MDT c1 Opamp

Chương 1: Op-Amp
Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn
Bộ môn Viễn thông, Khoa Điện-Điện tử

Trường Đại học Bách Khoa, ĐHQG TPHCM
(nttuan@hcmut.edu.vn)
Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 1

Chương 1: Op-Amp
Nội dung
1.1 Giới thiệu Op-Amp
1.2 Mạch Op-Amp cơ bản
1.3 Mạch Op-Amp nâng cao

1.1
Giới thiệu Op-Amp
• Tên gọi
• Ký hiệu
• Cấu tạo
• Một số Op-Amp thông dụng
• Đặc tính
• Đặc tuyến
• Mô hình Op-Amp lý tưởng
• Vòng hở và vòng kín
Tên gọi
• Vi mạch khuếch đại thuật toán (Operational Amplifier), gọi tắt
là Op-Amp, đầu tiên được dùng để nói về các mạch khuếch đại
có khả năng thay đổi theo mạch ghép nối bên ngoài để thực
hiện các phép biển đổi toán học như cộng trừ, biến đổi tỷ lệ, vi
tích phân... trong các máy tính tương tự.
• Nhờ sự phát triển của công nghệ bán dẫn, Op-Amp ngày càng
trở nên tin cậy, kích thước nhỏ, ổn định nhiệt, vì vậy, ngày nay
Op-Amp được sử dụng như là thành phần cơ bản của các ứng
dụng khuếch đại, biến đổi tín hiệu, các bộ lọc tích cực, tạo hàm
và chuyển đổi.

Ký hiệu
• Vi+: ngõ vào không đảo

• Vo: ngõ ra
• Vi-: ngõ vào đảo
• +/-VS cung cấp nguồn
Cấu tạo
Khuếch đại vi sai: dùng khuếch đại tín hiệu
vào, có đặc điểm là khuếch đại nhiễu thấp, trở
kháng vào cao, thường đầu ra vi sai.
Khuếch đại điện áp: tạo ra hệ số khuếch đại
điện áp cao (thường đầu ra đơn cực), cho phép
khả năng tải dòng lớn, trở kháng ra thấp, có
các mạch chống ngắn mạch và hạn chế dòng
điện.

μA741
• Fairchild
Semiconductor
– μA-709 (1965)
– μA-741 (1968)

Nhận dạng Op-Amp

Op-Amp đơn

Op-Amp kép

Op-Amp 4

Đặc tính
• Op-Amp khuếch đại vi sai điện áp vd = Δvi = vi+ – vi- = v1 – v2
giữa 2 tín hiệu vào.
• Hệ số khuếch đại điện áp hở mạch được tính theo công thức:
A0L= Ad = Aod = vo / vd
• A0L : độ lợi áp vòng hở

(rất lớn, trên 10000)
• Rd : điện trở vào
(rất lớn, trên 1M)
• Ro : điện trở ra
(rất nhỏ, dưới 200)
Ví dụ 1
• Cho Op-Amp có độ lợi áp vòng hở Aod = 105.
Tính điện áp ngõ ra trong các trường hợp sau:
1) v+ = 1uV và v- = 0
2) v+ = 0 và v- = 1uV
3) v+ = 1uV và v- = -1uV
4) v+ = 1V và v- = -1V

Đặc tuyến
+/- Vs: ngưỡng điện thế
ngõ vào (rất bé vài trăm
micro vol)
+/-V0max: giá trị cực đại
ngõ ra (xấp xỉ +/- Vcc)
ΔVi < -Vs: vùng bão hòa
âm
ΔVi > -Vs: vùng bão hòa
dương
-Vs < ΔVi <+Vs: vùng
khuếch đại tuyến tính -V0max < Vo < V0max

