Professional Documents
Culture Documents
246 - 257
246 - 257
m. KASI BABAE RAW, ni Nannette Matilac, atbp. At sa direksiyon ni Dante Ornedo – isang
satirikang dula at naglalarawan ng isang Pilipinang inabuso at binusbos ng lipunan: unang
itinanghal sa Antipolo, Rizal noong Mayo 12, 1979; ipinalabas din sa Obando, Bulacan at sa
Bangued, Abra.
ng. TUSO MAN ANG MATSING – isang dula na ang paksa ay tumatalakay sa repormang
pansakahan at iba pang mensaheng pangkaunlaran; nasaksihan ng may 4,550 magsasaka at may-
ari ng lupa noong Marso – Hunyo, 1980.
y. ANG PAG-IBIG NI MARIO, sinulat ni Dante A. Ornedo, sa direksiyon ni Mag Cruz Hatol –
dulang katatawanan na nilikha upang mamahagi ng makabuluhang kaalaman at sa pagpatag ng
daan tungo sa ikababagong-diwa ng mga manonood tungkol sa Pag ibig Fund ng Home
Development Mutual Fund.
bb. HIMAGAS – dulang nagsasalaysay sa kasaysayan ng Food & Nutrition Research Institute
(FNRI) at itinanghal kaugnay sa pagdiriwang ng ika-35 anibersaryo ng FNRI noong Enero 10,
1983.
Isinilang noong Oktubre 20, 1955 sa Maynila, si Mag Cruz Hatol ay nagtapos ng
Bachelor of Arts in Interdisciplinary Studies (1977) at ng Master of Arts in Pilipino Literature sa
Ateneo de Manila (1976-1978).
Si Mag Cruz Hatol ay maituturing na “Jack of all Trades” dahil sa mga talentong taglay
niya sa iba’t ibang sining. Nakapag-aral siya ng Pagdidirihe at Pagsulat ng Iskrip para sa Dulang
Pantelebisyon sa ilalim ng pagtuturo ni Propesor Nicacio Cruz sa Ateneo de Manila University.
Sa larangan ng sining ng pagsasalin, nakapagsanay siya kay Rolando Tinio. Nakapagsanay din
siya ng sound-slide and live-show production mula sa Malayang Sining Group noong 1976.
Gayundin, maraming seminar-palihan ang kanyang nadaluhan sa larangan ng
Paghahanda/Paglikha ng mga produksyong pantanghalan mula 1972 hanggang 1978.
Ang mga kasanayan at kakayahang taglay ni Mag Cruz Hatol ay nagbigay-daan upang
siya ay maging director at tagapagdisenyo ng tanghalan ng di-mabilang na konsiyerto,
pagtatanghal na kultural, dulang pantanghalan, timpalak pagandahan sa pagtataguyod ng iba’t
ibang kompanya, kapisanan at pamantasan sa Metro Manila. Gayundin, madalas siyang
maanyayahan bilang tagapanayam sa mga paksang dulaang bayan at dulaang pangkaunlaran.
Ang mga pag-aaral at pananaliksik ni Mag Cruz Hatol tungkol sa iba’t ibang paksa
simula noong dekada ’70 ay naging batayan at sanggunian ng iba pang mga pagsasaliksik.
Kabilang na sa mga pananaliksik na ito ang estetiko ng Teatrong Noh ng mga Hapon; liturhikal
na mga anyo ng dula sa Pilipinas; teorya ng “palabas sa mga dulang rural; ang tibag bilang isang
anyong liturhiko-kultural; talambuhay ni Julian Cruz Balmaceda bilang manunulat ng dula bago
sumapit ang digmaan; sarsuwela sa Pampanga at Bataan. Naging kasamaang may-akda rin siya
ng Manwal ng Dulaang Developmental na inilathala ng NMPC.
Si Mag Cruz Hatol ay isa ring mahusay na tagapagsaling-wika. Kabilang sa mga isinalin
niya sa Pilipino ay ang nobelang PLATERO Y YO ni Juan Ramon Jimenez; dulang
BUTTERFLIES ARE FREE ni Leonard Gershe; at BROTHER SUN, SISTER MOON.
Si Mag Cruz Hatol ay hindi lamang manunulat at tagapagsaling-wika kundi isa ring
mahusay na director ng mga dulang pantanghalan: Ilan sa mga dulang idinirihe niya ay ang mga
sumusunod: FRANCISCO, KAPATID NG SANSINUKOB, ALINGASNGAS, PATINTERO,
MALAYA ANG PARU-PARO, ANG PALABAS NI SUWAN, PAMILYA DIMASUPIL,
WALANG MAKAPIGIL, TAG-ANI, SANGKWALTANG ABAKA, SA WARI NINYO, PAG-
IBIG NI MARIO at KAYAMANANG LUMILIPAD.
Ang kaalaman at kasanayan ni Mag Cruz Hatol sa larangan ng drama at sining teatro ay
lalong naragdagan nang makatanggap siya ng mga iskolarsyip upang magmasid sa mga sentro ng
sining at pag-aralan ang iba’t ibang anyo ng mga katutubong dula ng mga bansang Thailand,
Singapore, Malaysia, Indonesia, India, Japan at Hongkong.
