Chuong4 Mau Ngau Nhien Va Uoc Luong

LÝ THUYẾT XÁC SUẤT VÀ THỐNG KÊ ỨNG
DỤNG
PHAN TRÍ KIÊN
Ngày 14 tháng 7 năm 2022
PHAN TRÍ KIÊN Trường ĐH Tài chính-Marketing Ngày 14 tháng 7 năm 2022 1 / 50
Chương 3. ƯỚC LƯỢNG THAM SỐ
Thời lượng: 10 tiết.
1 Tổng thể và mẫu
2 Khái niệm về ước lượng tham số
3 Khoảng tin cậy cho trung bình
4 Ước lượng tỷ lệ tổng thể
3.1. Tổng thể và mẫu
3.1.1. Các khái niệm cơ bản
1. Tổng thể
Tổng thể (population) là tập hợp tất cả các đối tượng thuộc phạm vi
nghiên cứu.
Số phần tử của tổng thể kí hiệu N.
Nếu N hữu hạn thì ta nói tổng thể đó là hữu hạn; nếu N vô hạn thì
ta nói tổng thể đó là vô hạn.
Các đặc trưng của tổng thể gọi là các tham số.
2. Mẫu
Mẫu (sample) là một tập con của tổng thể.
Số phần tử của mẫu kí hiệu n và được gọi là kích thước mẫu (hay cỡ
mẫu).
Các đặc trưng của mẫu gọi là các thống kê.
3. Cách chọn mẫu

Chọn mẫu có hoàn lại: Lấy ngẫu nhiên một phần tử từ tổng thể, ghi
các thông tin cần thiết về phần tử đó rồi trả phần tử đó về tổng thể.
Chọn mẫu không hoàn lại: Lấy ngẫu nhiên một phần tử từ tổng thể,
ghi các thông tin cần thiết về phần tử đó và ta không trả phần tử đó
về tổng thể.
Khi N lớn thì có thể coi hai cách lấy mẫu trên là như nhau.
4. Số mẫu
Một tổng thể có N phần tử, ta cần chọn mẫu có kích thước n. Khi đó:
Nếu chọn có hoàn lại thì số mẫu có thể chọn là
Nn
Nếu chọn không hoàn lại thì số mẫu có thể chọn là

N!
CNn = .
n!(N − n)!
3.1.2. Các tham số đặc trưng của tổng thể
1. Trung bình tổng thể

Xét tổng thể kích thước N. Khi đó
N
1 X
µ= xi
N
i=1
được gọi là trung bình của tổng thể.
2. Phương sai tổng thể

Xét tổng thể N phần tử có trung bình µ. Khi đó
N N
1 X 1 X 2
σ2 = (xi − µ)2 = xi − Nµ2

N N
i=1 i=1
được gọi là phương sai tổng thể.

3.1.2. Các tham số đặc trưng của tổng thể
3. Độ lệch chuẩn tổng thể

Đại lượng v
√
u
u1 XN
σ= 2
σ = t (xi − µ)2
N
i=1
được gọi là độ lệch chuẩn của tổng thể.
4. Tỷ lệ của tổng thể

Gọi M là số phần tử có tính chất P nào đó trong tổng thể có N phần
tử. Khi đó, tỷ số
M
p=
N
được gọi là tỷ lệ của tổng thể.
3.1.3. Các tham số đặc trưng của mẫu
1. Trung bình mẫu

Xét mẫu với kích thước n. Đại lượng
n
1X
x= xi
n
i=1
được gọi là trung bình mẫu.
2. Phương sai mẫu

Xét mẫu kích thước n. Khi đó
n
1X
S2 = (xi − x)2 .
n
i=1
được gọi là phương sai mẫu.

3. Độ lệch chuẩn mẫu

v
u n
√ u1 X
S= 2
S =t (xi − x)2
n
i=1
được gọi là độ lệch chuẩn mẫu.
4. Phương sai mẫu hiệu chỉnh

n
1 X
s2 = (xi − x)2
n−1
i=1
được gọi là phương sai mẫu hiệu chỉnh.