Mô hình Op-Amp lý tưởng
(khuếch đại vòng hở)
• Rd =   i+ = i- = 0
• Ro = 0  vo = Aod.(v+ - v-)
• Aod = 
 Cho Op-Amp sử dụng nguồn DC +/- 10V. Dự đoán
dạng sóng tín hiệu ngõ ra vo khi nguồn tín hiệu ngõ
vào AC = 0.1sin (m )?
a) Op-Amp lý tưởng có độ lợi áp vòng hở Aod = 
b) Op-Amp có độ lợi áp vòng hở Aod = 105
Mô hình Op-Amp lý tưởng
(khuếch đại vòng kín)
• Rd =   i+ = i- = 0
• Ro = 0  vo = Aod.(v+ - v-)
• Aod = 
 Để tránh tín hiệu ra bão hòa, không dùng cách khuếch
đại vòng hở khi không cần thiết khuếch đại vòng
kín (hồi tiếp âm)
• Aod =   v+ = v-
-V0max < Vo < V0max

4.2
Mạch Op-Amp cơ bản
• Mạch khuếch đại đảo
• Mạch khuếch đại không đảo
• Mạch khuếch đại tổng
• Mạch khuếch đại vi sai
-V0max < Vo < V0max

Mạch khuếch đại đảo
(độ lợi vòng hở vô hạn)
i  i  0  V0  0 0  Vi
 
v  v  R2 R1
V0 R2
 
Vi R1
• Vo và Vi sẽ lệch pha 180 độ (nên được gọi là mạch khuếch đại

đảo và ngõ vào (-) được gọi là ngõ vào đảo).
• R2 đóng vai trò mạch hồi tiếp âm. R2 càng lớn (hồi tiếp âm
càng nhỏ) độ khuếch đại của mạch càng lớn.
• Mạch có khả năng khuếch đại điện áp DC lẫn AC

Ví dụ 2
• Dùng mạch Op-Amp khuếch đại đảo thiết kế mạch có độ lợi
áp Av = -5. Giả sử nguồn tín hiệu AC lý tưởng = 0.1sin
( ) có thể cung cấp dòng tối đa 5 .

(độ lợi vòng hở hữu hạn)
• Cho mạch Op-Amp khuếch đại đảo với 1 = 10 Ω và 2 =
100 Ω. Xác định độ lợi áp vòng kín trong các trường hợp độ
lợi vòng hở lần lượt là Aod = 102, 103, 104, 105, và 106. Tính
phần trăm khác biệt so với độ lợi lý tưởng.

(độ lợi vòng hở hữu hạn)
• Cho mạch Op-Amp khuếch đại đảo với 1 = 10 Ω và 2 = 100 Ω. Xác
định độ lợi áp vòng kín trong các trường hợp độ lợi vòng hở lần lượt là Aod
= 102, 103, 104, 105, và 106. Tính phần trăm khác biệt so với độ lợi lý tưởng.

Mạch khuếch đại không đảo
 R2  Vo R2
 Vo  1   Vi  A   1
 R1  Vi R1
• Ngõ ra Vo cùng pha với ngõ vào Vi được gọi là ngõ vào không đảo.
• R2 đóng vai trò hồi tiếp âm để tăng độ khuếch đại AV.
• Khi R2=0, ta có: A=1 => Vo=Vi hoặc R1=∞ ta cũng có A=1 và Vo=Vi.
Lúc này mạch được gọi là mạch “voltage follower” thường được dùng
làm mạch đệm (buffer) vì có tổng trở vào lớn và tổng trở ra nhỏ.

Mạch khuếch đại không đảo
Mạch đệm (buffer, voltage follower)

Mạch đệm
(Op-Amp thực tế)

Ví dụ 3
• Cho nguồn áp Vs = 1V có nội trở 1K. Thiết
kế mạch để điện áp trên tải 2K có giá trị
1) 1V
2) 0.5V
3) 2V

Mạch khuếch đại tổng đảo
V1 V2 Vn V0
v  v  0    ...   0
R1 R2 Rn R f
 V1 V2 Vn 
Vo   R f    ...  
 R1 R2 Rn 
Rf
• Nếu R1=R2=…=Rn= R thì Vo   V1  V2  ...  Vn 
R
• Nếu Rf=R thì Vo là tổng đảo của tất cả các ngõ vào

