunãa kl eoea`tk `irtkackrona`i. Xkri ticþ su papkl pritaei`osta k`
1?==, al pudlonar «Kl ca`ogoksti nroptia`arquosta¶, ni`sojkraji u` jinuck`ti
gu`jack`tal k` catkroa jk nroptieragãa y provanojaj. K` ïl, jkgok`jk kl
jkrknmi al a`i`ocati y pi`k k` tkla jk buonoi kl papkl rkeulajir jk Eidokr`is
k o`stotunoi`ks jk tiji kl cu`ji. Jura`tk lis añis soeuok`tks Zoc skeuorãa
la`za`ji pudlonanoi`ks jk votal ocpirta`noa para k`tk`jkr kl `anocok`ti y la
cajurkz jkl pk`sacok`ti nrypti
nrypti,, ji`jk o`nluãa ojkas nici la `knksojaj jk
sostkcas nroptierágonis, nicu`ojajks y rkjks vortualks, i nicu`onanoi`ks
a`þ`ocas, k`trk itris.

Kl nroptia`arquosci  ks u`a nirrok`tk quk jkgok`jk la a`arquãa a travïs

nroptia`arquosci ks
jk la tkn`ilieãa o`gircátona. Lis nroptia`arquostas kcplka` sigtwark
nroptierágoni para eara`tozar la ni`gojk`noalojaj y skeurojaj al k`voar y
rknodor o`gircanoþ` a travïs jk rkjks o`gircátonas, k` u` ksgukrzi pir
pritkekr la provanojaj, la lodkrtaj jk kxprksoþ` y la lodkrtaj kni`þcona.
Ckjoa`tk kl usi jk kstk sigtwark
sigtwark dasaji
 dasaji k` nicu`onanoþ` k`trk parks ( pkkr-
( pkkr-
ti-pkkr), la asinoanoþ` k`trk la ojk`tojaj jk u` jktkrco`aji usuaroi u
ti-pkkr),
irea`ozanoþ` y kl skujþ`oci quk utoloza ks jogãnol jk trazar, a ck`is quk kl
usuaroi rkvklk ksa asinoanoþ`. Ks jogãnol jknor quï lkyks jkl paãs skrá`
oe`irajas, ya quk o`nlusi sk jksni`ink la udonanoþ` jkl partonopa`tk. ^o`
kcdarei, k` tkirãa, lis partonopa`tks pukjk` nrkar vilu`taroack`tk `ukvas
lkyks utoloza`ji ni`tratis o`tkloek`tks i, so kl usuaroi ks u` skujþ`oci,
jkpk`jkr jk la rkputanoþ` k` lã`ka.
Xir li quk mas oji lkyk`ji k` kstas òltocas lã`kas, tk madrás jaji nuk`ta
jk quk la tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao`,, Dotnio` y tiji li quk vok`k jktrás, ks kl

nrunk jk u`a nirrok`tk

ocprksno`jodlks tkn`ilþeona
para k`tk`jkr y jk itra ojkilþeona. Las jis si` polarks
la nroptikni`icãa.
 Xáeo`a 4?

Kl iroek` jk Dotnio`2 ^atismo @afaciti

Zrko`ta y u`i jk intudrk jk 488=2 gorcaji ni` kl `icdrk jk ^atismo
@afaciti, k` u`a losta jk nirrki jk nroptieragãa sk pudlona u` jinuck`ti
llacaji «Dotnio`2 A Xkkr-ti-Xkkr Klkntri`on Nasm ^ystkc¶. Kl ricpkjir
jinuck`ti `i sk locotada a jksnrodor la nrkanoþ` jk u`a nroptici`kja, kl
dotnþo`, so`i quk tacdoï` jktallada la tkn`ilieãa k` la quk sk oda a apiyar
para ipkrar y u` pritinili ni` u`a pilãtona para rkeular la nrkanoþ` y
jostrodunoþ` jk ksa ci`kja. Ks jknor, prántonack`tk kl jinuck`ti kstada
joskña`ji u`a pilãtona ci`ktaroa pripoa.

Las rkjks  pkkr-ti-pkkr  i

  i X4X si` rkjks jk irjk`ajirks ni`kntajis k`trk
parks, rkjks
ni`tk`oji jksnk`tralozajas
a travïs jk o`tkr`kt ji`jk lis usuarois
so` la `knksojaj pukjk`
jk u` o`tkrnacdoar jatis y
o`tkrckjoaroi.
K` k`kri jk 488?, apk`as jis cksks jkspuïs jk pudlonar kl prockr
jinuck`ti, @afaciti sudoþ la prockra vkrsoþ` jkl sigtwark
sigtwark jk
 jk Dotnio`. Jãas
cás tarjk, Mal Go``ky, prockr usuaroi jk la rkj ni` ojk`tojaj ni`inoja ‚y
u`a jk las pkrsi`as cás kstrknmack`tk rklanoi`ajas ni` ^atismo @afaciti
 ‚, rknodoþ jokz dotnio`ks, ni`gorca`ji asã la prockra tra`sannoþ` jk dotnio`ks
jk la mostiroa. K` `ivokcdrk jk ksk cosci añi, @afaciti pudlonþ u`
ck`sabk k` kl giri Dotnio`talf, ji`jk jada adokrtack`tk la dok`vk`oja a
`ukvis usuarois, adrok`ji ni` klli kl priyknti a la nicu`ojaj cu`joal.
Jksjk k`ti`nks, la rkj guk nrknok`ji erajualck`tk y sk gukri` aerkea`ji cás
usuarois a la platagirca ckjoa`tk la jksnarea jkl sigtwark
sigtwark.. Ksti pkrcotoþ la
aparonoþ` jk `ukvis `ijis para euarjar nipoas jkl rkeostri jk tra`sannoi`ks.
Asocosci, privinþ quk sk pipularozara kl tradabi jk co`krãa `knksaroi para
valojar tra`sannoi`ks y ek`krar `ukvas ci`kjas,
ci`kjas, naso jk ooeual
eual ca`kra quk ni`
la co`krãa trajonoi`al, k` la quk sk kxtrak` cktalks prknoisis. Cás ajkla`tk
jktallarkcis kstis ni`nkptis.

Kl nþjoei adokrti 
adokrti  u ipk` siurnk 
siurnk  ks u` ni`nkpti quk sk rkgokrk a u`a
girca jk jostroduor ni`tk`oji joeotal, nici u` prieraca o`gircátoni, k` kl
 Xáeo`a >8

quk sk pkrcotk a lis usuarois jospi`kr k o`nlusi cijogonar jonmi ni`tk`oji

lodrkck`tk. Zras ksta girca jk ipkrar sk ksni`jk u`a vkrjajkra nultura pir
nicpartor y ni`struor priykntis jk ca`kra niladiratova, sok`ji Dotnio` u`
duk` kbkcpli jk klli.
Zras u`is cksks apiya`ji la prierksova ajipnoþ` jk Dotnio`, a go`alks jk

4818 ^atismo
sigtwark 
sigtwark @afaciti
  jk Dotnio`. pudlonþ aprivknmþ
Ajkcás, u`a antualozanoþ` ni` la òltoca
para rknalnar quk suvkrsoþ` jkl
ojk`tojaj
pkrca`knkrãa k` kl a`i`ocati, rkagorca`ji kl valir jk su tradabi nici u`
priyknti jk nþjoei adokrti jksarrillaji pir la nicu`ojaj y jk lodrk usi para
kl cu`ji k`tkri. Jksjk k`ti`nks, qukjará pir rksilvkr kl costkroi jk quoï` i
quoï`ks sk ksni`jk` tras kl `icdrk jk ^atismo @afaciti.

La ojk`tojaj jk ^atismo @afaciti ks, so` juja, u`i jk lis era`jks

costkrois jk `ukstri tokcpi, la prkeu`ta jkl collþ` jk jþlarks, jk kuris i jk
dotnio`ks… K` la òltoca jïnaja sk ma` darabaji varois `icdrks, nici Uko
Jao, nrkajir jkl d-ci`ky y jk la lodrkrãa Nypti++6 @onf ^zadi, quk
jksarrillþ kl ni`nkpti jk Dot Eilj6 Ajac Danf, nroptþeragi quk jksarrillþ
Masmnasm6 Nraoe Uroemt, o`gircátoni australoa`i quk sk autiprinlacþ
o`vk`tir jk Dotnio`6 i kl pripoi Mal Go``ky, prockr usuaroi jk la rkj Dotnio`.
Au`quk cunmis ckjois k o`vkstoeajirks ma` trataji jk jksvklar su ojk`tojaj,
`u`na sk ma llkeaji a u`a ni`nlusoþ`. Xarknk quk skeuorá sok`ji u`a jk las
era`jks o`nþe`otas jk la muca`ojaj.

Lis klkck`tis gu`jack`talks jk la rkj Dotnio`

Zras ni`inkr kl iroek` jk ksta tkn`ilieãa, ks ocpirta`tk jkstanar lis polarks
dásonis sidrk lis quk sk gu`jack`ta ksta rkj elidal quk ni`stotuyk Dotnio`.
Jk mknmi, sidrk kllis tacdoï` sk sustk`ta` kl rksti jk nroptici`kjas y
dlinfnmao`s.. Au`quk k` kl prþxoci napãtuli k`trarkcis k` cás jktallk y
dlinfnmao`s
pi`jrkcis kbkcplis, aquã va u`a prockra kxplonanoþ` jk klkck`tis
gu`jack`talks, nici lis `ijis, lis co`kris y kl ni`sk`si. K` u` prockr
cick`ti, la kxplonanoþ` jk kstis ni`nkptis pukjk parknkr alei nicplkba,
pkri, nua`ji lis jico`ks, pijrás jknor quk mas kvilunoi`aji jk juccy
juccy   a
naso kxpkrti, asã quk ¡a pir klli!
 Xáeo`a >1

K` kl elisaroi quk k`ni`trarás al go`al jkl lodri jospi`ks jk las

jksnropnoi`ks
alei nicplkba jk
paratijis lis ni`nkptis
to, ava`za nlavk.
al soeuok`tk ^o tk parknk
napãtuli quk kstaasknnoþ`
y ya vilvkrás ks
ksta partk
tïn`ona nua`ji li ni`sojkrks ipirtu`i. Zk rknirjacis quk ksta euãa kstá
ksnrota para quk la lkas y rklkas nici tk rksultk cás òtol.

Lis `ijis
K` prockr luear, ks gu`jack`tal quk nicprk`jas la ksk`noa jk Dotnio` nici
u`a rkj cu`joal jksnk`tralozaja y jostroduoja k` irjk`ajirks quk tradaba`
X4X ( pkkr-ti-pkkr
 pkkr-ti-pkkr). Ks jknor, tijis lis cokcdris jk la rkj sk nicu`ona` k`trk
kllis so` quk `o`eu`i nk`tralonk la nicu`onanoþ`. Naja u`i jk kstis kquopis
o`gircátonis ks u` `iji, y sk kstoca quk miy k` jãa may cás jk 18 888 `ijis
jk Dotnio` rkpartojis pir kl cu`ji. Ajkcás, tijis sk k`nuk`tra` ni`kntajis
k`trk sã girca`ji u`a sþloja rkj k` la quk naja u`i euarja u`a nipoa parnoal
i nicplkta jkl mostiroal jk tra`sannoi`ks. ^o ks u` `iji nicplkti, kl
irjk`ajir alcank`a kl rkeostri ã`tkeri ni` la prockra tra`sannoþ` jk mank
cás jk u`a jïnaja. A o`onois jk 4848, kl pksi jk kstk rkeostri jk
tra`sannoi`ks ks jk u`is 478 eoeas jk o`gircanoþ`.
 Xáeo`a >4

GOE[TA 1-12 Zacañi jkl dlinfnmao`

dlinfnmao` jk
 jk Dotnio` k` su prockra jïnaja, jk 4818 a 481?, pir
nuatrockstrks (k` ckeadytks).

Itri pu`ti ocpirta`tk para kxplonar pir quï la rkj Dotnio` ks u`a rkj X4X
y jksnk`tralozaja ks quk, nici tijis lis irjk`ajirks jk la rkj kstá`
ni`kntajis k`trk sã, `ajok pukjk ticar kl ni`tril jk la ipkratova. Ajkcás, sk
trata jk u`a rkj rksostk`tk a la nk`sura pir partk jk nualquokr Eidokr`i i
k`tojaj, li nual ks itra jk las girtalkzas procirjoalks jk Dotnio`. Asocosci,
kstk narántkr partonopatovi soe`ogona quk nualquokr usuaroi pukjk ni`vkrtorsk k`
u` `iji, ya quk Dotnio` ks u`a rkj adokrta y su sigtwark
sigtwark ks
 ks jk nþjoei adokrti
y eratuoti. Zò cosci pukjks jksnareartk kl sigtwark
sigtwark   jk Dotnio`, gircar u`
`iji y rkspaljar la rkj jksnk`tralozaja cás era`jk jkl cu`ji.

Kl lodri ni`tadlk2 JLZ

Naja `iji nuk`ta ni` alei socolar a u` lodri cayir quk mank la gu`noþ` jk u`

era` rkeostri
ca`kra jk ni`tadolojaj,
o`cutadlk. kl nual
Ks alei socolar alcank`ajknaja
al rkeostri ipkranoþ`
u` da`ni, kbknutaja
ji`jk jk
la k`tojaj
 Xáeo`a >>

alcank`a la ni`tadolojaj jk las ipkranoi`ks y dala`nks jk tijis sus nlok`tks.

K` kstk nasi, kl lodri cayir `i ks ò`oni, so`i quk may u`a rïplona kxanta jk
kstk pir naja `iji nicplkti kxostk`tk. Jk amã sk jkrova` las soelas JLZ
( Jostrodutkj
 Jostrodutkj Lkjekr Zknm`iliey),
Zknm`iliey), utolozajas para jkgo`or kstis lodris jk
ni`tadolojaj jostroduoja.
Kstkera`jks
jk lis ckna`osci ni`stotuyk
pridlkcas a lisu`a
qukvk`taba jk suca
sk k`grk`ta kl ocpirta`noa, ya quk para
sostkca go`a`nokri u`i
askeurarsk jk quk las nisas gu`noi`a` jk ca`kra nirrknta ks la eara`tãa jk
quk u` cosci jo`kri `i ska usaji jis vknks. Ksta ks u`a jk las razi`ks jk la
jkcira k` las tra`sgkrk`noas da`naroas o`tkr`anoi`alks topi ^UOGZ, ya quk
jkdk` kcplkarsk ckna`oscis jk skeurojaj para rkvosar quk kl kcosir `i eastk
kl jo`kri jk u`a tra`sgkrk`noa u`a vkz kcotoja a`tks jk quk kl ocpirtk llkeuk a
la partk rknkptira y klla pukja eastarli.
Xir li quk rkspknta a Dotnio`, kl lodri cayir `i pukjk cijogonarsk jk
girca autþ`ica, ya quk sk k`nuk`tra rkplonaji k` tijis lis `ijis. Zijis lis
`ijis jkdk` kstar jk anukrji a`tk u` mknmi, u`a «vkrjaj¶, y u`i `i pukjk
nacdoar ksa «vkrjaj¶ so` quk lis itris tacdoï` li maea`. Jk ksta girca, sk
kvota kl pridlkca jkl jidlk easti y la pisodolojaj jk u`a ca`opulanoþ` jk la
rkj.

Kl ni`sk`si
La nlavk jk ksta tkn`ilieãa ks kl ni`sk`si, kl o`struck`ti quk pkrcotk
askeurar quk la o`gircanoþ` ks váloja y vkrjajkra. Lis `ijis tok`k` quk
pantar k`trk kllis sidrk quoï` valojará u`a tra`sannoþ` para añajorla al dliquk.
[`a vkz tijis
nirrknta, sk pi`k` jk anukrji,
lis `ijis jk la rkjsknuk`ta`
erada ni`
la tra`sannoþ`
u`a nipoa jky ksa
sk valoja nici
o`gircanoþ`.
Kl ckna`osci para mankrli jk u`a girca jksnk`tralozaja rajona k` quk, al `i
madkr u`a k`tojaj nk`tral quk jknoja nuál ks kl dliquk váloji quk tijis
añajk`, sk jkdk rkalozar ckjoa`tk cïtijis nroptierágonis, lis nualks pkrcotk`
quk sk llkeuk jk girca rkpartoja a kstk ni`sk`si ni` rkspknti a nþci añajor
itri dliquk.
K` kl prþxoci napãtuli jktallarkcis lis josto`tis topis jk ni`sk`si nici
partk gu`jack`tal jkl dlinfnmao`
dlinfnmao`,, para, a su vkz, jogkrk`noar lis josto`tis
priykntis skeò` la girca jk valojar las tra`sannoi`ks.

Lis co`kris
 Xáeo`a >:

Go`alck`tk, ks cick`ti jk vkr quï ril jkskcpkña` lis partonopa`tks, lis

co`kris, y jar`is nuk`ta jk la ocpirta`tk antovojaj jk co`aji quk
jkskcpkña`. K`tracis, k`ti`nks, k` kl skeu`ji jk lis polarks dásonis jk la
nroptikni`icãa.

Lis co`kris  si` u` erupi jk irjk`ajirks quk girca` partk jk lis `ijis
co`kris si`
y quk valoja` las tra`sannoi`ks jk la rkj a nacdoi jk u`a rknicpk`sa. Kl
`icdrk sk rkcotk jk girca socdþlona a lis a`toeuis dusnajirks jk iri quk
adrãa` co`as o`na`sadlkck`tk dusna`ji u` golþ` para k`roquknkrsk. Lis
co`kris jkskcpkña` u`a antovojaj cuy ocpirta`tk para kl nirrknti
gu`noi`acok`ti jkl sostkca, sok`ji o`nk`tovajis ni` su «iri joeotal¶, lis
dotnio`s.
Kl prinkjocok`ti ks kl soeuok`tk2 naja pktonoþ` jk tra`sannoþ` sk aerkea a
u` dliquk y, u`a vkz ni`sultaji kl rkeostri ni`tadlk jospi`odlk k` lis
josto`tis `ijis, sk rkvosa so la o`gircanoþ` ks nirrknta. K` ksk cick`ti, lis
co`kris nicpotk` pir jksnograr kl ni`tk`oji jk la o`gircanoþ`, valojar las
tra`sannoi`ks y k`nroptar jk `ukvi kl rksultaji, quk sk aerkeará al lodri jk
ni`tadolojaj. Nua`ji aleu`i jk lis co`kris rksuklvk kl pridlkca y sk llkea al
ni`sk`si, la o`gircanoþ` jk las tra`sannoi`ks sk rkeostra k` kl `ukvi dliquk,
sk añajk a la najk`a jk dliquks y kl rksti jk lis `ijis li rkplona`, euarja`ji
asã u`a nipoa jk girca o`altkradlk, so` quk pukja skr cijogonaja. Lis dliquks
jk Dotnio` sk co`a` aprixocajack`tk naja jokz co`utis, y kl co`kri quk
rksuklvk kl pridlkca y sklla kl dliquk rknodk u`a rknicpk`sa pir kl tradabi
rksuklti.

¹K` quï sk jogkrk`noa` u` `iji jk u` co`kri9 [` `iji sili tok`k

o`gircanoþ` jkl mostþroni jkl rkeostri ni`tadlk, cok`tras quk kl co`kri
ni`sulta a lis `ijis para valojar tra`sannoi`ks, nkrrar u` dliquk y sudor ksk
`ukvi dliquk a dlinfnmao`
dlinfnmao`.. Nua`ji kl co`kri nokrra kl dliquk, antualoza kl
rkeostri ni`tadlk, nuyi apu`tk sk nipoa k` tijis lis `ijis. Xir ksk tradabi, kl

co`kri sk llkva
o`gircanoþ`6 dotnio`ks
kl co`kri jk para
«tradaba¶ `ukva nrkanoþ`.
valojar Kl `iji sili alcank`a
tra`sannoi`ks.
 Xáeo`a >;

Kl sostkca jk rknicpk`sas
Nicpktor pir jksnograr kl pridlkca nroptierágoni ks u`a ojka o`tkrksa`tk, ya
quk `is mank nukstoi`ar`is li soeuok`tk2 ¹pir quï la ek`tk nicpotk pir klli, so
kxoek u`a era` o`vkrsoþ` k` kquopis pitk`tks, jk alta napanojaj jk
nicputanoþ`, k ocplonajku`jksnrodor,
Nici anadacis era` ni`suci
naja k`kreïtoni9
vkz quk u` co`kri k`nuk`tra la
silunoþ` a u` pridlkca y la rkeostra k` kl dliquk, sk ek`kra` `ukvis dotnio`ks
quk sk tra`sgokrk` al co`kri quk ma lieraji rksilvkr kl pridlkca y aerkearli
al dliquk. Ks kl kquovalk`tk a u` co`kri jk u`a co`a ni`vk`noi`al nua`ji,
ni` su kxnavanoþ`, ni`soeuk k`ni`trar iri.
K` las rkjks jk nroptici`kjas ‚gu`jack`talck`tk para quok`ks
prantona` ksta antovojaj jk girca prigksoi`al‚, ks ksk`noal quk kxosta u`a
rknicpk`sa kni`þcona
kni`þcona k` ni`traprkstanoþ` al skrvonoi jk co`krãa quk dro`ja`
a la rkj. Mostþronack`tk, ma madoji itras rkjks o`gircátonas k`trk usuarois
X4X, nici ks kl nasi jk la rkj DotZirrk`t. ^o` kcdarei, kstas rkjks prksk`ta`
u` pridlkca2 al `i ni`tar ni` u`a rknicpk`sa kni`þcona, kl jksarrilli,
ca`tk`ocok`ti y kxpa`soþ` jk la rkj rksulta o`nokrti, puks `i kstá
o`nk`tovaji. La rkj Dotnio` ks jogkrk`tk, puks ksta sã igrknk u`a rknicpk`sa
kni`þcona pir partonopar k` klla, ya quk, naja vkz quk sk co`a u` dliquk, sk
jostroduyk` `ukvis dotnio`ks k`trk lis usuarois quk ca`tok`k` la rkj. Ksta ks
u`a jk las razi`ks quk ma llkvaji al nrknocok`ti jk Dotnio` y a quk naja vkz
kxosta` cás pkrsi`as o`tkrksajas k` u`orsk a la nroptikni`icãa.

[`a `ukva pilãtona ci`ktaroa

A pro`nopois jk 488?, la rknicpk`sa o`onoal pir nkrrar u` dliquk jk Dotnio`
kra jk ;8 dotnio`ks. Jksjk k`ti`nks, naja 418 888 dliquks, quk nirrkspi`jk a
u`is nuatri añis, sk prijunk u` malvo`e
malvo`e,, quk soe`ogona quk la rktrodunoþ` sk
jovojk k`trk jis, y asã prierksovack`tk. Xir kbkcpli, jksjk cayi jk 4848, la
rknicpk`sa pir nkrrar u` dliquk sk rkjunk a 7,4; dotnio`ks (DZN) y, tras
nuatri añis, k` 484:, skrá jk sili >,14; DZN. Ksta pilãtona rktrodutova, quk sk
o`nluyk k` kl pritinili jk Dotnio` la`zaji pir ^atismo @afaciti k` 488=,
rksulta jk votal ocpirta`noa para k`tk`jkr li josruptova quk ks ksta tkn`ilieãa,
tacdoï` jksjk u` pu`ti jk vosta kni`þconi.
 Xáeo`a >7

^k ni`ink nici malvo`e al moti quk ni`sostk k` la rkjunnoþ` a la cotaj jk

la rknicpk`sa
dlinfnmao`.
dlinfnmao` . K` kligrknoja
nasi jkaDotnio`,
lis co`kris pir valojar
kstk kvk`ti dliquks
jk prijunk jk u`a rkjnaja
rkpktojack`tk jk
418 888 dliquks co`ajis, quk kquovalk a u`is nuatri añis.
Xir u` laji, nici ya sk ma kxplonaji, kstk ckna`osci ks la girca jk
o`nk`tovar kl prinksi jk co`krãa y pkrcotk quk la rkj soea gu`noi`a`ji. Xkri,
cás allá jk quoï` sk llkvk la rktrodunoþ`, kl dlinfnmao`
dlinfnmao`   jkgo`k u` `ukvi
cijkli ci`ktaroi. K` kl nasi jk Dotnio`, la na`tojaj jk ci`kja quk madãa al
o`onoi kra jk nkri u`ojajks, cok`tras quk la na`tojaj cáxoca jk ci`kjas
jospi`odlks skrá jk 41 colli`ks jk u`ojajks, a li quk sk llkeará
aprixocajack`tk k` kl añi 41:8. Jonmi jk itri ciji, y k` tïrco`is jk
kni`icãa ni`vk`noi`al, skrá la dask ci`ktaroa cáxoca, kl lãcotk jk u`ojajks
jk dotnþo` quk bacás madrá k` nornulanoþ`.
Wilvok`ji al iroek` jk Dotnio`, tras kl dliquk eï`ksos jk 488? ‚quk
o`nluãa kl rkeostri jk la prockra kcosoþ`‚, pasþ jk `i madkr `o`eò` dotnþo`
k` nornulanoþ` a quk mudokra ;8 dotnio`ks jospi`odlks, tra`sgkrojis a la nartkra
jk ^atismo @afaciti nici rktrodunoþ` pir co`ar ksk prockr dliquk. Jksjk
k`ti`nks, al co`ar u` dliquk naja jokz co`utis, la dask ci`ktaroa jk Dotnio`
guk auck`ta`ji k` ;8 u`ojajks naja jokz co`utis masta kl malvo`e malvo`e jk
 jk 4814,
k` kl quk la rktrodunoþ` pir dliquk josco`uyþ a 4; u`ojajks (goe. 1-4).
Ksta pilãtona ci`ktaroa jk Dotnio` li jogkrk`noa nicplktack`tk jk `ukstri
sostkca ci`ktaroi antual. Aquã tok`ks
t ok`ks aleu`as jk las pro`nopalks razi`ks2

@i may u` irea`osci nk`tral quk rkeulk la kcosoþ` jk jo`kri `ukvi.

Las rkelas para ek`krar kl jo`kri kstá` gobajas k` kl pritinili la`zaji
k` 488?. Jksjk k`ti`nks, kl pritinili kloco`a la `knksojaj jk u` k`tk
rkeulajir, nici u` Eidokr`i i u`a o`stotunoþ`.
Kl jo`kri pasa jorkntack`tk a ca`is jk lis usuarois, k` girca jk
co`kris, so` quk maya u`a o`stotunoþ` quk ckjok k` la puksta k`
nornulanoþ`. K` kl nasi jkl sostkca gojunoaroi, skrãa` k`tojajks nici kl
Da`ni Nk`tral Kuripki y kl Da`ni jk Kspaña.
May u`a na`tojaj locotaja jk ci`kjas. ^keò` mkcis nick`taji,
`u`na madrá cás jk 41 colli`ks jk dotnio`ks, cok`tras quk lis kuris i
 Xáeo`a >5

lis jþlarks sk kcotk` ni`to`uack`tk k` gu`noþ` jk las `knksojajks jk

u` irea`osci nk`tral i paãs.
@i ks pisodlk jkvaluar la ci`kja jk girca nk`tralozaja. Al rkspi`jkr
a u`a kcosoþ` jk ci`kja rkeulaja y prierksova, `i sk pukjk auck`tar
jrástonack`tk la dask ci`ktaroa jk Dotnio` ocprocok`ji `ukvi jo`kri,
nici sunkjk ni` kl jo`kri gojunoaroi, li nual ocplona u`a jkvaluanoþ`
jk su valir.
Nici rksultaji jk li a`tkroir, ks u` sostkca jkglanoi`aroi k` vkz jk
o`glanoi`aroi. Ks jknor, nruza`ji kl ckrnaji, la kcosoþ` y la
jospi`odolojaj jk u`ojajks jk dotnþo`, u`a u`ojaj jk dotnþo` naja vkz
tok`k cás valir.

GOE[TA 1-42 Kvilunoþ` tkcpiral jk la na`tojaj jk dotnio`ks jospi`odlks k` nornulanoþ`.

Xijrãacis madlar tacdoï` jk itris aspkntis o`trã`sknis jkl dotnþo`, nici

kl mknmi jk skr u`a ci`kja nok` pir nok` joeotal, ajkcás jk ni`stotuor u`a rkj
jk paeis jksnk`tralozaja y so` o`tkrckjoarois… pkri ya madrá tokcpi para
jksera`arli k` lis soeuok`tks napãtulis. ¡@is qukja cunmi lodri pir jkla`tk!
 Xáeo`a >=

Napãtuli 4
¹Quï ks la najk`a jk dliquks9

K@ K^ZK NAXÃZ[LI2

Gu`noi`acok`ti o`tkr`i jkl dlinfnmao`

Narantkrãstonas y atrodutis jk ksta tkn`ilieãa
Aplonanoi`ks prántonas k` varois skntirks

^keò` mkcis o`trijunoji k` kl napãtuli a`tkroir, dlinfnmao`

dlinfnmao`   ks u` era`
rkeostri ni`tadlk ni` mibas jk nuk`tas, ji`jk naja u`a jk kstas girca u`
dliquk. Kstas mibas soeuk` u` irjk` y sk alcank`a` k`najk`ajas, u`as tras
itras, jk girca nri`ilþeona. Jk kstk ciji, lis jatis eradajis pukjk`
cijogonarsk ckjoa`tk tra`sannoi`ks guturas, pkri k` `o`eò` nasi pukjk
altkrarsk kl irjk` i ni`tk`oji jk las tra`sannoi`ks ni`gorcajas. Ks jknor, sk
trata jk u` rkeostri nuyi pasaji ks o`cutadlk y pòdloni. Ajkcás, ks u`a
kstruntura jostroduoja, ya quk may ta`tas nipoas jkl rkeostri ni`tadlk nici
irjk`ajirks ni`kntajis para apiyar ksta kstruntura k` rkj.
Au`quk k`tk`jkr kl gu`noi`acok`ti jkl dlinfnmao`
dlinfnmao` parkzna
 parkzna nicplkbi, a li
larei jk kstk para
tkn`ilieãa, napãtuli
qukvkrkcis ni` jktallk
tk qukjk lis ckna`oscis
cás nlari quk nicpi`k`
su pitk`noal. ksta
Ajkcás, para
prigu`jozar k` la catkroa, jktallarkcis la nroptieragãa utolozaja, la
ocpirta`noa jkl ni`sk`si y kl rknirroji quk rkaloza u`a tra`sannoþ`.
Jk tijis cijis, rknukrja quk tò jknojks nþci quokrks lkkr kstk lodri. ^o
prkgokrks saltar al napãtuli > para ni`inkr lis ni`tratis o`tkloek`tks i al
napãtuli : para jksnudror las nroptici`kjas al jktallk, a pir klli. ^o jknojks
skeuor lkyk`ji kstas páeo`as, al anadar kstk skeu`ji napãtuli, ¡skrás tiji u`
kxpkrti k` dlinfnmao`
dlinfnmao`!!

Nþci (jkci`ois) gu`noi`a dlinfnmao`

 Xáeo`a >?

^upi`eacis quk u`a pkrsi`a llacaja A quokrk k`voar 18 DZN a u`a pkrsi`a
llacaja D. K` kl cu`ji rkal, ksta pkrsi`a jkdkrá or a u`a k`tojaj llacaja
«da`ni¶ i utolozar u`a pasarkla jk paei (ji`jk pridadlkck`tk o`tkrvok`k
o`tkrvok`k`` lis
da`nis) para k`voar kl jo`kri y quk kstk llkeuk a la pkrsi`a D. Lþeonack`tk,
kl da`ni tk`jrá quk vkrogonar so tok`ks kl jo`kri, so pukjks civkrli y so la
nuk`ta jk jksto`i
jksjk tokcpis naso jk la pkrsi`aDok`,
a`nkstralks. D pukjk rknodorli.
puks amira `is Asã mkcis jkl
ilvojacis gu`noi`aji
da`ni y
utolozacis u` sostkca quk, pir su pritinili y ckna`oscis jk ni`sk`si, `is
o`jona quk ksa tra`sannoþ` sk pukjk mankr. Xkri ¹nþci li mank9
La pkrsi`a A y la pkrsi`a D nicpartk` pòdlonack`tk kl cosci rkeostri
ni`tadlk. Xir li ta`ti, la pkrsi`a A cukstra a tijis lis o`tkera`tks jk kstk
rkeostri quk tok`k ksis 18 DZN quk quokrk k`voar a la pkrsi`a D. Nici ks u`
rkeostri pòdloni, sili mank galta u` ni`sk`si quk ni`gorck quk, kgkntovack`tk,
A tok`k ksis dotnio`ks y quk D pukjk rknodorlis.

Au`quk sk nicparta la o`gircanoþ` jk las nuk`tas, tra`sannoi`ks y kl

rkeostri ni`tadlk al nicplkti, ksta o`gircanoþ` ks skujþ`oca. Ks jknor, sk
ni`ink kl salji y lis civocok`tis jk la nuk`ta jk la pkrsi`a A, pkri `i quoï`
ks la pkrsi`a A. Ks nici so las
l as nuk`tas da`naroas gukra` pòdlonas, pkri so sili
tok`ks lis saljis tras lis 48 jãeotis jkl ODA@ (O`tkr`atoi`al Da`f Anniu`t
@ucdkr) jk tijas las nuk`tas da`naroas jkl cu`ji, `i sadks quoï` ks roni y
quoï` `i.

Kl ni`sk`si
ni`sk`si   ks u`a jk las pro`nopalks narantkrãstonas jkl dlinfnmao`
dlinfnmao`..
Ni`sostk k` kl anukrji u`á`ock jk tijis lis cokcdris jk u`a rkj jk
dlinfnmao` sidrk
dlinfnmao`  sidrk lis saljis y tra`sannoi`ks rkalozajas, pkrcotok`ji asã nkrrar
u` dliquk jktkrco`aji. Jk kstk ciji, la ni`goa`za jk acdis, A y D, k` las
rkelas nicu`ks lks pkrcotk niladirar a pksar jk `i ni`goar (`knksaroack`tk)
kl u`i k` kl itri (goe.4-1).
Ksta tra`sannoþ` skujþ`oca jk la pkrsi`a A y D sk suca a u` dliquk y,
nua`ji
usuarois,kstk
qukskli llk`a
ankptani` itrasu`tra`sannoi`ks,
nici dliquk válojiliy valoja tiji
vkrãjoni. kl dliquk
Kstk erupi jk
sk
 Xáeo`a :8

antualoza k` la nipoa quk euarja` tijis y naja u`i jk lis `ijis jk la rkj,
manok`ji quk la rkj ska cás gukrtk y skeura naja vkz.

GOE[TA 4-12 Joaeraca jkl gu`noi`acok`ti jkl dlinfnmao`

dlinfnmao`.. Kladiranoþ` pripoa.

^o madlacis jk Dotnio`, rkj pòdlona, madlacis jk u` pritinili

prkkstadlknoji ni` nokrtas rkelas quk ankpta` tijis lis o`tkera`tks. Ks u`a rkj
jksnk`tralozaja ji`jk tijis lis o`tkera`tks tok`k` kl cosci pijkr. @i may u`
pijkr nk`tralozaji nici pujokra skr u` Eidokr`i, u` da`ni i u` kquopi jk
tradabi.

Llacacis `ijis
`ijis   a lis irjk`ajirks ni`kntajis a u`a rkj jk dlinfnmao`
quk euarja` nipoas antualozajas jkl rkeostri jk tra`sannoi`ks. Lis co`kris
ni`sulta` la o`gircanoþ` jk lis `ijis para valojar dliquks y antualozar asã kl
rkeostri jk la rkj jk dlinfnmao`
dlinfnmao`.. Nua`tis cás `ijis may k` u`a rkj, cás
jksnk`tralozaja sk k`nuk`tra y cás skeura a`tk ataquks y vul`kradolojajks.
Xijkcis k`ni`trar `ijis parnoalks i `ijis nicplktis (gull
(gull `ijk),
`ijk), euarja`ji
kstis òltocis u`a vkrsoþ` ã`tkera jkl rkeostri jk tra`sannoi`ks jk u`a rkj jk
dlinfnmao`..
dlinfnmao`
^o qukrkcis nacdoar la o`gircanoþ` jk u` dliquk, tk`jrãacis quk
nacdoar ksk dliquk k` naja u`i jk lis `ijis quk euarja` u`a nipoa jkl
rkeostri jk tra`sannoi`ks. Xir kbkcpli, k` la rkj Dotnio`, madrãa quk mankrli
 Xáeo`a :1

k` ck`is jk 18 co`utis, kl tokcpi aprixocaji quk sk tarja k` nrkar u`

dliquk.

Kl gu`noi`acok`ti jk la rkj ks cuy skeuri, pkri so tk rida` tus dotnio`ks

pir u` cal usi jk las nlavks i tk manfka`
manfka`   kl irjk`ajir y `i mas ticaji
prknaunoi`ks, `i kxostk u` k`tk supkroir nici XayXal i u` da`ni para quk
rknlacks tu jo`kri, `o Ni`tril + R quk valea. K` la o`gircanoþ` pòdlona jkl
rkeostri jk tra`sannoi`ks, vkrás nþci jk tu nartkra sk ma` k`voaji dotnio`ks a
itra nartkra, pkri `i sadrás quoï` ks kl jukñi jk ksa jorknnoþ`.

Nici suklk jknorsk k` la bkrea jk la nroptikni`icãa2 tu jo`kri, tus nlavks.

Zò krks kl jukñi jk tu jo`kri, rkspi`sadlk jk nustijoar las nlavks jk girca
skeura k o`jonar nirrkntack`tk la o`gircanoþ` k` naja ipkranoþ`. Asã quk
¡cáxoca atk`noþ`!
Lis dliquks va` k`lazajis nri`ilþeonack`tk ckjoa`tk gu`noi`ks masm masm,,
quk pijkcis oeualar a u`a muklla joeotal. [` masm
masm ks
 ks u` nþjoei alga`ucïroni
quk sk nrka a partor jk u`a o`gircanoþ`, kl nual `is sorvk para ojk`togonar jk
girca ò`ona k o`kquãvina naja dliquk y kl ni`bu`ti jk tra`sannoi`ks quk
ni`tok`k.

Bua` k`vãa a Carãa u` ni`trati jk 45 páeo`as. ^o masmkacis masmkacis   kl

jinuck`ti, kstk `is jará u` masmmasm,, u`a nicdo`anoþ` alga`ucïrona ò`ona. Xir
cunmi quk vilvacis a masmkar masmkar   kl jinuck`ti varoas vknks, so `i
cijogonacis `aja jk las 45 páeo`as jkl ni`trati, sokcprk `is jará ksk cosci
masm,, pkri, a partor jkl masm
masm masm (y
 (y ksti ks li ocpirta`tk), `u`na pijrkcis sanar
kl ni`trati jk Bua`.
Xara valojar u` dliquk sk usa kl tïrco`i co`ar
co`ar,, kl nual, nici ksdizacis
k` kl napãtuli
k`ni`trar a`tkroir,
pokjras sks k`
prknoisa
prknoisas parknk al tradabi
u`a co`a. quk lis
Kl sostkca co`kris
ni`sostk kbknuta`
k` pi`kr para
cunmis
 Xáeo`a :4

irjk`ajirks a nalnular u` `òckri jk girca alkatiroa, alei socolar a k`ni`trar

kl `òckri ea`ajir jk la litkrãa. Nua`ji sk k`nuk`tra, sk nrka kl dliquk y kl
pripoi dlinfnmao`
dlinfnmao`   rknicpk`sa al co`kri ni` las `ukvas nroptici`kjas
nrkajas6 k` kl nasi jkl dotnþo`, ksti sunkjk naja 18 co`utis. Jk ksta girca,
ni`skeuocis cunmi pijkr nicputanoi`al para jar skeurojaj a la rkj, alei
quk vkrkcis
ni`sk`si pircás ajkla`tk
«prukda ni` cayir
jk tradabi¶ i
tradabi¶ jktk`ocok`ti.
 i Xriig
 Xriig A kstk sostkca sk lk llaca
ig Uirf  (XiU).
 (XiU).

La tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao`   pkrcotk nrkar skllis tkcpiralks 
tkcpiralks  quk carna`
motis sunkjojis k` la rkj. Jk kstk ciji, ni`troduyk a vkrogonar u`a
o`gircanoþ` jk ca`kra atkcpiral. Xir kbkcpli, jkba ni`sta`noa jk nuá`ji sk
rkalozþ u`a tra`sannoþ` civok`ji jo`kri jk u` sotoi a itri.

Cás ajkla`tk vkrkcis nasis jk usi ni`nrktis y itris dlinfnmao`s

dlinfnmao`s   quk
k`nuk`tra` utolojaj al mknmi jk jkbar u`a «carna jk tokcpi¶ k` jogkrk`tks
dlinfnmao`s pòdlonis
dlinfnmao`s  pòdlonis para cistrar asã u` moti. Ksti `i sokcprk quokrk jknor
quk li quk sk o`snrodk ks vkrjajkri. Xir kbkcpli, so yi sudi u` moti galsi,
sokcprk skrá galsi, pkri ksk moti `i sk pijrá ca`opular, so`i quk sokcprk skrá
kl cosci, au`quk pukjk jarsk kl nasi jk cijogonar ksk valir k` itra
tra`sannoþ`. Ks jknor, ksk moti eradaji skrá pòdloni k o`cutadlk masta quk
sugra u`a cijogonanoþ`, pkri dlinfnmao`
dlinfnmao` `i
 `i nkrtogona su vkranojaj. Xir ksi ks
cuy ocpirta`tk quk la prockra o`gircanoþ` ska vkrjajkra.
Xijkcis vkr u`a jkcistranoþ` k` ksta jorknnoþ`,
mttps2//a`jkrs.nic/dlinfnmao`,, ji`jk nicpridarkcis quk u` dliquk ni`
mttps2//a`jkrs.nic/dlinfnmao`
u`a o`gircanoþ` ks co`aja (vkrogonaja) y sk va vo`nula`ji ni` lis jkcás
dliquks ckjoa`tk ksta gu`noþ` llacaja masm
masm.. ^o vacis a lis dliquks co`ajis,
nacdoacis la o`gircanoþ` y co`acis jk `ukvi, lis masmks masmks   nacdoa` y la
najk`a sk pi`k jk nilir ribi, puks jktknta u`a ca`opulanoþ`.
[`a jk las partks cás ocpirta`tks ‚y, a vknks, cás jogãnol jk k`tk`jkr‚ 
ks nþci gu`noi`a dlinfnmao`
dlinfnmao`.. ^o las pkrsi`as A y D `i ni`ink` su ojk`tojaj,
¹nþci pukjk` ca`tk`kr u` o`tkrnacdoi jk valir jk girca skeura9 Wkacis la
 Xáeo`a :>

jogkrk`noa k`trk nroptieragãa socïtrona y asocïtrona, y pir quï rksulta`

rklkva`tks.

1. Nroptieragãa socïtrona

GOE[TA 4-42 Gu`noi`acok`ti jk la nroptieragãa socïtrona. Kladiranoþ` pripoa .

Ks u`a tïn`ona cuy utolozaja para nograr ck`sabks. [`

kcosir nogra u` jinuck`ti ni` u`a nlavk y, pir u` ckjoi
skeuri, lk mank llkear la nlavk al rknkptir. Xir kbkcpli, pir u`
ck`sabk jk Zklkerac i ^oe`al, y kl rknkptir sili tok`k quk
o`trijunor la nlavk para jksnograr ksk jinuck`ti (goe. 4-4).
Xkri ¹quï pasa nua`ji `i ni`inkcis al rknkptir i `i
tk`kcis ipirtu`ojaj jk k`trkearlk ksa nlavk para jksnograr kl
jinuck`ti9

4. Nroptieragãa asocïtrona

Kl kcosir piskk u`a nlavk provaja y u`a nlavk pòdlona.

Jksjk la nlavk provaja sk pukjk sadkr la nlavk pòdlona, pkri `i
al rkvïs. Ks jknor, kl kcosir pukjk sadkr la nlavk pòdlona jkl
rknkptir, pkri `u`na su nlavk provaja (goe. 4->).
Xir li ta`ti, kl kcosir vk nuál ks la nlavk pòdlona jkl
rknkptir y nogra ksk jinuck`ti. ^o` kcdarei, sili kl rknkptir,
ni` su nlavk provaja, pijrá jksnograr kl jinuck`ti.
 Xáeo`a ::

GOE[TA 4->2 Gu`noi`acok`ti jk la nroptieraca asocïtrona. Kladiranoþ` pripoa .

K` dlinfnmao`
dlinfnmao`,, u`a nartkra i wallkt  tok`k
  tok`k su nlavk pòdlona y provaja. Zu
nlavk pòdlona sk k`ni`trará a la vosta jk tijis y k` u`a rkj pòdlona tiji kl
cu`ji pijrá sadkr kl salji, asã nici lis civocok`tis jk k`traja y saloja jk
nroptici`kjas, pkri sili tò, ni` tu nlavk provaja, pijrás rkalozar
civocok`tis ni` ksas nroptici`kjas. Xara k`tk`jkr`is, la nlavk pòdlona ks tu
jorknnoþ` y la nlavk provaja tu  passwirj
 passwirj.. Ni`vok`k rknirjar quk tiji
gu`noi`a dabi skujia`i`ocati, ks jknor, so `i jonks a u` acoei nuál ks la
nlavk pòdlona jk tu wallkt  jk
  jk Dotnio`, lk skrá ocpisodlk k`ni`trarla i sadkr so
ks tuya. Ks li quk mkcis nick`taji a`tks ni` kl kbkcpli jk la tra`sannoþ`
k`trk la pkrsi`a A y D, la nicparatova ni` kl a`i`ocati jk u`a nuk`ta
da`naroa.

Ks ocprksno`jodlk quk euarjks sokcprk tus nroptici`kjas i tifk`s

tifk`s ji`jk
 ji`jk
sili tò ni`trilks la nlavk provaja. Jk ksta ca`kra, `ajok pijrá mankr usi jk
ksk jo`kri so` tu ni`sk`tocok`ti. Wkrkcis ksti ni` cás jktallk k` kl napãtuli
18, al madlar sidrk la nustijoa jk nroptici`kjas.

Kxplira kl cu`ji dlinfnmao`

May varois topis jk rkjks dlinfnmao`

dlinfnmao`   y ckna`oscis jk ni`sk`si. Xir
kbkcpli, tk`kcis rkjks pòdlonas nici Dotnio` i Ktmkrkuc, rkjks provajas
 Xáeo`a :;

nici Mypkrlkjekr i T>, rkjks mãdrojas… K` nua`ti a ckna`oscis jk

ni`sk`si, ni`tacis ni` la prukda jk tradabi ( Xriig
( Xriig ig Uirf ) utolozaja pir
Dotnio` i la prukda jk partonopanoþ` ( Xriig ig ^tafk)
^tafk) usaja k` las
antualozanoi`ks jk priykntis nici Ktmkrkuc, IcoskEI i Narja`i. Ni` kl
tokcpi, ma` sureoji cunmis topis jk dlinfnmao`s
dlinfnmao`s y
 y ckna`oscis jk ni`sk`si.
Naso tijis
a`tkroir. ^o`lis priykntis
kcdarei, o`tk`ta`
cunmis ckbirarlalatarka
kcprk`jk` ksnaladolojaj
so` ïxoti, yy kl
rapojkz jkl
valir jkl
priyknti y su nroptici`kja asinoaja rksulta` ckrack`tk kspknulatovis.

Ks cuy ocpirta`tk skparar la tkn`ilieãa quk may tras u` priyknti y li quk

valk su ci`kja k` kl ckrnaji, alei quk orkcis apu`ta`ji a li larei jkl lodri.
K` kstk knisostkca, u`is cksks parknk` añis y u`is añis u` colk`oi, y lis
dlinfnmao`   quk may tras lis priykntis cajura` a u`a vklinojaj josto`ta al
dlinfnmao`
prknoi jk ckrnaji jk las pripoas nroptici`kjas.
Zijis ja` pir mknmi, pir kbkcpli, quk kl gu`noi`acok`ti jk Dotnio` ks
lk`ti, nari y idsilkti, pkri ks la rkj cás skeura nici cïtiji jk paei. K`
jokz añis jk mostiroa, `u`na sk ma qukdra`taji nici platagirca jk paei,
rkalozaji u`a tra`sgkrk`noa graujulk`ta i galsogonaji `o u` sili dotnþo`. May
rkjks cás rápojas, pkri `i tok`k` kl cosci `ovkl jk skeurojaj. Ajkcás,
cunmas rkjks prktk`jk` ckbirar su ksnaladolojaj ni` silunoi`ks gukra jkl
dlinfnmao` pro`nopal,
dlinfnmao`  pro`nopal, nici Loemt`o`e @ktwirf. Nici tiji k` la voja, para
eustis, nilirks.

Dk`kgonois jkl dlinfnmao`2 trazadolojaj, ridustkz,

tra`spark`noa
^keò` vacis prigu`joza`ji k` su gu`noi`acok`ti, `is jacis nuk`ta jk
varoas narantkrãstonas pro`nopalks quk lukei sk usará` para pi`kr k` carnma
priykntis quk utolonk` ksta tkn`ilieãa. Nadk jkstanar quk, k` kstk napãtuli,
nudrocis las narantkrãstonas y dk`kgonois jkl dlinfnmao`
dlinfnmao` jk
 jk Dotnio`, pujok`ji
skr josto`tas k` itris priykntis. Asã, pijkcis madlar jk la skeurojaj jk las
tra`sannoi`ks, i jklinþci
civocok`tis. Xir ta`ti,k`madlacis
las rkjks jk
pòdlonas sk pukjk`
skeurojaj, rastrkar tijis
jk trazadolojaj y jk lis
`i
 Xáeo`a :7

`knksotar a `o`eò` k`tk para jar valojkz a u`a tra`sannoþ`, so`i quk tiji
gu`noi`a dabi u`as rkelas, u` pritinili. K`ti`nks, tacdoï` madlacis jk
ni`goa`za so` o`tkrckjoarois. Ajkcás, dlinfnmao`  igrknk o`cutadolojaj k` lis
dlinfnmao` igrknk
jatis rkeostrajis. Itra narantkrãstona ocpirta`tk ks quk sk trata jk u`a rkj
jksnk`tralozajaa ji`jk `o`eò` `iji tok`k cás pijkr quk itri.
jksnk`tralozaj
Kstas narantkrãstonas
jkpk`jok`ji pukjk`
jkl dlinfnmao`
dlinfnmao`  varoar
  jkl quk i skr pkri
madlkcis, cás ni`stotuyk`
i ck`is ocpirta`tks
lis polarks
gu`jack`talks jk ksta tkn`ilieãa.
^o` kcdarei, pijkcis askeurar quk sk trata jk u`i jk lis o`vk`tis cás
josruptovis jk las òltocas jïnajas pir las soeuok`tks razi`ks2

Xkrcotk rkalozar u` o`tkrnacdoi jk jo`kri sokcprk quk maya `ijis

apiya`ji a la rkj k` nualquokr partk jkl cu`ji.
@ajok pukjk `keartk tu napanojaj para mankr u` o`tkrnacdoi jk jo`kri2
`o`eò` aek`tk kxtkr`i pukjk k`tricktkrsk k` la tra`sannoþ`.
Xukjks llkvar tu jo`kri ni`toei a nualquokr partk jkl cu`ji. @ajok tk
va a parar k` kl akripukrti pir llkvar cás jo`kri jkl quk pukjks sanar
skeò` las lkyks2 ni` u` nþjoei QT k` tu dilsolli i u`a wallkt   k` kl
cþvol, pijrás annkjkr a ksk jo`kri y usarli.
May u`as rkelas carnajas2 sk nrkará` u` tital jk 41 colli`ks jk
dotnio`ks, sk nokrra u` dliquk naja 18 co`utis, y `ajok ocpi`k su
nrotkroi sidrk kl gu`noi`acok`ti jk la rkj. @i may u` Eidokr`i i k`tk
nk`tralozaji quk ni`trilk la kcosoþ` jkl jo`kri.
Nualquokra jksjk su nasa, tradabi, ktn., ni` u` irjk`ajir, pukjk
ni`troduor a la rkj pi`ok`ji u` `iji nicplkti, i u` co`kri, sok`ji
rknicpk`saji
rknicpk`sa ji pir su tradabi. Ksta partk la vkrkcis cás ajkla`tk.
Xijkcis madlar jk jo`kri elidal quk sk pukjk usar pir nualquokra so`
annksi a u`a k`tojaj da`naroa2 jo`kri joeotal ni` las coscas rkelas
para tijis, ja oeual so tok`ks 1.;88 i 8,8888; dotnio`ks (DZN).
@ajok euarja tu jo`kri, sk euarja k` kl dlinfnmao`
dlinfnmao` y
 y sili tò tok`ks la
nlavk provaja para k`trar k` ïl. Wilvkcis a `i jkpk`jkr jk `ajok.
Gu`noi`a dabi u` pritinili quk `i pkrcotk kl jidlk easti.

Dotnþo` ks jovosodlk k` = jãeotis y la u`ojaj jk ckjoja cás pkqukña ks

u` satismo
satismo,, quk sk nirrkspi`jk ni` 8,88888881 DZN. Xir ta`ti, 1
 Xáeo`a :5

dotnio` ks oeual a u` collþ` jk satismos

satismos..

Xir tiji klli, ksta tkn`ilieãa ma rknodoji cunma ni`trivkrsoa k o`tkrïs

ckjoátoni, ajkcás jk pir kl valir y vilatolojaj jk aleu`as ci`kjas, nici kl
pripoi dotnþo`, quk llkeþ a valkr 48 888 jþlarks k` 4815, y k` nuyi ckrnaji
ks cuy sk`nolli ea`ar jo`kri ni` tus ipkranoi`ks k` lis kxnma`eks /ckrnajis,
kxnma`eks/ckrnajis,
y cás sk`nolli aò` pkrjkrli.
Cunmis jk lis quk miy nrkkcis k` kl pijkr jk ksta tkn`ilieãa li mankcis
tras o`vkstoear nþci gu`noi`a rkalck`tk Dotnio`, y sidrk la skeurojaj,
tra`spark`noa, o`cutadolojaj, pritinili jk gu`noi`acok`ti, kloco`anoþ` jk
tkrnkris y narantkrãstonas jk usi quk igrknk y mkcis nick`taji a`tks, cás
allá jkl prknoi jk la ci`kja. ^o `is nk`tracis k` la tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao`,,
pijkcis usar kstas narantkrãstonas y dk`kgonois para itris nasis jk usi quk,
pini a pini, va` sureok`ji y manoï`jisk u` mukni k` kl jãa a jãa, k` tiji
topi jk o`justroas.
Ajkcás, naso tiji li rkgkrk`tk al jksarrilli ks tkn`ilieãa ipk` siurnk
(nþjoei adokrti), pir li quk naja priyknti suklk tk`kr u`a nicu`ojaj jktrás
quk, ckjoa`tk niladiranoþ`, va jksarrilla`ji kl sigtwark
sigtwark,, k` cunmis nasis a
nacdoi jk u`a rknicpk`sa. [`a jk las platagircas cás utolozajas para kstk
go` ks EotMud. Xijkcis k`ni`trar cunma o`gircanoþ` jk nþci sk jksarrilla`
lis priykntis, asã nici la vosoþ` y kl kstaji antual jk lis coscis. Au`quk
may jknk`as jk priykntis rklkva`tks, aleu`is kbkcplis quk prksk`ta` o`tkrïs
k` josto`tis ácdotis si`2

^tatus (
 (mttps2//status.oc/ 
mttps2//status.oc/ )2
)2 sostkca ipkratovi cþvol k` Ktmkrkuc.

Niscis   (mttps2//niscis.`ktwirf/ )2
Niscis )2 platagirca jk o`tkripkradolojaj
k`trk dlinfnmao`s
dlinfnmao`s..
Gojkloty  (mttps2//www.moemgojkloty.nic/ )2
Moem Gojkloty  )2 platagirca jk
rkalojaj vortual.
Aueur  (mttps2//www.aueur.`kt/ )2
Aueur  )2 platagirca jk prkjonnoþ` dasaja k`
Ktmkrkuc.
Araei`  (mttps2//araei`.ire/ )2
Araei`  )2 priyknti kspañil para la ekstoþ` jk
irea`ozanoi`kss y eidokr`is jksnk`tralozajis.
irea`ozanoi`k

[`a jk las narantkrãstonas cás o`tkrksa`tks para kl prksk`tk y guturi jk lis

priykntis quk tk`ea` k` su dask u`a nroptici`kja pripoa ks tk`kr la
 Xáeo`a :=

napanojaj jk mankr usi jk klla, rknicpk`sa`ji asã kl tradabi jk girca

auticatozaja. Ks jknor, so nrkacis u` priyknti y pkrcotocis la niladiranoþ`,
pijkcis rknicpk`sar a ksis ni`troduyk`tks pir sus annoi`ks ni` `ukstra
pripoa ci`kja, skeò` idbktovis prkkstadlknojis.
prkkstadlknojis.

Lukei k`trarkcis k` prigu`jojaj, pkri ks `knksaroi mankr u` drkvk

apu`tk sidrk lis  scart ni`trants  i ni`tratis o`tkloek`tks, au`quk jk
o`tkloek`tks tok`k` pini. ^i` anukrjis k` gircati jk prieracas o`gircátonis
autikbknutadlks quk gu`noi`a` ni` ni`jonoi`alks2 so pasa A, inurrk D6 so A y
D kstá` jk anukrji k` N, inurrorá J. Ajkcás, jk ca`kra lþeona, pukjk`
kcotor tra`sannoi`ks jk jo`kri i rkalozar nacdois k` u` rkeostri. La girca k`
quk kl cu`ji joeotal y `i joeotal sk ni`knta` ks ckjoa`tk iránulis, quk `is
igrknk` o`gircanoþ` kxtkroir vkrogonaja. K` lis soeuok`tks napãtulis vkrkcis
kstis ni`nkptis k` cás k` jktallk, pkri aquã tok`ks u` sk`nolli kbkcpli jk
nþci gu`noi`a u` ni`trati o`tkloek`tk ni` u` iránuli, y nici ksti
jksk`najk`a u`a tra`sannoþ`.

Ni`tratacis u` skeuri jk vukli quk `is nudra so sk prijunk u` rktrasi jk

>8 co`utis i cás, paeá`ji`is k` ksk nasi 1 DZN. ^o sk jkcira kl avoþ`, a
lis >8 co`utis kl scart ni`trant  ni`sultará
  ni`sultará al iránuli para vkrogonar quk ksk
vukli ma soji rktrasaji i `i y, jk skr asã, `is paeará kl jo`kri jk girca
auticátona jksjk la wallkt  jkl
  jkl skeuri jk la nicpañãa. Ea`acis kgkntovojaj,
tokcpi y ni`goa`za.
Itri kbkcpli2 la platagirca ^tkkc (mttps2//stkkc.nic/ 
(mttps2//stkkc.nic/ ) ganolota la
nrkanoþ` jk ni`tk`oji o`cutadlk, o`tra`sgkrodlk y tra`spark`tk. Dásonack`tk,
pkrcotk nrkarli nici u`a kspknok jk rkj sinoal ipk` siurnk  siurnk  ji`jk tk
o`nk`tova` ni` su pripoi tifk`
tifk`.. ^o nrkas ni`tk`oji y sk valoja, su autir rknodk
u`a rknicpk`sa jk girca auticátona. Kstk topi jk sostkcas igrknk u`as
pisodolojajks k`ircks, puks lis scart ni`trants 
ni`trants  pkrcotk` auticatozar kstk
topi jk annoi`ks y citova` a la nicu`ojaj a quk kl priyknti sk kxpa`ja,
nrkzna y kvilunoi`k.
 Xáeo`a :?

K` rksuck`, aquã tok`ks aleu`as jk las pro`nopalks narantkrãstonas y

dk`kgonois jk ksta tkn`ilieãa, quk lukei vkrkcis k` aplonanoi`ks para kl
cu`ji rkal.

Zrazadolojaj. Zijas las tra`sannoi`ks quk sk ja` k` la rkj qukja`

Zrazadolojaj.
eradajas k` kl «rkeostri ni`tadlk¶, pir li quk ks sk`nolli vkrogonar
quoï` ma civoji jo`kri i ma k`voaji o`gircanoþ`.
Zra`spark`noa. ^o ni`inkcis la jorknnoþ` pòdlona quk `is o`tkrksk
Zra`spark`noa.
ni`sultar, pijkcis vkr tijis lis civocok`tis jksjk u` kxplirajir.
O`cutadolojaj. Nua`ji u` dliquk sk pi`k tras itri, nrka`ji la najk`a
O`cutadolojaj.
quk mkcis nick`taji, ks cuy jogãnol vilvkr atrás y nacdoar i
cijogonar valirks rkeostrajis. Kxostk` ataquks, nici kl jkl ;1 %2 cás
jk la cotaj jk lis co`kris sk pi`k` jk anukrji para antuar cal. Ks
naso ocpk`sadlk, cás quk `aja pirquk skrãa nici ricpkr kl plati quk
tk ja jkk`nickr2
utolozaja al cistrarsk
ksk dlinfnmao`
dlinfnmao` sk vul`kradlk,y `i
 sk jksplicarãa kl saljrãa
prknoi rk`tadlk.
jk la ci`kja
Xir li
ta`ti, madlacis jk o`gircanoþ` gokl, o`cutadlk y so` graujk.
^keurojaj. Zija la o`gircanoþ` euarja u`a nipoa kxanta k` naja u`i
^keurojaj.
jk lis dliquks y sk antualoza` naja ] tokcpi, jkpk`jok`ji jkl
priyknti. ^o qukrkcis manfkar
manfkar   i ricpkr la rkj, k` li quk tarja u`
dliquk (co`utis i skeu`jis), jkdkrãacis ricpkr la skeurojaj jk
colks jk `ijis a la vkz. Xir li ta`ti, madlacis jk ridustkz jk la rkj.
Jksnk`tralozanoþ`. Ziji sk dasa k` u` pritinili jk antuanoþ`2 `ajok
Jksnk`tralozanoþ`.
ks ckbir quk kl itri, `ajok ca`ja `o may bkrarquãa. Zijis lis nacdois
sk mank` pir ckjoi jk la niladiranoþ` y kl ni`sk`si jk la cayirãa.
La golisigãa jkl dlinfnmao`
dlinfnmao`   kstá cuy loeaja a la jksnk`tralozanoþ` jkl
pijkr2 nacdoar las rkelas jkl bukei k` tir`i a quoï` y jk quï ca`kra jknojk
sidrk la ekstoþ` jk jo`kri y jatis, jostroduyk`ji kl pijkr jk lis Kstajis y
itirea`ji partk jk ksk pijkr y ni`goa`za a itras pkrsi`as ckjoa`tk la
tkn`ilieãa.

[sis k` jogkrk`tks skntirks

 Xáeo`a ;8

Walk, ya mkcis nudokrti la partk tkþrona sidrk kl gu`noi`acok`ti jk la

tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao`.. ¹_ amira9
A`tks jk asporar a ni`vkrtortk k` tiji u` trajkr
trajkr   jk era` rk`tadolojaj, i
o`nlusi siñar k` nrkar kl `ukvi Acazi` jksnk`tralozaji ‚ji`jk las
nicosoi`ks skrá` cás dabas y madrá rknicpk`sas k` nroptici`kjas pripoas
pir kl usi
sk kstá jk la platagirca‚,
tradaba`ji vkacis lay ocpla`tanoþ`
k` aleu`as kcprksas jk la tkn`ilieãa
skntirks. A ckjoja quk ya
quk k`trkcis k`
lis jogkrk`tks skntirks, pijrás mankrtk u`a ojka jk la rklkva`noa jk dlinfnmao`
k` kllis.

Ojk`tojaj joeotal
[`a jk las pokjras a`eularks jk ksta tkn`ilieãa ks la ojk`tojaj joeotal. Nua`ji
`isitris, lis usuarois, tk`eacis u` J@O i jinuck`ti jk ojk`togonanoþ` k`
dlinfnmao`,, pijrkcis iptar a tijis kstis skrvonois ni` nokrta skeurojaj y
dlinfnmao`
jk`tri jk u` carni burãjoni pripoi. ^o aplonacis ni`tratis o`tkloek`tks,
tifk`s,, rkeostris joeotalks jksnk`tralozajis, ktn., madlacis jk u`a `ukva kra
tifk`s
k` kl k`tir`i go`a`nokri, ji`jk lis da`nis skrá` naja vkz cás ckris aek`tks
jk ni`goa`za, pkri tacdoï` jk u`a aplonanoþ` cunmi cás acploa quk sili k`
civocok`ti jk jo`kri. Cunmis Eidokr`is ya kstá` tradaba`ji para quk la
noujaja`ãa aprivknmk lis dk`kgonois jkl dlinfnmao`
dlinfnmao`,, pukja` rkeostrar la
ojk`tojaj jk sus noujaja`is y, ckjoa`tk ksta tkn`ilieãa, pkrcotorlks ekstoi`ks
jk annksi a platagircas jk paei jk trodutis i rkeostris jk la pripokjaj, pir
notar aleu`is. K` kstk sk`toji, paãsks nici Ksti`oa sk kstá` kstadlknok`ji
nici rkgkrk`tk cu`joal k` ojk`tojaj joeotal.

^kntir go`a`nokri
La `aturalkza jk ksta tkn`ilieãa rajona k` lis o`tkrnacdois go`a`nokris.
Xijkcis nrkar u` rkeostri skeuri, antualozaji al o`sta`tk, y rkalozar
o`tkrnacdois k` nualquokr partk jkl cu`ji a u`a vklinojaj `u`na vosta k` la
tra`scosoþ` jk napotalks. @is ilvojacis jk li quk tarja u`a tra`sgkrk`noa
da`naroa, jk li quk nuksta, jk lis pridlkcas k`trk las ci`kjas jk jogkrk`tks
paãsks… Kstk skntir ks ji`jk cás sk kstá usa`ji y kstujoa`ji sus pisodlks
nasis. @is nk`tracis k` la aeolojaj jk paeis y k` la rkjunnoþ` jk nistks.
Cunmas k`tojajks kstá` nrka`ji sus pripoas nroptici`kjas, aleu`as
rkspaljajas k` lis valirks jk la pripoa k`tojaj, kstadoloza`ji la nroptici`kja
 Xáeo`a ;1

a`tk kl ckrnaji para usarla y aprivknmarsk jk kstas di`jajks k` su jãa a jãa.

Ajkcás, asã ca`tok`k` kl ni`tril sidrk la casa ci`ktaroa jk su `keinoi. K`
kl napãtuli 11 k`ni`trarás cás jktallks sidrk kstk pu`ti.
May cunmis gk`þck`is `ukvis nici la josrupnoþ` jk las ci`kjas
kstadlks y kl knisostkca jk las go`a`zas jksnk`tralozajas (llacaji JkGO)
nici AAWK,
ni`trants,
ni`trants CAFKT,
, annoi`ks, Nicpiu`j
guturis… qukjkigrknk`
^k trata prïstacis
u`a `ukva girca ckjoa`tk scart 
jk k`tk`jkr la
da`na. [`i jk lis cás gacisis gk`þck`is k` kl cu`ji jk las nroptici`kjas
gukri` las ONI ( O`otoal
 O`otoal Nio` Iggkro`e)
Iggkro`e) u igkrtas o`onoalks jk ci`kjas. Eranoas
a kllas, nualquokr priyknti nrkada su ci`kja y la pi`ãa k` u` ckrnaji para
quk lis usuarois pujokra` nicprarla y ayujar a go`a`noar kl priyknti. Ksti
privinþ quk k` 4815 y 481= sk jksatara u` ckrnaji kspknulatovi nici pinis
sk madãa` ni`inoji. Amira, la gþrcula sk ma antualozaji ni` OKI ( O`otoal ( O`otoal
 Kxnma`ek Iggkro`e,
Iggkro`e, vk`ta a travïs jk nasas jk nacdoi) y ^ZI (^knuroty
(^knuroty Zifk`
Iggkro`e),
Iggkro`e ), cuy socolarks pkri rkeulajas pir lis Kstajis.

[`a  O`otoal Nio` Iggkro`e, i ONI, quk sk trajunk nici Igkrta O`onoal jk
Ci`kja, ks u` cïtiji jk go`a`noanoþ` para tiji topi jk priykntis quk utoloza
la tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao` para
 para rkeostrar las tra`sannoi`ks jk tiji kl prinksi.
Al tkrco`ar la gask jk rknaujanoþ`, sk rkpartk u`a na`tojaj jk nroptici`kjas
k`trk tijis lis o`vkrsirks soeuok`ji u`is plazis y ni`jonoi`ks prkvoack`tk
anirjajis.

^kntir jk las askeurajiras

Ks u`i jk lis skntirks cás dk`kgonoajis pir dlinfnmao`
dlinfnmao` y,
 y, k` kstk nasi, pir la
auticatozanoþ` quk pripirnoi`a` lis scart ni`trants.
ni`trants. Xijkcis o`nirpirar
sostkcas OiZ ( O`tkr`kt
 O`tkr`kt ig Zmo`es,
Zmo`es, O`tkr`kt jk las Nisas) a naso tiji y ek`krar
rkannoi`ks pir ckjoi jk lis scart ni`trants.
ni`trants. [`a askeurajira pukjk ckjor k`
tokcpi rkal nþci ni`junks y a quï vklinojaj, nalnula`ji jk girca
auticátona, pir ra`eis, kl prknoi jk tu skeuri. Ajkcás, pukjk sadkr kl kstaji
jk las narrktkras, la so`okstralojaj jk lis tracis, a quï mira salks, so li manks
para or al tradabi i pir inoi… K` jkgo`otova, nuk`ta ni` tijis lis parácktris
òtolks y ta`eodlks para joskñar kl prknoi jkl skeuri. Ksti ganolota la pisodolojaj
jk igrknkr u`a taroga kxnlusova al nlok`tk y u` prknoi glkxodlk.
 Xáeo`a ;4

Kl OiZ rkspi`jk a la aerupanoþ` k o`tkrni`kxoþ` jk jospisotovis y idbktis

OiZ rkspi`jk
a travïs jk u`a rkj. Ksta rkj pukjk skr provaja i pòdlona ckjoa`tk o`tkr`kt, la
rkj jk rkjks, k` nuya rkj tijis lis jospisotovis pukjk` vkrsk k o`tkrantuar
k`trk sã.
^o madlacis jk alock`tis, pijkcis usar kl ckjojir jk tkcpkratura jk u`
nacoþ` groeirãgoni y sadkr so sk ma riti la najk`a jk grãi pir u` jkspostk jkl
ni`juntir. ^keò` lis jatis idtk`ojis jksjk kl pu`ti jk vosta jk la lieãstona y
kl tra`spirtk, la askeurajira tok`k la o`gircanoþ` `knksaroa para vkr so sk paea
la pþloza jkl skeuri i `i.
Las askeurajiras, bu`ti ni` la ojk`tojaj joeotal, kstá` bu`ta`ji varois
ni`sirnois k` u`a cosca rkj jk dlinfnmao`
dlinfnmao`,, ji`jk kl usuaroi ‚so` `knksojaj
jk igrknkr tijis sus jatis pkrsi`alks‚ pijrá k`trar y ni`tratar skrvonois
nicpartok`ji sili jatis jk rklkva`noa ‚nici kjaj, añis jkl nar`ï jk
ni`junor y pini cás‚. @i `knksota` sadkr nþci tk llacas para ganolotartk la
k`traja a sus skrvonois. Xir itri laji, las askeurajiras pijrá` o`tkrnacdoar la
o`gircanoþ` jk ksis nlok`tks, partks, annojk`tks, so paea a tokcpi, ktn., so`
nicpricktkr lis jatis pkrsi`alks jkl nlok`tk, li nual mank cás kgkntovi su
tradabi.

^kntir sa`otaroi

K` kl skntir sa`otaroi, dlinfnmao`

dlinfnmao` pkrcotk
 pkrcotk la ekstoþ` jk lis jatis jk colli`ks
jk pkrsi`as k` u` k`tir`i skeuri, ji`jk sk pijrá` rkalozar o`tkrnacdois jk
kxpkjok`tks y jatis sk`sodlks. Xir su laji, kl panok`tk pijrá tk`kr annksi a
sus jatis cïjonis k` u` k`tir`i jksnk`tralozaji, pritkeoji y goadlk, k o`nlusi
jknojor so nkjk partk jk su o`gircanoþ` cïjona a tkrnkris a nacdoi jk
nroptici`kjas u itra girca jk jo`kri. Jk mknmi, kl mostiroal cïjoni jk u`
panok`tk ks o`gircanoþ` quk valk cunmãsoci jo`kri k` o`justroas nici la
garcanïutona. Xriykntis nici Ckjonalnmao`, Gantic i DurstOQ tradaba` k`
ksta lã`ka.
¹Zk ocaeo`as u` k`tir`i k` kl quk pukjas annkjkr a tus jatis sa`otarois jk

girca
kcprksasu`ogonaja,
sa`otaroasjorknta, provaja,
u mispotalks skeura
jk tiji y ji`jk
kl cu`ji las o`tkrnacdoar
pukja` ajco`ostranoi`ks,
y vkr
ksa o`gircanoþ` sokcprk y nua`ji lks igrkznas annksi a klla9 ¹Quï tk parknk
 Xáeo`a ;>

u` k`tir`i ji`jk tò pukjas klkeor quoï` tok`k pkrcosi para lkkr ksa
o`gircanoþ` y quï pukjk mankr ni` klla9 Xir la ojoiso`nrasoa jk dlinfnmao`
dlinfnmao`,,
aplonar ksta tkn`ilieãa pkrcotk la niladiranoþ` jk k`tojajks quk `i ni`gãa`
k`trk kllas. Ckjoa`tk la ni`goa`za jk acdas k` kl pritinili jk la najk`a jk
dliquks, mispotal A y mispotal D pukjk` nicpartor jatis jk panok`tks
(skujþ`ocis) y lis ckbirks kspknoalostas pukjk` tradabar bu`tis so`
jksni`goa`za.
^oeuok`ji ni` la ojk`tojaj joeotal aplonaja al skntir sa`otaroi, may
priykntis nici [pirt i Novon quk pklka` pir skr la dask jk jatis quk euarjk
o`gircanoþ` sk`sodlk nua`ji sk ajiptk` k` casa ava`nks nici lis
doicktrons,, ks jknor, doe jata 
doicktrons jata  jk o`gircanoþ` doilþeona jkl o`jovojui. Xir
kbkcpli, sk pijrá alcank`ar la o`gircanoþ` jk tu rkto`a y pridadlkck`tk jk
tija tu saluj k` u`a dlinfnmao`
dlinfnmao` skeura,
 skeura, `i k` u`a dask jk jatis manfkadlk
manfkadlk..

^kntir k`kreïtoni
May cunmas kcprksas tradaba`ji k` idbktovis cuy socolarks k` kstk skntir.
^o bu`tacis scart ni`trants, tifk`s quk
tifk`s quk rkprksk`ta` k`kreãa ‚pir kbkcpli, 1
tifk` 3 1 Fw/m‚ y u` iránuli quk `is joea kl prknoi k` kl cick`ti jk u`a
tra`sannoþ`, pijrkcis ojkar kl soeuok`tk pla`2 u` kjogonoi autisugonok`tk
ek`kra su pripoa k`kreãa pir ckjoi jk, pir kbkcpli, planas silarks. Cunmis
jãas ek`kra cás k`kreãa jk la quk `knksota, asã quk la ni`tadoloza y la pi`k k`
u` ckrnaji sknu`jaroi a u` prknoi jk ckrnaji. Itri kjogonoi quk `knksotk
cás k`kreãa ksk jãa, jk girca auticátona, pukjk nicprar ksa k`kreãa y mankr
usi jk klla. ¹Quokrks loar cás kstk kbkcpli9 Ocaeo`a quk sk pukjk k`elidar
k` la cosca ipkranoþ` a pkqukñis prijuntirks, privkkjirks y ni`sucojirks
k` u`a rkj nicò` jkslinalozaja jk o`tkrnacdoi jk k`kreãa jk girca socplk,
skeura, darata, naso o`sta`tá`ka y, sidrk tiji, auticatozaja. Dok`vk`oji al
`ukvi cijkli k`kreïtoni.

^kntir turãstoni
Cunmis paãsks jkdk` sus o`erksis a kstk skntir, pir kbkcpli, Kspaña. ¹Nuál
pukjk skr kl papkl jk dlinfnmao`
dlinfnmao`99 Xuks dok`, jksjk la ekstoþ` jk jatis jk lis
noujaja`is quk vosota` kl paãs masta las rknlacanoi`ks auticatozajas
ckjoa`tk scart ni`trants i
ni`trants i u`a ckbir ekstoþ` jk las rkskrvas mitklkras.
 Xáeo`a ;:

Xara kstk usi nidra kspknoal rklkva`noa la nroptici`kja, ya quk u`a rkj jk
nickrnois jk u`a zi`a k` ni`nrkti quk nicparta ci`kja pijrá skeuor u`
rastri y idtk`kr cás o`gircanoþ` para guturas nacpañas2 nþci sk easta kl
jo`kri, quï pkrgol jk nlok`tk, k` quï cick`tis jkl jãa, igrknkr jksnuk`tis,
ktn. Xok`sa quk para ksa ci`kja kl ni`tril skrãa jk la pripoa platagirca quk la
iroeo`k. Asã, pijkcis igrknkr ksk jo`kri al turosta quk maea duk` usi jk las
o`stalanoi`ks i llkeuk pu`tual a las notas. Itri pu`ti ocpirta`tk ks quk las
nicosoi`ks para idtk`kr ksa ci`kja skrãa` orrosiroas al nacdoarla pir su
ci`kja `anoi`al para ni`sucor skrvonois jura`tk sus vananoi`ks.
Alei socolar sunkjk ni` lis prieracas jk pu`tis jk las akrilã`kas. ^k
kstoca quk u` 78 % jk lis prieracas jk pu`tis `i sk usa`, y las akrilã`kas
nrkk` quk si` nlavk para gojklozar nlok`tks… ¹_ so k` luear jk pu`tis gukra`
nroptici`kjas ni` u`a utolozanoþ` k` u` knisostkca cás acploi9
Itras aplonanoi`ks jkl dlinfnmao`
dlinfnmao`   quk ya sk kstá` utoloza`ji k` la
o`justroa si` kl rkni`inocok`ti doicïtroni k` kl akripukrti, para kvotar las
lareas nilas pir tk`kr quk sanar la nartkra :8 vknks para k`skñar kl J@O, i kl
tranfo`e jk
tranfo`e  jk calkta eranoas al nual, ckjoa`tk dlinfnmao`
dlinfnmao` k
 k OiZ, pukjks jkbar la
calkta al llkear al akripukrti y k`ni`trarla a la saloja jk tu vukli.

^kntir o`cidoloaroi
¹Nicprar nasas ckjoa`tk scart ni`trants9
ni`trants9 ¹Xir quï `i9 Kl vk`jkjir ocpi`k
u`is rkquosotis para la vk`ta jkl o`cukdlk, kl nicprajir nucplk ni` ksis
rkquosotis, kl scart ni`trant  sk
 sk autikbknuta y nacdoa kl totular jkl o`cukdlk k`
kl rkeostri jk girca o`sta`tá`ka. ¹Dlinfnmao`
¹Dlinfnmao`   sorvk para quotarsk
o`tkrckjoarois, ganolotar las tra`sannoi`ks jk u`a girca skeura, rápoja,
adarata`ji nistks y jk girca auticátona9 Duk`i, parknk quk dasta`tk. _a may
paãsks quk li mank`.
^k pukjk tifk`ozar las partonopanoi`ks sinoalks jk u`a kcprksa quk ska
pripoktaroa jk u` o`cukdlk, i tifk`ozar lis cktris nuajrajis jkl cosci,
jkcinratoza`ji la o`vkrsoþ` y kspknular ni` su vk`ta i alquolkr. _ `i sili
ksi. Ajkcás, itirea kl jkrknmi a u` noujaja`i a annkjkr al rk`jocok`ti
kni`þconi quk prijuzna ksk priyknti, k o`nlusi a jkso`vkrtor k` u` ckrnaji
sknu`jaroi, vk`joï`jiskli
vk`joï`jiskli a itris o`vkrsirks quk quokra` nicprar cás cktris
nuajrajis. Ziji jksjk tu scartpmi`k
scartpmi`k   k` u` sili nlon. ¹La kcprksa

tifk`ozaja9 ^k anada
jksnk`traloza`ji jk go`a`noar
la o`vkrsoþ`, ckjoa`tk
jk girca cunma yek`tk
auticátona ni` ck`is
pujok`ji aujotarnapotal,
tijis
lis civocok`tis jk napotal k` u` dlinfnmao`
dlinfnmao`.. ^o k`noca kl dlinfnmao`
dlinfnmao`   ks
 Xáeo`a ;;

pòdloni, tijis ‚o`vkrsirks, ajco`ostranoi`ks, rkeulajirks, nuroisis, ktn.‚ 

pijrá` vkr jk girca vkrãjona lis civocok`tis jk jo`kri jkl priyknti.