5. Độ lệch chuẩn mẫu hiệu chỉnh

v
√
u n
u 1 X
s= s =t2 (xi − x)2
n−1
i=1
được gọi là độ lệch chuẩn mẫu hiệu chỉnh.
6. Tỷ lệ mẫu
Gọi m là số phần tử có tính chất P nào đó trong mẫu có kích thước n.
Khi đó, tỷ số
m
f =
n
gọi là tỷ lệ mẫu.
Luyện tập
Bài tập 1
Cho mẫu với các giá trị quan sát
2; 3; 5; 4; 8; 8; 9; 7; 6; 9; 10
Tính trung bình mẫu, phương sai mẫu, độ lệch chuẩn mẫu, phương sai
mẫu hiệu chỉnh và độ lệch chuẩn mẫu hiệu chỉnh.
Luyện tập
Bài tập 2
Cho mẫu số liệu
xi 1 2 5 7 8 11 15 Tổng
Tần số fi 2 2 4 6 10 8 7 n=39
Luyện tập
Bài tập 3
Cho mẫu số liệu
xi 2-4 4-6 6-8 8-10 10-12 12-14 Tổng

Tần số fi 3 5 7 6 4 2 n=27
Luyện tập
Bài tập 4
Cho số mẫu số liệu về thu nhập (triệu đồng) của công nhân
Thu nhập 3-5 5-7 7-9 9-11 Tổng

Số người 7 12 6 5 n=30
Ta nói thu nhập từ 7 triệu đồng trở lên là thu nhập cao. Tính tỷ lệ thu nhập
cao.
3.2. Khái niệm về ước lượng tham số
3.2.1. Khái niệm và phân loại
1. Khái niệm
Một tổng thể ta thường quan tâm đến các tham số: trung bình (µ);
phương sai (σ 2 ) và tỷ lệ tổng thể (p), ...
Các tham số nói trên chưa xác định được cụ thể bằng bao nhiêu. Do
vậy, ta cần xác định nó thông qua các thống kê cụ thể của mẫu. Việc
làm này gọi là ước lượng.
Ước lượng tham số là dựa vào các thống kê mẫu để dự đoán
các tham số của tổng thể.
2. Phân loại ước lượng

Có 2 loại ước lượng:
1. Ước lượng điểm.
2. Ước lượng khoảng.
3.2.2. Ước lượng điểm
Sinh viên tự nghiên cứu
3.2.3. Ước lượng khoảng
Bài toán
Giả sử tham số θ của tổng thể chưa biết. Dựa vào mẫu ngẫu nhiên, hãy
tìm hai số θ1 và θ2 sao cho
P(θ1 < θ < θ2 ) = 1 − α khá lớn.
Khi đó:
(θ1 ; θ2 ): được gọi là khoảng tin cậy của ước lượng;
γ = 1 − α: được gọi là độ tin cậy;
α: được gọi là mức ý nghĩa.
3.3. Khoảng tin cậy cho trung bình
3.3.1. Khi kích thước mẫu n ≥ 30
Bài toán
Giả sử một tổng thể có trung bình µ chưa biết. Từ mẫu ngẫu nhiên
(X1 , X2 , · · · , Xn ), hãy tìm khoảng tin cậy cho µ với độ tin cậy 1 − α cho
trước.
1. Phương pháp ước lượng

- Xét mẫu ngẫu nhiên (X1 , X2 , · · · , Xn ). Với n đủ lớn (n ≥ 30), theo
Định lí Giới hạn trung tâm thì trung bình mẫu
1
X = (X1 + X2 + · · · + Xn )
n
σ2
có phân phối xấp xỉ chuẩn N µ, .
n
1. Phương pháp ước lượng (tt1)

- Dùng công thức chuẩn hóa, ta có
√
(X − µ) n
Z= ∼ N(0, 1).
σ
- Với độ tin cậy 1 − α cho trước, tìm α1 và α2 thỏa mãn α1 + α2 = α
sao cho
P(−zα1 < Z < zα2 ) = 1 − α.
- Một cách tương đương
σ σ
P X − √ zα2 < µ < X + √ zα1 = 1 − α.
n n

- Khoảng tin cậy cho trung bình có dạng
σ σ
X − √ zα2 < µ < X + √ zα1 .
n n
- Xét mẫu cụ thể (x1 , x2 , · · · , xn ), với độ tin cậy 1 − α ta được khoảng

ước lượng cho trung bình là
σ σ
x − √ zα2 < µ < x + √ zα1 ,
n n
trong đó
1
x= (x1 + x2 + · · · + xn ).
n
2. Khoảng tin cậy đối xứng

α
Chọn α1 = α2 = , ta được khoảng tin cậy đối xứng cho trung bình là
2
σ σ
x − √ zα/2 < µ < x + √ zα/2 ,
n n
trong đó:
σ
µ = √ zα/2 : là sai số ước lượng;
n
1−α
Φ(zα/2 ) = , tra bảng Laplace.
2
3. Khoảng tin cậy tối thiểu