Mạch khuếch đại tổng không đảo
 V1 V2 Vn 
   ...  
 R f  R1 R2 Rn
Vo  1   1 1 1

 RN   
 R1  R 2  ... R 
 n 
 R f  V1  V2  ...  Vn 
• Nếu R1=R2=…=Rn thì Vo   1  
 RN  n
• Giá trị ngõ ra Vo bằng tổng các ngõ vào khi và chỉ
khi Rf=0 hoặc RN=∞.
Mạch khuếch đại vi sai
Rg Rf  Rf
Vo   1    V2   V1
R2  Rg  R1  R1
Rf Rg Rf
• Nếu  thì Vo   V2  V1 
R1 R2 R1
• Nếu Rg=Rf =R1=R2 thì Vo =V2-V1

• vo = Ad.vd + Acm.vcm = Ad.(vi2 – vi1) + Acm.(vi2 + vi1)/2
• CMRR = |Ad / Acm|

• CMRRdB = 20log10CMRR

• Acm càng nhỏ càng tốt (lý tưởng bằng 0)

• Rid càng lớn càng tốt (lý tưởng bằng )
Ví dụ 4
• Cho mạch Op-Amp khuếch đại vi sai với 2/ 1 = 10 và
4/ 3 = 11. Tính tỉ số triệt chế độ cùng pha CMRR(dB).

4.3
Mạch Op-Amp nâng cao
• Mạch chuyển đổi dòng sang áp/áp sang dòng
• Mạch khuếch đại instrumentation
• Mạch so sánh
• Mạch Schmitt Trigger
• Mạch tích phân/vi phân
• Mạch tạo xung vuông/tam giác
• Mạch tạo hàm mũ/hàm lôgarit (log)
• Mạch khuếch đại dòng
Mạch chuyển đổi dòng sang áp
• Ngõ ra một số thiết bị là nguồn dòng (photodiode,

photo-detector)
Ví dụ 5
• vo =

Mạch chuyển đổi áp sang dòng
(tải không nối đất)
• Khi tải R2 thay đổi thì dòng qua tải vẫn không
đổi!

Mạch chuyển đổi áp sang dòng
(tải nối đất)
 
AoL    V  V  Vi (1)
Z i    i d  0  i o  I ( 2)
V  Vi
1,2  io  I   (3)
R R

Ví dụ 6
• = 100Ω , 1 = 10 Ω, 2 = 1 Ω, 3 = 1 Ω, = 10 Ω. I = -5 . Tính iL và vo.

Mạch khuếch đại instrumentation
• Mục đích: đạt được trở kháng vào cao và độ
lợi cao với mạch khuếch đại vi sai
 Khó đạt được đồng thời trở kháng vào

cao (R1//R2) và độ lợi cao (R2/R1)
 Thay đổi độ lợi khó (cần đồng bộ điều
kiện điện trở, ít nhất hai điện trở)

 Thay đổi độ lợi khó

(ít nhất hai điện trở)

 Thay đổi độ lợi dễ

(chỉ điện trở R1)

Ví dụ 7
• Giả sử 4 = 2 3 và R1 thay đổi từ 1f đến 1f + 100 Ω. Xác
định giá trị R1 để độ lợi vi sai toàn mạch thay đổi từ 5 đến 500.

Vo = A(v2 – v1)
A = A1.A2 = (1+2R3/RG).(R2/R1)
LH0036

vo = -(R2/R1)v3+(1+R2/R1)v2= (1+R2/R1)(v2-v1)
Mạch so sánh
• Mạch vòng hở
• Vùng thay đổi mức điện áp ngõ ra khi có khác

biệt ngõ vào thực tế rất nhỏ (2  0)
Mạch so sánh đảo
• Điện thế chuẩn Vref > 0V đặt ở ngõ vào (+)

• Điện thế so sánh Ei đưa vào ngõ vào (-)
• Khi Ei > Vref thì V0 = -Vsat
• Khi Ei < Vref thì V0 = +Vsat
Mạch so sánh đảo
• Vi > Vref: Vo = VH (Vsat  12 V)