^kntir lkeal
Igrknk cunmas `ukvas ipirtu`ojajks jk `keinoi, ya quk rkeular tija ksta
tkn`ilieãa ks u`i jk lis polarks gu`jack`talks sidrk lis quk sk apiyará la
o`justroa, kcpkza`ji pir la valojkz y kstadlknok`ji k` quï carni y dabi quï
narantkrãstonas sk prieracará` lis scart ni`trants.
ni`trants.
Quozás aleu`i kstï pk`sa`ji k` quk sk lk ma anadaji kl `keinoi a lis
`itarois. Xukjk quk k` u`a gask cunmi cás ava`zaja llkeuk a inurror. Jksjk
lukei, amira ksta tkn`ilieãa lks pukjk amirrar cunmi tokcpi y mankr cás
kgonok`tk su tradabi.
Xijkcis aeolozar lis prinksis jk rkeostri jk la Ajco`ostranoþ`, kvota`ji
quk ska` vul`kradlks a nacdois i cijogonanoi`ks. Jk `ukvi, aquã k`tra k`
ukei `ukstri acoei masm
masm,, kl nual, k` nasi jk cijogonanoþ`, `is jorãa quk la
prockra o`gircanoþ` ya `i ks la cosca quk la antual. Ajkcás, sk kvota`
ataquks o`gircátonis, ya quk la rkj jksna`sa sidrk còltoplks `ijis, manok`ji
quk kstis ataquks rksultk` cás jogãnolks y nistisis.
Nici nasis ni`nrktis, pijkcis rksaltar kl rkeostri jk la pripokjaj i lis
jkrknmis jk pripokjaj o`tklkntual sidrk nualquokr prijunti (idras joeotalks,
tkxtis, còsona…), puks pijkcis sadkr quoï` li ma «gorcaji¶ k` u` prockr
cick`ti.
K` nua`ti al skntir lkealtknm
lkealtknm,, tijis lis o`gircks mank` prksaeoar quk
jkrovará manoa lis skrvonois kspknoalozajis k` naja raca, ocpisodolota`ji quk
lis pkqukñis dugktks ska` napanks jk adarnarli naso tiji nici masta amira.
Dlinfnmao` pukjk
Dlinfnmao` pukjk skr u` arca cuy kgonok`tk k` kstk nacdoi jk parajoeca.

^kntir o`justroal
Kstacis k` la gacisa o`justroa :.8 (masta quk sk o`vk`tk` la ;.8), k` la quk
ni`gluyk` cunmas `ukvas tkn`ilieãas2 o`tkloek`noa artogonoal, OiZ, canmo`k
lkar`o`e,, rkalojaj auck`taja… ¹Quoï` pukjk na`alozar, trazar y jar
lkar`o`e
skeurojaj y autk`tonojaj a tija ksa o`gircanoþ`9 ¡Do`ei! @ukstri qukroji
dlinfnmao`..
dlinfnmao`
Xijkcis k`ni`trar cunma o`gircanoþ` sidrk nþci u`ok`ji kstas
tkn`ilieãas pijkcis aeolozar prinksis o`tkr`is, auticatozarlis y quk, dabi
 Xáeo`a ;7

u`a cosca rkj, tijis lis aek`tks quk o`tkrvok`k` idtk`ea` cunmãsoca cás
o`gircanoþ` jk la quk jospi`k` amira cosci.
Xaralklack`tk, la ocprk`ta trojock`soi`al ma ckbiraji cunmi ni` lis
añis. Naja vkz sk gadrona` jk ksta girca cás pokzas jk ninmks y avoi`ks,
nuyi prinksi kstá nicplktack`tk o`gircatozaji. Al pripirnoi`ar u`a
ojk`tojaj ò`ona a naja idbkti a travïs jk la ocprksoþ`, la pripokjaj o`tklkntual
qukja pritkeoja y rkeostraja k` u`a nicdo`anoþ` jk ktoquktaji jk nþjoeis,
nroptieragãa k` kl dlinfnmao`
dlinfnmao`,, pujok`ji o`nirpirar prukdas jk autk`tonojaj jk
prijunti i jk pripokjaj y jktkntar nicpi`k`tks galsis. Wacis manoa u`
ni`tkxti jk niladiranoþ` k`trk prijuntirks jk joskñi jk pokzas, sk las pijrá`
nicprar u`is a itris, y tijis
t ijis pijrá` ni`goar k` la prinkjk`noa jk ksas pokzas,
rkni`inkrlass y rknicpk`sar jk girca auticátona kl usi jk kstis joskñis.
rkni`inkrla

^kntir lieãstoni

@ircalck`tk, u`a kcprksa gadrona u` prijunti, li k`trkea al jostroduojir y

`i tok`k girca jk vkrogonar quï inurrk k` kl prinksi. ^o kxostokra u`a
trazadolojaj nicplkta, ksa kcprksa tk`jrãa cunmãsoca cás o`gircanoþ`. Ni`
klla, pir kbkcpli, pijrãa usar doe jata y
jata y nrkar u` prijunti cás pkrsi`alozaji
para su nlok`tk.
Xir kbkcpli, so siy u` cayirosta jk gruta y gorci ni` la rkj jk
supkrckrnajis quk co prijunti  prkcouc
 prkcouc   sk rktork no`ni jãas a`tks jk su
gknma jk najunojaj, pirquk nrki quk kl arica `i ks kl ojkal pasajis ksis jãas.
¹Nþci pukji nicpridar so li kstá` manok`ji9 Ckjoa`tk sostkcas OiZ,
dlinfnmao` y
dlinfnmao`  y la trazadolojaj k` motis. _a may cunmis nasis jk ïxoti quk li
ma` ocplkck`taji, nici tiji kl papklki k` las ajua`as, la ekstoþ`
jinuck`tal, las nkrtogonanoi`ks jkl prijunti…
Eranoas a la trazadolojaj jk prinksis llkvajis a nadi sidrk u` prijunti,
pijkcis eara`tozar la autk`tonojaj y kvotar kl graujk. Xir kbkcpli, ckjoa`tk
u` nþjoei QT k` u` rklib sadrkcis quk rkalck`tk sk trata jkl rklib jk la
carna Tilkx nrkaji pir u`a pkrsi`a k` ni`nrkti tal jãa, kcpaquktaji k` tal
litk y ni` u` `òckri jk skrok ò`oni rkeostraji k` la najk`a jk dliquks. La
o`gircanoþ` ks o`cutadlk2 so la kcprksa ma ocplonaji
o cplonaji prinksis k` dlinfnmao`
dlinfnmao`,,
sk supi`k quk `i sk ck`torá a sã cosca y ksa o`gircanoþ` skrá vkrãjona, pir
li quk kl graujk josco`uyk ni`sojkradlkck`tk.
ni`sojkradlkck`tk.

^kntir aeritknm
 Xáeo`a ;5

Ks u` skntir cuy o`vilunraji ni` la o`justroa :.8. Jkba`ji a u` laji la

trazadolojaj jk lis prijuntis, sk pukjk nrkar ni`goa`za jk nara al ni`sucojir
go`al. @is ajk`tracis k` la nicpravk`ta jk prijuntis, asã nici k` lis tãtulis
jk pripokjaj i la gobanoþ` jk prknois k` iroek`, kvota`ji kspknulajirks (i
aprivknmajis).
May platagircas quk, jk girca auticatozaja, pi`k` k` ni`tanti a
vk`jkjirks jk catkroas procas ni` nicprajirks y dasa` la kbknunoþ` jk la
nicpra k` la nalojaj jkl prijunti, atkstoeuaja pir u` ni`tril jk nalojaj quk
sk rkeostra k` kl dlinfnmao`
dlinfnmao` bu`ti
 bu`ti ni` la tra`sannoþ`. ¹O`tkrckjoarois9 Xarknk
quk naja vkz ck`is.

^kntir joeotal
«Joeotal¶ `i ks u`a o`justroa i u` skntir, so`i u`a napa tkn`ilþeona quk pukjk
aplonarsk a prántonack`tk nualquokr rkalojaj, pkri jorkntack`tk aplonadlk al
carfkto`e joeotal
carfkto`e  joeotal y al nickrnoi klkntrþ`oni. Xir kbkcpli, so `is nk`tracis k`
las go`tknm
go`tknm,, las quk miy cukvk` o`ek`tks na`tojajks jk jo`kri a nista, k`
cunmis nasis, jk la vk`ta y utolozanoþ` jk `ukstris jatis, tk`jrãacis la
napanojaj jk k`trar k` la jksnk`tralozanoþ` jk ksk ckrnaji. Xijkcis jarlk la
vuklta y gircular la soeuok`tk prkeu`ta2 ¹y so kl usuaroi jknojk quï topi jk
pudlonojaj quokrk ni`sucor y la pripoa kcprksa pudlonotaroa paea ni` tifk`s  a
tifk`s a
ksk usuaroi pir vkrla9 Duk`i, parknk josparataji, pkri ya tk`kcis u`
priyknti nici Dravk (mttps2//dravk.nic/ 
(mttps2//dravk.nic/ ) quk, ni` su tifk`
tifk` DAZ,
 DAZ, nrka kstk
`ukvi kstoli jk carfkto`e
carfkto`e joeotal.
 joeotal. La kcprksa `i jkdk sadkr `aja jk tus jatis
provajis, socplkck`tk ni`ink u`is raseis ek`ïronis y quk tk eusta vkr su
pudlonojaj. Kstk tifk`
tifk` pukjk
 pukjk o`tkrnacdoarsk pir jo`kri i skrvonois jk`tri jk
ksas kcprksas. Jk ksta ca`kra, la kcprksa idtok`k u` pòdloni idbktovi ckbir
sklknnoi`aji y abustaji y kl usuaroi ni`suck li quk rkalck`tk jkska.
Itris pu`tis quk pijkcis ni`tkcplar si` kl usi jk ekstirks jk paei k`
tok`jas i`lo`k
i`lo`k ckjoa`tk
 ckjoa`tk nroptici`kjas i la trazadolojaj jk lis prijuntis jk
las coscas.
K` ksta natkeirãa pijkcis o`nluor tacdoï` la o`justroa jkl k`trktk`ocok`ti
joeotal, ji`jk k` kl eaco`e
eaco`e   ya may cultotuj jk priykntis quk utoloza`
dlinfnmao`   y nroptici`kjas para nickrnoar ni` prijuntis y skrvonois
dlinfnmao`
asinoajis a u` bukei ni`nrkti.

Itris skntirks
 Xáeo`a ;=

Zras kstis kbkcplis, parknk kvojk`tk quk dlinfnmao`

dlinfnmao` tok`k
 tok`k u` acploi pitk`noal
k` tiji topi jk skntirks y ni` aplonanoi`ks k` la kni`icãa rkal, y quk, jk u`a
u itra girca, `is agkntará pisotovack`tk a tijis. Wacis a vkr itris kbkcplis
jk girca cás gueaz2

nicu`onanoþ`. [` pkroþjoni k` kl quk pukjas ksnrodor y

Ckjois jk nicu`onanoþ`.
rknodor rktrodunoþ` k` girca jk nroptici`kjas pir ocprksoi`ks, lofks,
rato`e   jk lis pripois lkntirks, ktn. Kvotacis nk`suras,
rato`e
pisonoi`acok`tis pilãtonis, irea`oeracas llk`is jk acoeis jkl bkgk…
ajco`ostranoi`ks. Eidokr`is tra`spark`tks. Ni`
Durinranoa y ajco`ostranoi`ks.
Dotnio` i so` ïl, kl jo`kri joeotal ks u`a rkalojaj y sk dasará k` ksta
tkn`ilieãa. ^o `is jkba`, nici noujaja`is pijrkcis sadkr a jþ`jk sk
jksto`a masta kl òltoci kuri jk lis prksupukstis ek`kralks jkl Kstaji.
Xir ni`tra, kl Kstaji pukjk idloeartk a nrkar u`a wallkt  (nici
  (nici nuk`ta
da`naroa) ni` tu OJ joeotal y sadkrli adsilutack`tk tiji jk to,
pujok`ji nicpridar k` quï eastas kl jo`kri. ^upukstack`tk, sk
kvotarãa kl jo`kri `keri, lis noujaja`is kstarãa` o`gircajis jk tiji, y
kl Eidokr`i, nicplktack`tk mi`ksti y tra`spark`tk. Quozás ksti `u`na
li vkacis.
joeotal. Ckjoa`tk u` OJ joeotal autk`togonaji pir kl Eidokr`i,
Witi joeotal.
pijrkcis vitar jksjk `ukstri scartpmi`k
scartpmi`k   i jospisotovi klkntrþ`oni.
Ajkcás, kl viti skrá gokl, sknrkti y nua`togonaji k` tokcpi rkal. Ajoþs
a las cksas klkntiralks, eastis nici lis nilkeois adokrtis, rknuk`tis,
galskjaj k` lis vitis, ktn. Zacdoï` sk anadarãa ni` kl gacisi vkrcò
jk ckjoijãa… Duk`i, ni`inoï`ji`is, skeuri quk ksi `i.
^cart notoks. ^o pi`kcis k` valir tiji li a`tkroir, `is jarkcis nuk`ta
jk las k`ircks pisodolojajks quk supi`k kl dlinfnmao`
dlinfnmao`   para las
noujajks y sus noujaja`is. K`nukstas vkrãjonas, tifk`s
tifk`s   pir skr duk`
noujaja`i, rknicpk`sas
rknicpk`sas pir ocpulsar
o cpulsar asinoanoi`ks, quk lis ninmks ni`
su pripoa wallkt   sk k`tok`ja` ni` la caquo`ota jkl  parfo`e
 parfo`e   y sk
rkalonk` paeis k`trk kllis…
(JAI).  ¹Zk ocaeo`as quk mudokra u` Kstaji quk
Eidkr`a`za (JAI). 
gu`noi`ask nici Dotnio`9 Jksnk`tralozaji, ni` pritinilis jk
antuanoþ` nicò`, quk rknicpk`sask a lis tradabajirks pir su ïxoti y
quk las `ircas pujokra` nacdoarsk ckjoa`tk vitis jk lis jogkrk`tks
pkrgolks jk tradabajirks i ca`jatarois… May cunmis priykntis k`
kstk sk`toji y ks u`i jk lis polarks josruptovis jk ksta tkn`ilieãa. Xir
 Xáeo`a ;?

kbkcpli, so yi nici kcprksa dusni talk`ti, ¹pir quï `i pi`kr kl

tradabi k` u` kspanoi nicò` y rknicpk`sar al quk ck li k`trkeuk
ckjoa`tk u` scart ni`trant 9 _a `i tk`ei quk ni`tratar a `ajok2 kl
pritinili ni`soeuk quk la pkrsi`a ni` talk`ti ankptk co igkrta y
k`trkeuk li quk lk poji y, jk girca auticátona, sk nokrra kl trati, ni` kl
anukrji jk acdas partks.

¹Quï `is o`jona tiji ksti9 Quk las pisodolojajks jk dlinfnmao`

dlinfnmao`   si`
k`ircks, pkri quk, pir sã sili k` cunmis nasis `i tok`k sk`toji i aplonanoþ`.
May quk skr cuy praecátonis para vkr las ocplonanoi`ks y aplonanoi`ks rkalks
k` kl k`tir`i kcprksaroal k o`justroal a jãa jk miy. @knksotacis joeotalozar lis
prinksis, las kcprksas y las ajco`ostranoi`ks, y dlinfnmao`
dlinfnmao`   pukjk antuar
nici u` arca cuy pitk`tk para pi`kr k` valir sus di`jajks y ricpkr
darrkras. @is k`ni`tracis al pro`nopoi jkl naco`i, pkri sk trata jk u`a
tkn`ilieãa quk ni`vok`k skeuor jk nkrna, pir la o`go`ojaj jk nacpis ji`jk
pukjk skr y skrá y, jk mknmi, ya kstá sok`ji aplonaja.
 Xáeo`a 78

Napãtuli >
Xaeis ni`jonoi`ajis2 lis scart ni`trants

K@ K^ZK NAXÃZ[LI2

Kl `anocok`ti jk la rkj Ktmkrkuc

Lis ni`tratis o`tkloek`tks al jktallk
La ni`kxoþ` k`trk kl cu`ji joeotal y kl cu`ji trajonoi`al

K` kl napãtuli a`tkroir ya mkcis madlaji larei y tk`joji jk nþci

gu`noi`a la tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao`,, y amira quk ya krks naso u` kxpkrti k`
Dotnio`, ks cick`ti jk madlar jk Ktmkrkuc. Kxostk` colks jk priykntis jk
nroptici`kjas y dlinfnmao`
dlinfnmao` antovis,
 antovis, pkri, so may itri quk jkdks ni`inkr para
k`tk`jkr kstk knisostkca, so` juja ks Ktmkrkuc.
Ni` kl `anocok`ti jkl priyknti Ktmkrkuc sk adroþ la pisodolojaj jk nrkar
prieracas o`gircátonis quk antuask` nici ni`tratis quk sk kbknutask` jk
girca auticátona, pòdlona y jksnk`tralozaja. Miy pijkcis usar kstis
ni`tratis o`tkloek`tks para k`voar jo`kri, kbknutar annoi`ks, rkalozar nacdois
k` rkeostris jk la pripokjaj y cunmas nisas cás. Xir klli, sk o`vkstoea
ni`sta`tkck`tk k` nþci utolozarlis para joeotalozar josto`tis prinksis y
irea`ozanoi`ks.
Wkacis jk quï trata ksta rkj, Ktmkrkuc, y nþci lis scart ni`trants
igrknk` u` acplãsoci ada`oni jk pisodolojajks para tiji topi jk usis k
o`justroas. Al tkrco`ar kl napãtuli, ¡pijrás nrkar tu pripoi ni`trati
o`tkloek`tk!

Ktmkrkuc, kl mkrca`i pkqukñi… ¹i cayir9

Ktmkrkuc ks itri dlinfnmao`
dlinfnmao`   pòdloni. ^k trata jk u` priyknti quk pi`k a
`ukstra jospisonoþ` u`a platagirca pòdlona quk `is pkrcotk nrkar tifk`s
tifk`s,,
 Xáeo`a 71

aplonanoi`ks, bukeis, ktn. jk u`a girca jksnk`tralozaja y so` quk `ajok ocpoja
quk nualquokra pukja utolozarla. Jk mknmi, sk ni`sojkra kl «irjk`ajir
cu`joal¶. Xi`k a `ukstra jospisonoþ` ksta platagirca jk nþjoei adokrti y u`
lk`euabk quk pisodolota nrkar, siñar y joskñar kstrunturas nicplkbas para
kbknutar tiji topi jk prinksis.
¹Xir quï «irjk`ajir cu`joal¶9 Nici Dotnio`, tok`k colks jk `ijis
nicu`onajis k`trk sã y naja u`i jk kllis euarja u`a nipoa nicplkta jkl
rkeostri jk ipkranoi`ks jk la rkj. Ksti li ni`vokrtk k` u` sostkca
trkck`jack`tk skeuri, au`quk su ksnaladolojaj ks locotaja y ksti pla`tka u`
rkti a guturi. Ktmkrkuc gu`noi`a ni` su pripoa nroptici`kja, Ktmkr (KZM),
jovosodlk k` masta 1= jknocalks, y sorvk ta`ti para nicplktar tra`sannoi`ks
k`trk usuarois nici para paear nicosoi`ks pir kl usi jk la platagirca.
Xara k`tk`jkr la mostiroa sidrk kl iroek` jkl priyknti, may quk rkci`tarsk
a k`kri jk 481:. [` bivk` dasta`tk «so`eular¶ llacaji Wotalof Dutkro`
prksk`tþ Ktmkrkuc bu`ti ni` Comao Alosok, A`tmi`y jo Liori y Nmarlks

Misfo`si`. Kstk òltoci

era` napotalozanoþ` añis jkspuïs
y pipularojaj ci`tþ
llacaji itri priyknti jk dlinfnmao`
Narja`i. dlinfnmao`   jk
La prkeu`ta ks2 ¹nþci u` bivk` prieracajir, k` 481:, kstujoþ Dotnio` y
ni`soeuoþ go`a`noar su priyknti9 Tksulta quk kstk prieracajir guk cuy mádol
y, cás allá jk pla`tkar u`a drolla`tk platagirca tkn`ilþeona nici kvilunoþ`
jk Dotnio`, kl 44 jk buloi jk 481: la`zþ a la vk`ta la nroptici`kja Ktmkr ni`
la quk rknaujar gi`jis para jksarrillar su ojka. La o`onoatova rksultþ skr u`
nicplkti ïxoti, rknauja`ji >588 dotnio`ks k` las prockras 14 miras. Al go`al
sk vk`jokri` cás jk >8 888 dotnio`ks, a razþ` jk 4888 KZM pir 1 DZN, y
rknauja`ji k` tital u`is 1= colli`ks jk jþlarks.
Ocaeo`a nþci jkdoþ jk skr kl cick`ti k` kl quk aqukl ajilksnk`tk ni`tþ
k` su nasa nþci, eranoas a aqukl priyknti quk kstuvi jksarrilla`ji
o`na`sadlkck`tk jura`tk cás jk 17 miras joaroas grk`tk a su irjk`ajir, madãa
rknaujaji 1= colli`ks jk jþlarks jk pkrsi`as jk tiji kl cu`ji. ^keuri quk
sus pajrks sk qukjari` nicplktack`tk atþ`otis… Colli`ks jk jþlarks, jksjk
nuk`tas jksni`inojas, skujia`þ`ocas, ¡go`a`noari` kl `anocok`ti jk
Ktmkrkuc!

¹Ktmkrkuc i Dotnio`9

Duk`i,
jk valirsi` jogkrk`tks.
y Ktmkrkuc ksDotnio` kstá joskñaji
u`a platagirca ji`jknici
nrkar u` sostkca jkaplonanoi`ks.
y prieracar o`tkrnacdoi
Dotnio` tok`k u` `òckri go`oti jk ci`kjas y Ktmkrkuc `i. K` nacdoi,
 Xáeo`a 74

Ktmkrkuc rkaloza la suca jk lis dliquks a su dlinfnmao`

dlinfnmao`   cás rápoji quk
Dotnio`.

K` kl napãtuli a`tkroir mkcis madlaji jk las ONI. Eranoas a la pisodolojaj

jk prieracar kl tifk`  jk`tri jk ksta platagirca, la cayirãa ‚y aò` amira
tifk` jk`tri
soeuk sok`ji asã‚ kstada` prieracajis sidrk Ktmkrkuc ni` u`is tifk`s
llacajis KTN-48.
Miy k` jãa ks cuy sk`nolli ni`skeuor u` scart ni`trant  KTN-48
  KTN-48 y nrkar
tu pripoi tifk`
tifk`,, pkri mank u` par jk añis sk paeada` na`tojajks astri`þconas
a aleuok` quk pujokra nrkar u` tifk` tifk`   ni` nokrtas eara`tãas y supokra
jostroduorli k`trk lis nicprajirks jk girca auticatozaja. Xir ksi, Ktmkrkuc
sk mozi ta` gacisi, y li soeuk sok`ji, ni` `ukvis y kvilunoi`ajis kstá`jarks

jk tifk`s
tifk`s.
[` . nasi cuy ni`inoji ks kl priyknti NryptiFottoks
(mttps2//www.nryptifottoks.ni/ ).
). Ks u`a platagirca ji`jk, dabi u` tifk`
jogkrk`tk, `i gu`eodlk ‚ks jknor, `i pukjk madkr jis oeualks‚, pijãas
nicprar tu pripoi eati vortual. Zijis lis eatis si` ò`onis y pukjk` vk`jkrsk
k` la platagirca, quk antòa nici u` ckrnaji. Ni` la pipularojaj jkl
priyknti, pir aleu`is jk kstis «eatis¶ sk llkeþ a paear cunmi jo`kri y la
platagirca alna`zþ tal ïxoti quk la rkj kstuvi nilapsaja jura`tk jãas,
manok`ji cuy jogãnol y nistisi o`tkrnacdoar lis tifk`s
tifk`s k`
 k` ksta rkj. Zacdoï`
tk`kcis u` sotoi ji`jk pijkr nickrnoar ni` kstis tifk`s `i gu`eodlks
llacaji Ipk`^ka (mttps2//ipk`ska.oi/ 
(mttps2//ipk`ska.oi/ ).
).
Jkba`ji a u` laji kl cu`ji kspknulatovi, kxostk` `uckrisas platagircas
ni` pripukstas jk valir quk prktk`jk` ckbirar kl cu`ji jk la ca`i jk
dlinfnmao`.. Xir kbkcpli, jksjk sus o`onois, Ktmkrkuc k`acirþ a cunmis
dlinfnmao`
k`tusoastas y jksarrillajirks jkl skntir, puks rksultada annksodlk,
trkck`jack`tk vkrsátol y tk`ãa u` era` kquopi tïn`oni jktrás.

Maeacis u` pkqukñi apu`tk a`tks jk ni`to`uar. Jkdkcis kstadlknkr ni`

nlarojaj la jogkrk`noa k`trk nroptici`kja y tifk`
tifk`.. May cunmas tkirãas al
rkspknti pkri, para u`a socplk jogkrk`noanoþ`, la nroptici`kja ks la quk tok`k
 Xáeo`a 7>

su pripoi dlinfnmao`
dlinfnmao`,, y lis tifk`s
tifk`s   lis quk `ank` jk`tri jk u` dlinfnmao`
kxostk`tk. KZM skrãa u`a nroptici`kja, cok`tras quk las quk sk nrka` jk`tri
jk Ktmkrkuc skrãa` tifk`s
tifk`s.. K` nua`ti a la jogkrk`noa k`trk utoloty
utoloty   y sknuroty
tifk`s,, la vkrkcis cás ajkla`tk.
tifk`s
K` la antualojaj, kxostk` cunmas altkr`atovas para nrkar tifk`s tifk`s   y
aplonanoi`ks k` itris dlinfnmao`s
dlinfnmao`s   cás rápojis y ksnaladlks. Joeacis quk
Ktmkrkuc ma pkrjoji partk jk su aeolojaj y mkekci`ãa, pkri soeuk sok`ji la
skeu`ja ci`kja k` napotalozanoþ` y la platagirca sidrk la quk gu`noi`a` la
cayirãa jk tifk`s
tifk`s..

¹Quï si` lis ni`tratis o`tkloek`tks9

Nici mkcis vosti, u`i jk lis pu`tis cás pijkrisis k o``ivajirks jk ksta
rkj sk k`nuk`tra k` la pisodolojaj jk jksarrillar aplonanoi`ks jostroduojas,
llacajas tacdoï` jApps
jApps,, quk si` pisodlks eranoas a la o`nirpiranoþ` jk lis
scart ni`trants,
ni`trants, quk ksdizacis k` kl apartaji a`tkroir.
Ni`inoji tacdoï` nici «ni`trati o`tkloek`tk¶, u` scart ni`trant   ks u`
anukrji k`trk jis i cás partks quk sk kbknuta nua`ji sk prijunk u` sunksi
prkanirjaji y jksk`najk`a la loquojanoþ` auticátona jkl ni`trati. Au`quk
varois priykntis pukjk` nrkarlis y prinksarlis, lis scart ni`trants gu`noi`a`
ni`trants gu`noi`a`
pro`nopalck`tk k` kl dlinfnmao`
dlinfnmao`   jk Ktmkrkuc, y sk pukjk k`voar jo`kri,
kbknutar annoi`ks, rkalozar nacdois k` rkeostris jk la pripokjaj y cunmi cás.

[` scart ni`trant   ks u`a grannoþ` jk nþjoei quk sk kbknuta k` u`a

cáquo`a vortual jksto`aja para klli (k` Ktmkrkuc, llacaja KWC i Ktmkrkuc
i  Ktmkrkuc
Wortual Canmo`k).
Canmo`k). ^k kbknuta nua`ji aleuok` k`vãa jo`kri a u`a nartkra i
wallkt . ^i` pòdlonis y nualquokra pukjk ni`sultar quï nþjoei y ni`jonoi`ks
kxostk` para quk sk anadk kbknuta`ji.
 Xáeo`a 7:

GOE[TA >-12 Kladiranoþ` pripoa.

Ksti `i ks u` o`vk`ti jk Ktmkrkuc, puks k` Dotnio` ya sk pijãa`

prieracar kstk topi jk ni`tratis. Ajkcás, amira, eranoas a itras o`onoatovas
nici la platagirca T^F, ks cás voadlk. ^o` kcdarei, Ktmkrkuc nuk`ta ni` la
lodkrtaj jk skr u` sostkca turo`e
turo`e nicplkti.
 nicplkti.

Kl turo`e  nicplkti 
nicplkti  sk rkgokrk a la napanojaj quk tok`k u` lk`euabk jk
prieracanoþ` jk aplonarsk para rksilvkr nualquokr pridlkca nicputanoi`al k
ocplkck`tar kstrunturas nicplkbas, nici dunlks. Xir kbkcpli, Ktmkrkuc ks
u`a platagirca jk turo`e
turo`e   nicplkti, u`a jk las razi`ks pir la quk ks ta`
atrantova para jksarrillar aplonanoi`ks sidrk klla.
¹Nþci mozi ksti pisodlk Ktmkrkuc9 Eranoas a la KWC. ^k trata jk u`
skrvonoi quk nicplkck`ta al dlinfnmao`
dlinfnmao`   jk Ktmkrkuc, puks o`nirpira u`
k`tir`i ji`jk sk pukjk` kbknutar kstis nþjoeis jk girca jksnk`tralozaja y
skeura. Za`ti ks asã quk itris priykntis dlinfnmao`
dlinfnmao` la
 la utoloza` «jksjk gukra¶
para ocplkck`tar scart ni`trants.
ni`trants. Jk mknmi, sk k`nuk`tra aoslaja jkl
dlinfnmao` pro`nopal.
dlinfnmao`  pro`nopal. Ks u` sostkca jktkrco`osta (4 + 4 `i si` ;, so`i :), pir
ksi lis ni`tratis o`tkloek`tks tok`k` pini jk o`tkloek`tks. La o`tkloek`noa la
apirta kl prieracajir. ^o ks `ukstri acoei Wotalof, ajkla`tk, pkri so la
nrkanoþ` jkl ni`trati o`tkloek`tk vok`k jk ca`is o`kxpkrtas, nuojaji.
¹Quï sk ni`soeuk k` kstis nasis ni` sigtwark
sigtwark lodrk9
 lodrk9 Quk cunmis aek`tks,

kcprksas y  partonularks
u` sigtwark
sigtwark  cás ridustio`jkpk`jok`tks tradabk`
quk nucpla ni` sidrk la rkelas
las coscas silunoþ`
k` para
tijisnrkar
lis
ksnk`arois.
 Xáeo`a 7;

¹_ ks eratos9 Ks jknor, ¹pukji nrkar lis scart ni`trants 

ni`trants  quk quokra y
pi`kr co `icdrk y jknor quk siy kl ckbir k` la rkj jk girca o`jkgo`oja9 @i,
lþeonack`tk. ^o qukrkcis mankr usi jk ksta cáquo`a vortual y pridar `ukstris
nþjoeis, jkdkcis «alock`tarla¶, y ksti sk mank pir ckjoi jk u` ckna`osci
quk sk llaca Eas. Xara k`tk`jkr quï ks kl Eas k` Ktmkrkuc, li ckbir ks vkrli
ni` u`a a`alieãa2 pir kbkcpli, lis FU/m k` klkntronojaj. Nua`ji
k`nk`jkcis la luz k` `ukstra nasa u igono`a, la k`kreãa ni`sucoja quk vacis
a paear `i sk cojk k` kuris i jþlarks. Al ni`traroi, la ckjonoþ` sk rkaloza
ckjoa`tk u` valir o`tkrckjoi quk tok`k u` prknoi k` ci`kjas. K` kl nasi jkl
Eas ks kxantack`tk li cosci2 li quk sk mank ks gobar quk kl ni`suci jk scart 
ni`trants sokcprk
ni`trants sokcprk nukstk kl cosci Eas, y li quk nacdoa ks kl prknoi al quk sk
paea kl Eas k` u` jktkrco`aji cick`ti. Jk ksta ca`kra, so may cás trágoni
k` la rkj k` u` cick`ti pu`tual, kl Eas sudorá jk prknoi y, pir li ta`ti,
kbknutar ni`tratis skrá cás nari. Ksti mará quk dabk la jkca`ja y, k`
ni`sknuk`noa, quk la rkj `i sk saturk. Jk ksta girca, lis quk apiya` la rkj sk

llkva` u` gkk
gkk y
 y pritkekcis la rkj ni`tra ataquks spac
spac..

Xukjks pridar y nrkar tus scart ni`trants k`

ni`trants k` itras rkjks jk prukda y asã
`i paear kl Eas quk sk narea k` la rkj Ktmkrkuc masta quk `i kstïs skeuri jk
quk gu`noi`a jk girca nirrknta.
¹Jþ`jk pukji vkr kl valir jkl Eas9 K` ksta páeo`a wkd2
mttps2//ktmeasstatoi`.o`gi/ 
O`nluocis aquã u` rksuck` jk lis scart ni`trants2
ni`trants2

^k kbknuta` k` u` sostkca `i ni`trilaji pir `ajok y jksnk`tralozaji.

jksnk`tralozaji.
Zok`k` u`a ni`jonoþ` prkprieracaja.
Nualquokr usuaroi i jospisotovi pukjk o`tkrantuar ni` u`i, ajkcás jk
vkr su ni`tk`oji.
K` nasi `knksaroi, pkrcotk` quk sk o`vilunrk u`a tkrnkra partk i
árdotri.

^i` o`cutadlks, pkri sk pukjk` varoar o`sta`noas sokcprk y nua`ji sk

maya` prieracaji jk a`tkca`i para klli.
 Xáeo`a 77

Xukjk` annkjkr a su pripoi kstaji, al ni`tkxti jk la tra`sannoþ` quk

lis llacþ y a nokrta o`gircanoþ` jk lis dliquks cás rknok`tks.
La jorknnoþ` jk Ktmkrkuc jk u` ni`trati sk pukjk usar k` u`a
tra`sannoþ` nici jksto`ataroi, para k`voar gi`jis al ni`trati i para
llacar a u`a jk sus gu`noi`ks.
Nici nrkajir jkl ni`trati, `i idtok`ks u` provolkeoi kspknoal a `ovkl
jk pritinili (au`quk pukjks nijogonarlis kxplãnotack`tk k` kl ni`trati
o`tkloek`tk).

Nici vkcis, jkpk`jk cunmi jk nþci sk prierack`, pkri tijis soeuk`

u`as rkelas nicu`ks. K` kl nasi jk tk`kr quk pkjor o`gircanoþ` a u` tkrnkri
para kbknutar u`a ni`jonoþ`, aparknk kl ni`nkpti jk iránuli
iránuli.. Au`quk ya li
mkcis o`trijunoji drkvkck`tk, li vkrkcis k` kl soeuok`tk apartaji.
Amira quozás kstarás pk`sa`ji2 «Walk, li viy k`tk`jok`ji, pkri `i sï
cuy dok` quï quokrk` jknor… Ck k`na`tarãa vkr nasis prántonis para
nicpridar jk quï va kl tkca¶. ¡Xuks vacis a klli! A ni`to`uanoþ`,
cistracis aleu`is nasis prántonis jk scart ni`trants2
ni`trants2

Kbkcpli 1.1. Ocaeo`a quk la ocprksira jk u`a kjotiroal sk kstripka y

tok`k la pisodolojaj jk ni`tantar ni` kl skrvonoi tïn`oni y ca`jarlk u`
joae`þstoni jk su kstaji para quk la rkpark. Jk kstk ciji, kl tïn`oni
pukjk rksilvkr
cáquo`a jorkntack`tk
pukjk rkalozar kl paei kl
jklpridlkca
skrvonoi. jktkntaji y, ajkcás, la
4. Zu groeirãgoni pukjk nicprar auticátonack`tk u`a nuña
Kbkcpli 4.
jk quksi al supkrckrnaji jk la ksquo`a nua`ji sk tkrco`k, so li mas
prieracaji para tal go`.

Jk mknmi, may u` priyknti dlinfnmao`

dlinfnmao` llacaji
 llacaji OIZA (su arquotkntura `i
ks dlinfnmao`
dlinfnmao`,, pkri ca`kba u` nroptiantovi) quk sk dasa k` las
nicu`onanoi`ks k`trk las cáquo`as, ekstoi`ajas ni` sk`sirozanoþ` OiZ.
Gãbatk quk tiji si` ni`jonoi`ks prkjkgo`ojas2 so tk inurrk ksti, maz ksti6 so
inurrk li itri, maz ksti itri. Xkri vayacis pir partks. Asã puks, `is
nk`trarkcis k` kl usi y las aplonanoi`ks jk lis scart ni`trants ni`
ni`trants ni` kbkcplis
prántonis para jksnudror kl pitk`noal rkal jk ksta tkn`ilieãa.
 Xáeo`a 75

auticatozajis. Zal y nici mkcis vosti k` a`tkroirks

Xaeis auticatozajis.
kbkcplis, lis paeis sk pukjk` auticatozar k` plazis ni`nrktis
utoloza`ji lis ni`tratis o`tkloek`tks6 pir kbkcpli, para kl paei jk u`
alquolkr i kl paei aplazaji jk u` ninmk. Ocaeo`a quk tok`ks u`
ni`trati jk alquolkr jk u`a na`tojaj jktkrco`aja jk ktmkr
ktmkr   y kstk sk
paea auticátonack`tk skeò` las ck`sualojajks anirjajas. Xir
kbkcpli, kl prockri jk naja cks sk kcotk u`a tra`sgkrk`noa jk ; KZM
para kl alquolkr jk u`a pripokjaj.
eara`tãa. ^k pijrãa` utolozar para la nicpra jk u`a
Jkpþsotis jk eara`tãa.
vovok`ja i nualquokr itri antovi k`trk partonularks i kcprksas. Asã, sk
anukrja u` jkpþsoti k` dlinfnmao`
dlinfnmao`,, ji`jk aleuok` o`trijunk kl ocpirtk
anirjaji y jorkntack`tk sk kstadlknk, jk girca auticátona, u` nacdoi
k` kl rkeostri jk la pripokjaj.
k`kreãa. [`i jk lis nasis kstrklla jk dlinfnmao`
Zra`scosoþ` jk k`kreãa. dlinfnmao`.. [`
tifk`
tifk` rkprksk`ta,
skeò` rkprksk`ta, pirprkvoack`tk
u`is prknois kbkcpli, 1 kstadlknojis.
fU/m, y sk o`tkrnacdoa k` kl ckrnaji
Ksa tra`scosoþ` jk valir
k` girca jk k`kreãa sk rkalozará jk girca darata, auticátona y naso
o`sta`tá`ka.
cáquo`as. Lis ni`tratis o`tkloek`tks pukjk`
Auticatoscis k` cáquo`as.
pripirnoi`ar u`a auti`icãa `u`na vosta k` las cáquo`as, nici li quk
mkcis nick`taji jkl priyknti OIZA, pkrcotok`ji quk kbknutk` tiji
topi jk prinksis y paeis.
Apukstas. A travïs jk lis ni`tratis o`tkloek`tks y lis iránulis,
Apukstas.
nualquokr pkrsi`a pukjk rkalozar apukstas ni` tital skeurojaj y ni` la
eara`tãa jk nidrar so ea`a, ya quk kl iránuli kstadlknkrá kl rksultaji y
la apuksta sk autikbknutará k` gu`noþ` jk kstk. Jk mknmi, las apukstas
si` u`i jk lis era`jks `keinois jk`tri jk dlinfnmao`
dlinfnmao`.. ^k trata jk u`
nasi jk scart ni`trant  nlari
 nlari y ni`nosi. _i tori u` jaji, tò apukstas al
76 so salk` lis jkcás, `i ea`as6 so salk kl 7, kl sostkca tk ja tu prkcoi.
Xara klli, `knksotacis quk kl iránuli `is joea quï `òckri ma saloji.
Witanoi`ks. A travïs jkl dlinfnmao`
Witanoi`ks. dlinfnmao`,, pijrá` rkeostrarsk lis rksultajis
jk nualquokr vitanoþ` eudkr`ack`tal i jk itri topi, pujok`ji ni`inkr
las vitanoi`ks k` tokcpi rkal y nkrtogona`ji quoï` sk k`nuk`tra al itri
laji jkl viti ckjoa`tk ojk`tojaj joeotal. K` carzi jk 481=, ^okrra
Lki`a sk ni`vortoþ k` kl prockr paãs k` nkrtogonar u` prinksi klkntiral
ckjoa`tk kstk sostkca.
 Xáeo`a 7=

^keuris. Ocaeo`a quk sugrks u` annojk`tk y quk, jk girca auticátona,

^keuris.
tijis tus jatis jkl skeuri sk tra`sgokrk` a tijis lis ocplonajis2 tu
skeuri, kl skeuri jkl itri ocplonaji, mispotal, o`jkc`ozanoþ`, ktn. ¹_
so kl ninmk llkvask sostkcas OiZ (ya kxostk`) quk nalnulask` kl prknoi
jkl skeuri k` tokcpi rkal jkpk`jok`ji jk `ukstra ni`junnoþ`, al
aplonar varoadlks y ra`eis9
Nicpra jk k`kreãa.k`kreãa. Lis ninmks klïntronis nicprará` y
nickrnoalozará` jk girca autþ`ica la k`kreãa ckjoa`tk sus pripoas
wallkts   k` lis pu`tis jk rknarea. La kcprksa i `keinoi pi`jrá su
wallkts
ni`tril jk narea ni` sus nidris pir tokcpi i fU/m y las cáquo`as
mará` tra`sannoi`ks k`trk sã.
Mkrk`noas. Nua`ji kl iránuli ni`statk kl gallknocok`ti jk u`a
Mkrk`noas.
pkrsi`a, al apirtar su nkrtogonaji jk jkgu`noþ`, sk k`voará kl rksultaji
y sk lodkrará`, k` nasi jk quk kxosta`, lis antovis go`a`nokris i la
totularojaj jk dok`ks o`cukdlks, k`trk itris.
Nriwjgu`jo`e.  Las platagircas jk naptanoþ` jk gi`jis, u`a vkz
tifk`ozajas sus annoi`ks, si` cás áeolks, skeuras y tra`spark`tks. ^k
ma vosti ya k` prinksis jk kcprk`jocok`ti, y amira k` tiji kl skntir
go`a`nokri, ji`jk las pisodolojajks va` k` auck`ti a ckjoja quk
cajura la tkn`ilieãa y la ajipnoþ`.
Conripaeis. Xkrcotk` k`voar tifk`s
Conripaeis. tifk`s   quk rkprksk`tk` jo`kri a
nualquokr partk jkl cu`ji k` nukstoþ` jk co`utis, jk girca darata y
skeura. Ocaeo`a a u` agkntaji k` u`a natástrigk ckjoiacdok`tal quk,
al skr k`trkvostaji pir tklkvosoþ`, k`skña la pa`talla jk su cþvol ni` u`
nþjoei QT quk apu`ta a su nartkra jk Dotnio`. Ni` ksa ocaek`,
nualquokra pukjk k`voarlk jo`kri jk girca jorknta y nicpridar k` la
rkj so kl paei ma llkeaji a su jksto`ataroi. Asã puks, para las I@E, pir
pi`kr u` kbkcpli, ksta tkn`ilieãa ks u` duk` aloaji y ajkcás apirta
trazadolojaj.

Zijas kstas aplonanoi`ks ya tok`k` priykntis k` gu`noi`acok`ti quk

kxplira` kstas narantkrãstonas. Ni` lis scart ni`trants pukjks
ni`trants pukjks jksnk`tralozar y
auticatozar prántonack`tk nualquokr prinksi k o`nlusi apirtar nokrta
o`tkloek`noa auticatozaja a u` cïtiji kcprksaroal. Li quk sk dusna ks u`a
cayir kgonok`noa ckjoa`tk kl amirri jk tokcpi, nistks y pkrsi`al. Ni` klli,
ksta tkn`ilieãa pi`k sidrk la cksa u`a rkalojaj o`nþcija2 ks prkgkrodlk la
kbknunoþ` jk u` prinksi sk`nolli pir u`a cáquo`a a`tks quk pir u`a pkrsi`a.
 Xáeo`a 7?

Xir kbkcpli, para nrkar u` sostkca jk trazadolojaj k` dlinfnmao`

dlinfnmao`   jk lis
prinksis jk u`a kcprksa, ¹quï prkgokrks, quk lis jatis lis o`trijuzna u` skr
muca`i i u` sostkca OiZ quk `i galla naso `u`na y gu`noi`a ni` la cosca
o`galodolojaj las 4: miras jkl jãa9 ^o qukrkcis quk la o`gircanoþ` ska goadlk y
antòk` lis scart ni`trants,
ni`trants, nua`ti cás auticatozaji ska kl prinksi, ckbir.

Kl ibi quk tiji li vk2 lis iránulis

Mkcis vosti nþci lis scart ni`trants 
ni`trants  pukjk` antuar jk girca autþ`ica
sokcprk y nua`ji lks joeas li quk tok`k` quk mankr. Cunmas vknks, para sadkr
so may quk kbknutar i `i u` scart ni`trant , `knksotas annkjkr a o`gircanoþ`
quk sk k`nuk`tra k` kl kxtkroir jk la rkj.

Xkpk lk jonk a Nlara2 «^o llukvk kl bukvks pir la caña`a a las ?288 k` kl
nk`tri jk Cajroj, tk paei 1 KZM¶. Nlara ankpta la apuksta. Xir ta`ti, kl scart 
ni`trant   anujorãa
anujorãa a u` iránuli. K` kstk nasi, pijrãa skr la AKCKZ (Aek`noa
Kstatal jk Cktkirilieãa), a quok` lk pijrãacis prkeu`tar. ^o la AKCKZ `is
o`jona quk kgkntovack`tk llukvk, sk kbknutarãa kl paei jk 1 KZM jksjk la
dollktkra jk Xkpk a la nartkra jk Nlara.
Itri kbkcpli pukjk skr u`a apuksta jkpirtova. @knksotarkcis u` iránuli
quk `is joea, jk girca vkraz, quoï` ma ea`aji kl partoji i la narrkra para
rkpartor la rknicpk`sa al ankrta`tk.
Amira, tk kstarás prkeu`ta`ji2 ¹quoï` ni`trila quk la o`gircanoþ` jkl
iránuli ska nokrta9 Xuks sã, amã ks ji`jk nidra ocpirta`noa y rklkva`noa kl
skntir jk lis iránulis. ^o madlacis jk u` dlinfnmao`
dlinfnmao` jksnk`tralozaji,
 jksnk`tralozaji, so` quk
u` `iji tk`ea cayir ocpirta`noa quk itri, ji`jk `ajok kbkrnk kl ni`tril y lis
scart ni`trants 
ni`trants  tok`k` la napanojaj jk autikbknutarsk, `ajok `is li va a
ocpkjor… Jk rkpk`tk, ¹jkpk`jkcis jk quk kl iránuli `is jkvuklva u`a
o`gircanoþ` vkrãjona9 Duk`i, ks li quk mank` sostkcas nici Alkxa i ^oro,
quk utoloza` nk`tk`arks jk colks jk pkrsi`as a joaroi. ¹Jk jþ`jk sana` sus
rkspukstas a`tk nualquokr prkeu`ta9 ¹A quoï` ni`sulta` kstis asostk`tks9

EiielkAlpma,
Uilgrac ks kl Daoju
rky jk ilis dusnajirks,
_a`jkx, pkri may jk
quk gu`noi`a` itras altkr`atovas,
girca jogkrk`tknici
para
igrknkr kl ckbir rksultaji nici rkspuksta a u`a dòsqukja. Kstk dusnajir
 Xáeo`a 58

utoloza jogkrk`tks tkn`ilieãas para kstujoar y kvaluar cunmãsocis jatis ni` kl

go` jk igrknkrtk la rkspuksta cás ajknuaja jksjk kl pu`ti jk vosta
catkcátoni/nok`tãgoni.
Nici kstk kbkcpli, tk`kcis nok`tis k` kl cu`ji jk lis iránulis. Jk
mknmi, pukjks nrkar tu pripoi iránuli y pi`krli a jospisonoþ` jk la rkj. ^o
madlacis jk la ekstoþ` jk jo`kri i jk civocok`tis jk rkeostris, lis iránulis
jkdk` skr sokcprk goadlks. ^o yi vk`ji u`a nasa y kl iránuli jkl rkeostri jk la
pripokjaj kstá ca`opulaji, pijkcis tk`kr u` pridlkca y quk kl `icdrk `i
kstï rkeostraji i `i ska nirrknti.
May priykntis dlinfnmao`
dlinfnmao`   cuy k`ginajis a kstk aspknti. Xir kbkcpli,
Aktkr`oty askeura k` su jisokr quk tradaba para tk`kr u` iránuli
jksnk`tralozaji y kxplona quk ks u` sostkca quk ni`knta lis ni`tratis
o`tkloek`tks ni` o`gircanoþ` jkl cu`ji gãsoni. Itri priyknti k` la cosca
lã`ka ks Nmao`lo`f, quk o`tk`ta nrkar la prockra rkj jk iránulis
jksnk`tralozaja. Xir su partk, Iranlozk ks u` priyknti go`tknm
go`tknm   quk dusna

jksarrillar
Nici ya la mkcis
ni`kxoþ` k`trk
vosti, su AXO wkdmay
antualck`tk y las jApps jk
jApps
cunmas  jk girca goadlk.
platagircas jksjk las quk
nrkar scart ni`trants,
ni`trants, naja u`a ni` su tkn`ilieãa y vosoþ`, para ckbirar lis
ni`tratis nrkajis k` Ktmkrkuc. Oeual quk la rkj Ktmkrkuc y lis priykntis y
scart ni`trants 
ni`trants  kstá` k` ni`sta`tk kxpa`soþ`, jk girca paralkla nrknk kl
`òckri jk o`onoatovas nk`trajas k` iránulis.

¹Nþci pukji nrkar u` scart ni`trant 9

Quozás mayas llkeaji a kstk pu`ti2 «¡Kstiy losti! Quokri quk, nua`ji llkeuk kl
rkpartojir jk la kcprksa jk tra`spirtks ni` co paquktk jk Acazi` a la pukrta
jk co nasa, u` sk`sir ojk`togoquk la nasa pir EX^, saquk la o`gircanoþ` jk
nlok`tk jkl pkjoji, prkeu`tk kl prknoi k` la dask jk jatis jk Acazi` y la
pukrta tra`sgokra u`is ktmkrs
ktmkrs pir
 pir valir jk co pkjoji al ZXW quk nuklea jkl
no`turþ` jkl rkpartojir. ¡Am!, y quk u` sk`sir jk luz sk antovk nua`ji adra kl
paquktk y k`vãk u`a `itogonanoþ` jk k`trkea satosgantiroa a la lieãstona jk
Acazi`¶.
Duk`i, tiji ks prieracadlk, pkri quozá `i tija la o`gircanoþ` sk pukja
ni`sultar. Wkacis nþci pijkcis nrkar u` sk`nolli scart ni`trant   k`

^ilojoty.
«¹Xir quï ^ilojoty9¶. Ks u` lk`euabk jk prieracanoþ` sk`nolli, socolar a
Bavasnropt, quk sk usa k` la rkj Ktmkrkuc. Cunmis priykntis dlinfnmao`
 Xáeo`a 51

utoloza` kstk i aleu`i socolar, pir li quk pijkcis ni`sojkrarli kstá`jar.

Kxostk` itris nici Wypkr, Losf, Tust i ^krpk`t.
«@i tk`ei `o ojka jk ^ilojoty¶… Zk pripi`kcis nrkar u` zicdo k` u`
ukei quk, pini a pini, tk jï las pautas para quk aprk`jas kstk lk`euabk jk
prieracanoþ`, au`quk `u`na mayas vosti u`i. Ajkcás jk jovkrtortk, pijrás
utolozar kl cuñkni para josgrazartk la `inmk jk Malliwkk`. K`tra k` ksta
páeo`a wkd y vkrás2 mttps2//nryptizicdoks.oi/ 

A`tks jk kcpkzar, vilvacis u` cick`ti al ni`nkpti jkl Eas kxplonaji

al o`onoi jkl napãtuli. ¹Xir quï kxostk kl Eas, ajkcás jk para kloco`ar la
pisodolojaj jkl spac
spac,, nici mkcis vosti9

Ayuja a ca`tk`kr la rkj ckjoa`tk ksis pkqukñis paeis. Kstis

conripaeis sorvk` para rknicpk`sar a lis co`kris.
Kvota quk u` scart ni`trant   ni` dunlk o`go`oti antòk jk girca
calonoisa. Al tk`kr quk alock`tarli ni` Eas, may quk rkalozar u`a
pkqukña o`vkrsoþ`, paear jo`kri.
Kl Eas jkpk`jk jkl kstaji jk la rkj y jk las varoadlks quk o`trijuznas
k` kl scart ni`trant . Xara prieracar, pukjks nrkar u` scart ni`trant 
jk trks gilois i u`i jk ckjoa páeo`a. ^o` kcdarei, kstk òltoci kstará
cunmi cás iptocozaji y rksultará cás darati.

«Amira `knksoti u` prieraca i alei para kcpkzar¶. ^ã, pukjks

jksnareartk cunmis prieracas, pkri la nicu`ojaj jk Ktmkrkuc ya ma
prkparaji u`a wkd ji`jk pukjks jksarrillar, pridar y jksplkear lis scart 
ni`trants i`lo`k 
i`lo`k  o`nlusi k` rkjks jk prukdas, para askeurartk jk quk, masta
quk `i gu`noi`k, `i k`trks k` u` dunlk o`go`oti jk prukda y krrir. Ksta
mkrracok`ta sk llaca Tkcox, y su wkd ks mttps2//rkcox.ktmkrkuc.ire/ 

[` pu`ti cuy ocpirta`tk jk lis scart ni`trants 

ni`trants  ks la skeurojaj.
Madlacis jk tra`sannoi`ks quk `ircalck`tk kquovalk` a jo`kri, `i sili jk
 Xáeo`a 54

tra`sannoi`ks jk jatis. ^o kl scart ni`trant  tok`k

 tok`k krrirks i `i kstá aujotaji, kl
pridlkca pukjk skr eravk. ^ili may quk rkpasar la drkvk mostiroa jk Ktmkrkuc
para vkr quk, pir kstk topi jk krrirks, sk ma` «pkrjoji¶ colli`ks jk kuris k`
la rkj, so` pisodolojaj jk annkjkr a kllis jk `ukvi.
A`tks i jkspuïs, o`tk`tarás nrkar tu pripoa nroptici`kja i, al ck`is,
skrãa u`a era` ojka mankrli, asã quk vkacis li sk`nolli quk pukjk rksultar
Ktmkrkuc para kstk pripþsoti. [sarkcis u` tifk`
tifk` jk
 jk topi KTN-48, au`quk ya
sadks quk may cás ipnoi`ks jk tifk`s  y naja u`i tok`k sus partonularojajks,
tifk`s y
nici kl jk lis eatis vortualks. Li prockri quk tok`ks quk mankr ks anujor a
pir u` scart ni`trant   ya nrkaji quk maya soji aujotaji (pukjks k`ni`trar
kbkcplis k` Ipk`Rkppklo` i Ni`sk`^ys) y pla`tkartk kstas prkeu`tas2

¹Nþci quokri quk sk llack co ci`kja9

¹Nuál skrãa kl sãcdili i tonfkr
tonfkr99 @ircalck`tk, ma jk tk`kr > i : lktras.
¹Nuá`tis jknocalks quokri quk tk`ea9
¹Nua`tas ci`kjas pi`jrï k` nornulanoþ`9

¹Mas vosti9 _a pukjks nrkar tu pripoi tifk`

tifk`,, tu pripoa ci`kja joeotal.

Kbkcplis prántonis jk jApps

_a mkcis vosti jogkrk`tks kbkcplis jk scart ni`trants,
ni`trants, pkri kstis
`ircalck`tk gu`noi`a` k` u`a aplonanoþ` wkd quk lis jita jk jogkrk`tks
gu`noi`alojajks. K` la soeuok`tk wkd tk`ïos u`i jk lis cayirks ra`fo`es
ra`fo`es   jk
jApps,, i jknk`tralozkj applonatoi` 
jApps applonatoi`  s, `i sili k` Ktmkrkuc2
mttps2//www.statkigtmkjapps.nic/ . Wacis a anadar kl napãtuli ni` aleu`is
kbkcplis2

(TKX). Kxnklk`tk kbkcpli jk las pisodolojajks quk igrknk u`a

Aueur (TKX). Kxnklk`tk
jApp.. Aueur ks u`a platagirca prkjontova para la o`vkrsoþ` k` josto`tis
jApp
ckrnajis. [toloza u` pitk`tk aleirotci jksnk`tralozaji quk, bu`ti a la
o`tkloek`noa nilkntova, privkk skñalks jk o`vkrsoþ` skeò` lis
o`jonajirks jk trajo`e
trajo`e y
 y las prkjonnoi`ks jk lis partonopa`tks.
 Xáeo`a 5>

(GNZ). ^ostkca para rkeostrar jatis adsilutack`tk dlo`jaji k

Gantic (GNZ). ^ostkca
o`altkradlk. Xkrcotk nrkar prijuntis quk eara`toza` y nicpartk` lis
jatis jk kcprksas.
(E@Z). ^upkrnicputajir elidal y jksnk`tralozaji quk pkrcotk
Eilkc (E@Z). ^upkrnicputajir
kl annksi a nualquokr pkrsi`a. Kstá ni`stotuoji pir la pitk`noa
nicputanoi`al jk tijis lis irjk`ajirks y kquopis ni`kntajis a su rkj
jksnk`tralozaja, y pkrcotk a lis usuarois nkjkr i alquolar pitk`noa jk
nálnuli k` gircati jk paei pir usi.
(^ZITB). Tkj jksnk`tralozaja
^tirb (^ZITB). Tkj jksnk`tralozaja jk `ukva ek`kranoþ`. ^u idbktovi
pro`nopal ks kl alcank`acok`ti jk ni`tk`oji k` la `udk. Tkcu`kra a
lis quk pi`ea` a jospisonoþ` jk la rkj eoeadytks jk alcank`acok`ti k`
eoeadytks jk
su irjk`ajir.

May cunmãsocas cás k` gu`noi`acok`ti, au`quk la cayirãa `i pukjk`

nicpktor k` `òckri jk usuarois ni` las aplonanoi`ks `ircalks. Jk cick`ti,
sk k`nuk`tra` cuy lkbis jk skr utolozajas jk girca casova a joaroi… Xkri
rknukrja quk ksta tkn`ilieãa kstá k` sus o`onois y cajura rápojack`tk.
 Xáeo`a 5:

Xartk 4
Nþci idtk`kr tus pripoas nroptici`kjas2
¹nicpras, nrkas i partonopas9
 Xáeo`a 5;

Napãtuli :
Las nroptici`kjas al jktallk

K@ K^ZK NAXÃZ[LI2

Jogkrk`noas k`trk nroptici`kjas

Aspkntis quk narantkroza` u`a ci`kja
A`álosos jkl ckrnaji antual

Las nroptici`kjas va` cunmi cás allá jkl dotnþo`. K` apk`as jokz añis
jksjk quk aparknoþ la prockra nropti
nropti,, miy k`ni`tracis o`go`ojaj jk ci`kjas.
Ks ocpirta`tk k`tk`jkr quï si` las jovosas joeotalks y quï las jogkrk`noa jk
itras gircas jk jo`kri, pkri, sidrk tiji, quï las jogkrk`noa k`trk sã y quï mank
quk tk`ea` ck`ir i cayir valir k` kl ckrnaji. Zras naja nroptici`kja i
kcprksa may u`a nicu`ojaj gokl apiya`ji la vosoþ` jkl priyknti y la
tkn`ilieãa quk li sustk`ta i prinura`ji k`tk`jkr kxantack`tk la miba jk ruta
jk ksa ojka para sanar la cayir rk`tadolojaj pisodlk nici o`vkrsir.
K` kstk napãtuli `i sili prigu`jozarkcis k` kl ni`nkpti jk nroptici`kja
y k` li quk las jita jk pipularojaj, so`i quk ami`jarkcis k` aleu`is jk lis
priykntis cás rklkva`tks nici cukstra rkprksk`tatova jkl ckrnaji jk las
nroptici`kjas.

Walk, pkri ¹quï ks u`a nroptici`kja kxantack`tk9

[`a nroptici`kja (i nroptijovosa) ks u`a jovosa quk utoloza la nroptieragãa
para ek`krar u`a girca jk jo`kri «nijogonaji¶ quk sk sustk`ta k` la
tkn`ilieãa joeotal y quk `i jkpk`jk jk la o`tkrvk`noþ` jk u` irea`osci
nk`tralozaji para su gu`noi`acok`ti `o rkeulanoþ`, ska u`a o`stotunoþ`
eudkr`ack`tal i u`a k`tojaj da`naroa. Nici nualquokr ci`kja, kstá pk`saja
para kl o`tkrnacdoi jk valir k`trk lis usuarois (pir kbkcpli, nicprar nisas
 Xáeo`a 57

nici manks miy ni` lis kuris quk tok`ks k` kl da`ni). Al dasarsk k` la
tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao`,, kstas tra`sannoi`ks jk nroptici`kjas pukjk` mankrsk
jorkntack`tk k`trk usuarois, so` da`nis `o `o`eò` itri aek`tk.
Al skr o`jkpk`jok`tk jk nualquokr irea`osci igonoal, kl gu`noi`acok`ti jk
naja ci`kja jkpk`jk jk su pritinili. Nua`ji sk nrka u`a ci`kja, sk goba`
aspkntis gu`jack`talks, nici la na`tojaj jk u`ojajks quk madrá k`
nornulanoþ` y so skrá u`a na`tojaj locotaja i, pir kl ni`traroi, pijrá` kcotorsk
`ukvas u`ojajks, nici miy sunkjk ni` kl kuri i kl jþlar nua`ji kl k`tk
rkeulajir jknojk auck`tar la dask ci`ktaroa.

La kcosoþ` jk `ukvas ci`kjas ks

ci`kjas ks u` pu`ti gu`jack`tal para jogkrk`noar
las nroptici`kjas jk la ci`kja ni`vk`noi`al nici kl jþlar i kl kuri. Xir

kbkcpli,
ci`kja ni`nici Dotnio` jkglanoi`aroa.
tk`jk`noa kstá locotaja Ks
a 41 colli`ks
jknor, jk tk`jkrá
su valir u`ojajks, skrá u`a
a auck`tar
jkdoji a la prierksova ksnaskz jk dotnio`ks so sudk la jkca`ja jk kstis. Xir kl
ni`traroi, kl kuri ks u`a ci`kja o`glanoi`aroa, ya quk naja vkz quk sk kcotk`
`ukvis kuris may cás k` nornulanoþ`, pir li quk u` kuri valk «naja vkz
ck`is¶. ¹Wkrjaj quk li quk nicpradas ni` u` kuri mank jokz añis miy valk
cunmi cás9 Ksti ks kl rksultaji jk quk, naja añi, maya cás kuris k`
nornulanoþ`, alei quk `i pasa ni` las nroptici`kjas jk na`tojaj locotaja.
¹Nuá`tas nroptici`kjas nrkks quk kxostk` k` la antualojaj9 Au`quk ska
prántonack`tk ocpisodlk ni`inkr kl `òckri kxanti ‚ya quk aleu`as ma`
jksaparknoji, may cunmas k` prinksi jk nrkanoþ` y itras utoloza` rkjks jk
dlinfnmao`   provajas‚, k`trk nroptici`kjas y tifk`s
dlinfnmao` tifk`s   pijkcis k`ni`trar…
¡cás jk ;888 ci`kjas josto`tas! K` rkalojaj, kl `òckri pukjk quk ska cunmi
cayir. K` ni`sknuk`noa, tk prkeu`tarás2 ¹para quï ta`tas9 ¹^i` tijas
`knksaroas9 La rkspuksta ks `i. Jkl cosci ciji quk la sklknnoþ` `atural sk
ma llkvaji o`go`ojaj jk kspknoks a`ocalks pir jkla`tk, i la galta jk voadolojaj
kni`þcona gulco`þ a cunmas kcprksas jk la llacaja «durduba jk las
pu`tinic¶ manoa kl añi 4888, cunmas jk las nroptici`kjas quk miy kstá` k`
nornulanoþ` cirorá`. ^o` or cás lkbis, mank apk`as vko`tk añis k` Kuripa
tk`ãacis jknk`as jk jovosas nici la pkskta, la lora otaloa`a i kl gra`ni gra`nïs,
y miy ksas ci`kjas y dollktks si` ckris idbktis jk nilknnoi`osta.
 Xáeo`a 55

Aleu`is topis jk nroptici`kjas

Amira quk vas nicprk`jok`ji quï si` las nroptici`kjas y aleu`as
jogkrk`noas gu`jack`talks jk kstas ni` rkspknti a itras jovosas, aquã tok`ks
aleu`is topis jk nroptici`kjas… ¹Nrkãas quk kra` tijas oeualks9

 Altnio`.  Zacdoï` ni`inoja nici ALZ, ks nualquokr ci`kja

altkr`atova al dotnþo`, ya quk ksta sk ni`sojkra la prockra y la ò`ona
nio` (ci`kja)
nio`  (ci`kja) pura. Kl `icdrk privok`k jk las paladras altkr`atovk
altkr`atovk   y
nio`.. ^ok`ji purostas, tijas las ci`kjas ck`is kl dotnþo` si` altnio`s
nio` altnio`s..
Jk tijis cijis, kl tïrco`i sk suklk utolozar para ci`kjas jk ck`ir
napotalozanoþ` i ck`is pipularks.
^motnio`. Xrivok`k jk las paladras k` o`elïs smot   y
y nio`
nio` y
 y ks u` tïrco`i
jkspkntovi quk sk rkgokrk a las nroptici`kjas quk, apark`tkck`tk, `i
tok`k`
jkl añiu`4815,
valir jktrás.
nua`jiK`ni`
era`klckjoja, kl ni`nkpti
gk`þck`i `anoþ( O`otoal
jk las ONI ni` kl diic
( O`otoal Nio`
Iggkro`es)) glirknokri` nk`tk`arks jk ci`kjas ni` varoipo`tis `icdrks
Iggkro`es
y nilirks quk o`u`jari` lis ckrnajis nacuglajas k`trk sþlojis
priykntis y ci`kjas.
Zifk`.  Tkprksk`tanoþ` joeotal jk u` antovi i skrvonoi quk sk utoloza
nici u`ojaj ci`ktaroa rkni`inoja k` u` knisostkca ni`nrkti. May
tifk`s,, pkri cás jkl =8 % jk kllis utoloza` la rkj
varois topis jk tifk`s
Ktmkrkuc para su gu`noi`acok`ti. Igrknk` jksjk kl ni`travalir jk u`
antovi rkal (sknuroty
(sknuroty tifk`)
tifk`) a pkrcotor kl annksi a u`a skrok jk skrvonois
igrknojis pir u` priyknti (utoloty
(utoloty tifk`).
tifk`).
^tadlknio`s i nroptici`kjas kstadlks. Ci`kjas nuyi valir kstá loeaji
al jk itra ci`kja i dilsa jk ci`kjas. Cunmas sk asinoa` al valir jkl
jþlar, nici kl [^JZ, au`quk itras, nici Lodra, jk Gankdiif, sk
rklanoi`a` ni` u` ni`bu`ti jk ci`kjas k`trk las quk sk k`nuk`tra` kl
jþlar, kl kuri y itras. Asã, may trks era`jks topis jk nroptici`kjas
kstadlks2 nilatkralozajas ni` ci`kja GOAZ 
GOAZ  (nirrklanoi`ajas a u`a
ci`kja i dilsa jk ci`kjas, nici kl jþlar), nilatkralozajas ni`
 (nici kl nasi a`tkroir, pkri dasajas k` u`a nksta jk
nroptici`kjas (nici
nroptici`kjas
nroptici`kjas josto`tas) y `i nilatkralozajas (u`
nilatkralozajas (u` aleirotci abusta kl
prknoi jk la ci`kja). Kl idbktovi jk las nroptici`kjas kstadlks ks
igrknkr kstadolojaj para su usi k` trajo`e
trajo`e   i nici girca jk
 Xáeo`a 5=

o`tkrnacdoi jk valir k`trk nicprajir y vk`jkjir a salvi jk la

vilatolojaj antual jkl rksti jk las nroptici`kjas.
Xrovany nio`. K` kstk erupi sk k`nuk`tra` las ci`kjas quk, jk girca
kxprksa, dusna` pritkekr la ojk`tojaj jk lis usuarois. Xara klli, ta`ti
la platagirca k` la quk ipkra` nici sus pritinilis kvota` jk u`a u
itra girca kl rastrki jk tra`sannoi`ks. Kbkcplis jk  provany nio`s
pipularks si` Ci`kri, RNasm i JA^M.
 Kxnma`ek nio`. Kstas ci`kjas si` las quk la`za` lis kxnma`eks
kxnma`eks nici
 nici
u`ojaj jk o`tkrnacdoi jk valir k` su platagirca. @ank` jk las O`otoal
las  O`otoal
 Kxnma`ek Iggkro`es,
Iggkro`es, y pro`nopalck`tk sk utoloza` para rkjunor lis
nistks k` lis kxnma`eks
kxnma`eks,, i, k` aleu`is nasis, para utolozar lis guturis
dlinfnmao`s quk
dlinfnmao`s  quk kstá` jksarrilla`ji
jksarrilla`ji lis kxnma`eks
kxnma`eks..

¹Quï mank quk sk pipularonk u`a ci`kja9

Li prockri quk may quk tk`kr k` nuk`ta ks quï ma mknmi quk las
nroptici`kjas ska` naja vkz cás pipularks. Jk mknmi, ks pridadlk quk, k`
lis òltocis cksks i skca`as, aleuok` quk nrkãas nicplktack`tk abk`i a tiji
ksti tk maya nick`taji su o`tkrïs pir Dotnio` k o`nlusi su o`tk`noþ` jk

nicprar
o``keadlknokrta na`tojaj,
quk naja vkz cásyapkrsi`as
ska piry ckjois
su nuroisojaj i nici o`vkrsoþ`.
jk nicu`onanoþ` Ks
madla` jk las
nroptici`kjas y, ni` klli, la pkrnkpnoþ` sidrk kstis antovis ks naja vkz cás
pisotova.
^o` juja, u`i jk lis gantirks quk cás ma` ni`troduoji a quk las
nroptici`kjas ska` vix pipulo 
pipulo  guk kl ocprksoi`a`tk auck`ti jkl valir jkl
dotnþo` a go`alks jk 4815, rkglkbaji k` kl viluck` jk dòsqukjas k` Eiielk
para kl tïrco`i dotnþo`
dotnþo` (goe.
 (goe. :-1). Ksta rápoja rkvalirozanoþ` atrabi la atk`noþ`
jk lis ckjois y jk cunmãsocis pkqukñis o`vkrsirks y `ukvis usuarois,
pro`nopalck`tk manoa kl dotnþo`, pkri tacdoï` al cu`ji jk las nroptici`kjas
k` su ni`bu`ti. K` jonokcdrk jk 4815, 1 DZN llkeþ a valkr 48 888 jþlarks,
ek`kra`ji ni` klli u`a era` atrannoþ` y kcpuba`ji al alza tiji kl ckrnaji
jk las nroptici`kjas. Ni` la o`kstadolojaj go`a`nokra priponoaja pir la
 Xáeo`a 5?

NIWOJ1?, jk `ukvi ma` k`traji ocpirta`tks sucas jk napotal al ckrnaji k`

dusna jk u` luear ji`jk pritkekr lis amirris k o`vkrsoi`ks.

GOE[TA :-12 Ã`jonk jk dòsqukjas jkl tïrco`i dotnþo`

dotnþo` k`
 k` Eiielk. Guk`tk2 Eiielk Zrk`js.

Xir itri laji, las nroptici`kjas ‚pro`nopalck`tk lis dotnio`ks‚ 

ni`stotuyk`, pir su jico`a`noa, u` prijunti jk o`vkrsoþ` quk ek`kra u`
cayir o`tkrïs. Aleu`as jk las ipnoi`ks jk o`vkrsoþ` ni`vk`noi`alks ‚nici
kl iri i kl ckrnaji dursátol‚ kstá` ja`ji skñalks jk pkrjkr gukrza i jk
k`trar k` u`a
jovkrsogonar lasgask jk o`kstadolojaj,
nartkras privina`ji
y sk apukstk pir quk naja k`
`ukvis ckrnajis vkzlisskquk
dusquk cás
jkpisotar
gi`jis. Asocosci, o`nlusi varoas jovosas y kni`icãas kstá` pkrjok`ji
nicpktotovojaj a las pukrtas jk itra pisodlk era` rknksoþ` elidal. Kl rksultaji
jk tiji klli ks quk lis nroptiantovis kstá` sok`ji naja vkz cás utolozajis
nici ipnoþ` rkgueoi para jovkrsogonar o`vkrsoi`ks y alcank`ar napotalks,
o`nlusi pir partk jk o`stotunoi`ks go`a`nokras nici la da`na provaja, quk
kstá` o`yknta`ji na`tojajks cuy ocpirta`tks jk jo`kri k` kl skntir jk las
nroptici`kjas. Xukjks k`trar k` www.nio`carfktnap.nic
www.nio`carfktnap.nic   y rkvosar la
kvilunoþ` jk la napotalozanoþ` tital y viluck` joaroi para nicpridarli tò
cosci.
Itri pu`ti gu`jack`tal ks quk lis priykntis quk may tras naja ci`kja
si` naja vkz cás sþlojis, y ksi soe`ogona quk tok`k` nasis jk usi jkgo`ojis,
niladiranoi`ks ni` kcprksas ocpirta`tks ni`sojkrajas «trajonoi`alks¶,
atrannoþ` jk usuarois antovis, ktn. K` jkgo`otova, kl dlinfnmao`
dlinfnmao`,, nici
tkn`ilieãa sudyank`tk a tijis kstis priykntis, kstá cajura`ji, y ksti
prijunk u`a lk`ta pkri prierksova ajipnoþ` jk las nroptici`kjas.
Xir òltoci, y `i pir klli ck`is ocpirta`tk, li quk mank quk u`a ci`kja
ska pipular y li quk, jk mknmi, las jogkrk`noa k`trk sã, si` sus narantkrãstonas
o`trã`sknas. Kstis gantirks `is pkrcotk` jogkrk`noar y nlasogonar las ci`kjas.
Xir li ta`ti, ks o`tkrksa`tk prkeu`tarsk sidrk kllis para a`alozarlas. Aquã `i tk
jarkcis rkspukstas, so`i las prkeu`tas quk jkdks mankr para kvaluar u`a
nroptici`kja y su priyknti.
 Xáeo`a =8

[tolojaj. Ks quozás kl pu`ti cás ocpirta`tk, alei quk k` lis

[tolojaj.
jinuck`tis tïn`onis jk lis priykntis quk utoloza` tifk`s
tifk`s   sk ni`ink
nici tifk`icons
tifk`icons.. ¹Quï utolojaj tok`k la ci`kja jk`tri jk su priyknti
i knisostkca9 ¹Ks ocprksno`jodlk9 ¹Quï pridlkca rksuklvk la ci`kja
i tifk`
tifk`99 ¹Xukjk mankrsk ni` itri topi jk nroptici`kja i jovosa
ni`vk`noi`al9
Zopilieãa. Nici mkcis vosti k` la sknnoþ` a`tkroir, ¹quï topi jk
Zopilieãa.
ci`kja ks9 ¹Ks u`a nroptici`kja quk gu`noi`a sidrk su pripoi
dlinfnmao`99 ¹I, pir kl ni`traroi, u` tifk`
dlinfnmao` tifk` quk
 quk utoloza itra rkj, nici
Ktmkrkuc9 Jk skr asã, ¹quï topi jk tifk`
tifk` ks9
 ks9
La`zacok`ti. Wa jorkntack`tk loeaji al priyknti quk la sustk`ta.
La`zacok`ti.
¹Nuá`ji sk la`zþ kl priyknti9 ¹Ks u` priyknti cajuri, losti para
ocplkck`tar9 ¹Ks u`a tkn`ilieãa sþloja i su rkj (y ci`kja) sk
k`nuk`tra` k` pkroiji jk prukda9
ci`kja. ¹Quï na`tojaj jk ci`kja sk qukja` lis
Na`tojaj jk ci`kja.
gu`jajirks y kl kquopi jkl priyknti9 ¹Zok`k u`a na`tojaj jk u`ojajks
locotaja9 Jonmi ksti, ¹nuál ks la na`tojaj cáxoca jk ci`kja quk
pukjk madkr y nuá`tas u`ojajks may k` nornulanoþ`9
Co`krãa. ¹Nþci ks la idtk`noþ` jk ci`kja pir partk jk usuarois i
Co`krãa.
niladirajirks jk la rkj9 ¹Ks ckjoa`tk co`krãa9 ^o ks asã, ¹ks atrantova
y rk`tadlk para lis co`kris9

[`i jk lis anrþ`ocis nlásonis k` la nultura nropti ks J_IT, i li quk ks

li cosci, Ji-_iur-Iw`-
cosci,  Ji-_iur-Iw`-Tkskarnm
Tkskarnm.. O`vkstoea sidrk la ci`kja, k` lis na`alks
igonoalks, lis giris, lis pkrgolks sinoalks… O`vkstoea, a`aloza y jknojk.

Kl tip 14 jk las nroptici`kjas

Ks ocpisodlk
guturi ‚so liprkjknor ni` kxantotuj
supoïracis, quïu`a
tk`jrãacis nroptici`kjas pkrca`knkrá`
dila jk nrostal‚. k` kl
Xkri kxostk`
 ci`kjas quk jkstana` pir la tkn`ilieãa k` la quk sk sustk`ta`, su pripuksta

Xáeo`a =1

jk valir, su vk`taba nicpktotova i pir la ajipnoþ` quk tok`k` k`trk lis

usuarois i o`vkrsirks, quk sk trajunk k` su napotalozanoþ` jk ckrnaji (kl valir
jk naja u`ojaj jk ci`kja cultoplonaji pir tijas las ci`kjas quk kxostk` k`
nornulanoþ`).
Kstk ra`fo`e
ra`fo`e   pijrãa ni`tk`kr ;, 14, 1; ci`kjas i cás. @i si` las
ckbirks `o las pkirks, pkri sã 14 ci`kjas k`trk las pro`nopalks jkl ckrnaji k`
tïrco`is jk napotalozanoþ` i «valir adsiluti¶, y quk gu`noi`a` jk girca
rkprksk`tatova para kxplonar josto`tis topis jk nroptici`kjas, asã nici lis
priykntis quk las rkspalja`. ^o` cás rijkis, tk igrknkcis kl tip 14 jk las
nroptici`kjas. K`ni`trarás u`a drkvk jksnropnoþ` jk la ci`kja y su
priyknti, asã nici kl tonfkr
tonfkr   i ojk`togonajir jk trks i nuatri lktras quk sk
utoloza k` lis kxnma`eks
kxnma`eks i
 i ckrnajis jk nicpravk`ta.

1. Dotnio` (DZN)
La prockra nroptici`kja, kl iroek` jk la tkn`ilieãa dlinfnmao`dlinfnmao`   y kl
ksta`jartk quk miy llkva la datuta sidrk tiji kl ckrnaji. Au`quk mkcis
madlaji kxtk`sack`tk jk ksta ci`kja y jk su iroek` k` kl napãtuli a`tkroir,
nadk jkstanar quk miy tok`k jktrantirks k` nua`ti a su utolozanoþ` nici
cïtiji jk paei para aleu`is nasis jk usi, ya quk, pir kbkcpli, kl tokcpi jk
valojanoþ` `i ks o`sta`tá`ki jkdoji a la saturanoþ` jk la rkj y al pripoi
pritinili jk Dotnio`, k` kl quk sk nokrra u` dliquk naja jokz co`utis.
Al skr la prockra nroptici`kja quk aparknoþ, ks la quk, a li larei jkl
tokcpi, sokcprk ma lieraji cayir napotalozanoþ` jk ckrnaji y ni` u`a
jico`a`noa `u`na o`gkroir al >; %. Ks jknor, al ck`is u` tkrnoi jkl valir tital
jkl ckrnaji jk nroptici`kjas k` lis òltocis añis sokcprk ma soji jk Dotnio`,
nogra quk, masta ckjoajis jk 4815, `u`na dabþ ¡jkl =8 %!
Kl dotnþo` ks miy la nroptici`kja quk tok`k cás parojajks ni` itras
ci`kjas, ni`vortoï`jila k` la gavirota para kl trajo`e
trajo`e jk
 jk nroptici`kjas. _a
ska k` u`a kstratkeoa o`trajãa i a larei plazi, kl idbktovi pro`nopal jk cunmis
o`vkrsirks y trajkrs
trajkrs ks
 ks nkrrar ipkranoi`ks para anucular la cayir na`tojaj
pisodlk jk dotnio`ks. _ ksk ks kl pro`nopal usi jkl dotnþo` miy2 anuculanoþ` jk
roqukza y guk`tk jk amirri grk`tk a itris antovis trajonoi`alks nici kl iri,
annoi`ks i kuris, a la kspkra jk u`a plusvalãa gutura.
 Xáeo`a =4

La jico`a`noa jk Dotnio` ks u` ã`jonk quk, pirnk`tualck`tk, cukstra la

napotalozanoþ` jkl dotnþo` ni` rkspknti a la napotalozanoþ` jkl rksti jkl
ckrnaji jk nroptici`kjas. Masta ckjoajis jk 4815, la jico`a`noa jkl
dotnþo` guk sokcprk supkroir al =8 %, cistra`ji kl era` pksi jk ksta ci`kja
rkspknti al ni`bu`ti jkl ckrnaji, k` kl quk kl rksti jk las ci`kjas bu`tas
apk`as llkeada al 48 % jkl valir.
[` DZN pukjk grannoi`arsk k` u`ojajks cás pkqukñas ni`inojas nici
satismos,, jk ciji quk u` DZN kquovalk a u` collþ` jk satismos
satismos satismos.. Ks jknor, lis
satismos   mank` las vknks jk nï`tocis, y ganolota` la gobanoþ` jk prknoi a
satismos
na`tojajks pkqukñas.

