Chöông I: PHÖÔNG PHAÙP TÍNH BOÄ QUAÁN DAÂY BIEÁN

THEÁ 1 PHA
Baøi 1 : PHÖÔNG PHAÙP TÍNH QUAÁN DAÂY CHO BIEÁN THEÁ HAI
DAÂY QUAÁN (BIEÁN AÙP CAÙCH LY):
Bieán theá hai daây quaán laø loaïi bieán theá coù daây quaán sô vaø thöù caáp caùch ly, ñoäc laäp vôùi
nhau, kyù hieäu cho daây quaán moâ taû theo hình 1.1.1.

U1 U2

Hình 1.1.1
Trình töï tính toaùn daây quaán vaø choïn loõi theùp chieán theá hai daây quaán haønh theo caùc
böôùc sau:
Böôùc 1:
Xaùc ñònh soá lieäu yeâu caàu goàm:
 Hieäu theá ñònh möùc phía cô sôû (U1) vaø phí thöù caáp (U2)
 Doøng ñieän ñònh möùc phía thöù caáp (I2)
Tröôøng hôïp neáu khoâng bieát roõ giaù trò I2,ta caàn xaùc ñònh ñöôïc coâng suaát bieåu kieán phía
thöù caáp S2, thöôøng ta coù:
S2 = U2 . I2 (1.1)

 Taàn soá f nguoàn ñ ieän.

 Cheá ñoä laøm vieäc ngaén hay daøi haïn cuûa bieán theá
Böôùc 2:
Xaùc ñònh tieát dieän tính toaùn (At) caàn duøng cho loõi theùp.
Caên cöù vaøo ñieàu kieän toûa nhieät vaø giöõa ñoä suït theá taïi thöù caáp (luùc mang taûi) ôû möùc ñoä
cho pheùp,theo lyù thuyeát ta coù quan heä(2)
S2
At = 1,423.K. (1.2)
Bm
Ñôn vò ño trong (2) ñöôïc lieät keâ nhö sau:
{At} = [cm2}
{S2} = {VA}
{Bm} = {T}
Trong (1.2) ta coù:

1
 At: tieát dieän tính toaùn loõi theùp
S2: coâng suaát bieåu kieán cung caáp taïi phía thöù caáp bieán theá.
K:heä soá hình daùng loõi theùp
Khi laù theùp daïng E.I (hình I.1.2) ta coù K =1 ñeán 1,2
Khi laù theùp daïng U.I (hình I.1.3) ta coù K = 0,75 ñeán 0,85

a a

b b

Hình I.1.2 Hình I.1.3

 Bm : laø maät ñoä töø thoâng (töø caûm) söû duïng trong loõi theùp.
Tuøy theo laù theùp coù haøm löôïng Silic nhieàu hay ít maø ta choïn Bm cao hay thaáp,
cuõng nhö tuøy theo loaïi laù theùp ñöôïc cheá taïo daïng daãn töø coù hay khoâng ñònh höôùng maø
choïn Bm cao hay thaáp.
Ñoái vôùi laù theùp daãn töø khoâng ñònh höôùng Bm = 0,8 T ñeán 1,2 T vaø ñoái vôùi laù theùp
coù daãn töø ñònh höôùng Bm =1,2 T ñeán 1,6 T
Böôùc 3:
Choïn kích thöôùc cho laù theùp, khối lượng lõi thép.
Gọi Ag là tiết diện định từ kích thích thực sự của lõi thép, ta có:
Ag = a.b (1.3)
Như vậy giữa At và Ag chênh lệch nhau do:
 Bề dày cách điện tráng trên lá thép (để tách nhỏ dòng điện Foucault chảy qua các
lá thép trong lõi)
 Độ ba vớ có trên lá thép do công nghệ dập định hình lá thép gây ra
Đô chênh lệch này được xác định bằng hệ số ghép Kf, ta có:
At
Ag = (1.4)
Kf

Theo lý thuyết thiết kế ta coù baûng giaù trò Kf nhö sau:

Beà daøy laù theùp(mm) Kf
Laù theùp ít ba vôù Laù theùp nhieàu ba vôù

2
 0.35 0.92 0.8
0.5 0.95 0.85
Chuù yù:
Thoâng thöôøng ñeå deã thi coâng daây quaán daây thöôøng kích thöôùc b = a hoaëc b = 1.5a.
Khoái löôïng loõi theùp.
Tröôøng hôïp loõi theùp daïng E,I:

a/2

c
a/2 h a

b
a/2

2(a+c)

Hình I.1.4
Theå tích loõi theùp (tröø ñi khoaûng khoâng gian troáng cuûa 2 cöûa soå) ñöôïc tính nhö sau:
V = 2ab(a+c+h).
Neáu loõi theùp E, I ñuùng daïng tieâu chuaån, ta coù quan heä kích thöôùc sau: c = a/2 vaø
h=3a/2.
Suy ra: V = 6a2b.
Goïi  = 7.8kg/dm3 laø khoái löôïng rieâng laù theùp kyõ thuaät ñieän, suy ra khoái löôïng loõi
theùp laø:
Wth = .V [kg].
Hay Wth = 46,8a2b
Tröôøng hôïp loõi theùp daïng U,I:

3
 b
a

a C a

Hình I.1.5
Töông töï goïi:
c : laø beà roäng cöûa soå loõi theùp.
h : laø beà cao cöûa soå loõi theùp.
Theå tích loõi theùp tröø ñi cöûa soå laø:
V = 2ab(2a + c + h)
Suy ra khoái löôïng loõi theùp laø:
Wth = 15,6.a.b(2a + c + h)
Böôùc 4:
Xaùc ñònh soá voøng treân 1 volt nv.
1
nv = .
4,44. f . At .Bm
Trong ñoù:
 nv: soá voøng treân 1 volt söùc ñieän ñoäng (voøng/volt).
 f: taàn soá nguoàn ñieän (Hz).
 At: tieát dieän tính toaùn loõi theùp (m2).
 Bm: maät ñoä töø caûm trong loõi theùp (T).
Tröôøng hôïp söû duïng At vôùi ñôn vò cm2 thì ta coù coâng thöùc treâ nhö sau:
10 4
nv =
4,44. f . At .Bm

Coâng thöùc treân coù theå ghi theo 1 soá bieán daïng khaùc duøng öùng duïng nhanh cho caùc
tröôøng hôïp thöïc teá nhö :
Khi f = 50 Hz, ta ghi laïi.

4
 45,045
nv =
At .Bm

Ñeå goïn hôn, phöông trình treân ñöôïc ghi nhaän taïi moãi möùc giaù trò cuûa Bm choïn
tröôùc.
55,3
Bm = 0.8 T: nv =
At
45,045
Bm = 1 T: nv =
At
37,54
Bm = 1.2 T: nv =
At

Böôùc 5:
Xaùc ñònh ñoä suït aùp phía thöù caáp luùc mang taûi ñuùng ñònh möùc.

U1 U20 Taûi U1 U2 Taûi

Khoâng taûi taïi thöù caáp Thöù caáp mang taûi

Hình I.1.6
Goïi:
U20 laø ñieän aùp phía thöù caáp luùc chöa mang taûi.
U2 laø ñieän aùp taïi thöù caáp luùc ñaõ mang taûi.
Ta luoân coù U20 > U2. Söï khaùc bieät coù ñöôïc, goïi laø suït aùp phía thöù caáp luùc mang taûi,
nguyeân nhaân gaây ra laø do ñieän khaùng taûn töø coù trong beà daøy, (do caùch boá trí vò trí
töông ñoái giöõa caùc boä daây) vaø noäi trôû cuûa daây quaán. Thöôøng ta ñaët tham soá U%
vôùi ñònh nghóa:
U 20  U 2  U 20 
U% = .100 =   1.100
U2  U2 
Tuy nhieân, ñeå deã tính toaùn trong thieát keá ta coù theå bieán ñoåi ôû daïng sau:
U 20 U %
 1  Ch
U2 100

Do ñoù:

5
 U20 = Ch.U2
Trong giai ñoaïn xaùc ñònh sô boä ban ñaàu, U% hay Ch ñöôïc xaùc ñònh theo caùc baûng
soá phuï thuoäc caáp coâng suaát S2(VA).

S2(VA 5 10 25 50 75 100 150 200 300

)
U% 20 17 15 12 10 9 8 7.5 7
(Theo Transfor Matoron Fabrik Magnus, ta coù)

S2(VA 25 50 75 100 150 200 250 400 500 600 750 1000
)
U% 8 6.5 6.1 6 5.9 5.2 5 4.3 4 3.9 3.8 3.75
Baûng naøy söû duïng cho phuï taûi thuaàn trôû (heä soá coâng suaát phuï taûi laø
(Baûng U% taïi taûi thuaàn trôû theo Schindler)

S2(VA 100 200 300 500 750 1000 1200 1500

)
U% 4.5 4 3.9 3 2.5 2.5 2.5 2.5
Baûng quan heä heä soá Ch theo S2

S2(VA) Ch S2(VA) Ch S2(VA) Ch S2(VA) Ch

5 1.35 50 1.12 180 1.060 700 1.032
7.5 1.28 60 1.11 200 1.058 800 1.030
10 1.25 70 1.10 250 1.052 900 1.028
15 1.22 80 1.09 300 1.048 1000 1.025
20 1.18 90 1.085 350 1.045 1500 1.020
25 1.16 100 1.08 400 1.042 2000 1.016
30 1.14 120 1.075 500 1.038 3000 1.009
40 1.13 150 1.065 600 1.035

Böôùc 6:
Xaùc ñònh soá voøng daây sô caáp N1 vaø thöù caáp N2
N1 = U1 . nv
N2 = U20 . nv
Böôùc 7:
Öôùc löôïng hieäu suaát  cuûa bieán aùp, xaùc ñònh doøng ñieän phía sô caáp.

6
 Trong giai ñoaïn tính sô boä bieán aùp, hay trong caùc pheùp tính ñôn giaûn thöôøng hieäu
suaát  cho theo S2 baèng caùc baûng soá.
Tham khaûo caùc taøi lieäu thieát keá theo 1 soá taùc giaû, ta ghi nhaän quan heä  theo S2
nhö sau:
1. Theo Robert Kuhn
S2(VA) 3 10 25 50 100 1000
% 60 70 80 85 90 >90
2. Theo Anton Hopp
S2(VA) 30 50 100 150 200 300 500 750 1000
% 86.4 87.6 89.6 90.9 91.3 93 93 95.3 94
3. Theo AEG (bieán theá nguoàn cuûa boä chænh löu).
S2(VA) 25 50 100 200 300 400 500 700 1000
% 76.5 84 85 86 88 90 90.5 91 92
4. Theo Transfor Matoren Fabrik Magnus.
S2(VA) 25 50 75 100 150 200 250 400 500
% 84.2 86.8 89 90 91 91.9 92 93.2 93.6
Caên cöù theo caùc baûng soá treân choïn % cho bieán aùp, töø ñoù xaùc ñònh doøng ñieän qua phía
sô caáp.
S2
I1 =
 .U 1
Böôùc 8:
Choïn maät ñoä doøng ñieän J, suy ra tieát dieän vaø ñöôøng kính daây quaán phía sô vaø thöù
caáp. Maät ñoä doøng ñieän J choïn ñeå xaùc ñònh ñöôøng kính daây quaán phuï thuoäc:
 Caáp caùch ñieän cuûa vaät lieäu.
 Ñieàu kieän giaûi nhieät daây quaán.
 Cheá ñoä vaän haønh lieân tuïc hay ngaén haïn.
Ta coù theå tham khaûo caùc baûng giaù trò cho pheùp cuûa J nhö sau:
Quan heä cuûa J theo S2, khi bieán aùp vaän haønh lieân tuïc, ñieàu kieän giaûi nhieät keùm
(hoaëc caáp caùch ñieän thaáp).
S2(VA) 0 ñeán 50 50 ñeán 100 100 ñeán 200 200 ñeán 500 500 ñeán 1000
J(A/mm2) 4 3.5 3 2.5 2

Vôùi vaät lieäu caáp A (nhieät ñoä toái ña cho pheùp taïi ñieåm noùng nhaát 105oC) maùy laøm
vieäc ngaén haïn khoâng lieân tuïc (6 ñeán 10 giôø lieân tieáp) ta coù theå choïn J cao hôn ôû
baûng treân töø 1.2 ñeán 1.5 laàn, cuï theå ta coù:

7
 S2(VA) 0 ñeán 50 50 ñeán 100 100 ñeán 200 200 ñeán 500 500 ñeán 1000
J(A/mm2) 5 ñeán 5 4.5 ñeán 5.5 4 ñeán 5 3.5 ñeán 4.5 3 ñeán 4
Caên cöù theo soá lieäu tham khaûo treân, choïn J vaø suy ra ñöôøng kính daây quaán sô vaø thöù
caáp.
Goïi d1 vaø d2 laø ñöôøng kính daây daãn troøn (khoâng tính lôùp caùch ñieän boïc quanh daây) taïi
sô vaø thöù caáp.
Ta coù: day tron

I1
d1 = 1.13
J
I
d2 = 1.13 2
J
Neáu sô vaø thöù caáp duøng daây daãn tieát dieän troøn, boïc emay, ta coù ñöôøng kính tính luoân
caùch ñieän laø:
d1cñ = d1 + 0.05mm
d2cñ = d2 + 0.05mm

8
Baøi 2 : PHÖÔNG PHAÙP TÍNH DAÂY QUAÁN CHO BIEÁN AÙP TÖÏ
NGAÃU
I.2.1. Ñaëc ñieåm chung:
Ñaëc ñieåm cuûa bieán aùp töï ngaãu so vôùi bieán aùp caùch ly cuøng 1 caáp coâng suaát bieåu
kieán coù theå neâu ra nhö sau:
 Loõi theùp bieán aùp töï ngaãu beù hôn loõi theùp caùch ly.
 Soá voøng daây duøng cho bieán aùp töï ngaãu ít hôn so vôùi bieán aùp caùch ly.
 Ñöôøng kính daây quaán duøng cho bieán aùp töï ngaãu coù theå nhoû hôn so vôùi bieán aùp
caùch ly.
 Töø taûn do daây quaán bieán aùp töï ngaãu taïo ra ít hôn so vôùi töø taûn taïo ra do bieán aùp
caùch ly. Nhö vaäy heä soá phaàn traêm ñoä suït aùp U% trong bieán aùp töï ngaãu thaáp
hôn so vôùi bieán aùp caùch ly.
Toùm laïi, veà maët coâng ngheä cheá taïo treân quan ñieåm kinh teá bieán aùp töï ngaãu deã
cheá taïo, tieát kieäm vaät tö so vôùi bieán aùp caùch ly.
Tuy nhieân bieán aùp töï ngaãu cuõng coù moät vaøi khuyeát ñieåm veà söï an toaøn ñieän khi
vaän haønh so vôùi bieán aùp caùch ly.
Ta coù sô ñoà bieán aùp töï ngaãu sau:

U2 U1

U1 U2

U1 < U2 U1 > U2
Tuï bieán aùp taêng aùp Tuï bieán aùp giaûm aùp

Hình I.2.1
Neáu ñöa nguoàn xoay chieàu vaøo bieán aùp töï ngaãu (giaû söû bieán aùp laø loaïi giaûm aùp).
Vì lí do naøo ñoù, nguoàn U1 ñöa vaøo maùy chöa ñuû maø chæ coù daây noùng vaøo maùy, nhö vaäy
phía thöù caáp khoâng coù ñieän theá ra nhöng neáu voâ yù chaïm vaøo thöù caáp ta vaãn coù khaû
naêng bò giaät.