• Vi < Vref: Vo = VL (– Vsat  –12 V)
Mạch so sánh không đảo
 Điện thế chuẩn Vref > 0V đặt ở ngõ vào (-)

 Điện thế so sánh Ei đưa vào ngõ vào (+)
 Khi Ei > Vref thì V0 = +Vsat
 Khi Ei < Vref thì V0 = -Vsat


Ứng dụng mạch so sánh
• Ban đêm, vI < VREF làm
vO mức cao khiến BJT dẫn
(đèn sáng)
• Ban ngày bình thường, vI
> VREF làm vO mức thấp
khiến BJT tắt (đèn tắt)
• Ban ngày nguồn sáng thay
đổi (thỉnh thoảng có mây),
vI dao động quanh VREF
khiến BJT dẫn/tắt nhiều
lần  khắc phục bằng
mạch Schmitt Trigger
Mạch Schmitt Trigger
• Hồi tiếp dương



Mạch tích phân
1
fc 
RC
t
1 1
 Vo    Vi  t dt    Vi  t dt  Vo  t  0 
RC RC 0

Mạch vi phân
1
fc 
RC
v  v  0 
 dvi
dvi Vo   Vo  RC
C   dt
dt R
Mạch tạo xung vuông và tam giác

Mạch tạo hàm mũ
Vi
V Vi
Vo   R.I s .e  k .e
1
V
k   R.I s .e

Mạch tạo hàm lôgarit (log)
 Vi 
Vo  V ln    V ln Vi   V ln  RI s 
 Is R 
Mạch khuếch đại dòng
io  R2 
Ai   1  
ii  R1 

DAC

Ví dụ 8
1) Xác định các tỷ số Av1 = vo1 / vi và Av2 = vo2 / vi. Hai ngõ ra
vo1 và vo2 có quan hệ gì với nhau?
2) Cho các điện trở có giá trị: R2 = 60k , R1 = 20k và R = 50k.
Xác định ngõ ra vo = vo1 – vo2 khi ngõ vào vi = 0.8V.

Ôn tập
• Biết được ý nghĩa tên gọi, ký hiệu, cấu tạo và các thông số của
Op-Amp.
• Hiểu rõ đặc tuyến và đặc tính hoạt động của Op-Amp.
• Phân tích mạch so sánh dùng Op-Amp (vòng hở).
• Nắm bắt đặc tính hồi tiếp âm trong MKĐ dùng Op-Amp (vòng
kín).
• Nhận dạng, phân tích và đánh giá các MKĐ ứng dụng cơ bản
dùng Op-Amp lý tưởng (đảo, không đảo, tổng, vi sai).
• Phân tích các mạch dùng nhiều Op-Amp lý tưởng.
• Thiết kế mạch theo yêu cầu dùng các Op-Amp lý tưởng.

Câu hỏi lý thuyết
1) Việc hoán đổi 2 ngõ vào đảo và không đảo của Op-Amp có
ảnh hưởng thế nào đến hoạt động của mạch?
2) Nguồn cung cấp (+/- Vdc) ảnh hưởng thế nào đến hoạt động
của mạch?
3) Những đặc tính của Op-Amp lý tưởng? Điều kiện các thông
số để có Op-Amp lý tưởng?
4) Mạch đệm (độ lợi bằng 1) sử dụng để làm gì?

Bài tập 1
• Tìm các dòng và áp?

Bài tập 2
• Tìm các dòng và áp?

Bài tập 3
• Tìm v0?

Bài tập 4
• Tìm các trở kháng tương đương, dòng và áp?

Bài tập 5
• Mỗi khóa được mắc
với điện trở 20k và có
trạng thái ai tương ứng
với hai mức 0 (nối đất)
và 1 (nối nguồn).
• Tìm Rf để vo thay đổi
trong phạm vi [0 -12V]

Bài tập 6
• Tìm phạm vi thay đổi
của vo?
• Giả sử chiết áp
(potentiometer) gồm
20 vòng (turn), tính
độ thay đổi áp vo
tương ứng mỗi vòng?