4. Ktmkrkuc (KZM)
Ktmkrkuc `i ks u`a ci`kja, so`i u`a platagirca quk pkrcotk a kcprksas y
usuarois nrkar aplonanoi`ks para u`a o`ck`sa varokjaj jk usis, manoï`jili
ni` kl cã`oci ksgukrzi y so` tk`kr quk jksarrillar su pripoi dlinfnmao`
dlinfnmao`.. K` kl
napãtuli a`tkroir ya mkcis madlaji jk quï ks Ktmkrkuc y nþci gu`noi`a su
tkn`ilieãa, asã quk aquã `is nk`trarkcis k` la ci`kja. Jk mknmi, Ktmkrkuc
ks kl dlinfnmao`
dlinfnmao` sidrk
 sidrk kl quk ipkra su ci`kja, ktmkr
ktmkr..
Au`quk KZM `anoþ k` 481:, la pipularojaj jk Ktmkrkuc y kl prknoi jkl
ktmkr   sk vk` o`gluojis pir kl auek jk las  O`otoal Nio` Iggkro`e 
ktmkr Iggkro`e  jkl pasaji
4815. Cunmis jk lis priykntis quk vokri` u`a rápoja rkvalirozanoþ` jk sus
tifk`s k`
tifk`s  k` aqukl cick`ti ipkra` sidrk Ktmkrkuc, y ksi soe`ogona quk mudi u`
civocok`ti cuy klkvaji jk tifk`s tifk`s   k`trk kxnma`eks
kxnma`eks   y nartkras, u`is 17,4;
colli`ks jk KZM. Xara rkalozar tra`sannoi`ks k` la rkj Ktmkrkuc, sk jksto`a
u`a pkqukña nicosoþ` k` girca jk ktmkr ktmkr,, y ksi mank quk la ci`kja nornulk
k`trk platagircas `i sili nici o`vkrsoþ`, so`i ganolota`ji paeis y valoja`ji
tra`sannoi`ks y ni`tratis o`tkloek`tks.

>. Topplk (]TX)

Nici k` kl nasi jk Dotnio`, Topplk ks u`a rkj jk paeis, u` pritinili y u`a
ci`kja quk igrknk` u` sostkca vortual jk paeis k` tokcpi rkal. Gu`jaja k`
4814, y nici mkrk`noa jkl priyknti a`tkroir Topplkpay, Topplk sk dasa k` u`
pritinili jk nþjoei adokrti jostroduoji, y ajcotk tifk`s
tifk`s   quk rkprksk`ta`
ci`kja gojunoaroa, nroptici`kja, prijuntis u itras u`ojajks jk valir, nici
collas jk voabkri grknuk`tk i co`utis cþvolks. ^keò` kstk priyknti, Topplk
 Xáeo`a =>

prktk`jk pkrcotor «tra`sannoi`ks go`a`nokras elidalks skeuras, o`sta`tá`kas y

naso eratuotas jk nualquokr tacañi so` ni`tranareis¶.
ni`tranareis¶.
La rkj jk Topplk, Topplk@kt, la usa` miy o`go`ojaj jk o`stotunoi`ks
go`a`nokras, nici kl Da`ni ^a`ta`jkr,
^a`ta`jkr, DDWA
DDWA,, Da`f ig Ackrona 
Ackrona  i  Ackrona`
 Kxprkss,, ya quk pkrcotk rkalozar tra`sannoi`ks a u`a vklinojaj o`gkroir a jokz
 Kxprkss
skeu`jis, cás rápoji quk ni` Dotnio` y, jksjk lukei, quk ni` u`a
tra`sgkrk`noa da`naroa ni`vk`noi`al. Xir ksi, Topplk sk ni`sojkra «la
nroptici`kja jk lis da`nis¶, ek`kra`ji kl rknmazi jk aleu`is purostas jk la
golisigãa quk yank tras Dotnio` y las nroptici`kjas quk dusna` jksda`nar a lis
da`nis, `u`na ckbir jonmi. Ajkcás, Topplk `i sk ni`sojkra u` priyknti
jksnk`tralozaji, ya quk la cayir partk jkl ni`tril y pisksoþ` jk la ci`kja
]TX kstá` dabi kl pripoi Topplk.
La gu`noþ` jk ]TX ks ni`vkrtor las tra`sgkrk`noas k`trk las jogkrk`tks
ci`kjas k` u` prinksi cunmi cás gánol, sok`ji la pro`nopal razþ` pir la quk
las o`stotunoi`ks utoloza` su platagirca jk paeis. Ni` klli, ]TX kstá k`trk las
prockras pisonoi`ks
da`nis utoloza` jk napotalozanoþ`
Topplk@kt jk ckrnaji,
nici platagirca, au`quk,
`i la ci`kja ]TX.jk `ukvi, lis

:. Dotnio` Nasm (DNM)

A li larei jk lis añis, a Dotnio` y su dlinfnmao` lks ma` saloji varois «mobis¶
dlinfnmao` lks
i ci`kjas quk, so` skr kl pripoi Dotnio`, jkrova` jk su dlinfnmao`
dlinfnmao`,, la
platagirca jk Dotnio`, para gu`noi`ar. Ma` `anoji jk dogurnanoi`ks i
marjgirfs   jk la rkj Dotnio`, prinksi quk sk ja nua`ji u` ni`bu`ti jk
marjgirfs
cokcdris jk la nicu`ojaj jknojk la`zar u` `ukvi pritinili (ni`bu`ti jk
`ircas quk roek` nþci gu`noi`a la rkj) y ni` klli nicok`za` a ipkrar jk
girca paralkla al pripoi Dotnio`.
Dotnio` Nasm `anoþ k` 4815 y pripi`k u`a silunoþ` al pro`nopal pridlkca
jk Dotnio`, la ksnaladolojaj. Ni` klli dusna eara`tozar quk sk nucpla kl
idbktovi iroeo`al jk ek`krar u` sostkca para rkalozar paeis. Xara klli, Dotnio`
Nasm utoloza kl cosci pritinili jk Dotnio`, pkri ma oji auck`ta`ji la
na`tojaj jk o`gircanoþ` quk sk pukjk rkeostrar k` naja dliquk2 prockri
gukri` = Cd, y antualck`tk tok`k u` tacañi jk dliquk jk >4 Cd (grk`tk a 1
Cd jk Dotnio`). La ci`kja, DNM, nuk`ta miy ni` u`a era` pipularojaj y
aparknk k`trk las pro`nopalks k` tïrco`is jk napotalozanoþ` jk ckrnaji. Itra
altnio` cuy
altnio` cuy pipular dogurnaja jkl dlinfnmao`
dlinfnmao` jk
 jk Dotnio` ks Lotknio` (LZN).
 Xáeo`a =:

;. Zktmkr ([^JZ)
Zktmkr sureoþ k` 481: nici u`a girca kstadlk jk utolozar lis dk`kgonois jk las
nroptici`kjas dasajas k` dlinfnmao`, ckjoa`tk u`a ci`kja nuyi prknoi
sugrokra ck`is gluntuanoi`ks. Kl rksultaji ks u` tifk`
tifk` quk
 quk gu`noi`a k` la napa
Ic`o, u`a o`grakstruntura sidrk la najk`a jk dliquks jk Dotnio`, quk ks
ji`jk sk rkeostra` sus tra`sannoi`ks, y nuyi valir kstá loeaji al jkl jþlar
kstajiu`ojk`sk ni` u`a rklanoþ` jk 1 a 1, valok`ji 1 [^ZJ u` valir isnola`tk
sokcprk cuy prþxoci a u` jþlar.
Zktmkr [`locotkj ks la nicpañãa quk kstá jktrás jkl priyknti y nuk`ta ni`
rkskrvas k` varoas ci`kjas, nici jþlarks, kuris i yk`ks. Jk kstk ciji sk
prktk`jk eara`tozar quk naja kcosoþ` jk `ukvis tktmkr
tktmkr   kstá rkspaljaja pir
jo`kri ni`vk`noi`al, dusna`ji la ni`goa`za jk u` pòdloni ksnïptoni sidrk las
nroptici`kjas. Xir kbkcpli, so tok`ks ;8 [^ZJ k` tu wallkt , kl valir skrá
sokcprk jk u`is ;8 jþlarks.
Ni` ytiji
pipular klli, [^JZ
cás utolozaja paraks, bu`ti a k`DZN,
kl trajo`e
trajo`e k` la nroptici`kja
josto`tis kxnma`eks.. kstadlk cás
kxnma`eks

7. Do`a`nk Nio` (D@D)

Do`a`nk®  ks u`i jk lis kxnma`eks
kxnma`eks   jk nroptici`kjas cás pipularks k`
`òckri jk usuarois, ya quk nuk`ta ni` u` acploi ada`oni jk jovosas para
ipkrar y igrknk u`a platagirca jk trajo`e trajo`e   sþloja y gánol jk usar para
o`vkrsirks `i kxpkrtis. Nici kvilunoþ` jkl priyknti, Do`a`nk®  la`zþ k`
4815 u`a igkrta pòdlona jk nicpra jk sus tifk`s
tifk`s,, D@D, ni` la quk rknaujþ 18
colli`ks jk jþlarks.
A jogkrk`noa jk itris kxnma`ek tifk`s,
tifk`s, D@D tok`k varois nasis jk usi,
nici rkjunor tarogas i gkks
gkks   jk`tri jk la platagirca, vitar pir las `ukvas
ci`kjas quk sk o`nluorá` k` kl kxnma`ek
kxnma`ek i i auck`tar las rknicpk`sas para lis
rkgkrojis quk u` usuaroi trak a Do`a`nk®. Kl NKI jk Do`a`nk®, Nma`epk`e
Rmai, cukstra nþci u`i lis pro`nopalks idbktovis jkl kxnma`ek kxnma`ek   ks jarlk
tifk`,, alei quk nidra gukrza tras kl la`zacok`ti jk Do`a`nk ®
utolojaj al tifk`
dlinfnmao`   jk Do`a`nk®, nk`traji k` igrknkr lis skrvonois jkl
Nmao`, kl dlinfnmao`
kxnma`ek k`
kxnma`ek  k` u` k`tir`i plk`ack`tk jksnk`tralozaji.
jksnk`tralozaji.

5. KI^ (KI^)
 Xáeo`a =;

KI^ ks u`a nroptici`kja joskñaja para ajcotor aplonanoi`ks i jApps

jApps a
 a era`
ksnala, y quk gluyk k` su pripoi pritinili dlinfnmao`
dlinfnmao`,, ni`inoji nici
KI^.oi. Ksta platagirca jk scart ni`trants 
ni`trants  prktk`jk kloco`ar lis nistks jk
tra`sannoþ` y pkrcotor la rkalozanoþ` jk colli`ks jk tra`sannoi`ks pir
skeu`ji. La ojka jktrás jk KI^ ks rku`or las ckbirks narantkrãstonas y
pricksas jk las jovkrsas tkn`ilieãas quk kxostk` (pir kbkcpli, la skeurojaj
jk Dotnio` i la napanojaj jk sipirtk jk Ktmkrkuc) y silvk`tarlas k` u`a ò`ona
platagirca annksodlk para tiji topi jk usuarois, pkri, sidrk tiji, para
`keinois.
A jogkrk`noa jk itris priykntis nici Ktmkrkuc ‚ji`jk su ci`kja sk
utoloza para paear las nicosoi`ks jk usi jk la rkj‚, lis piskkjirks jk
ci`kjas KI^ tok`k` la pripokjaj jk la rkj. Xir kbkcpli, so tuvokras u`a
partonopanoþ` jkl 1 % jkl tital jk ci`kjas KI^, ksk`noalck`tk skrãas
pripoktaroi jkl 1 % jk la rkj, li quk soe`ogona quk piskkrãas kl 1  % jk la
pitk`noa o`gircátona rkqukroja para prinksar la tra`sannoþ`. ¡Ksti ks li quk
mankLaquk las tra`sannoi`ks
ci`kja ska`oeual
KI^ gu`noi`a eratos!
quk nualquokr itra nroptici`kja2 sk pukjk
k`voar, anucular i rknodor ckjoa`tk tra`sgkrk`noa, pkri ajkcás, jkdoji a su
gu`noi`acok`ti, pukjk mankrsk jk girca naso o`sta`tá`ka y eratuota.

=. ^tkllar (]LC)
^keò` kstk priyknti, «^tkllar ks u` sostkca jk paei jk còltoplks ci`kjas quk
utoloza` jknk`as jk colks jk pkrsi`as tijis lis jãas. Ks jksnk`tralozaji, jk
nþjoei adokrti y apti para jksarrillajirks, pir li quk nualquokra pukjk kcotor
antovis, loquojar paeis y nickrnoar¶. Dásonack`tk, ^tkllar ks u`a rkj jk paeis
k`trk josto`tas jovosas, y supi`k aleu`as ckbiras sidrk Dotnio`, nici cayir
vklinojaj, ck`ir nistk y ckbir kgonok`noa k`kreïtona, jkdoji a su cijkli jk
ni`sk`si.
^u nroptici`kja `atova, llacaja ^tkllar Luck` i socplkck`tk Luck`
(]LC), alock`ta la rkj ^tkllar y tijas sus ipkranoi`ks jk ca`kra socolar a
nþci Topplk (]TX) alock`ta la rkj Topplk`kt. Jk mknmi, kl iroek` jk ^tkllar
kstá jorkntack`tk loeaji al jk Topplk ‚nua`ji CnNalkd jkbþ Topplk para
nrkar ^tkllar Luck`s k` 481:‚ y kl sigtwark
sigtwark jk
 jk ^tkllar a ck`uji sk jksnrodk
nici u`a dogurnanoþ` jk ]TX. K` nualquokr nasi, lis ^tkllar Luck`s si` la
ci`kja
^tkllar, lautolozaja para civkr
nual nuk`ta jo`kri
naja vkz ni`y cás
josgrutar jk lis
aloa`zas skrvonois jk la ni`
y niladiranoi`ks rkj
 era`jks o`stotunoi`ks jkl skntir go`a`nokri.

Xáeo`a =7

?. Dotnio` ^W (D^W)
D^W ks u`a nroptici`kja nrkaja nici rksultaji jkl marjgirf   jk Dotnio`
Nasm a go`alks jk 481=. La najk`a jk dliquks sk jovojoþ igonoalck`tk k` jis
ci`kjas nicpktojiras2
nicpktojiras2 Dotnio` ADN y Dotnio` ^W (^atismo Wosoi`).
Kl `icdrk jkl priyknti ya o`jona manoa jþ`jk apu`ta. ^u idbktovi ks
rkstaurar kl pritinili iroeo`al jk Dotnio`, ca`tk`krli kstadlk y pkrcotor quk
ksnalk (i nrkzna) jk girca casova, alei quk, jkdoji a la saturanoþ` jk rkj
k`trk itris pridlkcas, kl pripoi Dotnio` ma oji pkrjok`ji. Ni` klli, Dotnio`
^W ca`tok`k la vosoþ` kstadlknoja k` kl jinuck`ti tïn`oni iroeo`al jk ^atismo
@afaciti pudlonaji k` 481=2 «Dotnþo`2 u` sostkca jk jo`kri k` kgkntovi
klkntrþ`oni jk usuaroi a usuaroi¶. Nrkaji ni` la niladiranoþ` jk u`a jk las
pro`nopalks kcprksas jk co`krãa, Nio`Ekkf, y bu`ti a itris co`kris, Dotnio`
^W tok`k la o`tk`noþ` jk pripirnoi`ar u`a sþloja ipnoþ` jk co`aji y pkrcotor
a tiji topi jk kcprksas quk ni`struya` aplonanoi`ks y sotois wkd jk ca`kra
skeura y kstadlk.
Au`quk la ci`kja ks bivk` y kl prknoi jk Dotnio` ^W sk cistrþ altack`tk
vilátol k` sus o`onois, rápojack`tk sk ma ni`vkrtoji k` u`a jk las jokz
pro`nopalks nroptici`kjas k` tïrco`is jk napotalozanoþ` jk ckrnaji, y sk
nickrnoaloza antovack`tk k` la cayirãa jk lis o`tkrnacdois jk nroptici`kjas
nici rksultaji jk la ankptanoþ` quk ma ek`kraji.

18. Narja`i (AJA)

[`i jk lis gu`jajirks jk Ktmkrkuc, Nmarlks Misfo`si`, ojkþ Narja`i allá
pir 4815 nici u`a ckbira jk kstk pipular dlinfnmao`
dlinfnmao`.. K` kstk nasi, Narja`i
igrknk u`a platagirca para la ekstoþ` jk scart ni`trant   s y jApps
jApps ckjoa`tk
 ckjoa`tk
u` dlinfnmao`
dlinfnmao`   pòdloni k`ginaji kxprksack`tk k` silvk`tar lis rktis
pro`nopalks a lis quk sk k`grk`ta Ktmkrkuc, nici la o`tkripkradolojaj jk
platagircas y pritinilis, la sistk`odolojaj y la ksnaladolojaj. Kl priyknti sk
nk`tra tacdoï` k` igrknkr u`a rkj váloja, skeura, naso o`ckjoata y a nistk cuy
rkjunoji para paeis o`tkr`anoi`alks ckjoa`tk u`a ci`kja pripoa, AJA.
Narja`i sk autiprinlaca nici dlinfnmao`  jk tkrnkra ek`kranoþ`, y utoloza
dlinfnmao` jk
u` lk`euabk jk prieracanoþ` pripoi, Masfkll, jogkrk`noá`jili jk cunmis
dlinfnmao`s kxostk`tks.
dlinfnmao`s  kxostk`tks. ^u tkn`ilieãa nuk`ta ni` jis napas kstrunturalks2 pir
u` laji, la napa
tra`sannoi`ks Narja`i
jk AJA k`trk^kttlkck`t
wallkts,, y,Laykr
wallkts (N^L),
k` itra napa,ji`jk sk ekstoi`a`
Narja`i las
Nicputatoi`
 Laykr (NNL), quk erada lis ni`tratis o`tkloek`tks.

Xáeo`a =5

11. OIZA (COIZA)

Kl `icdrk ks anrþ`oci jk O`tkr`kt Ig Zmo`es Applonatoi`, y la ci`kja y
priyknti quk may jktrás prktk`jk` kstadlknkrsk nici kl pritinili jk paeis
para kl ni`inoji OiZ. Zïn`onack`tk, OIZA `i gu`noi`a ni` dlinfnmao`
dlinfnmao`,, so`i
ni` u`a rkj purack`tk jostroduoja ni`inoja nici ta`elk ta`elk,, la nual `o
kcpaqukta la o`gircanoþ` k` dliquks `o la k`najk`a jk girca sunksova. K`
OIZA, para quk sk ni`gorck u`a tra`sannoþ`, la jorknnoþ` quk li silonota jkdk
valojar prkvoack`tk jis tra`sannoi`ks jk girca alkatiroa y sili jk kstk ciji
pukjk ni`gorcarsk la tra`sannoþ`. Ni` kstk pla`tkacok`ti sk ni`soeuk quk las
valojanoi`ks ska` prántonack`tk o`sta`tá`kas y so` nicosoþ` aleu`a,
ni`vortoï`jili asã k` u` pritinili y u`a tkn`ilieãa kspknoalck`tk ajknuajis
para conripaeis, nici lis quk pla`tka la ocpla`tanoþ` jkl OiZ. Jk mknmi, su
tonfkr   ks COIZA y rkspi`jk a  Colloi` ig OIZA,
tonfkr OIZA, ya quk u` OIZA ks u`a
u`ojaj jk valir cã`oci pk`saji kxprksack`tk para lis notajis conripaeis
jk ni`travalirks
Jk kstk ciji,o`gkroirk
o`gkroirks
s a u` nï`toci
la Gu`janoþ` jk kuri antualck`tk
OIZA tradaba i jþlar. ni` aplonanoi`ks
k` o`justroas nici la civolojaj, lieãstona, saluj, go`tknm
go`tknm,, k`kreãa i scart 
notoks.. Ajkcás, kstá` jksarrilla`ji u` ckrnaji jk nicpravk`ta jk glubis jk
notoks
jatis k` kl quk niladira` kcprksas nici Annk`turk, Wilfswaek`, Disnm,
^okck`s u Ira`ek, k`trk itras.

14. Ci`kri (]CT)

Ci`kri ks u`a ci`kja skeura y provaja nuyis paeis si` cuy jogãnolks jk
rastrkar. Ksta nroptici`kja jk nþjoei adokrti sk la`zþ k` adrol jk 481: y
pri`ti jkspkrtþ u` era` o`tkrïs k`trk la nicu`ojaj y lis k`tusoastas jk la
nroptieragãa. Kl jksarrilli jk ksta nroptici`kja sk dasa ò`onack`tk k`
ji`anoi`ks y k` la nicu`ojaj quk la rkspalja. Ci`kri sk la`zþ ni` u` gukrtk
k`giquk k` la jksnk`tralozanoþ` y la ksnaladolojaj, y pkrcotk u`a provanojaj
nicplkta ckjoa`tk kl usi jk u`a tïn`ona kspknoal llacaja «gorcas jk a`olli¶.
Kstk drolla`tk sostkca cukstra josto`tas gorcas nroptierágonas quk o`nluyk` al
ck`is u` partonopa`tk rkal, pkri jaji quk tijas parknk` válojas, la rkal `i
pukjk aoslarsk, a ck`is quk skas kl kcosir i kl rknkptir jk la tra`sgkrk`noa jk
]CT. Ks jknor, nualquokra pukjk tra`scotor i k`voar tra`sannoi`ks, pkri
`o`eò` idskrvajir
jkl napotal k`voaji. kxtkr`i pukjk ni`inkr la guk`tk, la na`tojaj i kl jksto`i
 Xáeo`a ==

Jkdoji a su k`giquk kxprksack`tk nk`traji k` kl a`i`ocati adsiluti y

`i trazadlk jk las tra`sannoi`ks, Ci`kri jkspokrta ni`trivkrsoa k`trk lis
skntirks cás ni`skrvajirks, kspknoalck`tk gukra jk la nicu`ojaj jk las
nroptici`kjas y dlinfnmao`
dlinfnmao`,, ya quk pukjk usarsk para paeis jk iroek` olãnoti.
K` nualquokr nasi, ks o``keadlk quk igrknk u`a o`tkrksa`tk pripuksta
tkn`ilþeona y cukstra jk klli ks la rkspuksta jkl ckrnaji y kl usi quk rknodk
su ci`kja, kl ]CT.
Nici Ci`kri, itras nroptici`kjas quk sk nk`tra` k` igrknkr provanojaj
si` Jasm (JA^M) i Rnasm (RKN).
Nadk rknalnar, jk `ukvi, quk la losta varãa ni`to`uack`tk, pijrãa skr cás
kxtk`sa, y may o`tkrksa`tãsocis priykntis gukra jk kstk ra`fo`e
ra`fo`e.. ^o tk mas
qukjaji ni` ea`as jk ni`inkr cás priykntis i prigu`jozar k` aleu`i, tk
rknick`jacis quk k`trks k` Nio`CarfktNap (www.nio`carfktnap.nic
( www.nio`carfktnap.nic), ),
vkas las josto`tas nroptici`kjas y `avkeuks k`trk lis k`lanks jk naja u`a,
o`nluyk`ji wkds igonoalks, giris y pkrgolks sinoalks. Kspkracis quk `i tk
jksdirjk
nua`ji lkksla na`tojaj jk ci`kjas
la o`tkrco`adlk y priykntis
narta jk u` `ukvi quk vkrás lostajis.
rkstaura`tk, Nici
k` kl quk al
pro`nopoi prukdas sili aleu`is platis para `i kcpanmartk, al vosotar
Nio`CarfktNap k`tra sili k` aleu`as ci`kjas y ya orás jksnudrok`ji quï
o`tkrksa`tks priykntis may jktrás.
 Xáeo`a =?

Napãtuli ;
¹Jk quï va ksti jk co`ar nroptici`kjas9

K@ K^ZK NAXÃZ[LI2

Co`krãa2 las rknicpk`sas k` dlinfnmao`

Nþci irea`oza` lis irjk`ajirks2 kl ni`sk`si
Ipnoi`ks y rk`tadolojaj jk la co`krãa

Nua`ji `anoþ Dotnio`, lis prockris k`tusoastas vkãa` k` kstk pritinili u`

`ukvi parajoeca k` nua`ti al o`tkrnacdoi jk valir k`trk oeualks, so`
`knksojaj jk o`tkrckjoarois, usa`ji u`a rkj skeura y so` kl pridlkca jkl
jidlk easti. Miy quozá pk`skcis k` la sukrtk quk tuvokri` lis poi`kris quk
jksnudrokri` y ni`goari` k` kl pitk`noal jk ksta tkn`ilieãa, pkri `is
ilvojacis jk li nicplonajis quk pir aqukl k`ti`nks kra` lis prockris pasis
para idtk`kr dotnio`ks. Amira ks sk`nolli2 nicpras y vk`jks jksjk tu
irjk`ajir i cþvol k` naso nualquokr nasa jk nacdoi ni` tu tarbkta
t arbkta jk nrïjoti.
[`a jk las narantkrãstonas pro`nopalks jk dlinfnmao`
dlinfnmao`   ks la pisodolojaj jk
rknicpk`sar kl tradabi y la jkjonanoþ` jk pkrsi`as a`þ`ocas quk ca`tok`k`
la rkj k` girca jk tifk`s
tifk`s quk
 quk pukja` o`tkrnacdoar k` itris ckrnajis. Dotnio`
usa u` ni`sk`si pir prukda jk tradabi y utoloza la co`krãa nici cijkli jk
o`nk`tovis.
K` kstk napãtuli a`alozacis tiji li rkgkrk`tk a la co`krãa jk
nroptici`kjas y las pisodolojajks quk tok`ks jk partonopar y ek`krar valir ni`
ksta prántona.

Nþci kcpkzþ la co`krãa

Dotnio` `knksota u`a rkj jk irjk`ajirks quk nucplk` gu`noi`ks jk`tri jk la
 rkj y euarja` u`a nipoa jk las antualozanoi`ks quk kxpkrock`ta la najk`a jk

Xáeo`a ?8

dliquks. Nua`tis cás irjk`ajirks maya, cás gukrtk skrá kl priyknti a`tk
nualquokr ataquk. Xir ksta razþ` sk kstadlknoþ u` sostkca jk co`krãa skeò` kl
nual la rkj itirea dotnio`ks a lis jogkrk`tks irjk`ajirks quk, ni` su tradabi,
ayujk` a jar skeurojaj a la rkj.
La rkj pripi`k rknicpk`sas pir kl tradabi rkalozaji y la nogra nacdoa
naja 418 888 dliquks, aprixocajack`tk naja nuatri añis, supi`ok`ji quk la
rkj sokcprk vaya k` sk`toji nrknok`tk. K` ksk tokcpi, la rknicpk`sa sk orá
rkjunok`ji pini a pini a la cotaj.

488=-481422 ;8 DZN pir dliquk.

488=-4814
4814-481722 4; DZN pir dliquk.
4814-4817
4817-484822 14,; DZN pir dliquk.
4817-4848
4848-484:2 7,4; DZN pir dliquk. K` la antualojaj.
4848-484:2
…

Kstk sostkca ks la girca jk pi`kr k` nornulanoþ` `ukvas ci`kjas masta

nicplktar kl prinksi, quk go`alozará nua`ji sk co`k` 41 colli`ks jk
dotnio`ks.
Nua`ji la rkj kcpkzþ a gu`noi`ar k` 488?, `i madãa itra girca jk
idtk`kr dotnio`ks quk `i gukra ckjoa`tk la co`krãa, y nualquokr irjk`ajir
naskri valãa para co`ar y idtk`krlis, a pksar jk quk, pir k`ti`nks, tk`ãa` u`
valir jk ckrnaji naso `uli. Miy, cunmis jk lis poi`kris k` la co`krãa jk
Dotnio` atksira` girtu`as eranoas a la trkck`ja rkvalirozanoþ` jk la ci`kja,
pksk a quk kl idbktovi o`onoal sokcprk ma soji apiyar u` priyknti ipk` siurnk
y `i ek`krar u`a rk`tadolojaj gutura. Au`quk `i gukra la o`tk`noþ` o`onoal, kstá
prkvosti quk kl prknoi sokcprk ska li sugonok`tkck`tk atrantovi y ksti, bu`ti a
la prierksova ksnaskz ocplãnota k` kl cijkli jk rknicpk`sas, mank quk, para
lis co`kris, soea salok`ji rk`tadlk co`ar y ca`tk`kr k` carnma la rkj cás
skeura jkl cu`ji.
K` sus o`onois, Dotnio` sili kra ni`inoji pir u` puñaji jk grofos
tkn`ilþeonis y pk`sajirks jk nirrok`tk a`arquosta. Co`ar u` dliquk nicplkti
y idtk`kr ksis ;8 DZN jk rknicpk`sa o`onoalks kra cás sk`nolli quk amira.
Zk jksnareadas u` sigtwark
sigtwark   y tu irjk`ajir, k` «ciji zicdo¶, k`trada a
rksilvkr jk girca sostkcátona ksk pridlkca catkcátoni y a nkrrar lis `ukvis
dliquks jk la rkj, nicpotok`ji ni` itris irjk`ajirks parar idtk`kr ksa
 rknicpk`sa.

Xáeo`a ?1

K` 4818, la rkj oda ajquorok`ji nokrta rklkva`noa y, jk lis irjk`ajirks

jicïstonis, sk pasþ al usi jk tarbktas erágonas para ni`skeuor ckbir pitk`noa
jk nálnuli, ks jknor, cás pridadolojajks jk quk lis `ukvis dotnio`ks anadara`
k` tu wallkt .
K` 4811, kl prknoi jk DZN pkrjoþ cás jk u` ?8  % jk su valir, manok`ji
quk cunmis ada`ji`ara` la co`krãa a`tk la ksnasa rk`tadolojaj quk igrknãa`
sus kquopis para tal go`.
Ni` kl prknoi rkci`ta`ji y u` sostkca naja vkz cás ni`inoji, sk
kcpkzari` a usar kquopis topi A^ON. A go`alks jk 481> ya sk pijãa` ajquoror
kquopis cunmi cás pitk`tks quk u` irjk`ajir jk sidrkcksa. Kra`
prinksajirks pk`sajis kspknãgonack`tk para co`ar nroptici`kjas. Ni` la
sudoja jkl prknoi y la rklatova ganolojaj jk idtk`kr dotnio`ks, sk prijubkri` lis
prockris kposijois jk nicpras casovas.
A jãa jk miy, o`nlusi tk`ok`ji lis kquopis cás `ivkjisis jkl ckrnaji,
nici lis A^ON, ks cuy jogãnol mankr quk kl co`aji jk Dotnio` ska u`a
antovojaj rk`tadlk jkdoji
rktir`i kni`þconi, vkcisa quk
la nicpktotovojaj qukpkrsoeuk
kl ni`nkpti quk sk ma ek`kraji.
Dotnio` yCás allá jkl
su nrkajir,
^atismo @afaciti, soeuk sok`ji váloji y ni`to`òa k` gu`noi`acok`ti. Ma
ni`skeuoji quk colks jk irjk`ajirks
irjk`ajirks trkck`jack`tk pitk`tks sk pklkk` k`trk
kllis para idtk`kr la rknicpk`sa, y kl rksultaji ks quk Dotnio` ks la rkj cás
skeura jkl cu`ji. @o bu`ta`ji lis kquopis cás pitk`tks jkl cu`ji ks pisodlk
atanar a ksta rkj, y asã ma soji jksjk quk sk valojþ la prockra tra`sannoþ` y sk
co`þ kl dliquk eï`ksos k` 488?.

Jogonultaj jk co`aji
Ni`vok`k anlarar quk, naja nokrti `òckri jk dliquks, la jogonultaj jk co`aji
sk rknalnula para ajaptarsk al pijkr nicputanoi`al jospi`odlk k` ksk
cick`ti. Jk kstk ciji, nua`tis cás co`kris maya, cás jogãnol skrá co`ar.
Llkeajis a kstk pu`ti, sk tk pukjk inurror la soeuok`tk prkeu`ta2 ¹quï inurrorá
ni` la skeurojaj jk la rkj nua`ji lis 41 colli`ks jk dotnio`ks sk pi`ea` k`
nornulanoþ`9 ¹^keuorá sok`ji atrantovi co`ar y, ni` klli, valojar las
tra`sannoi`ks jk la rkj9
Lis co`kris, ajkcás jk ni`skeuor rktrodunoþ` k` dotnio`ks pir k`ni`trar
lis `ukvis dliquks, tacdoï` rknodk` rknicpk`sas pir valojar tra`sannoi`ks.
Xir klli,
tk`jrá ^atismosugonok`tk
u` prknoi prkjobi quk,
nicinua`ji sk ni`
para quk, rkparta` tijis lis
kstk sostkca dotnio`ks, kstk
jk nicpk`sanoþ`,
 para kl co`kri soea sok`ji rk`tadlk apiyar la rkj.

Xáeo`a ?4

Ks ocpirta`tk kstujoar lis jktallks jk naja priyknti jksjk kl pu`ti jk

vosta jk la ci`kja, jk su valir y jk la na`tojaj quk may k` nornulanoþ`. Ni`
u` par jk jatis, pijkcis sadkr a prockr eilpk jk vosta li atrantova quk ks u`a
ci`kja k` kl ckrnaji. Xir kbkcpli, k` la goeura ;-1 pukjks aprknoar lis
pro`nopalks jatis rkgkrk`tks a dotnþo`, nici kl viluck` jk ckrnaji i
u`ojajks k` nornulanoþ` y cáxoca na`tojaj pisodlk.

GOE[TA ;-12

 Carfkt Nap 2 napotalozanoþ` jk ckrnaji. @òckri jk tital jk dotnio`ks

cultoplonaji pir kl prknoi jk u` dotnio`.
Wiluck 4:m2 valir tital jk las tra`sannoi`ks k` lis ckrnajis jk ksa
nroptici`kja k` las òltocas 4: miras.
Nornulato`e ^upply2 na`tojaj jk dotnio`ks k` nornulanoþ`. ^u
kquovalk`tk k` kni`icãa trajonoi`al skrãa la dask ci`ktaroa.
 Cax ^upply2 na`tojaj cáxoca jk dotnio`ks quk madrá k` nornulanoþ`.

Ajkcás, kxostk` pirtalks quk `is igrknk` o`gircanoþ` sidrk

nroptici`kjas, nici Nio`eknfi (www.nio`eknfi.nic/ 
(www.nio`eknfi.nic/ ) i Nio`carfktnap
(www.nio`carfktnap.nic/ ),), jk ji`jk pijkcis kxtrakr o`gircanoþ` cuy
valoisa jk lis priykntis.
 Xáeo`a ?>

Ks ocpirta`tk tk`kr k` nuk`ta quk las ci`kjas jk aleu`is priykntis `i

pukjk` skr co`ajas. Xir kbkcpli, lis jksarrillis nrkajis ckjoa`tk tifk`s
suklk` skr prkco`ajis. Ks jknor, kl nrkajir jkl tifk`
tifk`   kstadlknk nuá`tas
ci`kjas joeotalks madrá k` nornulanoþ` y joskña jk quï ca`kra kl usuaroi
pukjk ni`skeuorlas, ek`kralck`tk paea`ji ckjoa`tk prinksis jk naptanoþ` jk
gi`jis, nici las ONI.

Lis josto`tis pritinilis jk ni`sk`si

Co`ar `i sili ks váloji para dotnio`ks, so`i quk may itras nroptici`kjas ni`
kl cosci pritinili jk ni`sk`si quk tacdoï` pijkcis co`ar. Kl pritinili jk
ni`sk`si cás gacisi, iroeo`aroi jk la rkj Dotnio`, sk llaca «prukda jk
tradabi¶ ( Xriig
 Xriig ig Uirf ).
). Ma jkcistraji skr u` pritinili cuy skeuri,
au`quk aleu`is priykntis muyk` jk ïl pir skr pini ksnaladlk. K` kstk napãtuli
`is vacis a nk`trar k` kstk pritinili para kxplonar la co`krãa, au`quk
jktallarkcis itris ni`sk`sis utolozajis pir lis josto`tis priykntis jk
dlinfnmao`..
dlinfnmao`

LA XT[KDA JK ZTADABI
La prukda jk tradabi tacdoï` rksuklvk kl pridlkca jk jktkrco`ar nþci rkprksk`tar la
jknosoþ` pir cayirãa. ^o ksta cayirãa sk dasara k` u` viti pir jorknnoþ` OX, pijrãa skr
altkraja pir aleuok` napaz jk asoe`ar cunmas OX. La prukda jk tradabi kquovalk
ksk`noalck`tk a «u` irjk`ajir-u` viti¶. La jknosoþ` jk la cayirãa ks rkprksk`taja pir
la najk`a jk dliquks cás larea, la
l a nual piskk la prukda jk tradabi ni` cayir ksgukrzi
o`vkrtoji. ^o la cayirãa jkl pijkr nicputanoi`al kstá ni`trilaji pir `ijis mi`kstis, la
najk`a mi`ksta nrknkrá cás rápoji y jkbará atrás nualquokr itra najk`a quk kstï
nicpotok`ji. Xara cijogonar u` dliquk k` kl pasaji, u` atana`tk tk`jrãa quk rkmankr lala
prukda jk tradabi jkl dliquk y jk tijis lis dliquks pistkroirks, y lukei alna`zar y
supkrar kl tradabi jk lis `ijis mi`kstis.
Umotkpapkr  jk
 jk Dotnio`

La prukda jk tradabi, nici nualquokr itri pritinili, o`tk`ta kvotar calas

prántonas k` la rkj, nici, pir kbkcpli, ataquks jk spac spac.. ^k rkaloza u`a
ipkranoþ` quk lukei skrá valojaja pir la rkj. Kl pripoi ^atismo pripusi kstk
pritinili para silunoi`ar kl pridlkca jkl jidlk easti, jkba`ji u`a carna jk
tokcpi o`cutadlk k` las tra`sannoi`ks. Ks jknor, ksta o`gircanoþ` `i sk pijrá
nacdoar `o ca`opular.
 Xáeo`a ?:

Kl gu`noi`acok`ti ks sk`nolli2 naja `ukvi dliquk ni`tok`k las

tra`sannoi`ks valojajas y, para nkrrar kl dliquk, sk jkdkrá k`ni`trar u`
`òckri ò`oni ek`kraji alkatiroack`tk, a ciji jk litkrãa. Lis co`kris mank`
colli`ks jk nicdo`anoi`ks para k`ni`trar ksk `òckri y nkrrar kl dliquk. [`a
vkz k`ni`traji, kl dliquk sk valoja y sk ek`kra` lis `ukvis dotnio`ks, quk sk
tra`sgokrk` al co`kri.

Jk ksta girca, ni`skeuocis quk, tradaba`ji jk girca autþ`ica y

ckjoa`tk pritinilis jk gu`noi`acok`ti prkkstadlknojis, la rkj ska skeura.
Nici narantkrãstona `keatova, kstk pritinili ni`suck cunma k`kreãa.
Zk`kcis era`bas k`tkras jk pitk`tks irjk`ajirks ni`kntajis
ni`kntajis a la rkj >7; jãas
al añi tradaba`ji k` dusna jkl `ukvi ankrtobi jk naja `ukvi dliquk, quk k`
Dotnio` sk prijunk naja
A ni`to`uanoþ` jokz co`utis.
jktallacis las narantkrãstonas pro`nopalks jk la prukda jk
tradabi y itris aleirotcis jk ni`sk`si2

(XiU).  Lis co`kris rkaloza` u`a prukda jk tradabi

Xriig ig Uirf  (XiU). 
para aerkear kl soeuok`tk dliquk jk la najk`a, nicpotok`ji pir rksilvkr
alei socolar a u` puzlk kxtrkcajack`tk jogãnol jk rksilvkr. Kl prockri
k` rksilvkrli, ea`a. Nici rknicpk`sa al ksgukrzi, kl co`kri rknodk la
rknicpk`sa jk co`aji y las nicosoi`ks ek`krajas pir las
tra`sannoi`ks jk ksk dliquk. K` kl nasi jk Dotnio` si` 7,4; DZN
rknoï` anuñajis. Aleu`is kbkcplis2 Dotnio`, Dotnio` Nasm, Lotknio` i
Ci`kri.
Xriig ig ^tafk (Xi^). @i kxostk nrkanoþ` jk ci`kja (co`aji). K` su
 (Xi^). @i
luear, tijas las ci`kjas kxostk` jksjk kl jãa 1 (kstá` prkco`ajas) y a
lis piskkjirks sk lks paea kstrontack`tk ni` las nicosoi`ks jk
tra`sannoþ`. La pisodolojaj jk skr klkeoji para nrkar kl soeuok`tk
dliquk y llkvarsk la rkcu`kranoþ` jkpk`jk jk la na`tojaj jk ci`kjas
quk piskas. Aleu`is kbkcplis2 Ktmkrkuc (tijavãa k` jksarrilli,
antualck`tk XiU), ^tkllar, Jasm i Xkkrnio`.
Xriig ig Antovoty (XiA).  K`giquk mãdroji k`trk XiU y Xi^. Nua`ji sk
 (XiA). K`giquk
la`zþ, ek`krþ era` o`tkrïs. Kstk sostkca ni`sostk k` quk, nua`tas cás
ci`kjas tk`eas, cás pisodolojajks may jk quk skas klkeoji. ^o aleu`i
 jk lis valojajirks sklknnoi`ajis `i kstá jospi`odlk, sk sklknnoi`a kl

Xáeo`a ?;

soeuok`tk dliquk ea`ajir, kloeok`ji u` `ukvi erupi jk valojajirks

masta quk kl dliquk rknodk kl `òckri nirrknti jk gorcas. K`trk itris, sk
usa k` kl priyknti Jknrkj.
 Jklkeatkj Xriig ig ^tafk (JXi^). [`is «tkstoeis¶ gorca` lis dliquks
 (JXi^). [`is
yCkjoa`tk
quok`ks klusa`
usi la
jk rkj vita` sidrk
u` prinksi naja tra`sannoþ`
jk vitanoþ` quk skJXi^
jksnk`tralozaja, rkaloza.
ks,
pir joskñi, cás jkcinrátoni quk lis sostkcas nicparadlks. Xijkcis
jknor quk JXi^ eara`toza quk aqukllis quk gorca` kl dliquk k` `icdrk
jk la rkj li kstá` manok`ji nirrkntack`tk y so` prkbuonois. Aleu`is
kbkcplis skrãa` Erapmk`k, ^tkkc, Dot^marks y Liic @ktwirf.
  (GDA). Naja partonopa`tk ni`gãa sili
 Gkjkratk Dyza`to`k Aerkkck`t  (GDA). Naja
k` u` erupi locotaji (pir `òckri) jk itris partonopa`tks. Xir li ta`ti,
liera kl ni`sk`si sili k`trk u` nãrnuli kstrknmi. Xkri kstk nãrnuli sk
ni`knta ni` itri, kstk ni` itri y sk prksupi`k quk kl ni`sk`si ks
ek`kral. Aleu`is kbkcplis skrãa` Topplk y ^tkllar.
 Lkajkr-Daskj Ni`sk`sus (LDN). Lis `ijis kloek` tkcpiralck`tk u`
 (LDN). Lis
`iji para skr kl lãjkr. Aleu`is kbkcplis2 DoeNmao`JD y Za`earia.
`to`k Gault Zilkra`nk (DGZ).
 Cultosoe`aturk/Dyza`to`k
 Cultosoe`aturk/Dyza  Zok`k sk`toji usar
 (DGZ). Zok`k
DGZ nua`ji tijas las partks jkl prinksi sk ni`ink` k`trk sã, y la losta
`i nacdoa a ck`uji.
(XiD).  K` kstk sostkca, «sk qukca`¶ ci`kjas
Xriig ig Dur`  (XiD). 
k`voá`jilas a u`a jorknnoþ` ji`jk si` orrknupkradlks. Nua`tas cás
ci`kjas sk qukck`, cás pisodolojajks madrá jk skr klkeoji para co`ar

kl soeuok`tk dliquk. ^k usa k` ^locnio`.

Xriig ig Napanoty (XiN).  Aquã, «paeas¶ ni` kspanoi k` tu josni juri.
 (XiN). Aquã,
Nua`ti cás kspanoi k` josni, cás ipirtu`ojajks jk co`ar kl soeuok`tk
dliquk y ni`skeuor las rknicpk`sas jkl dliquk. ^k usa k` Durstnio`.

May cás pritinilis jk ni`sk`si, pkri lis cás usajis si` XiU y Xi^.
Nici ni` tiji li rklanoi`aji ni` dlinfnmao`
dlinfnmao`,, ni`to`uack`tk salk` `ukvis
priykntis quk prksk`ta` o``ivanoi`ks y kvilunoi`ks jk li ya kstadlknoji, pir
li quk ks pisodlk quk tacdoï` k` kstk pu`ti gu`jack`tal vkacis `ukvas
pripukstas k` u` guturi `i cuy lkba`i.
 Xáeo`a ?7

Zopis jk aleirotcis

[` aleirotci  ks u` ni`nkpti utolozaji k` o`gircátona y catkcátonas quk

aleirotci ks
sk rkgokrk a u` ni`bu`ti jk cïtijis quk jktkrco`a` kl gu`noi`acok`ti jk u`
sostkca para ni`skeuor u` rksultaji ni`nrkti i rksilvkr u` pridlkca. K` la
nroptikni`icãa, lis aleirotcis bukea` u` papkl gu`jack`tal k` la
vkrogonanoþ` jk tra`sannoi`ks jura`tk la co`krãa.
Kxostk` jogkrk`tks ca`kras jk co`ar, al oeual quk may jovkrsas
nroptici`kjas quk pijkcis co`ar, nici, pir kbkcpli, Ktmkrkuc, Lotknio`,
Rnasm, Ci`kri i kl pripoi Dotnio`. Lis aleirotcis jk co`aji si` jogkrk`tks
y, nici tiji k` la voja, tok`k` sus pris y sus ni`tras.

^MA-4;7. Xrockr aleirotci jk co`aji utolozaji k` dotnio`ks. ^k

^MA-4;7.
utoloza k` la nrkanoþ` jk nlavks i jorknnoi`ks pòdlonas. Dotnio` li
utoloza para ek`krar lis `òckris quk jkdk` k`ni`trar lis co`kris jk
ca`kra vkrogonadlk.
^nrypt. Al o`erksar k` kl sostkca, lis usuarois jkdk` rkalozar ksta
^nrypt.
gu`noþ`. Jk ksta ca`kra, pijkcis pritkekr al sostkca jk ataquks
casovis. Kstk aleirotci sk usa k` nroptici`kjas nici Lotknio` i
Wkrek.

Ktmasm. Joskñaji para skr kl aleirotci jk la rkj Ktmkrkuc. O`tk`tþ

Ktmasm.
ca`tk`kr las EX[ nici pritaei`ostas jkl sostkca y locotar las
annoi`ks cás pitk`tks jk lis jospisotovis A^ON. Ni` ksti
ni`skeuocis quk kl rkparti jk la co`krãa ska cás jksnk`tralozaji y `i
quk u`is pinis antirks tk`ea` cunmi pijkr k` la rkj.
]11. ^k llaca asã pirquk o`nluyk 11 gu`noi`ks masmo`e
]11. masmo`e   josto`tas. K`
pro`nopoi, ks u`i jk lis aleirotcis cás skeuris quk kxostk`,
prksk`ta`ji u`a rksostk`noa gukrtk ni`tra kl usi jk A^ON. ^k usa k`
Jasm.

Kquomasm
Kquomasm.. Aleirotcipisodlk.
cás jksnk`tralozaji quk sk ^k
nk`tra k` ca`tk`kr
utoloza k` Rnasm iklFiciji.
pijkr jk co`krãa li
 Xáeo`a ?5

[`i jk lis pro`nopalks ataquks a la rkj Dotnio` ks quk, ni` la aparonoþ` jk

las era`bas jk co`krãa (ocaeo`a u`a era`ba jk pillis pkri nacdoa lis pillis
pir irjk`ajirks y la nicoja pir klkntronojaj), sidrk tiji k` Nmo`a, ni`
kquopis A^ON cuy pitk`tks, kl pijkr nicputanoi`al kstá k` ca`is jk u`is
pinis. K` kstk sk`toji, so sk bu`task` kstis aek`tks ni` cás pijkr
nicputanoi`al, pijrãa` llkvar a nadi nacdois al sostkca i ataquks. ^oeuok`ji
ni` la golisigãa jk la rkj, li ojkal ks quk cunmis tk`ea` la ipnoþ` jk nicpktor
y jkcinratozar kl pijkr. Xir ksi, cunmis priykntis apuksta` pir aleirotcis
k` ni`tra jk lis A^ON, ya quk, para k`tk`jkr`is, mank` cás sk`nolli u`
pisodlk ci`ipiloi k` la co`krãa y ni`tril jk la rkj.

A co`ar sk ma jonmi pkri… ¹ks rk`tadlk9

Amira quk ya mas nicprk`joji nþci gu`noi`a kstk o`tkrksa`tk prinksi quk
sustk`ta la tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao`,, pukjk quk tk a`ocks a jar tus prockris
pasis k` la co`krãa jk nroptici`kjas. K` kstk pu`ti, quozá pok`sks2 ¹valjrá
para co`ar ksk vokbi irjk`ajir quk `i usi9 Ks cuy gánol o`onoarsk y rkquokrk
pini ni`inocok`ti, pkri rksulta ck`is rk`tadlk quk a`tks. K` nualquokr nasi,
vacis a a`alozar lis klkck`tis `knksarois para kl co`aji2

Irjk`ajir
^igtwark i marjwark
marjwark kspknãgoni.
^igtwark kspknãgoni.
 kspknãgoni.  kspknãgoni.
Klkntronojaj.

La pitk`noa jk co`aji sk nalnula k` masmratk, la tasa jk ipkranoi`ks

catkcátonas pir skeu`ji i masmks
masmks   pir skeu`ji. ^okcprk quk vkacis alei
rklanoi`aji ni` la ek`kranoþ` jk dk`kgonois ni` co`krãa k` nroptici`kjas, ks
u`i jk lis jatis cás ocpirta`tks quk ni`vok`k tk`kr k` nuk`ta. ^adok`ji quï
masmratk tok`k
masmratk  tok`k `ukstri kquopi, pijrkcis valirar `ukstri dk`kgonoi pitk`noal.
 Xáeo`a ?=

Nici k` nualquokr prinksi kni`þconi, la rk`tadolojaj jk u`a antovojaj

surek jk ca`tk`kr lis nistks al cã`oci y lis o`erksis al cáxoci, ja`ji asã kl
cayir carek` pisodlk.

Nistks
Al go`al jkl napãtuli adirjacis ni` u` kbkcpli prántoni las josto`tas ipnoi`ks
jk co`aji y nþci sk nalnula` lis nistks. Dásonack`tk, lis nistks rkspi`jk`,
pir u` laji, a lis kquopis jk marjwark
marjwark.. ^o` kcdarei, nici sk ma
ck`noi`aji, nua`ti cás kspknoalozaji ska kl kquopi, cayir pitk`noa jk
co`aji tk`jrá, pkri tacdoï` sk o`nrkck`tará su nistk. Xir itri laji, may quk
tk`kr k` nuk`ta la klkntronojaj `knksaroa para alock`tar lis kquopis jk
marjwark   y la rkgroekranoþ` jk lis coscis, ya quk, a ck`ir tkcpkratura,
marjwark
cayir rk`jocok`ti jk kstis. Ks gu`jack`tal a`alozar nuá`ti nuksta la k`kreãa

klïntrona
jkrovajispara ca`tk`kr
jk ksta kl kquopi
prántona. gu`noi`a`ji
Go`alck`tk, 4: miras
kl sigtwark jk lisaljosto`tis
sigtwark jk jãa y itris eastis
priykntis
ks jk nþjoei adokrti, pir li quk `i tok`k u` nistk asinoaji.

O`erksis
[` pu`ti o`trã`skni a la rk`tadolojaj jk las nroptici`kjas ‚gu`jack`tal
para ek`krar lis cayirks o`erksis pisodlks k` naja cick`ti‚ ks la jknosoþ`
jk nuál co`ar.
Xara jknojor quï topi jk ci`kja ks cás rk`tadlk, may quk tk`kr k` nuk`ta
gantirks nici la jogonultaj, kl prknoi k` kl ckrnaji, las pisodolojajks jk sudor
jk prknoi k` kl guturi y itris aspkntis. May cunmis prieracas o`gircátonis
quk pijkcis utolozar, o`nlusi aleu`a mkrracok`ta i`lo`k
i`lo`k,, para vkr quï ci`kja
rksulta cás rk`tadlk ni` la pitk`noa quk pijkcis ek`krar, pir kbkcpli, la
nalnulajira UmatZiCo`k (wmattico`k.nic
(wmattico`k.nic). ). Itra platagirca o`tkrksa`tk ks
Nio`Uarz (www.nio`warz.nic
(www.nio`warz.nic,, goe. ;-4). Iptocozar ni`to`uack`tk las
ci`kjas quk co`a` lis kquopis ks gu`jack`tal para auck`tar lis o`erksis
jkrovajis jk la co`krãa y, ni` klli, caxocozar lis dk`kgonois.
 Xáeo`a ??

GOE[TA ;-42 Ta`fo`e
;-42 Ta`fo`e jk
 jk rk`tadolojaj jk ci`kjas k` k`kri jk 4848. Guk`tk2 nio`warz.nic

¹^adãas k` quï luearks ks cás rk`tadlk co`ar9 Nua`ti ck`ir ks la

tkcpkratura, cayir ks kl rk`jocok`ti jk lis kquopis jk co`aji, asã quk k`
zi`as y paãsks grãis nici Osla`joa, ^odkroa i Na`ajá kstá` aglira`ji era`bas
jk co`krãa jk òltoca ek`kranoþ` quk kstá` ni`soeuok`ji klkvajis
rk`jocok`tis eranoas al nloca eïloji jk sus tokrras. ¡Co`krãa dabi nkri!

¹Co`ar pir nuk`ta pripoa i k` piil9

Aquã kxpliracis las pro`nopalks vãas para nick`zar ni` la co`krãa jksjk kl
pu`ti jk vosta jk la pripokjaj jk lis kquopis y la ekstoþ` jkl prinksi.
Jksnudrorás quk, ni` la cajurkz jk ksta o`justroa, pukjks co`ar jk girca
autþ`ica i anujor a kcprksas kspknoalozajas quk ekstoi`a` kl prinksi,
apirta`ji su kxpkrok`noa tkþronack`tk k` gavir jk ck`irks nistks jk k`traja

y u` cayir rktir`i. Kstas si` las pro`nopalks ipnoi`ks2

 Xáeo`a 188

nasa. Xukjks pi`kr a co`ar tu pripoi kquopi

Co`ar jksjk nasa.
o`gircátoni, sok`ji la girca cás sk`nolla jk kxpkrock`tar. Kxnkpti
quk nuk`tks ni` aleu`a di`ogonanoþ` k`kreïtona, ks cuy jogãnol mankr jk
kstk sostkca alei rk`tadlk. Xara skr nicpktotovi, jkdkrãas apistar pir
lis kquopis
tacdoï` cás pitk`tks
cás nistisis. ‚y quk
A ck`is pirlalico`krãa
ta`ti k`
cás
nasakgonanks‚, pkri
ska para aleu`a
nroptici`kja `ukva y ni` cuy pina nicpktk`noa i jogonultaj, `i skrá
u`a antovojaj rk`tadlk so `i sk prigksoi`aloza.
`udk. May erupis jk co`kris quk ma` dusnaji jogkrk`tks
Co`ar k` la `udk.
silunoi`ks a`tk la pridlkcátona jk nicprar kquopis y paear
klkntronojaj. Joeacis quk, k` kstk nasi, u`a kcprksa nicpra kstis
sigostonajis kquopis y alquola su gu`noi`acok`ti a itras pkrsi`as. Xir
li ta`ti, alquolacis pijkr nicputanoi`al pir u` tokcpi. K` u` cosci
pa`kl jk ni`tril pukjks klkeor la ci`kja jkskaja, vkr altkr`atovas k
o`nlusi mankr u` nálnuli aprixocaji jk la rk`tadolojaj. A`tk la pina
tra`spark`noa jk cunmas jk las kcprksas quk igrknk` kstk topi jk
skrvonois, kxostk` nasis jk kstaga cuy si`ajis. A kstk gk`þck`i sk lk
jk`ico`a « piils
 piils   jk co`krãa¶. Jk`tri jk la co`krãa k` la `udk
pijkcis vkr itras gþrculas2

mispkjaja. Nicpras tu kquopi pkri `i tok`ks tokcpi,

Co`krãa mispkjaja.
ea`as `o o`tkrïs, y jorkntack`tk lk k`vãas kl kquopi a u`a
kcprksa co`kra quk tk jará dk`kgonois pir su usi.
vortual. Ni`tratas u` skrvojir provaji vortual, o`stalas
Co`krãa vortual.
u` sigtwark
sigtwark   jkjonaji a co`ar y kspkras quk vaya idtk`ok`ji
dk`kgonois i, para cayir nicijojaj, paeas, alquolas masmratk
masmratk   y
kllis li mank` tiji.

«Co`ar k` la `udk¶ i nliuj co`o`e 

co`o`e  ks u`a kxprksoþ` quk suk`a cuy
o`tkrksa`tk y ni`tkcpirá`ka, pkri, nici k` ta`tis itris skrvonois igrknojis
pir ipkrajirks jkl k`tir`i jk la nroptikni`icãa, may quk skr prknavojis y
rkvosar la rkputanoþ` y nrkjk`noalks jk las kcprksas. Ma madoji `uckrisis
nasis jk priykntis quk ma` jksaparknoji jk la `inmk a la caña`a, llkvá`jisk
 ni` kllis lis gi`jis jk sus nlok`tks jkrovajis jk la antovojaj jk co`krãa.

Xáeo`a 181

Antualck`tk may varois priykntis k` antovi quk dabi kstk apark`tk cijkli jk
`keinoi, y igrknok`ji supukstack`tk nua`toisas rktrodunoi`ks ck`sualks,
kstá` napta`ji a cunmis usuarois y gi`jis, pkri la rkputanoþ` jk kstas
kcprksas `i kstá ni`trastaja. Asã quk so pok`sas k` partonopar k` aleu`i jk
kstis priykntis, o`vkstoea k` o`tkr`kt, ni`trasta guk`tks y prinura k`ni`trar
tkstoci`ois kxtkr`is al k`tir`i jk la kcprksa. Nici sokcprk, cáxoca
atk`noþ`.
Itri pu`ti rklkva`tk quk ni`vok`k tk`kr k` nuk`ta ks quk, ni` lis kquopis
jk co`aji gu`noi`a`ji las 4: miras, kxostk` lis o`ni`vk`ok`tks jkl ruoji y kl
nalir. Xir u` laji, ni` la sigostonanoþ` jk lis òltocis kquopis, kl ruoji naja
vkz ks ck`ir, pkri kl nalir ks jogãnol jk cotoear, pir li quk may kcprksas quk
li utoloza` para kxtrakr u` dk`kgonoi. Jk mknmi, may paãsks ji`jk kl grãi ks
nicò` la cayir partk jkl añi. Asã puks, ¹pir quï `i utolozar ksk nalir para
nalk`tar la nasa9
Xir itri laji, ¹nuá`tis kquopis klkntrþ`onis usacis a joaroi quk sili
utoloza` kl 48->8 % jk su napanojaj jura`tk cunmas miras y la cayir partk
jkl tokcpi pkrca`knk` k` sta`jdy
sta`jdy99 May kcprksas quk ma` vosti la
ipirtu`ojaj jk quk kl kquopi k` nukstoþ` co`k nua`ji `i kstá utoloza`ji ksa
napanojaj y, jk ksta girca, pukja autigo`a`noarsk pini a pini. K` kl ckrnaji
ya pijkcis k`ni`trar tklkvosirks, rajois, nalk`tajirks… quk co`a` jk ksta
girca, y pini a pini skrá `ircal vkr nþci nrknk kstk `onmi jk ckrnaji.

[` nasi prántoni sidrk co`krãa

Anadarkcis kstk napãtuli ni` u` kbkcpli prántoni para anlarar kl tkca jk la
rk`tadolojaj quk igrknk kl mknmi jk co`ar nroptici`kjas. Nici valirks,
usarkcis lis jk u` irjk`ajir pkrsi`al ni` u`a duk`a tarbkta erágona, y kl
prknoi jk k`kreãa rkal k` folivatoi pir mira (fUm) para nalnular lis
rk`jocok`tis aprixocajis.
Xara lis nistks y pitk`noa jk co`aji, vkcis quk, skeò` K`jksa, kl prknoi
ckjoi jkl fUm k` Kspaña kstá k` tir`i a 8,1: kuris. Xir itri laji, mkcis
klkeoji u`a duk`a erágona, nici @WOJOA EkGirnk TZ] 4878, ni` u` valir
k` kl ckrnaji jk u`is :88-;88 kuris, y li cás ocpirta`tk, u` masmratk
masmratk   jk
1,78 fM/s y u`a pitk`noa jk 1>8 U.
Tkspkntikla rk`jocok`ti
proiroza`ji la ek`kranoþ`
pirjkk`noca
o`erksis, dusnacis
jk itris quï ici`kjas
aspkntis co`ar
narantkrãstonas
 tïn`onas jk la ci`kja y priyknti. Xir kbkcpli, so `is gobacis k` la

Xáeo`a 184

nroptici`kja T_I, pijkcis nalnular quk, naja 4: miras, pijkcis idtk`kr

u` rktir`i jk 8,:? jþlarks. ^o rkstacis a kstk o`erksi kl nistk jk luz al prknoi
quk li mkcis kstocaji, idtk`kcis u` dk`kgonoi jk apk`as 8,8; jþlarks k` u`
jãa co`a`ji jura`tk 4: miras.

A la mira jk ni`sultar kl prknoi jk ckrnaji jk u`a nroptici`kja, may quk

prkstar kspknoal atk`noþ` a su vilatolojaj. Ks grknuk`tk jknojorsk a co`ar u`a
ci`kja cuy pipular ‚y quk, jkdoji a klli, prksk`ta u`a alta nicpktk`noa‚ 
y quk lukei sk jksplick su prknoi jk ckrnaji, manok`ji ni` klli quk su
co`aji `i ska rk`tadlk. Grk`tk a ksti, k` inasoi`ks pukjk rksultar cás
o`tkrksa`tk co`ar aleu`as ci`kjas jk u` priyknti pricktkjir jura`tk u`
larei pkroiji jk tokcpi y kspkrar a quk sk rkvalironk.
Nici ni`nlusoþ`, la co`krãa `i ks la kstratkeoa jk rk`tadolojaj pasova quk
apirtk cayirks o`erksis, pkri sã u`a girca o`tkrksa`tk jk gircar partk antova
k` la nroptikni`icãa. ^o tk apasoi`a la o`gircátona, la tkn`ilieãa y
kxpkrock`tar ni` nicpi`k`tks klkntrþ`onis, pijrás or ni`struyk`ji tu
pkqukña era`ba jk co`krãa k` nasa y, ckjoa`tk la klknnoþ` jk u` sigtwark
sigtwark,,
dusnar tus ckbirks ipnoi`ks y auck`tar tu pitk`noa jk nálnuli, o`nlusi
ni`kntá`jila a u` piil
u` piil..
K` lis o`onois jk la co`krãa, idtk`kr ci`kjas kra cuy sk`nolli pkri cuy
pini rk`tadlk pir su dabi prknoi jk ckrnaji, pir li quk cunma ek`tk `i lk
mozi jkcasoaji nasi. Nici rksultaji, miy may cunmis colli`ks jk dotnio`ks
k` wallkts
wallkts pkrjojas
 pkrjojas pirquk lis usuarois quk las idtuvokri` pkrjokri` la gk k`
kl valir jk la ci`kja, y miy `i tok`k` girca jk rknupkrar las nlavks quk
nustijoa` sus dotnio`ks jk a`tañi. Co`ar josto`tas ci`kjas ks la skcolla jk,
quozás, u` antovi cuy rk`tadlk k` kl guturi. ^ili may quk tk`kr panok`noa y
apistar pir ksta tkn`ilieãa.
 Xáeo`a 18>

Napãtuli 7
Lis kxnma`eks, kl ckrnaji ji`jk nicprar

K@ K^ZK NAXÃZ[LI2

Narantkrãstonas jk u` kxnma`ek
Tkquosotis para nicprar nroptici`kjas
Itras gircas jk nicprar

^o` lis da`nis trajonoi`alks `i pijrãacis sanar jo`kri jk u` nabkri,

nacdoar jovosas, silonotar u`a mopitkna i pkjor u` prïstaci. Li cosci sunkjk
ni` las nroptici`kjas2 tok`k` u`a kspknok jk o`stotunoþ`
o `stotunoþ` go`a`nokra pripoa quk
sorvk para ajquoror jovosas jk`tri jkl ckrnaji elidal y asã ipkrar ni` kllas
k`trk usuarois. A kstk «da`ni jk las nroptici`kjas¶ sk lk ni`ink nici
kxnma`ek i
kxnma`ek  i nasa jk nacdoi.
Kstis kxnma`eks
kxnma`eks   si` `knksarois k` kl cu`ji klkntrþ`oni, ya quk si` la
ca`kra cás sk`nolla jk nacdoar nroptici`kjas y mankr trajo`e
trajo`e ni`
 ni` kllas, i li
quk ks li cosci, nicprar y vk`jkr kstis antovis nitozajis, nici las annoi`ks
i jovosas, k` lis ckrnajis go`a`nokris trajonoi`alks. Kl idbktovi jkl trajo`e
trajo`e `i
 `i
ks itri quk idtk`kr u` dk`kgonoi kni`þconi nua`ji la ipkranoþ` ek`kra u`a
plusvalãa, ks jknor, nicprarli a u` jktkrco`aji prknoi para vk`jkrli a u`i
supkroir y idtk`kr asã u` carek` pisotovi.
Zras ksta prockra po`nklaja sidrk kl kxnma`ek
kxnma`ek   y kl trajo`e
trajo`e,, vacis a
ajk`trar`is k` catkroa k` kstk napãtuli para quk aprk`jas cás sidrk kllis.
Nudrorkcis aspkntis gu`jack`talks, nici altkr`atovas y skeurojaj, y li cás
ocpirta`tk, tk k`skñarkcis a utolozarlis nirrkntack`tk y sk ni`vkrtorá` k` tus
aloajis para nicprar y vk`jkr.

Lis kxnma`eks jk nroptici`kjas

 Xáeo`a 18:

Eranoas a lis kxnma`eks

kxnma`eks,, pijkcis ipkrar k`trk josto`tas jovosas, ta`ti jo`kri
goat   (i
(i jo`kri gojunoaroi, nici kl kuri) nici nroptici`kjas. Dabi las lkyks jk
la igkrta y la jkca`ja jkl ckrnaji ni`to`ui, ksti `is pkrcotk asoe`ar u`
prknoi a naja nroptici`kja, nici kl dotnþo`, y kstadlknkr kl luear para su
nicpravk`ta.
Asã puks, lis kxnma`eks
kxnma`eks   si`, k` jkgo`otova, platagircas i`lo`k
i`lo`k   quk
pkrcotk` k`trar gánolck`tk k` kl cu`ji jk las nroptici`kjas, nicprá`jilas
ni` nualquokr jovosa ni`vk`noi`al k` nornulanoþ`, nici kuris, jþlarks i
yk`ks. Ajkcás, kstis kxnma`eks
kxnma`eks   tacdoï` `is pkrcotk` ipkrar para mankr
trajo`e   jk nroptici`kjas ckjoa`tk jovkrsas mkrracok`tas quk igrknk la
trajo`e
platagirca.

 Kxnma`eks nk`tralozajis (NK])

Lis kxnma`eks
kxnma`eks si`
 si` las o`stotunoi`ks
o `stotunoi`ks quk igrknk` skrvonois go`a`nokr
go`a`nokris
is k` kl
ckrnaji jk las nroptici`kjas. ^u micþliei, para k`tk`jkr`is, skrãa u`
mãdroji gircaji pir lis da`nis, las nabas y la dilsa.
K` kl nasi jk lis kxnma`eks  nk`tralozajis,nk`tralozajis, gu`noi`a` nici
o`tkrckjoarois k`trk lis josto`tis usuarois quk mank` trajo`e
trajo`e k`
 k` la platagirca.
Ksi sã, pir kl prinksi jk o`tkrckjoanoþ` y pir igrknkr lis josto`tis skrvonois y
mkrracok`tas nidra` u`a nicosoþ`.
K`trk las vk`tabas jk kstis kxnma`eks
kxnma`eks   goeura` su ganolojaj jk usi, la
asostk`noa y kl sipirtk a lis usuarois i la ipnoþ` jk nicprar ci`kjas ni`
jo`kri gojunoaroi ckjoa`tk tra`sgkrk`noa i tarbkta jk nrïjoti. Ajkcás,
jospi`k` jk u` viluck` y loquojkz klkvajis y u` `òckri alti jk parojajks
k`trk nroptici`kjas y jo`kri goat , ganolota`ji asã kl nokrrk jk ipkranoi`ks.
Aleu`is jk lis kxnma`eks
kxnma`eks nk`tralozajis
 nk`tralozajis cás grknuk`tks y ni`inojis si`2

Nio`dask
Ifkx
Do`a`nk®
Dotstacp
Dotgo`kx
 DZN-k

Xáeo`a 18;

Frafk`
Muido

Ksta ks sili u`a cukstra jk ipnoi`ks ni` u` viluck` y rkputanoþ`

ni`trastajis, au`quk k` la antualojaj may jknk`as jk kxnma`eks
kxnma`eks gu`noi`a`ji.
 gu`noi`a`ji.
Nici sunkjk ni` lis da`nis, naja u`i prksk`ta u`a skrok jk skrvonois y
ipnoi`ks quk prktk`jk` jogkrk`noarli jkl rksti. K` kstk nasi, pukjk quk sk
nk`trk` cás k` u` ckrnaji, nici kl asoátoni, quk lostk` ci`kjas ni` cuy
pini viluck`, tifk`s
tifk`s jk
 jk ONI i quk igrkzna` u` acploi ada`oni jk ipnoi`ks
para kl trajo`e
trajo`e prigksoi`al,
 prigksoi`al, nici kl apala`nacok`ti.

Au`quk ks la ipnoþ` cás sk`nolla y pipular, lis kxnma`eks

kxnma`eks   sokcprk ma`
kstaji k` kl pu`ti jk cora jk lis manfkrs
manfkrs,, y sk ma` prijunoji ridis casovis
jk nroptici`kjas. Xksk a quk las ckjojas jk skeurojaj si` naja vkz cayirks,
tk rknick`jacis quk darabks tijas las ipnoi`ks y ni`sojkrks la pisodolojaj
jk alibar tu jo`kri gukra jk lis kxnma`eks
kxnma`eks (li
 (li adirjarkcis k` kl napãtuli 18,
nua`ji madlkcis jk la nustijoa jk nroptici`kjas).
La ocpirta`noa jk lis kxnma`eks
kxnma`eks ks
 ks cáxoca2 so alei va cal k` u`i, pukjk
agkntar a tiji kl ckrnaji. Ksti qukjþ jkcistraji k` bu`oi jk 481=, nua`ji kl
 nirka`i Nio`raol sugroþ u` manfki
kxnma`ek nirka`i
kxnma`ek  k` su platagirca quk pkrbujonþ al
manfki k`
rksti jk nroptici`kjas. Lis nodkrjklo`nuk`tks sustrabkri` tal na`tojaj jk
colli`ks jk jþlarks k` ci`kjas quk kl ridi privinþ quk kl valir jkl dotnþo`
sk rkjubkra k` u` 5 %, Ktmkrkuc k` u` = % y Lotknio` k` u` 7 %. ¡_ tiji k`
ck`is jk 4: miras! Kstas pïrjojas `i gukri` girtuotas2 tiji sk jkdoþ al cokji
quk ek`krþ la pisodlk galta jk skeurojaj jk lis kxnma`eks
kxnma`eks.. Ks ocpirta`tk tk`kr
k` nuk`ta quk ksti `i soe`ogona quk las nroptici`kjas `i ska` skeuras, so`i
quk, nici k` nualquokr platagirca joeotal, ks gu`jack`tal tk`kr nlavks jk
annksi nicplkbas y a prukda jk manfkrs
manfkrs,, euarjajas a duk` rknauji y quk
eara`tonk` quk sk utoloza` tijas las ckjojas jk skeurojaj jk la platagirca.

 Kxnma`eks jksnk`tralozajis (JK])

[`a o`tkrksa`tksi`altkr`atova
nk`tralozajis, lis naja a vkz
lis cás
kxnma`eks 
kxnma`eks   a`tkroirks,
pipularks JK] i tijis kllis
kxnma`eks
 Xáeo`a 187

jksnk`tralozajis. Kstis si`, so nadk, cás goklks a lis pro`nopois jk dlinfnmao`

dlinfnmao`,,
ya quk si` nok` pir nok` jksnk`tralozajis, ks jknor, jk usuaroi a usuaroi.

Lis kxnma`eks jksnk`tralozajis  si` platagircas jk nþjoei adokrti quk

 jksnk`tralozajis si`
ò`onack`tk kstadlknk` kl kspanoi joeotal k` kl quk sk prijunk la nicpravk`ta
jk nroptijovosas. Ksti soe`ogona quk sk kloco`a` las nicosoi`ks y quk kl napotal
`i kstá o`tkrckjoaji `o rktk`oji k` `o`eò` cick`ti pir u` tkrnkri. Ajkcás,
`i rkquokrk` ojk`togonanoþ` jk usuaroi, igrknok`ji u`a ipkratova
nicplktack`tk a`þ`oca.
Au`quk kstas platagircas jksnk`tralozajas
jksnk`tralozajas naja vkz atrak` a cás usuarois
y kstá` ckbira`ji su kxpkrok`noa y mkrracok`tas, pir su pla`tkacok`ti
rksulta` alei nicplkbas para vosota`tks pini kxpkrock`tajis. Aleu`is
kxnma`eks jksnk`tralozajis si`2
kxnma`eks jksnk`tralozajis
OJK]
Da`nir
^tkllar JK]
KtmkrJklta

Lis pu`tis glanis jk lis JK] si` las girtalkzas jk lis kxnma`eks
nk`tralozajis. Ks jknor, ta`ti u`a cayir jogonultaj k` su utolozanoþ` nici
ck`ir viluck` y parojajks, mank` quk kstis kxnma`eks
kxnma`eks tijavãa
 tijavãa tk`ea` quk
jkspkear para mankr grk`tk a lis prockris.

 Kxnma`eks mãdrojis (MK])

Nici madrás pijoji ocaeo`ar, kstk tkrnkr topi jk kxnma`ek

kxnma`ek prktk`jk
 prktk`jk u`or las
vortujks jk lis kxnma`eks
kxnma`eks   nk`tralozajis y jksnk`tralozajis. Xir u` laji,
dusna` igrknkr kl viluck`, loquojkz y `òckri jk parojajks jk u` NK], y, pir
itri, kl `ovkl jk provanojaj y skeurojaj jk u` JK]. Xir ksk citovi, kstá`
llacajis a skr lis kxnma`eks
kxnma`eks jkl
 jkl guturi.
 Xáeo`a 185

Lis kxnma`eks mãdrojis  igrknk` trajo`e

 mãdrojis igrknk` trajo`e jk
 jk nroptici`kjas ni` vklinojaj,
sk`nollkz, loquojkz y skeurojaj. Ni`knta` lis klkck`tis jk u` kxnma`ek
nk`tralozaji a travïs jk u`a platagirca jksnk`tralozaja. Jk kstk ciji, sk
idtok`k kl annksi a u` ckrnaji NK] ni` lis dk`kgonois jk u`a kstruntura
JK].
Au`quk tijavãa sk k`nuk`tra` k` gask jk kxpa`soþ`, u`i jk lis prockris
kxnma`eks mãdrojis
kxnma`eks  mãdrojis guk Qurrkx, la`zaji k` 481=. Zras kstk ma` llkeaji @kxt y
Kojii, i o`nlusi kl kxnma`ek  UAWK^ quk, a go`alks jk 481?, kvilunoi`þ jk
kxnma`ek UAWK^
kxnma`ek jksnk`tralozaji
kxnma`ek  jksnk`tralozaji a kxnma`ek
kxnma`ek mãdroji,
 mãdroji, cistra`ji la jorknnoþ` quk kstá
tica`ji kstk ckrnaji.
K` rksuck`, lis kxnma`eks
kxnma`eks nici
 nici platagirca y kl trajo`e
trajo`e nici
 nici antovojaj
suklk` or u`ojis, ya quk lis era`jks civocok`tis jk las ci`kjas joeotalks sk
jkdk` al ckrnaji jk kspknulanoþ`. _ ks quk, k` pinas paladras, jk ksi trata kl
trajo`e22 jk kspknular para idtk`kr u` dk`kgonoi. K` lis prþxocis napãtulis
trajo`e
adirjacis kl trajo`e
trajo`e al
 al jktallk para quk pukjas o`onoartk k` la nicpravk`ta
jk nroptici`kjas.

[` valir añajoji jk aleu`is jk kstis era`jks kxnma`eks

kxnma`eks,, sidrk tiji
nk`tralozajis, ks quk igrknk` jk girca eratuota u` kspanoi ni` vãjkis y
tutiroalks para quk aprk`jas jk dlinfnmao`
dlinfnmao`,, nroptici`kjas y, idvoack`tk, a
ipkrar k` su platagirca. Xir kbkcpli la Do`a`nk Anajkcy ks dasta`tk
nicplkta y ni` ni`tk`oji k` nastklla`i. Cás allá, tok`ks platagircas jk
ipkratova dursátol, nici OE Carfkts, quk igrknk` u`a vkrjajkra anajkcoa
i`lo`k para
i`lo`k  para jico`ar la ipkratova jk antovis go`a`nokris. @avkea pir kstk topi
jk mkrracok`tas eratuotas para kxtk`jkr y ni`silojar tu ni`inocok`ti.
Tknukrja, ¡kl sadkr `i inupa luear!

Kl prinksi jk nicpra
Nici sunkjk k` las nasas jk nacdoi ni`vk`noi`alks, las platagircas jk
o`tkrnacdoi `is pkrcotk` nicprar i vk`jkr nroptiantovis, ya ska k`trk jis
usuarois ( pkkr-ti-pkkr
 pkkr-ti-pkkr), ipkrajis jorkntack`tk pir u` sigtwark
sigtwark i
 i pir ckjoi
jk u`a kcprksa k` nalojaj jk o`tkrckjoaroi.
 Xáeo`a 18=

^keò` mkcis jktallaji k` kl pu`ti a`tkroir, u` kxnma`ek

kxnma`ek `i
 `i ks cás quk
u` sotoi wkd quk sk k`narea jk antuar nici o`tkrckjoaroi k` cunmas jk las
tra`sannoi`ks quk inurrk`. Xir kbkcpli, so yi tk`ei u` dotnþo` y quokri
vk`jkrli, pukji salor a la nallk ni` u` lktrkri k` kl quk pi`ea «^k vk`jk
dotnþo`¶ pir u`a jktkrco`aja na`tojaj jk jo`kri k` kgkntovi. I pukji mankr
li cosci k` u` kxnma`ek
kxnma`ek   so` civkrck jkl sigá, y annkjkr a u` ckrnaji
elidal k` u` par jk nlons. Kl kxnma`ek
kxnma`ek   ks kl k-nicckrnk
k-nicckrnk   jk las
nropticick`jas.
K` tïrco`is ek`kralks, para kbknutar u`a irjk` k` las platagircas jk
o`tkrnacdoi, jkdkcis o`erksar jis topis jk silonotujks, quk si` lis topis jk
annoþ` gu`jack`talks k` u`a ipkranoþ` jk trajo`e
trajo`e22

vk`jkr, jkdkcis kspknogonar la na`tojaj y ‚li cás

^o qukrkcis vk`jkr,
ocpirta`tk‚ kl prknoi. Las silonotujks sk carna` nici asfs asfs   (u`a
irjk` jk vk`ta ni` kl prknoi igkrtaji para vk`jkr) y qukja`
jorkntack`tk rkeostrajas k` kl irjkrs diif  (lodri
 (lodri jk pkjojis u þrjk`ks
jk nicpravk`ta).
nicpravk`ta).
nicprar, tk`kcis jis ipnoi`ks2 pijkcis dusnar u`
^o qukrkcis nicprar,
pkjoji k` kl irjkrs diif  i
 i nrkar dojs
dojs (u`a
 (u`a irjk` jk nicpra) k` las quk
kspknogonarkcis kl valir quk kstacis jospukstis a paear pir la
tra`sannoþ`.