9
 U1 U1

Choã bò ñöùt U2 = U1
U2
Daây noùng

Bieán aùp töï ngaãu giaûm aùp bò ñöùt

maïch taïi phaàn daây chung

Hình I.2.2
Tröôøng hôïp bieán aùp caùch ly giaûm aùp bò ñöùt maïch taïi phaàn daây chung, ñieän aùp taïi
ngoõ ra seõ naâng cao baèng U1 gaây hö hoûng cho phuï taûi söû duïng ñieän aùp thaáp phía thöù
caáp. Do nhöôïc ñieåm naøy bieán aùp caùch ly khoâng söû duïng ôû caáp coâng suaát beù cho tröôøng
hôïp giaûm aùp (vì daây quaán ñöôøng kính beù coù khaû naêng ñöùt ôû phaàn daây chung).
Thoâng thöôøng bieán aùp caùch ly duøng laøm boä taêng giaûm ñieän daân duïng.

I.2.2 Trình töï tính toaùn bieán aùp töï ngaãu thoâng duïng:
Böôùc 1:
Xaùc ñònh hieäu theá sô caáp U1, ñieän aùp thöù caáp U2, doøng ñònh möùc I2 (hay coâng
suaát bieåu kieán S2 cuûa thöù caáp).
Ta coù S2 = U2.I2
Vì naêng löôïng chuyeån töø sô sang thöù caáp ñeán phuï taûi baèng bieán aùp töï ngaãu nhôø 2
con ñöôøng:
 Moät baèng naêng löôïng ñieän qua ñöôøng daây chung.
 Hai laø töø con ñöôøng bieán ñieän naêng töø sô sang thöù thoâng qua moâi tröôøng töø cuûa
loõi theùp.
Nhö vaäy, kích thöôùc cuûa loõi theùp chæ caàn nhoû ñuû ñeå chuyeån 1 phaàn naêng löôïng
cuûa sô sang thöù caáp.
Goïi Sth laø coâng suaát bieåu kieán chuyeån töø sô sang thöù nhôø loõi theùp, ta coù quan heä sau:
ñieän aù p cao  ñieän aù p thaá p
Sth = S2.( )
ñieän aù p cao
Tröôøng hôïp bieán aùp töï ngaãu giaûm aùp : U2 < U1.
Ta coù:
U
Sth = S2.(1 - 2 )
U1

Böôùc 2:

10
Xaùc ñònh tieát dieän tính toaùn At cho loõi theùp.
Ta aùp duïng coâng thöùc:
S2
At = 1.423. K.
Bm

Trong ñoù: K laø heä soá hình daïng loõi theùp.

Caùc böôùc tính toaùn khaùc coøn laïi xem laïi phaàn tính nhö bieán aùp caùch ly, tuy nhieân ta
chuù yù theâm caùc ñieåm:
Chuù yù:
1. Khi ñònh U% trong bieán aùp töï ngaãu ta coù theå tham khaûo baûng U% cho theo bieán
aùp caùch ly roài chuyeån sang cho bieán aùp töï ngaãu theo coâng thöùc qui ñoåi sau ñaây:
U% bieán aùp töï ngaãu = U% bieán aùp caùch ly . Kbñ
Vôùi heä soá bieán ñoåi Kbñ ñöôïc ñònh nghóa nhö sau:
ñieän aù p cao  ñieän aù p thaá p
Kbñ =
ñieän aù p cao
2. Khi xaùc ñònh doøng ñieän qua caùc phaàn daây quaán, ta chuù yù ñeán höôùng vaø caùc thaønh
phaàn doøng ñieän qua moãi boä daây tuøy theo bieán aùp laø loaïi taêng hay giaûm aùp.
a. Tröôøng hôïp bieán aùp töï ngaãu laø loaïi giaûm aùp:
a

I
I2
U1 b

Ic
U2
Phuï taûi

Hình I.2.3
 I2 doøng qua taûi töø thöù caáp vaø khoâng ñi qua baát cöù phaàn naøo cuûa boä daây.
 I1 doøng töø nguoàn vaøo daây quaán töø a ñeán b.
 I2 > I1 do U2 < U1.
 Ic laø doøng ñieän qua phaàn daây chung töø c ñeán b.
AÙp duïng ñònh luaät Kirchhoff taïi nuùt b hay c, ta coù:
I1 + Ic = I2
Tính gaàn ñuùng ta coù giaù trò hieäu duïng:
Ic = I2 – I1

11
Nhö vaäy:
Tieát dieän phaàn daây quaán töø a ñeán b quyeát ñònh bôûi giaù trò I1
Tieát dieän phaàn daây quaán chung töø b ñeán c do giaù trò Ic quyeát ñònh.
b. Tröôøng hôïp bieán aùp töï ngaãu laø loaïi taêng aùp:
Treân hình döôùi ta coù:

I1
b U2

Phuï taûi
U1 Ic
I2

Hình I.2.4
 I2 doøng qua taûi cuõng chính laø doøng ñieän qua phaàn daây quaán b ñeán a.
 I1 doøng töø nguoàn vaøo phaàn sô caáp (nhöng khoâng ñi qua baát kì ñoaïn daây quaán
naøo trong bieán aùp).
 Ic laø doøng ñieän qua phaàn daây chung töø b ñeán c
Lyù luaän töông töï taïi b hay c, ta tính ñöôïc:
Ic = I1 – I2.

Baøi 3: PHÖÔNG PHAÙP XAÙC ÑÒNH THAM SOÁ BIEÁN THEÁ DUØNG TRONG
MAÏCH CHÆNH LÖU:
1. Tröôøng hôïp maïch chænh löu duøng boä loïc tuï ñieän C:
Caùc daïng chænh löu duøng boä loïc tuï ñöôïc moâ taû trong hình döôùi sau:
Ñeå xaùc ñònh caùc tham soá cuûa bieán aùp duøng trong boä chænh löu coù boä loïc tuï, ta
döïa vaøo tham soá taïi taûi 1 chieàu vaø yeâu caàu ñoä nhaáp nhoâ tín hieäu doøng ñieän hay
hieäu theá treân phuï taûi ñeå ñònh ñieän dung C cho tuï loïc. Töø ñoù suy ra caùc tham soá
phía thöù caáp cuûa bieán aùp. Sau cuøng ta seõ tính toaùn bieán aùp theo caùch ñaõ trình baøy ôû
phaàn tröôùc.
Trong taøi lieäu naøy chæ neâu phöông phaùp tính gaàn ñuùng tuï loïc C vaø khoâng neâu
phöông phaùp tính chính xaùc C theo goùc daãn cuûa diod nhö trong caùc taøi lieäu thieát keá
maïch ñieän töû.
Trình töï xaùc ñònh caùc tham soá tieán haønh theo caùc böôùc sau ñaây:

12
 +
U2
C
U1 +
UDC U1 U2
U2 C
UDC
_
_
Chænh löu 2 baùn kì coù tuï loïc

C
U1 U2 UDC

_
Chænh löu 1 baùn kì coù tuï loïc

Böôùc 1:
Xaùc ñònh daïng maïch chænh löu, hieäu ñieän theá Udc taïi 2 ñaàu phuï taûi moät chieàu khi
mang taûi ñònh möùc.
Xaùc ñònh doøng ñieän Idc khi taûi ñuùng ñònh möùc hoaëc coâng suaát ñònh möùc Pdc treân taûi)
vaø ñoä gôïn soùng tín hieäu treân taûi ryc.
Suy ra, ñieän trôû taûi moät chieàu töông ñöông Rt.
U dc U2 P
Rt = = dc = dc
I dc Pdc I dc

Böôùc 2:
Xaùc ñònh ñieän dung caàn duøng cho tuï loïc.
a. Tröôøng hôïp chænh löu 2 baùn kì:
1
C
4 3. f .Rt.ryc

Trong ñoù :
f: taàn soá nguoàn ñieän ñöa vaøo maïch chænh löu (Hz)
ñôn vò ño goàm:
[Rt] = []
[f] = [Hz]
[C] = [F]
Taïi f = 50Hz, ta coù theå vieát laïi nhö sau.
0.0028
C 
Rt .ryc

13
Tröôøng hôïp chænh löu 1 baùn kì.
1
C
2 3. f .Rt.ryc

Khi f = 50Hz ta coù:

0.0097
C 
Rt .ryc

Sau khi tính ñöôïc C, choïn C coù giaù trò phuø hôïp trong thöïc teá. ÖÙng vôùi giaù trò C
choïn phuø hôïp thöïc teá, ta tìm laïi chính xaùc giaù trò cuûa ñoä dôïn soùng theo giaù trò naøy.
Vôùi chænh löu 2 baùn kì coù tuï loïc:
1
ryc 
4 3. f .Rt.C

Vôùi chænh löu 1 baùn kì coù tuï loïc:

1
ryc 
2 3. f .Rt.C

Böôùc 3:
Xaùc ñònh bieân ñoä ñænh U2m cuûa ñieän aùp thöù caáp.
Ta coù:
U2m = Udc(1 + ryc 3 )
Töø ñoù suy ra ñieän aùp hieäu duïng U2 thöù caáp khi mang taûi.
U 2m
U2 = = 0.707U2m
2
Böôùc 4:
Xaùc ñònh coâng suaát S2 ôû thöù caáp bieán aùp
Ta coù theå tính gaàn ñuùng nhö sau:
Pdc
S2 =
d
Trong ñoù:
 d : hieäu suaát cuûa maïch chænh löu.
Ñoái vôùi chænh löu 1 baùn kì  d = 0.4 (40%).
Ñoái vôùi chænh löu 2 baùn kì  d = 0.8 (80%).

2. Tröôøng hôïp chænh löu khoâng coù tuï loïc:

14
Tröôøng hôïp naøy ít gaëp trong thöïc teá, thöôøng ta chæ gaëp trong caùc boä nguoàn naïp ñieän
accu, hay ñieän phaân xi maï.
Trình töï tính caùc tham soá bieán theá tieán haønh nhö sau:
Böôùc 1:
Xaùc ñònh tham soá yeâu caàu treân taûi Udc, Idc (hay Pdc) töø ñoù tính ra ñieän trôû taûi töông
ñöông Rt
Böôùc 2:
Ñònh bieân ñoä cho ñieän aùp xoay chieàu cuûa thöù caáp
 Vôùi chænh löu 1 baùn kì
U2m = . Udc
 Vôùi chænh löu 2 baùn kì

U2m = . Udc
2
Suy ra giaù trò ñieän aùp hieäu duïng U2 cuûa thöù caáp.
U 2m
U2 = = 0.707U2m
2
Xaùc ñònh doøng hieäu duïng phía thöù caáp
 Vôùi chænh löu 1 baùn kì:

I2 = . Idc
2
 Vôùi chænh löu 2 baùn kì:
I2 = 1.11.Idc
Nhö vaäy ta ñaõ xaùc ñònh ñöôïc caùc thoâng soá caàn thieát cho maùy bieán aùp.