Khi α1 = 0 và α2 = α, ta được khoảng tin cậy tối thiểu cho trung bình
là
σ
x − √ zα < µ < +∞,
n
trong đó:
Φ(zα ) = 0.5 − α, tra bảng Laplace.
4. Khoảng tin cậy tối đa

Khi α1 = α và α2 = 0, ta được khoảng tin cậy tối đa cho trung bình là
σ
−∞ < µ < x + √ zα ,
n
trong đó:
Chú ý
Trong trường hợp σ (độ lệch chuẩn tổng thể) chưa biết thì ta thay σ
bởi s (độ lệch chuẩn mẫu hiệu chỉnh).
Trường hợp mẫu nhỏ (n < 30) nhưng b.n.n. tổng thể X ∼ N(µ, σ 2 )
σ2
thì trung bình mẫu X ∼ N µ, . Lúc này, ta tìm khoảng ước lượng
n
cho trung bình như trường hợp mẫu lớn (n ≥ 30).
Ví dụ 1
Biết rằng trọng lượng cà phê đóng gói của một nhà máy có độ lệch tiêu
chuẩn σ = 2. Kiểm tra ngẫu nhiên 45 gói ta được trọng lượng trung bình
là x = 16.75g . Với độ tin cậy 0.95, hãy ước lượng:
(a) Trọng lượng trung bình mỗi gói.
(b) Trọng lượng trung bình tối đa mỗi gói.
(c) Để sai số ước lượng không quá 0.5g thì cần phải chọn kích thức
mẫu bao nhiêu?
Ví dụ 2.
Điều tra mức thu nhập (triệu đồng/tháng) của 100 công nhân trong
một khu công nghiệp, ta được số liệu sau
Mức thu nhập 3−5 5−7 7−9 9 − 11 11 − 13 Tổng

Số công nhân 15 20 30 25 10 n = 100
(a) Hãy ước lượng khoảng thu nhập bình quân của công nhân trong khu
công nghiệp này với độ tin cậy 95%
(b) Hãy ước lượng mức thu nhập trung bình tối thiểu của công nhân
trong khu công nghiệp này với độ tin cậy 0.98.
3.3.2. Khi kích thước mẫu n < 30
1. Phương pháp ước lượng

- Xét mẫu ngẫu nhiên (X1 , X2 , · · · , Xn ) có phương sai mẫu hiệu chỉnh
S 2 . Khi đó, √
(X − µ) n
T = ∼ T (n − 1),
S
1
trong đó X = (X1 + X2 + · · · + Xn ) và T (n − 1) là phân phối Student
n
với bậc tự do n − 1.
- Với độ tin cậy 1 − α cho trước, tìm α1 và α2 thỏa mãn α1 + α2 = α
sao cho
P(−tn−1,α1 < T < tn−1,α2 ) = 1 − α.

S S
P X − √ tn−1,α2 < µ < X + √ tn−1,α1 = 1 − α.
n n
- Khoảng tin cậy cho trung bình có dạng

S S
X − √ tn−1,α2 < µ < X + √ tn−1,α1 .
n n

- Xét mẫu cụ thể (x1 , x2 , · · · , xn ) với phương sai mẫu hiệu chỉnh s và
trung bình mẫu
1
x = (x1 + x2 + · · · + xn ),
n
ta được khoảng tin cậy cho trung bình với độ tin cậy 1 − α là
s s
x − √ tn−1,α2 < µ < x + √ tn−1,α1 .
n n

α
Chọn α1 = α2 = , ta được khoảng tin cậy đối xứng cho µ là:
2
σ σ
x − √ tn−1,α/2 < µ < x + √ tn−1,α/2 ,
n n
trong đó:
s
µ = √ tn−1,α/2 : là sai số ước lượng;
n
tn−1,α/2 tra bảng Student.

Chọn α1 = 0 và α2 = α, ta được khoảng tin cậy tối thiểu cho µ là:
s
x − √ tn−1,α < µ < +∞,
n
trong đó:
tn−1,α tra bảng Student.

