1

Examenleerstof geschiedenis 3 T Historisch bewustzijn

Juni 2022

HOOFDSTUK 3: MONNIKEN EN HEILIGEN (p. 43-54)

Kennen en kunnen: historische hoofdvraag: Hoe werd het christelijke

geloof in het Frankische rijk beleefd? + historische deelvragen

 doornemen van de opdrachten

 doornemen van de samenvattingen, het (groene) schema en de
begrippenlijst
-beschrijven hoe het geloof in abdijen beleefd werd

-beschrijven hoe er aan cultuur gedaan werd in kloosters

- aangeven welke bronnen bruikbaar zijn om een historische vraag over abdijen te
beantwoorden

-op basis van bronnen bepalen of een historisch fenomeen een voorbeeld is van
continuïteit of verandering

-informatie halen uit historische bronnen om een historische vraag te beantwoorden

-uitleggen dat het beeld van de donkere en barbaarse eerste middeleeuwen een mythe is

- twee bronnen met elkaar vergelijken en de gelijkenissen en verschillen aanduiden

-de rol van magie uitleggen in de relatie tussen mens en natuur

-uitleggen waarom we niet zeker zijn dat natuurgoden omgevormd werden tot
christelijke heiligen

-uitleggen dat sommige christenen onverdraagzaam waren tegenover de polytheïstische

natuurgodsdienst

-uitleggen waarom de christianisatie van Europa een proces was van lange duur

HOOFDSTUK 4: DE ISLAM EN DE ARABISCHE WERELD (p.55-66)

Kennen en kunnen: historische hoofdvraag: hoe veranderde de islam de wereld

tijdens de middeleeuwen + historische deelvragen

 doornemen van de opdrachten

 doornemen van de samenvattingen, het (groene) schema en de
begrippenlijst
-het ontstaan van de islam en het Arabisch-islamitische Rijk situeren in tijd en ruimte

- verschillen aangeven tussen een westerse en niet-westerse periodisering

-de samenlevingen op het Arabische schiereiland voor en sinds het ontstaan van de islam
met elkaar vergelijken

-verklaren waarom het Arabisch-islamitische Rijk zo snel groeide

–op basis van een historische kaart de uitbreiding van het Arabisch-islamitische Rijk situeren in tijd en
ruimte
 2

-uitleggen op welke manier de islam eenheid bracht in de Arabische wereld

- op basis van een historische kaart uitleggen dat het Arabisch-islamitische Rijk Oost en
West economisch en cultureel met elkaar verbond

-op basis van bronnen uitleggen wat Bagdad zo aantrekkelijk maakte voor de handel
activiteiten in een stad

- indelen per maatschappelijk domein op basis van de beperkingen van een historische
bron

-het verschil tussen geschiedenis en verleden aantonen

-voorbeelden geven van hoe de Arabische wereld beïnvloed werd door andere culturen

-voorbeelden geven van hoe de Arabische wereld de middeleeuwse christelijke wereld

beïnvloedde

-bronnen selecteren om een historische vraag te beantwoorden

TERUGBLIK OP DE EERSTE MIDDELEEUWEN (p.67-70)

HOOFDSTUK 5: DE STRIJD OM DE POLITIEKE MACHT (p.72-86)

Kennen en kunnen: historische hoofdvraag: hoe probeerden lokale vorsten hun

macht te vergroten + historische deelvragen

 doornemen van de opdrachten

 doornemen van de samenvattingen, het (groene) schema en de
begrippenlijst
-uitleggen waarom de macht in West-Europa in de 13de eeuw gedecentraliseerd was

-de relatie tussen leenheer en leenman uitleggen

-de betrouwbaarheid van een bron in functie van een historische vraag beoordelen, en
daarbij rekening houden met de achtergrond van de maker

-bronnen vergelijken om een historische vraag te beantwoorden

-in een bron oorzaken en aanleidingen van een bepaalde gebeurtenis aanduiden

-het verschil tussen verleden en geschiedenis uitleggen

-een kaart van de politieke situatie in de Lage Landen in de 13de eeuw vergelijken met
een kaart van de hedendaagse politieke situatie

-uitleggen hoe de Bourgondische hertogen de Lage Landen in handen kregen

-verklaren hoe de Bourgondische hertogen voor centralisatie en eenmaking zorgden

-informatie uit een historische kaart van het Bourgondische Rijk halen

-de politieke situatie in de Lage Landen in de 13de eeuw vergelijken met de politieke
situatie in het Bourgondische tijdperk, en daarbij voorbeelden van continuïteit en
verandering benoemen
 3

-een betekenis benoemen die hedendaagse historici aan het Bourgondische tijdperk
geven

HOOFDSTUK 6: HET LEVEN IN DE MIDDELEEUWSE STAD (p.87-100)

Kennen en kunnen: historische hoofdvraag: hoe ontwikkelde de stedelijke

samenleving zich + historische deelvragen

 doornemen van de opdrachten

 doornemen van de samenvattingen, het (groene) schema en de
begrippenlijst
-in eigen woorden uitleggen wat de kenmerken waren van een middeleeuwse stad op
vlak van huisvesting, handel, verdediging, ligging, politiek bestuur ...