15
 Chöông II: DAÂY QUAÁN CHO ÑOÄNG CÔ KHOÂNG
ÑOÀNG BOÄ 3 PHA
ÑAËC ÑIEÅM CHUNG CUÛA MOÃI LOAÏI DAÂY QUAÁN.
1. Daïng ñoàng taâm 1 lôùp (thöôøng duøng cho ñoäng cô coù caáp coâng suaát töø 1 KW
ñeán 6 KW).
Öu ñieåm:
 Deã thöïc hieän caùch ñaáu giöõa caùc nhoùm boái daây maø khoâng bò nhaàm laãn.
 Thöôøng duøng cho loaïi ñoäng cô coù soá cöïc 2p = 2 vaø böôùc cöïc  chaün.
Nhöôïc ñieåm:
 Phaûi duøng nhieàu kích thöôùc khuoân.
 Ñaàu noái choaùn choã phía 2 naép maùy.
 Khoâng lôïi cho vieäc maéc song song caùc nhoùm boái daây.
2. Daïng ñoàng khuoân 1 lôùp moùc xích (thöôøng duøng cho ñoäng cô coù caáp coâng
suaát töø 1 KW ñeán 6 KW).
Öu ñieåm:
 Duøng 1 kieåu kích thöôùc khuoân cho toaøn boä daây quaán.
 Deã ñaáu song song caùc nhoùm trong töøng pha.
Nhöôïc ñieåm:
 Khoù noái daây giöõa caùc nhoùm, deã laàm laãn khi ñaáu caùc nhoùm.
 Khoù ñònh hình phaàn ñaàu noái trong quaù trình loàng daây.
 Phaàn ñaàu noái töông ñoái daøi.
 Toán daây daãn.
 Khoù loùt caùch ñieän caùch pha ñaàu noái giöõa caùc nhoùm boái daây.
3. Daïng daây quaán 2 lôùp (thöôøng söû duïng cho ñoäng cô coù caáp coâng suaát töø 10
KW trôû leân).
Öu ñieåm:
 Boái daây cuøng 1 kích thöôùc khuoân, deã cheá taïo.
 Deã ñaáu song song giöõa caùc nhoùm trong töøng pha.
Nhöôïc ñieåm:
 Coâng ngheä quaán daây phöùc taïp.
 Heä soá laép ñaày raõnh cao hôn so vôùi loaïi 1 lôùp.
 Caàn caùch ñieän giöõa caùc lôùp trong 1 raõnh kyõ löôõng.
Ta coù theå ruùt ra caùc nhaän xeùt sau:

16
  Ñoái vôùi ñoäng cô coâng suaát beù, kích thöôùc nhoû, ñeå deã quaán daây ta neân duøng
caùc loaïi daây quaán 1 lôùp.
 Muoán saûn xuaát haøng loaït neân duøng daïng ñoàng khuoân 1 lôùp (cho caáp coâng
suaát nhoû) vaø ñoàng khuoân 2 lôùp cho caáp coâng suaát lôùn).
 Khi ñoäng cô caàn ñaáu nhieàu toác ñoä vaø vaän haønh nhieàu caáp ñieän theá, neân
duøng loaïi ñoàng khuoân 2 lôùp, hay ñoàng khuoân 1 lôùp moùc xích.
 Muoán ñoäng cô coù heä soá coâng suaát cao neân duøng daây quaán 2 lôùp, nhaèm laøm
giaûm töø taûn do ñaàu noái boái daây taïo ra.
 Boä daây naøo cho töø taûn thaáp thì heä soá coâng suaát gia taêng.
Goïi:
 ñ1 laø töø taûn loaïi daây quaán 1 lôùp ñoàng taâm 2 maët phaúng.
 ñ2 laø töø taûn loaïi daây quaán 1 lôùp ñoàng taâm 3 maët phaúng.
 ñ3 laø töø taûn loaïi daây quaán ñoàng khuoân 2 lôùp.
Theo lí thuyeát maùy ñieän ta coù quan heä sau:
ñ1 = 1.489.ñ2
ñ2 = 1.382.ñ3
Nhö vaäy: ñ3 < ñ2 < ñ1 hay khi ta thöïc hieän kieåu daây quaán ñoàng khuoân 2 lôùp thì
ta seõ ñöôïc heä soá coâng suaát cos cao hôn caùc kieåu daây quaán khaùc.
Ngoaøi ra, khi ruùt ngaén böôùc boái daây, trong daây quaán 2 lôùp thì ñ3 taêng leân.

17
Baøi 1: PHÖÔNG PHAÙP TÍNH DAÂY QUAÁN STATOR
ÑOÄNG CÔ KHOÂNG ÑOÀNG BOÄ 3 PHA.
Trình töï tính toaùn:
Khi tính toaùn boä daây quaán stator cho ñoäng cô 3 pha bò maát hay khoâng coøn ñuû baûng
lyù lòch.
Ta thöïc hieän trình töï tính toaùn laàn löôït theo caùc böôùc sau ñaây :
Böôùc 1:
Xaùc ñònh caùc tham soá caàn thieát cho vieäc tính toaùn.
 Caùc tham soá veà maïch ñieän vaän haønh ñoäng cô:
 Caùch ñaáu daây 3 pha vaø soá ñaàu daây ra.
 Ñieän aùp nguoàn vaän haønh ñoäng cô theo moãi caùch ñaáu daây.
 Taàn soá nguoàn ñieän.
 Cheá ñoä laøm vieäc cuûa ñoäng cô.
 Ñoäng cô laøm vieäc theo cheá ñoä: lieân tuïc, ngaén haïn hay ngaén haïn laëp laïi.
 Ñieàu kieän laøm maùt: thoâng gioù bình thöôøng hay thoâng gioù cöôõng böùc.
 Kieåu voû cuûa ñoäng cô laø kieåu kín, kieåu baûo veä hay kieåu hôû.
 Caáp caùch ñieän vaø chòu nhieät cuûa vaät lieäu caùch ñieän duûa ñoäng cô.
Caùc kích thöôùc cuûa loõi theùp stator:

Hình II.1.1: Caùc kích thöôùc caàn ñònh treân loõi theùp
 Ñöôøng kính trong stator (Dt).
 Ñöôøng kính ngoaøi stator (Dn).
 Beà daøy loõi theùp stator (L) vaø beà daøy raõnh thoâng gioù Lg (neáu coù), suy ra beà
daøy loõi theùp duøng tính toaùn (Ltt).
 Ltt = toång beà daøy Lg.

18
  Neáu loõi theùp khoâng coù raõnh thoâng gioù ngang truïc thì : Ltt = L
 Toång soá raõnh Z cuûa Stator.
 Beà daøy goâng Stator (bg).
 Beà daøy raêng Stator (br).
 Hình daïng vaø kích thöôùc raõnh.
 Ñöôøng kính Rotor Dr neáu coù.
 Soá raõnh Z ôû Rotor (neáu ñònh ñöôïc). Vaø ñoä xieân raõnh Rotor.

d1 d1

h h

d2 d2
Raõnh hình thang Raõnh hình quaû leâ

Böôùc 2:
Phoûng ñònh soá cöïc 2p thích öùng cho keát caáu loõi theùp stator.
AÙp duïng tæ soá Dt vôùi bg.
Phöông phaùp naøy cho ta soá cöïc nhoû nhaát 2pmin thích hôïp uùng vôùi keát caáu cuûa
stator.
D
2pmin = (0.4 ñeán 0.5) t . (2.1)
bg
Sau khi tính ñöôïc 2pmin ta hieäu chænh troøn soá sao cho coù giaù trò laø nguyeân chaún
gaàn soá lieäu tính ñöôïc.
Böôùc 3 :
Xaùc ñònh bieåu thöùc töø thoâng  qua moät cöïc theo maät ñoä töø B taïi khe hôû khoâng khí
ôû giöõa stator vaø rotor
Ta coù:
 =  .  . Ltt . B (2.2)

Trong ñoù :
  : laø heä soá böôùc cöïc phuï thuoäc daïng töø tröôøng phaân boá döôùi moãi töø cöïc, ñoàng
thôøi phuï thuoäc söï baõo hoøa cuõa loõi theùp, khi tính toaùn sô boä thöôøng choïn trong
khoaûng giaù trò:
 = 0.7 ñeán 0.715
Caùc ñôn vò ño trong 2.2 goàm :

19
[] = [Wb]
[] = [Ltt] =[m]
[B] = [T]
B laø maät ñoä töø thoâng taïi khe hôû khoâng khí giöõa stator vaø rotor.
Trong böôùc naøy thay caùc giaù trò  ,  vaø Ltt baèng giaù trò soá ñeå ñònh bieåu thöùc xaùc ñònh
quan heä cho  vaø B.
Böôùc 4 :
Xaùc ñònh bieåu thöùc quan heä giöõa maät ñoä töø qua goâng stator (Bg) vôùi maät ñoä töø qua
khe hôû khoâng khí (B).
Trong keát caáu loõi theùp stator bao quanh rotor cuûa ñoäng cô , luùc ñöôøng söùc kheùp
kín maïch töø, töø thoâng qua goâng luoân baèng ( /2), theo lyù thuyeát ñieän töø hoïc ta coù:


Bg = (2.3)
2.bg .Ltt .K f

Trong ñoù
 Kf laø heä soá tính ñeán vieäc gheùp saùt caùc laù theùp stator thöôøng khoaûng giaù trò
0,930,95.
Veà ñôn vò ño duøng cho caùc ñaïi löôïng xaùc ñònh nhö sau:
[] = [Wb]
[bg] = [Ltt] =[m]
[Bg] = [T]
Trong böôùc naøy ta coù ñöôïc caùc quan heä coù ñöôïc theo(2.2) vaø (2.3) ñeå tìm bieåu thöùc
xaùc ñònh soá laàn Bg lôùn hôn B
Böôùc 5 :
Xaùc ñònh quan heä giöõa maät ñoä töø (Br) treân raêng stator vôùi maät ñoä töø qua khe hôû
khoâng khí (B)
Ta coù bieåu thöùc:
 .Dt
Br = (2.4)
Z .br

Ñôn vò cuûa Dt vaøbr söû duïng trong (2.4) chæ caàn gioáng nhau.
Trong böôùc naøy ta chæ caàn tìm xem Br lôùn hôn B bao nhieâu laàn.
Böôùc 6 :
Laäp baûng soá xaùc ñònh quan heä giöõa caùc caùc maät ñoä töø B, Bg, vaø Br.
Hình thöùc cuûa baûng coù daïng nhö sau:

20
 B(T)
Bg(T)
Br(T)

Ñeå thaønh laäp baûng naøy ta thaønh choïn 1 giaù trò baèng soá baát kyø cho B, döïa vaøo
caùc quan heä (2.3) vaø (2.4) ñeå suy ra Bg vaø Br töông öùng vôùi giaù trò B vöø a choïn tröôùc.
Caên cöù vaøo giaù trò toái ña cho pheùp cuûa Bg vaø Br ta choïn giaù trò tính toaùn cho B.
Phöông phaùp naøy giuùp ta choïn B maø khoâng gaây ra söï baûo hoøa cuïc boä treân loõi theùp.
Theo tieâu chuaån thieát keá ta tham khaûo baûng giaù trò cho pheùp cuûa Bg vaø Br.
Baûng giaù trò cho pheùp cuûa Bg theo caáp coâng suaát Pñm.

Pñm(KW) Lôùn hôn Trung bình Nhoû vöøa Nhoû döôùi

100KW 10 ñeán 100KW 1 ñeán 10KW 1 KW
Bg 1.3 ñeán 1.5 1.2 ñeán 1.5 1.1 ñeán 1.5 1 ñeán 1.4

Trong caùc ñoäng cô phoå thoâng ta coù theå xaùc ñònh Bg theo soá cöïc cuûa ñoäng cô
 Bg = 1,2 ñeán 1,7 T khi 2p = 2.
 Bg = 1 ñeán 1,5 T khi 2p >2.
Giaù trò cho pheùp ñoái vôùi maät ñoä töø qua raêng Br theo tieâu chuaån theo baûng 2

Pñm(KW) Lôùn hôn Trung bình Nhoû vöøa Nhoû döôùi

100KW 10 ñeán 100KW 1 ñeán 10KW 1 KW

Br 1,8 ñeán 2 1,4 ñeán 1,8 1,4 ñeán 1,6 1,3 ñeán 1,5

Trong böôc 6 naøy caên cöù theo caùc giôùi haïn toái ña cho pheùp cuûa Bg vôùi Br ñeå tìm1 giaù
trò cuûa B sao cho 2 giaù trò Bg vaø Br thuoäc caùc giôùi haïn cho pheùp.
Sau khi choïn xong giaù trò B ta theá giaù trò naøy vaøo bieåu thöùc ñeå tính chính xaùc giaù trò töø
thoâng.

Böôùc 7 :
Choïn keát caáu cho boä daây quaán stator
Tham khaûo kieåu choïn caùch daây quaán, caùch tính toaùn heä soá daây quaán vaø xeùt tính khöû
soùng baäc cao.

Böôùc 8 :

21
 Xaùc ñònh soá voøng daây cho moãi pha daây quaán
Choïn Npha laø soá voøng daây cuõa moãi pha daây quaán.
KE laø heä soá tính cheânh leäch giöõa ñieän theá nhaäp töø nguoàn vaøo ñoäng cô so vôùi söùc ñieän
ñoäng caûm öùng treân moãi boä daây cuõa moãi pha.
Theo lyù thuyeát thieát keá maùy ñieän, kE phuï thuoäc caáp coâng suaát cuûa ñoäng cô vaø thöôøng
ñöôïc cho theo quan heä cuûa dieän tích maët cöïc töø treân stator.

Baûng döôùi ñaây cho quan heä giöõa kE vôùi dieän tích ( .Ltt) cuûa maët cöïc töø.

 . Ltt(cm2) 15 ñeán 50 50 ñeán 100 100 ñeán 150 150 ñeán 400 Treân 400

kE 0.75 ñeán 0.86 0.86 ñeán 0.9 0.9 ñeán 0.93 0.93 ñeán 0.95 0.96 ñeán 0.97

 Uñmpha : laø ñieän theá ñònh möùc xuaát hieän giöõa 2 ñaàu moãi pha daây quaán.
 ks : heä soá daïng soùng töø tröôøng trong ñoäng cô, ñoái vôùi caùc pheùp tính trong ñoäng
cô 3 pha, thöôøng ks = 1,07 ñeán 1,09 (töông öùng khoaûng giaù trò  töø 0,7 ñeán
0,715).
Ta coù coâng thöùc tính toaùn nhö sau:
K E . U ñmpha
Npha = (2.5)
4.k s ..k dq

Trong ñoù ñôn vò ño ñöôïc söû duïng nhö sau:

[Npha] = [voøng/pha]
[Uñmpha] = [V]
[] = [Wb]
[f]= [Hz]
Caùc ñaïi löôïng khaùc khoâng coù ñôn vò.
Khi tính xong Npha, ñieàu chænh troøn soá, sao cho Npha laø toång soá voøng cuûa toång soá
boái daây chöùa trong 1 pha. Keá tieáp xaùc ñònh soá voøng Nb cho moãi boái daây
N pha
Nb = (2.6)
Toång soá boái/pha

Böôùc 9 :
Xaùc ñònh tieát dieän raõnh stator, choïn heä soá laép ñaày Klñ cho raõnh suy ra ñöôøng kính daây
quaán (khoâng coù lôùp emay)

22
 d1 d1

h h

d2 d2
Raõnh hình thang Raõnh hình quaû leâ

a/ Khi raõnh hình thang, aùp duïng coâng thöùc sau tính tieát dieän raõnh (Sr)
( d1  d 2 )
Sr = .h
2
b/ Ñoái vôùi raõnh oâ van quaû leâ ta coù:
( d1  d 2 ) d2  .d 2 2
Sr = . (h- )+
2 2 8
Theo lyù thuyeát thieát keá maùy ñieän,heä soá laáp ñaày Klñ ñöôïc ñònh nghóa nhö sau:
Toång dieän tích choaùn choã cuûa daây quaán
klñ =
Dieän tích raõnh stator
Ta coù theå bieåu dieãn klñ theo daïng nhö sau :
u r .N b .S cñ
klñ = (2.7)
Sr

ur: soá caïnh taùc duïng chöùa trong 1 raõnh.