Ang pagpasok ng dekadang ’80 ay nag-ibayo ang pagnanais ng pangkat na ito upang
makalikha ng mga produksiyong napapalooban ng kaisipan at kabatirang pangkaunlaran. Noong
Enero-Marso 1982, nagkaroon sila ng bagong produksiyon na pinamagatang ANG USIKAN
NGA MAGTIAYON (Ang Maaksayang Mag-asawa). Ang dulang ito ay itinanghal sa pakikipag-
ugnayan ng pangkat sa Pamahalaang Panlunsod ng Tacloban upang tumulong sa pagbibigay
kabatiran tungkol sa wastong paggamit ng mga basura at konserbasyon ng enerhiya. Itinanghal
ito sa sampung barangay sa mga sentro ng asembleya ng pamayanan.
MANG JESUS ang pamagat ng ikatlong produksiyon ng SKKE. Nasa unang bahagi ng
pagbuo ng produksiyon si Ishamel Kamid nang siya ay ipadala ni Director Abdul Sampulna sa
Metro Manila noong tag-araw ng 1982 upang dumalo sa seminar-palihan ng PETA. Subalit hindi
rin nahinto ang produksiyon dahil dumating si Marilou Rabe-Guerra, dati ring miyembro ng
Sining Kambayoka upang tuluyan nang maging staff ng SKKE. Ipinagpatuloy ni Marilou ang
pagsulat ng iskrip at pagdidirihe ng MANG JESUS na itinanghal kaugnay ng pagdiriwang ng
Mahal na Araw 1982. Ang kuwento ng dulang ito ay nilikha ni Daniel de la Cerna.
Ang sumunod na produksiyon ay pinamagatang SUBBOH, isang kontemporaryong dula
tungkol sa mga isyung lokal at inilahad nito ang ilang mga suliranin ng mga Muslim sa Cotabato.
Ang kuwento at iskrip ay sinulat ni Abdul Sampulna samantalang ang disenyo ng produksiyon at
direksiyon ay nilikha ni Marilou Rabe-Guerra.
Noong Disyembre, 1982, ang pangkat ay itinaguyod ng Regional Command XII upang
magtanghal sa mga pangunahing lungsod ng Luzon tulad ng Baguio at Dagupan. Bago pa
lamang ang grupong ito subalit marami ang humanga sa kanilang pagtatanghal lalo na sa
Lungsod ng Baguio. Ang tagumpay na tinamo ng SKKE sa paglalakbay na ito ay nabatid ng
Tagapangulo ng LTP- Rehiyon XII na si Simeon Datumanong, bagay na nagbigay-daan upang
parangalan ang may pakana ng produksiyon - si Direktor Abdul Sampulna.
Noong Marso, 1983, itinaguyod ng Regional Cultural Affairs Office ang Annual Dance
and Drama Festival. Ito ay sinalihan ng iba't ibang pangkat pandulaan sa Rehiyon XII. Ang
lupon ng inampalan sa dibisyon ng duia ay binuo nina Romeo Narvaez , Arthur Casanova at
Basilidas Pilapil Jr .. Sa okasyong ito, muli nilang ipinalabas ang SUB-BOH bilang handog
Pamahalaang sa pagdiriwang Autonomous ng Rehiyon ikaanimXII na noong anibersaryo Marso
25,ng 1983 sa Shariff Kabunsuan Cultural Center, Lungsod ng Cotabato.
Pagsapit ng tag-araw 1983 ay lubhang naging abala ang SKKE. Kasama ng SKKE ang
SINING KAMBAYOKA sa mga pagtatanghal sa mga munisipalidad ng Cotabato. Ang
kalipunan ng mga dulang nagtaglay ng mga mensaheng nagbigay-kabatiran sa mga plano at
patakaran ng pamahalaan at ang naging pokus ay kapayapaan at pagkakaisa ng mga Muslim at
Kristiyano sa Rehiyon XII.
Noong Hulyo 14-16, 1983, ang SKKE ay naanyayahan ding magtanghal ng isang kultural
na pagtatanghal na maglalarawan ng mga katutubong kaugalian at tradisyon ng mga
Maguindanawn. Ang pagtatanghal na ito ay kaugnay sa pagdaraos ng 1983 Mindanao and Sulu
Cultural Conference/ Festival na ginanap sa kampus ng Mindanao State University, Lungsod ng
Marawi.
Dahil sa inspirasyong ibinigay ni Director Abdul pulna, ang ilang paaralan at opisina ng
Autonomous ment ng Rehiyon XII ay nagsipagtatag din ng mga pangkat pandulaan. Karamihan
sa mga samahang ito ay galing sa Drama Festival na itinaguyod ng Cultural Office ng Shariff
Kabunsuan Cultural Center sa Lungsod ng Cotabato. Ang mga pangkat na ito ay ang mga
SINAG-TALA PERFORMERS ENSEMBLE ng Harvardian College; SANDAKOT ARTISTS
DULAANG KABATAANG BARANGAY; DINGANDI ng National Food Authority sa
pangangasiwa ni Edwin Balabbo; MINISTRY OF LOCAL DANCE & DRAMA GROUP; at
MINISTRY OF AFFAIRS' SINING PAKALAGYAN.
Simula noong 1983, ang SKKE ay pinalitan ng pangalan at tinawag itong Sining
Dayonday.