Jk girca cuy klkck`tal, ks asã jk sk`nolli. Xukjks ni`sultar kl irjkrs

diif  jk
  jk lis kxnma`eks
kxnma`eks so`
 so` kstar rkeostraji k` kllis. Jk kstk ciji pijrás or
ta`tka`ji las josto`tas platagircas y ci`kjas, y gacoloarozartk ni` tija la
o`gircanoþ` quk orás vosualoza`ji. ^o ks alei `ukvi para to, vkrás quk ks u`
cu`ji naso ta` o`tkrksa`tk nici jksni`nkrta`tk. Nua`ji kstïs losti, pukjks
pasar a lis soeuok`tks pu`tis2 la klknnoþ` jkl kxnma`ek
kxnma`ek   y kl rkeostri k` ïl.
¡Ava`zacis!

Nþci k`ni`trar u` duk` kxnma`ek

Kl prockr pasi para rkalozar la nicpra ks tk`kr kl napotal jospi`odlk k` u`a
nuk`ta da`naroa jksjk la quk sk k`voará kl jo`kri ckjoa`tk tra`sgkrk`noa i

paea`ji ni` tarbkta jk nrïjoti.

 Xáeo`a 18?

Kxostk` jovkrsis sotois quk sk jkjona` a ksti. Xir klli, a`tks quk `aja,
jkdks k`ni`trar kl quk sk ajknuk a tus `knksojajks y nuk`tk ni` nokrtas
narantkrãstonas2

Kl topi jk skeurojaj quk ca`kba. ca`kba. Xridadlkck`tk, nua`ji tk

rkeostrks, lis parácktris jk skeurojaj tk parknkrá` cuy kstrontis, pkri
si` `knksarois. ^o `i may cunmi ni`tril, sispknma. Mas jk skr cuy
nuojajisi al rkeostrartk6 pir kbkcpli, kvota alcank`ar las ni`traskñas
k` u` arnmovi jk tu irjk`ajir. Li ckbir ks ksnrodorlas k` u` papkl y
euarjarlas k` u` luear skeuri. Ni`gãa k` platagircas ni` ckjojas
kxtra, nici la autk`tonanoþ` jk jidlk gantir i 4GA, skñal jk quk la
skeurojaj ks ocpirta`tk.
Xipularojaj.. ^ã, utolozar u` kxnma`ek
Xipularojaj kxnma`ek   ni`inoji tk jará skeurojaj,
puks colks jk pkrsi`as rkaloza` tra`sannoi`ks amã a joaroi y ksi
ek`kralck`tk soe`ogona quk igrknk nokrtas eara`tãas… Xkri o`vkstoea
sokcprk. Xara k`tk`jkr`is, prkgkrorãas k`trar a nickr k` u` rkstaura`tk
atkstaji jk ek`tk quk k` u`i vanãi, ¹`i9
ci`kjas. Avkroeua jþ`jk euarja la kcprksa las
Jþ`jk euarja` las ci`kjas.
ci`kjas. [` kxnma`ek  quk las euarjk k` grãi (ks jknor, so` kxpi`kr las
kxnma`ek quk
nlavks provajas a o`tkr`kt) ks cás skeuri quk itri quk `i li maea.

O`vkstoea la rkputanoþ` jkl kxnma`ek. Al klkeor u` mitkl ji`jk pasar

las vananoi`ks, prockri ibkas las ipo`oi`ks jk itris muïspkjks quk ya
sk ma` alibaji allã para `i llkvartk sirprksas, ¹vkrjaj9 Xuks k` lis
kxnma`eks   jkdks mankr li cosci. @u`na jks alei pir sk`taji6 ks
kxnma`eks
ckbir quk dusquks la goadolojaj jkl sotoi k` la nicu`ojaj. Kxostk`
jovkrsis giris i`lo`k
i`lo`k ji`jk
 ji`jk la ek`tk suklk ni`tar sus kxpkrok`noas.
aplonanoi`ks. Au`quk kxosta` aplonanoi`ks cþvolks para
Ibi ni` las aplonanoi`ks.
k`trar k` lis kxnma`eks
kxnma`eks,, `i tk rknick`jacis quk las utolonks, ya quk,
al llkvarlas k` kl dilsolli, k` kl cþvol, suklk` skr cuy vul`kradlks y
pini skeuras. Nua`ji rkalonks aleu`a antovojaj ni` tu napotal, mazli
jksjk
i «rkj u` irjk`ajir
vortual y, k`
provaja¶. la ckjoja
Ziji suca k`jkcatkroa
li pisodlk, pritkeoji ni` WX@
jk skeurojaj.
 Xáeo`a 118

viluck`. Nua`ji nicpras ci`kjas k` u` ckrnaji

Loquojkz y viluck`.
«vovi¶, tu irjk` jk vk`ta jkdkrá skr ankptaja pir itra jk nicpra. Xir
klli, nua`ti cás viluck` jk ipkranoi`ks ekstoi`k u` kxnma`ek
kxnma`ek,, ni`
cayir rapojkz sk nkrrará tu ipkranoþ`, sok`ji ck`is vul`kradlk a las
gluntuanoi`ks
nicpridar kl jk prknoi ksjkni`sultar
viluck` u`a nroptici`kja. [`a igirca
Nio`carfktnap gánol jk
Dotnio`nmarts,
ji`jk lis ckrnajis sk irjk`a` pir viluck` y loquojkz.
nicosoi`ks. Xro`nopalck`tk, k`ni`tracis nicosoi`ks i gkks
Woeola las nicosoi`ks.
jk jis topis2 pir u` laji, las asinoajas a la nicpra jk nroptici`kja
ni` kuri i jþlar. Cunmis kxnma`eks
kxnma`eks a`u`noa`
 a`u`noa` quk igrknk` kl skrvonoi
«so` nicosoi`ks¶, pkri k` rkalojaj kstará` vk`joï`jitk la ci`kja a u`
prknoi supkroir al jk ckrnaji para sanar jk amã su carek`, asã quk
nicprukda lis prknois. Xir itri laji, lis gkks
gkks   i la nicosoþ` quk tk
nidra` pir la ipkratova jk trajo`e
trajo`e,, quk k` aleu`is nasis sk rkjunk`
jrástonack`tk so piskks ci`kja jkl pripoi kxnma`ek
kxnma`ek..
igrknk. Nua`ti cás prigksoi`alozaji
A`aloza las mkrracok`tas quk igrknk.
ska kl kxnma`ek
kxnma`ek,, cás nicplkbi skrá jk utolozar, pkri cás utolojajks
pi`jrá a tu jospisonoþ`, jksjk erágonis pkrsi`alozajis a ipnoi`ks
nici apala`nacok`ti i guturis. Walira pisotovack`tk la
jospi`odolojaj jk kstas mkrracok`tas, pkri, sidrk tiji, aprk`jk jk ksta
prigksoþ` a`tks jk cktkrtk jk nadkza k` kl usi jk kstas mkrracok`tas.

O`tk`ta skr li cás prknavoji pisodlk k` tijis lis pasis quk jks k` kstk
apasoi`a`tk ckrnaji. Kxostk` prieracas quk suklk` euarjar las ni`traskñas
jk ca`kra skeura i quk usa` la vkrogonanoþ` k` jis pasis i 4GA quk mkcis
ck`noi`aji a`tks. Kstk cïtiji utoloza tu jospisotovi cþvol para ni`gorcar
quk rkalck`tk krks tò kl quk kstá annkjok`ji a tu nuk`ta y `i itri usuaroi jk
girca graujulk`ta. ^ã, tiji ksti ks u` pini rilli, pkri rknukrja quk kstá k`
ukei la skeurojaj jk tu jo`kri. Al go`al, aquã tò krks naso tu da`ni.
Nua`ji mayas sklknnoi`aji u` kxnma`ek
kxnma`ek ni`
 ni` kl quk ipkrar y antovks tijas
las ckjojas jk skeurojaj, ks kl cick`ti jk nrkar u`a nuk`ta. Li `ircal ks
quk tk poja`
rknurrk`tk. Aquãquk la k`
k`tra vkrogoquks para quk
bukei F_N, rkalozar tra`sannoi`ks
tk kxplonarkcis jk soeuok`tk
k` kl ca`kra
 apartaji jk kstk napãtuli.

Xáeo`a 111

Li rknick`jadlk ks quk kcpoknks pini a pini2 nicpra aleu`a

nroptici`kja al prknoi quk tk igrknk kl kxnma`ek
kxnma`ek   (suklk skr socolar al jkl
ckrnaji) i dusna jk`tri jk las igkrtas quk kxosta`, para quk tk salea cás
darata, y kspkra a quk sk nicplktk la ipkranoþ`. Nua`ji li maeas,
¡k`miraduk`a, ya kstás manok`ji trajo`e trajo`e!! Kstas si` tus prockras
nroptici`kjas. _kam!
A`tks jk pasar al soeuok`tk pu`ti, u` òltoci ni`skbi2 `i tk idsksoi`ks ni`
kl so`gã` jk ci`kjas jospi`odlks. Cás ajkla`tk tk kxplonarkcis nþci a`alozar
las nroptici`kjas y lis josto`tis priykntis quk may tras kllas, asã nici las
ipirtu`ojajks quk igrknk kstk ckrnaji ta` era`jk. Xasi a pasi.

¹_ tò quoï` krks9 F_N y ACL

Quozá
ni` lisska la prockra vkzquk
prinkjocok`tis lkastok`k`
kstas soelas,
jktrás.pkri k` quk,
Xukjk rkalojaj kstás gacoloarozaji
jk girca pkroþjona, tu
o`stotunoþ` da`naroa tk poja nokrta vkrogonanoþ` a`tks jk valojar u`a ipkranoþ`
i tk maya` ni`tantaji para pkjortk aleò` topi jk jinuck`ti i o`nlusi tk li
silonotk` al adror u`a nuk`ta. ^i` ckjojas rklanoi`ajas ni` ni`nkptis sidrk la
ojk`togonanoþ` jk lis usuarois.
F_N ks u` anrþ`oci quk privok`k jkl o`elïs  F`iw _iur Nustickr,Nustickr, quk
pijkcis trajunor nici «ni`ink a tu nlok`tk¶, y rkspi`jk al ni`bu`ti jk
prinkjocok`tis jk ojk`togonanoþ` jk nlok`tks. Xir su partk, ACL rkspi`jk a
`to Ci`ky Lau`jkro`e,
Lau`jkro`e, quk k` kspañil ni`inkcis nici «prkvk`noþ` jkl
dla`quki jk napotalks¶.
Wacis a ni`inkr pir quï si` ocpirta`tks kstis ni`nkptis y quï papkl
ukea` k` lis kxnma`eks
kxnma`eks..

F_N

F_N  larkspi`jk
F_N
vkrogonar ojk`tojajaljk
prinksi quk kbknuta
sus usuarois. u`a irea`ozanoþ`
Ks utolozaji para
pir tiji topi jkni`inkr
kcprksasy
 ni` kl idbktovi jk eara`tozar quk sus nlok`tks, niladirajirks i privkkjirks

Xáeo`a 114

nucplk` ni` la rkeulanoþ` pkrto`k`tk. Ajkcás, gu`noi`a nici ckjoja

prkvk`tova ni`tra antovojajks olãnotas jk tiji topi, nici trati jk gavirks,
sidir`i i nirrupnoþ`.
Xara gircalozar F_N, sk rkaloza u`a ojk`togonanoþ` pkrsi`al jkl nlok`tk
ckjoa`tk u` jinuck`ti igonoal, nici kl J@O, kl pasapirtk i kl nar`ï jk
ni`junor. Ks madotual quk, nici nicplkck`ti a kstis jinuck`tis, sk poja
u`a giti jkl usuaroi subkta`ji kl jinuck`ti jk ojk`togonanoþ` i quk prksk`tk
u` rknodi rknok`tk para vkrogonar su jiconoloi.
Ni` la cajurkz jkl k`tir`i joeotal, naja vkz cás privkkjirks jk
skrvonois jk tiji topi ‚`i sili kxnma`eks
kxnma`eks   i o`stotunoi`ks go`a`nokras‚ li
utoloza` para nirridirar la ojk`tojaj jk sus nlok`tks i usuarois, tacdoï` jk
nara a tkrnkris i o`nlusi a lis pripois Eidokr`is.

A `ovkl kuripki, F_N kstá rkeostraji k` la nuarta jorkntova A`tolavaji jk

Jo`kri (ACLJ:), quk k`trþ k` voek`noa k` bu`oi jk 4815. K` kl nasi jk
Kspaña, jksjk kl añi 4818, la Lky jk Xrkvk`noþ` jk Dla`quki jk Napotalks y
Go`a`noanoþ` jkl Zkrrirosci (LXDN/GZ) rkniek y rkeula lis prinkjocok`tis
rklanoi`ajis ni` kl F_N.

ACL

ACL rkniek las josto`tas ckjojas y ni`trilks lkealks quk jkdk` nucplor

ACL rkniek
las o`stotunoi`ks go`a`nokras y itris topis jk k`tojajks y irea`oscis rkeulajis
para prkvk`or, jktkntar y nicu`onar nualquokr topi jk antovojaj sispknmisa jk
kstar rklanoi`aja ni` antovojajks olãnotas i dla`quki jk napotalks.
Jkdoji al narántkr igonoal y tra`svkrsal jk kstas ckjojas, tiji topi jk
irea`ozanoi`ks, ya `i sili jkl k`tir`i go`a`nokri i lkeal, ajipta` ckjojas jk
ACL jk girca prkvk`tova a`tk lis civocok`tis jk sus usuarois, euarja`ji
asã josta`noa y tra`spark`noa y pujok`ji jkscarnarsk a`tk pisodlks antovojajks
 olãnotas jk sus nlok`tks, niladirajirks i privkkjirks.
privkkjirks.

Xáeo`a 11>

Ks ocpirta`tk josto`euor k`trk aleu`is ni`nkptis kstrknmack`tk

rklanoi`ajis jk`tri jkl k`tir`i go`a`nokri, nici la kvasoþ` gosnal, kl
dla`quki jk napotalks y kl jo`kri `keri. Zijis supi`k` aleò` topi jk jkloti y,
k` cayir i ck`ir ckjoja, kstá` rklanoi`ajis ni` las nroptici`kjas, nici
ni` nualquokr itri topi jk ci`kja.

`keri. Zija girca jk jo`kri nuyi iroek` privok`k jk

Jo`kri `keri.
antovojajks olkealks, nici trágoni jk pkrsi`as, arcas i jrieas,
kxtirsoþ`, tkrrirosci, ni`trada`ji… Ks u` jo`kri quk, lþeonack`tk,
`i troduta, ya quk jknlararli supi`jrãa rkvklar la antovojaj jk narántkr
olkeal. La girca jk o`trijunor kstk jo`kri k` la kni`icãa ks ckjoa`tk
kl dla`quki jk napotalks i lavaji jk jo`kri.
napotalks. Ni`bu`ti jk antovojajks jk narántkr olkeal
Dla`quki jk napotalks.
nuyi idbktovi ks ni`vkrtor jo`kri `keri k` jo`kri jk nursi lkeal para
o`trijunorli
jk k` la kni`icãa.
1?48, nua`ji Kl ni`nkpti
u`a irea`ozanoþ` jk `ank k` KK.ci`tþ
eá`stkrks [[. k`
u`ala jïnaja
rkj jk
lava`jkrãas para o`trijunor jo`kri `keri k` kl ckrnaji jk girca lkeal.
gosnal. Ziji topi jk jo`kri, dok` i o`erksi quk `i maya soji
Kvasoþ` gosnal.
jknlaraji, ni` o`jkpk`jk`noa jkl citovi. Kl nasi cás grknuk`tk jk
kvasoþ` gosnal ks la jk ocpukstis. Kstk topi jk jo`kri supi`k inultar kl
paei jk trodutis a u` irea`osci igonoal, pkri `i kl dla`quki jk
napotalks. Nua`ji supkra nokrtis ocpirtks, la kvasoþ` gosnal kstá
topogonaja nici jkloti gosnal y pukjk anarrkar ocpirta`tks sa`noi`ks.

Ni` kl pasi jk lis añis y la nrknok`tk pipularojaj jkl ckrnaji jk las

nroptici`kjas, la cayirãa jk lis Eidokr`is jkl cu`ji ma` prksoi`aji a lis
josto`tis kxnma`eks
kxnma`eks   para silonotar las ojk`tojajks jk sus nlok`tks. Jk mknmi,
jksjk bu`oi jk 481? ks idloeatiroi quk nualquokr kxnma`ekkxnma`ek   nicparta la
o`gircanoþ` jk sus usuarois skeò` jontþ la irea`ozanoþ` o`tkr`anoi`al GAZG
(Go`a`noal Antoi` Zasf Girnk). Kl idbktovi ks kvotar quk lis kxnma`eks
kxnma`eks   sk
ni`vokrta` k` paraãsis gosnalks y, jk pasi, itri ava`nk cás ni`tra kl jo`kri
`keri y la kvasoþ` gosnal rklanoi`aja ni` la o`vkrsoþ` y kl trajo`e
trajo`e   jk
 nroptici`kjas. @i nrkas quk pir ca`kbar tus nroptis ckjoa`tk kxnma`eks
kstás a la sicdra jkl Kstaji.

Xáeo`a 11:

NTOXZICI@KJA^ _ ANZOWOJAJK^
NTOXZICI@KJA^
OLKEALK^
K` aleu`is ckjois jk nicu`onanoþ` sk ma utolozaji jk girca rknurrk`tk u` areuck`ti
k` kl quk sk asinoa kl usi jk nroptici`kjas ni` kl paei jk antovojajks olkealks. Duk`a
partk jkl iroek` jk ksti sk rkci`ta al pirtal ^olf Tiaj, alibaji k` la o`tkr`kt prigu`ja y
`i o`jkxaja, ni`inoja nici jkkp wkd. Kra u` ckrnaji `keri ji`jk lis usuarois pijãa`
nicprar tiji topi jk jrieas y ni`tratar skrvonois olkealks, y k` nuya platagirca lis paeis
sk rkalozada` pro`nopalck`tk ckjoa`tk dotnio`ks. Xksk a quk kl pirtal guk nkrraji k` 481>
pir kl GDO y su gu`jajir Tiss [ldronmt ni`jk`aji a najk`a pkrpktua k` 481;, tijavãa
may ckjois quk soeuk` vo`nula`ji kl dotnþo` ni` kl paei jk tiji topi jk antovojajks
olkealks y tkrrirosci.
Ni` kl tokcpi sk ma vosti quk, pksk a la provanojaj quk igrknk kl usi jk
nroptici`kjas, la trazadolojaj jk sus tra`sannoi`ks mank quk ska «ck`is prántoni¶ kl
paei jk antovojajks olãnotas ckjoa`tk nroptici`kjas quk ckjoa`tk nualquokr itra girca jk
jo`kri gãsoni. Ks jknor, a jãa jk miy, la cayirãa jk las antovojajks olkealks jkl cu`ji
soeuk` paeá`jisk ni` jo`kri k` kgkntovi, ya quk ks prántonack`tk ocpisodlk jk pkrskeuor
k` su girca gãsona, lis dollktks.

Itras gircas jk nicprar nroptici`kjas

La girca cás nicò` jk nicprar nroptici`kjas ks, so` juja, ckjoa`tk lis
kxnma`eks,, skeò` mkcis jktallaji a li larei jkl napãtuli. Nua`ji kcpoknks a
kxnma`eks
`avkear k` kstk cu`ji, vkrás la ocprksoi`a`tk igkrta jospi`odlk, ni` tiji
topi jk prknois, ipnoi`ks y skrvonois. Au` asã, kxostk` itras gircas jk ajquoror
nroptici`kjas. Xaralklack`tk, ma` sureoji itras vãas para o`vkrtor k`
nroptici`kjas jk gircaocpirta`tks.
ni` aleu`as jogkrk`noas socolar a li quk sk dusna
Wkacis ckjoa`tk
amira u` kxnma`ek
kxnma`ek,
las josto`tas ipnoi`ks., pkri

Zarbkta jk nrïjoti
Kxostk` kcprksas quk, so` skr kxnma`eks
kxnma`eks,, ckjoa`tk tarbkta jk nrïjoti i jïdoti
pkrcotk` la nicpra jk aleu`as jk las pro`nopalks nroptici`kjas, nici
Dotnio`, Ktmkr, Lotknio` i Dotnio` Nasm. La cayirãa jk kstis skrvonois sili
kstá` jospi`odlks k` aleu`is tkrrotirois, y suklk` tk`kr u`as nicosoi`ks
klkvajas, jk k`trk kl > y kl 7 %, a nacdoi jk u`a nicpra rápoja y sk`nolla.
Aleu`as jk kstas kcprksas si` Nio`caca, Lu`i i Dotpa`ja.
 Xáeo`a 11;

Nicpra k`trk partonularks

Itra girca jk nicprar nroptici`kjas ks k`ni`trar a aleuok` quk quokra
vk`jkrlas pir jo`kri, y anirjar u` prknoi para nkrrar kl anukrji. Kstk prinksi,
quk pir jkgknti sk rkaloza ckjoa`tk lis kxnma`eks
kxnma`eks,, tacdoï` pukjk mankrsk a
travïs jk aleu`as wkds kspknoalozajas quk, nici u`a páeo`a jk a`u`nois
nlasogonajis, cukstra` `itogonanoi`ks jk igkrta y jkca`ja para la
nicpravk`ta jk nroptici`kjas. Ukds pipularks jk ksta natkeirãa si`
www.linaldotnio`ks.nic,, www.paxgul.nic
www.linaldotnio`ks.nic www.paxgul.nic i  i www.dotquonf.ni

Nabkri auticátoni
Nici pukjks jkjunor, y au`quk parkzna sirprk`jk`tk, naja vkz si` cás
pipularks lis nabkris auticátonis para nicprar (y vk`jkr) dotnio`ks y itras

nroptici`kjas. K` kl nasi apirtar

vkrogonanoþ` jk ojk`tojaj, jk la nicpra, jkdkrás jk
u`a jorknnoþ` supkrar u`ispara
dollktkra pasis, nici jk
kl k`vãi la
las nroptici`kjas y sklknnoi`ar kl cïtiji jk paei, ek`kralck`tk
o`trijunok`ji jo`kri k` kgkntovi. O`nlusi may nabkris quk tk ek`kra` u`a
dollktkra y tk ja` la nlavk pòdlona y provaja jk la cosca para mankrli cás
sk`nolli (pukjks lkkr cás sidrk dollktkras, nlavks y nustijoa jk jo`kri k` kl
napãtuli 18).
May josto`tas kcprksas quk prijunk` kstis nabkris auticátonis y
ekstoi`a` la ipkratova quk may jktrás, nici la kcprksa kspañila Dot4Ck.
Antualck`tk kxostk` colks jk nabkris jk kstk topi rkpartojis pir tiji kl
cu`ji, y pukjks ni`inkr su udonanoþ` ckjoa`tk wkds nici
www.nio`atcrajar.nic,, www.dotnio`.nic/dotnio`-atc
www.nio`atcrajar.nic www.dotnio`.nic/dotnio`-atc… … K` ksta wkd
k`ni`trarás pu`tis jk vk`ta jorknta jk dotnio`ks nkrna jk tu nasa
www.tofkdot.nic/capa

Drþfkrks
[` drþfkr go`a`nokri ks u`a k`tojaj quk sk jkjona a ipkrar k` u` ckrnaji
go`a`nokri antua`ji nici o`tkrckjoaroi k`trk nicprajir y vk`jkjir jk u`a
tra`sannoþ` jk u` prijunti, nici annoi`ks, jovosas i nroptici`kjas, a
nacdoi
Lis jk nidrar
drþfkrks kstá`u`a nicosoþ`para
joskñajis pir kl skrvonoi
o`vkrtor nua`ji
sidrk sk kbknutkjkl
la vilatolojaj la ipkranoþ`.
prknoi jk
 antovis go`a`nokris, li quk soe`ogona quk, k` kl nasi jk las nroptici`kjas, `i

Xáeo`a 117

kstarás nicpra`ji nroptici`kjas, so`i o`vortok`ji sidrk la varoanoþ` jkl

prknoi jk kstas. Au`quk k` su aspknti y ipkratova parkzna` socolarks, kstk
pu`ti jogkrk`noa nicplktack`tk lis drþfkrks jk lis kxnma`eks
kxnma`eks..
Xir ksk citovi, lis drþfkrks tok`k` aleu`is pu`tis gukrtks, nici era`
loquojkz, o`ckjoatkz y ganolojaj jk ipkrar, pkri `i tk pkrcotk` kxpkrock`tar
ni` kl knisostkca jk dlinfnmao`
dlinfnmao`,, ya quk `o sk erada` tra`sannoi`ks k`
dliquks, `o kxostk` nartkras jk k`vãi y rknkpnoþ` jk dotnio`ks2 si` sili
vkmãnulis jk o`vkrsoþ`, `i jk nicpra jk nroptici`kjas.
K`trk lis drþfkrks pipularks quk igrknk` ipkratova ni` nroptici`kjas sk
k`nuk`tra` kZiri, OE Carfkts i ^wossquitk.

K` la cayirãa jk drþfkrks `i nicpras nroptici`kjas, so `i quk apukstas

sidrk la varoanoþ` jkl prknoi jk kstas ckjoa`tk NGJ i Ni`tratis pir
Jogkrk`noa. Ks jknor, `i nicpras dotnio`ks `o ipkras k` dlinfnmao`
dlinfnmao`,, so `i quk
kspknulas sidrk su valir.
K` rksuck`, ks ocpirta`tk rknirjar quk, tras kl cu`ji jk las
nroptici`kjas ‚jkdoji a la trkck`ja atrannoþ` jk o`tkrïs, napotalks y
`kþgotis k` su prinksi jk ajipnoþ`‚, cunmas kcprksas igrknk` skrvonois jk
girca prigksoi`al, pkri tacdoï` may u`a o`nalnuladlk na`tojaj jk priykntis
graujulk`tis y kstagas. Nualquokra quk ska la girca quk sklknnoi`ks para
ajquoror tus nroptici`kjas k`trk tijas las jksnrotas k` kstk napãtuli, ni`trasta
la guk`tk y kxtrkca las prknaunoi`ks para josgrutar ni` skeurojaj jk kstk

apasoi`a`tk ckrnaji.
 Xáeo`a 115

Napãtuli 5
A nicprar sk ma jonmi, pkri a`tks…

K@ K^ZK NAXÃZ[LI2

Avosi gu`jack`tal a `avkea`tks (k o`vkrsirks)

Lis knisostkcas nroptikni`þconis
Ksnk`arois jk o`vkrsoþ`

Quozás u`i jk lis pro`nopalks citovis pir kl quk kstás lkyk`ji kstk lodri
ska pirquk quokrks k`tk`jkr y sadkr nþci dk`kgonoartk jk la partk kspknulatova
jk kstk `ukvi cu`ji, llk`i jk priykntis y nroptici`kjas. @i tk galta razþ`,
puks la cayirãa jk lis k`tusoastas sk o`tkrksa` pro`nopalck`tk jksjk jis
naco`is josto`tis2 la tkn`ilieãa i la o`vkrsoþ`.
o `vkrsoþ`.
Nici k` tijis lis era`jks priykntis, kl quk arroksea su jo`kri k` lis
o`onois ks quok` pukjk ea`ar cás. Jk mknmi, ni` Dotnio` y cunmas itras
nroptis, lis poi`kris sk ma` mknmi colli`arois, pkri, lþeonack`tk, ksti `i ks
li madotual. Au`quk mudokras k`traji al pro`nopoi jkl tiji, nua`ji 1 DZN
valãa 1 kuri i o`nlusi ck`is, ni` ta`tas sudojas jk prknoi, li `ircal ks quk tu
ãcpktu pir napotalozar kl dk`kgonoi jk la o`vkrsoþ` tk mudokra mknmi sanarli
nua`ji valãa pir prockra vkz 188, ;88 i 1888 kuris. Kl ïxoti jkl trajo`e
jkpk`jk jk nþci ca`kbks ksk topi jk sotuanoi`ks y jk quk gobks idbktovis para
naja o`vkrsoþ` u ipkranoþ`. @i tiji kl cu`ji valk para klli, y ajkcás may
quk tk`kr nlari quk kl cick`ti antual jkl ckrnaji jk las nroptici`kjas ks
itri… ¹I `i9 K` 484;, ¹kl dotnþo` valjrá nuatri vknks cás jk li quk valk
miy9 @ajok li sadk, tijis kspknula`, madla`, jonk`… Asã quk, a`tk tiji,
kstujoa la sotuanoþ`.
Jkspuïs jk lkkr kstk napãtuli k`tk`jkrás la nicplkbojaj jk kstk
knisostkca quk `i para jk nacdoar y jk mankr kvilunoi`ar lis antovis quk
ni`vovk` ni` ïl, y ni` klli, su valir.
 Xáeo`a 11=

A`tks jk o`vkrtor, aprk`jk jkl pasaji rknok`tk

Kl ckrnaji jk las nroptici`kjas, jkdoji a su alta vilatolojaj, ma soji
kspknoalck`tk atrantovi para o`vkrsirks jk tiji topi. Mank u` par jk añis kra
rklatovack`tk
kloeoksks para sk`nolli
o`vkrtor arkvalirozar tu o`vkrsoþ`,
nirti i larei kloeokras
plazi, puks kl priyknti
prántonack`tk tijiquk
kl
ckrnaji sk k`ni`trada al alza. ^o ni`inks kstk cu`ji amira, li jk cultoplonar
pir 7 i pir o`nlusi pir 188 tu o`vkrsoþ` k` nukstoþ` jk miras i jãas, y sadkr
naso a nok`noa nokrta quk, salok`ji a tokcpi, `i odas a pkrjkr jo`kri, sk ma
anadaji. Jk mknmi, pridadlkck`tk ska ckbir quk ni`iznas kstk cu`ji amira
quk kstá u` pini cás prigksoi`alozaji y rkeulaji, y `i nici kl k`tir`i
ocprkjknodlk quk kra a`tks. Xkri, para k`tk`jkr kl prksk`tk y kl guturi jk la
nroptikni`icãa, jkdkcis nicprk`jkr kl pasaji.
_a mkcis oji ck`noi`a`ji kl gk`þck`i jk las ONI nici girca jk
go`a`noanoþ` y nþci Ktmkrkuc, u`i jk lis priykntis cás li`ekvis, sk
go`a`noþ ni` kstk cïtiji josruptovi. Jk mknmi, sk ni`vortoþ k` kl rky, y la
platagirca soeuk sok`ji la cás pipular para la`zar ONI, nrka`ji ci`kjas
jk`tri jk su knisostkca.
Xara mankrtk u`a ojka jk nþci kra kl ckrnaji jk las nroptici`kjas masta
mank pini, pok`sa k` kl salvabk ikstk2 `i madãa rkelas, `ajok rkeulada `aja.
^ocplkck`tk, madãa priykntis quk sanada` su pripoa nroptici`kja y tò
jknojãas so o`vkrtor k` klla i `i. A vknks, pir kl o`tkrïs k` u` priyknti, su
tkn`ilieãa i su pripuksta jk valir, pkri itras cunmas kra pir so ksa
nroptici`kja pijãa sudor rápojack`tk jk valir, ek`kra`ji u` k`tir`i
trkck`jack`tk kspknulatovi.
Allá pir 4815 y 481=, nrkar u`a ONI kxotisa y rknaujar colli`ks jk kuris
rksultada prántonack`tk ta` sk`nolli nici rknlutar a nilkeas jk rk`icdrk quk
rkprksk`tara` alei k` kstk cu`jolli, pi`krlis nici asksirks jk`tri jkl
kquopi jk u` priyknti y rkjantar u` jinuck`ti tïn`oni i wmotkpapkr
kxplona`ji u`a ojka. Ksta silãa ni`sostor k` u` priyknti tkn`ilþeoni nici,
pir kbkcpli2 «Wiy a nrkar u`a rkj =E trkck`jack`tk `ivkjisa y josruptova
manok`ji ksti y li itri¶. Ajkcás, tk`ãas quk jospi`kr jk u` kquopi jk
jksarrilli quk gukra napaz jk nrkar u` tifk`
tifk` sidrk
 sidrk la dlinfnmao`
dlinfnmao` jk
 jk Ktmkrkuc
y u`a ONI auticatozaja. Ks jknor, kl o`vkrsir paea k` KZM y, k` gu`noþ` jk
su o`vkrsoþ`, lk jkvuklvk` u`a na`tojaj jk tifk`s
tifk`s   a su wallkt . Ni` kstis

cocdrks y u`a di`ota páeo`a wkd, ya pijãas lkva`tar u` ci`tþ` jk jo`kri so`
 atk`jkr a rkeulanoþ` aleu`a jk u` paãs `o tk`kr quk ojk`togonar a lis
o`vkrsirks. Asã, sureokri` na`tojajks o`ek`tks jk priykntis, jk lis nualks kl

Xáeo`a 11?

?; % ma` jksaparknoji. Ks vkrjaj quk las nacpañas jk carfkto`e

carfkto`e   tacdoï`
kra` jk era`jks jock`soi`ks, y ni` klli sk joskñari` kstratkeoas jk
nicu`onanoþ` jk larei alna`nk quk ni`vk`nãa` a tiji topi jk o`vkrsirks.
Xok`sa tacdoï` k` las tracpas, kl pmosmo`e
kl  pmosmo`e,, lis ksqukcas Xi`zo y la ponarksna
quk madãa k`ti`nks. Madlacis jk nroptici`kjas k`voajas pir usuarois
alrkjkjir jkl cu`ji, cunmas vknks pini kxpkrtis k` la catkroa, y quk, u`a
vkz k`voajas, `i sk pijãa trazar su jksto`i, y pir klli kra jogãnol rknlacar y
rknupkrarlas.

GOE[TA 5-12 Joskñaji pir Grkkpof. © 4818-481; Erapmon Tksiurnks LLN .

@i tijis lis nasis sk ma` pijoji ojk`togonar ta` gánolck`tk nici graujk.
Zacdoï` sk la`zari` priykntis ni` u`a nicu`onanoþ` y prksk`tanoþ` cás
prigksoi`al. Au` asã, cás allá jk u`a drolla`tk puksta k` ksnk`a, ni` u` drkvk
a`álosos tïn`oni y go`a`nokri parknãa` prántonack`tk ojkajis k` u` par jk
tarjks tica`ji nkrvkzas, ya quk tras kllis `i madãa u`a nlara pripuksta jk
valir.
 Xáeo`a 148

[` ksqukca Xi`zo,
Xi`zo, tacdoï` ni`inoji nici «kstaga poracojal¶, sk dasa
k` u` graujk k` kl quk kl priyknti paea la rk`tadolojaj a lis vokbis o`vkrsirks
ni` kl jo`kri quk k`tra jk lis `ukvis, privina`ji quk kl sostkca llkeuk a
nilapsar k` aleò` pu`ti so tijis lis usuarois quokrk` rktorar su o`vkrsoþ` y `i
may u`a `ukva k`traja jk napotal.
Amira kl ksnk`aroi ks josto`ti. Lis jogkrk`tks Eidokr`is jkl cu`ji ma`
kcpkzaji a kstadlknkr u`a rkeulanoþ` para kstis priykntis ni` kl go` jk
pritkekr a lis o`vkrsirks ckjoa`tk o`gircanoþ` kxtk`sa y jktallaja, y u`as
rkelas dásonas jk nþci prinkjkr para co`ocozar lis rokseis. Xir kbkcpli, k`
Kspaña, la Nicosoþ` @anoi`al jkl Ckrnaji jk Walirks (N@CW) ma k`traji a
jktkrco`ar quï topi jk o`vkrsoi`ks si` kquoparadlks a la nicpra jk annoi`ks
jk u`a kcprksa, ni` kl carni lkeal y gosnal quk klli ni`llkva. Manok`ja ya
apu`ta quk la partonopanoþ` k` u`a ONI ckjoa`tk la nicpra jk nroptici`kjas
va subkta a OWA.
Ziji kl knisostkca ma oji varoa`ji manoa u`a cayir prigksoi`alozanoþ`,
ta`ti jkl o`vkrsir nici jkl ckrnaji6 ya `i tiji valk y sk ipkra ni` cás
nautkla. Au` asã, ks pri`ti para vkr kl pijkr jk dlinfnmao`
dlinfnmao` k`
 k` kstis priykntis
rknoï` o`onoajis. K` nualquokr nasi, amira `i may ta`ta vilatolojaj2 naso tiji
kl pksi jkl ckrnaji rknak sidrk Dotnio`, y sus gluntuanoi`ks o`gluyk`, pisotova
i `keatovack`tk, k` kl valir jk las jkcás. Ks jknor, kl ckrnaji jk las
nroptici`kjas ks ck`is ocprkjknodlk. Jk tijas gircas, soeuk sok`ji u`

ckrnaji quky,`u`na
jkl pla`kta jukrck2
ni` klli, tò tk vas a`u`na
la ipkratova la naca, sk lkva`ta`
sk jktok`k. lis jkl itrijklaji
A jogkrk`noa lis
ckrnajis trajonoi`alks nici Uall ^trkkt, lis kxnma`eks
kxnma`eks   jk nroptici`kjas
`u`na nokrra`. Xir so gukra pini, las `itonoas soeuk` sok`ji cuy rklkva`tks k`
kl ckrnaji k o`gluyk` sidrk kl prknoi jk lis nroptiantovis. ^k trata jk u`
cu`ji elidalozaji ji`jk may quk tk`kr nuojaji y kstar cuy atk`ti a tijis
lis aspkntis quk pukja` agkntar a la o`vkrsoþ`.

La trãaja jkl trajo`e2 kxnma`eks, ci`kjas k

 o`vkrsirks

Xáeo`a 141

Wacis a mankr u` rkpasi rápoji a li vosti k` kl napãtuli a`tkroir, ya quk

`knksotacis tk`kr lis ni`nkptis cuy nlaris a`tks jk ajk`trar`is k` kstk
cu`ji.

 Kxnma`eks

_a mkcis madlaji sidrk kllis. ^i` platagircas ji`jk pijkcis o`tkrnacdoar

u`is tifk`s
tifk`s i
 i nroptici`kjas pir itris. Kxostk` lis kxnma`eks
kxnma`eks nk`tralozajis,
 nk`tralozajis,
lis jksnk`tralozajis, y la nicdo`anoþ` jk acdis, lis kxnma`eks
kxnma`eks mãdrojis.
 mãdrojis. Lis
nk`tralozajis si` lis kxnma`eks
kxnma`eks ekstoi`ajis
 ekstoi`ajis pir u`a nicpañãa u þrea`i jk
ni`tril. K` kstis, kxostk` u`as nicosoi`ks pir kl nistk jkl skrvonoi quk varãa`
jkpk`jok`ji jkl kxnma`ek
kxnma`ek,, ajkcás jk u`as rkelas, u`is priykntis lostajis
skeò` su loquojkz, ïtona i casa sinoal… Xijkcis vkr o`go`ojaj jk kxnma`eks
jk kstk topi, sok`ji Do`a`nk® u`i jk lis cás pipularks.
Xir itridlinfnmao`
tkn`ilieãa laji, tk`kcis
dlinfnmao`, , la lis jksnk`tralozajis.
jksnk`tralozanoþ` ks K` vosta
cás i jk nþcilagu`noi`a
ck`is la
tk`jk`noa
golisþgona y u`i jk lis polarks quk may jktrás. Jk kstk ciji, y dusna`ji
igrknkr kl pro`nopoi jk la jksnk`tralozanoþ` tacdoï` para la nicpravk`ta jk
nroptici`kjas, u`a pkrsi`a i u` erupi jk pkrsi`as pukjk` adror u` kxnma`ek
nrka`ji u`a platagirca tkn`ilþeona, ks jknor, kl ckrnaji ji`jk ipkrar, y u`
pritinili i kl ni`bu`ti jk rkelas quk jktkrco`a` su ipkratova jk girca
autþ`ica. [`a vkz la`zaji, kstk kxnma`ek
kxnma`ek jksnk`tralozaji
 jksnk`tralozaji «gu`noi`a sili¶,
masta kl pu`ti jk quk u` usuaroi pukjk nrkar k` u` par jk miras y jksjk kl
sigá u` sk`nolli tifk`
tifk` KTN-48
 KTN-48 (sã, lis
l is quk gu`noi`a` k` Ktmkrkuc y rkquokrk`
pina jogonultaj jk jksarrilli). Ajkcás, tok`k la ipirtu`ojaj jk lostarli para
quk pukja` annkjkr a ïl itris nicprajirks so` pasar `o`eò` topi jk
valojanoþ` prkvoa pir partk jkl kxnma`ek
kxnma`ek.. _ ks quk, k` u` kxnma`ek
jksnk`tralozaji, `i may darrkras jk k`traja, `i may ni`tril, ks u` ckrnaji
lodrk y autirrkeulaji.
autirrkeulaji.
¹Nuál ks kl pridlkca jk lis kxnma`ekskxnma`eks99 A`tks madãa cunmi cás
civocok`ti jk altnio`s
altnio`s,, pkri lis quk amira tok`k` cayir loquojkz suklk` skr
nk`tralozajis.
 [`i jk lis pro`nopalks pridlkcas ks quk, `ircalck`tk, lis kxnma`eks
ji`jk euarjacis `ukstras nroptici`kjas `i suklk` ganolotar la nlavk provaja.

Xáeo`a 144

Kllis nustijoa` tu jo`kri, y ckjoa`tk u`a ni`traskña tok`ks annksi al cosci,

pkri tïn`onack`tk `i la pisksoþ` jk ksas nroptici`kjas.
¹Tknukrjas quk k` lis prockris napãtulis madládacis jk nþci gu`noi`a
dlinfnmao`99 Xuks dok`, k`ti`nks ya sadks quk, so` `ukstra nlavk provaja, `i
dlinfnmao`
sicis lis jukñis jk `ukstri jo`kri. Ks jknor, kl kxnma`ek
kxnma`ek pukjk
 pukjk jknlarar la
suspk`soþ` jk paeis, rknodor u` nodkrataquk i socplkck`tk nkrrar la wkd y
jksaparknkr jkl capa (joeotal) ni` tijis lis gi`jis. Ma` inurroji dasta`tks
nasis y inurrorá` cás. Li ojkal ks utolozar kl kxnma`ekkxnma`ek   para mankr kl
o`tkrnacdoi quk qukracis y sanar la nroptici`kja para alcank`arla k` u`
wallkt   pripoi, kxnkpti quk qukracis mankr trajo`e
trajo`e,, ya quk `knksotarkcis
jospisonoþ` o`ckjoata jk lis gi`jis. Xukjks jksnudror cás sidrk cïtijis jk
nustijoa jk nroptici`kjas y la ocpirta`noa jk klli k` kl napãtuli 18.
Zacdoï` pijkcis k`ni`trar parojaj jk ksk tifk` tifk` ni`
 ni` ktmkrs
ktmkrs i i dotnio`ks,
ks jknor, la pisodolojaj jk nicprar nokrta nroptici`kja ni` ktmkr
ktmkr,, dotnio`ks y,
k` aleu`is nasis, o`nlusi jorkntack`tk ni` kuris. K`ti`nks, jkdkrkcis skr
nautis para klkeor kl par (`i ks li cosci buear ni`tra kl civocok`ti jkl ktmkr
quk ni`tra kl jkl dotnþo`). O`nlusi amira sk kstá` kxtk`jok`ji lis kxnma`eks
quk igrknk` apala`nacok`ti, u` ckna`osci quk ja la ipnoþ` jk cultoplonar kl
rksultaji jk la o`vkrsoþ` sidrk kl napotal utolozaji6 ks jknor, ni` u`
apala`nacok`ti Õ; pijrãas cultoplonar pir no`ni lis dk`kgonois so la ipkranoþ`
salk dok`… pkri tacdoï` cultoplonar las pïrjojas so salk cal.

k`trkK`jis
kl ci`kjas.
k`tir`i go`a`nokri, la parojaj
Xir kbkcpli, jk quk
so jknocis jis sk
jovosas
jovosas sk rkgokrk josto`tas
ci`kjas a u`a rklanoþ`
tok`k`
u`a parojaj goba rklanoþ` 121, soe`ogona quk tok`k` kl cosci valir u`a ni`
rkspknti a la itra. K` la cayirãa jk lis nasis madlacis jk parojaj varoadlk, ks
jknor, quk kl ckrnaji kstadlknk kl prknoi al quk sk nickrnoa` k` lis josto`tis
kxnma`eks quk
kxnma`eks  quk losta` las josto`tas nroptici`kjas.
Go`alck`tk, k` rklanoþ` ni` las ONI y las ^ZI, itri gk`þck`i si` las
OKI, i  O`otoal Kxnma`ek Iggkro`e 
Iggkro`e  (igkrta o`onoal jk nasa jk nacdoi, k`
kspañil), ji`jk lis pripois kxnma`eks
kxnma`eks   igrknk` la ci`kja jk`tri jk su
knisostkca. Asã puks, so kl kxnma`ek
kxnma`ek   ks skroi, ya tk`kcis nokrti goltri para
ni`goar k` quk kl priyknti ska ani`skbadlk para o`vkrtor. Ajkcás, para la
kcprksa sk trata jk u`a duk`a silunoþ`, ya quk, jksjk kl cick`ti o`onoal,
 nuk`ta ni` la pudlonojaj y la loquojkz jk jonmi kxnma`ek
kxnma`ek.. Ks u`a `ukva

Xáeo`a 14>

gþrcula ji`jk aleu`is o`vkrsirks sk soeuk` «pkea`ji¶ para partonopar k` ksta

girca jk o`vkrsoþ` y ajquoror ci`kjas jk girca prkgkrk`tk. Nici k` kl
cick`ti o`onoal jk las ONI, a vknks madlacis jk co`utis.

Ci`kjas
Nici vk`ocis rklata`ji k` napãtulis a`tkroirks, y nici rkglkbi jk li quk kstá
sunkjok`ji k` la nroptikni`icãa k` lis òltocis añis, kl skntir sk kstá
vilvok`ji cás rkalosta y sþloji quk a`tks. Ks jknor, so miy sk la`za u`
priyknti so` u`a pripuksta jk valir sk`sata, u` kquopi sþloji y ni` u`a
utolojaj nlara, `i tok`k guturi. K` nacdoi, so kstá dok` kladiraji y igrknk
aleò` topi jk valir jogkrk`noal ni` rkspknti a tiji li kxostk`tk, pukjks
k`ni`trar u`a vãa jk go`a`noanoþ` altkr`atova a lis cïtijis trajonoi`alks. ^k
kcpkzþ pir priykntis tkn`ilþeonis, pkri naja vkz nidra` cás ocpirta`noa
lis cijklis jk
^o madlacis `keinoi irok`tajis
kspknãgonack`tk a las, o`vkrsoi`ks
jk tifk`s
tifk`s, rknukrja lastrajonoi`alks tifk`ozajas.
prkeu`tas jkl napãtuli :
para valirar ci`kjas2 ¹quï gu`noþ` nucplk kl tifk`tifk`99 ¹Ks `atovi jk su pripoa
dlinfnmao`99 ¹Ks ocprksno`jodlk9 Ks jknor ¹kl priyknti pukjk gu`noi`ar so`
dlinfnmao`
ksk tifk`
tifk`99 ¹Kxostk` razi`ks para quk auck`tk jk valir ni` kl tokcpi9
Nici vocis k` lis pro`nopalks nasis jk usi k` dlinfnmao`dlinfnmao`,, pijkcis
tifk`ozarli adsilutack`tk tiji y quk, k` cunmis nasis, tok`k sk`toji u`a
o`vkrsoþ` k` kstk topi jk tkn`ilieãas. Las pro`nopalks narantkrãstonas pukjk`
skr las soeuok`tks2

O`nrkck`tar la loquojkz jk ckrnaji.

Lierar la kgonok`noa k` o`grakstrunturas.
o`grakstrunturas.
Kloco`ar lis o`tkrckjoarois.
Auck`tar kl `òckri jk ckrnajis a lis quk sk pukjk annkjkr.
Ckbirar la ekstoþ` jkl annoi`aroaji jk u`a nicpañãa.
Grannoi`ar la pisksoþ` jk antovis.
Adaratar nistks y ea`ar aeolojaj k` lis prinksis.
Xkrcotor paeis k`trk cáquo`as.

Lis autirks jk kstk lodri, nici asksirks jk priykntis, `is k`ni`tracis

ni` varois jksagãis a la mira jk ni`nkptualozar la pripuksta jk valir y
k`lazarla ni` la tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao`..
Kl prockri ks quk kl priyknti tk`ea sk`toji, kstï dok` pk`saji,
 nirrkntack`tk joskñaji y, para llkvarli a nadi, nuk`tk ni` u` kquopi pitk`tk

Xáeo`a 14:

quk tk`ea kxpkrok`noa prkvoa k` kl tkrrk`i. Dlinfnmao`

Dlinfnmao` antòa
 antòa nici u` `ukvi
cïtiji jk dòsqukja jk napotal.
Kl skeu`ji rkquosoti ks quk kl priyknti jkdk tk`krli tiji cuy dok` ataji
k` nua`ti a la jostrodunoþ` jk sus nroptici`kjas sk rkgokrk. Xovitar nua`ji lis
tifk`s ya
tifk`s  ya kstá` rkpartojis ks, k` cunmi nasis, u` galli ocpkrji`adlk.
Ocaeo`a quk tk joei quk `ukstri tifk`
tifk` rkprksk`ta
 rkprksk`ta kl 1 % jk u`a nicpañãa
quk mank eallktas y tok`k u` jktkrco`aji pirnk`tabk jk rktir`i sidrk la
o`vkrsoþ`, pkri `is jacis nuk`ta jk quk mkcis vk`joji jkcasoaji, pir li
quk nrkacis u` `ukvi tifk`tifk`,, quk tk nacdoacis pir kl tuyi, kl nual ya `i
tok`k valojkz, y amira sili tk`jrás kl 8,5 %. Xarknk jk prockri jk sk`toji
nicò`, pkri pasa, y skeuorá pasa`ji, o`nlusi k` lis priykntis cás prkparajis
prkparajis
y atrantovis.
Kl tkrnkr jksagãi ks la rkeulanoþ`. Kstacis o`ckrsis k` plk`i prinksi jk
nacdois rkeulatirois ankrna jk li quk sk avkno`a2 u` knisostkca dasaji k`
u`a `ukva tkn`ilieãa quk ckbira k` cunmi li kxostk`tk, k` u` k`tir`i ta`
ocpirta`tk nici kl go`a`nokri. Zk`kcis varoas pautas quk ni`vok`k skeuor
jkpk`jok`ji jkl ckrnaji al quk `is qukracis ankrnar. Nici tiji k` la voja,
so vas dok` anicpañaji, auck`ta` las pridadolojajks jk ïxoti. Xir klli ks
nlavk quk lis priykntis tradabk` ni` lis asksirks ajknuajis ta`ti para la napa
tkn`ilþeona nici kl carni lkeal, k`trk itris pu`tis nrãtonis.
May cás jksagãis, nici klkeor dok` la tkn`ilieãa ji`jk ci`tar kl tifk`
pk`sa`ji k` kl guturi, i kstar prkparaji para u`a o`vkrsoþ` gukrtk y `i
tifk`ozar cás quk u` jktkrco`aji pirnk`tabk jk la kcprksa… Xkri duk`i,
mkcis vosti lis cás ocpirta`tks. K` jkgo`otova, ni` `ukstri tradabi nici
asksirks ni`inkcis nici tras naja ci`kja may u` priyknti jktrás quk ma

jkdoji
o`vkrsirsirtkar nicplkbas
ks `knksaroi kvaluarkvk`tualojajks para su
a`tks quk a la pripoa jksarrilli y quk nici
ci`kja.

O`vkrsirks
Amira llkeacis a la tkrnkra partk jk la knuanoþ`2 lis o`vkrsirks. Nici mkcis
vk`oji apu`ta`ji, ni` la «gokdrk jkl iri jk las nroptici`kjas¶ jk mank u`
par jk añis k`trari` cunmis o`vkrsirks agonoi`ajis utoloza`ji tiji topi jk
kxnma`eks   nici so gukra` prigksoi`alks, a pksar jk quk aleu`as jk kstas
kxnma`eks
platagircas rksultada` dasta`tk procotovas k o`nlusi rkqukrãa` nokrti
ni`inocok`ti o`gircátoni para su ipkratova. Mudi nasis jk pkrsi`as quk,
 atraãjas pir kl kspkbosci jk mankrsk ronas k` skca`as, jkbari` sus kcplkis i
pojokri` u`a kxnkjk`noa para ni`sucor miras y miras jk vãjkis jk _iuZudk

Xáeo`a 14;

ni` kl idbktovi jk aprk`jkr a o`vkrtor, mankr jay trajo`e,

trajo`e, ktn. _ kra pisodlk
ea`ar cunmi jo`kri, pkri `i pirquk jk rkpk`tk gukra` cakstris jk la
nicpravk`ta jk antovis nici Kl
nici Kl Lidi jk Uall ^trkkt , so`i pirquk kl ckrnaji
kra ta` vkrjk nici u` praji k` procavkra k` u` jãa silkaji, y prántonack`tk
nualquokr nroptici`kja sk k`ni`trada al alza.
Antualck`tk, lis o`vkrsirks quk sk rkeostra` k` u` kxnma`ek
kxnma`ek   `knksota`
pasar u` ni`tril jk ojk`tojaj. Kstk sk rkaloza ckjoa`tk prinkjocok`tis jk
Nustickr  (F_N, i «ni`ink a tu nlok`tk¶) y  A`to-Ci`ky
 F`iw _iur Nustickr 
 Lau`jkro`e (ACL,
 Lau`jkro`e  (ACL, i «a`tolavaji jk jo`kri¶). K` ni`sknuk`noa, k`voará` a la
nasa jk nacdoi u`a si`rok`tk giti suya subkta`ji kl J@O ni` nara jk «ck viy
a mankr colli`aroi k` nuatri jãas, ksti jk lis ckrnajis go`a`nokris li jico`i
yi k` u` cick`ti¶. ^o` kcdarei, para tk`kr u` ni`inocok`ti prigu`ji jkl
ckrnaji jk las nroptici`kjas y su ipkratova ‚manok`ji usi jk las
mkrracok`tas prigksoi`alks quk igrknk` lis kxnma`eks ‚, ‚, kl usuaroi jkdkrãa
skr napaz jk lkkr erágonas jk antovis go`a`nokris jk itris ckrnajis, nici
Girkx (kl jk las jovosas) i @asjaq (kl ckrnaji jk lis valirks tkn`ilþeonis
`irtkackrona`is). Nici madrás jkjunoji, cunmis jk lis o`vkrsirks
o`kxpkrtis `o tk`ãa` k`ti`nks ksk kstujoi, kxpkrok`noa y nrotkroi `knksarois
para ipkrar ni` nokrtas eara`tãas y, k` cunmis nasis, soeuk` so` tk`krli miy.
Ni` kl pasi jkl tokcpi, y madok`ji kstallaji partk jk ksa durduba k` la
quk kl prknoi jkl dotnþo` llkeþ a 48 888 jþlarks, al o`vkrsir jk miy lk eusta
vkr, o`jaear y goltrar las ci`kjas, o`vkstoea`ji k` lis priykntis quk may
jktrás y ami`ja`ji k` tijis lis parácktris quk ni`vok`k kstujoar (nici
kquopi, iroek`, aloa`zas ni` itris priykntis i vosoþ` kstratïeona). K` kstk
sk`toji, ks ocpirta`tk tk`kr k` nuk`ta quk ks ocpisodlk skr kxpkrti k` tijas

las ganktas apasoi`a`tk,

u` cu`ji jkl dlinfnmao`
dlinfnmao`,, y ck`isllk`i
nacdoa`tk, jksjkjkklipirtu`ojajks
pu`ti jk vostayjk la igrknk
quk o`vkrsoþ`. Ks
annksi
lodrk y eratuoti a u`a k`irck na`tojaj jk o`gircanoþ`, jkcinratozá`jili y
manoï`jili apti para tiji topi jk o`vkrsirks.

Xsonilieãa dásona jkl o`vkrsir

Nici mkcis nick`taji, kl pkrgol jkl o`vkrsir ma kvilunoi`aji pini a pini
masta `ovklks cás ranoi`alks. Amira, cunmis jk lis o`vkrsirks ya `i pok`sa`
k` mankrsk ronis k` jis cksks, jkbar su tradabi y kcpkzar a corar vkmãnulis jk
 lubi, alei grknuk`tk mank u` par jk añis. Naja vkz may cás o`vkrsirks
partonularks prigksoi`alks quk jico`a` kl skntir y las tïn`onas jk o`vkrsoþ`,

Xáeo`a 147

ajkcás jk o`vkrsirks o`stotunoi`alks quk, ni` mkrracok`tas prigksoi`alks,

ekstoi`a` k`ircks na`tojajks jk napotal.
Au` asã, li cás ocpirta`tk ks quk ni`sojkrks aleu`as rkelas y ckjojas
gu`jack`talks quk jkdks ni`inkr, jorkntack`tk loeajas a la psonilieãa jkl
o`vkrsir. Aquã tok`ks aleu`as ajvkrtk`noas y ni`sojkranoi`ks ksk`noalks para
nualquokra quk quokra kcpkzar ni` la nicpravk`ta jk nroptici`kjas2

GOE[TA 5-42 Joskñaji pir Grkkpof. © 4818-481; Erapmon Tksiurnks LLN .

La cás ocpirta`tk2 kcpokza a o`vkrtor sili ni` kl jo`kri quk `i

`knksotas.
Goba u` stipliss
stipliss   para naja o`vkrsoþ`. Ks jknor, u` prknoi jk vk`ta al
quk loquojarãas tu nroptici`kja k` kl nasi jk quk ksta josco`uya su
prknoi. Ks la ò`ona girca jk `i pkrjkr tija tu o`vkrsoþ` so la nisa `i
salk dok`.
Jkdks tk`kr la napanojaj jk asucor la pïrjoja jk tu o`vkrsoþ` jksjk kl
pu`ti jk vosta go`a`nokri y kcinoi`al.
 Kl ckrnaji soeuk patri`ks jk nicpirtacok`ti. Kspknoalãzatk k` u`
jktkrco`aji topi jk ci`kja i kstratkeoa.

Xáeo`a 145

@i may rkelas, y la kspknulanoþ` ks cuy alta. ^ã, jk `ukvi, ksti ks kl

gar wkst .
Kl dotnþo` valk li quk valk pir las lkyks gu`jack`talks jk ckrnaji2
may nokrta jkca`ja y nokrta igkrta, y jk la o`tkrannoþ` k`trk acdas salk
kl prknoi jk ckrnaji.
Jogkrk`noa k`trk kl valir jkl priyknti y kl valir jkl ckrnaji. ¹Kl valir
jk la ci`kja kstá bustogonaji9
Kl guturi jk la nroptikni`icãa ks apasoi`a`tk k o`nokrti a la par.
Ziji sk suklk rksucor k` prujk`noa y sk`toji nicò`.

May cunmas gircas jk o`vkrtor. Ks u` cu`ji adokrti ni` colks jk

pisodolojajks, pir li quk li ckbir ks kstujoar lis priykntis k or kloeok`ji las

ipnoi`ks cás o`tkrksa`tks.

sk pukjk jkrrucdar cás jkJkdks tk`kr
u` :8 % cuy nlarijkquk
k` nukstoþ` kl valir
miras, jk u`a
y a vknks ci`kja
pukjk quk
ska `knksaroi kspkrar skca`as i cksks para rknupkrar kl valir o`onoal, nici
ma pasaji ni` Dotnio` y itras ta`tas ci`kjas.

O`vokrtk nici u` prigksoi`al. ^o o`vokrtks k` nroptici`kjas `i sili

ni` kl jo`kri quk kstás jospuksti a pkrjkr, li ckbir ks tk`kr `krvois jk
ankri y ni`tar ni` las pisodolojajks quk `is igrknk` la cayirãa jk lis
kxnma`eks   i nasas jk nacdoi, nici kstujoar u`a pisodlk saloja
kxnma`eks
auticátona k` u` valir jktkrco`aji. ^o kstujoas dok` lis erágonis y
sadks a quï prknoi mas nicpraji, kspkra quk kl a`álosos salea dok`.
Ziji ks nukstoþ` jk tokcpi.
Ks cuy gánol jksa`ocarsk y cuy jogãnol jksk`ea`nmarsk, pir li quk
ni`vok`k prkparar u`a cktijilieãa nici so sk tratask jk u` tradabi2
u`is lk knmará` : miras skca`alks y itris 7 miras joaroas.
Xir cunmi quk nukstk, u`a jk las pro`nopalks `ircas ks vk`jkr k`
vkrjk y nicprar k` ribi. Ks jknor, so tu o`vkrsoþ` sudk jk valir, prkvï
ni` nuá`ta ea`a`noa tk qukjarás satosgknmi y, so jk rkpk`tk daba
cunmi, `i vk`jas k` pïrjojas. K` rkalojaj, `ukstri nicpirtacok`ti
suklk skr itri. @ircalck`tk, li mankcis cal.
 @i o`vokrtas ni` jo`kri abk`i, ya ska jk acoeis i jk gacoloarks.
Cunmis tk pkjorá` rknick`janoþ` y quk lks nicprks ksti y li itri. Ks

Xáeo`a 14=

nicplonaji k`tk`jkr nþci gu`noi`a kstk cu`ji y, pir klli, kxplonar a

lis jk gukra kl nicpirtacok`ti jk las o`vkrsoi`ks ks jogãnol. Xir
k`noca jk tiji, o`vkrtor jo`kri jk lis jkcás ks u`a rkspi`sadolojaj
quk sili lis prigksoi`alks jkdk` asucor.

Nrkar u` pirtagiloi
lis mukvis jovkrsogonaji
k` la cosca ks nlari
nksta. Kstá ocpirta`tãsoci.
quk Dotnio`@u`na jkbks
naja vkz tijis
jico`a
cás kl ckrnaji, pkri oeual quk sunkjk k` itris priykntis, tu ea`a`noa
k` pirnk`tabk ks cunmi cás alta y ya tk`jrás tokcpi jk k`trar k`
Dotnio`. I quozá tk pask al ni`traroi, quk la ckbir kstratkeoa ska mankr
milj k`
milj  k` Dotnio`. Ibalá li supoïracis, ¹vkrjaj9
May platagircas jk trajo`e
trajo`e   sinoal ji`jk pijkcis vkr quï suklk`
mankr lis ckbirks drþfkrks jkl ckrnaji y nuálks si` sus civocok`tis
a`tk sotuanoi`ks jogãnolks. Jk mknmi, kl kstaji jk á`oci `i pukjk
idloeartk a ticar u`a jknosoþ`. Al ni`traroi, li ojkal ks quk tk`eas ksk
ksnk`aroi prkvosti.

¹O@WKTZOT I K^XKN[LAT9
Ksta ks u`a juja madotual quk jkgo`k kl mknmi jk jkpisotar jo`kri k` u` priyknti i
antovi go`a`nokri y kspkrar quk tk`ea u` rktir`i pisotovi, pkri ¹quï ks kxantack`tk9
Cok`tras quk la o`vkrsoþ` sk rkgokrk a u`a kstratkeoa cás a larei plazi quk rkquokrk
ck`is jkjonanoþ`, la kspknulanoþ` dusna u` rktir`i a nirti plazi eranoas a u`a antovojaj
o`tk`sa y rkpktoja, ni`inoja nici trajo`e, pir klli rkquokrk cás tokcpi y ni`inocok`ti.
Nicok`za o`vortok`ji, josgruta`ji y aprk`jok`ji, y cás ajkla`tk, ¡quozá ni`soeas skr ta`
kxpkrti k` tus ipkranoi`ks nici para kspknular ni` tu jo`kri!

Xir itri laji, may nokrtis patri`ks jk gu`noi`acok`ti quk rksulta` jk votal
ocpirta`noa y quk may quk tk`kr cuy prksk`tks al ipkrar2

Askeòratk jk quk la jorknnoþ` jkl wallkt   jk k`vãi y rknkpnoþ` si`

nirrkntas. ^o qukrkcis pasar dotnio`ks jk u` kxnma`ek
kxnma`ek a a itri, jkdkcis
utolozar la jorknnoþ` jkl wallkt  jk
  jk DZN k` kl kxnma`ek
kxnma`ek jk
 jk jksto`i. @i
skrãas kl prockri quk ca`ja dotnio`ks a u`a jorknnoþ` jk Dotnio` Nasm
y jkba k` kl aork la tra`sannoþ`, puks `i sk trata jk la cosca ci`kja.
Al pro`nopoi, ca`ja pinas na`tojajks para or gacoloarozá`jitk ni` kl
gu`noi`acok`ti.
 Nicprk`jk quk ks gu`jack`tal quk k` tiji cick`ti tk`eas la nlavk
provaja y `i euarjks kl jo`kri k` u` kxnma`ek
kxnma`ek,, a ck`is quk ska para
rkalozar ipkranoi`ks jk nicpravk`ta ni` grknuk`noa.

Xáeo`a 14?

^oeuk lis priykntis k` lis quk jknojas o`vkrtor2 nþci si` sus
nicu`onanoi`ks k` rkjks sinoalks, quoï` ks kl lãjkr y quï ocaek` ja k`
lis ckjois, quï ipo`a la prk`sa kspknoalozaja, nþci ava`za kl
riajcap jkl
riajcap  jkl priyknti… Ziji ksti suca… i rksta.
Asuck quk kl dlinfnmao`
dlinfnmao`   sk trata jk u`a tkn`ilieãa o``ivajira quk
aò` sk k`nuk`tra k` plk`a kvilunoþ`, pir li quk la nroptikni`icãa sk
malla o`ckrsa k` la nrkanoþ` jk `ukvis sostkcas rkeulatirois. Ksti,
lþeonack`tk, tk`jrá su ocpanti k` kl prknoi jk lis ckrnajis, para dok`
i para cal.

Nþci valirar las ci`kjas

K`tracis
Xijrãacisk` u` o`nlusi
jknor tkrrk`i quk
cuy`is
jogãnol, ya quk k`
ajk`tracis k`elida cunmãsocis
kl tkrrotiroi gantirks.
jk li sudbktovi.
Ni` ckrnaji latkral, ks jknor, so` era`jks sudojas `o dabajas jk prknoi, lis
skeuojirks k o`vkrsirks jk u` priyknti u itri jkdatk` adokrtack`tk k`
jogkrk`tks giris, dusna`ji la kxplonanoþ` a ksa sotuanoþ` k o`tk`ta`ji ajovo`ar
kl prþxoci civocok`ti jk la ci`kja.
K` kl soeuok`tk napãtuli vkrkcis nþci kvaluar u` priyknti jksjk u`
prosca u` pini cás tïn`oni. Amira, jk cick`ti, `is nk`tracis k` nþci
kvaluar so u` priyknti pukjk skr u`a duk`a ipnoþ` jk o`vkrsoþ` a proiro.
proiro. May
varoas narantkrãstonas quk `is o`jona` quk partonopar k` u` priyknti ckjoa`tk
la nicpra jk su ci`kja pukjk rkpirtar`is u` rksultaji pisotovi. Aleu`is
rksulta` ta` dásonis nici2

K`trar pri`ti k` kl priyknti. ^o mudokras k`traji k` Dotnio` k` 488?,

skeurack`tk amira `i kstarãas lkyk`ji kstk lodri. ^o vkcis u` duk`
priyknti, u` duk` kquopi, u`a ojka nlara, u` rkparti busti y u` sk`toji
jk la nroptici`kja lþeoni, nua`ti a`tks k`trkcis (o`nlusi k` ONI,
au`quk amira ya `i ks cuy rknick`jadlk), ckbir. Xartonoparás a nistk
rkjunoji k` u` duk` priyknti.
Kvaluar so la nroptici`kja jkl priyknti tok`k sk`toji i sili ks u`
 vkmãnuli para ni`skeuor
quk, ni` apk`as go`a`noanoþ`.
u`is co`utis May cunmis
jk o`vkstoeanoþ` priykntis
y lkntura, k` lis
tk jas nuk`ta

Xáeo`a 1>8

jk quk `i `knksota` utolozar dlinfnmao`

dlinfnmao`   `o nrkar u`a nroptici`kja
pripoa, pir li quk, a ckjoi-larei plazi, suklk` skr u`a cala o`vkrsoþ`.
¹^adks jk a`tkca`i nþci sk va` a igkrtar las nroptici`kjas i lis
tifk`s99 ^o inurrk alei, ¹kl kquopi jkl priyknti li tok`k ni`tkcplaji9
tifk`s
Ksti sk ni`ink
jktallaji nici tifk`icons
tifk`icons 
k` lis jinuck`tis   (tifk`
tïn`onis + kni`icons)
kni`icons) y jkdk kstar
jkl priyknti.
¹^adks so, al oeual quk Dotnio`, kl priyknti tok`k kstadlknoja la nrkanoþ`
jk ci`kjas9 K` u` sostkca prkkstadlknoji jk nrkanoþ` jk ci`kjas,
rksulta rklatovack`tk sk`nolli kstujoar la o`glanoþ`-jkglanoþ` jkl
priyknti. ^krãa kl kquovalk`tk a la pilãtona ci`ktaroa jkl priyknti k`
tïrco`is kni`þconis.
¹Quoï`ks o`tkera` kl kquopi y nuál ks su o`vilunranoþ` k` kl priyknti9
K` la ïpina jiraja `is k`ni`trádacis al cosci ajvosir ajvosir   k` no`ni
priykntis jogkrk`tks a la vkz. Xir cuy duk`i quk ska kl topi, `i, `i
may miras k` kl jãa para skr pokza nlavk k` tijis ksis priykntis.
¹May aleò` sostkca `ivkjisi nici ksnriw
ksnriw99 Li duk`i k` u` priyknti
ks quk, so ni`inkcis las jorknnoi`ks jkl cosci, pijkcis vkr nuá`ji
sk vk`jk` las ci`kjas, nuá`tas sk rkpartk` y a quoï`, k` nuá`ti
tokcpi, a jþ`jk sk jksto`a kl jo`kri, ktn. Ks u`a aujotirãa pòdlona cuy
o`tkrksa`tk quk, k` kl nasi jk tifk`s
tifk`s quk
 quk utolonk` Ktmkrkuc, sk pukjk
nicpridar, pir kbkcpli, jksjk ktmkrsna`.nic
ktmkrsna`.nic.. Aleu`is priykntis ma`
sucaji la goeura trajonoi`al jkl ksnriw
ksnriw   i jkpþsoti k` eara`tãa, quk
ni`stotuyk u` kquopi kxtkr`i ni` napanojaj jk gorcar tra`sannoi`ks, y
sk supi`k quk soeuk u`a ïtona para kvotar kstagas.
Zacdoï` kxostk` jogkrk`tks sostkcas quk sk kxtrapila` jkl cu`ji
trajonoi`al. Xir kbkcpli, jk ciji socolar a u`a startupstartup,, kxostk u`a
nláusula cuy kxtk`joja llacaja linf-up linf-up,, quk supi`k quk lis
pricitirks jkl priyknti `i pukja` vk`jkr su partonopanoþ` masta
pasaji nokrti tokcpi. Jk ksta girca, k` dlinfnmao`
dlinfnmao`,, ni`inok`ji la
wallkt  pripoktaroa
  pripoktaroa jk kstis `ukvis tifk`s
tifk`s pkrtk`knok`tk
 pkrtk`knok`tk a u` cokcdri
jkl kquopi, ks sk`nolli nicpridar so kstá` nucplok`ji ni` li quk ma`
jonmi quk oda` a mankr. ^o, pir kbkcpli, u` priyknti tok`k u` linf-up
jk 4: cksks y sk ojk`togona quk, a`tks jk nucplorsk kl plazi, u`i jk lis
gu`jajirks ma rktoraji sus tifk`s
tifk`s,, ajkcás jk voilar la nláusula, sk
 prijunorá u`a guea
alei `i carnma dok`.jk napotalks, li nual o`jona o`kquãvinack`tk quk
May itris priykntis quk dusna` klkvar kl prknoi jk su nroptici`kja

Xáeo`a 1>1

ni` prieracas jk kloco`anoþ` jk la casa ci`ktaroa. Asã, a go`al jkl

añi, naja vkz madrá ck`is ci`kjas, pir li quk sk supi`k quk las
rksta`tks skrá` cás valoisas. Kxostk` itris quk mank` nicpravk`ta jk
ci`kja k` lis kxnma`eks
kxnma`eks   ni` ci`kja jkl pripoi priyknti para
o`tk`tar altkrar al alza kl prknoi jk su ci`kja i tifk`
tifk`.. Idvoack`tk,
si` tïn`onas olãnotas quk sili prantona` lis pricitirks quk vk` aquã
u`a ipirtu`ojaj jk jo`kri gánol.

K` jkgo`otova, may ta`tas duk`as y calas prántonas nici tk pukjas

ocaeo`ar. ^o` kcdarei, cunmas quk parknk` `ivkjisas `i ni`sostk` cás quk
k` ocplkck`tar ojkas jkl cu`ji go`a`nokri y kcprksaroal quk kxostk` jksjk
mank tokcpi.

KBKCXLI JK JO^ZTOD[NOÞ@ JK CI@KJA

Ci`kjas titalks2 1 888 888
Ci`kjas k` nornulanoþ`2 :88 888
Ci`kjas `ukvas naja añi2 18 888
Ci`kjas a la vk`ta2 >88 888
Ci`kjas para kl kquopi2 488 888
Ci`kjas para carfkto`e2 48 888
Tkskrva para ocprkvostis2 48 888

K` kstk nasi, naja añi sk nrka` 18 888 `ukvas ci`kjas. Asã puks, skeò` lis nálnulis,
kl priyknti rkalozará kstk jkskcdilsi jura`tk 7 añis, cick`ti k` kl quk jkbarãa` jk
prijunorsk `ukvas ci`kjas. Xir li ta`ti, nua`ji ksti inurra, nici madrá cás u`ojajks
k` nornulanoþ`, supukstack`tk la ci`kja valjrá ck`is. Al go`al, ks nici buear a skr u`
era` o`vkrsir pkri jksjk nasa, pir li quk, ajkcás jk gircarsk k` nroptikni`icãa, may
quk tk`kr cuy nlari jþ`jk o`vkrtocis.

Xara anadar, usa kl sk`toji nicò` y jksni`gãa jk guk`tks pini

ni`trastajas, jksjk wkds kspknoalozajas k` nroptici`kjas ni` ni`tk`oji
patrino`aji pir lis priykntis a galsis kxpkrtis i lãjkrks jk ipo`oþ`. ^o u`
iutudkr   askeura madkrsk mknmi colli`aroi y jonk quk quokrk ni`tar k`
iutudkr
o`tkr`kt nþci skeuor sus pasis, jksni`gãa. ^o aleuok` tk pojk quk o`vokrtas k`
Dotnio` jksjk u`a platagirca i pasarkla jk paei jktkrco`aja, ya ska a travïs
jk kllis i `i, jksni`gãa. Ni` li quk aprk`jas k` kstk lodri, dasá`jitk k` tu
nrotkroi, y annkjok`ji a ckjois y wkds skeuras, pukjks mankrli tò sili so`
`knksojaj jk jkpk`jkr jk tkrnkris `o ni`goar tu jo`kri a itris. Ajkcás jk
a`ocartk a mankrli, jksnudrorás quk ks kl naco`i quk ma skeuoji la ek`tk jk la
 quk may quk aprk`jkr.
Ma` aparknoji colks jk pkrgolks jk Zwottkr i Ckjouc, asã nici
iutudkrs, trajkrs,
trajkrs, ktn., quk mank` vojkini`gkrk`noas jksjk nasa, a isnuras,

Xáeo`a 1>4

ni` u`a nacoskta jk lis ^ocpsi`s jk mank cás jk quo`nk añis, prkjonok`ji,
nual mknmonkris jk la nroptikni`icãa, quï va` a mankr Dotnio`, u` puñaji jk
altnio`s   apk`as ni`inojas y kl ckrnaji k` su ni`bu`ti. Nici pijrás
altnio`s
ocaeo`artk, ckbir `i ni`jonoi`ar tu kstratkeoa jk o`vkrsoþ` dasá`jitk k` kstk
topi jk pkrgolks. May ta`tãsocis skujikxpkrtis kspknula`ji
kspknula`ji sidrk kl prknoi jkl
dotnþo` quk, au`quk ska pir nasualojaj, aleu`i ankrtará.
Jonmi ksti, ¡a o`vkrtor!
 Xáeo`a 1>>

Napãtuli =
Nþci o`vkrtor jk girca o`tkloek`tk

K@ K^ZK NAXÃZ[LI2

Nicprar ckjoa`tk u` kxnma`ek

Cktijilieãas jk a`álosos jk nualquokr antovi go`a`nokri
O`vkrsoþ` k` nroptici`kjas2 nartkra, plazis y itris

Kl cu`ji jk las nroptici`kjas euarja nokrta socolotuj ni` las agonoi`ks

quk soeuk` a lis kquopis jk gòtdil, jk dali`nksti i jk nualquokr itri jkpirtk.
Nuk`ta ni` goklks quk antòa` nici ga`s jkl priyknti (i jkl kquopi) y li
jkgok`jk` a napa y kspaja k`trk su nãrnuli sinoal y k` la nicu`ojaj i`lo`k
i`lo`k..
K` lis priykntis jk nroptici`kjas suklk sunkjkr alei parknoji. [`is apiya`
al kquopi `anoi`al y ni`silojaji, nici skrãa Dotnio`, cok`tras quk itris sk
prinlaca` skeuojirks o`ni`jonoi`alks jk su pkqukñi kquopi linal, quk bukea
k` la jovosoþ` rkeoi`al, kspkra`ji quk jï kl salti a prockra jovosoþ` y, ni`
klli, al ïxoti. Li cosci sunkjk ni` lis quk apuksta` pir pkqukñas altnio`s
kspkra`ji quk sk prijuzna u`a rkvalirozanoþ` k` kl prknoi quk las sotòk k` la
«prockra jovosoþ`¶ jk la nroptikni`icãa.
_a ska para apiyar a u`a pkqukña ci`kja i a u` era` priyknti
ni`silojaji, o`vkrtor k` u`a u itra ipnoþ` rkquokrk u`a o`vkstoeanoþ` roeurisa
para nicpridar so, cás allá jk `ukstra o`tuonoþ` i la ni`goa`za quk `is pukja
ek`krar u` priyknti, ks u`a duk`a ipnoþ` jk o`vkrsoþ` a nirti, ckjoi i larei
plazi, y so kl roksei rksulta asucodlk.
K` kstk napãtuli pijrás vkr y skeuor jk girca prántona u`i jk lis cunmis
cïtijis para ni`skeuor tu nroptici`kja gavirota y ni`inkr kl gu`noi`acok`ti
o`tkr`i jk las jogkrk`tks nasas jk nacdoi.
 Nicpra jk nroptici`kjas pasi a pasi

Xáeo`a 1>:

Naja vkz cás, `is suckreocis k` u` cu`ji joeotal ji`jk la o`gircanoþ`

gluyk jk ca`kra ni`to`ua y a travïs jk cunmas guk`tks, u` trkpoja`tk
knisostkca ji`jk lis priykntis apuksta` ni` gukrza pir kl carfkto`e
carfkto`e   y la
nicu`onanoþ`. ^o` kcdarei, may quk a`alozar jk girca nrãtona las ipnoi`ks
jospi`odlks para `i pkrjkr tokcpi (y jo`kri) k` priykntis quk apark`ta` skr
cuy di`otis k` joskñi y prksk`tanoþ`, pkri quk `i rksulta` ta` atrantovis
nici o`vkrsoþ`.

GOE[TA =-12 Guk`tk2 mttps2//nio`carfktnap.nic/ 

¹Quï nicpri9 ¹_ jþ`jk nicpri9

Li prockri quk jkdks mankr ks k`trar k` u` pirtal jk lostaji jk
nroptici`kjas. May cunmis, nici Nio`CarfktNap (www.nio`carfkt
( www.nio`carfkt
nap.nic,, goe. =-1), pkri tk`kcis itris quk quozá tk apirtk` o`gircanoþ` cás
nap.nic
jktallaja, nici Nio`Eknfi (www.nio`eknfi.nic/ks
(www.nio`eknfi.nic/ks). ). K` kstk topi jk
 pirtalks, ajkcás jk ni`inkr jatis sidrk naja priyknti i li quk valk su
nroptici`kja k` tokcpi rkal ni` rkspknti a itras jovosas, tacdoï` pukjks vkr
lis ckrnajis k` lis quk sk pukjk o`tkrnacdoar.