Scñ: tieát dieän cuõa 1 daây daãn tính luoân lôùp emay.
Töø (2.7) ta tính ñöôïc tieát dieän cho daây daãn coù luoân lôùp caùch ñieän.
k lñ .S r
Scñ =
u r .N b

Trong ñoù heä soá laép ñaày klñ ñöôïc choïn trong khoaûng giaù trò klñ = 0,36 ÷ 0,46.
Ta cuõng coù theå tham khaûo caùc giaù trò klñ cho theo lyù thuyeát thieát keá nhö baûng döôùi:
Hình daïng raõnh Loaïi daây quaán klñ

Hình thang 2 lôùp 0,33 ñeán 0,4

Hình chöõ nhaät 1 lôùp 0,36 ñeán 0,43
Hình oval (quaû leâ) 2 lôùp 0,36 ñeán 0,43
1 lôùp 0,4 ñeán 0,48

23
Neáu daây quaán laø loaïi daây troøn, ta suy ra ñöôøng kính daây quaán dcñ coù luoân lôùp caùch
ñieän
 .d cñ2
Vì : Scñ =
4
Neân:
dcñ = 1,13 S cñ

Töø ñöôøng kính dcñ ta suy ra ñöôøng kính daây khoâng coù lôùp caùch ñieän laø d theo quan heä
sau ñaây ñoái vôùi daây ñoàng boïc eâmay .
d = dcñ – 0,05mm (2.8)
Tham khaûo baûng tieâu chuaån ñöôøng kính daây ñieän töø (coù boïc eâmay) ta ñieàu chænh
giaù trò tính toaùn ñöôïc cho d phuø hôïp vaø gaàn caùc giaù trò tieâu chuaån cho pheùp nhaát. Khi
ñieàu chænh d coù theå laøm thay ñoåi klñ, neân caân nhaéc ñeå khoâng taïo söï thay ñoåi cheânh
leäch quaù ñaùng.
Böôùc 10 :
Choïn maät ñoä doøng J vaø suy ra doøng ñieän ñònh möùc Iñmpha qua moãi pha daây quaán. Tröôùc
tieân ta tham khaûo moät soá giaù trò cuûa J cho trong caùc taøi lieäu thieát keá nhö sau:
QUAN HEÄ GIÖÕA J VAØ COÂNG SUAÁT Pñm

Pñm(KW) Lôùn hôn Trung bình Nhoû vöøa Nhoû döôùi

100KW 10 ñeán 100KW 1 ñeán 10KW 1 KW
J(A/mm2) 3 ñeán 5 4 ñeán 5,5 5 ñeán 6 6 ñeán 8

Tuy nhieân vieäc choïn maät ñoä doøng ñieän caàn chuù yù ñeán ñieàu kieän thoâng gioù taûn
nhieät cuûa ñoäng cô cuõng nhö caáp caùch ñieän cuûa vaät lieäu duøng cho boä daây, ta coù theå
tham khaûo caùc soá lieäu sau ñaây.

Kieåu ñoäng cô Pñm(KW) J(A/mm2)

Kín khoâng thoâng gioù 2 ñeán 3

0,1 ñeán 10
Kín coù thoâng gioù 3 ñeán 4
Thoâng gioù bình thöôøng 0,1 ñeán 100
4 ñeán 6
Thoâng gioù cöôõng böùc 0,1 ñeán 100
6 ñeán 8

Kieåu ñoäng cô Coâng suaát ñònh möùc Pñm(KW)

1 ñeán 10 10 ñeán 50 50 ñeán 100

24
 Kieåu hôû thoâng gioù doïc 6 ñeán 6,5 5,5 ñeán 6,5 5 ñeán 6
Kieåu kín thoåi gioù ngoaøi 4,5 ñeán 5 4,5 ñeán 5 3,5 ñeán 4,5

Khi ñoäng cô duøng ñoäng cô caùch ñieän caáp A vaø cheá taïo theo muïc tieâu thoâng thöôøng
(khoâng thuoäc daïng chuyeân duøng) ta coù theå choïn:

Pñm(KW) J(A/mm2)

Nhoû döôùi 4 KW 4,5 ñeán 5,5

4 ñeán 22 4,5 ñeán 5,5
22 ñeán 110 4 ñeán 5
110 ñeán 220 4 ñeán 5
220 ñeán 380 4

Tuy nhieân, ñoái vôùi ñoäng cô coù caáp coâng suaát döôùi 10 KW khoâng chuù yù ñeán keát caáu
thoâng gioù hay kieåu voû, ta coù theå choïn J theo tieâu chuaån :
 Caùch ñieän aùp A: J = 5,5 ñeán 6,5 A / mm2
 Caùch ñieän aùp B: J = 6,5 ñeán 7,5 A / mm2
Sau khi choïn J ta xaùc ñònh doøng ñieän ñònh möùc qua moãi pha daây quaán caên cöù theo
ñöôøng kính daây daãn ñang coù :
d 2
Iñmpha = ( ).J (2.9)
4
Trong ñoù ta coù ñôn vò:
[Iñmpha] = [A]
[d] = [mm]
[J] =[A/mm2]
Böôùc 11 :
Döïa vaøo baûng tieâu chuaån hieäu suaát  vaø heä soá coâng suaát cos ñeå xaùc ñònh coâng
suaát ñònh möùc Pñm cho ñoäng cô.

Ta coù :
Pñm = 3.Uñmpha. Iñmpha. . cos (2.10)

Baûng hieäu suaát  vaø heä soá coâng suaát cos theo coâng suaát Pñm.
(doøng Iñmpha tính theo boä daây daáu /Y vôùi ñieän theá ñònh möùc 220V/380V)

25
 Pñm 2p % cos Iñmpha Pñm 2p % cos Iñmpha
(HP) (HP)
2 70 0.85 1.69 2 84 0.93 29.09
1 4 77 0.79 1.87 20 4 84 0.91 29.73
6 77 0.81 1.82 6 84 0.88 30.74
8 75 0.69 2.2 8 84 0.83 32.60
2 80 0.90 3.16 2 85 0.93 35.94
2 4 80 0.84 3.38 25 4 85 0.92 35.94
6 79 0.75 3.84 6 85 0.90 37.14
8 76 0.68 4.4 8 85 0.84 39.78
2 82 0.92 4.52 2 86 0.93 42.62
3 4 82 0.85 4.89 30 4 86 0.92 43.08
6 81 0.76 5.34 6 86 0.90 44.04
8 81 0.68 6.2 8 85 0.85 47.18
2 82 0.92 7.53 2 86 0.93 56.83
5 4 82 0.88 7.87 40 4 86 0.93 56.83
6 82 0.80 8.66 6 86 0.91 58.08
8 82 0.74 9.48 8 85 0.87 61.47
2 82 0.93 11.18 2 86 0.93 71.07
7.5 4 82 0.90 11.54 50 4 86 0.93 71.04
6 92 0.83 12.52 6 86 0.90 73.41
8 81 0.79 13.32 8 85 0.87 78.83
2 82 0.93 14.90 2 87 0.93 105.34
10 4 82 0.90 15.40 75 4 87 0.93 105.34
6 82 0.85 16.30 6 87 0.91 107.65
8 82 0.80 17.32 8 86 0.89 111.35
2 83 0.93 22.35 2 87 0.93 140.45
15 4 83 0.91 22.56 100 4 87 0.93 140.45
6 83 0.88 23.34 6 87 0.91 143.53
8 83 0.82 25.04 8 86 0.89 148.47
Böôùc 12 :
Kieåm tra laïi phuï taûi ñöôøng (kieåm tra trung gian ñieàu kieän thoâng gioù taûn nhieät cho
ñoäng cô ). Goïi A laø phuï taûi ñöôøng, theo lyù thuyeát thieát keá ta coù :
6.N pha .I ñmpha
A= (2.11)
 .D t
Trong ñoù ñôn vò ño nhö sau:
[A] = [A/cm]
[Iñmpha] = [A]
[Dt] = [cm]

26
Trong giai ñoaïn tính toaùn daây quaán, caên cöù theo caùc giaù trò tính ñöôïc ta xaùc ñònh phuï
taûi ñöôøng A roài so saùnh giaù trò naøy vôùi tieâu chuaån cho pheùp.
Caùc baûng tieâu chuaån cuûa phuï taûi ñöôøng A ñöôïc trình baøy nhö sau :
Pñm(KW) Lôùn treân Trung bình 10KW Nhoû vöøa 1KW Nhoû döôùi
100KW ñeán 100KW ñeán 10 KW 1KW

A[A/cm] 350 ñeán 600 250 ñeán 400 200 ñeán 300 100 ñeán 20

Kieåu Pñm A(A/cm) Kieåu Pñm A(A/cm)

2 260 0.1 120
3 275 0.2 125
4 280 0.3 130
6 290 0.4 145
Kieåu baûo 8 300 Kieåu kín 0.6 150
veä thoåi 10 310 thoåi gioù 0.8 155
gioù maïnh 20 330 maïnh 1 160
30 350 2 175
40 360 3 180
60 390 4 190
80 410 6 200
8 210
10 220
20 240
30 255
40 265
60 275
80 290
100 305
0.2 160 0.2 110
0.3 170 0.3 115
0.4 180 0.4 120
0.6 190 0.6 125
0.8 200 0.8 130
Kieåu baûo 1 205 Kieåu kín 1 135
veä thoåi 2 225 thoåi gioù 2 145
gioù bình 3 240 bình thöôøng 3 150
thöôøng 4 250 4 155
6 260 6 165
8 275 8 175

27
 10 280 10 180
20 300
30 325
40 330
60 350
80 375
100 400

Trong tröôøng hôïp phuï taûi ñöôøng tính ñöôïc coù giaù trò thaáp hôn giaù trò cho trong
baûng tieâu chuaån nhieät ñoä treân voû ñoäng cô seõ coù möùc thaáp trong quaù trình vaän haønh,
ngöôïc laïi neáu phuï taûi ñöôøng tính ñöôïc coù giaù trò cao hôn tieâu chuaån, nhieät ñoä treân voû
ñoäng cô gia taêng. Neáu toác ñoä beà maët giaûi nhieät khoâng lôùn, nhieät ñoä ñaït möùc oån ñònh
luoân coù khuynh höôùng gia taêng ñoäng cô deã hö hoûng do nhieät gaây giaø hoùa, phaù huûy vaät
lieäu caùch ñieän trong daây quaán.
Tuy nhieân ta caàn chuù yù ñeán caùc giaù trò cuûa baûng treân öùng vôùi vaät lieäu caùch ñieän
caáp A neáu caùch ñieän thuoäc caáp cao hôn ta coù theå cho ñoäng cô ñaït nhieät ñoä oån ñònh ôû
möùc cao hôn so vôùi luùc vaät lieäu söû duïng taïi caáp A.
Ñieàu naøy coù nghóa laø :
Khi duøng vaät lieäu caùch ñieän ôû caáp E hay B ta coù theå coù giaù trò phuï taûi ñöôøng A ñaït cao
hôn giaù trò cho trong baûng (thoâng thöôøng töø 5% ñeán 15%)
Böôùc 13:
Öôùc löôïng giaù trò doøng ñieän khoâng taûi qua moãi pha
Goïi Iktpha laø doøng ñieän khoâng taûi qua moãi pha, ta coù:

B . p. .10 6
Iktpha = (2.12)
N pha .k dq

Trong ñoù ta coù:

[B] = [T]
[] = [m]
[Iktpha] = [A]
Sau ñoù xaùc ñònh tyû soá (Iktpha/Iñmpha), ñoái vôùi ñoäng cô ñoàng boä coù ngaãu löïc môû maùy khaù
maïnh vaø doøng Iktpha chaáp nhaän ñöôïc khi tyû soá (Ikt/Iñm) trong khoaûng giaù trò 30%  50%.