Chọn α1 = α và α2 = 0, ta được khoảng tin cậy tối đa cho µ là:
σ
−∞ < µ < x + √ tn−1,α ,
n
trong đó:
tn−1,α tra bảng Student.
Ví dụ 3.
Cân thử 25 bao bột mì trong kho, ta thu được số liệu sau
Trọng lượng (kg) 18 19 20 21 22 Tổng

Số bao 3 5 7 6 4 n = 25
Hãy tìm khoảng tin cậy cho trọng lượng trung bình của các bao bột mì
trong kho với độ tin cậy 98%.
3.4. Ước lượng tỷ lệ tổng thể
3.4.1. Bài toán và phương pháp ước lượng
1. Bài toán ước lượng tỷ lệ

Giả sử tỷ lệ các phần tử có tính chất P trong một tổng thể là p chưa
biết. Với độ tin cậy 1 − α cho trước, hãy tìm khoảng ước lượng cho p.
2. Phương pháp ước lượng tỷ lệ

- Giả sử (X1 , X2 , · · · , Xn ) là mẫu ngẫu nhiên có tỷ lệ mẫu là F . Khi n
đủ lớn (n ≥ 30), ta có
√
(F − p) n
Z=p ∼ N(0, 1).
F (1 − F )
- Với độ tin cậy 1 − α cho trước, ta tìm α1 và α2 thỏa mãn

α1 + α2 = α sao cho
P(−zα1 < Z < zα2 ) = 1 − α.

3.4.1. Bài toán và phương pháp ước lượng
2. Phương pháp ước lượng tỷ lệ

r r !
F (1 − F ) F (1 − F )
P F − zα2 < p < F + z α1 = 1 − α.
n n
- Xét mẫu cụ thể (x1 , x2 , · · · , xn ) với tỷ lệ mẫu f thì khoảng tin cậy của
p có dạng
r r
f (1 − f ) f (1 − f )
f − z α2 < p < f + z α1 .
n n
3.4.2. Các khoảng tin cậy cho tỷ lệ

α
Khi α1 = α2 = thì ta được khoảng tin cậy đối xứng cho tỷ lệ là
2
r r
f (1 − f ) f (1 − f )
f − zα/2 < p < f + zα/2 ,
n n
trong đó:
r
f (1 − f )
p = zα/2 : là sai số ước lượng;
n
1−α
Φ(zα/2 ) = , tra bảng Laplace.
2

Khi α1 = 0 và α2 = α thì ta được khoảng tin cậy tối thiểu cho tỷ lệ là
r
f (1 − f )
f − zα < p < +∞,
n
trong đó:

Khi α1 = α và α2 = 0 thì ta được khoảng tin cậy tối đa cho tỷ lệ là
r
f (1 − f )
−∞ < p < f + zα ,
n
trong đó:
Ví dụ 1.
Từ một lô thuốc tây ta kiểm tra 150 ống thấy có 12 ống bị kết tủa.
(a) Với độ tin cậy 95%, tìm khoảng tin cậy đối xứng cho tỷ lệ thuốc bị
kết tủa.
(b) Với mức ý nghĩa 5%, hãy ước lượng tỷ lệ thuốc bị kết tủa tối đa của
lô thuốc này.
(c) Biết rằng lô thuốc tây có 15000 ống. Với mức ý nghĩa 0.02, hãy ước
lượng số thuốc tây bị kết tủa?
Ví dụ 2.
Để ước lượng lượng cá trong hồ, người ta bắt lên 1000 con, đánh dấu
xong trả xuống hồ lại. Sau đó, người ta bắt lên 300 con và thấy có 45 con
có đánh dấu. Dựa vào các thông tin trên, hãy ước lượng lượng cá trong hồ
với độ tin cậy 95%.
Luyện tập
Luyện tập
Bài tập 7
Cân thử 100 trái dưa hấu của một vựa trái cây, ta có trọng lượng trung
bình là 4.7kg với độ lệch chuẩn mẫu là s = 0.5.
(a) Hãy ước lượng khoảng trọng lượng trung bình của các trái dưa
trong vựa này với độ tin cậy 98%.
(b) Với độ tin cậy 0.95, trọng lượng trung bình các trái dưa trong vựa
tối thiểu là bao nhiêu?
Luyện tập
Bài tập 8
Để ước lượng chiều cao trung bình của sinh viên người ta chọn ngẫu
nhiên 80 sinh viên, đo chiều cao của họ và thu được số liệu sau:
C. cao (cm) 150 − 155 155 − 160 160 − 165 165 − 170 170 − 175
Số SV 8 14 28 18 12
Hãy ước lượng khoảng chiều cao trung bình của sinh viên với độ tin cậy 95%.
Luyện tập
Bài tập 9
Kiểm tra ngẫu nhiên trọng lượng của 27 bao thức ăn gia súc trong kho
hàng, ta được số liệu sau
Trọng lượng (kg) 19.7 19.8 19.9 2.0 2.1 2.2