Xáeo`a 1>;

Xir kbkcpli, vacis a klkeor u`a jk las nroptis pipularks y rkni`inojas,

nici Lotknio`. ^o mankcis nlon sidrk klla y dusnacis la o`gircanoþ` sidrk
lis ckrnajis k` lis quk antualck`tk sk o`tkrnacdoa, idtk`jrkcis u` lostaji
nici kl jk la goeura =-42

GOE[TA =-42 Guk`tk2 mttps2//nio`carfktnap.nic/ 

K` kstk nasi, k`trk parojajks ni` itras ci`kjas y nasas jk nacdoi, la

páeo`a `is cukstra :88 rksultajis irjk`ajis pir viluck`. [`i jk lis cás
gacisis, au`quk `i aparkzna k` ksta losta, ks Do`a`nk ®, u` kxnma`ek
kxnma`ek   ni`
cunmas pisodolojajks y la cayir loquojkz k` kl ckrnaji antual quk rksulta
gánol jk utolozar y sk ma ni`vkrtoji k` u`i jk lis cás pipularks k` Kuripa.
Xir li ta`ti, ks `ukstri klkeoji.
 Xáeo`a 1>7

Mank apk`as u` par jk añis, la ipkratova dásona k` kl cu`ji nropti

supi`ãa u` qukdrajkri jk nadkza ‚nici nicprar ni` jþlarks i kuris i
euarjar `ukstras ci`kjas‚. Ajkcás, lis prknois sk cistrada` cuy
vilátolks. Kra jogãnol ipkrar y sadkr so lis kxnma`eks
kxnma`eks   rksultada` i `i
ni`goadlks. @i madãa rkeulanoþ` aleu`a. La parojaj ni` itras ci`kjas kra
o`kxostk`tk y madãa cunma ipanojaj k` la o`gircanoþ` sidrk lis priykntis y
sus kquopis. Las wkds para ni`sultar priykntis i a`alozar ONI rkzucada`
puri carfkto`e
carfkto`e.. ^o` kcdarei, agirtu`ajack`tk, miy josgrutacis jk u`a
cayir ganolojaj y tra`spark`noa.
tra`spark`noa.
Amira quk ya sadkcis k` quï priyknti vacis a o`vkrtor `ukstris prockris
kuris, jkdkcis nrkar u`a nuk`ta k` Do`a`nk®  (u itri kxnma`ek
kxnma`ek). ). Jkspuïs,
dusnarkcis la ca`kra jk o`tkrnacdoar `ukstri jo`kri pir Lotknio`. La girca
cás sk`nolla ks k` la pkstaña «Co Ci`kjkri/Nicprar nropti¶. K` kstk pasi, la
aplonanoþ` tk llkva a u`a pasarkla jk paei para nicprar ckjoa`tk tarbkta jk
nrïjoti y, jksjk kl prockr cick`ti, ipkrar k` su ckrnaji.

¹Quï cukstra u` kxnma`ek9

Zk`kcis cunmãsoca o`gircanoþ` òtol quk jarãa para ksnrodor itri par jk lodris
sidrk tiji li quk pijkcis mankr jk`tri jk u` kxnma`ek  jk nroptici`kjas.
kxnma`ek jk
Naja u`i goba sus rkelas y sus gircas jk ipkrar, pkri may pu`tis k` nicò`
quk jkdkcis ni`inkr.
[` kxnma`ek
kxnma`ek   `is cukstra josto`tis erágonis k` tokcpi rkal ni` la
o`gircanoþ` jkl prknoi y itras varoadlks quk ni`vok`k tk`kr k` nuk`ta para

najaXir
nroptici`kja
kbkcpli, laquk sk pukjkjkl
nadknkra nicprar y vk`jkr
erágoni
erágoni  k` la platagirca
  `is o`jona (goe. =->).
quk vosualozacis kl
ckrnaji «LZN „ KZM¶ y cukstra nþci sk nicpirta Lotknio` k` su parojaj
ni` Ktmkrkuc, ks jknor, kl prknoi k` ktmkrs
ktmkrs   jk nicpravk`ta jk lotknio`s
lotknio`s,, asã
nici su varoanoþ` y valirks jk las òltocas 4: miras. Itra ipnoþ` skrãa
nicprar lotknio`s
lotknio`s   usa`ji dotnio`ks so tuvoïracis salji k` ksta ci`kja y
pk`sáracis quk, k` kl guturi, pijrãa jknrknkr su valir. Ksti soe`ogona quk la
parojaj Dotnio` „ Lotknio` `is rksulta cás atrantova k` kl prksk`tk quk la quk
nrkkcis quk tk`jrá cás ajkla`tk. ^k trata jk «paear¶ `ukstras nroptici`kjas
ni` la jovosa quk nrkkcis quk sk k`nuk`tra cás gukrtk k` kl cick`ti jk la
nicpra.
 Xáeo`a 1>5

GOE[TA =->2 Guk`tk2 www.do`a`nk.nic/ 

A la ozquokrja jkl erágoni 

erágoni  pijrás vkr u` rknuajri ni` las þrjk`ks jk
vk`ta k` ribi y las þrjk`ks jk nicpra k` vkrjk. La o`gircanoþ` quk ni`tok`k
sk antualoza ni`sta`tkck`tk. Ksti `is o`jona nuá`ti o`tkrïs kxostk k` kstk
cick`ti k` nicprar i vk`jkr lotknio`slotknio`s,, ajkcás jk itra o`gircanoþ`
o`tkrksa`tk, nici lis ocpirtks jk las ipkranoi`ks i las jogkrk`noas k`trk lis
prknois jk nicpravk`ta.
Xir su partk, k` kl nk`tri jk la pa`talla 
pa`talla  vkrás la rkprksk`tanoþ` jk la
kvilunoþ` jkl prknoi jk ckrnaji ckjoa`tk erágonas jk lã`kas jk tk`jk`noa y
darras. Ksta o`gircanoþ` rksulta jk votal ocpirta`noa, ya quk `is cukstra kl
civocok`ti y la varoanoþ` jkl prknoi k` u`a jktkrco`aja gra`ba tkcpiral
ckjoa`tk vklas vkrjks i ribas. Jk kstk ciji, pijrkcis valirar so ks kl
cick`ti jk nicprar i `i. A kstas goeuras sk las ni`ink nici vklas
api`ksas   y si` gu`jack`talks para valirar la kvilunoþ` jkl prknoi jk u`
api`ksas
antovi.
 Las vklas
jogkrk`tks bapi`ksas  igrknk`
bapi`ksas igrknk`
gra`bas tkcpiralks o`gircanoþ`
k` lis cuy òtol, jodubar
erágonis, pijrkcis ya quk, tk`jk`noas
so ca`kbacis
jkl
ckrnaji y a`tonopar guturis civocok`tis para jknojor `ukstras ipkranoi`ks jk

Xáeo`a 1>=

o`vkrsoþ`. Naja vkla ni`sta jk u` cáxoci, u` cã`oci, u`a apkrtura y u`

nokrrk. ^keò` so kl ckrnaji sk k`nuk`tra k` alza i k` jksnk`si, la vkla skrá
vkrjk (dla`na k` la ocaek`) i riba (`kera k` la ocaek`)
o caek`) (goe. =-:).

GOE[TA =-:2 Wklas bapi`ksas.

Kl skeu`ji o`jonajir gu`jack`tal quk cukstra kl erágoni jkl nk`tri si`

las ckjoas cþvolks i
cþvolks i Ckjoa`
 Ckjoa` Avkrae k,
Avkrae k, k` o`elïs. Kstas lã`kas rkprksk`ta` la
kvilunoþ` jkl prknoi jk la nroptici`kja a li larei jk u` pkroiji jk tokcpi,
rkaloza`ji u`a ckjoa ni` tijis lis jatis para carnar u`a lã`ka jk tk`jk`noa.
Asã, pir kbkcpli, so gobacis kl carni tkcpiral jkl erágoni k` jãas, la CA5
rkprksk`ta la ckjoa jkl prknoi jk ksa ci`kja k` lis òltocis soktk jãas. La
utolojaj jk kstas lã`kas jk tk`jk`noa rksojk k` vkr nuá`ti sk alkba jk la ckjoa
kl prknoi antual jk u`a ci`kja. Xir kbkcpli, so kl prknoi jk ckrnaji jk la
ci`kja kstá cuy pir k`noca jk la CA5 pkri pir jkdabi jk la CA488,
soe`ogona quk, k` lis òltocis civocok`tis, ma kxpkrock`taji u`a era`
rkvalirozanoþ` pkri soeuk pir jkdabi jkl valir ckjoi idtk`oji jura`tk lis
 òltocis jisnok`tis jãas.

Xáeo`a 1>?

¹Quï cijalojajks jk nicpra kxostk`9

La utolojaj jk lis kxnma`eks
kxnma`eks   rajona k` ni`skeuor u`a nroptici`kja a duk`
prknoi, rkalozar aleu`as ipkranoi`ks y, ni` klli, auck`tar tu patroci`oi k`
ksa ci`kja. May josto`tas gircas jk kbknutar naja ipkranoþ`, ajkcás jk
ckna`oscis auticatozajis quk o`nlusi `is igrknk` ipnoi`ks para ajquoror
u`a ci`kja k` gu`noþ` jkl nicpirtacok`ti jkl ckrnaji k` kl guturi.
Busti jkdabi jk la o`gircanoþ` jkl erágoni jk prknois k`ni`trarkcis u`
rknuajri nici kl jk la goeura =-;. Kstk `is pkrcotk nilinar þrjk`ks jk
nicpravk`ta k` kl ckrnaji ek`kral, goba`ji kl prknoi quk cás `is o`tkrksk k`
gu`noþ` jkl ckrnaji y jk la o`gircanoþ` quk mkcis vosti sidrk la tk`jk`noa y
kvilunoþ` jk ksa ci`kja.

GOE[TA =-;2 Guk`tk2 www.do`a`nk.nic/ 

Jkpk`jok`ji jk `ukstra kstratkeoa, pijkcis sklknnoi`ar jogkrk`tks

pkstañas quk cukstra` las pro`nopalks cijalojajks jk nicpra. Wacis a
prigu`jozar sidrk kllas.

lãcotk. Kl usuaroi goba kl prknoi al quk jkska nicprar i vk`jkr.

Irjk` lãcotk.
[`a irjk` jk nicpra lãcotk sk k`nuk`tra k` kl prknoi lãcotk i o`gkroir
al quk itri ma jknojoji vk`jkr. [`a irjk` jk vk`ta lãcotk skrãa kl
 prknoi lãcotk i cás alti al quk itri ma jknojoji nicprar. Xir li ta`ti,
jkbarkcis `ukstra irjk` a la kspkra jk quk sk kbknutk.

Xáeo`a 1:8

^oeuok`ji ni` kl kbkcpli, so qukrkcis nicprar lotknio`s

lotknio`s   a u`
prknoi cás dabi quk kl quk carna kl ckrnaji k` ksk cick`ti,
pi`jrkcis `ukstra igkrta pir jkdabi jkl prknoi y kspkrarkcis a quk kl
ckrnaji dabk masta kl prknoi quk mkcis gobaji. Jk ksta ca`kra,
ni`skeuorkcis `ukstra nroptici`kja jk girca cás darata y
auticatozaja. ^o kl prknoi jk la ci`kja `u`na llkea al prknoi quk
mkcis gobaji, `ukstra irjk` `i sk kbknutará.

ckrnaji. Xijkcis nicprar i vk`jkr al prknoi antual jk

Irjk` jk ckrnaji.
ckrnaji. ^o, pir kbkcpli, quokri rkalozar u`a nicpra, kl prknoi sk
jktkrco`ará nici kl cás alti jospi`odlk k` kstk cick`ti k` kl lodri
jk þrjk`ks jk ksa nroptici`kja y la ipkranoþ` jk nicpra sk kbknutará
a jonmi prknoi.
locotaja.  Ksta ipnoþ` rksulta cuy o`tkrksa`tk, ya quk
Irjk`  stip  locotaja. 
pijkcis pi`kr u`a irjk` jk nicpra quk sili sk kbknutará al alna`zar
u` prknoi kspknãgoni. Ksta irjk` `i aparknkrá k` lis valirks jk
nicpravk`ta y sk antovará nua`ji kl prknoi llkeuk al quk lk mkcis
o`jonaji.
Xir kbkcpli, tk`ei cos lotknio`s
lotknio`s,, pkri o`joni quk, so daba` jk u`
prknoi jktkrco`aji, quokri quk auticátonack`tk sk vk`ja` pirquk `i
quokri pkrjkr cás jk u` pirnk`tabk jk co o`vkrsoþ`. Aquã, kspknogonas
u` prknoi, y so k` aleò` cick`ti li alna`za, sk kbknuta. Ks jknor, miy,
pir kbkcpli, 1 LZN valk ;? kuris. Xukji pi`kr u`a irjk` jk stip stip   k`
la quk o`joni quk, so su prknoi jk ckrnaji daba a ;; kuris, pi`ea u`a
irjk` locotaja jk vk`ta a ;:,?8 kuris. Jk kstk ciji, co irjk` sk

k`ni`trará
ipnoi`ks jk alei pir jkdabi
kbknutarsk, jkl prknoi
nicplkta`ji asã la jk ckrnaji y tk`jrá cás
ipkranoþ`.

INI. Ipnoþ` `ivkjisa k` Do`a`nk®, anrþ`oci jk «I`k

INI. «I`k Na`nkls tmk
 r¶ («u`a na`nkla la itra¶) quk tk pkrcotk nilinar jis þrjk`ks a la
Itmk r¶
Itmk
vkz. Xukjks nicdo`ar u`a irjk` lãcotk ni` u`a jk topi stip-locot , pkri
sili u`a jk las jis pijrá kbknutarsk.
 Askeòratk jk rkalozar prukdas y sadkr nþci gu`noi`a` kstas narantkrãstonas
nicu`ks, au`quk, a vknks, k` jogkrk`tks platagircas sk o`jona` jk ca`kras

Xáeo`a 1:1

josto`tas. Xara klli, pukjks pridar ni` pkqukñas na`tojajks para gacoloarozartk
ni` las erágonas y las cijalojajks jk nicpra. Nua`ji sk kbknutk la ipkranoþ`,
¡`i may carnma atrás!
Amira pok`sa quk mas nacdoaji tus lotknio`s
lotknio`s a
 a cuy duk` prknoi y tk`kcis
ktmkrs,, quk pijrãacis nacdoar `aja cás k`trar eranoas a `ukstra irjk` jk
ktmkrs
vk`ta. Ksis gi`jis pukjks ca`tk`krlis k` tu wallkt   jkl kxnma`ek kxnma`ek   y
ni`skrvarlis amã i k`voarlis a itri ckna`osci jk nustijoa, nici u`
marjwark wallkt , ji`jk tò ni`trilas kl annksi a tus nlavks provajas.
K`ni`trarás cás jktallks sidrk nþci euarjar tus ci`kjas a nirti y larei
plazi k` kl napãtuli 18.

¹Nþci ea`a` jo`kri lis kxnma`eks

kxnma`eks99 Ckjoa`tk las nicosoi`ks ‚tacdoï`
llacajas gkks ‚ quk `is nidra` nici pirnk`tabk naja vkz quk kbknutacis u`
civocok`ti. @ircalck`tk, las tarogas sk kspknogona` jk ca`kra vosodlk, y
varoará` jk u`as a itras jkpk`jok`ji jkl kxnma`ek
kxnma`ek.. Kstis nistks jkdks
tk`krlis k` nuk`ta nua`ji ipkrks, ya quk sk rkstará` jkl carek` i ocpirtk jk
naja ipkranoþ`.
Las ipnoi`ks k` kstk topi jk platagircas si` o`go`otas2 ckrnajis jk
guturis, ckrnajis jk ksta`nacok`ti, trajo`e
trajo`e   dásoni, trajo`e
trajo`e   ava`zaji,
ckrnajis nk`tralozajis, ckrnajis jksnk`tralozajis, la`zacok`ti jk OKI…
Li ocpirta`tk ks sk`torsk nþciji ni` `ukstri kxnma`ek
kxnma`ek   gaviroti y sadkr
nþci gu`noi`a. A partor jk amã, pridar y aprk`jkr.

Kl a`álosos tïn`oni y gu`jack`tal

Zras ni`inkr kl gu`noi`acok`ti jk u` kxnma`ek
kxnma`ek   y la ipkratova dásona para
nicprar u`a ci`kja, kl soeuok`tk pasi para ajk`trarsk k` la nicpravk`ta jk
antovis go`a`nokris ni`sostk k` jospi`kr jk u` sostkca para kvaluarlis. A
ni`to`uanoþ` tk cistracis lis jis cïtijis pro`nopalks para a`alozar u`
prijunti go`a`nokri. Llkva` utolozá`jisk jksjk lis prockris jãas k` lis
ckrnajis jk valirks, nici la dilsa, ya quk apirta` u`a girca cás idbktova
 jk valirar u` prijunti y, ni` klli, jk ticar jknosoi`ks para kl trajo`e
trajo`e..

Xáeo`a 1:4

A`álosos gu`jack`tal
K` prockr luear, ks o`tkrksa`tk sadkr nþci valirar lis priykntis. Kcpkzacis
ni` kl a`álosos gu`jack`tal, quk supi`k u`a valiranoþ` nicplkta jk u`
priyknti jksjk kl pu`ti jk vosta go`a`nokri, ni` kl idbktovi jk mallar kl valir
rkal k o`trã`skni jkl cosci. Xara klli, pijkcis kstujoar jogkrk`tks pu`tis,
quk jkdkrãa` kstar pkrgkntack`tk kxplonajis k` su wmotkpapkr
wmotkpapkr22

1. Xripþsoti y vosoþ`.
4. O`gircanoþ` tïn`ona.
>. O`gircanoþ` burãjona.
:. O`gircanoþ` go`a`nokra.

Au`quk k` u` prockr cick`ti kl wmotkpapkr wmotkpapkr   parkzna u` jinuck`ti

pksaji, tïn`oni y jk jogãnol nicprk`soþ`, tk rknick`jacis k`narknojack`tk
su rkvosoþ`, ya quk ks kl ckbir luear para annkjkr a o`gircanoþ` jk prockra
ca`i. Ajkcás, si` jinuck`tis pk`sajis para tijis lis pòdlonis, pir li quk
suklk` skr rklatovack`tk nirtis, annksodlks y sk pukjk` trajunor ni` nualquokr
mkrracok`ta i`lo`k
i`lo`k,, so ksi tk ganolota su lkntura. ^o kstás valira`ji o`vkrtor k`
u` priyknti, rkvosar su wmotkpapkr
wmotkpapkr jkdkrãa
 jkdkrãa jk skr u` pasi gu`jack`tal k` tu
ladir jk a`álosos k o`vkstoeanoþ`.

Dotnio` ks u` sostkca jk paeis k`trk parks, so` o`tkrckjoarois. Zacdoï` ks

u`a rkskrva jk valir, ask`tá`jisk k` u`a acploa y skeura rkj quk li sustk`ta,
ji`jk nualquokr usuaroi, ni` o`jkpk`jk`noa jk su `aturalkza u iroek`, pukjk
nrkar su nuk`ta jk dotnio`ks y ipkrar. _a mkcis vosti las narantkrãstonas
gu`jack`talks quk jkgo`k` a Dotnio`. Ni` kllas, pijrkcis aprknoar kl valir jk
la ci`kja y su priyknti.
^oeuok`ji ni` kl kbkcpli jk Dotnio`, ¹k` quï pu`tis jkdkcis gobar`is so
 qukrkcis o`vkrtor
Madlacis y idtk`kr
jk u`a ci`kja u`jkglanoi`aroa.
rk`jocok`ti kni`þconi9
Kl prknoi jkdk ca`tk`krsk al alza
para supkrar lis jogkrk`tks malvo`es
malvo`es   y igrknkr a lis co`kris u` prknoi

Xáeo`a 1:>

razi`adlk pir su tradabi. ^ili sk nrkará` 41 colli`ks, y sadkcis quk cás i

ck`is nuatri sk pkrjkrá` para sokcprk k` wallkts  ni` ni`traskñas ilvojajas.
wallkts ni`
^o sk soeuk` nrka`ji priykntis jk nroptici`kjas kstadlks pir partk jk las
k`tojajks go`a`nokras i lis Kstajis utoloza`ji ksta tkn`ilieãa, pijkcis

pk`sar qukapu`ta
Ziji la parojaj rápoja
a quk y jk rkgkrk`noa
kl prknoi skeuorá u`sokcprk skrá
naco`i kl dotnþo`.
alnosta, pkri ¹quï usi
casovi tok`k kl dotnþo`9 ¹Quï sk`toji tok`k utolozarli nici cïtiji jk paei9
¹@i ks cás razi`adlk pk`sar k` itris sostkcas nici altkr`atovas rkalks9
¹Nþci supkrará` lis rktis jk ksnaladolojaj a lis quk amira cosci sk k`grk`ta
kl priyknti9 ¹Nþci sk nicpirta` las nicosoi`ks9 ¹Nuá`ti tarja u`a
tra`sannoþ`9 ¹Quï jksarrillis tok`k9 ¹Naja nuá`ti salk` cás ci`kjas9 ¹^alk
cás nari k`voar jo`kri quk ni` co da`ni9 ¹Quï pasa so lis co`kris pokrjk` la
ni`goa`za i su salaroi pir valkr jkcasoaji pini9 ¹Nþci agkntará la
rkeulanoþ` a su prknoi9 ¹Quoï` li ni`trila9 ¹Jk vkrjaj la co`krãa ks
jksnk`tralozajaa i naso tiji kl pijkr li tok`k` era`bas co`kras jk Nmo`a9
jksnk`tralozaj
Cunmas prkeu`tas, pinas rkspukstas. @i ks sk`nolli ajkla`tarsk al guturi,
y ck`is k` nroptikni`icãa. Au` asã, kl a`álosos gu`jack`tal igrknk u`a
vosoþ` nicplkta, jktallaja y li cás idbktova pisodlk sidrk kl valir jk u`
antovi, asã quk rkaloza sokcprk kstk prockr a`álosos a`tks jk o`vkrtor k` u`a
nroptici`kja.

A`álosos tïn`oni
Ksta cktijilieãa sk nk`tra k` a`tonopar lis jogkrk`tks civocok`tis k` kl

ksnk`aroi
vilòck`ks,go`a`nokri.
eranoas a ^k kstujoa`mkrracok`tas
nicplkbas patri`ks dasajis
para k` erágonas k`
vosualozar, jk pkrspkntova,
tk`jk`noa y
kl ckrnaji jk u` antovi. [`a jk las cás ni`inojas ks Zrajo`eWokw
(ks.trajo`evokw.nic
ks.trajo`evokw.nic). ). K` ksta platagirca sinoal pijrás vkr lis jogkrk`tks
a`álosos jk itras pkrsi`as y idtk`kr jogkrk`tks vosoi`ks jk la cosca erágona.
Nici mkcis vosti a`tks, tica` kspknoal rklkva`noa las erágonas jk prknoi,
sipirtks, rksostk`noas, vklas, ckjoas cþvolks, isnolanoi`ks y itris parácktris
quk, al oeual quk k` la dilsa, `is ayuja` a prkjknor kl prknoi.
 Xijkcis jkgo`or  sipirtk  nici u` `ovkl jk prknoi pir jkdabi jkl antual
ji`jk sk kspkra quk la gukrza jk nicpra supkrk a la jk vk`ta y `i naoea kl

Xáeo`a 1::

prknoi pir jkdabi jk ksk valir. A vknks sk utoloza` nici sipirtks lis prknois
cã`ocis alna`zajis a`tkroirck`tk. Tksostk`noa
Tksostk`noa   ks li ipuksti a sipirtk, u`
`ovkl jk prknoi pir k`noca jkl prknoi antual ji`jk sk o`tuyk quk la gukrza jk
vk`ta skrá supkroir a la jk nicpra. Xir li ta`ti, kl antovi k`ni`trará

jogonultajks para sidrkpasar ksk prknoi y ca`tk`krsk.

Jkgo`or `ovklks jk sipirtk y rksostk`noa ks u`a ckjoja gu`jack`tal k` kl

skeuocok`ti jk nualquokr prijunti go`a`nokri, para vkr asã nacdois jk
tk`jk`noa k` kl prknoi jkl cosci y kbknutar ipkranoi`ks jk nicpravk`ta
skeò` u`a kstratkeoa jkgo`oja prkvoack`tk.
Ajkcás jk tijis lis aspkntis rkgkrk`tks a la varoanoþ` jk prknoi, itri jati
gu`jack`tal ks kl viluck` jk ckrnaji. Xir u` laji, `is o`jonará kl o`tkrïs
jkl cosci sidrk ksk antovi, y pir itri, rkglkbará la loquojkz jkl antovi y, ni`
klli, la ganolojaj jk nkrrar u`a ipkranoþ`, al madkr cás pisodolojaj jk
nicprarli i vk`jkrli k` kl ckrnaji.
^ucajas a las mkrracok`tas jk a`álosos tïn`oni, kxostk` las mkrracok`tas
jk a`álosos erágoni quk pkrcotk` jodubar patri`ks jk nicpirtacok`ti, goeuras,
rktrinksis i na`alks jk prknois, para ni` klli a`tonopar lis guturis prknois jk
ckrnaji. Lis erágonis k` las josto`tas pa`tallas jk u` trajkr
trajkr kxpkrti
 kxpkrti ‚llk`is
jk nicplkbas lã`kas, nurvas y goeuras‚ ¡parknk` autï`tonas idras jk artk
adstranti!
Jico`ar kl a`álosos tïn`oni jk antovis ks u`a ladir kxtrkcajack`tk
nicplkba y quk rkquokrk
ckrnajis go`a`nokris u`a era`
trajonoi`alks, kxpkrok`noa
nici kl dursátol,y ksni`inocok`ti.
u`a prigksoþ` K` lis
jk alta
kspknoalojaj. K` las nroptici`kjas, may quk añajor gantirks kxtkr`is nici la
tijavãa kxostk`tk ca`opulanoþ` i la ocprkvosodolojaj jk lis ckrnajis, asã quk
tiji a`álosos y nautkla ks pini.

Kstratkeoas jk o`vkrsoþ`
May cunmas kstratkeoas jk o`vkrsoþ` aplonadlks al ckrnaji jk las
 nroptici`kjas quk dásonack`tk si` mkrkjajas jk itris ckrnajis go`a`nokris.
Li quk inurrk ks quk kl ckrnaji nropti igrknk u` annksi quozá cás sk`nolli
eranoas a mkrracok`tas ni` las quk, prántonack`tk k` nuatri nlons, pijkcis

Xáeo`a 1:;

kstar ipkra`ji jksjk `ukstri irjk`ajir i scartpmi`k

scartpmi`k.. Las kstratkeoas jk
o`vkrsoþ` varoará` k` gu`noþ` jk lis idbktovis pkrsi`alks jk naja o`vkrsir, asã
nici jkl ni`inocok`ti jk kstk, pir li quk k`ni`trarkcis kstratkeoas cás i
ck`is sigostonajas.

O`vkrsoþ` skeò` kl kspanoi tkcpiral

La era` jogkrk`noa rksojk k` so quokrks jkbar u` rkca`k`tk jk amirris y
prántonack`tk ilvojartk jk la o`vkrsoþ`, kspkra`ji a quk kl ckrnaji
kvilunoi`k, i jkjonartk k` nukrpi y alca a k`tk`jkr kl ckrnaji y ipkrar ni`
grknuk`noa. Ks jknor, `i sili la juranoþ` jk la o`vkrsoþ`, so`i kl tokcpi quk tò
quokras jkjonar a ekstoi`arla.

plazi ni`sostk k` rkalozar varoas ipkranoi`ks k` u`

O`vkrtor a nirti plazi ni`sostk
drkvk pkroiji jk tokcpi ni` kl idbktovi jk sanar pkqukñis dk`kgonois
k` rkpktojas inasoi`ks y, ni` klli, ni`skeuor jk girca aerkeaja
sugonok`tk rktir`i para quk la antovojaj rksultk rk`tadlk. Las kstratkeoas
a nirti plazi rkquokrk` u`a ocplonanoþ` ni`sta`tk, ajkcás jk u`a era`
kxpkrok`noa y ni`inocok`ti, y `ircalck`tk sk nk`tra` k` avkroeuar lis
nacdois jk tk`jk`noa y civocok`tis rápojis jk ckrnaji. Ks la
vkrtok`tk cás prigksoi`al jkl trajo`e
trajo`e,, y li cás madotual ks ipkrar
o`trajãa (jay
(jay trajo`e),
trajo`e), au`quk tacdoï` sk ni`sojkra` ipkranoi`ks
adokrtas k` kspanoi jk varoas miras i jãas.

K` lis òltocis añis ma` aparknoji k` kl ckrnaji jovkrsas ipnoi`ks

jk trajo`e dits,
dits, prieracas o`gircátonis quk, jk girca auticatozaja y
dasá`jisk k` nokrtis parácktris y aleirotcis, rkaloza` `uckrisas
ipkranoi`ks a nirti plazi para idtk`kr pkqukñas ea`a`noas tras naja
vk`ta. Xara quk kstis dits
dits   pukja` ipkrar jk girca autþ`ica, ks
`knksaroi itirearlks tijas las nlavks jk annksi a lis kxnma`eks
kxnma`eks,, ni` kl
roksei quk klli supi`k jksjk kl pu`ti jk vosta jk la nodkrskeurojaj.
Aleu`as jk kstas mkrracok`tas si` Nryptimippkr, >Niccas i
 Aleiwavk.

Xáeo`a 1:7

plazi  ks nrkar u`a kstratkeoa sidrk u`i i varois

O`vkrtor a ckjoi plazi 
priykntis o`tk`ta`ji kstadlknkr salojas (vk`tas) i k`trajas (nicpras)
auticátonas jk ci`kja jkpk`jok`ji jkl prknoi quk k`nabk ni`
`ukstras prkvosoi`ks i kstujois prkvois. Xijkcis nk`trar`is k` tk`kr
no`ni i skos priykntis kstrknmack`tk ci`otirozajis y, sidrk ksa dask,
jknojor annoi`ks a naja `ovkl jk prknois, jknojok`ji nirrkr cás i
ck`is rokseis skeò` `ukstras prkgkrk`noas jk o`vkrsoþ`.
plazi  ni`sostk k` o`vkrtor pro`nopalck`tk k` lis
O`vkrtor a larei plazi 
priykntis cás ni`silojajis, nici Dotnio`, kspkrar cksks i añis y
ni`goar k` quk, a la larea, kl prknoi auck`tk. Ks idvoack`tk kl topi jk
o`vkrsoþ` quk rkquokrk ck`ir ocplonanoþ` y ksgukrzi, al kspkrar jk
girca pasova a quk kl antovi apirtk tiji kl dk`kgonoi.

A`itar tijis lis aprk`jozabks quk vayas ajquorok`ji sidrk tus o`vkrsoi`ks
k` u` joaroi i nuajkr`i jk `itas ks u`a era` o`onoatova. K` ek`kral, k` kstk
joaroi jkdks o`nluor tijas las ipkranoi`ks quk mayas rkalozaji k` kl pasaji,
ni` sus rkspkntovis `ovklks jk k`traja, `ovklks jk stip-liss
stip-liss y
 y saloja, razi`ks
para rkalozar la ipkranoþ`, vilòck`ks y itris jatis quk pukjas k`ni`trar
rklkva`tks, pkri, sidrk tiji, tus nick`tarois sidrk li aprk`joji. Ksti tk
pkrcotorá llkvar u` skeuocok`ti y ckbirar prierksovack`tk tus madolojajks
ni` la ipkratova y kl trajo`e
trajo`e..
Ks cuy o`tkrksa`tk usar jogkrk`tks kxnma`eks
kxnma`eks   y wallkts
wallkts   pripoas quk `is
pkrcota` usar las ipnoi`ks vostas a`tkroirck`tk, nici stip liss,
liss, para kstujoar
y tk`kr prkvosta u`a «saloja a tokcpi auticátona¶ so kl prknoi nak cás jk li
prkvosti.

La jovkrsogonanoþ` jk antovis ks quozás kl ni`skbi pro`nopal jk nualquokr

topi jk nartkra jk o`vkrsoþ`2 jostroduor tu o`vkrsoþ` k` josto`tis topis jk
 antovis y, jk`tri jk naja topi antovi, k` josto`tis valirks i, k` kstk nasi,
nroptici`kjas. Ksti mará quk quozá joluyas alei kl dk`kgonoi jk u` era`

Xáeo`a 1:5

antovi k o`jujadlkck`tk tk pkrcotorá rkjunor kl roksei. Tknukrja, `i cktas

tijis lis mukvis k` la cosca nksta.

O`vkrsoþ` skeò` kl `ovkl jk roksei i la nicpisonoþ` jk la nartkra

La jovkrsogonanoþ` ks u` aspknti gu`jack`tal. A`tk ksti, jknojor nuá`tas y quï
ci`kjas nicpi`k` la nartkra tacdoï` o`jonará kl `ovkl jk roksei jk la cosca.
Xrántonack`tk tijas las nartkras jk nroptici`kjas nuk`ta` ni` cayir i
ck`ir pirnk`tabk jk dotnio`ks, al tk`kr u`a klkvaja jico`a`noa (rknukrja
nuá`ti rkprksk`ta Dotnio` sidrk kl ckrnaji jk nroptici`kjas k` su ni`bu`ti)
y skr la ci`kja quk carna la jorknnoþ` jk las jkcás. Grk`tk a ksti, mk aquã
aleu`as pripukstas sidrk nþci nicpi`kr tu nartkra i pirtagiloi.

Xirtagiloi ni`skrvajir i jk roksei dabi. dabi. Kstá jkcistraji quk, so kl

prknoi jkl dotnþo` daba, kl ckrnaji nak, y, so kl dotnþo` sudk, kl
ckrnaji tacdoï`. Asã puks, o`vkrtor u` alti pirnk`tabk k` dotnio`ks ks
apistar pir kl valir quk cukvk kl ckrnaji, y, pir klli, la pro`nopal
ipnoþ` para o`vkrtor a larei
l arei plazi. [` pirtagiloi ni`skrvajir tk`jrá u`
alti pirnk`tabk jk la nartkra k` DZN, y lukei rkskrvará u` 18 i u`
48 % para o`vkrtor k` itras ci`kjas ni`silojajas k` kl tip 18, nici
Ktmkrkuc (KZM), Dotnio` Nasm (DNM) i Lotknio` (LZN). Ni` ksta
nartkra, pukjks mankr milj
milj (jkbar
 (jkbar kl jo`kri so` civkrli) jura`tk cksks
i añis.
ckjoi. Dotnio` ks u`i jk lis valirks cás
Xirtagiloi jk roksei ckjoi.
skeuris, pkri tacdoï` ks nokrti quk `i sugrk civocok`tis ta` drusnis
a nirti plazi nici itras ci`kjas. Nadk jkstanar quk, k` kl ckrnaji
jk las nroptici`kjas, ks madotual quk sk jk` civocok`tis joarois jkl
; % k` ci`kjas ni`silojajas, y k` cunmis nasis, civocok`tis jkl
18, 48 i masta kl >8 %. Xara añajor roksei y kcinoþ` a tu nartkra,
pukjks o`vkrtor la cotaj k` Dotnio` y kl rksti k` priykntis o``ivajirks,
ni` era` rkpkrnusoþ` k` kl knisostkca dlinfnmao`
dlinfnmao`,, i k` itris cás
ni`silojajis.
alti. ^o krks jk lis quk prkgokrk` las kcinoi`ks
Xirtagiloi jk roksei alti.
gukrtks y `i tk ocpirta arrokseartk a pkrjkr partk jk tu o`vkrsoþ` k`
 pini tokcpi,
priykntis pukjks jko`vkrtor
quk anada` u`u`a
`ankr jk altiONI
pirnk`tabk jk tu nartkra
i jk u` la`zacok`ti k`
jk u`
kxnma`ek,, y kspkrar a quk kl prknoi jk la nroptici`kja i tifk`
kxnma`ek tifk`   sk

Xáeo`a 1:=

cultoploquk. ^i` apukstas a nirti plazi y rkquokrk` cás atk`noþ` y

auticatoscis para la ekstoþ` jkl roksei. Xir klli, si` kl paraãsi jk lis
jay-trajkrs   y la kspknulanoþ`. Nici suklk jknorsk, «moem
jay-trajkrs «moem rosf, moem
rkwarj¶¶ (roksei klkvaji, rktir`i klkvaji).
rkwarj

18-18. Itra gþrcula nlásona ni`sostk k`

Xirtagiloi jovkrsogonaji 18-18.
jovojor la na`tojaj quk quokras o`vkrtor k` jokz partks oeualks, pir
kbkcpli, y alibar naja u`a jk ksas grannoi`ks k` kl tip 18 jk
nroptici`kjas. Xir kbkcpli, so quokrks o`vkrtor 1888 kuris, pi`jrãas
188 kuris k` Dotnio`, 188 kuris k` Ktmkrkuc, 188 kuris k` Topplk…
Asã, tok`ks la o`vkrsoþ` rkpartoja jk girca kquotatova y nrkas u` ã`jonk
ni` las ci`kjas cás sþlojas.

La nroptikni`icãa ks u` cu`ji apartk jk`tri jk lis ckrnajis

go`a`nokris, ya quk ckznla la ipkratova jk lis valirks trajonoi`alks y
tkn`ilþeonis ni` u` ckrnaji nicplktack`tk josruptovi, nacdoa`tk y llk`i jk
ipirtu`ojajks. Xkri tacdoï` ks nokrti quk la nroptikni`icãa y las go`a`zas
trajonoi`alks sk nicpirta` jk girca socolar a`tk era`jks nacdois i nrosos. Ks
jknor, so may u` pridlkca quk agknta jk girca ritu`ja a la kni`icãa elidal,
tacdoï` arrastra a las o`vkrsoi`ks k` nroptici`kjas. Kl cayir kbkcpli jk
ksti ma soji kl nasi jkl niri`avorus. Au`quk ks nokrti quk cok`tras lis ã`jonks
jk go`a`zas trajonoi`alks sk tacdalka`, eranoas al malvo`e
malvo`e jkl
 jkl pasaji cayi jk

Dotnio` y a las go`a`zas

nicpirtá`jisk jk gircajksnk`tralozajas k` Ktmkrkuc,
kxnkpnoi`al k` kstis kl nicplonajis.
tokcpis ta` nroptickrnaji kstá
^o quokrks la`zartk a ipkrar ni` nroptici`kjas, au`quk ya li mayacis
apu`taji, sili tk mkcis cistraji u`as pautas cuy dásonas para kcpkzar a
o`vkrtor. Mankrli ni` eara`tãas jk ïxoti para askeurar u` dk`kgonoi ks
adsilutack`tk ocpisodlk, o`nlusi para o`vkrsirks
o `vkrsirks prigksoi`alks,
prigksoi`alks, pkri sili ni`
tu jkjonanoþ` k o`vkstoeanoþ` aprk`jkrás a idtk`kr rktir`is pisotovis k` tus
o`vkrsoi`ks.
Nici òltoca ajvkrtk`noa gu`jack`tal sidrk kstk napãtuli, rknukrja2
o`vokrtk sili li quk kstïs jospuksti a pkrjkr.
 Xáeo`a 1:?

¹Zk mas qukjaji ni` ea`as jk cás9 ^o ks asã, kstás jk sukrtk, puks la
nilknnoþ`  para Juccoks 
Juccoks  nuk`ta ni` varois tãtulis quk nudrk` jk girca
kxprksa y jktallaja kl trajo`e y la ipkratova k` ckrnajis go`a`nokris, pir li
trajo`e y
quk tk skrvorá` para prigu`jozar k` lis ni`nkptis o`trijunojis k` kstk

napãtuli. Aleu`is
 Juccoks
 Juccoks  jk kstis
  (Gra`nosna tãtulisTuoz,
^krra`i si` A`álosos
si` A`álosos
Tuoz , 481?) ytïn`oni
Dilsajkpara
dilsa y trajo`e
Juccoks
Juccoks  para
  (Biskg
Abrac, 4815).
 Xáeo`a 1;8

Napãtuli ?
ONI, ^ZI… Nþci partonopar k` priykntis dasajis
k` dlinfnmao`

K@ K^ZK NAXÃZ[LI2

@ukvis cijklis jk go`a`noanoþ` jk priykntis

Nþci jktkntar k o`vkstoear u`a ipirtu`ojaj jk o`vkrsoþ`
Jþ`jk o`vkrtor y `i o`vkrtor tu jo`kri

Las ONI ( O`otoal

 O`otoal Nio` Iggkro`es)
Iggkro`es) si` la pu`ta jkl onkdkre jk ksta girca jk
go`a`noanoþ`. Ajquorokri` cala gaca tras kl diic
diic jk
 jk 4815 y 481=, al rksultar
quk cás jk u` ?8 % jk lis priykntis quk madãa tras kllas kra` o`onoatovas so`
guturi, o`nlusi kstagas. ^o` kcdarei, tacdoï` ks nokrti quk cunmas kcprksas
`anojas tras kxotisas ONI ni`stotuyk` miy priykntis jk k`irck valir para kl
ckrnaji jk las nroptici`kjas y ma` k`ni`traji u` mukni prkgkrk`tk k` ksta
`anok`tk kni`icãa. Jk mknmi, so `is nk`tracis k` la utolojaj jk jonmas
gþrculas nici o`struck`ti para la naptanoþ` jk gi`jis, vkrkcis quk sk trata
jk itra aplonanoþ` josruptova k o`tkrksa`tk jkl dlinfnmao`
dlinfnmao`..
^keò` lis era`jks a`alostas, las ^ZI, ks jknor lis tifk`
tifk` ni`
 ni` `aturalkza jk
valir `keinoadlk, skrá` itri vkmãnuli jk o`vkrsoþ` cuy o`tkrksa`tk k` la
`ukva joeotalozanoþ` jk las go`a`zas.

Gircatis jk o`vkrsoþ`2 ONI, ^ZI, OKI…

Las cijalojajks jk go`a`noanoþ` asinoajas a la nroptikni`icãa ma` varoaji
ni` kl pasi jkl tokcpi, coera`ji jksjk las ONI manoa itris ckna`oscis ‚ 
 quozá para jksvo`nularsk jk la cala gaca quk ma` nisknmaji las prockras‚,
nici las ^ZI y las OKI. Miy kxostk` còltoplks `ick`nlaturas `ivkjisas,
pkri las jksnrotas k` ksta sknnoþ` ma` alna`zaji cayir pipularojaj k`trk lis

Xáeo`a 1;1

o`vkrsirks. A ni`to`uanoþ` tk kxplonacis k` quï ni`sostk` kstas gþrculas ni`

u`a skrok jk prkeu`tas y rkspukstas quk tk pkrcotorá` nicprk`jkr nþci
gu`noi`a`.

¹Quï ks kxantack`tk u`a ONI9

Kl auek jk las ONI sk jkdoþ a la aparonoþ` jk la rkj Ktmkrkuc, quk
prknosack`tk `anoþ eranoas a u`a nacpaña jk go`a`noanoþ` nilkntova rkalozaja
ni` dotnio`ks. Miy k` jãa, Ktmkrkuc soeuk sok`ji la rkj cás utolozaja para
kstk topi jk vk`ta jk nroptici`kjas a lis o`vkrsirks. Las ONI, dásonack`tk,
rkprksk`ta` u` sostkca jk nriwjgu`jo`e
nriwjgu`jo`e   ckbiraji ji`jk ta`ti la kcprksa
nici kl o`vkrsir pukjk` o`tkrantuar jk u`a girca cás rápoja, jorknta, skeura,
jksnk`tralozaja y tra`spark`tk, so` prknosar la o`tkrvk`noþ` jk u`
o`tkrckjoaroi k`trk acdis. Kl ni`nkpti ks cuy socolar a u`a OXI ( O`otoal
( O`otoal
 Xudlon Iggkro`e),
Iggkro`e), pkri k` luear jk la`zar annoi`ks sk jostroduyk`
nroptici`kjas.
La ckná`ona jk u`a ONI ks ta` sk`nolla nici ksti2 u`a kcprksa quokrk
la`zar u` priyknti y, para go`a`noarli, igrknk a lis o`vkrsirks la ipirtu`ojaj
jk partonopar k` ïl. La kcprksa pudlona u`a páeo`a wkd ji`jk sk pukjk`
jkpisotar las apirtanoi`ks jk lis partonopa`tks, quok`ks, a nacdoi, rknodk` u`
pirnk`tabk jk lis tifk`s kcotojis pir kl priyknti, nici so jk annoi`ks jk u`a
tifk`s kcotojis
kcprksa sk tratask`. K` la cayirãa jk lis nasis, la ekstoþ` y rkpartonoþ` jk lis
gi`jis sk rkaloza jk`tri jkl dlinfnmao`
dlinfnmao`   jk Ktmkrkuc. Jk ksta girca, la
kcprksa ni`soeuk rknaujar jo`kri para jksarrillar kl priyknti, quk k` cunmis

nasis asnok`jkjkla priyknti

nroptici`kjas varois colli`ks jkprkgkrk`tk,
a u` prknoi kuris, y ni`
kl la
o`vkrsir idtok`k
kxpkntatova las
jk quk,
k` kl guturi, kxpkrock`tk` u`a bueisa rkvalirozanoþ`.

Ks ocpirta`tk jkbar nlari quk tra`spark`tk

tra`spark`tk   `i quokrk jknor lkeal
lkeal.. ^o u`
priyknti k`trkea u` tifk`
tifk` a
 a nacdoi jk ni`skeuor napotal, pkri lkealck`tk ksk
tifk` `i
tifk` `i kquovalk a `aja, cás allá jk tk`kr la napanojaj jk utolozarli k` u`
ckrnaji sknu`jaroi, ksk tifk`
tifk`   i nroptici`kja `i nicpirta u` valir
 o`trã`skni. Ajkcás, ocplona u` nicpricosi k`trk kl priyknti y kl o`vkrsir,
au`quk masta la gknma `i sk ma kstadlknoji u` carni rkeulatiroi nlari y
jkgo`oji al quk atk`krsk. Jk mknmi, sk trata jk u` asu`ti jklonaji, puks

Xáeo`a 1;4

madlacis jk o`vkrsirks jk tijas las partks jkl cu`ji, aleu`is jk lis nualks
jkpisota` era`jks sucas jk jo`kri.
Allá pir 481= sureãa` nok`tis jk ONI tijis lis cksks, asã nici
`uckrisas platagircas wkd quk lostada` y valirada` las josto`tas ONI,

nidra`ji
ayujar asãnogras jksirdotajas
a las ONI pircolli`ks
a rknaujar pricinoi`ar lis priykntis
jk jþlarks. Ziji kstkk`gurir
su wkd y
pir la
roqukza gánol jksk`najk`þ u`a k`irck durduba jk go`a`noanoþ` quk,
aprivknma`ji la ila jksataja tras lis cáxocis mostþronis k` kl prknoi jkl
dotnþo` ‚quk alna`zþ lis 48 888 jþlarks ta` sili u`is cksks a`tks‚,
caquollþ ni` pricksas cunmis priykntis so` valir y atrabi o`ek`tks
na`tojajks jk jo`kri.

Ks ocprksno`jodlk valirar k` prigu`jojaj las o`vkrsoi`ks quk sk rkalonk`

ckjoa`tk kstk topi jk cijalojajks, nici li marãas ni` nualquokr itri
prijunti go`a`nokri. Za`ti kl a`álosos gu`jack`tal nici kl tïn`oni,
kxplonajis k` kl napãtuli a`tkroir, pukjk` skr ckna`oscis cuy òtolks k` lis
quk apiyar`is para o`vkstoear kl priyknti y, ni` klli, tratar jk anlarar so sk
trata jk u`a ipirtu`ojaj i u` `i. Cás allá jk atrantovas páeo`as wkd quk `is
nuk`tk` las col caravollas ni` era`jolinuk`tks nacpañas jk nicu`onanoþ`,
ni`vok`k skeuor kl sk`toji nicò`.
Antualck`tk ya `i sk la`za` ta`tis priykntis a la avk`tura jk la`zar u`a
ONI nici cïtiji jk go`a`noanoþ`, pkri soeuk madok`ji cunmas
ipirtu`ojajks k` kl ckrnaji, sidrk tiji ni` kcprksas jk narántkr
tkn`ilþeoni2 `ukvis dlinfnmao`s
dlinfnmao`s,, sostkcas… Quozá li duk`i jk la sklknnoþ`
`atural inurroja k` lis òltocis añis ks quk amira qukja` ck`is priykntis,
pkri jk cás valir.

Nici k` nualquokr kcprksa ni`silojaja i startupstartup,, kl kquopi quk la

nicpi`k ks u` gantir ocpirta`tãsoci para kl duk` jkvk`or jkl priyknti. Asã
puks, `u`na kstá jk cás avkroeuar so, pir ni`trati, lis o`tkera`tks `i pukjk`
 ada`ji`ar kl priyknti, so su jkjonanoþ` sk rkaloza a tokcpi nicplkti, jk quï

Xáeo`a 1;>

itris priykntis prinkjk`, nþci ma` pk`saji acploar kl kquopi… Zija la

o`gircanoþ` quk sk pukja rknadar sidrk kllis ks rklkva`tk.

¹Nuálks si` las gasks jk u`a ONI9

Xartk jkl ïxoti quk idtuvokri` las ONI rajona k` quk sk trata jk o`struck`tis
ni` u`a kstratkeoa pkrgkntack`tk artonulaja ji`jk sk nalnula jk girca
cktonulisa kl trati jk kxnlusovojaj manoa kl o`vkrsir y la ekstoþ` jk las gasks
tkcpiralks. Xir kbkcpli, so nicpras a`tks jkl la`zacok`ti pòdloni, pukjks
ajquoror lis tifk`s
tifk`s a
 a u` prknoi cás kni`þconi, pkri so partonopas cás tarjk
pokrjks la ipirtu`ojaj jk ksk jksnuk`ti, li nual, idvoack`tk, o`nk`tova la
nicpra a`tonopaja jk tifk`s
tifk`s jkl
 jkl priyknti. @ircalck`tk, kl patrþ` nicò` jk
las jogkrk`tks gasks ks kl soeuok`tk2

 Xrovatk  i
 Xrksalk
 Xrksalk isalk
salk i
 i vk`ta provaja.
prkvk`ta.
 Xudlon salk i
salk i vk`ta pòdlona.

^o sk tk ni`sojkra u` o`vkrsir nualogonaji ‚ks jknor, quk vas a o`vkrtor

cás jk u`a jktkrco`aja (y klkvaja) na`tojaj jk jo`kri‚, pukjks k`trar k` kl
erupi jk lis klkeojis k` la  provatk salk.
salk. K` klla sk pukjk idtk`kr masta u`
78 % jk rkdaba k` kl valir jk nicpra jk lis tifk`s
tifk`s.. ^o nrkks k` kl priyknti,
pkri prkgokrks cistrartk cás nautklisi, quozá tk pukjks apu`tar k` la prksalk
la  prksalk
y josgrutar jk u` jksnuk`ti jkl 18, kl 48 i kl >8  %. Xir òltoci, so kspkras a la
udlon salk,
salk, paearás kl tifk`
tifk` al
 al prknoi jk saloja kstadlknoji pir kl priyknti.
Ni` kstk topi jk kstratkeoas, cunmis priykntis alna`zada` kl sigt-nap
a`tks jk nick`zar la vk`ta pòdlona, pir li quk sk askeurada` jk a`tkca`i la
na`tojaj cã`oca `knksaroa para kbknutar kl priyknti. Jk ksk ciji, tiji li
quk vk`jokra` jkspuïs supi`ãa u` jo`kri kxtra masta alna`zar kl marj-nap
marj-nap..

Kl sigt-nap ks kl cã`oci jk o`vkrsoþ` quk `knksota u` priyknti para quk la

kcprksa pukja pi`krli k` carnma. ^o `i sk llkea a rknaujar ksa nogra
 prkkstadlknoja,
prkkstadlknoja
marj-nap
marj-nap  , kl priyknti
  sk jkgo`k nici jkvuklvk kl jo`kri
kl ocpirtk cáxocia lis`knksaroi
o`vkrsirks. Xir kbknutar
para su partk, kl
kl
priyknti k` su titalojaj, y suklk jktkrco`ar kl lãcotk jk jo`kri quk sk

Xáeo`a 1;:

prktk`jk rknaujar ckjoa`tk la ONI. Kstas nogras jktkrco`a` la cae`otuj jkl

priyknti, y suklk` kstar ni`jonoi`ajas pir citovis lkealks y rkeulatirois. Xir
kbkcpli, a partor jk ; colli`ks jk kuris, sk jkdk` nucplor u`is rkquosotis cás
nicplkbis y kstrontis, y pir klli aleu`as ONI goba` su marj-nap
marj-nap   busti pir

jkdabi
Nicijk ksa darrkra,
mkcis k` :,??a`tks,
o`jonaji colli`ks.
las ONI jksatari` u`a era` durduba. [`
sã`tica jk klli kra quk, nua`ji kl tifk`
tifk` jkl
 jkl priyknti k` nukstoþ` llkeada a lis
ckrnajis, su prknoi sk jksplicada. Ks jknor, nicpradas u` tifk` tifk`,, pir
kbkcpli, a 8,48 kuris, o`nlusi ni` jksnuk`ti pir partonopar k` la provatk
la  provatk salk,
salk,
pkri nici kl priyknti tk`ãa u` guturi pini nlari, kl tifk` tifk`   llkeada a lis
kxnma`eks   ni` u` prknoi jk ckrnaji jk, quozá, 8,8: kuris. Zras salor al
kxnma`eks
ckrnaji, cunmis priykntis sugrokri` naãjas k` kl prknoi jk sus tifk`s tifk`s jk
 jk u`
58, =8 i masta u` ?8 % k` lis prockris jãas.
Xir kstk citovi, so kl priyknti tk o`tkrksada jk vkrjaj, tk`ãa cás sk`toji
kspkrar a quk kl tifk`
tifk`   gukra lostaji k` nualquokr kxnma`ek
kxnma`ek   pkqukñi, y
nicprarli a u` prknoi jk ckrnaji cuy o`gkroir al jk su vk`ta igonoal prkvoa.
Quozás k`ti`nks tk`ãas sukrtk y kl priyknti sk ni`silojada, annkjok`ji cksks
jkspuïs a cayirks kxnma`eks
kxnma`eks,, ji`jk pridadlkck`tk kl tifk`tifk` sk
 sk rkvalirozarãa
pir tratarsk jk u` era` ckrnaji ni` cás pipularojaj y cayirks pisodolojajks
jk loquojkz.

¹Quï nicpras k` u`a ONI9

K` kstk topi jk priykntis, a nacdoi jk tu o`vkrsoþ` rknodks u`a jktkrco`aja

na`tojaj jk
lis tifk`s jknroptici`kjas
tifk`s jk ksta cijalojajjkl
jkpriyknti
vk`tas k`k`jis
gircati
topis2 tifk`
tifk`.. Xijkcis nlasogonar

[toloty tifk`.  Ks aqukl quk pijrkcis usar a nacdoi jk annkjkr a

skrvonois k` u` knisostkca. Xir kbkcpli, para k`trar k` la platagirca
jk u` bukei ji`jk, k` vkz jk paear ni` kuris, sk paea kxnlusovack`tk
ni` la ci`kja pripoa jkl bukei.
Au`quk la jkgo`onoþ` y kl ni`nkpti si` nlaris, so a`alozas lis
priykntis quk jonk` vk`jkr utoloty tifk`s,
tifk`s, k` cunmis jk kllis kstk
aspknti kstá nieoji ni` po`zas.
 K` prockr
ni`skeuor luear,
gi`jis para lago`a`noar
vk`ta jk tifk`s   naso
tifk`s
kl priyknti. Asãsokcprk
puks, pirskcunmi
nk`traquk
k`
nicprks u`a ci`kja para partonopar k` kl bukei, ayujas a go`a`noar u`

Xáeo`a 1;;

priyknti quk, so` ksta girca jk rknaujanoþ`, `i tk`jrãa gi`jis para

kxostor. Xir klli, cunmis k`ni`trada` k` kstk cijkli u`a pisodlk vãa
lkeal para quk `i vo`okra u` o`struck`ti rkeulajir a pkjor
kxplonanoi`ks, ya quk kl carni lkeal jk lis utoloty tifk`s 
tifk`s  ks cuy

jogusi.
K` skeu`ji luear, ¹quï sk`toji tok`k, so ks u` utoloty tifk`,
tifk`, paear
ni` ksa `ukva nroptici`kja k` vkz jk mankrli ni` kuris9 Cunmas
vknks, pini. Al go`al, nrkas la idloeanoþ` jk rkalozar nacdois
o``knksarois para paear kl skrvonoi pir u` ò`oni tifk`
tifk`   k` luear jk
ci`tar u`a pasarkla jk paeis sk`nolla y elidal k` jovosas ya utolo
utolozajas,
zajas,
nici kl kuri i kl jþlar.

^knuroty tifk`.  [sa las vk`tabas jk la tkn`ilieãa dlinfnmao`

dlinfnmao`   nici
antovi go`a`nokri. K`trk itris usis, pukjk rkprksk`tar u` valir
o`tkrnacdoadlk jk u`a annoþ` jk u`a kcprksa.

u`iAjklalis
mira jk kvaluar
pro`nopalks u` priyknti
pridlkcas ks latifk`ozaji dabiquk
pina nlarojaj sknuroty
kxostktifk`s,
tifk`s
sidrk,
su rkeulanoþ`. ^o ks prántonack`tk kquoparadlk a u`a annoþ`, jkdk
kstadlknkrsk nici tal y abustarsk al carni lkeal jksnroti para u`
prinksi jk kcosoþ` jk annoi`ks. K` kl nasi jk Kspaña, pir kbkcpli, sk
rkquokrk la autirozanoþ` jk la Nicosoþ` @anoi`al jkl Ckrnaji jk
Walirks (N@CW).

¹^knuroty Zifk` Iggkro`e „ ^ZI9

Las ^ZI vk`jk` jorkntack`tk sknuroty tifk`s,

tifk`s, y pijrãacis ni`sojkrarlas ONI
rkeulajas. Nucplk` la lkeoslanoþ` jk lis paãsks ji`jk sk va` a vk`jkr y
igrknk` kstadolojaj a las o`vkrsoi`ks, ni` u`a vilatolojaj cunmi cás daba.
Kstk topi jk priykntis tok`k sus pripoas vk`ta`as jk jkso`vkrsoþ` i ckrnajis
sknu`jarois, pkri `i nitoza k` kllis. Ks jknor, `i kxostk la pisodolojaj rkal jk
o`tkrnacdoarlis k` lis kxnma`eks  era`jks.
kxnma`eks era`jks.
Kstis ckrnajis sknu`jarois si` alei asã nici u` luear ji`jk pukji
o`tkrnacdoar co tifk`
tifk`,, quk rkprksk`ta u` trinoti jk u` ninmk jk [dkr, pir 1
c4  jk u`a vovok`ja k` Losdia i u`a naida k` la Tkpòdlona Jico`ona`a…
Miy tijavãa ks dasta`tk jogãnol jk ocaeo`ar.
 Lis sknuroty tifk`s rkprksk`ta`,
tifk`s rkprksk`ta`, jk girca joeotal, kl jkrknmi rkal sidrk u`
priyknti i u`a kcprksa. Ibi, tacdoï` pukjk` anarrkar idloeanoi`ks. Nici ks
jo`kri prieracadlk (rknukrja lis pu`tis tratajis k` lis prockris napãtulis

Xáeo`a 1;7

sidrk scart ni`trants),

ni`trants), pijkcis joskñarli ni` lis lãcotks quk carquk `ukstra
ocaeo`anoþ`, au`quk sokcprk ni` kl dk`kplánoti jkl o`struck`ti rkeulajir.
¹Quï vk`tabas tok`k kstk topi jk o`vkrsoþ` ni` rkspknti a u`a o`vkrsoþ`
trajonoi`al9

Loquojkz. ^o sicis u`a pkqukña kcprksa, pijkcis dusnar la loquojkz

Loquojkz.
o`ckjoata quk `is apirta naja o`vkrsir jk girca jorknta, so`
o`tkrckjoarois. O`nlusi pijkcis kstadlknkr quk, so la kcprksa soeuk u`
rucdi jktkrco`aji, ksis o`vkrsirks tk`ea` quk vk`jkr
idloeatiroack`tk sus tifk`s
tifk`s   a la kcprksa, lodkrá`jisk ksta jk
partonopanoi`ks jk sinois napotalostas.
Ckrnajis. Xkrcotk nitozar k` varois ckrnajis a la vkz dabi las
Ckrnajis.
coscas `ircas. Ckbira` k`irckck`tk la kgonok`noa jk lis ckrnajis
antualks.
o`tkrckjoarois.
Kloco`anoþ` jk o`tkrckjoarois.
Grannoi`acok`ti. ^k pukjk grannoi`ar naso nualquokr antovi y sus
Grannoi`acok`ti.
jkrknmis.
Jkso`vkrsoþ`. ^keò` su ni`goeuranoþ`, pukjk` igrknkr al o`vkrsir u`a
Jkso`vkrsoþ`.
jkso`vkrsoþ` k` tokcpi rkal jksjk nualquokr jospisotovi, k` nualquokr
partk jkl cu`ji, usa`ji o`tkr`kt y ni` tijas las eara`tãas.
Zra`spark`noa. Zijis lis civocok`tis si` pòdlonis y trazadlks so
Zra`spark`noa.
para klli sk soeuk` lis ckna`oscis jk lis jogkrk`tks dlinfnmao`s
pòdlonis.
darati. Gãbatk li quk supi`k para u`a pkqukña kcprksa quk
Tápoji y darati.
pukja ipkrar k` u`a platagirca jk ca`kra o`ckjoata y jksjk nasa.

Xir jkgo`onoþ`, las ^ZI sk jogkrk`noa` jk las ONI k` quk si` o`struck`tis
go`a`nokris igonoalck`tk rkni`inojis. Ni` klli, k`tra` k` u`a rkeulanoþ`
jogkrk`tk y kxprksa, alei quk, skeò` mkcis nick`taji, `i acpara a lis utoloty
tifk`s..
tifk`s
Kl gk`þck`i jk la tifk`ozanoþ` jk la kni`icãa va k` auck`ti. Ksti,
sucaji a las ^ZI nici u`a girca cajura y rkeulaja jk ONI, o`jona quk kl
 ckrnaji soeuk nrknok`ji, gu`jack`ta`ji kstk nrknocok`ti k` priykntis naja
vkz cás sþlojis y ni` kcprksas cás ni`silojajas jktrás.

Xáeo`a 1;5

¹ O`otoal Kxnma`ek Iggkro`e „ OKI9

Amira ya sadks quï si` las ONI y las ^ZI, pkri ¹quï si` las OKI9 Xir
jkgo`onoþ`, si` O`otoal
si`  O`otoal Kxnma`ek Iggkro`e
Igg kro`e i,
 i, li quk ks li cosci, igkrta o`onoal

jk kxnma`ek
u` ci`kjas  quk
k` kxnma`eks
kxnma`ek qukkxnma`eks. . Xara k`tk`jkr`is,
las la`za jorkntack`tk las OKI si` ONI tutklajas pir
a sus nlok`tks.
kxnma`ek   jk Do`a`nk®  jknojk apridar kl
K` kstk nasi, pir kbkcpli, kl kxnma`ek
la`zacok`ti jk u`a OKI. ¹Quï li jogkrk`noa9

^ili lis nlok`tks jk Do`a`nk®  pijrá` nicprar ksk tifk`.  Xir li

ta`ti, jk la `inmk a la caña`a, kl priyknti llkea a u` pòdloni idbktovi
jk colli`ks jk usuarois ni` la eara`tãa jkl pripoi kxnma`ek
kxnma`ek,, k` kl nual
ni`gãa`.

Do`a`nk® nici o`tkrckjoaroi. ^ã,
o`tkrckjoaroi. ^ã, eranoas a dlinfnmao`
dlinfnmao` pijrãa`
 pijrãa` jkbar
jk kxostor lis o`tkrckjoarois y la tkn`ilieãa jkvilvkrá kl pijkr al
pukdli… Duk`i, k` ksk nasi, ni`goacis k` quk Do`a`nk ® maya mknmi
u` duk` tradabi jk valiranoþ` jkl priyknti y quk askeurk kl rkparti jk
lis gi`jis so sk prijunk nualquokr pridlkca.
o`vkrsir. Nici k` las ^ZI, ks votal ni`inkr la
Ojk`togonanoþ` jkl o`vkrsir.
ojk`tojaj jkl o`vkrsir pir nukstoi`ks lkealks. [` kxnma`ek
kxnma`ek tok`k
 tok`k a sus
usuarois ojk`togonajis nua`ji mank` kl rkeostri.
Loquojkz. Ksta ks la partk cás ocpirta`tk para u` priyknti. Aquã, la
Loquojkz.
loquojkz jospi`odlk para nicprar kl tifk`
tifk` ks
 ks adu`ja`tk k o`ckjoata.

Ni` la llkeaja jk las OKI, vilvkcis u` pini al pasaji, al sk`tocok`ti jk

k`trar k` u` priyknti nuya vk`ta jura co`utis, la irjk` jk nicpra `i k`tra,
sk nokrra la vk`ta jk rkpk`tk y, nua`ji salk lostaji, kl tifk`
tifk` valk
 valk trks vknks
cás. Ziji ksti k` co`utis. [`a linura.
l inura.
Xara u` priyknti, ks jogãnol k`trar k` kstk topi jk igkrta, puks lis
kxnma`eks suklk`
kxnma`eks  suklk` skr cuy nuojajisis ni` quï topi jk priykntis jkba` lostar.
Li quk sã ks nokrti ks quk sokcprk ea`a la da`na2 k` kstk nasi, Do`a`nk®.
Nici kbkcpli, tk`kcis la OKI jk Taojk` k` u`i jk lis kxnma`eks
kxnma`eks   cás
gacisis, nici ks kl nasi jk Dottrkx. Dottrkx kstujoþ y voeolþ lis anukrjis jk
Taojk` ni` sus sinois y k`ni`trþ u`a vkrsoþ` jogkrk`tk a la quk kl priyknti lk
 madãa ni`taji. Jkspuïs jk o`vkstoear, jknojoþ na`nklar kl la`zacok`ti jk la
OKI. Ni` kl jo`kri y prkstoeoi jk Taojk`, nuyi tifk`
tifk` ks
 ks TAOJ, k` nualquokr

Xáeo`a 1;=

itri knisostkca madrãa ajquoroji colli`ks jk kuris y skeurack`tk pinis

madrãa` pijoji llkear a ni`inkr kstk topi jk anukrjis.
Ks itra girca jk go`a`noanoþ` ji`jk u` o`tkrckjoaroi tk «askeura¶ (au`
asã, `i ck goarãa jkl tiji) u`a valiranoþ` jkl priyknti.

¡Alïbatk jkl graujk! Nþci jktkntarli

Jkdkcis jogkrk`noar k`trk snac
snac,, i graujk, y quk kl priyknti `i ska rk`tadlk
pir itris citovis, nici u`a cala ekstoþ` i u` cick`ti jogãnol k` kl ckrnaji
para ksk `keinoi. K`trk las cás jk ;888 nroptici`kjas quk may lostajas k` kl
ckrnaji, aleu`as tok`k` u` nistk nkrna`i a nkri pirquk lis priykntis `i ma`
jkspkeaji ‚ta`ti pir gantirks o`tkr`is nici kxtkr`is‚, jkvalua`ji kl
napotal masta u` valir `uli. Xir jkseranoa, tacdoï` may u`a era` na`tojaj jk
priykntis graujulk`tis quk ma` antuaji jklodkrajack`tk ni` cala gk para
ridar jo`kri a lis o`vkrsirks y, ni` klli, ma` ca`nmaji la rkputanoþ` jkl
skntir.

GOE[TA ?-12 Guk`tk2 mttps2//www.grkkpof.ks/mick

Amira ya sadks nþci kvaluar u` priyknti. Au`quk parkzna ck`tora, k`

cunmis jk kllis, ni` pini tokcpi quk lks jkjoquks, kcpkzarás a k`ni`trar
o`ni`eruk`noas ta`ti a `ovkl tïn`oni nici jk prijunti i go`a`nokri.

J_IT „ Ji _iur Iw` Tkskarnm

 Kstk pipular anrþ`oci k` o`elïs kstá cuy kxtk`joji k` la nultura nropti y su
golisigãa, quk mkcis oji o`trijunok`ji a li larei jkl lodri, soe`ogona «maz tu

Xáeo`a 1;?

pripoa o`vkstoeanoþ`¶. @o`eu`i sicis kxpkrtis k` tiji y jogãnolck`tk

pijrkcis skrli k` kstk `ukvi skntir. Li lþeoni skrãa ni`tar ni` u` duk`
kquopi quk kstujoask naja partk jkl priyknti nici ipirtu`ojaj jk o`vkrsoþ` y
`is igrknoksk u`a eara`tãa. Nici ksti `i suklk sunkjkr, i pukjk kstar

ca`opulaji, jkdkcis
nimkrk`noa, sk`toji kvaluar
nicò`, so li
rkalojaj quk `is nuk`ta
jk ipirtu`ojaj y itrisksk priyknti
cunmis tok`k
gantirks.
Nici rksuck` jk lis pu`tis quk ni`vok`k o`vkstoear a la mira jk
k`grk`tar`is a u` priyknti, las pautas sidrk kl a`álosos gu`jack`tal jkl
napãtuli a`tkroir tk skrvorá` nici prockr ankrnacok`ti2

pripois. Tkvosa tijis lis catkroalks y tkxtis jk la wkd, y

Catkroalks pripois.
a`aloza la nimkrk`noa jk lis coscis, la prigksoi`alojaj quk
jksprk`jk` y su prksk`tanoþ`.
tïn`onis. Kvalòa kl wmotkpapkr
Jinuck`tis tïn`onis. wmotkpapkr   para nicpridar so ks
sþloji, o``ivajir y jogkrk`tk, ajkcás jk vkrogonar quk li quk jkgok`jk
kstá dok` gu`jack`taji. Aleu`is apirta` u` yklliwpapkr
u` yklliwpapkr,, ni` la partk
tïn`ona jkl priyknti.
gi`jis. Kl priyknti jkdk kspknogonar jk girca nlara,
[si jk lis gi`jis.
ni`nosa y nrkãdlk quï va a mankr ni` kl jo`kri rknaujaji.
Zifk`icons.  Ziji li rkgkrk`tk a la ci`kja kcotoja, su utolojaj y
jostrodunoþ`.
Nri`ieraca.. Quï nalk`jaroi pla`tka para kl guturi y quï motis sk
Nri`ieraca
goba` para kl usi jk lis gi`jis y la kbknunoþ` jkl priyknti.
Kquopi.. Kstk pu`ti ks gu`jack`tal. O`vkstoea sus nrkjk`noalks cás
Kquopi
allá jk su wkd, ajkcás jk a`alozar su iroek` y la kxpkrok`noa prkvoa k`
la catkroa. Al go` y al nadi, so jknojks partonopar, skrá` lis quk
ekstoi`k` tus gi`jis.

^o nualquokra jk lis pu`tis a`tkroirks `i tk qukja nlari, pukjk quk kl

priyknti `i sk k`nuk`trk li sugonok`tkck`tk cajuri nici para rknodor gi`jis
kxtkr`is para su jksarrilli… I, aò` pkir, quk ska u` graujk k`nudokrti.
Naja u`i ks lodrk jk jknojor jþ`jk o`vokrtk su jo`kri y masta jþ`jk
 arroksea. Li quk
k` dlinfnmao`   ykstá
dlinfnmao`  nlari ksaquk,
kl annksi eranoas a kstk
o`gircanoþ` quk topi jk go`a`noanoþ`
igrknk dasaja
kl k`tir`i joeotal,

Xáeo`a 178

jospi`jrás jk cás o`gircanoþ` quk `u`na ankrna jk u` priyknti, o`gircanoþ`

quk jkdk skr roeurisa, tra`spark`tk y adokrta a tijis.
Kl cick`tuc
cick`tuc   k` kl quk atkrroza kl priyknti tacdoï` ks u` aspknti quk
ni`vok`k tk`kr k` nuk`ta, ya quk, nici k` nualquokr `keinoi, ca`ja kl

ckrnaji. Kl quk o`tk`tþ

prijunti drolla`tk, vk`jkr
o``ivajir kl ninmk
y quk klïntronicunmis
silunoi`ada mank sktk`ta añis tk`ãa
pridlkcas, pkri u`
`i
kra su cick`ti.
Xir òltoci, tk a`ocacis a quk dusquks y ni`trastks o`gircanoþ` k` lis
giris jk dlinfnmao`
dlinfnmao` sidrk
 sidrk kstk topi jk priykntis. Kxostk` nicu`ojajks k`tkr
k`tkras
as
quk a`aloza` y pi`k` «da`jkras ribas¶ k` lis pu`tis nrãtonis i nukstoi`adlks
jk naja o`onoatova, li quk tk ayujará a kxtrakr tus pripoas ni`nlusoi`ks. Itra
ipnoþ` socolar si` lis nmats jk ck`sabkrãa nici Zklkerac, ji`jk kxostk`
o`ni`tadlks nicu`ojajks quk madla` jk kstis tkcas. O`nlusi pukjk quk tk
k`nuk`trks ni` u`a nicu`ojaj dlinfnmao`
dlinfnmao`   k` tu noujaj, ni` la quk pukjas
qukjar y jkdator sidrk jovkrsis tkcas. Kl cu`ji jk la o`gircanoþ` sk malla
cás adokrti quk `u`na, pkri may quk skparar kl era`i jk la paba. Aprivïnmali.

Kbkcplis jk ONI/^ZI duk`as y calas

^o vilvkcis pir u` skeu`ji a 4815, may cunmãsocis nasis jk ïxoti jk ONI
quk, jura`tk aquklla ïpina, lkva`tari` o`ek`tks sucas jk jo`kri. Au`quk
aleu`i jk ksis priykntis cultocolli`arois `i maya nucploji ni` su idbktovi
i kl valir jk su tifk` sk maya jksplicaji cás jk u` ?; % ni` rkspknti al
tifk` sk

prknoi o`onoal, tacdoï` may aleu`is ïxotis `anojis k` las ONI jk aqukl
k`ti`nks.

Ktmkrkuc. @anoþ jk u`a ONI ni` la o`tk`noþ` jk ni`vkrtorsk k` la

Ktmkrkuc.
cayir platagirca jkl cu`ji ji`jk nrkar aplonanoi`ks
jksnk`tralozajas.
jksnk`tralozajas. Miy ks kl skeu`ji cayir priyknti pir napotalozanoþ`
jk ckrnaji. Kl priyknti igrknoþ u` TIO ( Tktur` Ivkr O`vkstck`t   i
rktir`i jk la o`vkrsoþ`) a lis prockris o`vkrsirks jk u` ::4 =7?  %.
^ana la nalnulajira y `i pok`sks jkcasoaji k` la ipirtu`ojaj pkrjoja
k` aqukl vkra`i jk 481:, ya quk 1 kuri o`vkrtoji k` Ktmkrkuc pir
aqukl k`ti`nks kquovaljrãa miy a ::4 =7? kuris.
 @]Z. [`i jk lis priykntis cás li`ekvis, prksk`taji a go`alks jk
@]Z.
481> k` kl gacisi giri llacaji Dotnio`Zalf. Miy k` jãa ks u`a

Xáeo`a 171

platagirca titalck`tk ipkratova ji`jk pijkcis k`ni`trar jovkrsas

mkrracok`tas para nrkar aplonanoi`ks. ¹Zk ocaeo`as madkr o`vkrtoji 188
kuris, ni` u` TIO antual jkl 11 ;:5 ;1? %9
OIZA. Xriyknti dasaji k` ta`elk
OIZA. ta`elk (`i
 (`i dlinfnmao`
dlinfnmao`)) quk sk go`a`noþ jk
la cosca ca`kra y sk k`gina k` nrkar aplonanoi`ks para kl OiZ y la
ni`kxoþ` auticátona k`trk cáquo`as. Antualck`tk prksk`ta u` TIO jkl
;44 ?88 %.

May cunmis cás kbkcplis ni` ck`is TIO quk soeuk` ni`stotuyk`ji
priykntis kstadlks y ni` era` guturi. Xir kbkcpli, Araei`, kl priyknti jk
u`is kcprk`jkjirks kspañilks, sk dasa k` u` cijkli jk eidkr`a`za
ckjoa`tk irea`ozanoi`ks jksnk`tralozajas, ni`soeuoþ rknaujar 4; colli`ks jk
jþlarks k` ck`is jk quo`nk co`utis… _ pirquk sk alna`zþ su marj-nap
marj-nap,, quk
so `i, skrãa cás. Zacdoï` tk`kcis priykntis nici Zkzis, quk k` buloi jk
4815 rknaujþ u`is 4>4 colli`ks jk jþlarks ni` kstk cosci sostkca.
Xir su partk, kl cu`ji jk las ^ZI sk k`nuk`tra k` ni`to`ui jksarrilli.
Xijkcis a`tonopar quk `i jkvilvkrá` kstk topi jk rk`jocok`tis kni`þconis,
ya quk, nici sadks, si` priykntis cás sþlojis, cajuris y praecátonis,
au`quk pukjk` ek`krar duk`is rktir`is al dasarsk k` antovis ta`eodlks quk ya
ni`inkcis, nici o`cidoloaroa, alquolkr jk ninmks i kcprksas.
¹Xriykntis quk anadari` cal9 Li mkcis nick`taji k` aleu`is pu`tis, y
ks quk cás jkl ?8 % jk lis priykntis jk aquklla ïpina a`toeua u «isnura¶ jk
la tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao`   ‚au`quk madlacis jk mank u`is añis‚ sk ma`
jkvaluaji masta prknois nkrna`is a nkri. K` aleu`is nasis kra` jorkntack`tk
kstagas i cijklis poracojalks, nici Dotni``knt, XlkxNio`, Xo`nio` i
I`kNio`. K` itris nasis, ma soji pir cala ekstoþ`, pridlkcas k`trk lis
cokcdris jkl kquopi i pir tratarsk jk priykntis cal ni`goeurajis y
kbknutajis… Xijrãa mankrsk u`a skrok jk @ktglox jk dasta`tks napãtulis sidrk
kstk topi jk priykntis, ¡y skrãa u` ïxoti!
Xara dok` i para cal, parknk quk la durduba jk las ONI po`nmþ, jkba`ji
tras jk sã o`go`ojaj jk jkajnio`s
jkajnio`s   (ci`kjas cukrtas) k` kl ckrnaji y u`a
o`tkrco`adlk losta jk o`vkrsirks agkntajis pir tiji kl cu`ji. Au`quk
pridadlkck`tk `i sk rkpota` lis rk`jocok`tis astri`þconis idskrvajis k` kl
pasaji, las ONI, ^ZI y jkcás gircatis jk go`a`noanoþ` cajura` oeual quk la
tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao`   y la nropitkni`icãa y, ni` klli, soeuk` jkspu`ta`ji
 era`jks ipirtu`ojajks, nici dritks vkrjks k` procavkra.

Xáeo`a 174

Nþci o`vkrtor y nicprar tifk`s (pasi a pasi)

Zras asocolar tijis lis pu`tis nudokrtis a li larei jkl napãtuli, quozás mayas
jknojoji kstujoar kl ckrnaji y partonopar k` aleò` priyknti. Zok`ks o`vkrtoji
alei jk jo`kri k` Dotnio` pirquk tk parknk kl valir cás skeuri, pkri quokrks
apistar pir u` priyknti o`tkrksa`tk y partonopar k` su ONI, ^ZI i OKI, pkri
tk prkeu`tas2 «¹nþci li maei9¶.

1.² K` kl napãtuli a`tkroir mkcis vosti nþci nicprar naso

nualquokr nroptici`kja jk u` priyknti lostaji k` lis era`jks
pirtalks jk kstk nropticu`ji. Xkri ¹ks jogkrk`tk a partonopar k`
u`a ONI9 La rkspuksta ks sã. Jkdkcis sadkr nþci y jþ`jk sk
vk`jk, ya quk, a`tks jk k`ni`trarla k` u` kxnma`ek
kxnma`ek,, li `ircal
ks quk la vk`ja kl pripoi priyknti ckjoa`tk su ONI.
4.² ^o kstás o`tkrksaji, may cunmas ipnoi`ks jk pirtalks wkd
ji`jk `is avosa` jk las prþxocas ONI, su gask jk la`zacok`ti,
kcosoþ` jk nroptici`kjas… May u` priyknti kspañil quk sk
jkjona a igrknkr kstk topi jk o`gircanoþ` y quk, ajkcás, kstá
o`tk`ta`ji la`zar su pripoa ONI. ^k trata jk NryptiDorjs
(www.nryptidorjs.nic
www.nryptidorjs.nic). ). Zk a`ocacis a skeuor sus pijnasts
sus  pijnasts y
 y
kl nmat k` Zklkerac, ji`jk igrknk` o`gircanoþ` jk prockra
ca`i sidrk `ukvis priykntis.
Zacdoï` tok`ks itras wkds pipularks nici ONIJrips
(www.onijrips.nic
www.onijrips.nic)) i ONIDk`nm (www.onidk`nm.nic/ 
(www.onidk`nm.nic/ ), ),
au`quk sus jãas jk ksplk`jir sk ksgucari` nua`ji kstallþ la
durduba.