Böôùc 14 :
Kieåm tra laïi Pñm theo coâng thöùc Arnold

Pñm = 0,0125. Dt2 . Ltt. A. B. nñb. . cos (2.13)

Ñôn vò söû duïng bao goàm:

28
 [Dt] = [Ltt] =[m]
[A] = [A/cm]
[B]=[T]
[Pñm]=[KW]

Böôùc 15 :
Xaùc ñònh khoái löôïng daây quaán
Muoán xaùc ñònh khoái löôïng daây quaán caàn duøng ta tieán haønh tuaàn töï theo caùc böôùc sau
ñaây :
 Beà daøi phaàn ñaàu noái daây quaán tính giöõa 2 raõnh lieân tieáp (KL)
 . ( Dt  hr )
KL = (2.14)
Z
Trong ñoù :
 hr : beà cao raõnh tính töø ñaùy raõnh leân ñeán maët treân cuõa raõnh.
 : heä soá noái daøi ñaàu noái tuøy theo soá cöïc 2p muoán boá trí.
Chu vi quaán daây
Tröôøng hôïp daây quaán laø loaïi ñoàng khuoân 1 hay 2 lôùp
Chu vi = 2(KL.y + L’) (2.15)

Hình veõ

Trong ñoù:
 y : laø böôùc boái daây
 L’: laø beà daøi caïnh taùc duïng loàng vaøo raõnh coù theâm phaàn caùch ñieän raõnh loùt
dö ôû 2 phía theo coâng ngheä quaán daây ta tính ñöôïc L’ nhö sau:
L’= L + ( 8mm ñeán 12mm) (2.16)
Tröôøng hôïp daây quaán ñoàng taâm, moät nhoùm coù bao nhieâu boái thì chöùa baáy nhieâu
kích thöôùc khaùc nhau cho chu vi khuoân, coâng thöùc vaãn aùp duïng theo (2.23) vaø (2.24)
Sau khi tính ñöôïc chu vi qui troøn soá theo ñôn vò cm ñeå thi coâng
 Toång beà daøi cuûa moãi pha daây quaán (Lpha)

2p 

2 1.27  1.3
4 1.33  1.35
6 1.5
8 1.7

29
 Lpha = Npha.( chu vi) (2.17)

(Khi daây quaán thuoäc daïng ñoàng khuoân)

Hay:
Lpha = ( toång soá nhoùm boái/ 1pha ). (beà daøi moät nhoùm) (2.18)
(Khi daây quaán ñoàng taâm)
Vôùi :
Beà daøi moät nhoùm = ( chu vi boái 1 ).Nb + (chu vi boái 2 ).Nb + ….
 Xaùc ñònh toång khoái löôïng cho boä daây 3 pha(W)
d 2
W= 1,1 . 8,9 .3.Lpha. .10-4 (2.19)
4
Trong ñoù ñôn vò ño :
 [W] = [Kg]
 [Lpha] = [dm]
 [d] = [mm]
Giaù trò 8,9 trong (2.19) laø khoái löôïng rieâng cuûa ñoàng laøm daây daãn (8,9 kg/dm3)
vaø heä soá 1,1 laø heä soá döï phoøng söï sai leäch giöõa tính toaùn vôùi thi coâng, d laø ñöôøng kính
daây quaán khoâng tích hôïp emay caùch ñieän.
Thí duï :
Cho 1 ñoäng cô khoâng ñoàng boä coù baûng lyù lòch vaø kích thöôùc loõi theùp stator ghi
nhaän ñöôïc nhö sau:
TYPE : EFC PHASE : 3 INS CL : E
HP : 2 VOLT : 220/380V
POLES : 4 CYCLES : 50/50
RATING : CONT RPM : 1430
DESIGN CNC : C229 AMPS : 5,6/3,24
ROTOR : C SHIELD BEARING : 6205/6205
 Ñöôøng kính trong cuûa loõi theùp stator Dt = 95 mm
 Beà daøy loõi theùp stator L = 78 mm
 Beà daøy raêng stator br = 3,5 mm
 Beà daøy goâng stator bg = 13 mm
 Stator coù Z = 36 raõnh quaû leâ.

30
 4mm

15mm

6mm

Chuù yù :
 Vôùi baûng lyù lòch treân ta ruùt ra 1 soá tính chaát vaän haønh cuûa ñoäng cô :
 Caùch ñieän caáp E (1NS CL E-insulation Class E)
 Cheá ñoä laøm vieäc lieân tuïc (RATING CONT)
 Veà caáu truùc thoâng gioù ñoäng cô thuoäc kieåu baûo veä thoâng gioù doïc beâ n
trong voû.
Caùc böôùc tính toaùn ñöôïc tieán haønh nhö sau.
Böôùc 1 :
Giai ñoïan laáy soá lieäu (ñaõ neâu ôû phaàn treân)
Böôùc 2 :
Kieåm tra laïi soá cöïc 2p
Dt 95 mm
2p min = (0,4 ñeán 0,5)  (0,4 ñeán 0,5)  2,92 ñeán 3,95
bg 13 mm

Vaäy ta keát luaän : ñoäng cô ñaït keát caáu toát nhaát, khi söû duïng vôùi 2p =4
Böôùc 3 :
Xaùc ñònh quan heä giöõa  vaø B
.Dt 3,14 . 95 mm
Böôùc cöïc töø :     74,6 mm  7,46 cm
2p 4

Vôùi :  = .. Ltt.B = 0,715 .(7,46.10-2 ).(7,8.10-2).B

Vaäy
 = 41,604.10-4 B
Böôùc 4 :
Xaùc ñònh quan heä giöõa Bg vaø B
41,604 .10 4 .B
Bg   2,0515 .B 
2.(1,3.10 2 ).(7,8.10 2 )

Buôùc 5 :

31
Xaùc ñònh quan heä giöõa Br vaø B
.Dt 3,14 . (95mm )
Br  . B  . B  2,3686 . B
Z.b r 36 . (3,5mm )

Böôùc 6 :
Laäp baûng xaùc ñònh quan heä giöõa Br, Bg vaø B.

B(T) 0,69 0,7 0,71 0,72 0,73 0,735

Br(T) 1,4155 1,4360 1,4565 1,4771 1,4975 1,5078
Bg(T) 1,6344 1,6580 1,6817 1,7054 1,7291 1,7409

Töø baûng naøy ta nhaän thaáy Bg vaø Br ñeàu ñaït tôùi möùc toái ña cho pheùp gaàn nhö
cuøng 1 luùc (nhöng Bg ñaït toái ña tröôùc Br)
Giôùi haïn toái ña cho pheùp ñoái vôùi B laø 0,735 T, ñeå döï phoøng an toaøn cho caùc sai
soá ño ñaït kích thöôùc cuõng nhö coù 1 ñoä rô ñeå deã hieäu chænh caùc tham soá trong
quaù trình tính toaùn, ta choïn giaù trò tính toaùn cho B = 0,71 T luùc ñoù suy ra :
 = 41,604.10-4. B= 41,604 .10-4.0,71 = 29,53884.10-4 Wb
Trong böôùc 6 ta coù
B = 0,71 T vaø  = 29,53884.10-4 Wb
Böôùc 7 :
Choïn daây quaán daïng 1 lôùp
Heä soá daây quaán tính toaùn nhö sau, vôùi  = 9 raõnh / 1 böôùc cöïc, q = 3 raõnh / 1
pha vaø ñ = 20o ñieän
Duøng tröïc tieáp coâng thöùc :
ñ
sin(q. )
2 sin(30 o )
k dq    0,959795
ñ 3sin(10 o )
qsin(. )
2
Xem nhö kdq = 0,96
Böôùc 8 :
Toång soá voøng cho 1 pha daây quaán (Npha)
Vôùi  = 7,46 cm vaø L = 7,8 cm, ta coù (.L) = 58,2 cm2
Tra baûng quan heä kE vôùi dieän tích maët cöïc (.L) , ta coù kE = 0,87

32
Suy ra :
0,87 . 220
N pha   315,46 voøng/pha
4 . 1,07 . 50 . 29,53884.1 0 4 . 0,96
Trong ñoù Uñmpha = 220V (öùng vôùi loái ñaáu /Y :220/380V)
Ñieàu chænh Npha troøn soá laø boäi soá cuûa soá boái/1 pha, choïn Npha = 318 voøng/pha
Khi duøng daây quaán 1 lôùp vôùi Z = 36 raõnh, 1 pha coù 6 boái daây, neân soá voøng moãi
boái daây laø:
Nb = Npha/6= 318/6 = 53 voøng /boái
Böôùc 9 :
Xaùc ñònh tieát dieän raõnh, suy ra ñöôøng kính moãi pha
Vôùi raõnh quaû leâ ta coù
(4  6) .6 2
Sr  (15  6 / 2)   74,13mm 2  74 mm 2
2 8
Choïn sô boä klñ = 0,46, suy ra tieát dieän daây quaán coù tính caû lôùp caùch ñieän emay

Ñöôøng kính daây quaán tính luoân caùch ñieän laø :

d cñ  1,13 Scñ

Hay
d cñ  1,13 0,64226  0,905 mm

Ñöôøng kính daây quaán khoâng tính lôùp caùch ñieän laø
d = dcñ - 00,5 mm = 0,855 mm
Ñieàu chænh d phuø hôïp thöïc teá
Choïn d = 0,85 mm, dcñ = 0,9 mm, (luùc ñoù klñ =0,455)
Böôùc 10:
Caên cöù theo caáp caùch ñieän, kieåu thoâng gioù cuûa ñoäng cô veà giaù trò cho pheùp cuûa
J, trong tröôøng hôïp naøy ta choïn J = 6,5 A/mm2
Suy ra :
Iñmpha = (d2/4).J = (3,14 . 0,852/4) . 6,5 = 3,68 A
Chuù yù :
So vôùi Iñmpha = 3,24A ghi theo baûng giaù trò, daây quaán ñaõ ñaït yeâu caàu tính toaùn .

33
Böôùc 11:
Vôùi giaù trò Iñmpha = 3,68A tra caùc baûng tieâu chuaån % vaø cos ta coù ñöôïc  = 0,8
Vaø heä soá cos öùng vôùi 2p = 4
Kieåm nhaän laïi Pñm cho ñoäng cô .
Pñm = 3 . 220 . 3,68 . 0,8 . 0,8 = 1554,432 W
Vaäy :
Pñm = 1500W töông öùng 2HP
Böôùc 12:
Kieåm tra laïi phuï taûi ñöôøng A
6.318.3,68
A  235,38 A / cm (thoaû tieâu chuaån cho pheùp)
 .9,5
Böôùc 13:
Xaùc ñònh doøng taûi
0,71. 2.10 6 . (m)
I ktpha   4,652 .(mm )
318 . 0,959795
Vaäy giaù trò  thay ñoåi ta laäp baûng soá sau ñaây:

J (mm) 0,25 0,3 0,35 0,4 0,45 0,5

Iktpha(A) 1,16 1,39 1,63 1,86 2,09 2,32

I ktpha 31,5% 37,8% 44,3% 50,5% 56,8% 63,1%

I ñmpha

Nhö vaäy vôùi soá lieäu tính toaùn noùi treân tæ soá (Iktpha/Iñmpha) thoûa giaù trò cho pheùp
khi khe hôû  naèm trong khoaûng  = 0,25mm ñeán 0,35mm
Böôùc 14 :
Kieåm tra laïi Pñm theo coâng thöùc Arnold
Pñm = 0,0125 . (0,095)2 . 0,078 . 0,71 . (235,38A/cm) . 1500 . 0,8 . 0,8 =1,413KW
Sai leäch vôùi Pñm = 1,5KW, khoaûng 5,8%
Nguyeân nhaân sai leäch vì trong coâng thöùc Arnold coù heä soá 0,0125 döï ñònh
ñeå xaùc ñònh gaàn ñuùng Pñm theo keát caáu vaø toác ñoä, trong ñoù chöa chuù yù ñeán caáp
caùch ñieän vaø heä soá daây quaán.Vì vaäy, khi duøng coâng thöùc Arnold ta xem nhö keát
quaû hoäi tuï khi giaù trò so leäch thaáp hôn 10%.

34
Böôùc 15:
Xaùc ñònh khoái löôïng daây quaán
 Beà daøy ñaàu noái tính giöõa 2 raõnh lieân tieáp
Choïn  = 1,33 öùng 2p = 4 neân :
.1,33 . (95  17)
KL   12,999  13mm  1,3cm
36
Tuøy theo kieåu daây quaán ta coù chu vi khuoân vaø coù khoái löôïng daây quaán thay ñoåi.
Phöông aùn 1 :
Daây quaán ñoàng khuoân taäp trung (hay phaân taùn moùc xích) 1 pha coù 6 boái daây,
moãi boái coù böôùc y = 9
Vôùi:
L’= L + 8 mm = 78 + 8 = 86 mm = 8,6 cm
Neân :
Chu vi khuoân = 2 . (KLy +L’) = 2. (1,3 . 9 + 8,6) = 40,6 cm
Choïn chu vi khuoân = 41 cm neân :
Lpha = 318.41 cm =13038 cm  1304 dm
Vôùi d = 0,85 mm ta caàn khoái löôïng daây W xaùc ñònh nhö sau :
.0,85 2  4
W  1,1 . 8,9 . 1304 . 3 . 10  2,172 kg
4
Toùm laïi daây caàn söû duïng laø W = 2,2kg
Phöông aùn 2 :
Daây quaán ñoàng khuoân phaân taùn ñôn giaûn.
1 pha chöùa 4 boái daây böôùc y = 8 vaø 2 boái daây böôùc y = 7
Nhö vaäy, ta coù 2 kích thöôùc cho chu vi khuoân öùng vôùi 2 kieåu khuoân :
Chu vi 1 = 2. (1,3 . 8 + 8,6) = 38 cm = 3,8 dm (öùng vôùi böôùc boái daây y = 8)
Chu vi 2 = 2. (1,3 . 7 + 8,6) = 35,4 cm = 3,6 dm (öùng vôùi böôùc boái daây y = 7)
Toång beà daøi 1 pha daây quaán :
Lpha = 53. (4 . 3,8 + 2 . 3,6) = 1188 dm
Khoái löôïng cuûa boä daây quaán :
.0,85 2  4
W  1,1 . 8,9 . 1188 . 3 . 10  2,172 kg
4
Toùm laïi khoái löôïng daây quaán laø 2 kg.