Số bao 2 4 7 6 5 3
Hãy ước lượng khoảng trọng lượng trung bình của các bao thức ăn gia
súc trong kho với độ tin cậy 98%.
Luyện tập
Bài tập 10
Để ước lượng trọng lượng trung bình của cá chép trong hồ nuôi, người
ta kéo một mẽ lưới, cân các con cá bắt được và thu được các thông tin sau
Trọng lượng (kg) 0.7 0.8 0.9 1.0 1.1
Số cá 1 3 5 4 2
Hãy ước lượng khoảng trọng lượng trung bình cá chép trong hồ với độ tin cậy
95%.
Luyện tập
Bài tập 11
Lấy ngẫu nhiên 300 hộp sữa từ một kho để kiểm tra thì thấy có 20 hộp
bị hỏng. Hãy ước lượng khoảng tỷ lệ phế phẩm của kho sữa này với mức ý
nghĩa 5%.
Bài tập 12
Kiểm tra ngẫu nhiên 100 sản phẩm từ một kho hàng ta thấy có 11 sản
phẩm không đạt chất lượng. Hãy ước lượng tỷ lệ sản phẩm không đạt chất
lượng trong kho với độ tin cậy 95%.

Chuong4 Mau Ngau Nhien Va Uoc Luong

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chuong4 Mau Ngau Nhien Va Uoc Luong

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

LÝ THUYẾT XÁC SUẤT VÀ THỐNG KÊ ỨNG

PHAN TRÍ KIÊN

Ngày 14 tháng 7 năm 2022

Thời lượng: 10 tiết.

1 Tổng thể và mẫu

2 Khái niệm về ước lượng tham số

3 Khoảng tin cậy cho trung bình

4 Ước lượng tỷ lệ tổng thể

Số phần tử của tổng thể kí hiệu N.

Các đặc trưng của mẫu gọi là các thống kê.

3. Cách chọn mẫu

Nếu chọn không hoàn lại thì số mẫu có thể chọn là

1. Trung bình tổng thể

được gọi là trung bình của tổng thể.

2. Phương sai tổng thể

được gọi là phương sai tổng thể.

3. Độ lệch chuẩn tổng thể

được gọi là độ lệch chuẩn của tổng thể.

4. Tỷ lệ của tổng thể

1. Trung bình mẫu

được gọi là trung bình mẫu.

2. Phương sai mẫu

được gọi là phương sai mẫu.

3. Độ lệch chuẩn mẫu

được gọi là độ lệch chuẩn mẫu.

4. Phương sai mẫu hiệu chỉnh

được gọi là phương sai mẫu hiệu chỉnh.

5. Độ lệch chuẩn mẫu hiệu chỉnh

được gọi là độ lệch chuẩn mẫu hiệu chỉnh.

xi 2-4 4-6 6-8 8-10 10-12 12-14 Tổng

Thu nhập 3-5 5-7 7-9 9-11 Tổng

2. Phân loại ước lượng

Sinh viên tự nghiên cứu

P(θ1 < θ < θ2 ) = 1 − α khá lớn.

1. Phương pháp ước lượng

1. Phương pháp ước lượng (tt1)

1. Phương pháp ước lượng (tt2)

- Xét mẫu cụ thể (x1 , x2 , · · · , xn ), với độ tin cậy 1 − α ta được khoảng

2. Khoảng tin cậy đối xứng

3. Khoảng tin cậy tối thiểu

4. Khoảng tin cậy tối đa

Mức thu nhập 3−5 5−7 7−9 9 − 11 11 − 13 Tổng

1. Phương pháp ước lượng

1. Phương pháp ước lượng (tt1)

- Khoảng tin cậy cho trung bình có dạng

1. Phương pháp ước lượng (tt1)

2. Khoảng tin cậy đối xứng

3. Khoảng tin cậy tối thiểu

4. Khoảng tin cậy tối đa

Trọng lượng (kg) 18 19 20 21 22 Tổng

1. Bài toán ước lượng tỷ lệ

2. Phương pháp ước lượng tỷ lệ

- Với độ tin cậy 1 − α cho trước, ta tìm α1 và α2 thỏa mãn

P(−zα1 < Z < zα2 ) = 1 − α.

2. Phương pháp ước lượng tỷ lệ

1. Khoảng tin cậy đối xứng

2. Khoảng tin cậy tối thiểu

3. Khoảng tin cậy tối đa

Trọng lượng (kg) 19.7 19.8 19.9 2.0 2.1 2.2

You might also like