>.² Kl soeuok`tk pasi ks klkeor u` priyknti quk `is eustk y

anujor a su wkd, ji`jk vkcis la girca jk vk`ta, prknois y la
gknma k` quk sk rkalozará la vk`ta al pòdloni. Naso tijis
gu`noi`a` oeual. Aleu`is tk pkrcotk` rkeostrartk a`tks y pasar kl
F_N (ojk`togonanoþ`) para, nua`ji llkeuk kl cick`ti, kstar
prkparaji para nicprar.
 Xáeo`a 17>

:.² Xara kbknutar la o`vkrsoþ`, may cunmas ipnoi`ks, pkri li

ojkal ks jospi`kr jk li quk qukracis o`vkrtor k` dotnio`ks i k`
ktmkrs, puks rksulta cás kgkntovi, skeuri y darati quk ckjoa`tk
pasarklas jk paei trajonoi`alks. Kl priyknti `is pijrá
pripirnoi`ar u`a nuk`ta jk nlok`tk, ni` `ukstra wallkt   k`
DZN/KZM k` la quk tra`sgkror `ukstras nroptici`kjas. Itra
ipnoþ` ks quk, jorkntack`tk, `is pkrcota k`voar la o`vkrsoþ`
jksjk `ukstra wallkt  a
 a la ONI.

Zk` k` nuk`ta las soeuok`tks rknick`janoi`ks2

rknick`janoi`ks2

Wkrogona quk la jorknnoþ` jk la ONI ji`jk `is o`jona` quk k`vokcis kl

jo`kri kstï «locpoa¶. _a sadks quk, k` nualquokr kxplirajir, nici
Ktmkrsna`, pukjks o`trijunor la jorknnoþ` quk tk ma` ganolotaji para vkr
quï civocok`tis ma mknmi a`tks y quï gi`jis rknodk.
Nuojaji ni` kl  pmosmo`e
 pmosmo`e.. May priykntis porata quk nipoa` la wkd jk
u`a ONI y paea` a Eiielk para quk, k` kl dusnajir, tk salea a`tks quk
la páeo`a igonoal jk ksk priyknti.

^o igrkzna`.
tk tk ja` la ipnoþ` jk tk`kr allã tu jo`kri, o`vkstoea las jorknnoi`ks quk

^o o`vokrtks jksjk tu pripoa wallkt , avkroeua so tok`ks pisodolojaj jk

quk tk k`vãk` ksk tifk`
tifk` y
 y nustijoarli tò. Xir kbkcpli, so ks u` `ukvi
tifk` KTN-48,
tifk` KTN-48, nicprukda so tu wallkt  sipirta
 sipirta Ktmkrkuc y sus tifk`s
tifk`s..
Avkroeua so kxostk u` ocpirtk cã`oci para o`vkrtor.

Eranoas al wmotkpapkr
wmotkpapkr,, tijas kstas pautas jkdk` qukjar cuy nlaras.
_a tk`kcis `ukstris tifk`s
tifk`s,, ¹y amira9
Li jkbacis al eusti jkl ni`sucojir. ^o quokrks nickrnoar ni` kllis,
 pukjks kstar atk`ti a lis na`alks jk o`gircanoþ` jkl priyknti y vkr nuá`ji sk
lostará k` u` kxnma`ek
kxnma`ek.. Quozá ska u` duk` cick`ti para nicprar cás tifk`s
so ma` dabaji jk prknoi, i vk`jkr so ma` sudoji. [`a kstratkeoa quk suklk

Xáeo`a 17:

gu`noi`ar ks kspkrar a quk kl prknoi jk la ONI dabk, nicprar cás k`

kxnma`eks pkqukñis
kxnma`eks  pkqukñis y, so kl priyknti ava`za y llkea a tk`kr nokrti rkspalji,
vk`jkr ksis tifk`s  k` u` ckrnaji cás era`jk. Au`quk ksi jkpk`jk jk naja
tifk`s k`
nasi, jk naja o`vkrsir y jk naja kstratkeoa.

Xarknk ONI
i a dusnar sk`nolli, ¹vkrjaj9
y nk`trartk k` ^o tk topi
kstk vas ajkjkjonar al trajo`e
priykntis trajo`e ni`
 ni` nroptici`kjas
jk o`vkrsoþ`, nicpra u`a
era` pa`talla jk irjk`ajir quk `i tk jkstrink lis ibis, prkpáratk para jkjonar
lareas miras jk o`vkstoeanoþ` y árcatk jk valir. Zok`ks a`tk to u`a apasoi`a`tk
avk`tura.
 Xáeo`a 17;

Napãtuli 18
Las ci`kjas, a duk` rknauji

K@ K^ZK NAXÃZ[LI2

Euarjar kl jo`kri2 nustijoa jk nroptici`kjas

La sklknnoþ` jk u`a nartkra
^keurojaj y jo`kri k` kl k`tir`i joeotal

_a ska pirquk tk ma` k`voaji aleu`a nropti, pirquk mas nicpraji

dotnio`ks nici o`vkrsoþ` a larei plazi i pirquk tk mas avk`turaji a co`ar tus
pripoas nroptici`kjas, jknojor nþci vas a alcank`ar tu jo`kri ks
gu`jack`tal. K` kl cu`ji trajonoi`al, tok`ks u` par jk ipnoi`ks k` gu`noþ`
jk la `aturalkza jkl jo`kri2 pukjks ni`skrvar kl kgkntovi k` nasa, cktoji k`
u`a munma, ataji k` u` gabi jk dollktks inulti k` u`a naba jk zapatis i, so
tok`ks tripknok`tis colli`ks jk kuris, pukjks pi`krtk nrkatovi y ksni`jkrli k`
u` jidlk gi`ji jk la parkj i kcdutoji k` lis nibo`ks jkl sigá, nual
`arnitragona`tk jk u`a pklãnula jk Millywiij. Xir itri laji, tacdoï` pukjks
anujor a u`a`itaji
ska jo`kri da`ni ynici
euarjarli k` u`a
kl salji naba jkjk
jospi`odlk skeurojaj
tu nuk`tai da`naroa.
li cás madotual2 quk
K` kl cu`ji jk las nroptici`kjas, au` sok`ji jo`kri so` u`a
rkprksk`tanoþ` gãsona, may varoas gircas jk nustijoar tus amirris2 k` nasas jk
nacdoi, ckjoa`tk prieracas y aplonanoi`ks i a salvi k` silunoi`ks igglo`k
igglo`k.. Kl
ada`oni jk gircas jk ni`skrvar tu jo`kri ks naso ta` acploi nici kl jk
ek`krarli. Wkacis las pro`nopalks gircas jk nustijoa jk nroptici`kjas y,
sidrk tiji, las cás skeuras y rknick`jadlks para quk ca`tk`eas tu jo`kri a
duk` rknauji.
 Xro`nopois dásonis jk nustijoa2 ¡`i pokrjas tu
jo`kri!
Xáeo`a 177

[` pu`ti gu`jack`tal k` kl alcank`acok`ti, k`vãi y rknkpnoþ` jk

nroptici`kjas ks kl luear k` kl quk kstas sk k`nuk`tra` alibajas. Jkl cosci
ciji quk u` da`ni utoloza nuk`tas nirrok`tks, la girca jk ojk`togonar jþ`jk sk
k`nuk`tra` lis dotnio`ks jk u` usuaroi ks ckjoa`tk jorknnoi`ks jk u`a wallkt .

Oeual quk u`aò`oni,

ojk`togonajir nuk`tay da`naroa,
sorvk` para lasquk
jorknnoi`ks sk utoloza`
tò sk las jks pòdlonack`tk
a aleuok` nici
para quk tk k`vãk
kl jo`kri. K` kstk nasi, ni` tu nlavk provaja, pukjks annkjkr al jo`kri
euarjaji k` la jorknnoþ` i jorknnoi`ks jk la wallkt , y tk`kr plk`i ni`tril jk
tus gi`jis.
K` lis prockris napãtulis jkl lodri ya mkcis apu`taji la kxostk`noa jk jis
topis jk nlavks josto`tas, nuya rklanoþ` ks gu`jack`tal para k`tk`jkr la
ipkratova jk las nroptici`kjas. Tknirjarás quk la nlavk pòdlona ks nici la
nuk`ta da`naroa, y pukjks nicpartorla para quk tk k`vãk` nroptici`kjas amã.
Xir su partk, la nlavk provaja kquovalk a la ni`traskña para annkjk
annkjkrr al salji jk
las jorknnoi`ks quk tk`eas k` la wallkt , pujok`ji tk`kr varoas jorknnoi`ks jk
u`a cosca ci`kja k` tu nartkra, nici so tuvokras josto`tas nuk`tas k` tu
da`ni. Oeual quk may pkrsi`as quk tok`k` k` kl da`ni u`a nuk`ta para amirri
y, pir kbkcpli, itra para jiconoloar eastis, tacdoï` tò pukjks ek`krar u`a
jorknnoþ` k` tu wallkt  ni`
  ni` pini salji jk dotnio`ks para tra`sannoi`ks y itra
quk ca`tok`ks o`tanta ni` tust us amirris.

@u`na jkdks nicpartor tu nlavk provaja. ^o` kxnkpnoþ`. Xkrjkr la nlavk

provaja k` k`tir`i i`lo`k
i`lo`k   soe`ogona, naso skeuri, la pïrjoja jk tu jo`kri.
Ni`skrva la nlavk provaja nici tu ckbir tksiri y, so galla tu sostkca jk
nustijoa jk nroptici`kjas ‚ya ska pirquk tk ridk` kl cþvol i cukra kl josni
juri jk tu irjk`ajir‚,
irjk`ajir‚, ni` ksta nlavk pijrás rknupkrar kl annksi a tu jo`kri.

La skcolla
skcolla   i skkj
skkj ks
 ks itri ni`nkpti ocpirta`tk quk ni`vok`k nicprk`jkr.
Jaji quk ta`ti las nlavks pòdlonas nici provajas si` nicplkbas y lareas
 nicdo`anoi`ks
 ‚, alga`ucïronasNici
alga`ucïronas
ks jogãnol ckcirozarlas. ‚aleisilunoþ`
quk, pirma`
nokrti, lks apirta
aparknoji lascás skeurojaj
skcollas, u`a
nicdo`anoþ` irjk`aja jk 14 i cás paladras quk sorvk` nici nlavk para

Xáeo`a 175

annkjkr a la wallkt . Nici ni` la nlavk provaja, la rknick`janoþ` para

euarjarla ks, ajkcás jk `i rkvklarla `u`na a `ajok, `i alcank`arla
joeotalck`tk k` `o`eò` jospisotovi. A`þtala k` u` papkl y euárjali dok` i
carna k` u` lodri ksa nicdo`anoþ` ò`ona jk paladras quk nicpi`k` la
skcolla.

¹Nartkra nustijoaja i `i nustijoaja9

A`tks jk k`trar k` lis topis jk wallkts, nilj y
nilj y mit wallkts ‚nartkras
wallkts ‚nartkras k` grãi y
k` nalok`tk rkspkntovack`tk‚, ma llkeaji kl cick`ti jk nlasogonarlas k` jis
topis2 nustijoajas i `i nustijoajas.

Nartkra nustijoaja
[`a nartkra nustijoaja ks u`a dollktkra k` la quk u` tkrnkri alcank`a las
nlavks provajas y nkjk al usuaroi kl annksi a la dollktkra. Kl nlok`tk `i tok`k
ni`tril tital sidrk sus nroptici`kjas, ya quk la k`tojaj quk nustijoa lis
gi`jis tok`k la nlavk pòdlona y la provaja.
¹Xir quï ks u`a ipnoþ` quk ni`vok`k ni`tkcplar9 ¹Quï vk`tabas
prksk`ta9 Xir u` laji, tok`ks jospisonoþ` o`ckjoata jk las nroptici`kjas
sokcprk quk maya ni`kxoþ` a o`tkr`kt. Ajkcás, `i may pisodolojaj jk
kxtravoar tu nlavk provaja y pkrjkr kl annksi al jo`kri, ya quk sili sk tok`k la
nlavk i jorknnoþ` pòdlona y u`a ni`traskña para annkjkr.
Xir ni`tra, tok`k aleu`as jksvk`tabas. La pro`nopal ks quk, nici su
`icdrk o`jona, kl jo`kri kstá nustijoaji pir la k`tojaj quk apirta kl skrvonoi.
Ksti soe`ogona quk, so la k`tojaj nokrra, ks o`tkrvk`oja i poratkaja, sk pukjk`
kvapirar lis gi`jis quk lis usuarois tk`ea` jkpisotajis k` jonma k`tojaj.
Li cás socolar a la nartkra nustijoaja ks u`a nuk`ta da`naroa nuyis
gi`jis sk k`nuk`tra` jkpisotajis k` u` da`ni, li quk soe`ogona quk `i sk
ni`trila nicplktack`tk kl jo`kri jkpisotaji k` ïl. ^ã, kl jo`kri quk tok`ks k`
kl da`ni soeuk sok`ji tuyi, pkri sk k`nuk`tra k` ca`is jk u`a kcprksa
o`tkrckjoaroa. Xir kbkcpli, k` kl nasi jkl nirraloti k` Arek`to`a jkl añi 4881,
lis nlok`tks tk`ãa` jo`kri k` lis josto`tis da`nis jkl paãs, pkri kl Eidokr`i
 locotþ nuá`ti pijãa` utolozar i sanar jk li quk tk`ãa` jkpisotaji. Ksti ma
sunkjoji k` itris paãsks y k`tojajks go`a`nokras, y pukjk rkpktorsk k`
nualquokr kni`icãa so u`a o`stotunoþ` nk`tral li silonota.

Xáeo`a 17=

kxnma`eks,, nici Do`a`nk®, Dotmucd i Nio`dask,

Nualquokra jk lis kxnma`eks
igrknk` sili kstk topi jk nartkras nustijoajas a las quk annkjks jksjk su
platagirca. Zacdoï` may itris priykntis quk igrknk` nartkras nustijoajas
ni` o`jkpk`jk`noa jk lis kxnma`eks
kxnma`eks,, nici DZN.nic, Dlinfmao`.o`gi i
Grkkwallkt.

Nartkra `i nustijoaja
Kstas nartkras rkprksk`ta` nualquokr itri sostkca jk alcank`acok`ti jk
nroptici`kjas jkl quk sk jospi`ea la jorknnoþ` pòdlona y la provaja i, k` su
jkgknti, la skcolla. _a ska pir u` prieraca quk sk jksnarea, u`a aplonanoþ` i
u` jospisotovi [^D, kstas wallkts
wallkts tk
 tk pkrcotk` tk`kr annksi y ni`tril tital jk
tus gi`jis, pir li quk si` cás skeuras.
K`ti`nks, ¹ckbir nartkra nustijoaja i `i nustijoaja9 La nustijoaja ks
cás sk`nolla jk utolozar, ya quk kstá ek`kraja pir u`a kcprksa nuyi `keinoi
ks ganolotar kl annksi jk las nroptici`kjas a nualquokr topi jk pòdloni y `i
rkquokrk ni`inocok`tis prkvois pir partk jkl usuaroi, pkri ks ck`is skeura.
Xir su partk, la nartkra `i nustijoaja rkquokrk alei cás jk kxpkrok`noa k` la
ekstoþ` jk kstk topi jk ipkratova, pkri ks cás skeura y ja ni`tril tital sidrk
lis gi`jis. ^o` kcdarei, a`tks jk jknojortk k`trk u`a u itra, soeacis
ni`inok`ji cás sidrk la nustijoa jk nroptici`kjas.

¹ Mit wallkts i nilj wallkts9 Kl ktkr`i jkdatk

Cok`tras quk jksjk kl pu`ti jk vosta jk la nustijoa jk nroptici`kjas kl
asu`ti rksojk k` quoï` tok`k plk`i ni`tril jkl annksi a lis gi`jis, aquã la
nlasogonanoþ` rksulta cunmi cás sk`nolla jk nicprk`jkr. Dásonack`tk, vok`k
jktkrco`aja pir so las nlavks sk k`nuk`tra` kxpukstas i `i a o`tkr`kt. Las
nartkras nalok`tks i mit wallkts 
wallkts  si` las quk kstá` kxpukstas a o`tkr`kt
(pijrãacis llacarlas «nartkras i`lo`k
i`lo`k¶,
¶, so li prkgokrks). Xir itri laji, las nilj
wallkts   `i kstá` ni`kntajas a o`tkr`kt (skrãa` «nartkras igglo`k
wallkts igglo`k¶).
¶). Wacis a
vkrlas al jktallk y, amira sã, pi`jrkcis josto`tis kbkcplis ni`nrktis para quk,
tras kstk napãtuli, jknojas la ckbir girca jk alcank`ar tus nroptici`kjas. _a
 vkrás quk, k` kstk asu`ti, kl jkdatk kstá skrvoji y naja u`i ksniekrá la quk
ckbir sk ajaptk a sus `knksojajks y eustis.

Xáeo`a 17?

 Mit wallkts i nartkras nalok`tks

Las nartkras nalok`tks sk igrknk` nici mkrracok`tas k` kl pkrgol jk usuaroi jk

u`a platagirca wkd i jk u` sigtwark
sigtwark   jksnareadlk, y pkrcotk` kl k`vãi y

rknkpnoþ`
`i ks jkl jk tifk`s y
tifk`s
tiji  y nroptici`kjas.
prknosi2 Au`quk sk
las nartkras nalok`tks `i llaca` nartkras,
nartkras
alcank`a` , kl `icdrk
nroptici`kjas
nici las nartkras trajonoi`alks. Al kstar sokcprk ni`kntajas a o`tkr`kt,
ganolota` kl annksi jkl usuaroi a rkalozar nacdois k` lis rkeostris jk
tra`sannoi`ks quk sk alcank`a` k` kl lodri cayir jksnk`tralozaji jk
dlinfnmao`   para ksa nroptici`kja k` nukstoþ`. Xir klli, si` kspknoalck`tk
dlinfnmao`
o`jonajas para mankr trajo`e
trajo`e jk
 jk nroptici`kjas y ks la silunoþ` quk igrknk`
lis kxnma`eks
kxnma`eks,, au`quk tacdoï` may aplonanoi`ks cþvolks y wkds quk igrknk`
kstk topi jk wallkts
wallkts..

 Kxnma`eks. Xridadlkck`tk, la girca cás madotual y utolozaja jk mit 

wallkt . Xir u` laji, pirquk sokcprk quk nicprks i vk`jas
nroptici`kjas jksjk u` kxnma`ek
kxnma`ek,, kl jo`kri sk rknodk i k`vãa a u`a
jorknnoþ` jkl pripoi kxnma`ek
kxnma`ek.. Zacdoï` ks kl luear idvoi k` kl quk
ca`tk`kr kl jo`kri so kstk sk utoloza para kl trajo`e
trajo`e,, ya quk igrknk
jospisonoþ` tital y pkrcotk kbknutar annoi`ks jk nicpravk`ta
prkprieracajas nici partk jk la kstratkeoa jk o`vkrsoþ`. Tknukrja
quk si` nartkras nustijoajas, pir li quk jospi`jrás jk u`a nlavk
pòdlona y jkl annksi a ksta, pkri `i jk la nlavk provaja.
Ukd. Waroas kcprksas igrknk` wallkts
Ukd. wallkts   para alcank`ar las
nroptici`kjas, jk u`a girca socolar a la jk lis kxnma`eks
kxnma`eks,, pkri so` la
napa jk ipkratova para la nicpravk`ta. Lis dk`kgonois quk igrknk` si`
u` gu`noi`acok`ti sk`nolli y, pir kbkcpli, kl annksi cultojospisotovi,
ks jknor, pukjks annkjkr a tu wallkt  jksjk
  jksjk tu cþvol u irjk`ajir. Xkri,
nici k` kl nasi jk lis kxnma`eks
kxnma`eks,, k` la cayirãa jk lis nasis si`
nartkras nustijoajas, pir li quk ni`skrva` las nlavks provajas. [`a jk
las cás ni`inojas ks CyKtmkrUallkt (www.cyktmkrwallkt.nic
(www.cyktmkrwallkt.nic). ).
 App.  Xukjk` o`stalarsk prántonack`tk k` nualquokr scartpmi`k
scartpmi`k   i
tadlkta, pkrcotok`ji asã kl annksi a tus nroptis jksjk nualquokr luear.
Jaji quk ks ta` sk`nolli y may ta`tas k`  App^tirk
 App^tirk   y Eiielk Xlay,
Xlay, ks
ocpirta`tk rkvosar la autk`tonojaj y `ovkl jk skeurojaj jk la  App y lis
 App y
 nick`tarois y valiranoi`ks jk lis usuarois, asã nici valojar quk `i sk
trata jk u`a aplonanoþ` graujulk`ta. La vk`taba jk kstas aplonanoi`ks ks
quk cunmas o`tkera` u`a pasarkla jk paeis, pir li quk pijkcis

Xáeo`a 158

annkjkr a las nroptici`kjas k` tiji cick`ti. Nio`ico, Baxx i

Cynklouc si` aleu`as jk las cás utolozajas.
Nartkras topi  sigtwark.  Zok`k` la ganolojaj jk skr jksnareadlks k
o`staladlks k` u` jospisotovi, jksjk u` tklïgi`i cþvol a u` irjk`ajir,
y cunmas nroptici`kjas igrknk` su pripoa nartkra para alcank`ar la
jovosa jksjk la wkd igonoal jkl priyknti. ^u vk`taba y jksvk`taba a la
vkz ks quk sili pijrás annkjkr a kstk ci`kjkri jksjk kl kquopi k` kl
quk guk jksnareaji. Au`quk ksa ks la razþ` pir la quk igrknk u` cayir
`ovkl jk skeurojaj, las nroptici`kjas alcank`ajas kstá` kxpukstas a
u` ridi so manfka`
manfka`   kl irjk`ajir i jospisotovi y, so tk li rida`,
supi`jrá u` era` pridlkca y la naso skeura pïrjoja jk lis antovis.
Au`quk may jknk`as, k`trk las cás ni`inojas sk k`nuk`tra` Klkntruc,
Kxijus, Dotnio` Nirk, Uasado i Arciry.

Nilj wallkts i nartkras grãas

A jogkrk`noa jk las nartkras nalok`tks ‚quk, nici mkcis o`jonaji, kstá`
sokcprk i`lo`k ‚, lis ci`kjkris i nartkras grãas alcank`a` lis nroptiantovis
so` ni`kxoþ` a o`tkr`kt, jk ciji igglo`k
igglo`k.. ^ili pir kstk pu`ti gu`jack`tal ya
pijkcis ni`sojkrarlas la girca cás skeura para kvotar nualquokr nodkrataquk.
Tksulta` tacdoï` o`cu`ks a lis vorus i prieracas para ridar nroptici`kjas
quk sk o`stala` k` lis irjk`ajirks agkntajis.
Al tratarsk jk ckna`oscis igglo`k
igglo`k,, la o`gircanoþ` jk la nartkra para
annkjkr a las nroptici`kjas pukjk euarjarsk gãsonack`tk k` nualquokr luear.
Ni` u` socplk [^D kxtraãdlk i u` papkl ni` u`a nicdo`anoþ` alga`ucïrona
ò`ona, u` usuaroi pukjk kstar euarja`ji colli`ks jk kuris k` nualquokr
nroptici`kja, sok`ji ksk papkl i pkqukñi jospisotovi la ò`ona girca jk
annkjkr a lis gi`jis.

Ni` las nartkras grãas, kl usuaroi ks la ò`ona pkrsi`a quk tok`k la nlavk
provaja jk su nartkra y jospi`k jkl ni`tril tital jk sus gi`jis so` la
o`tkrckjoanoþ` i nustijoa jk itra kcprksa, nici u` kxnma`ek
kxnma`ek.. Jk kstk ciji,
 kl usuaroi `i `knksota ojk`togonarsk a`tk tkrnkris y pukjk ek`krar la nartkra y
k`voar y rknodor gi`jis jksjk kl a`i`ocati.
Kxostk` varois topis jk nartkras grãas, pro`nopalck`tk, las soeuok`tks2

Xáeo`a 151

Nartkras topi marjwark.  Jospisotovis kxtkr`is, ek`kralck`tk k`

girca jk [^D, quk alcank`a` las nlavks provajas. Nici kl
jospisotovi kstá ni`kntaji al irjk`ajir y a la rkj, pkrcotk`
tra`sannoi`ks, cok`tras quk, al kstar jksni`kntaji, `i sk pukjk mankr
`o`eò` topi jk ipkranoþ`, pir li quk lis gi`jis qukja` euarjajis. K`
gu`noþ` jkl jospisotovi, pukjk` alcank`ar josto`tis topis jk ci`kjas
joeotalks y skr nicpatodlks ni` varoas o`tkrganks wkd. Xir ta`ti, a`tks
jk nicprar u`i jk kstis marjwarks
marjwarks,, rkvosa la nicpatodolojaj. Aleu`as
jk las cás usajas si` Lkjekr, Zrkzir, FkkpFky i Arnmis ^agk-Z.
papkl. Nici su `icdrk o`jona, kstis sostkcas ek`kra` u`
Nartkras jk papkl.
nþjoei QT para euarjarli ocprksi k` papkl. Jk mknmi, ek`kra u` QT
para la nlavk pòdlona, quk pijkcis nicpartor lodrkck`tk, pir kbkcpli,
k` la pukrta jk u` kstadlknocok`ti para rknodor nidris, y itri QT ni`
la nlavk provaja, quk jkdks ni`skrvar jk girca sknrkta. Xukjks annkjkr
a lapapkl
jk wkd jk
www.dotajjrkss.ire y
www.dotajjrkss.ire  y ek`krar k ocprocor tu pripoa nartkra
girca sk`nolla y skeura.
Uallkts mãdrojas. Ni` la prierksova cajurkz jk las nroptici`kjas y
 mãdrojas. Ni`
la `knksojaj jk o`nrkck`tar la skeurojaj a`tk pisodlks manfkis
manfkis,, kstá`
aparknok`ji nartkras mãdrojas. ^i` sostkcas kvilunoi`ajis jk wallkts
i`lo`k quk,
i`lo`k quk, dásonack`tk, nogra` la nlavk provaja k` kl `avkeajir y sk
rkquokrk u`a kxtk`soþ` o`stalaja para ipkrar.

Lis jksagãis jk la nodkrskeurojaj

K` la antualojaj jkpk`jkcis titalck`tk jk lis skrvonois o`gircátonis, ya quk
tk`kcis naso tija `ukstra voja vilnaja k` arnmovis y dasks jk jatis
ni`kntajis a o`tkr`kt. Ksti mank quk ska cuy vul`kradlk a las ack`azas jk
nodkrskeurojaj. Xir kbkcpli, k` cayi jk 4815 sk prijubi kl nodkrataquk
Ua``aNry, k` kl quk sk rkpirtari` nasis nici kl jkl ^krvonoi @anoi`al jk
^aluj jkl Tko`i [`oji, quk sugroþ kl sknukstri jk partk jk su dask jk jatis.
K` ksk ataquk, lis asalta`tks kxoeãa` u` rksnatk jk >88 jþlarks k` dotnio`ks
pir naja irjk`ajir agkntaji.
Lis usuarois jk nroptici`kjas tacdoï` pukjk` ni`vkrtorsk k` vãntocas
 jkl ridi jk su ojk`tojaj ckjoa`tk annoi`ks jk  pmosmo`e
 pmosmo`e,, pir las nualks lis
jklo`nuk`tks ni`soeuk` las nlavks jk annksi y tra`sgokrk` las nroptici`kjas
jk las vãntocas a sus nuk`tas. K` kl k`tir`i jk las nroptici`kjas, kstis

Xáeo`a 154

ataquks si` tijavãa cás grknuk`tks, ya quk kl annksi a las nartkras suklk
llkvarsk a nadi ni` pkrgolks i k-caols
k-caols asinoajis
 asinoajis a skrvonois nici Gankdiif,
Ecaol i Iutliif, utoloza`ji k` cunmis nasis las coscas ni`traskñas. ^idra
jknor quk ksti ks u` krrir ta` grknuk`tk nici gánolck`tk kvotadlk. Ajkcás,
u`a vkz quk
jksmankr, sk masucaji
li nual, rkalozaji u`a tra`sannoþ` k`
al skujia`i`ocati, dlinfnmao`,
dlinfnmao`
mank quk kstk, topi
`i skjkpukjk
ridi
rksultk cás atrantovi.
Xir kstas razi`ks, ks gu`jack`tal klkvar kl `ovkl jk skeurojaj y madolotar
mkrracok`tas nici kl jidlk gantir jk autk`tonanoþ` (4GA) a travïs jkl cþvol,
quk ocplona u` pasi kxtra para ipkrar, i ckjoa`tk lis nþjoeis jo`áconis
(IZX) jk`tri jk u`a aplonanoþ`. ^i` sostkcas quk nicok`za` a ocpla`tar lis
kxnma`eks   k o`nlusi naja vkz cás platagircas gukra jkl k`tir`i jk las
kxnma`eks
nroptici`kjas.
Xara kvotar u` graujk, ks `knksaroi sadkr nþci ipkra kl ckrnaji jk
nroptici`kjas y nicprk`jkr sus rokseis para `i nakr k` cijklis nici kl
ksqukca Xi`zo u itras gircas jk graujk quk mkcis nick`taji, pkri tacdoï`
pkrca`knkr alkrta a`tk aleu`as gircas grknuk`tks jk ridi y nodkrataquk.
Wkacis aleu`as jk las cás jogu`jojas.

Galsogonanoþ` jk la o`gircanoþ` jk paei y pmosmo`e

K`trk lis pridlkcas nicu`ks goeura` nasis nici kl ridi ni`vk`noi`al. Xir
kbkcpli, vas a tra`sgkror jo`kri a u` acoei y nipoas ni` kxantotuj la jorknnoþ`
jkl ci`kjkri al quk k`voarás kl jo`kri, pkri u` calwark
calwark   prko`stalaji jk
girca
nuk`ta.inulta k` tuk`irjk`ajir
Ni` ksi, li rkkcplaza
luear jk k`voarsk pir itrajkjorknnoþ`
al ci`kjkri so`tuquk
tu acoei, tk jks
jo`kri sk
tra`sgokrk al jkl manfkr
manfkr quk
 quk mozi o`stalar ksk calwark
calwark k` k` tu irjk`ajir. Ks u`
nasi cuy pisodlk, ya quk las jorknnoi`ks jk nroptici`kjas rksulta` lareas y
nicplkbas, asã quk suklk skr madotual quk `i sk nicprukdk`.

La paladra calwark
calwark privok`k
 privok`k jkl o`elïs calonoius sigtwark y
sigtwark y rkspi`jk a
 u` prieraca quk sk o`stala jk girca inulta k` u` irjk`ajir ni` kl idbktovi
jk kxtrakr i jañar aleò` topi jk ni`tk`oji i o`gircanoþ`. Asã puks, tk`
cunmi nuojaji. ¡Zija ckjoja jk pritknnoþ` ni`tra kl calwark
calwark ks
 ks pina!

Xáeo`a 15>

Zacdoï` pukjk jarsk u` nasi jk  pmosmo`e

 pmosmo`e.. Nici sunkjk ni` kl jo`kri
klkntrþ`oni ni`vk`noi`al, sk pukjk k`eañar a lis usuarois pojoï`jilks quk
annkja` a u`a wkd k o`trijuzna` lis jatis jk annksi a sus ci`kjkris para,
pir kbkcpli, vkrogonar su ojk`tojaj i llkvar a nadi u` prinkjocok`ti ruto`aroi
jk
lis ca`tk`ocok`ti jk lalas
atana`tks ni`soeuk` nuk`ta. K` rkalojaj,
nrkjk`noalks sk trata
para ridar jk u`a kstaga k` la quk
kl jo`kri.
Xir supuksti, lis usuarois jk u` sostkca da`naroi i jk paei trajonoi`al
tacdoï` pukjk` nakr k` las earras jk lis nodkrnroco`alks. @i idsta`tk, ni` u`
sostkca trajonoi`al, sokcprk sk pukjk na`nklar la tra`sgkrk`noa i rknurror al
skeuri jkl da`ni i jk la tarbkta jk nrïjoti, quk suklk nudror kstis nasis. K` kl
nasi jk las nroptici`kjas, li quk pasa k` dlinfnmao`
dlinfnmao` sk
 sk qukja k` dlinfnmao`
dlinfnmao`,,
asã quk cáxoca atk`noþ`.

Ek`krajir jk skcollas graujulk`ti

Itra jk las kstagas madotualks k` kl cu`ji jk las nroptis si` las wkds,
prieracas i aplonanoi`ks quk sk igrknk` nici supuksti skrvonoi para
ek`krartk u`a skcolla quk tk pkrcota annkjkr a tus nroptis, socplogoná`jitk kl
annksi. Nici k` kl nasi jkl  pmosmo`e
 pmosmo`e,, ks madotual quk kculk` la ojk`tojaj
igonoal jk u` priyknti ni`nrkti, para mankrtk pk`sar quk sk trata jk u` skrvonoi
nkrtogonaji k` kl quk pukjks ni`goar. K`ti`nks ek`kra` u`a skcolla quk nkjk`
al usuaroi nici mkrracok`ta para, supukstack`tk, pritkekr kl jo`kri. Li quk
sunkjk k` rkalojaj ks quk, pasaji u` tokcpi ‚k` kl quk sk kspkra a quk lis
usuarois maya` jkpisotaji sus nroptis k` las wallkts
wallkts   nustijoajas ni` kstas
skcollas‚, k` u` cick`ti
u`a jk las jorknnoi`ks a lasjktkrco`aji sk tra`sgokrk
jk lis atana`tks. tiji kl
K` u` adror jo`kri jk
y nkrrar jk ibis,
naja
tijis lis usuarois kstagajis sk qukja` ni` u` salji oeual a nkri. @u`na jkbks
quk itris ek`krk` tus skcollas pir to. A`tk la juja, jksni`gãa.

Krrir k` lis jatis jk k`vãi

Lis nasis nici kl pmosmo`e
kl pmosmo`e `i
 `i si` kxnlusovis jk las nroptici`kjas, ya quk sk
rkgokrk` al ataquk y ridi jk ojk`tojaj jk nualquokr platagirca ni`kntaja a
o`tkr`kt. Las nroptici`kjas tacdoï` prksk`ta` nokrtas darrkras k` su
 ipkratova, puks `i kstá ta` jksarrillaja nici k` itris sostkcas jk paei, k
ocplona quk pukja` nicktkrsk gallis jk usi pir partk jk lis usuarois. Kl cás
grknuk`tk ks kquovinarsk
kquovinarsk k` la jorknnoþ` jk k`vãi al nipoarla nua`ji sk mank la

Xáeo`a 15:

tra`sannoþ` y, ni` klli, k`voar kl jo`kri a la dollktkra jk u` jksni`inoji.

Zacdoï` ks madotual, pir sirprk`jk`tk quk parkzna, kquovinarsk k` la
na`tojaj quk sk va a k`voar. K` acdis nasis, may quk tk`kr k` nuk`ta quk, pir
u` laji, las tra`sannoi`ks `i sk pukjk` rkvkrtor y, pir kl itri, `i kxostk u`
skrvonoi jk asostk`noa
cás nicu`ks quk nudra
k` la ekstoþ` kstk topijk
y skeurojaj jklas
krrirks. Ks jknor, u`i
nroptici`kjas jku`
`i ks lisataquk
gallis
i aek`tk kxtkr`i, so`i la pripoa galta jk atk`noþ` a la mira jk ipkrar.

Xïrjoja jk u` arnmovi jkl ci`kjkri

Nua`ji nrkas u` ci`kjkri i wallkt  vortual,
  vortual, ks madotual quk euarjks la nlavk
k` u` arnmovi quk sk alcank`a cás i ck`is inulti k` kl irjk`ajir. Ksti
rksulta pini rknick`jadlk, ya quk, pir u` laji, aleuok` pukjk k`trar k` kl
irjk`ajir i cþvol jk girca inulta, ojk`togonar ksk arnmovi y ridar la nlavk
para annkjkr a la nartkra. Xkri tacdoï` ks pini rknick`jadlk tk`krli k` u`
ò`oni jospisotovi, ya quk, k` nasi jk pïrjoja, ridi i ritura jkl josni juri, kl
arnmovi pukjk qukjar o`annksodlk para sokcprk. Asã puks, so quokrks euarjar
nipoas jkl arnmovi asinoaji al ci`kjkri, utoloza u` par jk u`ojajks [^D
kxtkr`as y euárjalas k` udonanoi`ks gãsonas josto`tas. ^idra jknor quk ma` jk
skr luearks skeuris y quk, jk`tri jk lis [^D, jkdk` pritkekrsk lis arnmovis
ni` las nlavks, ajkcás jk inultarsk k`trk lis arnmovis jk la u`ojaj, pir
kbkcpli, k`trk las grasks jk u` larei jinuck`ti jk tkxti. K` nualquokr nasi,
rknukrja quk, para kstk sostkca, kxostk` jorkntack`tk las wallkts
wallkts [^D.
 [^D.
Tknukrja quk kl dlinfnmao`
dlinfnmao`   pkrcotk quk tò skas tu pripoi da`ni. Ksti
prksk`ta cunmas
ipkranoi`ks vk`tabas
i la jrástona ‚u` k`
rkjunnoþ` cayir ni`tril,
lis nistks la o`ckjoatkz
jk skrvonoi‚, k` las
pkri tacdoï`
mank quk rknaoea sidrk to la rkspi`sadolojaj jk la ekstoþ` jkl jo`kri. K` kl
cu`ji jk las nroptici`kjas, tò kstás al ca`ji para ni`trilar tu jo`kri.
 Xáeo`a 15;

Xartk >
Antualojaj y guturi
 Xáeo`a 157

Napãtuli 11
Nroptici`kjas k` la kni`icãa rkal y itris
priykntis

K@ K^ZK NAXÃZ[LI2

Lis paeis ni` nroptici`kjas

Xriykntis jk era`jks carnas2 Lodra, jk Gankdiif
Kl papkl y la pisonoþ` jk la da`na trajonoi`al

Nici nualquokr `ukva tkn`ilieãa i tkca quk ek`krk u` o`tkrksa`tk jkdatk

sinoal, las nroptici`kjas piskk` u` acploi sïquoti jk jkgk`sirks y
jktrantirks. K`trk lis jktrantirks, u`i jk lis areuck`tis quk kxpi`k` ni`
grknuk`noa ks quk, ni` kllas, `i sk pukjk` paear prijuntis y skrvonois k` kl
cu`ji rkal. O`nlusi so tk k`nuk`tras k`trk lis jkgk`sirks y tk la`zas a la
idtk`noþ` jk nroptici`kjas pir ckjoi jk la o`vkrsoþ` i kl co`aji, ks pisodlk
quk tk prkeu`tks2 «Ajkcás jk ni`vkrtorlas a kuris, ¹nþci pukji usar cos
nroptici`kjas9 ¹Quï pukji mankr ni` kllas9¶.
K` kstk napãtuli kxpi`jrkcis varois priykntis quk kstá` sorvok`ji nici
puk`tk k`trk la kni`icãa jk las nroptici`kjas y la, joeacis, «kni`icãa
rkal¶, ckjoa`tk la prkstanoþ` jk tiji topi jk skrvonois go`a`nokris. Orkcis
ava`za`ji jk las nroptici`kjas a lis skrvonois go`a`nokris ni`vk`noi`alks
masta tipar`is ni`, quozás, kl priyknti cás pilïconi jksjk kl `anocok`ti jk
Dotnio`. Madlacis jk la o`onoatova jk Gankdiif, Lodra, y quï supi`k jksjk kl
pu`ti jk vosta jk dlinfnmao`
dlinfnmao`,, jk las nroptici`kjas… y para kl sostkca
go`a`nokri cu`joal.
 Nroptici`kjas nici ckjoi jk paei

Xáeo`a 155

Nici tk madrás jaji nuk`ta a li larei jkl lodri, `is eusta igrknkr ipnoi`ks
para tiji. _ tacdoï` k` la o`justroa jk las nroptici`kjas may u` acplãsoci
ada`oni jk altkr`atovas a`tk naja ksnilli, ipirtu`ojaj i rkti. Aquã jktallacis
las pro`nopalks ipnoi`ks para usar nroptici`kjas y lis josto`tis skrvonois
go`a`nokris jk lis quk pukjks jospi`kr.

Xaear ni` dotnio`ks

Quozá la girca cás kvojk`tk jk eastar tus dotnio`ks (y itras

nroptici`kjas) para nicprar nualquokr nisa ska utolozar kl pripoi dotnþo`
nici ci`kja jk paei.

gãsonas. Au`quk tijavãa si` nasis aoslajis, naja vkz ks cayir

Zok`jas gãsonas.
kl `òckri jk tok`jas gãsonas quk pkrcotk` kl paei ni` nroptici`kjas2
ks gánol ojk`togonarlas, ya quk cukstra` ajmksovis quk asã li o`jona`. Jk
mknmi, may paãsks nici Bapþ`, ji`jk kl `ovkl jk ajipnoþ` ks cuy
klkvaji, y k` Zifoi ks madotual paear o`nlusi u` nagï ni` dotnio`ks. Kl
prinkjocok`ti ks ta` sk`nolli nici utolozar u`a jk las aplonanoi`ks
o`stalajas k` kl tklïgi`i cþvol joskñajas para kgkntuar paeis, nici
DotXay, ksniekr la na`tojaj y pasar kl tklïgi`i pir la naba jkl

kstadlknocok`ti nici so sk tratask jk u`a tarbkta ni`tantlkss

ni`tantlkss..
Zok`jas i`lo`k. Ksta girca jk paei llkvaja al tkrrk`i i`lo`k
i`lo`k y
 y jkl k-
 ks naja vkz cás madotual, ya quk, jk mknmi, ks u` k`tir`i
nicckrnk ks
nicckrnk
joeotal y, nici usuaroi, rkquokrk kl cosci ksgukrzi o`trijunor la
`uckranoþ` jk u`a tarbkta jk nrïjoti quk u`a jorknnoþ` jk ci`kjkri
jk nroptici`kjas. Xara quk lis k-nicckrnk
k-nicckrnk   pukjk` ankptar kstis
paeis k` sus tok`jas i`lo`k
i`lo`k,, pukjk` o`stalarsk u`a sk`nolla kxtk`soþ`
k` la wkd quk gu`noi`a nici pasarkla jk paei k`trk la nartkra jkl
nicprajir y la tok`ja, y kbknuta asã la tra`sannoþ` eradá`jila k`
dlinfnmao`..
dlinfnmao`
 Xáeo`a 15=

^o ekstoi`as
cã`ocis u` pkqukñi
jk o`gircátona, k-nicckrnk 
k-nicckrnk
pukjks   i vostazi
knmar u` nuk`tas a ni` ni`inocok`tis
aleu`as jk kstas
mkrracok`tas. Xara la pipular platagirca jk k-nicckrnk
k-nicckrnk ^mipogy,
 ^mipogy, DotXay ks kl
nicplkck`ti quk jkdks usar. ^o utolozas UirjXrkss, cora Xaydkar, Ei[TL i
Cillok.

Antualck`tk may cunmãsocis priykntis quk kstá` tk`jok`ji u` lazi ta`ti

para quk nlok`tks paeuk` ni` nroptici`kjas ckjoa`tk aplonanoi`ks cþvolks y
kxtk`soi`ks wkd nici para quk lis nickrnoa`tks pukja` ankptar kstis paeis
jksjk su kstadlknocok`ti, gãsoni u i`lo`k
i`lo`k.. Ajkcás jk lis priykntis jksnrotis,
pukjks ni`sultar Nornlk i Nio`dask Nicckrnk, la lã`ka jk skrvonois para
`keinois jkl pipular kxnma`ek
kxnma`ek..

Cás allá jk lis `keinois quk ankpta` paei k` nroptici`kjas y jk las

cunmas silunoi`ks tkn`ilþeonas y aplonanoi`ks para pisodolotarli ta`ti a
nicprajirks nici a vk`jkjirks, ya may varois eoea`tks quk ajcotk` jk
girca `atova kl paei i`lo`k
i`lo`k   ni` nroptici`kjas. [` kbkcpli ks Ivkrstinf
(www.ivkrstinf.nic
www.ivkrstinf.nic), ), u` eoea`tksni carfktplank
carfktplank,, nici Acazi` i
Alokxprkss, ji`jk pukjks nicprar prijuntis sklknnoi`ajis k`trk jknk`as jk
natkeirãas y paear ni` dotnio`ks.

Zarbkta jk nrïjoti i jïdoti

Jksjk lis prockris jãas jk las nroptici`kjas, sk ma josnutoji cunmi sidrk
 las nroptitarbktas jk nrïjoti y jïdoti. ^u o`trijunnoþ` k` lis ckrnajis supi`k
u` era` ava`nk k` la ajipnoþ` jk nroptici`kjas, ya quk pkrcotk` su usi k`
nualquokr luear quk ankptk tarbkta jk nrïjoti… Ks jknor, naso k` nualquokr
luear.

Xáeo`a 15?

[`a tarbkta
nualquokr pu`ti jk
jk nrïjoti
vk`ta i (inabkri
jïdoti) jk nroptici`kjas
auticátoni, pukjk
pkri, k` vkz usarsk k`
jk kxtrakr kl
napotal jk u`a nuk`ta da`naroa ni`vk`noi`al,
ni`vk`noi`al, utoloza lis gi`jis nustijoajis k`
u`a nartkra jk nroptici`kjas.
Jk girca socplogonaja, kstas tarbktas ni`vokrtk` k` tokcpi rkal kl ocpirtk
jkl paei quk sk vaya a mankr k` ci`kja ni`vk`noi`al utoloza`ji la
nroptici`kja asinoaja a ksa tarbkta. O`nlusi aleu`as tarbktas igrknk` la
pisodolojaj jk quk kl nlok`tk utolonk la nroptici`kja quk tk`ea cás valir k`
ksk cick`ti jk k`trk las jospi`odlks k` su nartkra grk`tk a la ci`kja
gojunoaroa klkeoja para kl paei. Ksti pkrcotk quk kl nlok`tk sk ilvojk jk lis
topis jk nacdoi y usk las nroptici`kjas nici jo`kri ni`vk`noi`al jk girca
o`sta`tá`ka.

^upi`eacis quk tok`ks tus dotnio`ks y ktmkrs

ktmkrs asinoajis
 asinoajis a u`a tarbkta jk
nrïjoti jk nroptici`kjas. Jk kstk ciji, al or a nicprar u`as zapatollas quk
nuksta` ?8 kuris, pukjks utolozar tu tarbkta jk nrïjoti jk nroptici`kjas para
kgkntuar kl paei y ksniekr quï ci`kja utolozar, dotnio`ks i ktmkrs ktmkrs..
^klknnoi`as, pir kbkcpli, dotnio`ks, quk tok`k` u`a ni`vkrsoþ` jk ?8 kuris a
8,814 DZN. Kgkntòas kl paei jk ?8 kuris, y jk tu dollktkra jk dotnio`ks sk
jksni`tará` lis 8,814 DZN. Madrás paeaji k` kuris so` «tk`kr kuris¶.
May cunmis priykntis elidalks quk llkva` añis igrknok`ji prijuntis y
skrvonois k` kstk ácdoti. Aleu`is jk lis cás rkprksk`tatovis si`2

Uorkx  (www.workxapp.nic
Uorkx  www.workxapp.nic). ). Ksta kcprksa, gu`jaja k` 481:, igrknk
u`a nicdo`anoþ` jk dollktkra joeotal y tarbkta Wosa quk pukjk usarsk
para eastar nroptici`kjas k` nualquokr luear quk ankptk kl paei ni`
ksta tarbkta eranoas a ni`vkrsoi`ks o`sta`tá`kas jk jovosas nici
Dotnio`, Ktmkrkuc, Topplk, Lotknio` y Uavks k` jo`kri trajonoi`al y
 vonkvkrsa.
aplonanoþ` La tarbkta
cþvol gãsona skskutoloza
asinoaja, annkjkpara
a lakgkntuar
dollktkralisy paeis y, ni`
al ni`tril jku`a
las

Xáeo`a 1=8

go`a`zas jkl pkrgol jkl nlok`tk, pujok`ji vkr lis paeis kgkntuajis i kl
salji k` nroptici`kjas.
Kxostk` jis ipnoi`ks2 la jk u`a tarbkta jk jïdoti asinoaja a u`a
nuk`ta jkl da`ni o`elïs Ni`tos, quk sk pukjk nrkar al adror u` pkrgol k`

Uorkx,
gu`noi`ainici
u`a tarbkta jk nrïjoti quk `i rkquokrk nuk`ta da`naroa y
tarbkta ci`kjkri.
Kl skrvonoi tok`k u`is nistks dasta`tk askquodlks, pujok`ji
silonotarsk u`a tarbkta gãsona so` narei y rkalozar ipkranoi`ks nici
nicprar nroptici`kjas i k`voar jo`kri so` nicosoi`ks. ^u
ca`tk`ocok`ti ck`sual ks jk 1,48 kuris y, para rktorar kgkntovi jk lis
nabkris, nidra u`a nicosoþ` jk u`is 4,4; kuris. Nici valir añajoji,
kl skrvonoi di`ogona a sus usuarois ni` u`a rknicpk`sa jkl 8,;  % k`
DZN pir naja nicpra kgkntuaja ni` la tarbkta, quk sk euarjará jk
girca auticátona k` la wallkt  jk
 jk Dotnio` jkl nlok`tk.
Itris priykntis ni` skrvonois cuy socolarks y ni` rkputanoþ`
ni`trastaja si` Nroptipay, ]api, Co`kxpay, Zk`] i [quoj. Ksta
òltoca igrknk ganolojajks para kl paei jk rknodis ck`sualks, nici la
luz i o`tkr`kt.
La naja vkz cás ni`inoja startupstartup   Tkvilut gu`noi`a jk girca
socolar para ipkrar ni` nroptici`kjas, pkri, k` luear jk rkalozar u`a
ni`vkrsoþ` jk nroptici`kjas k` jo`kri gojunoaroi al rkalozar u` paei,
ks kl usuaroi quok`, jksjk la aplonanoþ` cþvol asinoaja, jknojk nuá`ji
y nuá`ti ocpirtk ni`vkrtor. Asã, kl jo`kri ni`vkrtoji jk nroptici`kjas
a, pir kbkcpli, kuris pasa a skr u` ocpirtk jospi`odlk k` la Castkrnarj
jkl nlok`tk, oeual quk u`a tarbkta ci`kjkri.

Nrypti  (www.nrypti.nic
Nrypti  www.nrypti.nic). ). Ks u`a vkrsoþ` kvilunoi`aja jk lis
kbkcplis a`tkroirks. Jk mknmi, Nrypti `anoþ nici u`a vkrsoþ`
rkla`zaja jk su a`tknksir Ci`ani, y miy ks u` vkrjajkri knisostkca
jk skrvonois go`a`nokris nk`trajis k` la nroptikni`icãa. Jospi`k jk u`
kxnma`ek   pripoi ni` la nroptici`kja asinoaja (NTI), ni`nksoþ` jk
kxnma`ek
nrïjoti a nlok`tks, u`a platagirca jk paei k` nroptici`kjas para
`keinois i tarbktas jk nrïjoti Wosa pripoas. Nrypti nuk`ta ni` josto`tas
natkeirãas jk tarbktas jk nrïjoti k` gu`noþ` jkl `òckri jk tifk`s
tifk`s   jkl
priyknti ‚llacajis CNI‚ quk piska kl nlok`tk.
Kl nicplkti prieraca jk o`nk`tovis jk sus tarbktas ks u`i jk lis
 cás o`tkrksa`tks,
`i alcank`k` CNIy vamasta
jksjku`u`a tarbkta eratuota
rkkcdilsi jkl ; %para
jk lis
lis usuarois
eastis jkquk
la
tarbkta k` tifk`s
tifk`s   CNI a la nuk`ta jkl nlok`tk, ajkcás jk u`a

Xáeo`a 1=1

susnropnoþ` eratuota ck`sual a @ktglox y ^pitogy, kl rkkcdilsi jkl

18 % jk lis eastis k` Aord`d y Kxpkjoa, y la pisodolojaj jk sanar
kgkntovi jk nabkris auticátonis so` nistk.
Au`quk aquã sili sk nudra kl prieraca jk tarbktas jk Nrypti,
eranoas a lay skrvonois
prijuntis ankptanoþ`go`a`nokris,
k` kl ckrnaji,
kstk ksrknirroji y acplotuj
u`i jk lis priykntisjkquk,
lis
nua`ji kstï nicplktack`tk jksplkeaji, pijrkcis kquoparar ni` u`
da`ni trajonoi`al pir su pripuksta jk valir.

Nroptici`kjas nici ji`atovi

Za`ti so mas pijoji acasar u`a girtu`a jk nk`tk`arks jk dotnio`ks nici so
quokrks mankr prukdas ni` la rkj y kxplirar josto`tas gircas jk civkr y eastar
tus nroptis, kl ji`atovi ks u`a girca naja vkz cás pipular jk utolozar
dotnio`ks y itras ci`kjas. I@E o`tkr`anoi`alks, nausas linalks, artostas,
páeo`as wkd jk tiji topi jk ni`tk`oji… Dusna kl oni`i jk Dotnio` y sadrás
quk amã pukjks ji`ar nroptici`kjas. Xkrcotk mankrli prántonack`tk jk girca
o`sta`tá`ka, tra`spark`tk,
tra`spark`tk, elidal y ni` cuy dabas i `ulas nicosoi`ks. A ciji
jk kbkcpli, k`uckracis aleu`is priykntis2

Uofolkafs. Ksta ni`inoja platagirca nicpartk jinuck`tis y

Uofolkafs.
ni`tk`oji goltraji jk josto`tis Eidokr`is y irea`ozanoi`ks ni` kl
idbktovi jk pritkekr a la noujaja`ãa y jkstapar antovojajks olãnotas i
pini ïtonas. Xir su `aturalkza y vosoþ`, ks u`i jk lis priykntis cás
alo`kajis ni` la nroptikni`icãa, y k` su wkd ankpta` ji`atovis jk u`
acploi pirtagiloi jk nroptis.
Uofopkjoa. Quozá la k`nonlipkjoa cás pipular jk `ukstri tokcpi a
Uofopkjoa.
`ovkl elidal eranoas a su pla`tkacok`ti lodrk y eratuoti. ^k pukjk ji`ar
a su gu`janoþ` Uofockjoa ni` Dotnio`, Dotnio` Nasm y Ktmkrkuc
ckjoa`tk DotXay.
Nio`CarfktNap. Xipular platagirca quk losta las nroptici`kjas k`
Nio`CarfktNap.
gu`noþ` jk su napotalozanoþ` jk ckrnaji y quk sk nota k` cunmas
inasoi`ks a li larei jkl lodri. Al pok jk la wkd pijrás vkr pudlonajas
 las jorknnoi`ks
ji`ar… jk sus
Xkri `i nartkras jkpir
tk prkinupks nroptici`kjas,
so llkea` a pir
go` sojkquokrks
cks2
Nio`CarfktNap gantura varois colli`ks k` jþlarks, kuris i dotnio`ks,
skeò` quokras vkrli, pir la pudlonojaj quk rknodk la wkd. Ji`ar

Xáeo`a 1=4

nroptici`kjas a priykntis jk nroptici`kjas ks ta` lþeoni nici

madotual k` la nultura nropti.
muca`otaroas.  Zijas las era`jks irea`ozanoi`ks ankpta`
I@E muca`otaroas. 
ji`atovis k` nroptici`kjas, ta`ti Nruz Tiba nici ^avk tmk Nmoljrk`
i [`onkg, pir notar aleu`as. K`tra k` sus wkds, dusna la sknnoþ` jk
ji`atovis y vkrás nþci mankrli jk girca sk`nolla.
ckjoiacdok`talks.  Lis priykntis para pritkekr kl pla`kta sk
I@E ckjoiacdok`talks. 
ma` puksti al jãa ni` la ankptanoþ` jk ji`atovis k` gircati nropti.
Kxostk` I@E quk rknodk` nroptici`kjas jksjk sus páeo`as wkd, nici
Zmk Uatkr Xribknt , quk ankrna aeua pitadlk a zi`as rkcitas jk Ágrona,
i Niil Kartm, quk lunma ni`tra la jkgirkstanoþ`.
jkgirkstanoþ`.
o`jkpk`jok`tks. Zacdoï` sk kstá
Artostas, autirks i prigksoi`alks o`jkpk`jok`tks.
kxtk`jok`ji kl ji`atovi ckjoa`tk nroptis para apiyar kl tradabi k
o`vkstoeanoþ`
nicu`ojaj qukjk tijijktrás
tok`k` topipukjk
jk prigksoi`alks. Jk kstk ciji, la
jarlks u` ocpulsi.

Lis autirks jk Nroptici`kjas para Juccoks `i vacis a skr ck`is quk lis era`jks
`icdrks jk la nroptikni`icãa,
nroptikni`icãa, ¡galtarãa cás! Nici kbkcpli jk prigksoi`alks quk ankpta`
ji`atovis k` nroptis, tk jkbacis `ukstra jorknnoþ` Dotnio` pir so quokrks mankr u`a
pkqukña apirtanoþ` a `ukstris guturis priykntis. Tknukrja quk ksta jorknnoþ` sili
ankpta dotnio`ks. Xukjks lkkr kstk nþjoei QT (goe. 11-1) jksjk nualquokr aplonanoþ` jk
paeis ni` tklïgi`i nici Dotnio` Uallkt, la nual tk joroeorá a la dollktkra jk Dotnio`.
Tknukrja quk la lkntura ks jksjk u`a jk las aplonanoi`ks kspknãgonas, `i jksjk la
nácara jkl cþvol.

GOE[TA 11-12 Jorknnoþ`2 1GMWzDNTpb`tfpd_EdkZpbw1pUn7_mnmdt

1GMWzDNTpb`tfpd_EdkZpbw1pUn7_mnmdt
 Itris skrvonois go`a`nokris
Xáeo`a 1=>

Quozá las tarbktas jk nrïjoti y jïdoti ska` u`a jk las gircas cás sk`nollas y
madotualks jk paei, ta`ti k` kspanois gãsonis nici i`lo`k
i`lo`k.. Xir klli, o`nluor las
nroptici`kjas k` ksk skrvonoi las ni`vokrtk k` u`i jk lis pro`nopalks ava`nks
k` la o`trijunnoþ` jk las nroptici`kjas k` la kni`icãa rkal. Xkri cás allá jk
las dollktkras
cïtijis jk nroptici`kjas,
jksnrotis para ganolotarquk mank`may
paeis, lasitris
vknksskrvonois
jk nuk`tago`a`nokris
da`naroa, yquk
lis
trajonoi`alck`tk sk ni`trata` ckjoa`tk da`nis, pkri quk tacdoï` tok`k` sus
altkr`atovas a travïs jk nroptici`kjas.
Kstis si` aleu`is kbkcplis jk priykntis quk, ckjoa`tk pripukstas jk
valir jk tiji topi, igrknk` u` acploi y k` cunmis nasis `ivkjisi ada`oni jk
skrvonois k` la o`tkrsknnoþ` k`trk nroptici`kjas, dlinfnmao`
dlinfnmao`,, da`na y
kni`icãa joeotal.

Xrïstacis
Lis prïstacis jk nroptici`kjas pukjk` gu`noi`ar jk girca ni`vk`noi`al
k`trk nlok`tk k o`stotunoþ`, pkri la cayirãa li mank` k`trk usuarois ( pkkr-ti-
 pkkr-ti-
kkr).
kkr ). Kl prkstataroi utoloza su nroptici`kja nici eara`tãa para pkjor u`
prïstaci, cok`tras quk kl prkstacosta pi`k su pripoa nroptici`kja para quk
sorva nici prïstaci y ea`a partk jkl o`tkrïs quk paea kl prkstataroi. Jk ksta
ca`kra, lis usuarois jk nroptici`kjas pukjk` skr ta`ti prkstatarois nici
prkstacostas, y pukjk` idtk`kr u` prïstaci i ek`krar o`tkrksks ni` sus
nroptici`kjas, skeò` li jkskk`.
Ks jknor, pukjks anujor a platagircas jk prïstacis k` nroptici`kjas para
jkpisotar tus nroptis y ea`ar u`a nicosoþ` nici dk`kgonoi i pkjor u`
prïstaci k` nroptici`kjas y paear u` o`tkrïs al kgkntuar la jkvilunoþ`. La
jogkrk`noa k`trk nicosoi`ks ks kl dk`kgonoi quk sk llkva la platagirca pir
o`tkrckjoar, oeual quk mank u` da`ni pir kl jo`kri quk nustijoa y lukei
prksta.
Ksta tadla nicparatova rkniek las narantkrãstonas y nistks jk aleu`is
skrvonois rkprksk`tatovis
rkprksk`tatovis k`trk las jknk`as jk platagircas quk kxostk`2
 Xáeo`a 1=:

ZADLA 11.12 Narantkrãstonas y nistks jk skrvonois rkprksk`tatovis k`trk las platagircas

Nici vkrás, may u` acploi ada`oni jk ci`kjas, prknois k ocpirtks. Ks

u`i jk lis era`jks `keinois jk la da`na trajonoi`al y pir klli tacdoï`
ni`stotuyk u`i jk lis skrvonois k` nropti quk kstá` vok`ji aglirar u` cayir
`òckri jk `ukvis privkkjirks.

Nustijoa y skrvonois o`tkerajis

[` ni`nkpti lþeoni k o`tkrksa`tk skrãa kl jk u`a sila platagirca i skrvonoi
napaz jk alibar las jovosas ni`vk`noi`alks, nici kl kuri i kl jþlar, ajkcás jk
nroptici`kjas y itris prijuntis jk o`vkrsoþ` nici kl iri. Xukstis a pkjor,
tacdoï` pijrãa` skrvor para la nicpravk`ta jk nroptici`kjas nici u`
kxnma`ek   y quk igrkzna` lis skrvonois da`narois ni`vk`noi`alks, nici
kxnma`ek
ni`nksoþ` jk nrïjoti, kcosoþ` jk tarbkta i paei jk rknodis. K` jkgo`otova, tiji
k` u`i, u` ò`oni paraeuas para nualquokr girca jk jo`kri i skrvonoi.
 [pmilj   (www.upmilj.nic
[pmilj www.upmilj.nic).). May varois priykntis tradaba`ji k` ksta
lã`ka. Ni` klli apuksta` pir silvk`tar rktis nici las o`tkeranoi`ks

Xáeo`a 1=;

k`trk platagircas y pasarklas jk paei, i kl carni rkeulatiroi quk

ni`llkva`, para jksplkearli jk girca ipkratova.
[`i jk kstis priykntis ks [pmilj, quk, jksjk su platagirca,
igrknk la pisodolojaj jk ipkrar ni` 4> jovosas (kuri, jþlar, yk`…), 45

nroptici`kjas
plata, plato`i y(DZN, KZM,
palajoi). AJA, utoloza
Ajkcás, OIZA…) u`ay rkj
: niccijotoks
niccijotoks 
 part`krs   (iri,
jk  part`krs para
igrknkr skrvonois asinoajis jk girca o`tkeraja, nici nrïjoti vãa ^alt
Lk`jo`e y NrkjKar`, paeis vãa [Zrust, ocpukstis vãa ZaxDot i
ganturanoþ` vãa O`vioznmao`.

Cás allá jk so [pmilj ks kl priyknti cás atrantovi jk ksta `ukva

natkeirãa, cukstra u` cu`ji jk pisodolojajks jk o`tkeranoþ` jkl k`tir`i
nropti k` kl carni go`a`nokri y da`naroi trajonoi`al, k o`nluyk la napa
kbknutira jkl dlinfnmao`
dlinfnmao`,, quk apirta, nici ya sadrás, skeurojaj, o`ckjoatkz y
trazadolojaj, k`trk itris dk`kgonois gu`jack`talks. ^o` juja, skrá u`i jk lis
skntirks quk cás vkrkcis nrknkr.
Nadk jkstanar quk, k` ksta sknnoþ`, sk ma` aerupaji aleu`as natkeirãas
rklkva`tks rkspknti a paeis, skrvonois go`a`nokris y nroptici`kjas, pkri ks
u`a o`justroa k` trkck`ji auek. Kl dlinfnmao`
dlinfnmao` ks
 ks u`a jk las tkn`ilieãas cás
pricktkjiras jk ksta kra, y las nroptici`kjas ni`stotuyk` u`a jk las cayirks
josrupnoi`ks kni`þconas jk `ukstri tokcpi. Nici rksultaji, sk kstá`
adrok`ji `ukvas vãas, na`alks y skeck`tis, y prántonack`tk naja skca`a
salk` `ukvas ojkas, startups
startups   y kcprksas quk pijrãa` o`nluorsk k`trk lis
párragis quk anadas jk lkkr.
Zacdoï` jkdks sadkr quk ksti `i jkdk ticarsk nici u` ni`skbi jk
o`vkrsoþ` `o nici
rkalonks u`a rkspalji ajonoi`al
o`vkstoeanoþ` a `o`eu`ipara
jk kstis
klkeorpriykntis. Ks `knksaroi
u`a platagirca k` la quk
quk
pukjas ni`goar y quk sk ajaptk a tus `knksojajks. Asocosci, tk` k` nuk`ta
quk kstis priykntis nacdoa` y kvilunoi`a`, quk la jospi`odolojaj jk kstas
platagircas pukjk varoar skeò` tu udonanoþ` k o`nlusi aleu`is skrvonois
pukjk` `i madkr soji rkeulajis k` tu burosjonnoþ`. Asã quk, nici sokcprk,
o`vkstoeanoþ` pripoa y nautkla.

La ci`kja jk Gankdiif2 Lodra

 Lodra ks kl era` priyknti jk kcosoþ` jk nroptici`kjas pir partk jk Gankdiif.
A`u`noaji pòdlonack`tk a ckjoajis jk 481?, au`quk kl ni`nkpti sk

Xáeo`a 1=7

k`nuk`tra tijavãa k` gask jk jksarrilli, jksjk k`ti`nks ma aparknoji

pkroþjonack`tk k` lis ckjois jkdoji a la k`irck rklkva`noa jk la `itonoa. Jk
mknmi, ni` kstk priyknti, Gankdiif pripi`k kl la`zacok`ti jk u`a ci`kja
pripoa, u`a platagirca para civkr jonma ci`kja, u` ni`elickraji jk
kcprksas quk liWacis
jonma ci`kja. apiya` y u`a
a vkr silunoþ`
naja pu`ti alpara quk lis usuarois pukja` euarjar
jktallk.

Narantkrãstonas jk Lodra

Ci`kja. Lodra ks kl `icdrk jk la nroptici`kja y sk trata jk u`a

Ci`kja.
stadlknio`   jk `ukva nrkanoþ`, tijavãa `i puksta k` nornulanoþ`. Kl
stadlknio`
prknoi jk la cosca sk vo`nulará al prknoi jk jovosas ni`vk`noi`alks jkl
soeuok`tk ciji2 ;8 % jþlar, 1= % kuri, 1: % yk` bapi`ïs, 11 % lodra
 
kstkrlo`a y 5 % jþlar jk
aspknti kspknulatovi jk la^o`eapur.
ci`kja Ni`
y, al ksti,
tk`kr sk
u`prktk`jk kloco`ar
prknoi cás kl
kstadlk,
quk rksultk cás òtol nici ckjoi jk paei. Zijavãa `i kstá nlari nþci
sk llkvará a nadi la kcosoþ` jk `ukva ci`kja, pkri parknk quk sk
prijunorá dabi jkca`ja, k` gu`noþ` jk las pktonoi`ks jk nicpra pir
partk jk lis usuarois, y `i tk`jrá u`a na`tojaj jk u`ojajks locotaja.
Zkn`ilieãa. Kl priyknti ipkrará dabi u` dlinfnmao`
Zkn`ilieãa. dlinfnmao`   pripoi y jk
nþjoei adokrti quk o`onoalck`tk pkrcotorá masta 1888 tra`sannoi`ks pir
skeu`ji k` dliquks naja 18 skeu`jis, li nual Gankdiif ajcotk quk
supi`jrá u` pridlkca jkdoji al pitk`noal alna`nk jkl priyknti. Xkri,
cás allá jk lis jktallks tïn`onis, kl quoj jk la nukstoþ` ks quk sk trata
jk u`a rkj pkrcosoi`aja y nk`tralozaja k`trk lis cokcdris jk la
asinoanoþ`. Ks jknor, la valojanoþ` jk tra`sannoi`ks sk llkvará a nadi
ckjoa`tk lis `ijis jk las o`stotunoi`ks, manok`ji asã quk kl rkeostri `i
ska pòdloni, la rkj `i ska partonopatova y kl ni`tril sk ni`nk`trk k`
ca`is jk lis cokcdris. Ksti supi`k u` pla`tkacok`ti ipuksti al jk
Dotnio`, k`trk itris cunmis priykntis nropti.
Asinoanoþ`. [` ni`sirnoi jk alei cás jk u`a vko`tk`a jk kcprksas ‚ 
Asinoanoþ`.
jkl nalodrk jk Nio`dask, ^pitogy, [dkr i Wijagi`k‚, girca` la
asinoanoþ` Lodra, gu`jaja k` Eo`kdra k` intudrk jk 481?, tras kl
 prkvoi jkskcdilsi jk 18 colli`ks jk jþlarks pir partk jk la k`tojaj.
Jk sk
 ‚ tijas kstas kcprksas,
jksnileari` aleu`as
a lis pinis ‚nici
cksks Kday, Castkrnarj
jkl priyknti, y Xaypalk
alkea`ji jovkrsas
o`nokrtas razi`ks y prksoi`ks. Lis cokcdris jk la asinoanoþ`
ca`tok`k` kl ni`tril sidrk la eidkr`a`za jkl priyknti y ni` klli

Xáeo`a 1=5

ekstoi`a` aspkntis nici jknosoi`ks sidrk kl jksarrilli jk la

tkn`ilieãa i la ajco`ostranoþ` jk la rkskrva jk lodra (ci`kja).
Dollktkra. La wallkt   para ipkrar ni` la ci`kja sk llacará @ivo y,
Dollktkra.
vo`ok`ji jk la ca`i jk Gankdiif, pijrá kspkrarsk u`a aplonanoþ` jk
gánol usadolojaj y era` kxpkrok`noa jk usuaroi, apista`ji pir o`nluor a
nualquokr pòdloni `i gacoloarozaji ni` kl k`tir`i nropti. Ipkrar ni`
klla rkqukrorá la ojk`togonanoþ` gircal jkl usuaroi ni` jinuck`tanoþ`
lkeal, dusna`ji ni` klli la socpatãa jk lis Eidokr`is (y quozá, jk
pasi, ojk`togonar a lis usuarois jk su rkj sinoal). Kl skrvonoi ni`tará
ni` u`a o`tkeranoþ` ni` Gankdiif Ckssk`ekr y Umatsapp, li nual
pkrcotorá paeis k`trk acoeis so` nicosoþ` aleu`a, au`quk kstá pir vkr
nþci sk rksilvkrá` aspkntis nlavk nici la pisodlk saturanoþ` jk la rkj
jkdoji a klkvajis vilòck`ks jk tra`sannoi`ks.

Xir tijas kstas narantkrãstonas, Lodra tok`k la jogãnol vortuj jk `i eustar a

`ajok. @i eusta a lis usuarois jk nroptici`kjas pirquk, tras kstk priyknti
nk`tralozaji ‚ipuksti a cunmis jk lis valirks o`onoalks jk la nultura nropti
 ‚ sk k`nuk`tra Gankdiif, u` eoea`tk quk ma pritaei`ozaji, k`trk itris,
varois ksná`jalis rklanoi`ajis ni` la provanojaj jk sus usuarois. @i eusta a
lis Kstajis, k`nadkzajis pir KK. [[., quk vk` nþci u`a kcprksa provaja
quokrk kcotor y rkeular su pripoa ci`kja, o`onoalck`tk al carek` jk nualquokr
irea`osci igonoal, nici la Tkskrva Gkjkral jk KK. [[. i, k` Kuripa, kl
Da`ni Nk`tral Kuripki. @i eusta a lis da`nis, al ni`sojkrar u`a ack`aza y
u`a girca jk o`trusosci kl mknmi jk quk u`a rkj sinoal jknoja igrknkr
skrvonois jk k`vãi jk jo`kri k`trk usuarois so` quk li rkspaljk u`a k`tojaj
go`a`nokra. Xir òltoci,
quk 4;88 colli`ks, kstka la cayirãa
asu`ti lks jk lis usuarois
rksulta jk Gankdiif,
o`jogkrk`tk, `aja ck`is
ya quk Dotnio` suk`a
tijavãa lkba`i, y Lodra, alei rari y jksni`inoji.

Nici ya sk ma jonmi, las ci`kjas `i kstá` k` nornulanoþ` `o may gknma

prkvosta para kl la`zacok`ti jkl priyknti. Au` asã, u`a vkz ek`kraji kl
o`tkrïs y kl rkvukli ckjoátoni, ma` aparknoji varoas wkds jk kstagas i`lo`k
 igrknok`ji la vk`ta jk ci`kjas Lodra a prknoi rkjunoji. ^k trata jk itri
`ukvi o`tk`ti jk kstagar jo`kri a o`ek`uis nicprajirks, ya quk la ò`ona
girca 188 % skeura jk ajquoror la ci`kja, so aleò` jãa salk tiji ajkla`tk,

Xáeo`a 1==

skrá a travïs jk Gankdiif. Tknmaza nualquokr itra guk`tk, ya quk, ni` tija
nkrtkza, sk tratará jk u` lidi ni` pokl jk nirjkri.

Xrksk`tk y guturi jk Lodra

Kstk priyknti, saloji prántonack`tk jk la `aja, ma ticaji la jkla`tkra a itras
era`jks kcprksas joeotalks ni` priykntis k` ksta lã`ka, nici Applk Xay i
Eiielk Xay. Ni` o`jkpk`jk`noa jk so ks u` priyknti ckbir i pkir, sk la`zará
k` 4848 i 4841 y, jk tijis lis ksnillis ckjoátonis, rktis lkealks y liddoks
liddoks pir
 pir
vk`nkr, quozá sk tratk jk u`i jk lis priykntis quk cás pisodolojajks tk`ea jk
ni`vkrtorsk k` u`a girca jk jo`kri joeotal elidal. Jk mknmi, jksjk ckjoajis
jk 4848 kl priyknti Lodra kstá ni`sojkra`ji quk la platagirca pukja `i sili
alibar su pripoa nroptici`kja, so`i ci`kjas joeotalks kcotojas pir itras
irea`ozanoi`kss k o`nlusi da`nis nk`tralks.
irea`ozanoi`k

Carf Runfkrdkre, gu`jajir jk Gankdiif, tok`k k` la palca jk su ca`i a

4;88 colli`ks jk usuarois, pujok`ji ni`vkrtor a naso u` tkrnoi jk la pidlanoþ`
cu`joal k` nlok`tks jk Lodra y, ni` klli, kstadlknkrla nici la cayir
o`stotunoþ` go`a`nokra jkl pla`kta k` li quk rkspknta al `òckri jk nlok`tks.

Ajipnoþ` k` la da`na trajonoi`al

Kl knisostkca go`a`nokri elidal sk k`nuk`tra k` tra`sonoþ` manoa u` cijkli
nicplktack`tk joeotal, o`nlusi a u` ni`tkxti so` jo`kri k` kgkntovi, la
nasmlkss sinokty.
sinokty. ^o dok` sk ma` k`grk`taji y adirjaji varois rktis jura`tk kl
naco`i ‚nici kl nokrrk jk colks jk sunursalks da`naroas k` tiji kl cu`ji
 ‚, tijavãa qukja cunmi kspanoi para la kvilunoþ`, y, kspknoalck`tk ni` la
tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao`   y las nroptici`kjas, sk adrk u` cu`ji jk
pisodolojajks.
 Añis atrás, lis era`jks da`nis vkãa` la tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao`   nici kl
era` jksni`inoji y las nroptici`kjas nici u`a ack`aza para su skntir y kl
sostkca. Xir u` laji, prinurari` ralk`tozar la ajipnoþ`, dliquka`ji traspasis
jk jo`kri jk las nuk`tas jk sus nlok`tks a kxnma`eks
kxnma`eks   pipularks nici

Xáeo`a 1=?

Do`a`nk®  i Nio`dask. ^ã, mank u` par jk añis sk jokri` nasis k` lis quk
da`nis jk Kuripa na`nklada` auticátonack`tk u`a tra`sgkrk`noa a Nio`dask,
y ni` klli kvotada` quk kl nlok`tk pujokra utolozar lodrkck`tk su jo`kri para,
k` kstk nasi, nicprar nroptici`kjas, u` prijunti lkeal.
Xaralklack`tk, las o`stotunoi`ks go`a`nokras o`tk`tari` jksprkstoeoar a
Dotnio` nici pu`ta jk la`za jk la nroptikni`icãa ckjoa`tk kstratïeonas
nacpañas jk nicu`onanoþ`. [`i jk lis nasis cás si`ajis guk kl jk Eiljca`
^anms, u`i jk lis da`nis jk o`vkrsoþ` cás rkputajis jkl cu`ji, quk, k`
`ivokcdrk jk 4815 y ckjoa`tk paladras jk su NKI, Lliyj Dla`fgko`, tanmþ a
Dotnio` jk «vkmãnuli para pkrpktrar tiji topi jk graujk¶. Jãas jkspuïs, a
pro`nopois jk k`kri jk 481=, kl pripoi Eiljca` ^anms llacada a Dotnio` «kl
`ukvi iri¶, kcpuba`ji asã kl prknoi jk la nroptici`kja al alza. Cksks a`tks,
kl da`ni kstada nicpra`ji era`jks na`tojajks jk dotnio`ks y, jura`tk ksk
pkroiji, ni`soeuoþ u`a ocpirta`tk rkvalirozanoþ` jk sus nroptiantovis.
Go`alck`tk, k` cayi jk 481= a`u`noari` quk nick`zarãa` a ipkrar
antovack`tk ni` dotnio`ks y, ni` klli, ksta y itras o`stotunoi`ks nick`zari` a
rkalozar cás annoi`ks rklanoi`ajas ni` nroptici`kjas.
Antualck`tk sk ma vk`noji kstk ksnkptonosci y pijkcis madlar jk u`a
prierksova ajipnoþ` k` jis napas i `ovklks josto`tis. Xir u` laji, la pripoa
tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao`   y, pir itri, lis prijuntis go`a`nokris asinoajis a las
nroptici`kjas.

 Dlinfnmao`

La `i utolozanoþ` jk la tkn`ilieãa dlinfnmao`

dlinfnmao`   pir partk jk las k`tojajks
da`naroas soe`ogonarãa, sk`nollack`tk, nakr k` u`a k`irck jksvk`taba
nicpktotova. Nici sk ma notaji a li larei jkl lodri, ni` o`jkpk`jk`noa jkl
priyknti i topi jk dlinfnmao`
dlinfnmao` utolozaji,
 utolozaji, apirta dk`kgonois nici o`ckjoatkz,
skeurojaj i nistk ã`goci k` las tra`sannoi`ks jk napotal.

Topplk@kt. Nici sk ma apu`taji k` kl napãtuli :, Topplk@kt ks u`a

Topplk@kt.
rkj jk privkkjirks jk paeis o`stotunoi`alks, nici da`nis y kcprksas
jk skrvonois go`a`nokris, quk utoloza` silunoi`ks jksarrillajas pir la
 kcprksa Topplk para k`voar jo`kri a `ovkl cu`joal jk girca sk`nolla,
naso o`sta`tá`ka
o`tkr`anoi`al y a u` nistk
ni`vk`noi`al, dabi klcuy o`gkroir
pritinili a u`a^keò`
^UOGZ. tra`sgkrk`noa
lis jatis
jk o`onois jk 4848, >= jk las 188 prockras o`stotunoi`ks go`a`nokras jkl
cu`ji ya ma` pridaji, o`tkeraji i o`vkrtoji k` kl dlinfnmao`
dlinfnmao`   jk

Xáeo`a 1?8

Topplk. Cás allá jk lis prockris da`nis jkl cu`ji, Topplk@kt li usa`
cás jk >88 kcprksas, k`trk las quk sk k`nuk`tra` Ackrona`
k`nuk`tra`  Ackrona` Kxprkss i
Kxprkss i
skrvonois jk k`vãi jk jo`kri nici Ukstkr` [`oi` i Ci`kyErac.
Uk.Zrajk. Itri priyknti dlinfnmao`
Uk.Zrajk. dlinfnmao` trkck`jack`tk
 trkck`jack`tk rklkva`tk para kl
skntir da`naroi, ya quk kstá gircaji pir u` ni`sirnoi jk cás jk u`a
jink`a jk o`stotunoi`ks jk tija Kuripa, nici NaoxaDa`f, ^a`ta`jkr,
Jkutsnmk Da`f, ^inoktï Ek`kralk, M^DN i [D^, k`trk itras. Ksta
silunoþ` prktk`jk `i sili skr u` vkmãnuli para kl k`vãi jk
tra`sannoi`ks o`tkr`anoi`alks, so`i u`a platagirca jk nickrnoi
kxtkroir para ekstoi`ar napotalks y ni`tratis o`tkloek`tks jk u`a girca
trazadlk, skeura, kni`þcona y kgonaz.

^o dok` ks nokrti quk kstis jis era`jks priykntis sili nudrk` la napa
tkn`ilþeona, kl mknmi jk madkr kstadlknoji josto`tas aloa`zas k`trk da`nis para
la utolozanoþ` jk la tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao`   adrk kl naco`i manoa la gutura
utolozanoþ` jk jovosas joeotalks, k`trk kllas, las nroptici`kjas. Jk mknmi, ya
may da`nis manok`ji prukdas k` kstk sk`toji.