35
Baøi 2: PHÖÔNG PHAÙP ÑAÁU ÑOÅI CÖÏC ÑEÅ ÑOÅI TOÁC ÑOÄ
ÑOÄNG CÔ KHOÂNG ÑOÀNG BOÄ 3 PHA – ROTOR LOÀNG
SOÙC
Ñaïi cöông:
Theo nguyeân taéc cô baûn, quan heä giöõa taàn soá nguoàn ñieän (f), toác ñoä ñoàng boä
p.nñb
nñb vôùi soá caëp cöïc p laø f = . Do ñoù khi taàn soá f khoâng thay ñoåi, giaû söû 50Hz, ta coù
60
p.nñb = 3000.
Muoán thay ñoåi toác ñoä n cuûa ñoäng cô, ta chæ caàn thay ñoåi soá cöïc taïo neân do boä
daây quaán stator. Söï thay ñoåi toác ñoä n do thay ñoåi soá cöïc 2p thöôøng thöïc hieän theo tæ leä
2/1 trong moät ñoäng cô.
Tuy nhieân, chuùng ta coù theå thöïc hieän trong moät ñoäng cô coù soá toác ñoä thay ñoåi
töø 2 ñeán 4 caáp toác ñoä.
Trong moät ñoäng cô coù hai caáp toác ñoä, söï thay ñoåi soá cöïc chaéc chaén phaûi theo
moät trong caùc tröôøng hôïp sau:
Stator chæ chöùa duy nhaát moät boä daây, söï thay ñoåi soá cöïc laø do ta ñaáu laïi töøng
(nhoùm boái daây) boä daây moãi pha.
Stator chöùa hai boä daây ñoäc laäp nhau, moãi boä coù moät toác ñoä rieâng bieät.
Rieâng ñoái vôùi ñoäng cô coù khaû naêng thay ñoåi töø 3 ñeán 4 toác ñoä, boä daây stator coù theå
goàm 1 hay 2 boä daây.
Khi ñoåi soá cöïc cuûa stator thì rotor cuõng caàn thay ñoåi soá cöïc töông öùng (neáu
rotor laø loaïi daây quaán) vì theá ñeå ñôn giaûn vieäc ñaáu daây khi vaän haønh, loaïi ñoäng cô
khoâng ñoàng boä coù nhieàu toác ñoä thöôøng laø loaïi rotor loàng soùc.
Hieän ta coù caùc phöông phaùp ñaáu ñoåi toác ñoä cho ñoäng cô 3 pha laø:
Sô ñoà caàu Dahlander (loaïi 2 toác ñoä tæ leä 2/1).
Sô ñoà Weinert (loaïi 4 toác ñoä cho 1 boä daây).
Sô ñoà thoâng duïng theo Kostenko vaø Piotrovsky (loaïi 2 toác ñoä, tæ leä 2/1).
Trong caùc sô ñoà ñoåi toác hình II.2.1 ñeán hình II.2.5, kí hieäu I vaø II töông öùng
vaän toác cao (I) cuûa ñoäng cô vaø vaän toác thaáp (II). Trong moãi pha ta luoân coù hai nöûa
phaàn daây quaán gioáng nhau (cuøng soá voøng vaø soá boái nhö nhau), caùc traïng thaùi ñaáu giöõa
3 pha laø Y, , Y//Y hay //.

36
 Hình II.2.1

Hình II.2.2

Hình II.2.3

Chuù yù:
Trong baûng toùm taét caùc caùch ñaáu ñoåi cöïc cuûa Kostenko, ta duøng caùc kí hieäu
BI, BII maät ñoä töø thoâng taïi khe hôû khoâng khí öùng vôùi moãi caáp toác ñoä.
MI, MII ngaãu löïc quay cuûa ñoäng cô taïi moãi caáp toác ñoä.

37
 Hình II.2.4

Hình II.2.5

Hình kí hieäu II (2p2 = Hình kí hieäu II (2p1) Tæ soá

2.2p1)
Hình veõ B II M
= II
Phöông Phöông Phöông Phöông BI MI
phaùp ñaáu phaùp ñaáu phaùp ñaáu phaùp ñaáu
caùc nhoùm caùc pha caùc nhoùm caùc pha
trong 1 pha trong 1 pha

Hình II.2.1 Noái tieáp Y Song song  0.58

Hình II.2.2 Noái tieáp Y hay  Song song YY hay  1.0

Hình II.2.3 Song song Y Gioáng nhö  1.16

hay noái tieáp tröôøng hôïp
ñaáu cho soá
cöïc 2p2

Hình II.2.4 Noái tieáp  Song song YY 1.73

38
 Hình II.2.5 Noái tieáp hay Y hay  Gioáng nhö Y hay  2
song song tröôøng hôïp
ñaáu cho soá
cöïc 2p2

NGUYEÂN TAÉC CÔ BAÛN:

Phöông phaùp ñoåi ñaáu giöõa caùc nhoùm boái daây ñeå thay ñoåi soá cöïc:
Tröôøng hôïp caùc boä daây coù 2 caáp toác ñoä, tæ leä ñoåi toác 2/1, khi ñaáu caùc nhoùm boái trong 1
pha thay ñoåi soá cöïc, ta coù 4 phöông phaùp ñaáu caên baûn nhö hình döôùi ñaây:

Tröôøng hôïp ñaáu ñoåi cöïc vôùi caùc nhoùm

boái daây trong traïng thaùi noái tieáp

Tröôøng hôïp ñaáu ñoåi cöïc daïng song

song giöõa caùc nhoùm boái daây

Hình II.2.6
2.2 Phöông phaùp ñaáu giöõa caùc pha ñeå ñoåi cöïc:
Khi ñaáu ñoåi cöïc thay ñoåi toác ñoä ta phaûi ñaûm baûo moät trong caùc yeâu caàu sau:
 Ngaãu löïc quay khoâng ñoåi.
 Coâng suaát khoâng ñoåi.

39
  Ngaãu löïc quay thay ñoåi.
Luùc ñoù, giöõa caùc pha ñöôïc ñaáu theo moät trong caùc sô ñoà sau ñaây:
2.2.1 Sô ñoà caàu Dahlander (ñaáu ñoåi cöïc ñaûm baûo ngaãu löïc quay khoâng ñoåi)

Hình II.2.7: Sô ñoà caàu Dahlander

Trong phöông phaùp ñaáu naøy ta coù:
Pñm toác ñoä thaáp  . cos  th
= 0,866 th
Pñm toác ñoä cao  c . cos  c

Trong ñoù:
 th vaø c laø hieäu suaát ñoäng cô ôû toác ñoä thaáp vaø cao.
 costh vaø cosc laø heä soá coâng suaát ñoäng cô taïi toác ñoä thaáp vaø cao.
Ngoaøi ra:
M toác ñoä thaá p  . cos  th
= 1,732 th
Mtoác ñoä cao  c . cos  c

Moät caùch gaàn ñuùng, theo lyù thuyeát maùy ñieän, ta coù:
 th . cos  th
= 0,7
 c . cos  c

Suy ra ta coù:
Pñm toác ñoä thaáp = 0,6 Pñm toác ñoä cao
M toác ñoä thaáp = 1,21 M toác ñoä cao

40
Trong sô ñoà naøy, ñieän theá 3 pha ñöa vaøo trong hai tröôøng hôïp khoâng thay ñoåi giaù trò.
2.2.2 Phöông phaùp ñaáu giöõa caùc pha ñeå ñoåi cöïc (ñaûm baûo khoâng thay ñoåi coâng
suaát).
Sô ñoà naøy coù daïng nhö sô ñoà Dahlander, nhöng cöïc tính caùc nhoùm trong 1 pha khaùc
vôùi tröôøng hôïp cuûa sô ñoà caàu Dahlander

Hình III.2.8
Theo lyù thuyeát ta coù keát quaû sau ñaây:
Pñm toác ñoä thaáp  . cos  th
= 1,15 th = 1,15 . 0,7  0,8
Pñm toác ñoä cao  c . cos  c

Theo thöïc haønh vôùi tæ soá naøy ta xem nhö Pñm taïi hai toác ñoä khoâng thay ñoåi. Töông töï ta
coù:
M toác ñoä thaá p  . cos  th
= 2,3 th = 2,3 . 0,7 = 1,5
Mtoác ñoä cao  c . cos  c

Khi aùp duïng caùch ñaáu naøy, ñieän aùp nguoàn 3 pha ñöa vaøo ñoäng cô trong hai
tröôøng hôïp khoâng thay ñoåi giaù trò.
2.2.3 Phöông phaùp ñaáu giöõa caùc pha ñeå thay ñoåi soá cöïc (ngaãu löïc vaø coâng suaát
thay ñoåi theo toác ñoä):
Phöông phaùp ñaáu, thöïc hieän theo theo sô ñoà hình döôùi.

41
 Hình II.2.9
Khi aùp duïng sô ñoà naøy ta coù:
Pñm toác ñoä thaáp  . cos  th
= 0,5 th = 0,5 . 0,7 = 0,35
Pñm toác ñoä cao  c . cos  c

M toác ñoä thaá p  th . cos  th

= = 0,7
Mtoác ñoä cao  c . cos  c

Phöông phaùp ñaáu ñoåi cöïc theo sô ñoà caàu Dahlander aùp duïng cho ñoäng cô coù nguoàn
ñoäng löïc keùo taûi coù momen caûn lôùn.
Phöông phaùp ñaáu theo hình II.2.8 duøng cho maùy coâng cuï caàn ngaãu löïc lôùn ôû toác ñoä
thaáp.
Phöông phaùp ñaáu theo hình II.2.9 duøng cho caùc quaït gioù coâng nghieäp hay caùc phuï taûi
yeâu caàu ngaãu giaûm theo ñoä giaûm cuûa coâng suaát taïi toác ñoä thaáp.

42
 Chöông III: DAÂY QUAÁN STATOR ÑOÄNG CÔ KHOÂNG
ÑOÀNG BOÄ 1 PHA VAØ 2 PHA
Ñaïi cöông vaø phaân loaïi:
Theo nguyeân taéc thieát keá maùy ñieän, caùc loaïi ñoäng cô caûm öùng ( khoâng
ñoàng boä) ñöôïc goïi laø moät pha khi heä thoáng daây quaán stator cuûa chuùng goàm coù
daây quaán chính (daây chaïy) vaø daây quaán phuï (daây ñeà), vôùi daây quaán phuï ñöôïc
taùch ly khoûi nguoàn ñieän sau khi ñoäng cô ñaõ khôûi ñoäng vaø ñaït ñöôïc 75% toác ñoä
ñoàng boä. Trong loaïi ñoäng cô naøy, khi noù ñang vaän haønh mang taûi chæ coù duy
nhaát moät boä daây chính ñöôïc cung caáp ñieän, do ñoù ta goïi chuùng laø ñoäng cô moät
pha.
Ngöôïc laïi, ñoái vôùi loaïi ñoäng cô moät pha duøng tuï laøm vieäc thöôøng tröïc heä
thoáng daây quaán stator cuõng coù 2 boä daây chính vaø phuï. Tuy nhieân luùc ñoäng cô
vaän haønh mang taûi caû hai boä daây ñeàu ñöôïc ñaáu song song vôùi nhau vaøo nguoàn
ñieän, neân ta goïi chuùng laø ñoäng cô 2 pha.
Veà maët hình daïng cuûa daây quaán cuõng nhö phöông phaùp thi coâng quaán
daây cho stator, daây quaán cuûa ñoäng cô 1 pha hay 2 pha cuõng ñöôïc phaân loaïi
töông töï nhö daây quaán cuûa ñoäng cô 3 pha.
Ñoái vôùi daïng daây quaán 1 lôùp (1 raõnh chöùa 1 caïnh taùc duïng) ta coù theå coù
caùc kieåu daây quaán sau ñaây:
 Daây quaán ñoàng khuoân daïng taäp trung.
 Daây quaán ñoàng khuoân daïng phaân taùn.
 Daây quaán ñoàng khuoân daïng moùc xích.
 Daây quaán ñoàng taâm.
Ñoái vôùi daïng daây quaán 2 lôùp (1 raõnh chöùa 2 caïnh taùc duïng) ta coù daây
quaán ñoàng khuoân (hay daây quaán xeáp) loaïi böôùc daây böôùc ngaén.
Ñoái vôùi caùc caùch boá trí nhö vöøa neâu, moãi boä daây quaán chæ coù khaû naêng
khöû trieät haún moät loaïi soùng baäc cao 3, 5 hay 7, hoaëc giaûm nhoû caû 3 soùng baäc
cao naøy. Nhö vaäy, ñoái vôùi loaïi ñoäng cô 1 pha hay 2 pha coù caáp coâng suaát
thöôøng baèng hay thaáp hôn 1 HP muoán khöû haún caùc soùng baäc cao 3-5-7 cuøng
moät luùc, ta thöôøng boá trí daây quaán theo loái daây quaán sin.
Hình daïng hình hoïc cuûa nhoùm boái daây quaán sin gioáng nhö 1 nhoùm boái
daây ñoàng taâm. Tuy nhieân, soá voøng cuûa moãi boái daây trong moät nhoùm boái daây
quaán sin khoâng baèng nhau maø phaân boá hôn keùm tuaân theo moät qui luaät nhaát
ñònh tuøy theo khoaûng böôùc môû roäng cuûa moãi boái daây trong nhoùm. Nhö vaäy, vieäc

43
thöïc hieän naøy khaùc vôùi daây quaán ñoàng taâm, vì caùc boái daây trong 1 nhoùm boái
daây cuûa daây quaán ñoàng taâm coù soá voøng daây quaán baèng nhau.
Moät yeáu toá khaùc bieät nöõa veà phöông phaùp boá trí raûi daây quaán trong raõnh
stator cuûa ñoäng cô 1 pha vaø 2 pha so vôùi ñoäng cô 3 pha ñöôïc nhaän xeùt nhö sau:
Trong ñoäng cô 3 pha döôùi moät böôùc cöïc töø soá raõnh ñöôïc boá trí ñeàu nhau cho 3
pha.
Trong ñoäng cô 1 pha vaø 2 pha, döôùi 1 böôùc cöïc töø soá raõnh duøng phaân boá
pha chính coù theå laø boäi soá cuûa soá raõnh phaân boá pha phuï. Tæ leä naøy coøn tuøy theo
ñoäng cô laø loaïi môû maùy theo nguyeân taéc naøo: môû maùy khoâng duøng tuï khôûi
ñoäng, môû maùy coù tuï khôûi ñoäng, hay ñoäng cô laø loaïi coù tuï thöôøng tröïc.
Thoâng thöôøng, neáu goïi:
 QA laø toång soá raõnh ôû stator duøng phaân boá cho pha chính.
 QB laø toång soá raõnh ôû stator duøng phaân boá cho pha phuï.
Ta coù theå aùp duïng caùc kieåu boá trí sau ñaây cho daây quaán 1 hay 2 lôùp thoâng
thöôøng (qui taéc naøy khoâng aùp duïng ôû caùc kieåu daây quaán sin).
 QA = 4.QB = (4/5)Z (Z: laø toång soá raõnh ôû stator).
 QA = 3.QB = (3/4)Z
 QA = 2.QB = (2/3)Z
 QA = QB = (1/2)Z
Ñieàu quan troïng caàn chuù yù, trong daây quaán cuûa ñoäng cô 3 pha laø kieåu daây quaán
ñoái xöùng, moãi pha daây quaán leäch nhau vò trí khoâng gian 120o ñieän (hay 240o
ñieän), do ñoù moãi pha coù heä soá daây quaán gioáng heät nhau.

