Aldona Dąbrowska 31.10.

2006

ZADANIE 2
Oznaczanie ilościowe potasu w wodzie metodą wskaźnika promieniotwórczego

1.Wstęp teoretyczny
Przemiana β (rozpad β)

45
Ti, 47V, 48V, 49Cr, 55Co, 56Co 63Ga, 64Ga, 65Ga, 66Ga, 68Ga i inne.

W grupie izotopów galu od A=63 do 68 liczba izotopowa zmienia się od 1 aż do 6, mimo to

są one emiterami β+.Granica miedzy obszarami emiterów β- i β+ jest nie prosta N=Z lecz tzw.
krzywa trwałości β: N-Z = Z x A 2/3 . Trwałymi izotopami galu są 69Ga i 71Ga, wartość N-Z
wynosi dla nich odpowiednio 7 i 9. wartości N-Z obliczone z równania linii trwałości
wynoszą 8,69 i 8,86. a więc ta druga wartość jest zgodna z liczbą izotopową 9. wszystkie
izotopy galu powyżej 71Ga powinny być emiterami β- . rzeczywiście poczynając od 72Ga dla
którego N-Z=10 aż do 80Ga o liczbie izotopowej 18 są emiterami β- . Wprawdzie między
dwoma trwałymi jądrami 69Ga i 71Ga znajduje się 70Ga będący również emiterem β- nie
zmienia to jednak obrazu. Wszystkie izotopy galu poniżej 69Ga są emiterami β+ bądź jak 67Ga
ulegają przemianie β+ w postaci wychwytu elektronu.
Ponieważ masa cząsteczki β i elektronów ośrodka są równe, tor cząstek β podczas zderzenia
ulega zakrzywieniu. W przypadku oddziaływania elektronów o dużej energii z ośrodkiem o
dużej liczbie atomowej dodatkowe straty energii wynikają z powstawania tzw.
promieniowania hamowania. Pojawia się ono w skutek oddziaływania cząstek β z polem
magnetycznym jądra. W polu tym tor pędzonego elektronu ulega zakrzywieniu, wskutek tego
emitowane są kwanty promieniowania elektromagnetycznego. Widmo promieniowania
hamowania zmienia się w sposób ciągły w szerokich granicach energii. Natężenie tego
promieniowania jest odwrotnie proporcjonalne do kwadratu masy cząsteczki i dlatego nie
odgrywa ono większej roli w przypadku protonów i cząstek α poruszających się z taką samą
prędkością jak elektrony.
Atomy określonego izotopu danego pierwiastka, które wprowadzone do cząsteczek jakiegoś
związku chemicznego na miejsce występujących w naturalnym stosunku izotopowym
atomów tego samego pierwiastka, zmieniają ten stosunek lub powodują wystąpienie
nieobecnej poprzednio promieniotwórczości nazywamy wskaźnikiem izotopowym. Pozwala
on na śledzenie tych atomów za pomocą analizy izotopowej lub metod radiometrycznych i
wnioskowanie o zachowaniu się wspomnianego związku np.: w przemianach chemicznych,
procesach biologicznych, przemysłowych.