Bài tập 7
• Tìm vo/vi?

Bài tập 8

Bài tập 9

Bài tập 10
• Tìm io?

Bài tập 11
Tìm v-, v+, Vo trong mạch điện sau nếu Is = 1mA.

Bài tập 12
a) Nghiên cứu hoạt
động của mạch.
b) Xác định R1 và
R2 sao cho
• VL/Vi = -1V/V khi
xoay nút được kéo
xuống hoàn toàn;
• VR / Vi=-1V/V khi
xoay nút được kéo
lên tối đa;
• VL/Vi= -1/√2 khi nút
xoay ở vị trí giữa.

Bài tập 13
• Cho 3 nguồn điện áp ngõ vào độc lập V1, V2
và V3 (các cực âm nối đất), chỉ dùng các Op-
Amp lý tưởng và các điện trở, thiết kế mạch và
xác định giá trị thích hợp của các điện trở để
điện áp ngõ ra Vo thỏa chức năng sau:
a) Vo = 2V2 – 0.5V3
b) Vo = 0.5V1 + V2 – V3

Bài tập 14
• Cho mạch OPAMP như Hình 3, R1 =20k, R2 = 100k, R3 =
150k, R4 = 20k, R5= 160k. Tính độ lợi áp Av = vo/vi

Bài tập 15
• Tìm giá trị các điện trở.

Bài tập 16
• Tính vo/vi?

Bài tập 17

Bài tập 18
a) Hãy tìm V-, V+,
Vo cho mạch điện
sau nếu Vs = 9V.
b) Hãy tìm điện trở R
sao cho khi nó
được nối giữa 2
chân ngõ vào đảo
của KĐTT với đất
thì làm cho Vo tăng
lên gấp đôi.

Bài tập 19
• Tìm vo?

Bài tập 20
• Tìm vo?

Bài tập 21
• Tìm io?

Bài tập 22
• Tìm vo?

Bài tập 23
• Tìm vo?

Bài tập 24
• Tìm vo?

Bài tập 25
• Tìm vo?

Bài tập 26
• Tìm vo?

Bài tập 27
• Tìm vL?

Bài tập 28
• Tìm vL?

Bài tập 29
• Tìm io?

Bài tập 30
• Tìm vo?

MDT c1 Opamp

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

MDT c1 Opamp

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Chương 1: Op-Amp

Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn

Bộ môn Viễn thông, Khoa Điện-Điện tử

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 1

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 2

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 4

• Vi+: ngõ vào không đảo

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 6

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 7

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 8

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 9

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 10

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 11

• A0L : độ lợi áp vòng hở

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 13

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 14

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 16

-V0max < Vo < V0max

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 17

• Vo và Vi sẽ lệch pha 180 độ (nên được gọi là mạch khuếch đại

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 18

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 19

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 20

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 21

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 22

Mạch đệm (buffer, voltage follower)

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 24

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 25

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 26

• Nếu Rg=Rf =R1=R2 thì Vo =V2-V1

• vo = Ad.vd + Acm.vcm = Ad.(vi2 – vi1) + Acm.(vi2 + vi1)/2

• CMRR = |Ad / Acm|

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 29

• Acm càng nhỏ càng tốt (lý tưởng bằng 0)

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 31

• Ngõ ra một số thiết bị là nguồn dòng (photodiode,

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 34

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 35

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 36

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 37

 Khó đạt được đồng thời trở kháng vào

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 38

 Thay đổi độ lợi khó

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 39

 Thay đổi độ lợi dễ

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 40

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 41

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 43

• Vùng thay đổi mức điện áp ngõ ra khi có khác

• Điện thế chuẩn Vref > 0V đặt ở ngõ vào (+)

• Vi > Vref: Vo = VH (Vsat  12 V)

 Điện thế chuẩn Vref > 0V đặt ở ngõ vào (-)

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 49

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 50

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 52

• Hồi tiếp dương

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 53

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 54

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 55

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 57

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 58

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 60

Mạch điện tử Th.S. Nguyễn Thanh Tuấn 61