Nroptici`kjas y prijuntis jkrovajis

Ajkcás jk lis nasis quk mkcis jksnroti nk`trajis k` kl usi jk dlinfnmao`
dlinfnmao`,,
k` cayir i ck`ir ckjoja tijis lis era`jks da`nis cu`joalks ma`
rkni`inoji quk kstá` ipkra`ji kxpkrock`talck`tk ni` nroptici`kjas. Zk
o`votacis a quk dusquks «kl-`icdrk-jkl-da`ni-quk-quokr
«kl-`icdrk-jkl-da`ni-quk-quokras
as + Dotnio`¶ y vkas

las
nici`itonoas quk ^anms,
Eiljca` salk` para nicpridarli.
Notyeriup O`nlusitok`k`
i BX Cirea`, lis da`nis
kquopisjkjkjonajis
o`vkrsoþ`,a
kstk tkca y kstá` jksarrilla`ji prijuntis para sus nlok`tks. K` rkalojaj, ks
ta` sk`nolli nici quk las nroptici`kjas, jaja su naja vkz cayir
napotalozanoþ` jk ckrnaji y vilatolojaj, si` u` prijunti go`a`nokri cuy
atrantovi para la o`vkrsoþ` y la kspknulanoþ`. Ksti, sucaji a la prierksova
ajipnoþ`, mank quk las o`stotunoi`ks go`a`nokras vaya` a jksplkear u` acploi
ada`oni jk prijuntis k` kstk sk`toji. O`nlusi kl aspknti jk u` carni lkeal y
rkeulanoþ` jogusis kstá ava`za`ji y, pir kbkcpli, a go`alks jk 481?,
Alkca`oa `ircalozþ quk lis da`nis pujokra` nicprar, vk`jkr, o`tkrnacdoar y
 nustijoar antovis nroptierágonis jk sus nlok`tks. Alkca`oa ma jaji kl
postilktazi jk saloja y ksi mará quk ska nukstoþ` jk tokcpi quk tacdoï` lis
da`nis jk itris paãsks, nici Kspaña, o`nluya` k` su pirtal jk da`na joeotal

Xáeo`a 1?1

u` cþjuli ni` ci`kjkri jk nroptici`kjas, oeual quk amira may u`i para
tarbktas, rknodis i annoi`ks dursátolks. Zokcpi al tokcpi.
Xir su partk, lis era`jks ckrnajis go`a`nokris nici Uall ^trkkt llkva`
tokcpi o`vortok`ji era` na`tojaj jk rknursis k` jksplkear u`a platagirca
para pkrcotor kl o`tkrnacdoi jk tiji topi jk antovis rklanoi`ajis ni` las
nroptici`kjas.
Aleu`is kbkcplis jk prijuntis go`a`nokris trajonoi`alks loeajis miy a las
nroptici`kjas si` lis soeuok`tks2

Annoi`ks. Kxostk` varois valirks, pro`nopalck`tk k` kl ckrnaji

Annoi`ks.
kstajiu`ojk`sk, quk pkrcotk` o`vkrtor a travïs jk nualquokr platagirca
da`naroa sidrk la gluntuanoþ` jkl valir jk las nroptici`kjas. Jis jk
lis quk tok`k` cayir napotalozanoþ` si` Eraysnalk Dotnio` Zrust
(EDZN) y Dotnio` Eriup ^K (AJK).

si` Itris
Toit valirks o`tkrksa`tks,
Dlinfnmao` jorkntack`tk
O`n (TOIZ) loeajis
pir la partk al ckrnajiy nropti,
tkn`ilþeona CEZ
Napotal O`vkstck`ts (CEZO), quk sk jkjona al co`aji, i Ajva`nkj
Conri Jkvonks (ACJ) y @WOJOA (@WJA), quk gadrona` tarbktas
erágonas, cuy loeajas a co`krãa, ajkcás jk kquopis prigksoi`alks
A^ON.

(KZG).  Zacdoï` llacajis gi`ji jk o`vkrsoþ`

Gi`jis nitozajis (KZG). 
nitozaji i KZG, si` gi`jis jk o`vkrsoþ` nicpukstis pir u` paquktk
jk prijuntis go`a`nokris jovkrsogonajis nuya pknuloarojaj ks quk sk
`keinoa` k` ckrnajis sknu`jarois jk valirks. K` kstk nasi, kl paquktk
jk prijuntis
dursátolks quk `i o`nluyk
pukjk` kstarnroptici`kjas, so`i u` paquktk
asinoajis a nroptici`kjas jk valirks,
i a dlinfnmao`
dlinfnmao`,
nici lis notajis k` kl pu`ti a`tkroir. Jonmi jk itri ciji, si` u`a
girca cás jovkrsogonaja y skeura jk o`vkrtor k` annoi`ks loeajas a
nroptis.
(NGJ). Ks u` topi jk prijunti go`a`nokri
Ni`tratis pir jogkrk`noa (NGJ). Ks
k` kl quk sk ipkra jk girca cuy socolar al jk u`a annoþ`2 sk o`vokrtk
k` gu`noþ` jkl prknoi jk ckrnaji jk ksta y sk dusna u`a plusvalãa para
idtk`kr u` dk`kgonoi. Kl NGJ pkrcotk o`nlusi o`vkrtor k` ni`tra jkl
ckrnaji, ks jknor «apistar¶ a quk u`a kcprksa dabará su prknoi y sanar
 u` rk`jocok`ti pisotovi pir klli. La jogkrk`noa ks quk ni` lis NGJ `i
sk nicpra la annoþ`, so `i quk, para k`tk`jkr`is, sk apuksta sidrk la
gluntuanoþ` jk su prknoi. K` lis òltocis añis, lis NGJ jk
nroptici`kjas ya kstá` prksk`tks k` tijis lis era`jks drþfkrks i

Xáeo`a 1?4

platagircas jk nicpravk`ta jk antovis go`a`nokris adokrtas a nualquokr

o`vkrsir, y ksti, al go`al, tok`k u` pksi cuy ocpirta`tk k` la
pipularojaj jk lis coscis y su gluntuanoþ` jk prknoi.
Guturis. Lis guturis i ni`tratis jk guturis si` socolarks a lis NGJ.
Guturis.
Dásonack`tk, sk pukjk «apistar¶ a quk kl prknoi jkl dotnþo` sudorá i
dabará, y mankrli k` kspanois tkcpiralks joarois, ck`sualks i a`ualks.
K` kstk nasi, `i sk nicpra a u` prknoi jk ckrnaji so `i quk sk
apuksta a quk u` jktkrco`aji antovi tk`jrá nokrti prknoi k` tal gknma.
Xir kbkcpli, pukjks mankr u` ni`trati guturi o`jona`ji2 «1 DZN
valjrá 4> 888 kuris k` jonokcdrk jk 4844¶. Lis guturis tok`k` u`
prknoi cã`oci jk k`traja para ipkrar y pir ksi atrak` jo`kri
o`stotunoi`al. K`trk lis eoea`tks go`a`nokris quk igrknk` guturis k`
dotnio`ks kstá` Dafft, NDIK i NCK.
Ipnoi`ks.. [`a ipnoþ` ks u` ni`trati jkrovaji quk pkrcotk quk u`
Ipnoi`ks
o`vkrsir nicprk i vk`ja u` o`struck`ti sudyank`tk ‚nici u` valir,
u` gi`ji nitozaji i u` ã`jonk‚ a u` prknoi prkjktkrco`aji jura`tk
u` nokrti tokcpi. La nicpravk`ta jk ipnoi`ks sk rkaloza k` kl ckrnaji
jk ipnoi`ks, quk `keinoa ni`tratis dasajis k` valirks ni`nrktis, k`
kstk nasi, nroptici`kjas. Waroas o`stotunoi`ks ya igrknk` kstis
prijuntis, nici Dafft i NCK, ajkcás jk Lkjekr] y aleu`is
kxnma`eks..
kxnma`eks

^o ya ni`inks kl skntir go`a`nokri, kstis apu`tks sidrk guturis y ipnoi`ks

quozá tk maya` sirprk`joji al vkr quï `icdrks kstá` k`tra`ji k` kl `keinoi.
^o `i kstás gacoloarozaji ni` ksta bkrea, pridadlkck`tk pok`sks2 «¹Quï
jkci`ois si` kstis prijuntis9 ¹Jk quï va tiji ksti9¶. Cuy sk`nolli, kstá
k`tra`ji cunmãsoci jo`kri al ckrnaji jk las nroptici`kjas jksjk
o`stotunoi`ks trajonoi`alks, y ksi sk rkglkba k` lis vilòck`ks joarois, quk `i
para` jk nrknkr. Ajkcás, la kxostk`noa jk kstis prijuntis go`a`nokris pkrcotk
a nualquokr usuaroi `i gacoloarozaji ni` kl ckrnaji nropti o`vkrtor jk u`a
girca cás ni`vk`noi`al, ni` alei ta` sk`nolli nici u`a annoþ`, quk pukjk
nicprar jksjk kl pkrgol jk nlok`tk jk la wkd jk nualquokr da`ni.
Xridadlkck`tk `u`na llacks a la pukrta jk u` da`ni jk o`vkrsoþ` nici
Eiljca` ^anms i BX Cirea`, `o ni`tratks prijuntis nici gi`jis nitozajis i
guturis. Xkri quk kstis era`jks da`nis kstï` ek`kra`ji prijuntis go`a`nokris
 «kxþtonis¶ soe`ogona` quk jk`tri jk pini k`trará` k` kl ckrnaji nropti
da`nis ni`vk`noi`alks y nabas jk amirris y, ni` klli, sk jará itri era` pasi
manoa su ajipnoþ` casova. ^ã, llkeará u` jãa `i cuy lkba`i k` kl quk la

Xáeo`a 1?>

sunursal da`naroa jk tu darroi i pukdli igrkzna a sus nlok`tks u` gi`ji jk

o`vkrsoþ` loeaji a nroptici`kjas.
 Xáeo`a 1?:

Napãtuli 14
Kl carni o`tkr`anoi`al

K@ K^ZK NAXÃZ[LI2

Xriykntis kstatalks k` tir`i a las nroptici`kjas

Manoa u`a sinokjaj so` jo`kri k` kgkntovi
Lkeoslanoþ`, rkeulanoþ` y pisonoþ` jk lis paãsks rkgkrk`tks
O`tkr`kt y kl cu`ji jksnk`tralozaji

^o mas llkeaji masta aquã, tk madrás jaji nuk`ta jk tiji li quk igrknk la
tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao`.. Zras u`is añis jk nokrta ipisonoþ` k o`nkrtojucdrk,
josto`tis pijkrks go`a`nokris y Eidokr`is sk kstá` pisonoi`a`ji para nrkar u`
carni lkeal li cás kstá`jar pisodlk, napaz jk rkeular y gavirknkr la
ocpla`tanoþ` jk la nroptikni`icãa a `ovkl cu`joal.
Ks `knksaroi tk`kr k` nuk`ta quk u`a ajipnoþ` casova jk las
nroptici`kjas jkpk`jk jk varois gantirks ocpirta`tks quk nacdoa` k`trk
rkeoi`ks y lkeoslanoi`ks. Xir kbkcpli, may paãsks tkn`ilþeonack`tk cuy
ava`zajis ji`jk
tra`sannoi`ks6 pirklksi,
paeiksk`gánol
kgkntovi `i ks sinokjajks
quk kstas kl ckjoi cás madotual
ajiptk` para las
kl ni`tkxti
nropti. Xir itri laji, tacdoï` k`ni`tracis paãsks ji`jk la ci`kja kstatal ks
cuy vilátol ni` rkspknti al jþlar i al kuri, y sus madota`tks rklanoi`a` las
nroptici`kjas ni` u`a girca jk pritkekr sus amirris. K` kstis nasis, sus
Eidokr`is sk ma` vosti kcpubajis a pla`tkar la nrkanoþ` jk u`a ci`kja
`anoi`al k`nroptaja, alei quk ya vkcis k` varois paãsks jk Acïrona Lato`a,
pkri tacdoï` k` itras kni`icãas jk tiji cu`ji.
_a ska pir u`a pisotova prksoþ` noujaja`a, pir kl cokji a pkrjkr kl
ni`tril, pir la ipirtu`ojaj jktkntaja pir lis Eidokr`is jk ek`krar u`a
 nroptici`kja pripoa, pir kl ocparadlk ava`nk jk la tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao`   k`
su aplonanoþ` go`a`nokra…, may u` kspknoal o`tkrïs pir vkr y pridar kstk `ukvi
cïtiji jk paeis joeotalks y nicpridar quk nucplk ni` las kxpkntatovas.

Xáeo`a 1?;

Nroptici`kjas kstatalks
A`tk u` nacdoi rajonal sidrk alei ta` nicplkbi nici la pkrnkpnoþ` jk valir
y la ekstoþ` jkl jo`kri, la cayirãa jk lis Eidokr`is k o`stotunoi`ks sk ma`
cistraji cuy nautis a la mira jk jar u` prockr pasi, i al ck`is, u` pasi k`
gorck. K` lis òltocis añis ma madoji cunmas o`onoatovas pu`tualks k` jovkrsis
paãsks, pkri ks amira, ni` u` ckrnaji naja vkz cás cajuri, y a`tk la
orrupnoþ` jk priykntis jk k`irck nalaji nici Lodra, nua`ji parknk quk sk
ma jaji kl postilktazi jk saloja para la nrkanoþ` jk nroptici`kjas `anoi`alks.
Cukstra jk klli ks kl antual o`tkrïs jk cunmis Eidokr`is pir pisonoi`arsk k`
prockra gola y kxplirar sus pripoas NDJN, ks jknor, Nk`tral Da`f Joeotal
Nurrk`ny,, i li quk ks li cosci, jo`kri joeotal kcotoji pir kl da`ni nk`tral jk
Nurrk`ny
u` tkrrotiroi.

Wk`kzukla
Nick`zacis kstk «nroptivoabk¶ alrkjkjir jkl cu`ji ni` u`i jk lis nasis
cás ni`trivkrtojis2 Wk`kzukla. Kl Eidokr`i vk`kzila`i guk u`i jk lis
prockris k` pisonoi`arsk, allá pir 4815, ni` kl la`zacok`ti jk u`a
nroptici`kja pripoa llacaja Xktri, tras silvk`tar varoas laeu`as tïn`onas k`
la kbknunoþ` jkl priyknti.
La ci`kja sureoþ nici u`a o`onoatova para alovoar la o`glanoþ` quk kstá
sugrok`ji kl paãs lato`iackrona`i, y pir klli kl valir jkl pktri kstá rkspaljaji
ni` iri, joaca`tks, pktrþlki y itras valoisas catkroas procas quk adu`ja` k`
Wk`kzukla. Jk mknmi, su nitozanoþ` sk rklanoi`a ni` kl pktrþlki, jk ciji quk
kl prknoi jk u` pktri kquovalk al jk u` darrol jk nruji. Xrknosack`tk amã rksojk
su pro`nopal vk`taba, y ks quk, al skr u`a nroptici`kja kstadlk nuyi valir sk
rklanoi`a ni` kstas catkroas, kl prknoi jkl pktri sk ca`tok`k cás kstadlk quk
la jovosa `anoi`al ni`vk`noi`al, kl dilãvar. Xir li ta`ti, quok` piska pktris
pijrá ca`tk`kr kl valir jk sus amirris, utolozarlis so` cokji a la o`glanoþ` i
rkalozar paeis o`tkr`anoi`alks ni` u`a ci`kja gukrtk.
Masta aquã la partk pisotova jkl priyknti, pkri may quk vkr tacdoï` la itra
partk i, `u`na ckbir jonmi, la itra nara jk la ci`kja. Ni` kl pktri madlacis
 jk u`a nroptici`kja nk`tralozaja, ni`trilaja ò`onack`tk pir kl Eidokr`i
vk`kzila`i, quk tok`k pijkr tital para ekstoi`ar la kcosoþ` y jostrodunoþ` jk
ci`kja i kl rkeostri jk tra`sannoi`ks. Kl usi jk ksta nroptici`kja sk nk`tra

Xáeo`a 1?7

k` kstk paãs y sorvk nici ckjoi jk paei para trodutis y ekstoi`ks o`tkr`as.
Ni` kl pktri sk jkdk` paear2

Las tasas pir lis skrvonois quk prksta kl ^krvonoi Autþ`ici jk la

Xripokjaj
Kl ^krvonoiO`tklkntual
Autþ`ici(^AXO).
jk Tkeostris y @itarãas (^ATK@).
Las tasas ajco`ostrajas pir kl ^krvonoi Autþ`ici jk Ojk`togonanoþ`,
Coeranoþ` y Kxtra`bkrãa (^AOCK).
Las tasas a gavir jkl O`stotuti @anoi`al jk Na`alozanoi`ks (O@N).
Las tarogas pir lis skrvonois prkstajis pir Dilovaroa`a jk Xukrtis
(Dilopukrtis, ^. A.).

La losta ks aò` cás larea k o`nlusi sk o`sta a las kcprksas o`tkr`anoi`alks

a paear y ankptar kl paei k` pktris para girzar u` ava`nk k` la ajipnoþ` jk
ksta ci`kja i ocpi`kr su ankptanoþ`.
Au`quk kl pla`tkacok`ti y la vosoþ` parknk` nlaris, la rkalojaj ks quk kl
paãs `i sk k`nuk`tra prkparaji para quk kl usuaroi rkalonk paeis ni` pktris, y
kl noujaja`i tacpini k`tok`jk kl ni`nkpti y alna`nk jk kstk priyknti. Lis
nickrnoa`tks `i ankpta` o`tkrnacdoi jk valir ckjoa`tk ksta nroptici`kja, ya
quk `i sk gãa` jk su valir `o jk la girca k` la quk kstá rkspaljaja. Xir su
partk, las ipkrajiras o`tkr`anoi`alks prkgokrk` ipkrar ni` jþlarks i kuris,
jovosas cás ni`silojajas para kl nickrnoi o`tkr`anoi`al y ni` u`a loquojkz y
ankptanoþ` o`go`otack`tk supkroir al pktri.

Nmo`a
Kl eoea`tk asoátoni rkprksk`ta itri jk lis paãsks pritaei`ostas k` la ksnk`a
nropti a `ovkl cu`joal. Antualck`tk, ks u`i jk lis Eidokr`is quk cás
gukrtkck`tk sk ma pisonoi`aji pir li quk sk rkgokrk a su rkeulanoþ`. K`trk las
annoi`ks quk Nmo`a ma llkvaji a nadi sk k`nuk`tra` la primodonoþ` jk ONI i
kl nokrrk jk cultotuj jk kcprksas rklanoi`ajas ni` dlinfnmao`
dlinfnmao`,, nroptici`kjas
y kxnma`eks
kxnma`eks   jksjk 4815. Xarajþbonack`tk, k` sus o`onois, kl paãs asoátoni
gavirknoþ la aparonoþ` jk cultotuj jk era`bas jk co`krãa eranoas a su daba
gantura k`kreïtona, pkri, nici partk jk la primodonoþ` jk tiji li rklanoi`aji
ni` la nroptikni`icãa, tacdoï` primodoþ kl co`aji k` 481=. Xksk a klli, la
 antovojajsky kspknula
o`nlusi nicpra jk
quk,nroptici`kjas pirlapartk
nici partk jk jk Nmo`a
ni`to`ua `i kni`þcona
tk`soþ` ma nksaji ky
nickrnoal ni`tra KK. [[. y kl jþlar, pijrãa kstar nicpra`ji o`ek`tks
na`tojajks jk nroptici`kjas.
nroptici`kjas.

Xáeo`a 1?5

Ni` o`jkpk`jk`noa jk la lkeoslanoþ` ni`tra la co`krãa y kl trajo`e

trajo`e,, ks
nokrti quk Nmo`a ks u`i jk lis paãsks al quk cás lk o`tkrksa la tkn`ilieãa
dlinfnmao`,, y kl pripoi Eidokr`i a`u`noþ quk kstada` jksarrilla`ji u`a
dlinfnmao`
ci`kja kstatal. K` 481=, u` alti gu`noi`aroi jkl Da`ni Xipular jk Nmo`a
askeurþ quk sk kstada tradaba`ji para la`zar u`a vkrsoþ` joeotal jkl yua`.
Nici la cayirãa jk itras ci`kjas jk kstk topi, sk tratarãa jk u`a
nroptici`kja kstadlk ni` su valir rkspaljaji pir itras ci`kjas i antovis.
K` rkalojaj, kstk priyknti vok`k jk cunmi cás atrás. Nmo`a llkva jksjk
481: kstujoa`ji la tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao` y
 y las ipirtu`ojajks quk dro`jarãa
u`a nroptici`kja `anoi`al. Li quk ma sunkjoji ni` Nmo`a ‚nici ni` kl
rksti jkl pa`iraca o`tkr`anoi`al, skeò` apu`tádacis‚ ks quk kl a`u`noi jk
Lodra prknopotþ quk quosokra pisonoi`arsk k` ksta narrkra ni`trarrklib y skr la
prockra `anoþ` k` la`zar u`a nroptici`kja kstatal i elidal. ^keò` paladras
jkl jorkntir jk la igono`a jk o`vkstoeanoþ` jkl Da`ni Xipular jk Nmo`a, Ua`e

]o`, sk ci`ktaroa
pilãtona quokrk kvotar quk Lodra
jk Nmo`a¶. La «atk`tk
silunoþ`ni`tra la kstadolojaj,
ks anklkrar sidkra`ãa
kl la`zacok`ti jk suy
nroptici`kja, alei para li quk `i jkdk` rk`jor nuk`tas a itri irea`osci i
o`stotunoþ` kxtkr`a, y kstadlknkrla k`trk la noujaja`ãa nici ci`kja jk
prkgkrk`noa.
Nmo`a sk k`nuk`tra cuy ajkla`taja rkspknti a itris paãsks, y au`quk sk
goltrk pina o`gircanoþ`, parknk quk las prukdas jk usi kstá` salok`ji skeò` li
kspkraji. Za`ti, quk tiji apu`ta a quk skrá u`a jk las prockras pitk`noas, so
`i la prockra, tras kl kxpkrock`ti vk`kzila`i, quk la`zará u`a nroptici`kja
`anoi`al pripoa.
Nici ni` la cayirãa jk las
l as nroptici`kjas `anoi`alks, kl pridlkca ks quk
sus pla`tkacok`tis sk ipi`k` a lis pro`nopois jk la nroptikni`icãa y kl
dlinfnmao`,, y su ocpla`tanoþ` supi`jrá u` cayir ni`tril sidrk sus
dlinfnmao`
noujaja`is. K` kgknti, Dotnio` jksagãa al sostkca kni`þconi voek`tk pirquk
ks u`a ci`kja o`jkpk`jok`tk jk lis irea`oscis igonoalks, jksnk`tralozaja y
ni` paeis skujia`þ`ocis… ^o` kcdarei, k` su vkrsoþ` `anoi`al, las
nroptici`kjas pijrãa` utolozarsk nici kl o`struck`ti jk ni`tril jkgo`otovi
para tkrco`ar ni` kl jo`kri k` kgkntovi y lierar kl ni`tril tital sidrk la
pidlanoþ` ckjoa`tk kstk `ukvi jo`kri nk`tralozaji. Ajkcás, la skeurojaj jk
Dotnio` rksojk k` quk ks u`a rkj jk colks jk irjk`ajirks. ^o la rkj jk
 dlinfnmao` ek`kraja pir u` paãs nici Nmo`a ks nk`tralozaja, la mank cunmi
dlinfnmao` ek`kraja
cás vul`kradlk a tiji topi jk ataquks, y pijrãa pi`kr k` roksei la kni`icãa
jkl eoea`tk asoátoni.

Xáeo`a 1?=

Kcoratis Áradks [`ojis

Allá pir 4815, Judáo la`zþ ksta sþloja agorcanoþ`2 «Xara kl añi 4848
tk`jrkcis kl nok` pir nok` jk lis skrvonois eudkr`ack`talks aplonadlks y las
tra`sannoi`ks sk rkalozará` k` dlinfnmao`
dlinfnmao`¶.
¶. Nici partk jk ksta jorknnoþ`, k`
481= kcotokri` kcNasm, u`a nroptici`kja kstadlk kstatal loeaja a la jovosa
`anoi`al, kl jãrmac, y pk`saja para quk lis noujaja`is pujokra` paear
jogkrk`tks skrvonois eudkr`ack`talks ni` u` prinksi cás rápoji y
tra`spark`tk.
K` niladiranoþ` ni` la kcprksa jk dlinfnmao`
dlinfnmao`   Xu`jo], ma` nrkaji u`a
aplonanoþ`, kcXay, pk`saja para euarjar la ci`kja KcNasm y itras
nroptici`kjas, y usarlas k` itris ácdotis, nici kl jk lis skrvonois i
nickrnois jk su ava`zaja noujaj, Judáo.

Bapþ`
Bapþ` ks u` paãs ji`jk la tkn`ilieãa sk ma o`stalaji ni` gukrza k` kl jãa a jãa
jk cunmis jk sus madota`tks, kspknoalck`tk k`trk lis colli`ks ni`erkeajis k`
sus era`jks noujajks, quk ya ma` `ircalozaji kl usi jk nroptici`kjas
o`nlusi para paeis jk pkqukñis ocpirtks a pok jk nallk, nici u` nagï. K` kstk
ni`tkxti, nici `i pijãa skr ck`is, nuk`ta` ni` u`a pripuksta `anoi`al, kl B-
Nio`. La kcprksa O`Nicc sk ma asinoaji ni` Cozumi Da`f para kxpa`jor su
skrvonoi jk paei, B-Nio` Xay, a su rkj co`irosta k` Bapþ`. A travïs jk la
asinoanoþ`, u`a rkj jk cás jk 1= 888 tok`jas co`irostas ‚quk o`nluyk`
garcanoas, supkrckrnajis, tok`jas jk klkntrijicïstonis y tok`jas jk
jksnuk`ti‚ pukjk` ankptar B-Nio` Xay. Kl gircati cás parknoji quk
ni`inkcis gukra jk la ksnk`a nropti ks Dozuc, sili quk k` kstk nasi tacdoï`
tok`k u`a ci`kja pripoa, kl B-Nio`.

Osla`joa
Dabi kl skujþ`oci Daljur Groeebar Þøo`ssi`, `icdrk quk privok`k jk la
cotilieãa `þrjona, k` 481: sk nrkþ la nroptici`kja auriranio`. Oeual quk
 sunkjk ni` Dotnio`, sk jksni`ink la ojk`tojaj jk lis quk ma` nrkaji ksta
o`onoatova, au`quk may u` kquopi ni` `icdrks y apkllojis quk ekstoi`a
antualck`tk kl ava`nk jkl priyknti. Li jkgo`k` asã2 «Auriranio` ks u`a
nroptici`kja jksnk`tralozaja, jk oeual a oeual, y sk askeura su la`zacok`ti

Xáeo`a 1??

nici u`a altkr`atova a la niri`a osla`jksa para kvotar las rkstronnoi`ks

eudkr`ack`talkss asinoajas ni` la ci`kja gojunoaroa `anoi`al. ^k la`zþ ni` kl
eudkr`ack`talk
idbktovi jk ni`vkrtorsk k` la nroptici`kja “igonoal– jk Osla`joa¶. Ni` klli,
quokrk igrknkrsk nici u`a altkr`atova a la niri`a osla`jksa y al pripoi
Dotnio`.
Kl priyknti nicpartk varois pro`nopois ni` Dotnio`, nici skr u` sostkca
jkso`tkrckjoaji y u`a jovosa nuya kcosoþ` y pilãtona ci`ktaroa ks
o`jkpk`jok`tk jk lis irea`oscis nk`tralks, dusna`ji ni`vkrtorsk k` u`a
ci`kja pipular pir y para lis noujaja`is. Za`ti ks asã quk, k` su nrkanoþ` k`
481:, sk jostroduyþ partk jk la ci`kja k`trk kl 18 % jk la pidlanoþ`
osla`jksa.
Xukjks vkr kl priyknti lostaji k` lis jogkrk`tks pirtalks quk mkcis
ck`noi`aji, nici Nio`CarfktNap, dusna`ji la ci`kja auriranio` (A[T).
Nuk`ta ni` u`a wkd pripoa (mttp2//auriranio`.os/ 
(mttp2//auriranio`.os/ ) para jogu`jor ksta

o`onoatova
trannoþ` yk`trk la pidlanoþ`,
ajipnoþ` rkal, au`quk tijavãa
cok`tras ks u`k`priyknti
tradaba k` vãas jk jk
la jovuleanoþ` ea`ar
la
nroptikni`icãa k`trk lis madota`tks jkl paãs `þrjoni.

^uknoa
Tofsda`f, kl irea`osci k`nareaji jk kcotor la ci`kja jk ^uknoa, ma nrkaji
la nroptici`kja k-fri`a. ^krá kcotoja jksjk kl da`ni nk`tral jk ^uknoa nici
altkr`atova al usi jk tarbktas i aplonanoi`ks da`naroas jk k`tojajks provajas.
Xir amira, soeuk` kstujoa`ji nþci agkntarãa a la lkeoslanoþ` y kni`icãa
sukna. La nroptici`kja ya kstá jksarrillaja y k` gask jk prukdas, a la kspkra
jk skr la`zaja al ckrnaji jura`tk 4841.

Orá`
[`a startup
startup   ora`ã sk ma asinoaji ni` nuatri era`jks da`nis para nrkar la
kcprksa Fuf`is Nicpa`y, y ma` la`zaji u`a ci`kja llacaja payci`,
«panti¶ k` lk`eua pkrsa. La nroptici`kja kstá rkspaljaja pir iri y pir kl
pripoi Eidokr`i, quk apiya la jogusoþ` jk kstk priyknti nici partk
 gu`jack`tal jk u` ni`bu`ti jk o`onoatovas para pricivkr la tkn`ilieãa
dlinfnmao`..
dlinfnmao`

Xáeo`a 488

Oslas Carsmall
Kstk pkqukñi arnmopoïlaei jkl inïa`i Xanãgoni nrkþ k` 481= la nroptici`kja
sivkrkoe` (^IW). Kl idbktovi jkl priyknti ks nrkar u` «Na`al jk Xa`acá
k`trk kl cu`ji jk las ci`kjas goat , lis da`nis, Uall ^trkkt y las
nroptici`kjas¶. Xrktk`jk ganolotar kl nickrnoi o`tkr`anoi`al y gavirknkr
aspkntis lkealks, gosnalks y kni`þconis para kl tkboji kcprksaroal y kl
tra`spirtk jkl kbk Xanãgoni.

Kurizi`a
La nrkanoþ` jk ci`kjas `anoi`alks `i sili nicprk`jk paãsks o`jkpk`jok`tk
o`jkpk`jok`tks.
s.
Jksjk kl Gi`ji Ci`ktaroi O`tkr`anoi`al kstá` o`tk`ta`ji nrkar u` priyknti
tra`svkrsal para tija la zi`a kuri llacaji Kurinio` (nici pukjks aprknoar, kl
`icdrk jk ksta gutura nroptici`kja ks tija u`a ek`oalojaj nrkatova).
Jkspuïs jk pripukstas jk jogkrk`tks paãsks, la prksoþ` jk Lodra quk mkcis
ck`noi`aji y lis pripois da`nis nk`tralks daraba`ji sus pripoas silunoi`ks,
parknk quk ma llkeaji kl cick`ti jk tradabar ni`bu`tack`tk k` la
ni`strunnoþ` jk u` carni sinoal, joeotal y kni`þconi dasaji k` tkn`ilieãa
dlinfnmao`..
dlinfnmao`
Jura`tk 4848 y 4841 sk prijunorá u`a kxpliranoþ` casova pir partk jk lis
Eidokr`is para antualozar su cijkli kni`þconi, y jksjk lukei tacdoï` k` la
zi`a kuri. Cás allá jk la kxpliranoþ`, ks kl cick`ti jk ni`silojar la
lkeoslanoþ` y alla`ar kl naco`i a tiji topi jk o`onoatovas `anoi`alks k
o`stotunoi`alks, pkri tacdoï` a priykntis provajis y jk `ukva nrkanoþ`,
ni`vortok`ji asã a lis josto`tis paãsks jk Kuripa y a la pripoa Kuripa nici
ni`elickraji jk paãsks k` u` tkrrotiroi para atrakr y rktk`kr priykntis
dasajis k` nroptikni`icãa.

¹_ quï pasa ni` la lkeoslanoþ`9

Kl dlinfnmao`
dlinfnmao` y
 y las nroptici`kjas si` u` gk`þck`i elidal y, nici nualquokr
 tkn`ilieãa, o`gircanoþ` i prijunti quk gluyk pir ckjois joeotalks, narknk jk
la locotanoþ` quk ocpi`k` las darrkras ocaeo`aroas i gri`tkras. ^o kl nickrnoi
o`tkr`anoi`al y kl jkrknmi ckrna`tol ya sk monokri` cunmi cás nicplkbis ni`

Xáeo`a 481

la llkeaja jk o`tkr`kt, k` u` k`tir`i ji`jk ajkcás may jksnk`tralozanoþ` y

skujia`i`ocati, la nisa sk pi`k cunmi cás o`tkrksa`tk.
La lkeoslanoþ` jk nualquokr paãs pasa pir cick`tis jk prigu`jis
nacdois, y rksulta jk era` valir pi`kr la lupa sidrk lis paãsks cás ava`zajis
para voslucdrar las josto`tas pisodolojajks. Antualck`tk, may zi`as ji`jk vk`
la tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao` nici
 nici u`a ipirtu`ojaj jk pisonoi`arsk y ni`vkrtorsk
k` u` rkgkrk`tk o`tkr`anoi`al, cok`tras quk itris prkgokrk` ajiptar u`a
pisonoþ` cás pasova, y k` cunmis nasis arnaona, kspkra`ji aprk`jkr tras la
sk`ja adokrta pir lis paãsks poi`kris.
Adrazar li quk igrknk la tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao` supi`k,
 supi`k, lþeonack`tk, u`
prinksi larei y nicplkbi, ya quk ocplona nacdoar la kni`icãa tal y nici la
ni`inkcis k` aspkntis ta` ocpirta`tks nici kl sinoal i o`nlusi la ekstoþ` jkl
pijkr. Amira may da`nis vk`jok`ji skeuris, kcprksas jk tklkgi`ãa
igrknok`ji tarbktas da`naroas y `kida`nis ago`najis k` paãsks kxþtonis quk

igrknk` skrvonois
k` ni`sta`tk go`a`nokris
nacdoi, a ksnalajkelidal.
u` ni`tkxti @is k`ni`tracis
trkck`ja ipirtu`ojaj k`
k` u` k`tir`i
tijis lis
sk`tojis, quk tacdoï` supi`k u` qukdrajkri jk nadkza para lis paãsks, quk
trata` jk jktkntar, k`tk`jkr y rkeular tiji li quk sunkjk jk`tri y gukra jk sus
gri`tkras.
K`trk lis paãsks ni` u`a lkeoslanoþ` cás atrantova sk k`nuk`tra ^uoza, quk
ma nrkaji u`a o`tkrksa`tk o`onoatova llacaja Nropti Wallky
(www.nryptivallky.swoss
www.nryptivallky.swoss). ). Kl priyknti ni`sostk k` u`a o`nudajira jk
kcprksas, dasajas k` tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao`,, ji`jk tk askeura` quk, so llkvas
tu `keinoi i startup
startup,, pijrás aniekrtk a cunmis jk lis dk`kgonois jkl paãs. Ks
jknor, su rkeulanoþ` y carni gosnal, ajkcás jkl ni`tanti jorknti ni` u`a
nrknok`tk nicu`ojaj jk kcprk`jkjirks y kcprksas quk madla` kstk ojoica,
quk nicpartk` u`is valirks y u`a vosoþ`. Kl paãs alpo`i tacdoï` nuk`ta ni`
varoas ckjojas para la ajipnoþ` noujaja`a jk las nroptici`kjas, y k`
aleu`is cu`onopois nici Rkrcatt sk pukjk o`nlusi paear lis ocpukstis k`
dotnio`ks.
Xir su partk, Calta tacdoï` kstá atrayk`ji lis gi`jis jk varois priykntis
y kcprk`jkjirks jk cunmis luearks jk Kuripa eranoas a u`a rkeulanoþ` nlara
y ni`nosa. Itri paraãsi nroptikni`þconi ks Eodraltar, ji`jk kstá` ocpulsa`ji
su pripoi ckrnaji jk lis sknuroty tifk`s.
tifk`s. Xukrti Toni, jk`tri jk su Lky jk
 O`nk`tovis jk Xukrti Toni, aniek u`a sknnoþ` kspknãgona para atrakr kcprksas
rklanoi`ajas ni` dlinfnmao`
dlinfnmao`,, ajkcás jk u` topi ocpisotovi cuy gaviradlk
para kl usi jk nroptici`kjas jk`tri jk su tkrrotiroi. Aleu`is ksnïptonis lis
vk` nici paraãsis gosnalks, cok`tras quk itris lis ni`sojkra` nici

Xáeo`a 484

vkrjajkris iasos2 tkrrotirois ni` carnis lkealks nlaris y cajuris k` lis quk
jksarrillar sus ojkas.

^o ni` tiji li jksnroti k` kstk lodri ni`soeuks acasar u`a girtu`a k`

nroptici`kjas, ¡gklonojajks!
¡gklonojajks! May paãsks quk, cás allá jk sus playas kxþtonas y
nloca náloji, tk igrknk` u` carni lkeal ni` dk`kgonois gosnalks para quk
pukjas rklabartk tucdaji k` la ark`a cok`tras vovks jk tus «nroptirrk`tas¶.
«nroptirrk`tas¶.
Zacpini pijkcis saltar`is a Ksti`oa, paãs ojk`togonaji pir la prkstoeoisa
rkvosta Uorkj
Uorkj   nici «la sinokjaj joeotal cás ava`zaja jkl cu`ji¶ y
ni`sojkraji kl rkgkrk`tk kuripki k` catkroa jk ojk`tojaj joeotal k
ocplkck`tanoþ` jk la tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao`.. Lis noujaja`is jk Ksti`oa

tok`k`
trodutistija
mastalasuo`gircanoþ` jk su ojk`tojaj
mostiroal cïjoni‚ ‚jksjk
k` u` pkrgol aspkntis
pkrsi`al nograjilkealks y k`
eradaji jk
dlinfnmao`.. Jk kstk ciji, `i ks quk kxplirk u` carni lkeal a gavir jk la
dlinfnmao`
tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao`,, so`i quk ksta ks la kspo`a jirsal jk sus skrvonois
pòdlonis. Kl paãs pkrcotk a las kcprksas kxtra`bkras ajquoror u`a ojk`tojaj
joeotal ni` la quk jiconoloarsk para aniekr u`a ONI, ipkrar jk girca lkeal
ni` itris paãsks u idtk`kr u`a lonk`noa para ipkrar nici kxnma`ek
kxnma`ek,, pir pi`kr
aleu`is kbkcplis. Xukjks k`trar k` www.k-ksti`oa.nic
www.k-ksti`oa.nic y  y knmar u` vostazi a
nþci po`ta u` cijkli jk `anoþ` nok` pir nok` joeotalozaja.
Al oeual quk k` las nirpiranoi`ks, la o``ivanoþ` y kl nrknocok`ti
josruptovi `i vok`k` jk lis jkpartack`tis ask`tajis i pini glkxodlks. Xara
kvilunoi`ar i rksilvkr u` pridlkca rkal, a vknks may quk corar k` itris sotois
ji`jk maya u` cayir ocpanti.
Mkcis vosti k` la sknnoþ` a`tkroir nþci naja vkz cás paãsks glortka` ni`
la pisodolojaj jk anuñar u`a nroptici`kja `anoi`al pripoa. La joeotalozanoþ`
jkl jo`kri rkprksk`ta kl prþxoci kstajoi jk `ukstra kni`icãa, y jk lis antovis
joeotalks quk jkskcpkñará` u` papkl gu`jack`tal k` ksk prinksi, ni`
o`jkpk`jk`noa jkl paãs i tkrrotiroi jksjk kl quk `is kstïs lkyk`ji. Xukjk skr
jk girca pòdlona i provaja, ni` u`is jkrknmis u itris asinoajis al pripoi
antovi.
 A`tk ksta rkalojaj, ks gu`jack`tal nrkar u` carni rkeulatiroi nicò` quk
pkrcota kstujoar, prigu`jozar y kxtrakr aplonanoi`ks jk la tkn`ilieãa
dlinfnmao`,, `i sili k` kl ácdoti go`a`nokri, y quk asã apirtk valir rkal a lis
dlinfnmao`
`keinois y, sidrk tiji, a las pkrsi`as.

Xáeo`a 48>

O`tkr`kt, jksnk`tralozanoþ` y vosoþ` nroptikni`þcona

¹Quï rklanoþ` euarja` o`tkr`kt y dlinfnmao`9

Nici mkcis vosti, la ocpla`tanoþ` jk la tkn`ilieãa dlinfnmao` dlinfnmao`   y la
nroptikni`icãa apu`ta` manoa u` k`tir`i jksnk`tralozaji. Nua`ji `anoþ
o`tkr`kt a go`alks jk la jïnaja jk 1?78, gu`noi`ada ni` pritinilis adokrtis
ni`trilajis pir u`a pkqukña nicu`ojaj `atova. Jkspuïs kvilunoi`arãa ni`
rapojkz masta tra`sgircarsk k` la era` rkj jk rkjks quk ni`inkcis miy k`
jãa. Zijis lis usuarois y irea`ozanoi`ks quk qukrãa` partonopar k` ksta era`
rkj ni`inãa` sus `ircas jk gu`noi`acok`ti y pijãa` kladirar sus pripois
skrvojirks k o`stalar sigtwark
sigtwark lodrkck`tk,
 lodrkck`tk, tiji dabi la nultura niladiratova jkl
nþjoei adokrti. Asã, la pricksa jk o`tkr`kt rajona dásonack`tk k` li quk

areuck`tada
rkj adokrta y Colti` Grokjca`,pijrãa
jksnk`tralozaja, prkcoipk`sarsk
@idkl jkquk
Kni`icãa2
madrãa jk«O`tkr`kt
sustotuorksa u`a
lis
Eidokr`is¶. Cás ajkla`tk, k` 1???, añajoþ2 «O`tkr`kt skrá u`a jk las arcas
pro`nopalks para rkjunor kl pijkr jk lis Eidokr`is. Li ò`oni quk galta amira ks
u`a girca jk jo`kri joeotal quk sorva para k`voar gi`jis a travïs jk o`tkr`kt
jk A a D, so` la `knksojaj jk quk A ni`izna la ojk`tojaj jk D¶. Ks jknor, la
vosoþ` quk aparknoþ tras la kxpa`soþ` jk o`tkr`kt ks la cosca quk sustk`ta kl
dlinfnmao`,, y las nroptici`kjas supi`k` la partk kbknutira jk ksa vosoþ`,
dlinfnmao`
napaz jk jksplazar kl pijkr jk lis Eidokr`is. @i li jknocis `isitris, li jonk
u` prkcoi @idkl jk Kni`icãa.
Xksk a ksk pla`tkacok`ti o`onoal jk o`tkr`kt, y la vosoþ` jk u`a rkj
jksnk`tralozaja jk pritinilis adokrtis mknma «pir y para tijis¶, antualck`tk
may era`jks irea`ozanoi`ks quk sk ma` mknmi ni` kl ni`inocok`ti y ni`tril
jkl usi jk o`tkr`kt. Kcprksas nici las GAA@E (Gankdiif, Acazi`, Applk,
@ktglox y Eiielk) anucula` miy o`go`ojaj jk jatis sidrk usuarois,
dusnajirks, nirrki klkntrþ`oni, jospisotovis cþvolks, nickrnoi klkntrþ`oni,
rkjks sinoalks, skrvonois k` la `udk, ktn. _ ks quk la igkrta y nalojaj jk lis
skrvonois igrknojis pir kstas era`jks carnas rksulta jk o``keadlk valir y
utolojaj. Xir klli, la sinokjaj sk ma vilnaji k` la ajipnoþ` jk kstas kcprksas
nk`tralozajas, nkjok`ji a nacdoi kl ni`tril jk su jatis pkrsi`alks y
 kcpijkra`ji a kstis eoea`tks joeotalks.
Kl kspãrotu iroeo`al jksnk`tralozajir jk o`tkr`kt tacdoï` tk`ãa nici
idbktovi la jkso`tkrckjoanoþ` jk kcprksas y Eidokr`is, ¹tk suk`a9 ^ã, ksi ks
alei quk nicpartk` tacdoï` kl u`ovkrsi dlinfnmao`
dlinfnmao` y
 y las nroptici`kjas. Jk

Xáeo`a 48:

mknmi, quok`ks kstá` ocpulsa`ji kstk era` civocok`ti si`, k` era` ckjoja,
lis coscis jk nua`ji nick`zþ la kxpa`soþ` jk o`tkr`kt, pkrsi`as goklks a la
pricksa iroeo`al jk pkrcotor quk la sinokjaj tk`ea u` pijkr olocotaji para
nicu`onarsk, kbknutar prinksis i rkalozar tra`sannoi`ks, y tiji klli so`
jkpk`jkr jk u` aek`tk kxtkr`i o`tkrckjoajir.
Nici o`jonþ Javoj Bim`sti`, u`i jk lis prockris pripulsirks jk las
nroptici`kjas, pritinilis y aplonanoi`ks jksnk`tralozajas, k` la ni`inoja
nici Lky jk Bim`sti`, «tiji li quk sk pukja jksnk`tralozar sk va a
jksnk`tralozar¶.

¹La jksnk`tralozanoþ` ks kl guturi9

Kl dotnþo` y las nroptici`kjas `i supi`k` kl rkckjoi i la silunoþ` a tijis
lis pridlkcas jk `ukstri tokcpi. ^o` kcdarei, li vovoji k` lis òltocis añis
ma kvojk`noaji quk kxostk` era`jks jkgonok`noas k` nua`ti a las pilãtonas
ci`ktaroas elidalks, y quk kl papkl jk lis Eidokr`is y lis aek`tks go`a`nokris
ks cunmi cás nukstoi`adlk quk a`tks. Las quokdras y nrosos jk varoas
kni`icãas k o`stotunoi`ks jura`tk lis òltocis añis si` cukstra jk klli. Miy
rksulta kvojk`tk quk lis cijklis nk`tralozajis ma` gallaji, pirquk, ajkcás jk
nk`tralozajis, si` adsilutis. La tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao`   dro`ja u`a
ipirtu`ojaj, y a ckjoja quk ava`nk y igrkzna cayir ksnaladolojaj,
kstadolojaj y sistk`odolojaj, quozás ks la vãa quk llkeuk a sustotuor a lis
cijklis nk`tralozajis.
La ipirtu`ojaj jkl dlinfnmao`
dlinfnmao`   para la kni`icãa ks u`a rkalojaj ta`
kvojk`tk quk masta lis dastoi`ks cás ni`skrvajirks sk ro`jk` a klla. Nmrosto`k
Laearjk, prksojk`ta jkl Da`ni Nk`tral Kuripki, sok`ji u`a jk las
o`stotunoi`ks go`a`nokras cás jkstanajas
jkstanajas jkl cu`ji, sk ma pisonoi`aji a gavir
jkl jo`kri joeotal. Jura`tk kl ^o`eapur Go`tknm Gkstoval jk 481=, nua`ji kra
prksojk`ta jkl Gi`ji Ci`ktaroi O`tkr`anoi`al, areuck`tþ2 «Las
nroptici`kjas pukjk` llkear a sustotuor a las ci`kjas kxostk`tks, asã nici a
las pilãtonas ci`ktaroas nk`tralks y, a`tk ksti, la ckbir ni`tkstanoþ` quk lis
da`nis nk`tralks pukjk` jar ks skeuor k`nareá`jisk jk las pilãtonas
ci`ktaroas tacdoï` jk ciji kgonok`tk, ca`tk`oï`jisk adokrtis a las `ukvas
 ojkas y jkca`jas jk la sinokjaj. Jk ksta girca, `ukstra kni`icãa kstará

kvilunoi`a`ji¶.

Xáeo`a 48;

^o quokrks lkkr u` jinuck`ti sþloji y areuck`taji sidrk kl prksk`tk y

guturi papkl jk la nroptikni`icãa k` kl carni o`tkr`anoi`al, tk
rknick`jacis quk rkvosks la ni`gkrk`noa ã`tkera jk Nmrosto`k Laearjk k` kl
^o`eapur Go`tknm Gkstoval jk 481=. K`ni`trarás la tra`snropnoþ` k` la wkd jkl
Gi`ji Ci`ktaroi O`tkr`anoi`al (www.ocg.ire/ks
(www.ocg.ire/ks).
). Ksti `i va jk startups
startups,,
poratas o`gircátonis `o paraãsis gosnalks. La nroptikni`icãa ks u`a rkalojaj
elidal.
Au`quk dlinfnmao`
dlinfnmao`   ska la llavk jk la jksnk`tralozanoþ`, k` rkalojaj sk
trata jk u` arca jk jidlk goli. Ksta tkn`ilieãa, usaja pir u` Eidokr`i jk
girca nk`tralozaja, pukjk jitar a kstk jk u` ni`tril sidrk sus noujaja`is

masta u` pu`ti o`ocaeo`adlk.

nroptici`kjas Nici
`anoi`alks pir mkcis
partk jk apu`taji
aleu`is ni` las pripukstas
paãsks (sidrk tijijk
nicu`ostas), pukjk ni`vkrtor a u` paãs k` alei parknoji a la pklãnula Kl
pklãnula  Kl smiw
jk Zruca`.
Zruca`. K` nasis nici Nmo`a, ksta rkalojaj sk ank`tòa pirquk tijis lis
civocok`tis jk lis madota`tks jk las era`jks noujajks qukja` rkeostrajis ni`
nácaras jk vojkivoeola`noa, nrka`ji u` ni`tkxti jk voeola`noa casova ji`jk
`aja sk k`nuk`tra a salvi jk la coraja jk u` k`tk supkroir, kl Kstaji.
¹Quï pasa so u` paãs sustotuyk kl jo`kri k` kgkntovi pir u`a nroptici`kja
`anoi`al9 ¹Zk ocaeo`as quk sili pukjas ekstoi`ar tus gi`jis ckjoa`tk u`a
wallkt  kstatal,
  kstatal, y quk ksta cukstrk al Eidokr`i tija la o`gircanoþ` sidrk tus
go`a`zas k` tokcpi rkal9 Ks jknor, kl Eidokr`i sadrãa nþci, nuá`ji y jþ`jk
mas eastaji tu jo`kri, nuá`ti nidras, quï ocpukstis paeas y a quoï` k`vãas
jo`kri. Jk rkpk`tk, tija la o`gircanoþ` sidrk las go`a`zas jk u`a sinokjaj
pasarãa` a ca`is jkl Kstaji, quk ekstoi`arãa la kcosoþ` y pilãtona kni`þcona
y ci`ktaroa jk ksk jo`kri.
Jk rkpk`tk, la vosoþ` jksnk`tralozaja joskñaja pir dlinfnmao`
dlinfnmao`   y la
nroptikni`icãa sk ni`vokrtk k` u` kspkbosci tras kl nual sk ksni`jk kl
ni`tkxti cás nk`tralozaji pisodlk, ni` u` ni`tril tital pir partk jk las
o`stotunoi`ks nk`tralks. Aò` qukja pir vkr nþci sk ocplkck`tará ksta
tkn`ilieãa k` naja ro`nþ` jkl pla`kta.
 Nici jknãacis al nicok`zi jkl lodri, la muca`ojaj ma ava`zaji cás k`
lis òltocis añis quk k` tija su mostiroa, pkri, a su vkz, sk k`nuk`tra tiji pir
mankr. ^o` luear a jujas, k` la antualojaj atravksacis u` cick`ti gasno`a`tk
k` kl quk prkskrvar la lodkrtaj y provanojaj jk naja u`i jk `isitris ks jk

Xáeo`a 487

suca ocpirta`noa, y la tkn`ilieãa dlinfnmao`

dlinfnmao`   adrk `ukvas pukrtas y
ipirtu`ojajks.
 Xáeo`a 485

Xartk :
Lis jknálieis
 Xáeo`a 48=

Napãtuli 1>
Lis jokz krrirks cás nicu`ks jkl pro`nopoa`tk

[sar u`a jorknnoþ` jk k`vãi krrþ`ka

^o may u`a annoþ` gu`jack`tal k` nualquokr ipkranoþ` ni` nroptici`kjas ksa
ks la tra`sgkrk`noa, quk ni`sostk k` k`voar nokrta na`tojaj jk ci`kjas jk u`a
nartkra a itra. Nici mkcis vosti a li larei jkl lodri, may varoas sotuanoi`ks
quk ocplona` ksta ipkratova dásona, nici mankr trajo`e
trajo`e,, partonopar k` u`
priyknti jk o`vkrsoþ` i paear pir u` prijunti i skrvonoi. ^ka nual ska kl nasi,
nici kcosir jk la tra`sgkrk`noa jkdks k`voar las nroptici`kjas a u`a
jorknnoþ` jk jksto`i quk ni`sostk k` u`a larea nicdo`anoþ` ò`ona jk
narantkrks quk mank las vknks jk nuk`ta da`naroa. Naja jorknnoþ` sorvk para
nustijoar u`a ò`ona ci`kja. Ks jknor, so jospi`ks jk varoas nroptijovosas,
naja u`a jk kllas tk`jrá u`a jorknnoþ` pripoa2 u`a para Dotnio`, itra para
Dotnio` Nasm, itra para Ktmkrkuc… Ksti ks asã salvi k` kl nasi jk lis tifk`s
tifk`s,,
quk cayirotaroack`tk gu`noi`a` sidrk kl dlinfnmao`
dlinfnmao`   jk Ktmkrkuc, y amã sã
quk skrá la cosca jorknnoþ` jk tu nartkra jk Ktmkrkuc para alibar tijis tus
tifk`s..
tifk`s
Jkdks tk`kr k` nuk`ta quk, so k`vãas tus nroptici`kjas a u`a jorknnoþ`
o`nirrknta
civkr, so ski vkrogona
a la jorknnoþ` jk u`a nroptici`kja
ksa tra`sannoþ`, josto`ta
madrás pkrjoji a la @i
tu jo`kri. qukskquokrks
pukjk
rkvkrtor la tra`sgkrk`noa `o kxostk u` «skrvonoi jk atk`noþ` al nlok`tk¶ para
kxplonar kl nasi y tratar jk silunoi`arli. Asã puks, prksta sokcprk la cáxoca
atk`noþ` k` quk la jorknnoþ` kstï nicplkta, ska nirrknta y pkrtk`kzna a la
ci`kja quk quokrks k`voar i rknodor.

@i pi`kr idbktovis a las o`vkrsoi`ks

 Nua`ji kcpoknks k` kl cu`ji jk las nroptici`kjas, so `i li mas mknmi a
ckjoja quk mas ava`zaji ni` kl lodri, pok`sa pir quï razþ` tk ajk`tras k`
kstk skntir y goba u` idbktovi. [` duk` o`nk`tovi para nick`zar ks

Xáeo`a 48?

socplkck`tk o`vkrtor u`a pkqukña na`tojaj k` u` par jk ci`kjas josto`tas y

civkrlas para k`tk`jkr la ipkratova y gacoloarozartk ni` kl k`tir`i. ^o ni`
alei cás jk ni`inocok`ti jknojks o`vkrtor cás jo`kri, gãbatk u` idbktovi
kspknãgoni y nua`togãnali, au`quk ska a larei plazi.
^o o`vokrtks nici girca altkr`atova jk amirri, pukjks aparnar partk jk tu
napotal kxnkjk`tk k` nroptici`kjas y sanarli ò`onack`tk nua`ji li `knksotks
para u` easti jk ocpirtk ni`sojkradlk, nici, pir kbkcpli, nicprar u` ninmk
i vovok`ja. O`nlusi k` kstis nasis, prinura gobartk u` stip-liss
stip-liss   (nici
rknirjarás, ks u` prknoi al quk jknojks vk`jkr tus ci`kjas para `i pkrjkr
cunmi k` tu o`vkrsoþ` so la ci`kja sk k`nuk`tra a la daba).
Xir itri laji, so nicpras varoas ci`kjas para jovkrsogonar la o`vkrsoþ`,
ni`inkr priykntis y asporar a idtk`kr u`a era` rk`tadolojaj k` aleu`is jk
kllis, gãbatk idbktovis ni`nrktis, quk jkdk` o`nluor al ck`is u`a varoanoþ` jk
prknoi y itra kspanoitkcpiral. [` kbkcpli skrãa2 «Wk`jkrï la cotaj jk co
 
o`vkrsoþ`
so sudk u`so 48
la ci`kja quk mk^o,
 % ajonoi`al. nicpraji sk rkvaliroza
pir kl ni`traroi, u` 48 %, “`i
kl priyknti y la itra cotaj
jkspkea–,
vk`ji kl nok` pir nok` jk la ci`kja al nadi jk u` cks, o`jkpk`jok`tkck`tk
jkl prknoi jk ckrnaji¶.

Xkrjkr tus nlavks

_a mkcis madlaji sidrk la ocpirta`noa jk las nlavks y la nustijoa jk
nroptici`kjas k` tijas sus varoa`tks. ^o alcank`as tus ci`kjas k` u`
kxnma`ek, `i jospi`ks jk tu nlavk provaja y sili tok`ks u` `icdrk jk usuaroi,
kxnma`ek,
u`a ni`traskña y, k` cunmis nasis, u` cïtiji ajonoi`al jk skeurojaj para
annkjkr, nici kl jidlk gantir jk autk`tonanoþ` jk Eiielk. Au`quk ks
ocpirta`tk quk `i pokrjas lis annksis, kl kxnma`ek
kxnma`ek   igrknk cïtijis para
rknupkrar las nlavks y annkjkr jk `ukvi a tus nroptici`kjas.
K` kl nasi jk nartkras pripoas, nici lis prieracas y aplonanoi`ks i lis
jospisotovis marjwark
marjwark,, so pokrjks tu nlavk provaja, pkrjkrás jk girca
orrkvinadlk kl annksi a tu jo`kri. ^k kstoca quk k`trk trks y nuatri colli`ks jk
lis dotnio`ks quk may k` nornulanoþ` kstá` pkrjojis para sokcprk, y ksta ks la
 nausa pro`nopal. ^ï cuy nauti y euarja la nlavk a duk` rknauji, pkri tk`

tacdoï` u`a alnipoa

¡Ocaeo`anoþ` pijkr!jk ksa nicdo`anoþ` ò`ona k` cás jk u` luear.
Tknukrja2 tu jo`kri, tus nlavks.

Xáeo`a 418

Tkalozar jkcasoajas ipkranoi`ks (ivkrtrajo`e)

Ni`traroack`tk a li quk pukja parknkr, llkear a skr u` trajkr trajkr   rk`tadlk `i
soe`ogona nkrrar cunmãsocas ipkranoi`ks k` u` cosci kbkrnonoi. Xir li
ek`kral, sili sk `knksota` u`as pinas ipkranoi`ks k` vkrjk a la skca`a para
ek`krar u` rktir`i sugonok`tkck`tk atrantovi.
Al kvotar kl ivkrtrajo`e
ivkrtrajo`e (ipkrar
 (ipkrar k` kxnksi), a ck`uji sk pukjk` prkvk`or
ranmas pkrjkjiras soe`ogonatovas quk, jk itri ciji, pijrãa` jañar eravkck`tk
la rk`tadolojaj jk tu nartkra jk o`vkrsoþ`. Al go` y al nadi, nua`ji kl ckrnaji
sk k`nuk`tra k` naãja lodrk, cunmas ci`kjas tok`jk` a nakr ni` ïl y ks
arrokseaji skeuor ipkra`ji a ck`is quk maya u` ni`inocok`ti y u`a
kstratkeoa jktrás. Jk mknmi, `u`na may quk kstadlknkr nici idbktovi u`
`òckri gobi jk ipkranoi`ks pir jãa, ya quk ksti pukjk llkvar a ticar
jknosoi`ks pini rk`tadlks y idloeartk a asucor rokseis o``knksarois. K` su
luear, ks cás rknick`jadlk utolozar u` ni`bu`ti jk parácktris
prksklknnoi`ajis sidrk lis nualks jktkrco`ar la cayirãa jk tus ipkranoi`ks.
^o ni` la ipkratova joaroa vks quk tok`jks a qukrkr ipkrar gukra jk kstis
parácktris, quozá jkdas rkvosar la kstratkeoa y gobartk `ukvis idbktovis…
Xkri, a`tk tiji, `i naoeas k` kl ivkrtrajo`e
ivkrtrajo`e..
Quozá la cayir vortuj jk u` trajkr
trajkr prigksoi`al
 prigksoi`al i agonoi`aji ks jkbar jk
ipkrar nua`ji sk ma` nucploji lis idbktovis jkl jãa i jkl nonli, au`quk kl
ckrnaji soea al alza.

[sar mkrracok`tas prigksoi`alks

Jico`ar la ipkratova jk nicpravk`ta jk antovis go`a`nokris ks u` tradabi
nicplkbi quk rkquokrk tïn`ona, ni`inocok`ti y kxpkrok`noa. _ `i, la o`tuonoþ`
`i ks u`a aptotuj quk gu`noi`k k` kl trajo`e
trajo`e,, quk rkspi`jk a ipkranoi`ks
kbknutajas pir prigksoi`alks dasá`jisk k` o`gircanoþ` jk prockra ca`i,
cijklis jk prkjonnoþ` y itras mkrracok`tas. Ksi ks li quk ni`vokrtk a u`
trajkr agonoi`aji
trajkr agonoi`aji k` u`i prigksoi`al.
Kl cktkþroni nrknocok`ti jkl ckrnaji jk las nroptici`kjas ma
 jksplkeaji tacdoï` o`go`ojaj jk kxnma`eks
kxnma`eks,, lis nualks ma` oji acploaji su
natáliei jk skrvonois y miy `i tok`k` `aja quk k`vojoar a platagircas jk
trajo`e jk
trajo`e jk annoi`ks dursátolks jk òltoca ek`kranoþ`. Xkri `i may quk ilvojar
kl pu`ti a`tkroir2 tk`kr a u` par jk nlons mkrracok`tas jk trajo`e
trajo`e prigksoi`al
 prigksoi`al

Xáeo`a 411

`i `is ni`vokrtk ‚`i tk ni`vokrtk‚ k` u` trajkr trajkr   prigksoi`al. Cunmas jk

kstas pitk`tks platagircas pkrcotk`, pir kbkcpli, nicprar y vk`jkr ni`
guturis i apala`nacok`ti (i careo` trajo`e),
trajo`e), quk soe`ogona quk pukjks
cultoplonar kl kgknti jk la o`vkrsoþ` pir nokrti ocpirtk. Ks jknor, pir kbkcpli,
u` apala`nacok`ti jk 12;8 (iÕ;8) soe`ogona quk, pir naja kuri quk tò apirtas
nici napotal, pijrás ipkrar k` kl ckrnaji ni` ;8 kuris. Ksti ocplona
pitk`noalks era`jks ea`a`noas, pkri tacdoï` era`jks pïrjojas y, k` tal nasi,
jkdkrás rkspi`jkr ni` gi`jis pripois a talks pïrjojas.
Asã puks, la rknick`janoþ` kstá nlara2 adstk`tk jk utolozar nualquokra jk
kstas mkrracok`tas a ck`is quk kstïs adsilutack`tk skeuri jk li quk manks y
jk las ocplonanoi`ks quk tok`k.

^keuor li quk jonk` lis erupis pucp & jucp

A ckjoja quk vayas k`tra`ji k` la nicu`ojaj i`lo`k  jk las nroptis, iorás i
i`lo`k jk
lkkrás sidrk la kxostk`noa jk erupis « pucp & jucp¶. jucp¶. Kstis erupis, quk
ek`kralck`tk ajipta` la girca jk na`al jk Zklkerac, prktk`jk` antuar jk
ca`kra niirjo`aja y so`nri`ozaja para ca`opular kl prknoi jk u`a
nroptici`kja al auck`tar casovack`tk kl viluck` jk nicpra a`tks jk
«torar¶ la ci`kja a pkqukñis o`vkrsirks y ditsdits   jksprkvk`ojis, quk dusna`
partonopar k` la apark`tkck`tk atrantova ipirtu`ojaj.
^o` kcdarei, la rkalojaj `i ks ta` iptocosta nici parknk, y rksulta cuy
nicplonaji sanar aleò` rktir`i jk las ipkranoi`ks la`zajas pir lis erupis
ucp & jucp.
jucp. Xir li ek`kral, lis ajco`ostrajirks quk kstá` jktrás jkl erupi
nicprará` era`jks na`tojajks jk la ci`kja k` nukstoþ` a`tks jk a`u`noarli
k` kl erupi. Lukei kstadlknkrá` sus þrjk`ks jk vk`ta a u` prknoi
soe`ogonatovack`tk cás alti quk su pu`ti jk k`traja, pkri li sugonok`tkck`tk
dabi nici para quk qukjks atrapaji k` la ila jk nicpra o`onoal jk lis
cokcdris jkl erupi pucp
erupi pucp & jucp,
jucp, idtk`ok`ji asã u`a era` ea`a`noa.
Las lkyk`jas sidrk usuarois manok`ji era`jks na`tojajks jk jo`kri
eranoas a kstis erupis si` cunmas. Quozás kra pisodlk nua`ji kl ckrnaji kra
aò` cás vilátol, ni` cunmi o`vkrsir provaji y ck`is gi`ji o`stotunoi`al,
 pkri amira li cás rknick`jadlk ks muor jk kstis erupis.

^kr jkcasoaji acdonoisi

Xáeo`a 414

A go`alks jk 4815 vovocis u`a ïpina k` la quk o`vkrtor k` prántonack`tk

nualquokr priyknti y cultoplonar tu o`vkrsoþ` k` u`is jãas kra sk`nolli2 ya li
mkcis nick`taji k` varois napãtulis. Nua`ji gobks idbktovis para tus
o`vkrsoi`ks, pukjks cistrartk acdonoisi, pkri tacdoï` jkdks skr rkalosta.
¹Wkrjaj quk nicpra`ji annoi`ks k` la dilsa trajonoi`al i k` u` gi`ji jk
o`vkrsoþ` `i gobarãas nici idbktovi, pir kbkcpli, juplonar tu napotal k` trks
skca`as9 Xuks, nua`ji o`vokrtas k` u`a ci`kja, a ck`is quk tk`eas aleò`
topi jk nkrtkza i o`gircanoþ` ni`trastaja, tacpini. Ci`otiroza la gluntuanoþ`
jkl prknoi, a`aloza so ma alna`zaji kl valir quk tk gobastk nici idbktovi y, au`
so soeuk nrknok`ji, ni`sojkra vk`jkr. Jk mknmi, li cás sk`nolli ks auticatozar
kstk prinksi ni` u`a irjk` jk vk`ta auticátona prieracaja. Lukei, sokcprk
pukjks rko`vkrtor k` itra ci`kja i vilvkr a nicprar ksa nroptici`kja so gobas
u` prknoi jk `ukva nicpra cás dabi quk kl ocpirtk
o cpirtk al quk la vk`jostk.

@i o`vkstoear (cás allá jk na`alks igonoalks)

^o may alei quk qukrkcis jkspkrtar k` to ni` kstk lodri ks kl k`tusoasci pir
kstk apasoi`a`tk cu`ji y su nultura, a la par quk u` kspãrotu y antotuj nrãtonis
a`tk nualquokr o`gircanoþ`, privk`ea jk la guk`tk quk privk`ea. Mankr u`
rknirroji pir las wkds jk la cayirãa jk priykntis jk nroptici`kjas ks naso
sokcprk u`a kxpkrok`noa caravollisa2 ni`tk`ojis dok` joskñajis, olustranoi`ks
kxplonatovas y ni` nilirks llacatovis, totularks, tkxtis y pripukstas jk valir
ni`vo`nk`tks… Xkri, tras tiji ksk artogonoi, may quk a`alozar kl valir rkal jkl
priyknti k o`vkstoear quï jonk` lis ckjois kspknoalozajis k o`nlusi lis
ksnïptonis.
¹^adãas quk cunmas jk las vosotas wkd quk rknodk Acazi` si` jk usuarois
quk lkk` lis nick`tarois `keatovis jk lis prijuntis para jknojor so lis
nicpra`, k` Acazi` i k` itra tok`ja9 Xuks tk a`ocacis a quk maeas li
cosci2 dusna lis jktrantirks i`lo`k
i`lo`k tras
 tras u`a ojka, priyknti i ci`kja, y asã
tk`jrás u` pu`ti jk vosta josto`ti sidrk ksa kcprksa quk sk vk`jk
caravollisack`tk k` tkrrk`i joeotal, jospi`ok`ji jk cás o`gircanoþ` para
jknojor so apistar pir ksk priyknti i `i.
 Nrkkr k` u`a ci`kja so` valir jktrás

Xáeo`a 41>

_a ska pirquk nicpras u`a ci`kja para k`trar k` la nropitikni`icãa ‚ 

nici prijunti, pk`sa`ji k` tu gutura budolanoþ`‚, i tu era` apuksta k` u`a
kstratkeoa jk o`vkrsoþ`, aprk`jk a jogkrk`noar k`trk la pripuksta jk valir quk
tok`k kl priyknti y su nroptici`kja. Kl valir jk la ci`kja `i jkdkrãa kstar
loeaji al jkl priyknti, so dok` ks nokrti quk may priykntis k` lis quk, au`quk
la ci`kja tk`ea jujisa i `ula utolojaj, kl prknoi jk sus nroptis rksulta cuy
klkvaji y nuk`ta` ni` u` viluck` ocpirta`tk jk tra`sannoi`ks y usuarois quk
o`vokrtk` k` klla. [`a ci`kja jkdkrãa tk`kr u` valir o`trã`skni, y jk amã su
prknoi jk ckrnaji.
_ aquã may alei cuy ocpirta`tk quk jkdks tk`kr k` nuk`ta sidrk u`a
nroptici`kja k` nicparanoþ` ni` la annoþ` jk u`a kcprksa2 cok`tras quk
ni` la annoþ` piskks u`a pkqukña partk jk la kcprksa quk la kcotk, la
nroptici`kja ks sili u` antovi go`a`nokri kcotoji pir u` priyknti. Ni` klli,
so u`a kcprksa va dok`, sus annoi`ks tacdoï` li mará`. Xir ni`tra, so u`

priyknti jk nroptici`kjas
skeuor kl cosci civocok`ti.va vok`ti k` pipa, su ci`kja `i tok`k pir quï

Idsksoi`arsk
Kstk krrir ks u`i jk lis cás madotualks y kl quk tok`k kl nalaji cás prigu`ji
jk k`trk tijis lis krrirks jksnrotis. Xukjk quk tu o`tkrïs k` las nroptici`kjas
ska nici u`a girca jk o`erksis pasovis ckjoa`tk la co`krãa, i ni` kl
idbktovi jk ni`skeuor u`a sunulk`ta rkvalirozanoþ` a travïs jk u`a o`vkrsoþ` a
ckjoi i larei plazi. O`nlusi pukjk quk lk vkas tal pitk`noal quk tk jkjoquks a
ksti jk girca skcoprigksoi`al ni` kl trajo`e
trajo`e.. K` nualquokr nasi, u` idbktovi
siñaji madotualck`tk ks auck`tar tu eraji jk lodkrtaj go`a`nokra6 ks jknor,
caxocozar kl rktir`i jk tus o`vkrsoi`ks masta tk`kr la napanojaj jk jkbar jk
tradabar para vovor jk lis dk`kgonois. Xuks dok`, a`tks jk llkear al cuy jogãnol
eraji jk lodkrtaj go`a`nokra eranoas al jico`oi jk u`a antovojaj o`vkrsira, ks
madotual quk pokrjas tu lodkrtaj jk pk`sacok`ti2 quk tk idsksoi`ks y tk gobks
ni`to`uack`tk k` kl prknoi jk las ci`kjas, jkspkrtartk y quk li prockri quk
maeas ska vkr quï ma mknmi kl ckrnaji jura`tk la `inmk, skeuor jk girca naso
 idsksova so tus antovis sk ma` rkvalirozaji i `i. Lis trajkrs
trajkrs prigksoi`alks
 prigksoi`alks `i

sk
kskpasa`
krrir.las 4: miraso`vokrtks
^o nua`ji jkl jãa k`
ni`u`lapriyknti
vosta puksta k` susjircor,
`i pukjks antovis.cal
@iasu`ti.
naoeas k`
La o`vkrsoþ`, la kspknulanoþ` y nualquokr antovojaj rklanoi`aja ni` kl
jo`kri si` altack`tk ajontovas. Jk amã, pir kbkcpli, kl jkdatk antual sidrk las

Xáeo`a 41:

apukstas jkpirtovas, ta`ti prksk`noalks nici i`lo`k

i`lo`k.. Jkjona tokcpi a skeuor
aprk`jok`ji sidrk kl apasoi`a`tk cu`ji jkl dlinfnmao`
dlinfnmao`,, o`vkstoea ankrna jk
`ukvis priykntis k o`nlusi josgruta jk la trkpoja`tk kvilunoþ` quk tica kl
ckrnaji. Xkri k` `o`eò` nasi tradabks (i vovas) pir y para las nroptici`kjas.
Al ni`traroi, maz quk, pir pini quk ska, kllas tradabk` para to.
 Xáeo`a 41;

Napãtuli 1:
Lis jokz o`gluk`nkrs para kstar al jãa
K` rkalojaj, quozá la paladra o`gluk`nkr
o`gluk`nkr   `i ska la cás ajknuaja. Zras klla
pukjk` inultarsk jksjk vkrjajkris kxpkrtis k` u`a jktkrco`aja catkroa,
masta ckjoátonis vk`jkmucis nacuglajis nici euròs ni` u`a jolataja
kxpkrok`noa k` nualquokr josnoplo`a. _ ks quk kl tïrco`i sk ma jkvaluaji pir
kl adusi pudlonotaroi k` platagircas nici O`staerac, pkri skeuri quk mas
pollaji `ukstra ojka al kladirar ksta losta jk o`gluk`nkrs
o`gluk`nkrs.. Aquã o`nluocis jokz
pkrsi`as jk rkgkrk`noa quk ‚ta`ti pir su traykntiroa nici pir su tradabi
antual i su pijkr jk o`gluk`noa‚ tok`k` u` papkl rklkva`tk k` kl knisostkca

jk la nroptikni`icãa
k` dlinfnmao`
dlinfnmao`, a `ovkl
, `o jk lis cu`joal.
prockris @i rkniek
nroptþeragis i jklalis
titalojaj
lãjkrksjk
jklis
lis poi`kris
ckbirks
priykntis antualks, pkri sã u`a cukstra rkprksk`tatova jk pkrgolks jk era`
ocpanti.
Jk `ukvi, nici k` tijas las lostas, quozá pok`sks2 pkri ¹nþci ma`
o`nluoji k` la losta a kstk topi9 I, pir kl ni`traroi2 ¹`i tk`jrãa` quk
ck`noi`ar tacdoï` a ksa itra pkrsi`a9 Knma u` ibi a kstis prigksoi`alks k`
sus josto`tis na`alks y pudlonanoi`ks y tk eara`tozacis quk jospi`jrás jk u`a
duk`a guk`tk jk o`gircanoþ` para ca`tk`krtk al jãa jk lis civocok`tis jkl
ckrnaji y la ksnk`a nropti k` ek`kral. ^o` cás jolanoþ`, aquã tok`ks, pir
roeurisi irjk` algadïtoni, jokz pkrgolks jk era` rklkva`noa.

A`jrkas A`ti`ipiulis
Kstk o`vkstoeajir jk iroek` erokei-drotá`oni jkbþ su tradabi nici ni`sultir
jk tkn`ilieãa k` 4814 para nk`trarsk k` k`tk`jkr kl gk`þck`i Dotnio`, y miy
ks u`a jk las
l as vinks cás rkspktajas y antovas k` su kva`eklozanoþ`. Nuk`ta ni`
u`a ocpirta`tk prksk`noa k` ckjois jk nicu`onanoþ` quk nicdo`a ni` su
 ladir nici ni`gkrk`noa`tk pir tiji kl cu`ji y nici niladirajir k` las

u`ovkrsojajks
Aleu`as jk sus jk @onisoa, Atk`as,
pudlonanoi`ks cásDunarkst i @ukva
anlacajas _irf, k`trkDotnio`,
si`  Castkro`e itras.
 Castkro`e Ktmkrkuc 
Ktmkrkuc  y Zmk O`tkr`kt ig Ci`ky,
Ci`ky, ni`sojkrajas tãtulis
gu`jack`talks k` kl kstujoi y ni`inocok`ti jk la nroptikni`icãa. A`jrkas

Xáeo`a 417

pudlona tacdoï` u`  pijnast  skca`al,

  skca`al, «Lkt‟s Zalf Dotnio`¶, ji`jk rknirrk la
antualojaj jkl skntir ni` k`trkvostas, `itonoas y ipo`oþ`. Xaralklack`tk, sudk
varoas jk sus ni`gkrk`noas k o`tkrvk`noi`ks k` ckjois a _iuZudk, ganolota`ji
asã kl skeuocok`ti jk su tradabi, ajkcás jk u` rknurrk`tk «prkeu`tas y
rkspukstas¶, ji`jk nick`ta josto`tas nukstoi`ks ni` sus skeuojirks.
¹Tknukrjas li notaji k` kl napãtuli 11 sidrk usar las nroptici`kjas nici
ji`atovi9 Jkdoji a su pipularojaj k` la nicu`ojaj nropti y nici
rkni`inocok`ti a su traykntiroa, A`jrkas ks u`a jk las pkrsi`as quk cás
nroptici`kjas ma` rknodoji k` girca jk ji`atovis a`þ`ocis.

Wotalof Dutkro`
_a mkcis madlaji jk ïl jura`tk kl lodri, ¡y nþci `i mankrli! Xksk a su
ocpknadlk nurrãnuluc, kstk rusi-na`ajok`sk, quk `anoþ k` 1??:, jksjk u`a
tkcpra`a kjaj guk ojk`togonaji nici `oñi prijoeoi pir su madolojaj o``ata k`
ácdotis nici o`gircátona, catkcátonas i kni`icãa. Wotalof ks kl nigu`jajir
jk Ktmkrkuc y sk lk ni`sojkra u`i jk lis cayirks lãjkrks jk ipo`oþ` jk la
ksnk`a. Ni` nkrna jk u` collþ` jk skeuojirks k` Zwottkr, ks ni`inoji pir
tk`kr u`a ipo`oþ` nlara y adokrta sidrk la o`justroa, y `i tok`k pklis k` la
lk`eua para jkdator sidrk nualquokr pilïcona jk la antualojaj nroptierágona.
Ajkcás jk goeurar tras u`i jk lis priykntis cás rklkva`tks y ni` u`a jk las
ci`kjas ni` cayir napotalozanoþ` jkl ckrnaji, Dutkro` ks kl o`vkstoeajir
pro`nopal a narei jk la Gu`janoþ` Ktmkrkuc, ji`jk tradaba k` joskñar kl
guturi jkl pritinili Ktmkrkuc. Xaralklack`tk, guk nigu`jajir jk la rkvosta
Dotnio`,, u`i jk lis ckjois kspknoalozajis jk cayir jogusoþ`. Eranoas a su
Dotnio`
ocplanadlk y ni`to`ui tradabi, Wotalof soeuk rknieok`ji josto`tis prkcois y
rkni`inocok`tis o`tkr`anoi`alks
o`tkr`anoi`alks allá ji`jk va.

Cax Fkoskr
 Ajkcás jk ni`sultir k` dlinfnmao`
dlinfnmao`,, Cax ks kl a`gotroþ` jkl prieraca jk
tklkvosoþ` ‚y na`al jk _iuZudk‚ «Fkoskr Tkpirt¶ k`  Tussoa Zijay, Zijay, kl
erupi kjotiroal jk `itonoas rusi. Zras jïnajas partonopa`ji nici prksk`tajir
jk varois ni`tk`ojis sidrk go`a`zas y kni`icãa, miy ks niladirajir madotual
k` prieracas jk ckjois nici la DDN i kl  Muggo`eti` Xist , llkea`ji

Xáeo`a 415

pkroþjonack`tk a u`a aujok`noa jk colli`ks jk usuarois. Zacdoï` ks kl

gu`jajir jk Mkosk`dkre Napotal, u`a gorca jk napotal roksei nk`traja k`
o`vkrsoi`ks k` nroptieragãa y ni` la quk igrknk asksiracok`ti y ni`sultirãa a
tiji topi jk kcprksas tkn`ilþeonas. K` sus pilïconas y nkrtkras
o`tkrvk`noi`ks, Cax a`aloza lis jktallks jktrás jk aleu`as jk las pro`nopalks
nrosos go`a`nokras jkl cu`ji antual. Jkdoji a su partonular vosoþ` nlara y
nrãtona, sk ma skcdraji u`a rkputanoþ` varoipo`ta k`trk lis nãrnulis cás
ni`skrvajirks jkl skntir go`a`nokri. _, duk`i, quozás kl mknmi jk madkrsk
jknlaraji pòdlonack`tk nici nroptia`arquosta `i ayuja cunmi. ^o` juja,
aleuok` a quok` skeuorlk la posta a travïs jk ckjois jk nicu`onanoþ` joeotalks
nici _iuZudk.