44
 Baøi 1: PHÖÔNG PHAÙP TÍNH DAÂY QUAÁN STATOR
ÑOÄNG CÔ MOÄT PHA MÔÛ MAÙY BAÈNG PHA PHUÏ
I. Ñaëc ñieåm chung :
1. Ñoäng cô 1 pha duøng pha phuï môû maùy laø loïai ñoäng cô caûm öùng coù daây quaán
coù daây phuï boá trí leäch pha khoâng gian 90o vôùi daây quaán pha chính vaø khoâng
duøng caùc thieát bò phuï ñeå môû maùy, ñoäng cô caàn coù coâng taéc ly taâm cô khí hay
coâng taéc ñieän töø, ñieän töû taùch ly pha phuï khoûi nguoàn ñieän ngay sau khi ñaït
ñöôïc 75% toác ñoä ñònh möùc.
Sô ñoà maïch ñieän cuûa ñoäng cô coù daïng ñôn giaûn nhö sau :

Coâng taéc ly taâm

Pha chính cô khí Nguoàn ñieän

Pha phuï

Hình 3.1
2. Ngay luùc ñoäng cô khôûi ñoäng caùc doøng ñieän môû maùy thaønh phaàn qua pha
chính vaø phuï leäch pha thôøi gian töø 20o ñeán 30o. Giaûn ñoà vectô pha ñöôïc veõ nhö
hình 3.2.
 Ichmm, Iphmm doøng ñieän qua pha chính vaø pha phuï luùc môû maùy.
 Imm doøng ñieän môû maùy cho ñoäng cô treân daây chung
3. Theo TC.Lloyd ta coù bieåu thöùc xaùc ñònh ngaãu löïc (moment) môû maùy cuûa
ñoäng cô nhö sau:
K .r2
Mmm = Ichmm .Iphmm .a. sin
n ñb

45
 U
Imm Imm

Ichmm Iphmm
Coâng taéc ly taâm
Iphmm cô khí U
Pha chính  Ichmm

Pha phuï

Hình 3.2
Trong ñoù:
 r2 : ñieän trôû rotor
 n : toác ñoä ñoàng boä
ñb
 α : goùc leäch phathôøi gian giöõa doøng ñieän qua pha chính vaø pha phuï luùc
môû maùy.
 a : tæ leä bieán ñoåi cuûa daây quaán pha phuï vôùi daây quaán pha chính.
Theo ñònh nghóa ta coù :
Soá voøng hieäu duïng daây quaá n pha phuï N .k
a= = ph dqph
Soá voøng hieäu duïng daây quaá n pha chính N ch .k dqch

 Nph, Nch :laø toång soá voøng cuûa pha daây quaán chính vaø toång soá voøng cuûa
pha daây quaán phuï
 kdqch, kdqph : heä soá daây quaán (tính ñoái vôùi soùng cô baûn) cuûa pha chính vaø
pha phuï.
Theo caùc tieâu chuaån thieát keá, loaïi ñoäng cô naøy thöôøng coù:
Mmm = 0,4 Mñm
(Mmm : ngaãu löïc môû maùy, Mñm : ngaãu löïc ñònh möùc ).
Do ñoù, neân söû duïng ñoäng cô naøy trong tình traïng môû maùy, khoâng mang taûi sau
khi ñoäng cô ñaït ñöôïc toác ñoä oån ñònh luùc ñoù ta môùi cho taûi vaøo.
4. Doøng ñieän môû maùy Imm qua daây chung ñöôïc cho pheùp töø 4 ñeán 5 laàn giaù trò
doøng ñieän ñònh möùc Iñm cuûa ñoäng cô Imm = (4  5)Iñm.
Do söï kieän naøy caáp coâng suaát cho pheùp thieát keá treân ñoäng cô, thöôøng lôùn nhaát
leân ñeán 1/2 HP.

46
5. Ñoái vôùi ñoäng cô 1 pha môû maùy baèng pha phuï vôùi caáp coâng suaát Pñm töø 1/2
ñeán 1/3 HP ñeå taêng ngaãu löïc môû maùy ñeán Mmm = (1,5 -2)Mñm, ngöôøi ta coù theå
duøng theâm ñieän trôû phuï maéc noái tieáp beân ngoaøi, hay duøng cuoän khaùng noái tieáp
pha phuï beân ngoaøi

Coâng taéc ly taâm Coâng taéc ly taâm

Pha cô khí Pha cô khí
chính chính

Pha phuï Pha phuï

rmm :ñieän trôû

môû maùy Cuoän khaùng môû maùy

Hình 3.3
Trong moät soá ñoäng cô, thöôøng gaëp trong daïng maùy neùn tuû laïnh, gia ñình,
ñeå taêng ngaãu löïc môû maùy nhöng khoâng laøm taêng doøng môû maùy, ngöôøi ta coù theå
quaán thuaän nghòch 1 soá voøng cho daây quaán phuï vôùi muïc ñích: taêng goùc leäch pha
giöõa doøng ñieän qua pha chính vaø phuï luùc môû maùy nhöng khoâng thay ñoåi tæ leä a
vaø khoáng cheá khoâng cho I phmm gia taêng.
Caùch boá trí thuaän nghòch cho soá voøng daây quaán trong pha phuï ñöôïc thöïc
hieän nhö sau ñaây (hình 3.4), thöôøng ñeå hieäu quaû roõ reät, soá voøng daây quaán thuaän
nghòch thöôøng ñöôïc boá trí taïi caùc boái coù böôùc lôùn nhaát trong moãi nhoùm boái daây.
Soá voøng thuaän

Soá
voøng
nghòch

Hình 3.4
Ta caàn chuù yù taùc duïng sau trong tröôøng hôïp quaán thuaän nghòch :

47
  Neáu quaán thuaän 150 voøng
 Soá voøng quaán nghòch 50 voøng .
 Soá voøng hieäu duïng coù ñöôïc treân taùc duïng quaán thuaän nghòch laø 150 – 50
= 100 voøng daây.
Toùm laïi thay vì quaán ñuùng 100 voøng cho pha phuï ta coù theå quaán thuaän 50
voøng roài nghòch 50 voøng, taùc duïng veà maët töø töông ñöông, nhöng ñieän trôû trong
tröôøng hôïp thuaän nghòch ôû ñaây gaáp 2 so vôùi quaán bình thöôøng (so saùnh ñieän trôû
giöõa 200 voøng thuaän laãn nghòch vôùi 100 voøng quaán daây quaán thoâng thöôøng).
6. Veà tieâu chuaån maøu daây vaø kyù hieäu chöõ hay soá cho caùc ñaàu ra daây cuûa pha
chính vaø phuï ta coù theå tham khaûo baèng baûng tham khaûo sau ñaây :

Tieâu chuaån Pha chính Pha phuï

ASA(1938 ñeán nay) T1 T4 T5 T8
ASA(tröôøc 1938) T1 T3 T2 T4
Ohio electric motors Ñen ñen Naâu ñoû Naâu ñoû
Robbinset myers Xaùm Xanh laù Xanh Ñen
Westinghouse(tröôùc 1938) M1 M2 S1 S2
Westinhhouse (sau 1938) T1 T4 T5 T8
Ñoû Vaøng Xanh Ñen

II. Trình töï tính toaùn:

2.1 Caùc giai ñoaïn tính toaùn:
Böôùc 1 :
Ghi nhaän caùc kích thöôùc cô baûn cho loõi theùp stator

48
 Hình 3.5: Caùc kích thöôùc caàn xaùc ñònh treân loõi theùp stator
 Ñöôøng kính trong Dt
 Ñöôøng kính ngoaøi Dn
 Beà daøy loõi theùp L
 Beà daøy raêng stator br
 Beà daøy goâng stator bg
 Toång soá raõnh stator
 Hình daïng vaø kích thöôùc raõnh.

d1 d1

h h

d2 d2
Raõnh hình thang Raõnh hình quaû leâ

Böôùc 2 :
Kieåm tra hay phoûng ñònh laïi soá cöïc coù theå thieát keá cho ñoäng cô.

49
1. Phöông phaùp thoâng duïng :
Ta coù :
2pmin = (0,5 ñeán 0,4) (Dt /bg) (2.3).
Döïa vaøo giaù trò Dt vaø bg tính theo (2.3) giaù trò 2pmin, sau ñoù döïa vaøo khoaûng giaù
trò tìm ñöôïc choïn giaù trò chính xaùc cho 2p.
Chuù yù :
Khoâng neân choïn 2p beù hôn 2pmin, laøm nhö vaäy deã daãn ñeán söï baõo haøo
trong goâng loõi theùp stator ñöa ñeán tình traïng phaùt nhieät treân goâng loõi theùp moät
caùch cuïc boä, ñoàng thôøi ñöa ñeán vieäc naâng cao doøng ñieän chaïy khoâng qua ñoäng
cô.
2. Kieåm tra 2p theo giaù trò  ( phöông phaùp Saunder):
Goïi  laø khe hôû khoâng khí giöõa rotor vaø stator, ta coù :
 = (Dt – Dr )/2 (2.4)
 Dt : ñöôøng kính trong stator
 Dr : ñöôøng kính rotor.
Theo Saunder ta coù :
 = 0,007Dr (1 / 2p ) (2.5)

Trong 2.5 ñôn vò , Dr gioáng nhau.

Neáu xem quan heä (2.5) coù tính chaát lieân tuïc ta coù theå ghi laïi nhö sau:
(0.007.Dr ) 2
2p =
2
Töø ñoù ta coù theå ghi laïi nhö sau:
2p 2 4 6 8

 / Dr .10-3 4,95 3,5 2,86 2,47

Nhö vaäy ta coù theå laäp ñoà thò quan heä giöõa 2p vaø /Dr (neáu xem (2.5) coù tính lieân
tuïc).
Böôùc 3 :
Öôùc löôïng coâng suaát ñònh möùc cuûa ñoäng cô (Pñm).
Ta coù theå aùp duïng theo 1 trong 2 phöông phaùp sau ñaây :
1. Phöông phaùp TRICKEY:
Goïi :

50
  Dn : ñöôøng kính ngoaøi loõi theùp stator ( tính theo ñôn vò cm).
 L : beà daøy loõi theùp stator ( tính theo ñôn vò cm).
 Pñm : coâng suaát ñòng möùc (tính theo HP).
 C : heä soá loaïi ñoäng cô.
t
 Cf:heä soá tính ñeán giaù trò taàn soá nguoàn ñieän cung caáp.
 C1 : haèng soá thieát keá maùy ñieän.
 nñb : toác ñoä ñoàng boä cuûa ñoäng cô ( tính voøng /phuùt)
Ta coù quan heä:
D 2n . L P
= C. ñm . C1. Cf.106
16,387 nñb

Trong Trickey ta coù caùc baûng soá sau:

f(Hz) 60 50 45 40 30 25
Cf 1 0,96 0,94 0,923 0,885 0,865

Theo phöông phaùp thoáng keâ do Trickey thöïc hieän treân moâ hình thöïc teá, ta coù
ñöôïc quan heä giöõa C1 vôùi Pñm tuøy theo giaù trò 2p nhö sau.
Töø baûng soá ñoù ta coù theå xaây döïng ñöôïc ñoà thò cuûa Trickey (hình 2.6)
Chuù yù :
Baûng soá noùi treân chæ ñaùp öùng ñuùng cho ñoäng cô söû duïng vaät lieäu caùch ñieän vôùi
caáp A.

Loaïi ñoäng cô Ct
Ba pha (Pñm beù hôn 1 HP) 1
Moät pha duøng pha phuï môû maùy
Thoâng thöôøng 1,42
Vaän haønh ñaëc bieät 1,25 ñeán 1,09
Moät pha duøng tuï khôûi ñoäng 1,42

Hai pha coù tuï laøm vieäc thöôøng tröïc 0,7 ñeán 0,8

Pñm C1
(HP) 2p = 2 2p = 4 2p = 6 2p = 8
0,01 1,7 1,4 1,3 1,2
0,015 1,5 1,25 1,2 1

51
 0,02 1,4 1,1 1,05 0,98
0,025 1,3 1 0,95 0,9
0,03 1,2 0,94 0,88 0,83
0,04 1,1 0,82 0,77 0,72
0,05 1 0,74 0,7 0,65
0,06 0,93 0,7 0,64 0,6
0,07 0,89 0,65 0,6 0,55
0,08 0,83 0,61 0,55 0,52
0,09 0,8 0,59 0,53 0,5
0,1 0,77 0,56 0,52 0,47
0,15 0,64 0,47 0,43 0,4
0,2 0,59 0,42 0,37 0,34
0,25 0,54 0,38 0,34 0,32
0,3 0,5 0,35 0,32 0,28
0,4 0,45 0,32 0,28 0,25
0,5 0,42 0,28 0,24 0,225
0,6 0,38 0,25 0,23 0,205
0,7 0,37 0,24 0,22 0,19
0,8 0,34 0,23 0,20 0,18
0,9 0,33 0,22 0,19 0,17
1 0,32 0,21 0,18 0,16

Trong böôùc naøy ñeå öôùc löôïng Pñm ta thöïc hieän caùc böôùc tính theo caùc giai ñoaïn
sau:
°Töø Dn, L, nñb, Ct, Cf ta laäp quan heä giöõa C1 vaø Pñm theo caùc kích thöôùc cuûa
keát caáu.
°Veõ ñaëc tuyeán cuûa quan heä C1 vôùi Pñm leân treân cuøng ñoà thò Trickey.
°Giao ñieåm cuûa 2 ñöôøng cong xaùc ñònh giaù trò cuûa Pñm ñoäng cô vaø haèng soá
thieát keá C1 cuûa ñoäng cô.
2. Phöông phaùp Siskind.
Phöông phaùp Siskind cuõng töông töï nhö phöông phaùp Trickey. Tuy nhieân theo
Siskind
Ta coù caùc böôùc tính toaùn nhö sau :
°Töø ñöôøng kính trong Dt vaø beà daøy loõi theùp L ta ñònh haèng soá K0.