-voorbeelden geven van nieuwe sociale groepen die ontstonden door de ontwikkeling van
de steden

-op basis van informatie uit een oorkonde uitleggen hoe de stedelijke samenleving
georganiseerd was volgens een of meerdere maatschappelijke domeinen

-op basis van bronnen uitleggen hoe de middeleeuwse samenleving vertegenwoordigd

was in de stad tijdens de tweede middeleeuwen

-in eigen woorden uitleggen hoe het leven in de stad eruit zag met voorbeelden

-de wisselwerking tussen het economische en sociale domein in de stad aantonen

-de continuïteit en verandering in de gelaagde samenleving tijdens de tweede

middeleeuwen verklaren

-in functie van een historische vraag de bruikbaarheid van een bron beoordelen

-in functie van een historische vraag de betrouwbaarheid van een bron beoordelen

-op basis van bronnen aantonen dat geschiedenis en verleden verschillen

-de oorzaken van de pest tijdens de tweede middeleeuwen uitleggen

-de gevolgen van de pest tijdens de tweede middeleeuwen uitleggen

HOOFDSTUK 7: DE MACHT VAN DE KERK (p.101-112)

Kennen en kunnen: historische hoofdvraag: hoe beïnvloedde de kerk de

samenleving?

 doornemen van de opdrachten

 doornemen van de samenvattingen, het (groene) schema en de
begrippenlijst
-verklaren waarom de paus en de keizer in conflict lagen met elkaar

-uitleggen wat de tweezwaardenleer inhield

-de evolutie van de macht van de paus tijdens de tweede middeleeuwen uitleggen

-middeleeuwse kunstuitingen analyseren om kenmerken van het middeleeuwse mens- en

wereldbeeld te beschrijven
 4

-op basis van voorbeelden van religieuze kunst uitleggen hoe de Kerk kunst gebruikte om
maatschappelijke invloed uit te oefenen

-drie redenen geven voor het ontstaan van de gotiek

-op basis van een bron aantonen dat de beeldvorming over de gotiek afhankelijk is van
tijd en ruimte

HOOFDSTUK 8: CONFLICT EN CONTACT (p. 113-112)

Kennen en kunnen: historische hoofdvraag: hoe was de relatie tussen de islam

en het christendom+ historische deelvragen

 doornemen van de opdrachten

 doornemen van de samenvattingen, het (groene) schema en de
begrippenlijst
-de kruistochten situeren in tijd en ruimte

-de bruikbaarheid van bronnen beoordelen in functie van een historische vraag

-de betrouwbaarheid van een bron in functie van een historische vraag beoordelen en
daarbij rekening houden met de achtergrond van de maker

-bronnen vergelijken om een historische vraag te beantwoorden

-uit audiovisueel materiaal informatie selecteren om een historische vraag te

beantwoorden

-uitleggen welke rol het geloof speelde in de kruistochten

-enkele gevolgen van de kruistochten geven voor Europa

- enkele verschillen benoemen tussen een westerse en niet-westerse samenleving

-op cultureel vlak een westers en een niet-westers wereldbeeld herkennen

-met enkele voorbeelden aantonen hoe christelijk Europa werd beïnvloed door de
Arabische wereld

-uitleggen hoe kennis in de tweede middeleeuwen opgedaan, bewaard en verspreid werd

-met een historisch voorbeeld aantonen hoe het wij-zij-denken kan worden versterkt of
doorbroken

-inzien dat de afwezigheid van informatie in bronnen in functie van een historische vraag
ook iets vertelt

-met een voorbeeld uitleggen dat geschiedenis en verleden verschillend zijn

 5

HOOFDSTUK 9: DE OVERGANG VAN DE MIDDELEEUWEN NAAR DE

VROEGMODERNE TIJD (p.113-141)

Kennen en kunnen: historische hoofdvraag: waarom was het einde va de

middeleeuwen een scharnierperiode+ historische deelvragen

 doornemen van de opdrachten

 doornemen van de samenvattingen, het (groene) schema en de
begrippenlijst
-twee voorbeelden geven van militaire vernieuwingen aan het einde van de
middeleeuwen

-informatie halen uit visuele bronnen over militaire vernieuwingen

-de oorzaken en de gevolgen uitleggen van de militaire vernieuwingen in Europa

-uitleggen hoe geschiedenis gebruikt wordt om een groepsgevoel te versterken

-informatie uit een historische kaart uit de middeleeuwen halen

-een historische kaart uit de middeleeuwen evalueren door de gebruikte bronnen te

bespreken

-uitleggen voor welke historische vragen een kaart uit de middeleeuwen bruikbaar is

-het verband uitleggen tussen technologische en wetenschappelijke vernieuwingen en het

Europese imperialisme buiten Europa

-verklaren waarom de Europeanen in staat waren om gebieden buiten Europa te

veroveren

-tonen hoe een historische bron bewerkt is