Nmarlok Lkk
Nmarlok Lkk ks kl nrkajir jk Lotknio` y itri tkcpra`i k`tusoasta jk las
nroptici`kjas. @anoji k` Nista jk Cargol y kcoeraji a KK. [[., kstujoþ
O`ek`okrãa o`gircátona k` kl Cassanmusktts O`stotutk ig Zknm`iliey, li quk lk
adrorãa las pukrtas a tradabar k` era`jks kcprksas tkn`ilþeonas nici Eiielk.
Xaralklack`tk, kstuvi k`trk lis prockris quk sk ocplonari` k` la co`krãa jk
Dotnio`, li quk lk llkvþ a tradabar k` kl kxnma`ek
kxnma`ek Nio`dask.
 Nio`dask. Antualck`tk, ks
jorkntir ekrk`tk jk la Gu`janoþ` Lotknio` y nuk`ta ni` naso u` collþ` jk
skeuojirks k` Zwottkr, li nual ks u` era` altaviz para sus ojkas, quk suklk`
tk`kr u` kgknti ocpirta`tk ta`ti k` kl prknoi jk Lotknio` nici k` kl rksti jkl
ckrnaji jk las nroptici`kjas.

Backsi` Lipp
Itra ck`tk drolla`tk y jk las cás antovas k` kl pa`iraca Dotnio`, Backsi` sk
ni`sojkra u`i jk lis ckbirks prieracajirks y jksarrillajirks jk Dotnio`. A
ksti sk suca su alti `ovkl jk o`tkrannoþ` ni` la nicu`ojaj joeotal jk
 nk`tk`arks jk colks jk usuarois quk atksira, ni`vortoï`jili k` u` rkspktaji
lãjkr jk ipo`oþ`. Kstá jktrás jk priykntis nici ^tatismo.o`gi y Dotnio` ^OE,
k`trk itris, y antualck`tk ks jorkntir jk tkn`ilieãa jk la startup
startup nroptierágona
 nroptierágona
Nasa O`n. Nici varois jk lis purostas quk kstá` jktrás jk lis pro`nopois jk la
nroptikni`icãa, cuy pini sk ni`ink jk lis irãek`ks y voja pkrsi`al jk kstk

Xáeo`a 41=

antovi nypmkrpu`f  ackrona`i.
 ackrona`i. ^keò` sus paladras2 «Backsi` Lipp josgruta jk
la tkn`ilieãa jk ni`strunnoþ` quk kcpijkra a las pkrsi`as. Antualck`tk sk
nk`tra k` la kvilunoþ` jk Dotnio` y kl knisostkca jk antovis nroptierágonis. Lk
apasoi`a nicpartor su ni`inocok`ti ni` lis jkcás y ks rknkptovi a
k`trkvostas y nmarlas¶.

Javoj Carnus
Kstk kcprk`jkjir gra`nïs, `anoji k` 1?5>, nuk`ta ni` u`a jolataja
kxpkrok`noa k` las era`jks nirpiranoi`ks tkn`ilþeonas cu`joalks, y ma soji
jorkntir jk Xaypal y jk la jovosoþ` jk prijuntis jk ck`sabkrãa k` Gankdiif.
Ks kl ninrkajir y antual rkspi`sadlk jkl priyknti jk nroptici`kjas jk
Gankdiif, Lodra, jkl quk mkcis madlaji k` kl napãtuli 11. Xara lis purostas,
lkkr u` `icdrk nici kl jk Javoj Carnus k` ksta losta pukjk privinarlks u`
sarpulloji, pkri ks o`josnutodlk quk la rkpkrnusoþ` jk las jknosoi`ks jk Javoj,
quk lojkra u` priyknti nropti ni` cás jk 4;88 colli`ks jk usuarois ‚lis jk
Gankdiif‚ nici nlok`tks pitk`noalks, rksulta jk k`irck rklkva`noa.
Ajkcás, jksjk 4815 girca partk jkl ni`skbi jk ajco`ostranoþ` jk Nio`dask.

A`tmi`y Xicploa`i

A`tmi`y «Xicp¶
jknlaranoi`ks ‚qukXicploa`i ks itra
pukjk` vkrsk goeura
y iãrsk ckjoátona
jksjk nuyas
sus antovis ipo`oi`ks
pkrgolks y
sinoalks
 ‚ si` ksnunmajas pir tiji topi jk o`vkrsirks. Kstk kcprk`jkjir
kstajiu`ojk`sk,, `anoji k` 1?==, nick`zþ su a`jajura prigksoi`al k` las golas
kstajiu`ojk`sk
jkl kbïrnoti kstajiu`ojk`sk, para lukei jar u` rucdi rajonal a su narrkra y
lojkrar priykntis k` ^`apnmat y Gankdiif. K` 4817 joi u` `ukvi nacdoi jk
tocþ` a su guturi, y gu`jþ la gorca GullZolt Napotal, inupa`ji kl puksti jk
jorkntir ek`kral. Jis añis cás tarjk nigu`jþ Cirea` Nrkkf Joeotal Asskts,
u`a nicpañãa jk prijuntis go`a`nokris nk`trajis k` igrknkr tiji topi jk
 o`vkrsoi`ks k` antovis joeotalks y rkspaljajis pir dlinfnmao`
dlinfnmao`   a nlok`tks
provajis k o`stotunoi`alks. Ksta kcprksa sk ni`sojkra antualck`tk u`a jk las
gorcas jk rkgkrk`noa jkl skntir nropti.

Xáeo`a 41?

@onf ^zadi
Itri jk lis era`jks `icdrks k` kl u`ovkrsi jk las nroptici`kjas y poi`kri k`
kl cu`ji jk la nroptieragãa, kstk kstajiu`ojk`sk jk iroek` mò`eari ‚jkl quk
pini sk ni`ink cás allá jk su gankta prigksoi`al‚, sk lonk`noþ k` O`ek`okrãa
o`gircátona y k` Jkrknmi y nuk`ta ni` `uckrisis rkni`inocok`tis
anajïconis. ^zadi jksarrillþ kl ni`nkpti jk lis scart ni`trants 
ni`trants  ni` kl
idbktovi jk llkvar li quk ïl llaca las prántonas «altack`tk kvilunoi`ajas¶,
rkgoroï`jisk a la kbknunoþ` jk prinksis auticatozajis ni` narántkr ni`trantual
k`trk usuarois jk o`tkr`kt. Asocosci, k` 1??= joskñþ Dot Eilj, u` ckna`osci
jk paeis jksnk`tralozajis ckjoa`tk jo`kri joeotal quk apirtada provanojaj,
usi jk nroptieragãa y gu`noi`ks jk prukda jk tradabi. Au`quk kl priyknti `i
llkeara a jksarrillarsk, kstá ni`sojkraji u`i jk lis
l is prknursirks jk Dotnio`, pir
li quk aleu`as guk`tks li rklanoi`a` jorkntack`tk ni` ^atismo @afaciti.

Tiekr Wkr
Guk u`i jk lis prockris jkgk`sirks y prksnroptirks jk Dotnio` gukra jk la
nicu`ojaj y, nici cukstra, u`i jk lis pro`nopalks cknk`as k o`vkrsirks k`
tiji topi jk priykntis rklanoi`ajis ni` dlinfnmao`
dlinfnmao`,, nici Topplk,
Dlinfnmao`.o`gi, Dotpay i Frafk`. Zal ks asã quk ks pipularck`tk ni`inoji
nici «Dotnio` Bksus¶. @anoji k` KK. [[. k` 1?5?, kstk kcprk`jkjir ma
kstaji sokcprk vo`nulaji a la ksnk`a nropti. Ks u`i jk lis no`ni gu`jajirks
jk la Dotnio` Giu`jatoi` y NKI jkl pirtal Dotnio`.nic. Ajkcás, ks u`i jk
lis `icdrks tras Dotnio` Nasm, la dogurnanoþ` jk Dotnio` sureoja k` 4815 quk
prktk`jk mankr kl dotnþo` cás usadlk nici ci`kja tra`sannoi`al, eranoas a
pkrcotor cás o`gircanoþ` pir dliquk y, ni` klli, cayir rapojkz k` la
valojanoþ` jk tra`sannoi`ks.

Nma`epk`e Rmai
 Kstk kcprk`jkjir
Do`a`nk ®. Jura`tk nmo`i-na`ajok`sk ks kl prigksoi`alks,
sus prockras a`jajuras gu`jajir y NKI Rmaijklrkalozþ
kxnma`ek
tiji
topi jk tradabis, o`nlusi kstuvi k` u` CnJi`alj‟s. Zras lonk`noarsk k`
O`ek`okrãa o`gircátona, nick`zþ a vo`nularsk a lis ckrnajis go`a`nokris

Xáeo`a 448

tradaba`ji para la dilsa jk Zifoi y la nicpañãa jk asksirãa y sigtwark

sigtwark   jk
dilsa Dliicdkre. K` 488; sk cujarãa a ^ma`emáo para gu`jar su pripoa
platagirca jk trajo`e
trajo`e,, Gusoi` ^ystkcs. Xistkroirck`tk guk cokcdri jkl
kquopi quk jksarrillþ Dlinfnmao`.o`gi para jkspuïs skr `icdraji jorkntir jk
tkn`ilieãa jkl kxnma`ek
kxnma`ek   IFNio`. Go`alck`tk, ni` tiji li aprk`joji k` su
rknirroji pir lis ckrnajis go`a`nokris, k` 4815 gu`jarãa Do`a`nk ®, kl cayir
kxnma`ek   jk nroptici`kjas jkl cu`ji pir viluck` jk ipkranoi`ks jksjk
kxnma`ek
adrol jk 481=, quk lk ma llkvaji, skeò` la rkvosta Girdks
rkvosta  Girdks,, a atksirar u`a jk las
cayirks girtu`as k` kl cu`ji nropti, ajkcás jk skr u`a jk las pro`nopalks
rkgkrk`noas para la nicu`ojaj asoátona.
 Xáeo`a 441

Napãtuli 1;
Jokz platagircas jk rkgkrk`noa

Nio`CarfktNap
www.nio`carfktnap.nic
Ksta ks, so` juja, u`a jk las wkds jk rkgkrk`noa para ni`sultar lis prknois
jk tijas las nroptici`kjas jkl ckrnaji, y pir klli la mkcis notaji k`
rkpktojas inasoi`ks a li larei jkl lodri. ^u ra`fo`e sk nicpi`k ni` la ckjoa
ra`fo`e sk
pi`jkraja jk lis prknois jk tijis lis kxnma`eks
kxnma`eks ji`jk
 ji`jk ipkra naja ci`kja, y
cukstra u`a gonma jk naja nropti ni` lis k`lanks cás rklkva`tks jk la cosca,
nici su wkd igonoal i lis ckrnajis ji`jk sk o`tkrnacdoa, k`trk itris
rknursis. Asocosci, apirta jatis y erágonis jkl ckrnaji antualozajis k`
tokcpi rkal, nici kl viluck` jk tra`sannoi`ks, la napotalozanoþ` tital i la
jico`a`noa jk Dotnio`. [` vostazi rápoji a Nio`CarfktNap tk cistrará nþci
kstá kl ckrnaji ksk jãa, so k` `òckris ribis i llk`i jk ci`kjas alnostas, k`
vkrjk. ^o` juja, u`i jk lis ocprksno`jodlks i custs
custs   k` tu losta jk wkds jk
rkgkrk`noa.

Ckjouc
www.ckjouc.nic
Ks u`a platagirca jk conridlieeo`e
conridlieeo`e   k` la quk pukjks k`ni`trar jksjk
ni`tk`oji jk partonularks a ni`trodunoi`ks prigksoi`alks jk rkputajis autirks
jk ipo`oþ`, i na`alks nirpiratovis jk varois priykntis jk dlinfnmao`
dlinfnmao`   y
nroptici`kjas. ^k trata jk u` skrvonoi òtol nici na`al jk `itonoas igonoal jk
lis josto`tis priykntis quk pukja` o`tkrksartk y, al cosci tokcpi, u` duk`
 luear para skeuor a autirks i ckjois quk ni`sojkrks rklkva`tks para
ca`tk`krtk al jãa. O`nlusi, so tk a`ocas, ks kl luear pkrgknti para adror tu
pripoi dlie pkrsi`al y ni`tar tu vosoþ` jk las
l as nisas al cu`ji, ya ska sidrk las
nroptici`kjas i sidrk aqukl talk`ti inulti.

Xáeo`a 444

Tkjjot
www.rkjjot.nic
[` pipular aerkeajir jk `itonoas jk tiji topi jk tkcátonas quk sk ma
mknmi u` mukni k` kl skntir jk las nroptis. Kstk kspanoi sk prksta a la
josnusoþ` ni`to`ua sidrk o`go`ojaj jk tkcas y sudtkcas, lis nualks ek`kra`
sudrkjjots i
sudrkjjots  i na`alks kspknãgonis para aldkrear naja josnusoþ`. ^o, pir kbkcpli,
u`a ci`kja kxpkrock`ta u`a ocpirta`tk varoanoþ` jk prknoi, k` nukstoþ` jk
o`sta`tks sk girca` molis nick`ta`ji kl pisodlk pirquï jk ksk gk`þck`i,
ji`jk la nicu`ojaj jk usuarois apu`ta las razi`ks jk ksti i aquklli,
k`laza`ji o`gircanoþ` y ipo`oi`ks. Jk `ukvi, li rknick`jadlk aquã ks
vosotar Tkjjot, mankr u` par jk dòsqukjas sidrk ni`nkptis, priykntis i
ci`kjas quk ni`sojkrks jk tu o`tkrïs, y gacoloarozartk asã ni` la platagirca
para ca`tk`krtk al jãa.

Eotmud
www.eotmud.nic
Ks u`a jk las cayirks nicu`ojajks jk jksarrilli jk sigtwark
sigtwark jkl
 jkl cu`ji,
eranoas a u`a platagirca sinoal y niladiratova k` la quk lis josto`tis usuarois
sudk` ni`tk`oji jk tiji topi. Ziji ksti sokcprk tok`k luear dabi la nultura
jkl ipk` siurnk 
siurnk  i nþjoei adokrti6 ks jknor, la o`gircanoþ` sk nuklea y sk
nicpartk jk girca eratuota, lodrk y tra`spark`tk. Gu`noi`a nici u`
rkpisotiroi jk la partk tïn`ona jk cunmis priykntis jk nroptici`kjas y
startups,, pir li quk allã pijrás k`ni`trar jksjk kl scart ni`trant  quk
startups   quk roek la
ipkratova jk tra`sannoi`ks jk u` dlinfnmao`
dlinfnmao`,, masta la girca jk ni`tantar ni`
lis jksarrillajirks jk u`a ci`kja para josnutor i niladirar ni` guturis
la`zacok`tis.

_iuZudk
 www.yiutudk.nic
^ã, la pipular platagirca jk vãjkis «jk tija la voja¶ i, al ck`is, jk tija
la voja jk o`tkr`kt, ks u` luear pkrgknti para o`gircarsk y skeuor aprk`jok`ji.
K` _iuZudk may jknk`as jk colks jk miras jk ni`tk`oji sidrk

Xáeo`a 44>

nroptici`kjas i dlinfnmao`
dlinfnmao`   y, k` cunmis nasis, ni`tk`oji jk nalojaj,
eratuoti y jospi`odlk k` u` par jk nlons. Ksta platagirca ks u` duk` luear para
dusnar ni`nkptis, kxplonanoi`ks tïn`onas u ipo`oi`ks sidrk nualquokr
priyknti, y mankrtk ni` u`a losta jk na`alks a lis quk susnrodorsk para kstar al
jãa eranoas a la nicijojaj jkl gircati vãjki. Jk `ukvi, cunmas kcprksas
jkl skntir li utoloza` para jogu`jor kxplonanoi`ks jk aspkntis tïn`onis jk su
priyknti y tkn`ilieãa, k`trkvostas ni` lis gu`jajirks i vãjki-`itonoas sidrk
sus òltocis ava`nks. Au`quk rknukrja2 `u`na tk ticks la ipo`oþ` jk u`
iutudkr nici
iutudkr  nici vkrjaj u`ovkrsal. Aquã, cás quk `u`na, ni`trasta las guk`tks.

Zklkerac
wkd.tklkerac.ire
Ks la aplonanoþ` jk ck`sabkrãa o`sta`tá`ka cás utolozaja k` kl skntir jk las
nroptis, y sk pukjk annkjkr a klla ta`ti a travïs jk la aplonanoþ` para cþvol i
ksnrotiroi nici ckjoa`tk u` `avkeajir wkd. Xukjk utolozarsk para ca`tk`kr
u`a ni`vkrsanoþ` k`trk jis usuarois jk girca provaja, pkri ks kspknoalck`tk
òtol para gircar erupis jk nmat pòdlonis i provajis k` lis quk sk ni`nk`tra la
nicu`ojaj jk u`a nroptici`kja para madlar jk ksta. Xir ksi, varois priykntis
li utoloza` nici na`al jk nicu`onanoþ` igonoal quk mank las vknks jk ckjoi
para skrvonoi jk atk`noþ` al nlok`tk i o`vkrsir. Ajkcás, aleu`is ckjois jk
nicu`onanoþ` kspknãgonis jkl skntir ‚nici Nio`Zklkerapm i la rkvosta
kspañila ÁEITA
kspañila  ÁEITA ‚ tok`k` su na`al jk Zklkerac, k` kl quk va` la`za`ji tiji
topi jk `itonoas.

Dotnio`Zalf
www.dotnio`talf.ire
Dotnio`Zalf ks kl giri pir kxnklk`noa k` kl quk madlar jkl dotnþo` i jk
nualquokr itra nroptici`kja, ya quk guk la`zaji k` 488? pir kl nrkajir jk
 Dotnio`, ^atismo @afaciti. _a ska ckjoa`tk lis «molis¶ jk ni`vkrsanoþ`
adokrtis jk girca igonoal i pir nualquokr usuaroi jk Dotnio`Zalf, la platagirca
nuk`ta ni` o`gircanoþ` ni`trastaja y analirajas josnusoi`ks. ^o` kcdarei,
nici k` nualquokr itri ckjoi, tacdoï` sk ma` jktkntaji o`tk`tis jk kstaga i

Xáeo`a 44:

snacs. Asã puks, nici sokcprk, nautkla a`tk la o`gircanoþ` rknodoja k`

snacs.
o`tkr`kt quk prinkja jk guk`tks `i igonoalks.

Ktmkrsna`
www.ktmkrsna`.oi
Ksta ks la wkd jk rkgkrk`noa para a`alozar la antovojaj jkl knisostkca
Ktmkrkuc. K` klla pukjks vkr kl kstaji jk u`a ipkranoþ`, skeuor kl mostiroal jk
tra`sannoi`ks jk u`a nartkra, jktallar la antovojaj jk u` dliquk, ni`inkr la
kcosoþ` tital jk tifk`s  jk u` priyknti i u`a ONI k` la quk mayas o`vkrtoji y
tifk`s jk
su jostrodunoþ`, lis prknois jk naja tifk`
tifk`   i o`nlusi lis scart ni`trants
asinoajis. K` jkgo`otova, tiji li quk pasa y ma pasaji k` Ktmkrkuc sk pukjk
trazar y ni`sultar jk girca tra`spark`tk jksjk Ktmkrsna`. Zacdoï` may itras
wkds, nici www.dlinf nmao`.nic quk,
nmao`.nic quk, au`quk apirtk` ck`is o`gircanoþ`,
nucplk` la cosca gu`noþ` k o`nluyk` Dotnio` y Dotnio` Nasm.

Zrajo`eWokw
ks.trajo`evokw.nic
Ks u`a platagirca quk igrknk cultotuj jk mkrracok`tas para joskñar y
a`alozar erágonis jk nualquokr antovi go`a`nokri, k`trk kllis las nroptici`kjas,
yaplonanoþ`
quk pukjk utolozarsk
cþvol. ta`ti ckjoa`tk
Ni` Zrajo`eWokw `avkeajir
pukjks plascarwkd nici a travïs
tu kstratkeoa jk u`a
jk o`vkrsoþ`
sidrk nualquokr ci`kja, mankr a`álosos jktallajis sidrk lis erágonis quk sk
vosualoza`, jodubar tus pripoas lã`kas jk tk`jk`noa y annkjkr a la nicu`ojaj
quk o`tkrantòa k` la platagirca nick`ta`ji y nicpartok`ji ojkas. Ajkcás,
antualck`tk ks u`a mkrracok`ta eratuota para usuarois partonularks. Xir klli, so
tras lkkr kl napãtuli ? krks u` trajkr
trajkr pro`nopoa`tk
 pro`nopoa`tk i ya ava`zaji, Zrajo`eWokw
ks tu ckbir aloaji para tijas tus ipkranoi`ks jk nicpravk`ta jk
nroptici`kjas.
 ^tkkcot

Xáeo`a 44;

www.stkkcot.nic/ 
Ks la rkj sinoal jk las nroptis pir kxnklk`noa, y gu`noi`a nici u`a ckznla
jk platagircas nici Gankdiif i o`nlusi la notaja Tkjjot. La jogkrk`noa ks
quk aquã kl ni`tk`oji qukja eradaji para sokcprk k` dlinfnmao` dlinfnmao`,,
ni`skrva`ji asã la nri`ilieãa y pkrcotok`ji prkskrvar su autirãa. Ajkcás,
tok`k u`a nroptici`kja pripoa, stkkc, ni` la quk sk eratogona a lis autirks jk
lis ni`tk`ojis pipularks. Xir klli, sk jonk quk kl rkni`inocok`ti i ni`tril `i
ks jk la platagirca, so`i jk lis quk la ca`tok`k` eranoas a la ni`to`ua
nrkanoþ` jk ni`tk`oji. Tksulta, pir klli, itra platagirca o`tkrksa`tk para
o`vkstoear, ni`inkr y jksnudror.
 Xáeo`a 447

Elisaroi

Nici k` nualquokr `ukva josnoplo`a, k` kl cu`ji jk las nroptis may u`a

ni`sojkradlk na`tojaj jk a`elonoscis, anrþ`ocis, tkn`onoscis y ni`nkptis
quk aparknk` a li larei jkl lodri y ni` lis quk ks ocpirta`tk quk tk
gacoloaronks. Mkcis o`nluoji ni`nkptis pripois jk la tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao`,,
jkl skntir go`a`nokri y `inoi`ks dásonas jk kni`icãa. Al pro`nopoi quozá tk
suk`k` a nmo`i, pkri pri`ti gircará` partk jk tu vinadularoi madotual. Kstis
si` lis tïrco`is cás rklkva`tks2

A
 Aorjrip2 Tkparti eratuoti jk nroptici`kjas a usuarois i o`vkrsirks quk
nucpla` u`a skrok jk rkquosotis, ek`kralck`tk ni` kl idbktovi jk jar a
ni`inkr y jogu`jor u` priyknti.

Aleirotci2
Aleirotci
rkgokrk 2 Ni`nkpti
a u` ni`bu`ti utolozajiquk
jk cïtijis k` jktkrco`a`
o`gircátonaklygu`noi`acok`ti
catkcátonas quk sk
jk u`
sostkca para ni`skeuor u` rksultaji ni`nrkti i rksilvkr u` pridlkca. K` kl
ni`tkxti jk la nroptikni`icãa, lis aleirotcis bukea`
b ukea` u` papkl gu`jack`tal k`
la vkrogonanoþ` jk tra`sannoi`ks jura`tk la co`krãa.

 Altnio`)2 Nualquokr ci`kja altkr`atova al dotnþo`, ya quk sk

ALZ ( Altnio`
ni`sojkra la prockra y la ò`ona nio`
nio` (ci`kja)
 (ci`kja) pura. Kl `icdrk privok`k jk
las paladras altkr`atovk
altkr`atovk y
 y nio`
nio`..
  A`to Ci`ky Lau`jkro`e)2 ^k rkgokrk a las josto`tas ckjojas y
ACL ( A`to
ni`trilks lkealks quk jkdk` nucplor las o`stotunoi`ks go`a`nokras y itris topis
jk k`tojajks y irea`oscis rkeulajis para prkvk`or, jktkntar y nicu`onar

Xáeo`a 445

nualquokr topi jk antovojaj sispknmisa jk kstar rklanoi`aja ni` antovojajks

olãnotas i dla`quki jk napotalks.

gu`jack`tal2 Cktijilieãa quk ni`sostk k` tratar jk jktkntar kl

A`álosos gu`jack`tal2
valir autï`toni, o`trã`skni y idbktovi jk u`a nroptici`kja skeò` kl priyknti
quk la sustk`ta, al carek` jkl prknoi jk ckrnaji jk la ci`kja.

tïn`oni2 Cktijilieãa para kstujoar lis jogkrk`tks parácktris

A`álosos tïn`oni2
sidrk kl prknoi jk u` antovi go`a`nokri. ^k a`aloza` jovkrsis aspkntis jk
ckrnaji, nici la tk`jk`noa y kvilunoþ`, y sk nicpara` ni` itris jatis
rknipolajis para kxtrakr o`jonois quk sorva` para ticar jknosoi`ks jk
nicpravk`ta.

 Applonatoi` ^pknogon O`tkeratkj Nornuot )2 Kquopis o`gircátonis

A^ON ( Applonatoi`
utolozajis kspknãgonack`tk para kl co`aji jk aleu`as nroptici`kjas,
o`onoalck`tk dotnio`ks, pkri miy k` jãa tacdoï` para Ktmkrkuc, Ci`kri u
itras.

 Asskt 2  ^k trajunk nici u` antovi go`a`nokri jk la nartkra. Ks jknor, tu

nartkra jk o`vkrsoþ` i co`aji kstá nicpuksta jk varois asskts
asskts,, las josto`tas
ci`kjas y tifk`s
tifk`s ni`
 ni` lis quk ipkras.

Ataquk jkl ;1 %2 Ni`nk`tranoþ` jk u` ;1 % i cás jk la pitk`noa jk

co`aji i masmratk
masmratk,, irea`ozaji para rkalozar u` ataquk ni` kl go` jk ticar kl
ni`tril jk u`a nroptici`kja y altkrar las ipkranoi`ks eradajas k` lis
dliquks.

druta2 ^ostkca o`gircátoni quk rkaloza o`tk`tis jk

Ataquk pir gukrza druta2
prukda y krrir ni` kl idbktovi jk pk`ktrar k` u` nþjoei i nlavk jk annksi.

 All-Zock-Moem)2 Xrknoi cáxoci k` la napotalozanoþ` jk u`a

AZM ( All-Zock-Moem
nroptici`kja k` tija su mostiroa. Ks kl ipuksti al All-Zock-Liw
al  All-Zock-Liw..

 All-Zock-Liw)2 Xrknoi cã`oci k` la napotalozanoþ` jk u`a

AZL ( All-Zock-Liw
nroptici`kja k` tija su mostiroa. K` kstk nasi, ks kl ipuksti al  All-Zock-
  Moem..
 Moem

D
Xáeo`a 44=

)2   Zïrco`i utolozaji para rkgkrorsk a u`i i a varois

Dallk`a (wmalk)2
o`vkrsirks quk sk niirjo`a` para ni`nk`trar era`jks na`tojajks jk u`a
nroptici`kja y kspknular ni` su prknoi.

 Dkar carfkt 2 Zk`jk`noa jk ckrnaji dabosta. Cktagþronack`tk, privok`k

jkl ataquk quk u` isi (jkl o`elïs dkar
dkar)) rkaloza ni` su earra manok`ji u`
civocok`ti jk arroda adabi. Ks kl ipuksti al dull carfkt .

dotnþo`2 k` co`òsnula y prknkjoji jk artãnuli, naja u`ojaj jk la ci`kja,

dotnþo`2
quk a su vkz ks jovosodlk k` nok` colli`ks jk satismos
satismos.. Ks jknor, 1 DZN
kquovalk a 188 888 888 jk satismos
satismos..

Dotnio`2 ni` cayòsnula y so` artãnuli, tok`k u` soe`ogonaji cás acploi y

Dotnio`2
nirrkspi`jkk a la rkj, la tkn`ilieãa, kl pritinili i kl pripoi dlinfnmao`
nirrkspi`j dlinfnmao`..

 Dlinfnmao`2  K` inasoi`ks trajunoji nici «najk`a jk dliquks¶,

nirrkspi`jk a la tkn`ilieãa quk ni`sostk k` u`a dask jk jatis k`nroptaja,
jksnk`tralozaja y jostroduoja k` rkjks jk usuarois quk alcank`a`
tra`sannoi`ks y las erada` k` paquktks jk jatis.

Dliquk2 [`i jk lis paquktks jk o`gircanoþ` quk ni`girca` u`a najk`a

Dliquk2
jk dliquks i dlinfnmao`
dlinfnmao`.. Naja dliquk ni`tok`k u` `òckri jktkrco`aji jk
tra`sannoi`ks y kstá k`lazaji nroptierágona y nri`ilþeonack`tk ni` kl dliquk
a`tkroir, manok`ji quk la najk`a jk dliquks ska o`cutadlk.

 Dit 2  Xrivok`k jk «ridit¶ y sk rkgokrk a u` sostkca o`gircátoni

prieracaji para kbknutar ipkranoi`ks jk nicpra i vk`ta jk ci`kjas jk
girca auticatozaja dasá`jisk k` u`is rkquosotis gobajis prkvoack`tk.

 Diu`ty2 K` o`elïs, «rknicpk`sa¶. Lis diu`toks

diu`toks si`
 si` rkcu`kranoi`ks quk
sk igrknk` a lis usuarois a nacdoi jk rkalozar annoi`ks ni`nrktas para la
jogusoþ` jk u` priyknti, nici a`u`noarli k` rkjks sinoalks, rkalozar u` vãjki
para _iuZudk i trajunor u` ni`tk`oji wkd.
 Drþfkr2 Xlatagirca i k`tojaj quk sk jkjona a ipkrar k` u` ckrnaji
Drþfkr2
go`a`nokri antua`ji nici o`tkrckjoaroi k`trk nicprajir y vk`jkjir jk u`a
tra`sannoþ` jk u` prijunti, nici annoi`ks, jovosas i nroptici`kjas, a
nacdoi jk nidrar u`a nicosoþ` pir kl skrvonoi nua`ji sk kbknutk la ipkranoþ`.

Xáeo`a 44?

 Dull carfkt 2  Zk`jk`noa jk ckrnaji alnosta. Cktagþronack`tk, privok`k

jk la kcdkstoja quk u` tiri (jkl o`elïs dull dull)) rkaloza ni` sus nukr`is
kcpuba`ji jk adabi arroda. Ks kl ipuksti al dkar carfkt .

N
ckrnaji2 ^k nalnula cultoplona`ji kl prknoi jk
Napotalozanoþ` jk ckrnaji2
ckrnaji jk u` tifk`
tifk`   i nroptici`kja pir la na`tojaj jk u`ojajks k`
nornulanoþ` jk ksta. Kstk o`jonajir cojk la cae`otuj jk u` jktkrco`aji
priyknti ni` rkspknti a itris.

Nartkra22 Zacdoï` ni`inoji nici dollktkra, ci`kjkri i wallkt , ks ji`jk

Nartkra

sk alcank`a`a las
ni`kntajas nroptici`kjas.
o`tkr`kt, y nartkrasKxostk` nartkras
nalok`tks (vkr grãas (vïask),
mit wallkt ),nilj wallkt kstá`
sokcprk ), `i
),
ni`kntajas a la rkj.

NDJN (Nk`tral Da`f Joeotal Nurrk`ny)2 Jovosa joeotal kcotoja pir kl

da`ni nk`tral jk u` tkrrotiroi i paãs.

jogkrk`noa)2 Zopi jk prijunti go`a`nokri k` kl quk sk

NGJ (ni`trati pir jogkrk`noa)2
ipkra jk girca cuy socolar al jk u`a annoþ`. ^k o`vokrtk k` gu`noþ` jkl prknoi
jk ckrnaji jk la annoþ` dusna`ji u`a plusvalãa para sanar u` dk`kgonoi. La
jogkrk`noa ks quk la annoþ` i nroptici`kja `i sk nicpra, so `i quk, para
k`tk`jkr`is, sk apuksta sidrk la gluntuanoþ` jk su prknoi.
Nlavk provaja ( provatk
 provatk fky)2  Nicdo`anoþ` jk lktras y `òckris alkatirois
)2 Nicdo`anoþ`
quk sk ek`kra` nici ojk`togonajir ò`oni jk u`a nartkra. Ks u`a ni`traskña
o`tra`sgkrodlk quk sili kl usuaroi jkdk ni`skrvar, ya quk ja annksi nicplkti a
la ekstoþ` jk la nartkra y, ni` klli, jospi`kr jk las nroptici`kjas jkpisotajas.
Xir klli `u`na jkdk nicpartorsk ni` itris usuarois i sostkcas.

 pudlon fky)2 Ojk`togonajir alga`ucïroni asinoaji a la

Nlavk pòdlona ( pudlon
 nlavk provaja quk nuk`ta ni` u` `òckri jk narantkrks ‚k`trk 45 y >:‚ quk
sk utoloza para la ipkratova jk nroptici`kjas. ^k ek`kra a partor jk la nlavk
provaja quk skrãa, para k`tk`jkr`is, la nuk`ta da`naroa, y pukjk nicpartorsk
ni` tkrnkris para rknodor nroptici`kjas.
nroptici`kjas.

Nþjoei adokrti (Ipk` ^iurnk)2 Ni`nkpti quk mank rkgkrk`noa a u`a

Xáeo`a 4>8

girca jk jostroduor ni`tk`oji joeotal, nici u` prieraca o`gircátoni, k` kl

quk sk pkrcotk a lis usuarois jospi`kr k o`nlusi cijogonar jonmi ni`tk`oji
lodrkck`tk. Zras ksta girca jk ipkrar sk ksni`jk u`a vkrjajkra nultura pir
nicpartor y ni`struor priykntis jk girca niladiratova, sok`ji Dotnio` u` duk`
kbkcpli jk klli.
naba2 Xirnoþ` jk jkpþsotis quk u` da`ni jkdk ca`tk`kr
Nikgonok`tk jk naba2
o`tantis k` sus arnas ni` rkspknti al pirnk`tabk jk jo`kri quk pukjk utolozar
para ni`nkjkr prïstacis k o`vkrsoi`ks a sus nlok`tks.

grãa)2 Zopi jk nartkra utolozaja para alcank`ar

Nilj wallkt   (nartkra grãa)2
nroptici`kjas so` kstar ni`kntaja a o`tkr`kt, ks u`a nartkra igglo`k
igglo`k.. ^ili sk
ni`knta nua`ji sk va` a utolozar lis gi`jis, y kxostk` jk varois topis, nici
jospisotovis [^D i nartkras k` papkl.

Nillkntodlk Zifk`2  Ni`inoji tacdoï` nici tifk`

tifk`   nilknnoi`adlk, si`
klkck`tis joeotalks dabi kl kstá`jar jk tifk`
tifk`   jk Ktmkrkuc KTN-541. ^u
idbktovi ks kl ckri nilknnoi`osci, `i su utolojaj i valir o`trã`skni. [`i jk
lis cás ni`inojis ks NryptiFottoks.

rkj2 Nistk quk naja usuaroi jk u`a rkj jk dlinfnmao`

Nicosoþ` jk rkj2 dlinfnmao` paea
 paea
al rkalozar u`a tra`sannoþ`, y quk sk utoloza para rktroduor a lis co`kris pir su
ladir jk ca`tk`kr la kstruntura jk la rkj y vkrogonar las tra`sannoi`k
tra`sannoi`ks.
s.

Ni`sk`si2 [`a jk las pro`nopalks narantkrãstonas jk dlinfnmao`

Ni`sk`si2 dlinfnmao`.. Ni`sostk
k` kl anukrji u`á`ock jk tijis lis cokcdris jk u`a rkj jk dlinfnmao`  sidrk
dlinfnmao` sidrk
las tra`sannoi`ks jkl cosci, pkrcotok`ji nkrrar u` jktkrco`aji dliquk.
Kxostk` josto`tis pritinilis jk ni`sk`si, nici  Xriig-ig-Uirf   (prukda jk
tradabi) i Xriig-ig-^tafk
i Xriig-ig-^tafk (prukda
 (prukda jk ksgukrzi) k`trk itris.

o`tkloek`tk2 Wïask scart ni`trant .

Ni`trati o`tkloek`tk2

Nroptici`kja2 Ci`kja i tifk`

Nroptici`kja2 tifk` quk
 quk utoloza la nroptieragãa para ek`krar
u`a girca jk jo`kri nijogonaji quk sk sustk`ta k` la tkn`ilieãa joeotal y quk
`i jkpk`jk jk la o`tkrvk`noþ` jk u` irea`osci nk`tralozaji para rkeular su
 gu`noi`acok`ti. Nici nualquokr ci`kja, kstá pk`saja para kl o`tkrnacdoi y
rkskrva jk valirpukjk`
nroptici`kjas y, al dasarsk
mankrskk`jkla
l agirca
tkn`ilieãa dlinfnmao`,y, las
dlinfnmao`
jksnk`tralozaja tra`sannoi`ks. jk
jkso`tkrckjoaja.
jkso`tkrckjoaja

Xáeo`a 4>1

Nypmkrpu`f 2  Nualquokr antovosta quk jkgok`jk kl usi ek`kralozaji jk

tkn`ilieãas nroptierágonas gukrtks y jk ckbira jk la provanojaj nici u`a ruta
manoa kl nacdoi sinoal y pilãtoni.

J
 Jknk`tralozkj Auti`icius O`otoal Nio` Iggkro`e)2 Waroa`tk jk
JAONI ( Jknk`tralozkj
ONI k` la quk u` ni`trati o`tkloek`tk roek sidrk kl rkparti y ekstoþ` jkl
napotal manoa lis o`vkrsirks
o `vkrsirks,, so` o`tkrvk`noþ` jkl kquopi gu`jajir.

 Jknk`tralozkj Auti`icius Irea`ozatoi`)2 Girca jk eidokr`i jk

JAI ( Jknk`tralozkj
irea`oscis kl nual, eranoas a u`a skrok jk ni`tratis o`tkloek`tks, pkrcotk

kbknutar jovkrsis
o`tkrvk`noþ` prinksis quk sk dasa` k` u`as ni`jonoi`ks so` `knksojaj jk
muca`a.

 Jknk`tralozkj Applonatoi`)2 K` u` sk`toji acploi, sk rkgokrk a

jApp ( Jknk`tralozkj
nualquokr topi jk aplonanoþ` alibaja k` u`a rkj jk dlinfnmao`
dlinfnmao` quk
 quk rkaloza u`a
gu`noþ` ni`nrkta, dk`kgonoá`jisk jk la auti`icãa y jksnk`tralozanoþ` quk
igrknk la rkj.

Jkglanoþ`2 Zacdoï` ni`inoja nici o`glanoþ` `keatova, ks la tasa

Jkglanoþ`2
kxprksaja jk girca pirnk`tual quk o`jona la rkjunnoþ` jkl prknoi jk lis
dok`ks y skrvonois jk u`a kni`icãa k` u` jktkrco`aji pkroiji jk tokcpi.
[`a kni`icãa k` jkglanoþ` suklk kstar loeaja a u`a nrosos i rknksoþ`
kni`þcona. Jksjk kl pu`ti jk vosta ci`ktaroi, ks alei josto`ti, y sk ni`sojkra
al dotnþo` u`a ci`kja jkglanoi`aroa, ya quk tok`k u`a na`tojaj locotaja jk
u`ojajks y u`a prierksova ksnaskz. Ksti mank quk kl dotnþo` tk`ea naja vkz
cás valir k` kl ckrnaji.

Jksnk`tralozanoþ`2 Jostroduor u`as gu`noi`ks, prinksis i pijkrks k`trk

Jksnk`tralozanoþ`2
cás jk u`a k`tojaj para kvotar u`a autirojaj nk`tral. Ks u`i jk lis
pro`nopalks atrodutis jkl dlinfnmao`
dlinfnmao`,, y sk dasa k` quk la pripoa rkj jk usuarois
  ‚y `i u`a ò`ona k`tojaj, pòdlona i provaja‚, tok`k kl ni`tril sidrk las
ipkranoi`ks jk la rkj y su ci`kja.

Jogonultaj2 Eraji jk nicplkbojaj jkl pridlkca catkcátoni quk lis

Jogonultaj2
co`kris jkdk` rksilvkr para nkrrar u` dliquk k` u`a rkj priig-ig-wirf 
rkj  priig-ig-wirf . Kstk

Xáeo`a 4>4

valir varãa ni`sta`tkck`tk k` gu`noþ` jkl kstaji jk la rkj i `òckri jk

co`kris, k`trk itris gantirks, y ks u`i jk lis jatis gu`jack`talks quk may quk
a`alozar para jknojor so co`ar i `i u`a jktkrco`aja ci`kja.

 Jostrodutkj Lkjekr Zknm`iliey)2 Tkeostri jkl ni`bu`ti jk

JLZ ( Jostrodutkj
tra`sannoi`ks quk sk erada` k` lis dliquks y jk lis quk tija la rkj jk `ijis i
co`kris euarja u`a nipoa. Kl dk`kgonoi ks quk, k` luear jk kstar k` u`a ò`ona
k`tojaj nk`tral, las nipoas jkl rkeostri sk jostroduyk` k`trk tija la rkj jk
dlinfnmao`..
dlinfnmao`

easti2 Xitk`noal jkgknti jkl jo`kri k` girca joeotal pir kl quk u`a
Jidlk easti2
cosca ci`kja pukjk eastarsk jk girca graujulk`ta cás jk u`a vkz. Ksti ks
pisodlk pirquk naja ci`kja joeotal kstá ni`stotuoja pir u` arnmovi joeotal, y
kstk pukjk juplonarsk, nrka`ji asã u`a vkrsoþ` galsogonaja jk la ci`kja
iroeo`al.

Jico`a`noa2 La jico`a`noa jk Dotnio` ks u` ã`jonk quk cukstra

Jico`a`noa2
pirnk`tualck`tk la napotalozanoþ` jk dotnio`ks ni` rkspknti a la napotalozanoþ`
jkl rksti jkl ckrnaji jk nroptici`kjas.

 Jucp2  Tkpk`to`a dabaja jkl prknoi jk ckrnaji jk u`a jktkrco`aja

ci`kja. Xukjk prijunorsk pir u`a ca`opulanoþ` jkl ckrnaji, pir u`a vk`ta
casova jk u`i i varois usuarois i pir u`a `itonoa `keatova. Kl gk`þck`i
ipuksti al jucp
jucp ks
 ks kl pucp
kl pucp..

J_IT ( Ji Ji _iur Iw` Tkskarnm)2 O`vkstoea pir to cosci k`trk las
josto`tas guk`tks jospi`odlks a`tks jk ticar nualquokr jknosoþ` jk o`vkrsoþ`.
Nici rkzada la skrok jk tklkvosoþ` Kxpkjok`tk
tklkvosoþ`  Kxpkjok`tk ] , «La vkrjaj kstá amã gukra¶.
K`nuï`trala.

K
KTN-5552 Aleu`is jk lis kstá`jarks jk
KTN-48 / KTN-44> / KTN-541 / KTN-5552
 tifk`s quk utoloza` la rkj Ktmkrkuc. Kl KTN-48 ks quozás kl cás utolozaji pir
tifk`s quk
tiji topi jk priykntis, au`quk may varois topis y naja u`i prksk`ta u`as
narantkrãstonas tïn`onas y jk gu`noi`acok`ti kspknãgonas.
kspknãgonas.

Xáeo`a 4>>

Ksnaladolojaj2 Zïrco`i aplonaji a nacpis nici la kni`icãa i la

Ksnaladolojaj2
o`gircátona. K` kl ni`tkxti jkl dlinfnmao`
dlinfnmao` sk
 sk rkgokrk a la napanojaj jk u`a rkj
para mankr grk`tk a u` prierksovi auck`ti jk la antovojaj. Ks u`i jk lis
pro`nopalks rktis jk nualquokr dlinfnmao`
dlinfnmao`,, nici Dotnio`.
 Ksnriw2  Ni`trati jk jkpþsoti jk eara`tãa k` kl quk kl napotal qukja k`
gask jk rkskrva a travïs jk u` tkrnkri, kl nual lodkra kl jo`kri nua`ji eara`toza
kl nucplocok`ti jk las ni`jonoi`ks pir partk jk lis o`vilunrajis. Ksti sk
pukjk auticatozar ckjoa`tk ni`tratis o`tkloek`tks utoloza`ji dlinfnmao`
dlinfnmao`..

 Ktmkr 2  Nroptici`kja utolozaja k` la rkj Ktmkrkuc, quk sk rkprksk`ta

nici KZM.

Ktmkrkuc22 Xriyknti cás ni`inoji tras Dotnio` quk ni`sostk k` u`a rkj
Ktmkrkuc
jostroduoja jk nþjoei adokrti, pòdlona, dasaja k` dlinfnmao`
dlinfnmao`.. Igrknk kl
jksarrilli jk aplonanoi`ks jksnk`tralozajas, asã nici la pripoa rkj quk
gu`noi`a a ciji jk sostkca ipkratovi para la kbknunoþ` jk ni`trati
o`tkloek`tk.

 Kxnma`ek2  Nasa jk nacdoi joeotal quk igrknk u`a platagirca para

nacdoar jo`kri gojunoaroi, nici kuris, jþlarks i yk`ks, pir nroptici`kjas y
al rkvïs, i para o`tkrnacdoar nroptici`kjas k`trk sã para mankr trajo`e
trajo`e,,
ajkcás jk itris skrvonois nici la nustijoa jk gi`jis. K` gu`noþ` jkl `ovkl jk
nk`tralozanoþ` quk igrknk`, k`ni`tracis kxnma`eks
kxnma`eks   nk`tralozajis (NK]),
 jksnk`tralozajis (JK]) y kxnma`eks
kxnma`eks jksnk`tralozajis
kxnma`eks  mãdrojis (MK]).
kxnma`eks mãdrojis

 Kxnma`ek nio`2 Zopi jk ci`kjas quk la`za` lis kxnma`eks

kxnma`eks nici
 nici u`ojaj
jk o`tkrnacdoi jk valir k` su platagirca. @ank` jk las  O`otoal Kxnma`ek
Iggkro`es,, y sk utoloza` pro`nopalck`tk para rkjunor lis nistks k` kl usi jk lis
Iggkro`es
kxnma`eks,, i o`nlusi, k` aleu`is nasis, para utolozar lis guturis dlinfnmao`s
kxnma`eks
quk lis kxnma`eks
kxnma`eks kstá`
 kstá` jksarrilla`ji.
jksarrilla`ji.
 G
 Gkk2  Ocpirtk quk sk nidra nici nicosoþ` pir la prkstanoþ` jk u`
skrvonoi, nici u`a tra`sannoþ` jk nroptici`kjas.

 Goat   (ci`ky)2 Zacdoï` ni`inoji nici jo`kri gojunoaroi, ks nualquokr

Xáeo`a 4>:

girca ni`vk`noi`al jk jo`kri kcotoja pir u` Eidokr`i, nici kl kuri, kl jþlar

i kl yk`, y quk sk dasa k` la nrkk`noa nilkntova jk quk ksa girca jk jo`kri
tok`k u` valir jktkrco`aji pir u`a sinokjaj.

Girkx22 Ckrnaji cu`joal k` kl quk sk nickrnoa` jovosas nici kl kuri, kl

Girkx
jþlar i kl yk`.

 Girf2  Ni`inoji tacdoï` nici dogurnanoþ`, ks u` prinksi quk sk ja

nua`ji u` ni`bu`ti jk cokcdris jk la nicu`ojaj jknojk la`zar u` `ukvi
pritinili (ni`bu`ti jk `ircas quk roek` nþci gu`noi`a la rkj), y, ni` klli,
nicok`za` a ipkrar jk girca paralkla al dlinfnmao`
dlinfnmao`   pro`nopal. Dotnio` y
Dotnio` Nasm si` u` kbkcpli. K`ni`tracis sigt-girf   yy marj-girf .

 Gkar, [`nkrtao`ty  y  Jiudt )2 K` kspañil, «cokji, o`nkrtojucdrk y

G[J ( Gkar,
juja¶. ^k rkgokrk a u` kstaji jk á`oci nilkntovi pir partk jk lis o`vkrsirks
a`tk `itonoas i rucirks quk agknta` a u` ckrnaji.
 Gull `ijk2 Lis `ijis nicplktis si` aqukllis irjk`ajirks quk euarja`
u`a vkrsoþ` ã`tkera jkl rkeostri jk tra`sannoi`ks jk u`a rkj jk dlinfnmao`
dlinfnmao`.. K`
kl nasi jk Dotnio`, supi`k cás jk 488 Ed jk alcank`acok`ti, y kl sigtwark
cás pipular para klli ks Dotnio` Nirk.

E
Eas22 Nistk quk tok`k rkalozar u`a ipkranoþ` i u` ni`bu`ti jk ipkranoi`ks
Eas
k` la rkj Ktmkrkuc. Kstas ipkranoi`ks pukjk` skr jksjk rkalozar u`a
tra`sannoþ` masta kbknutar u` ni`trati o`tkloek`tk i nrkar u`a aplonanoþ`
jksnk`tralozaja.

EX[ (Erapmon Xrinkssir [`ot )2 Xrinksajirks o`gircátonis utolozajis

ek`kralck`tk k` la o`justroa aujoivosual y jk vojkibukeis. Jkdoji a su alti
rk`jocok`ti para kl prinksaji jk jatis, si` cuy pipularks nici kquopis jk
co`aji jk nroptici`kjas.
 M

Xáeo`a 4>;

 Malvo`e2 Tkjunnoþ` a la cotaj jk la rknicpk`sa igrknoja a lis co`kris

pir valojar dliquks jk u`a rkj jk dlinfnmao`.
dlinfnmao`. K` kl nasi jk Dotnio`, kstk
kvk`ti jk prijunk rkpktojack`tk naja 418 888 dliquks co`ajis, quk
aprixocajack`tk
aprixocajack`tk kquovalk a : añis.
 Marj-Nap2  Jkl o`elïs marj-napotalosatoi`
marj-napotalosatoi`,, «napotalozanoþ` cáxoca¶,
rkspi`jk a la na`tojaj cáxoca jk napotal quk u` priyknti `knksota rknaujar
para kbknutarsk. ^o k` u` prinksi jk naptanoþ` jk gi`jis nici ONI sk llkea al
nok` pir nok` jk ksk ocpirtk, kl priyknti go`aloza la vk`ta jkl tifk`
tifk` jk
 jk girca
kxotisa.

 Marjgirf2  Wïask girf . Dogurnanoþ` girzaja k` la quk kxostk la vkrsoþ`

pro`nopal jk dlinfnmao`
dlinfnmao`,, la pro`nopal, y la `ukva, la dogurnaja, pkri ksta `ukva
vkrsoþ` `i rkni`ink lis dliquks jk la itra rkj.

 Masm2  Zïrco`i nicò` k` o`gircátona quk sk rkgokrk a «gu`noi`ks jk

rksuck`¶ i «gu`noi`ks masm ¶. Dásonack`tk, ks u` prinksi pir kl quk u`
masm¶.
ni`tk`oji i o`gircanoþ` sk ni`vokrtk k` u` masm masm   ni`nrkti quk sorvk nici
ojk`togonajir k`nroptaji jk ksk ni`tk`oji i o`gircanoþ` iroeo`al. A travïs jk
u` masm
masm ni`nrkti,
 ni`nrkti, quk sk girca ni` u`a nicdo`anoþ` alga`ucïrona y gu`noi`a
nici u`a «muklla joeotal¶, pijkcis sadkr so kl jinuck`ti iroeo`al ma soji
cijogonaji i `i. Kl masm
masm   ks gu`jack`tal, ya quk pkrcotk vkrogonar quk u`
dliquk co`aji pkrca`knk o`cutadlk.

 Masmratk2 [`ojaj ni` la quk sk cojk la pitk`noa jk nálnuli jk u` kquopi

o`gircátoni jksto`aji al usi jk nroptici`kjas. Nua`ti cayir kl masmratk
masmratk,,
cayir ks la vklinojaj a la quk ksk kquopi pukjk rkalozar gu`noi`ks masm
masm..

MILJ2 Jkl o`elïs, «ca`tk`kr¶, sk rkgokrk a la kstratkeoa jk o`vkrsoþ` cás

MILJ2
gu`jack`tal jk tijas, nicprar u`a nroptici`kja y ni`skrvarla a larei plazi
kspkra`ji u`a plusvalãa. Allá pir 481> u` usuaroi jkl giri Dotnio` Zalf
nicktoþ u` krrir topierágoni k o`trijubi MIJL, y, jksjk k`ti`nks, k` bkrea
nroptikni`þcona,, sk ni`ink asã a ksta kstratkeoa jk o`vkrsoþ`.
nroptikni`þcona
  Mit Uallkt  (nartkra nalok`tk)2 Zopi jk nartkra para kl alcank`acok`ti jk
 (nartkra nalok`tk)2
nroptiantovis quk nartkra
ni`sojkrarla u`a sokcprki`lo`k
pkrca`knk
. Ksti ni`kntaja
i`lo`k. a lalis
pkrcotk quk rkj,gi`jis
pir lisokcprk
quk pijkcis
kstï`
jospi`odlks. Xir klli si` kspknoalck`tk o`jonajas para mankr trajo`e trajo`e   jk

Xáeo`a 4>7

nroptici`kjas y ks la silunoþ` quk igrknk` lis kxnma`eks

kxnma`eks,, au`quk tacdoï`
may aplonanoi`ks cþvolks y wkds quk igrknk` kstk topi jk wallkts
wallkts..

O
 O`otoal Nio` Iggkro`e)2 Zrajunoji nici «Igkrta O`onoal jk
ONI ( O`otoal
Ci`kja¶, ks u` cïtiji jk go`a`noanoþ` para tiji topi jk priykntis quk
utoloza la tkn`ilieãa dlinfnmao`
dlinfnmao`   para rkeostrar las tra`sannoi`ks jk tiji kl
prinksi. Al tkrco`ar la gask jk rknaujanoþ`, sk rkpartk u`a na`tojaj jk
nroptici`kjas k`trk tijis lis o`vkrsirks soeuok`ji u`is plazis y ni`jonoi`ks
prkvoack`tk anirjajis.

 O`otoal Kxnma`ek Iggkro`e)2 Ni`nkpti quk pijkcis trajunor nici

OKI ( O`otoal
«Igkrta O`onoal jk Nasa jk Nacdoi¶, ks dásonack`tk u`a ONI i priyknti jk
go`a`noanoþ` y kcosoþ` jk ci`kjas ni` la partonularojaj jk quk sk rkaloza a
travïs jk u` kxnma`ek
kxnma`ek,, quk gu`noi`a nici platagirca o`tkrckjoaroa para la
vk`ta.

O`glanoþ`2 O`jonajir kni`þconi kxprksaji jk girca pirnk`tual quk carna

O`glanoþ`2
la tasa jk auck`ti jk lis prknois jk u`a kni`icãa jura`tk u` pkroiji jk
tokcpi ni`nrkti. ^o dok` ks nokrti quk o`jona quk ksa kni`icãa prispkra
ajknuajack`tk, jksjk u` pu`ti jk vosta ci`ktaroi ocplona quk la ci`kja jk
ksk tkrrotiroi tok`k naja vkz ck`is valir. Kl kbkcpli jk ksti si` la cayirãa
jk ci`kjas gojunoaroas, nici kl kuri i kl jþlar, quk naja vkz valk` ck`is6 ks
jknor, li quk nicpradas mank jokz añis ni` u` kuri, miy valk cunmi cás. Ks
u` nicpirtacok`ti ipuksti al jkl dotnþo`, quk ks jkglanoi`aroi.

 O`vkstir Jknf2 Jinuck`ti quk utoloza u` priyknti ni` la o`tk`noþ` nlara

y ni`nosa jk atrakr a u` o`vkrsir. Jktalla la `aturalkza jkl priyknti, pkri, a
jogkrk`noa jk u` wmotkpapkr
wmotkpapkr   quk ks cás kxtk`si, kl o`vkstir jknf   ks u`
ni`tk`oji drkvk quk pi`k ï`gasos k` la vosoþ` kni`þcona y k` la ipirtu`ojaj
jk rk`tadolojaj jkl priyknti.
  O`tkr`kt ig Zmo`es)2 Ni`inoji nici «O`tkr`kt jk las Nisas¶,
OiZ ( O`tkr`kt

rkspi`jk a la aerupanoþ`
u`a rkj. Ksta rkj pukjk kskr
o`tkrni`kxoþ` jk jospisotovis
provaja i pòdlona ckjoa`tky o`tkr`kt,
idbktis a latravïs
rkj jk
rkjks, y k` nuya rkj tijis lis jospisotovis pukjk` skr vosodlks k o`tkrantuar
k`trk sã.

Xáeo`a 4>5

F
F_N2 Ni`nkpti quk rkspi`jk al prinksi quk kbknuta u`a irea`ozanoþ`
F_N2
para ni`inkr y vkrogonar la ojk`tojaj jk sus usuarois. Ks utolozaji pir tiji
topi jk kcprksas ni` kl idbktovi jk eara`tozar quk sus nlok`tks, niladirajirks
i privkkjirks nucpla` ni` la rkeulanoþ` pkrto`k`tk. Ajkcás, gu`noi`a nici
ckjoja prkvk`tova ni`tra antovojajks olãnotas jk tiji topi, nici trati jk
gavirks, sidir`i i nirrupnoþ`.

L
 Lkjekr 2  ^k trajunk nici «lodri cayir jk nuk`tas¶, y ni`sostk k` kl
rkeostri jk tra`sannoi`ks jk u`a rkj jk dlinfnmao`
dlinfnmao`.. Xara la jksnropnoþ`
nicplkta jkl ni`nkpti, vïask Jostrodutkj
vïask Jostrodutkj Lkjekr Zknm`iliey
Zknm`iliey i
 i JLZ.

 Loemt`o`e @ktwirf2  Xritinili jk paeis jk «skeu`ja napa¶ quk ipkra

nici u` na`al paralkli sidrk u`a dlinfnmao`
dlinfnmao`.. Xkrcotk tra`sannoi`ks cás
rápojas y ksnaladlks k`trk lis `ijis partonopa`tks y sk ma pisonoi`aji nici
u`a silunoþ` al pridlkca jk ksnaladolojaj jk Dotnio`.

 Linf-up2 Nláusula ni`trantual quk rkspi`jk a u` pkroiji k` kl nual lis

gu`jajirks i asksirks jk u` priyknti `i pukjk` vk`jkr su partonopanoþ` i
nroptici`kja masta u` plazi prkgobaji, pritkeok`ji asã kl valir jkl priyknti
a`tk lis o`vkrsirks.

C
 Cao``kt 2  Tkj pro`nopal jk dlinfnmao`
dlinfnmao`   jk u` priyknti sidrk kl quk sk
erada` las tra`sannoi`ks. ^u ipuksti skrãa u`a tkst`kt .
  Calwark2  Xrivok`k jkl o`elïs  Calonoius ^igtwark 
^igtwark  y rkspi`jk a u`
prieraca quk sk o`stala jk girca inulta k` u` irjk`ajir o`gkntaji ni` kl
idbktovi jk kxtrakr i jañar aleò` topi jk ni`tk`oji i o`gircanoþ`. Asã puks,
ni`vok`k tk`kr cunmi nuojaji. ¡Zija ckjoja jk pritknnoþ` ni`tra kl
calwark ks
calwark  ks pina!

Xáeo`a 4>=

Carek`2 K` platagircas jk trajo`e

Carek`2 trajo`e   i kxnma`eks
kxnma`eks,, kl carek` si` lis
gi`jis quk sk `knksota` para ca`tk`kr adokrta u`a o`vkrsoþ` ni`
apala`nacok`ti, jonmi jk itri ciji, ni` jo`kri prkstaji pir partk jk la
platagirca.
Co`krãa22 K` kl ni`tkxti jk la nroptikni`icãa, kstk prinksi o`gircátoni
Co`krãa
ni`sostk k` rkalozar u`a skrok jk nálnulis ni` kl idbktovi jk valojar
tra`sannoi`ks y ni` klli eradar la o`gircanoþ` k` lis dliquks jk ca`kra
pkrca`k`tk k` la rkj jk dlinfnmao`
dlinfnmao`.. Xir kstk prinksi, lis co`kris rknodk` u`
o`nk`tovi k` girca jk `ukvas nroptici`kjas.

Co`kri2 Nirrkspi`jk a naja kquopi o`gircátoni jksto`aji al prinksi jk

Co`kri2
co`krãa jk nroptici`kjas, ladir pir la nual rknodk` u`a rknicpk`sa. Xukjk`
skr jksjk co`kris partonularks a ipkrar k` u`  piil
 piil   ni` itris co`kris,
girca`ji rkjks jk co`krãa.

@
@iji2 Irjk`ajirks ni`kntajis a u`a rkj jk dlinfnmao`
@iji2 dlinfnmao`   quk euarja`
nipoas antualozajas jkl rkeostri jk tra`sannoi`ks. Lis co`kris ni`sulta` la
o`gircanoþ` jk lis `ijis para valojar dliquks y antualozar asã kl rkeostri jk la
rkj jk dlinfnmao`
dlinfnmao`.. Nua`tis cás `ijis may k` u`a rkj, cás jksnk`tralozaja sk
k`nuk`tra y cás skeura a`tk ataquks y vul`kradolojajks. Xijkcis k`ni`trar
`ijis parnoalks i nicplktis (gull
(gull `ijk),
`ijk), euarja`ji kstis òltocis u`a vkrsoþ`
ã`tkera jkl rkeostri jk tra`sannoi`ks jk u`a rkj jk dlinfnmao`
dlinfnmao`..

I
Ipk` siurnk2 Wïask nþjoei adokrti.
adokrti.
 Iránuli2 ^igtwark
Iránuli2 ^igtwark   quk pripirnoi`a lis jatis `knksarois para quk lis
ni`tratis o`tkloek`tks pukja` kbknutarsk nua`ji sk nucplk` lis tïrco`is
iroeo`alksjkjkl
kbkcpli la ni`trati
ni`kxoþ`anirjaji k`trk lasi`lo`k
k`trk kl cu`ji partks.
i`lo`k y Lis iránulis
 y igglo`k
igglo`k, si` u` pkrgknti
, puks pkrcotk` quk u`
sunksi kxtkr`i jksk`najk`k u` prinksi auticatozaji.

Xáeo`a 4>?

X
X4X (Xkkr-ti-pkkr )2 Tkjks jksnk`tralozajas jk irjk`ajirks ni`kntajis
k`trk parks ji`jk lis josto`tis usuarois pukjk` o`tkrnacdoar jatis y
ni`tk`oji a travïs jk o`tkr`kt so` la `knksojaj jk u` o`tkrckjoaroi.

Xmosmo`e2  Ni`inoji nici «supla`tanoþ` jk ojk`tojaj¶, ks u` tïrco`i

o`gircátoni quk jk`ico`a u` cijkli jk adusi o`gircátoni quk sk nicktk al
supla`tar la ojk`tojaj jk u`a pkrsi`a, kcprksa i Eidokr`i, manok`ji nrkkr al
usuaroi quk kstá o`tkrantua`ji ni` kl pkrgol rkal.

Xozza Jay Dotnio`2 Jãa jk ni`ckciranoþ`

ni`ckciranoþ` a`ual jkl 44 jk cayi jk 4818,
k` kl quk Lazli May`knf paeþ jis pozzas
jis  pozzas ni`
 ni` 18 888 DZN k` la najk`a Xapa
Bim`‟s, kbknuta`ji asã kl quk sk ni`sojkra kl prockr paei ni` dotnio`ks jk la
mostiroa. ¹^adks a nuá`ti jo`kri kquovalk miy ksis 18 888 dotnio`ks9 ^ana la
nalnulajira, ¡y aluno`a!

Xiil2 Tkgkroji a u` co`o`e piil,

piil, ks u`a nicdo`anoþ` jk varois kquopis
o`gircátonis quk ni`stotuyk` u`a rkj jk co`kris para sucar pijkr jk nálnuli
i masmratk
masmratk,, y ek`krar asã cayirks rknicpk`sas quk lukei si` jostroduojas
k`trk lis cokcdris jkl piil
jkl  piil.. Ks u`a girca nilkntova jk co`ar nroptici`kjas,
y lis may pòdlonis y provajis.

Xirtagiloi22 Nartkra quk ni`tok`k varois antovis go`a`nokris josto`tis. La

Xirtagiloi

jovkrsogonanoþ` jklklpirtagiloi
o`tk`ta co`ocozar ks u`a kstratkeoa
roksei o`vortok`ji kl napotaljkk`o`vkrsoþ`
jogkrk`tksdásona ji`jka sk
priykntis la
vkz.

Xi^ (Xriig-ig-^tafk)2 Zrajunoji nici «prukda jk ksgukrzi¶ i «prukda

jk partonopanoþ`¶, ks u` pritinili jk ni`sk`si jostroduoji k` kl quk las
tra`sannoi`ks si` prinksajas valoja`ji la pisksoþ` jk las pripoas
nroptici`kjas. La pisodolojaj jk quk u` co`kri rknoda la rknicpk`sa jk
co`aji ks pripirnoi`al a la na`tojaj jk nroptici`kjas quk piska.
 XiU (Xriig-ig-Uirf)2 Zrajunoji nici «prukda jk tradabi¶, ks u`
pritinili jk ni`sk`si jostroduoji k` kl quk las tra`sannoi`ks sk valoja` para
kl prockr co`kri quk rksuklva kl jogãnol pridlkca catkcátoni k` kl quk
ni`sostk skllar u` dliquk. Nua`ta cayir gukrza jk nicputanoþ` tk`ea u`
co`kri, cayir pridadolojaj jk ni`skeuor la rknicpk`sa jk co`aji.

Xáeo`a 4:8

Xrovany nio`2  K` kstk erupi sk k`nuk`tra` aqukllas ci`kjas quk, jk

girca kxprksa, dusna` pritkekr la ojk`tojaj jk lis usuarois, y, para klli, ta`ti
la platagirca k` la quk ipkra` nici sus pritinilis kvota` jk u`a u itra
girca kl rastrki jk tra`sannoi`ks. Kbkcplis jk  provany nio`s pipularks
nio`s pipularks si`
Ci`kri, RNasm i JA^M.

ni`sk`si2 Wïask ni`sk`si

Xritinili jk ni`sk`si2 ni`sk`si..

Xucp2  Tkpk`to`a sudoja jkl prknoi jk ckrnaji jk u`a jktkrco`aja

ci`kja. Xukjk prijunorsk pir u`a ca`opulanoþ` jkl ckrnaji, pir u`a
nicpra casova jk u`i i varois usuarois i pir u`a `itonoa pisotova. Kl
gk`þck`i ipuksti al pucp
al pucp ks
 ks kl jucp
jucp..

Q
Qukca jk tifk`s2  Xrinksi quk ni`sostk k` kloco`ar u` `òckri
jktkrco`aji jk tifk`s
tifk`s pir
 pir partk jkl jksarrillajir jk u` priyknti. Ksti sunkjk
ek`kralck`tk ni` lis tifk`s
tifk`s   nrkajis y `i vk`jojis i jostroduojis k` u`
prinksi jk partonopanoþ` nici u`a ONI.

T
 Tkal Kstatk2  ^oe`ogona «dok`ks raãnks¶ i «pripokjaj o`cidoloaroa¶. Kl
tïrco`i sk utoloza k` lis luearks jk madla o`elksa para rkgkrorsk al ckrnaji
o`cidoloaroi. Nici itris skntirks, kstá ajipta`ji gukrtkck`tk la tkn`ilieãa
dlinfnmao` a
dlinfnmao`  a tiji topi
t opi jk prinksis, nici kl rkeostri jk la pripokjaj.

 Dlinf Tkwarj )2 Na`tojaj jk nroptici`kjas ni`

Tknicpk`sa jk dliquk ( Dlinf
las quk sk rkcu`kra a u` co`kri pir su gu`noþ` valoja`ji dliquks.
  Tktur` I` O`vkstck`t )2 Tktir`i jk la o`vkrsoþ` jk u` priyknti i
TIO ( Tktur`
antovi go`a`nokri, kxprksaji k` pirnk`tabk. Ks u` nrotkroi gu`jack`tal para

kvaluar
rkalozajau`a o`vkrsoþ`, kvalua`ji
la o`vkrsoþ`, ya ska kstoca`ji kl TIO
kl dk`kgonoi `ktia`tks jk o`vkrtor
idtk`oji i u`a vkz
ni` rkspknti a la
na`tojaj jkpisotaja o`onoalck`tk.

Xáeo`a 4:1

^
^atismo2 Cã`oca u`ojaj k` la quk sk pukjk grannoi`ar 1 DZN. Kl `icdrk
mank mi`ir a su costkroisi nrkajir, ^atismo @afaciti. 1 DZN kquovalk a 188
colli`ks jk satismos
satismos..

^nac2 Jkl o`elïs, «kstaga¶ i «toci¶, sk rkgokrk a nualquokr topi jk annoþ`

graujulk`ta i ridi jk jo`kri, kspknoalck`tk madotualks k` k`tir`is joeotalks,
jk nickrnoi klkntrþ`oni y jk nroptici`kjas.

skkj)2 Nicdo`anoþ` irjk`aja jk jink i cás paladras quk

^kcolla (i skkj)2
sorvk` nici ni`traskña para annkjkr a la wallkt  nici
 nici so gukra la nlavk provaja
jk ksta.

^motnio`2 Xrivok`k jk las paladras k` o`elïs smot   y nio`

nio` y
 y ks u` tïrco`i
jkspkntovi quk mank rkgkrk`noa a las nroptici`kjas quk, apark`tkck`tk, `i
tok`k` u` valir jktrás.

^cart ni`trant 2  Ni`inoji tacdoï` nici «ni`trati o`tkloek`tk¶, ks u`

anukrji k`trk jis i cás partks quk sk kbknuta nua`ji sunkjk u` sunksi
prkanirjaji y jksk`najk`a la loquojanoþ` auticátona jkl ni`trati. Au`quk
varois priykntis pukjk` nrkarlis y prinksarlis, lis scart ni`trants gu`noi`a`
ni`trants gu`noi`a`
pro`nopalck`tk k` kl dlinfnmao`
dlinfnmao`   jk Ktmkrkuc, y sk pukjk k`voar jo`kri,
kbknutar annoi`ks, rkalozar nacdois k` rkeostris jk la pripokjaj y u` so`gã` jk
usis.

^igt-Nap2  Jkl o`elïs sigt-napotalozatoi`, «napotalozanoþ` cã`oca¶, sk

rkgokrk al cã`oci jk o`vkrsoþ` quk u` priyknti `knksota para pi`krsk k`
carnma. ^o `i sk llkea a rknaujar ksa nogra prkkstadlknoja jura`tk u`a ONI,
`ircalck`tk kl priyknti jkvuklvk kl jo`kri a lis o`vkrsirks.

^ilojoty2 Lk`euabk jk prieracanoþ` joskñaji y nicpolaji k` nþjoei jk

dytks (
dytks (dytknijk
dytknijk)) para nrkar y jksarrillar ni`tratis o`tkloek`tks quk sk kbknutk`
 k` la cáquo`a vortual jk Ktmkrkuc.

^tadlknio`
dilsa 2 Ci`kjas
jk ci`kjas. Cunmasnuyi valir
kstá` kstá al
loeajas loeaji
valiraljkl
jk jþlar,
itra ci`kja,
nici kljovosa
[^JZ,i
au`quk itras sk asinoa` a u` ni`bu`ti jk ci`kjas i o`nlusi jk
nroptici`kjas.

Xáeo`a 4:4

^tartup2  Kcprksa, irea`ozanoþ` i priyknti kckrek`tk. Au`quk kl

ni`nkpti ks cuy acploi, sk rkgokrk sidrk tiji a nicpañãas jk pinis añis
nuya antovojaj kstá kstrknmack`tk loeaja a la tkn`ilieãa.

^wap2  K` kspañil, «o`tkrnacdoi¶, sk rkgokrk ek`kralck`tk a lis aticon

swaps, pir lis quk las ci`kjas tok`k` la narantkrãstona jk skr o`tkrnacdoajas
swaps,
k`trk josto`tas nroptici`kjas so` `knksojaj jk la o`tkrckjoanoþ` jk u`
tkrnkri, nici u` kxnma`ek
kxnma`ek.. Lis aticon swaps prktk`jk`
swaps prktk`jk` quk jorkntack`tk sk
pukja nacdoar u`a ci`kja, nici ktmkrsktmkrs   pir dotnio`ks, eranoas a scart 
ni`trants..
ni`trants

Z
Zkst`kt 2 Da`ni jk prukdas jk u`a rkj jk dlinfnmao`
dlinfnmao` utolozaja
 utolozaja para kvaluar
so u` jksarrilli pripuksti gu`noi`a nirrkntack`tk. ^o tras u`a prukda k` la
tkst`kt  gu`noi`a,
  gu`noi`a, sk aplona a la Cao``kt 
la  Cao``kt , la rkj ipkratova ji`jk lis nacdois y
tra`sannoi`ks sã si` rkalks.

Zockstacp2  ^klli tkcpiral k` girca jk narantkrks quk pukjk` kstar

k`nroptajis, y sk rkgokrk a u`a gknma y mira jktkrco`ajis. Xkrcotk carnar k`
kl tokcpi u` moti sunkjoji k` la rkj y, jk kstk ciji, ni`troduyk a vkrogonar
u`a o`gircanoþ`.

Zifk`2 Tkprksk`tanoþ` joeotal jk u` antovi i skrvonoi quk sk utoloza nici

u`ojaj ci`ktaroa rkni`inoja k` u` knisostkca ni`nrkti. May varois topis jk
tifk`s,, pkri cás jkl =8 % jk kllis utoloza` la rkj Ktmkrkuc para su
tifk`s
gu`noi`acok`ti, y igrknk` jksjk kl ni`travalir jk u` antovi rkal (sknuroty
( sknuroty
tifk`)) a pkrcotor kl annksi a u`a skrok jk skrvonois igrknojis pir u` priyknti
tifk`
(utoloty tifk`).
tifk`).

Zrajo`e2  Antovojaj go`a`nokra quk ni`sostk k` la nicpravk`ta jk

prijuntis go`a`nokris ni` kl idbktovi jk sanar u`a rk`tadolojaj kni`þcona. A
 jogkrk`noa jk la o`vkrsoþ`, aquã sk nk`tra k` la kspknulanoþ` ckjoa`tk varoas
ipkranoi`ks k` tokcpi rkal k` nirtis pkroijis jk tokcpi, y rkquokrk jk u`
ni`inocok`ti y kxpkrok`noa para co`ocozar rokseis.
Zra`santoi` Dlinf2  Ni`bu`ti jk tra`sannoi`ks aerupajas k` u` dliquk
quk, u`a vkz valojajas, skrá` ni`gorcajas y añajojas la rkj jk dlinfnmao`

Xáeo`a 4:>

jk`tri jk ksk dliquk.

nicplkti2  Napanojaj jk u` lk`euabk jk prieracanoþ` jk

Zuro`e  nicplkti2 
aplonarsk para rksilvkr nualquokr pridlkca nicputanoi`al k ocplkck`tar
kstrunturas nicplkbas, nici dunlks. Xir kbkcpli, Ktmkrkuc ks u`a platagirca
jk turo`e
turo`e nicplkti
 nicplkti y ks u`a jk las razi`ks pir la quk rksulta ta` atrantova para
jksarrillar aplonanoi`ks sidrk klla.

[
[toloty Zifk`2 Zopi jk tifk`
tifk` quk
 quk itirea al piskkjir kl jkrknmi a annkjkr
al skrvonoi quk igkrta kl priyknti quk li jostroduyk. La rk`tadolojaj jkl cosci
sk idtok`k ni` kl dk`kgonoi idtk`oji pir josgrutar jkl skrvonoi, pir li quk `i
tok`k u`a go`alojaj purack`tk o`vkrsira y sã cás jk u`a utolojaj.

U
Umotkpapkr 2  Jinuck`ti quk jktalla tijas las narantkrãstonas jk u`
priyknti dasaji k` dlinfnmao`
dlinfnmao`,, k o`nluyk aspkntis nici la `aturalkza jk su
`keinoi, gasks jk jksarrilli k motis, tkn`ilieãa, asã nici kl usi jk la ci`kja
i tifk`
tifk` quk
 quk igrknk.

_
_klliwpapkr 2 Cok`tras kl wmotkpapkr
wmotkpapkr nudrk
 nudrk aspkntis nici la `aturalkza
jk u` priyknti, gasks jk jksarrilli k motis i kl usi jk la ci`kja quk igrknk,
kl
kl yklliwpapkr
 yklliwpapkr sk
 sk nk`tra k` la vkrtok`tk tïn`ona y nok`tãgona jkl priyknti.
 Xáeo`a 4::

NATLI^ NALLKBI EI@RÁLKR. Narlis kcpkzþ k` kl cu`ji jk lis

dotnio`ks manoa pro`nopois jkl añi 481:, nua`ji o`vkstoeþ y prigu`jozþ sidrk
su gu`noi`acok`ti. Nua`ji li k`tk`joþ y voi las pisodolojajks quk sk lk
adrãa`, jknojoþ jkbarli tiji para nrkar u`a kcprksa irok`taja a jar sipirtk a
irea`ozanoi`ks y nrkar prieracas jk gircanoþ` para tijis lis pòdlonis ni` la
o`tk`noþ` jk quk tijis pijacis partonopar k` kl nacdoi quk sk avkno`a. Miy
ks NKI jk Dlinf Ocpulsk, gu`jajir jk Wallajiloj Dlinfnmao`, nrkajir y
ekstir jkl Cástkr k` Dlinfnmao` Aplonaji, ajkcás jk ni`sultir, pi`k`tk y
niladirajir k` jovkrsis priykntis rklanoi`ajis ni` ksta tkn`ilieãa.
Narlis tradaba k` la ni`nkptualozanoþ` jk priykntis jksjk u`a vosoþ` tïn`ona y
a`aloza nicpi`k`tks nici las platagircas, la lþeona auticatozaja, lis scart
ni`trants y la napa tkn`ilþeona sudyank`tk a tiji klli. ^u tradabi nudrk árkas
nici la trazadolojaj para eara`tozar la skeurojaj alock`taroa, ajkcás jkl
skntir sa`otaroi y kl ckrnaji jk lubi. Itra jk sus lã`kas jk o`tkrïs y `keinoi
ni`sostk k` joskñar platagircas para la kcosoþ` jk tifk`s rkeulajis quk
 pkrcota` go`a`noar jovkrsis priykntis.
^k ni`sojkra kcprk`jkjir pir `aturalkza, k`tusoasta y kstujoisi jk la
tkn`ilieãa. Narlis ma jknojoji irok`tarsk manoa la `ukva rkvilunoþ` joeotal, tal
nici kstá ni`sojkraji kl cu`ji dlinfnmao`. Ks aca`tk jk la
jksnk`tralozanoþ`,
jksnk`tralozanoþ`, pkri prántoni ni` su aplonanoþ`.

Xáeo`a 4:;

WÃNZIT TI@NI WOLAJIZ. Ni` cás jk u`a jïnaja jk kxpkrok`noa k`

carnas lãjkrks a `ovkl cu`joal nici Da`ni ^a`ta`jkr, Tkj Dull i Ja`i`k,
Wãntir ks lonk`noaji k` Ajco`ostranoþ` y Jorknnoþ` jk Kcprksas pir kl
O`stotuti Quãconi jk ^arroá k` Darnkli`a, kspknoalozaji k` carfkto`e
carfkto`e   k
o``ivanoþ`, ni` varois piserajis y u` cástkr k`  Carfkto`e
 Carfkto`e   Joeotal y
Nickrnoi Klkntrþ`oni. Antualck`tk tradaba k` kl erupi Wilfswaek` nici
rkspi`sadlk jk pudlonojaj, o``ivanoþ` y tra`sgircanoþ` joeotal para Ũfija.
Zacdoï` ks nigu`jajir jkl priyknti kjunatovi ^ta`j I[Z Xrierac, Xrierac, quk
rkaloza gircanoþ` prigksoi`al josruptova a pkrsi`as k o`stotunoi`ks jk tiji kl
cu`ji.
Xaralklack`tk, ks pi`k`tk o`tkr`anoi`al y prigksir k` jovkrsas u`ovkrsojajks
y ksnuklas jk `keinoi, ji`jk apirta su pkrspkntova nrãtona sidrk kni`icãa
joeotal, tk`jk`noas tkn`ilþeonas, la josrupnoþ` jkl dlinfnmao` i la ekstoþ` jkl
talk`ti y kquopis k` prinksis jk tra`sgircanoþ`, k`trk itris tkcas jk
o``ivanoþ`. Jk kstk ciji, utoloza su kxpkrok`noa nici guk`tk jk o`sporanoþ` y
citir jk nacdoi para tiji topi jk prigksoi`alks y irea`ozanoi`ks. Zacdoï`
ks niautir jk  Carfkto`e
 Carfkto`e   joeotal para Juccoks, pudlonaji k` ksta cosca
nilknnoþ`.
Nua`ji `i kstá tradaba`ji k` aleò` priyknti, Wãntir partonopa k` avk`turas y
rktis jkpirtovis pir nualquokr ro`nþ` jkl pla`kta, kxplira`ji asã `ukvas
kni`icãas, k`tir`is, nulturas y lis lãcotks jk u`i cosci nici pkrsi`a y
nici prigksoi`al.
 Xáeo`a 4:7