52
 ( Dt ) 2 .L
K0 =
16.387
Trong ñoù Dt vaø L tính theo ñôn vò cm.
°Laäp quan heä giöõa haèng soá thieát keá K vôùi tyû leä (Pñm/nñb) qua heä thöùc sau ñaây:
K0
K= (2.8)
Pñm / nñb
°Veõ ñaëc tuyeán quan heä (2.8) leân cuøng ñoà thò cuûa Siskind giao ñieåm cuûa 2 ñaëc
tuyeán seû xaùc ñònhgiaù trò (Pñm/nñb) cuûa ñoäng cô caàn ñònh Pñm. Caên cöù vaøo nñb, ta
suy ra Pñm. Ñoà thò Siskind ñöôïc laäp töø baûng sau, ñoà thò veõ theo hình 2.7.

K0 Pñm/nñb K0 Pñm/nñb K0 Pñm/nñb

375 0,06 275 0,12 235 0,18
350 0,07 270 0,13 232 0,19
325 0,08 262 0,14 228 0,20
312 0,09 255 0,15 225 0,21
300 0,1 250 0,16 220 0,22
287 0,11 240 0,17 215 0,25
210 0,28

53
Hình veõ 2.6/74

54
 Hình veõ 2.7/75

Böôùc 4 :
Xaùc ñònh bieåu thöùc quan heä giöõa töø thoâng  qua 1 cöïc töø vôùi giaù trò maät ñoä töø
thoâng B Qua khe hôû khoâng khí giöõa stator vaø roto.
Ta coù :
 = (2 / ).  . L . B vôùi  = .Dt /2p (2.9).

55
Vaäy:
 = (2 / ).(.Dt / 2p) L. B = Dt .L. B /p
Toùm laïi:
 = Dt .L. B /p (2.10)
Trong ñoù :
Dt vaø L tính baèng m
B tính theo tesla (T) vaø  tính theo Wb
Trong böôùc naøy ta chæ döïa vaøo kích thöôùc loõi theùp ñeå ñònh moái quan heä giöõa 
vaø B
Böôùc 5 :
Xaùc ñònh bieåu thöùc quan heä giöõa maät ñoä töø thoâng qua goâng stator Bg vôùi maät ñoä
töø thoâng qua khe hôû khoâng khí B.

Bg = (2.11)
2.bg .L.k f

Trong ñoù:
Ta coù kf = 0,93  0,95 laø heä soá tính ñeán ñoä gheùp caùc laù theùp theo beà daøy L
Ta coù theå bieán ñoåi laïi ôû daïng sau:
Dt .L.B
Bg = 2 p.b .L.k
g f

Neân
D .B
Bg = 2 p.b .k (2.12)
t 

g f

Toùm laïi quan heä (2.12) cho thaáy ñaïi löôïng Bg phuï thuoäc soá cöïc 2p, 2p caøng beù
Bg caøng gaáp boäi laàn B
Nhö vaäy bieåu thöùc (2,12) cho thaáy vôùi 1 keát caáu, loõi theùp ñoäng cô cho tröôùc, khi
boá trí giaûm 2p coù theå daãn ñeán tình traïng baõo hoaø treân goâng loõi theùp stator.
(Trong 2.12, ñôn vò B vaø Bg laø tesla (T) ñôn vò Dt vaø Bg chæ caàn gioáng nhau ).
Böôùc 6 :
Xaùc ñònh moái quan heä giöõa maät ñoä töø thoâng qua raêng stator Br vaø maät ñoä töø qua
khe hôû khoâng khí B
Ta coù :
 .Dt .B
Br =
Z .br

56
 Trong 2.13 ñôn vò B0 vaø Br laø (T) ñôn vò cuûa Dt vaø br gioáng nhau.
Böôùc 7 :
Laäp baûng xaùc ñònh quan heä giöõa Bg,Br, B

B(T)
Bg(T)
Br(T)

Ta choïn tuøy yù nhieàu giaù trò B vaø döï a vaøo quan heä (2.12)(2.13) suy ra caùc giaù
trò Bg vaø Br töông öùng sau ñoù cho leân baûng caùc giaù trò naøy.

Caên cöù vaøo caùc giaù trò giôùi haïn toái ña cho pheùp cuûa Br vaø Bg ta choïn giaù trò B
duøng tính toaùn
Ñoái vôùi ñoäng cô caûm öùng, tieâu chuaån thoâng thöôøng cho pheùp Br leân toái ña Br =
1,8T.
Rieâng ñoái vôùi Bg ta coù theå phaân laøm 2 tröôøng hôïp nhö sau:
 Khi 2p =2, Bgmax =1,7T.
 Khi 2p  4, Bgmax =1,45 1,5T
Ngöôøi ta coù theå tham khaûo 1 soá tieâu chuaån cuûa Bg vaø Br
(theo Viennott – Westinghouse,Corp)
 Ñoäng cô vaän haønh ít tieáng oàn Br beù hôn hay baèng 1,3T.
 Ñoäng cô vaän haønh bình thöôøng Br = 1,47T.
°Khi yeâu caàu môû maùy maïnh, hay khi ñoäng cô coù caáp coâng suaát beù, soá cöïc 2p
lôùn, ta coù theå choïn : 1,47 T  Br  1,8T.
Ñoái vôùi maät ñoä töø qua goâng theo viennott ta coù tieâu chuan sau:
°Ñoäng cô vaän haønh ít tieáng oàn Bg beù hôn hay baèng 1T.
°Ñoäng cô vaän haønh bình thöôøng Bg = 1,25T.
°Ñoäng cô môû maùy maïnh 1,2T  Bg  1,4T.
Toùm laïi trong böôùc naøy caên cöù vaøo giaù trò Br, Bg nhaän ñöôïc treân baûng , ñoái
chieáu vôùi giaù trò cho pheùp theo tieâu chuaån thieát keá, ta suy ra 1 giaù trò tính toaùn
cho B, töø ñoù tính laïi chính xaùc giaù trò töø thoâng .
Böôùc 8 :
Choïn keát caáu daây quaán cho pha chính vaø pha phuï.

57
Xaùc ñònh heä soá daây quaán cho pha chính vaø pha phuï. Xaùc ñònh tính khöû soùng baäc
cao cho daây quaán pha chính, neáu caàn thieát xeùt luoân tính khöû soùng baäc cao cho
daây quaán pha phuï
Böôùc 9 :
Xaùc ñònh toång soá voøng daây quaán pha chính (Nch)
Ta coù:
k E .U ñm
Nch = (2.14)
4,44 . f . . k dqch

Trong ñoù :
 Nch : voøng/ pha chính
 Uñm : V
  : Wb
 f : Hz
 kE: laø tæ soá giöõa söùc ñieän ñoäng caûm öùng cuûa daây quaán pha chính so vôùi
giaù trò Uñm cuûa ñieän theá nguoàn.
 kE :phuï thuoäc coâng suaát ñoäng cô, phuï thuoäc ñöôøng kính daây quaán vaø soá
voøng daây quaán pha chính, trong tính toaùn kE ñöôïc xaùc ñònh theo dieän tích
maët cöïc töø cuûa stator.
Ñaët Q = . L laø dieän tích maët cöïc töø cuûa stator, ta coù:

Q =  .L (cm2) 15 ñeán 50 50 ñeán 100 100 ñeán 150

kE 0,75 ñeán 0,86 0,86 ñeán 0,90 0,90 ñeán 0,93

Q =  . L (cm2) 150 ñeán 400 Treân 400 cm2

kE 0,93 ñeán 0,95 0,95 ñeán 0,97

Sau khi tính xong Nch, hieäu chænh troøn soá cho Nch, sao cho Nch laø soá nguyeân vaø laø
boäi soá cuûa toång soá nhoùm boái daây chöùa trong pha chính, xaùc ñònh soá voøng cuûa
moãi boái daây trong moãi nhoùm boái daây.
Böôùc 10 :
Phoûng ñònh hieäu suaát  vaø heä soá coâng suaát cos cho ñoäng cô, töø ñoù suy ra doøng
ñieän Iñm qua pha chính.
Pñm
Iñm = (2.15)
 . cos  . U ñm

58
Trong ñoù:
  : hieäu suaát
 Pñm : W
 Iñm : A
 Uñm: V
Ñeå xaùc ñòng giaù trò  vaø cos ta tham khaûo caùc baûng giaù trò cho bôûi caùc nhaø saûn
xuaát sau ñaây:
Ñaëc tính ñoäng cô 1 pha duøng pha phuï môû maùy (2p = 4)
Siemens -1935
Pñm nñm cos % Mmm/Mñm
(voøng
phuùt)
(HP) (W)
1/500 1,5 2500 0,7 10 0,5
1/250 3 2500 0,7 13 0,5
1/120 6 2500 0,7 13 0,5
1/15 50 2820 0,7 40 0,75
1/10 73 2850 0,7 50 0,75
1/6 120 2850 0,7 52 0,75
0,27 200 2850 0,72 58 0,75
0,38 280 2880 0,72 62 0,75
0,5 370 2880 0,74 62 0,75

Ñaëc tính ñoäng cô 1 pha duøng pha phuï môû maùy (2p = 4)
Siemens -1935

Pñm nñm cos % Mmm/Mñm

(HP) (W) (voøng
phuùt)
1/750 1 1200 0,6 10 1
1/500 1,5 1200 0,6 13 1

1/250 3 1200 0,6 13 1

1/120 6 1300 0,65 15 1
1/90 8 1300 0,65 15 1
1/75 10 1300 0,65 18 1
1/15 50 1410 0,63 43 1

59
 1/10 75 1410 0,63 52 1
1/6 120 1420 0,63 58 1
1/4 180 1420 0,64 60 1
1/3 240 1420 0,64 60 1
Theo Beyaert hieäu suaát cuûa ñoäng cô 1 pha duøng pha phuï môû maùy loaïi
bình thöôøng thoâng gioù kieåu hôû, toác ñoä ñoàng boä 1500 voøng/phuùt coù baûng giaù trò
nhö sau:
Pñm(HP) 1/500 1/250 1/120 1/75 1/60 1/30 1/25 1/20 1/16
N% 9 12 15 18 24 29 37 41 45

Pñm(HP 1/10 1/8 1/7 1/6 1/4 1/3 1/2

)
N% 52 54 56 58 60 64 67

Khi ñoäng cô 2p = 2, N% choïn theo baûng Beyaert laáy cao hôn giaù trò ghi trong
baûng khoaûng 1,2 ñeán 1,15 laàn.
Ñaëc tính ñoäng cô 1 pha môû maùy baèng pha phuï.
Loaïi SA’’GEC’’ Schenectady-USA
Pñm(HP) nñm(voøng /phuùt) cos N%
1/30 1425 0,56 29
1/20 1425 0,49 33
1/10 1425 0.57 43
1/8 1425 0,54 49
1/6 1425 0,56 50
1/4 1425 0,61 54
Böôùc 11 :
Choïn maät ñoä doøng ñieän J suy ra ñöôøng kính daây quaán pha chính
Vieäc choïn J theo taøi lieäu naøy duøng cho ñoäng cô ôû traïng thaùi vaän haønh
lieân tuïc, vaø neáu caáp caùch ñieän ñoäng cô laø caáp A, ta choïn J = 5  6,5 A/mm2.
Neáu caáp caùch ñieän laø caáp E,B ta choïn J = 7  7,5 A/mm2
Tieâu chuaån choïn nhö treân thöôøng cho ñoäng cô kieåu baûo veä vôùi kieåu kín
ta choïn beù hôn (thöôøng 0,9 laàn caùc giaù trò neâu treân ).
Ñöôøng kính daây quaán pha chính :

60
 I ñm
dch= 1,13 (2.16)
J
Trong ñoù:
 dch :mm
 Iñm :A
 J :A/mm2
Sau ñoù hieäu chænh giaù trò tính ñöôïc cuûa dch troøn soá, phuø hôïp kích thöôùc coù thöïc
trong thöïc teá.
 dchcñ : ñöôøng kính daây quaán pha chính keå luoân lôùp emay caùch ñieän.
Tính Schcñ :tieát dieän daây quaán pha chính coù luoân caùch ñieän.
Schcñ = ( . d2chcd /4) =0,785.d2chcd (2.17)
Böôùc 12 :
Xaùc ñònh a vaø ñöôøng kính daây quaán pha phuï dph
Ñeå xaùc ñònh pha phuï ñôn giaûn vaø vaãn ñaûm baûo ñieàu kieän ñuû maïnh cho
ngaãu löïc môû maùy ñoàng thôøi khoáng cheá doøng môû maùy taêng quaù cao, ta aùp duïng
qui taéc sau theo Viennott:
 Pñm = 1/20 HP ñeán 1/12 HP choïn a = 0,3 ñeán 0,6
 Pñm = 1/12 HP ñeán 1/8 HP choïn a = 0,6 ñeán 0,7
 Pñm = 1/8 HP ñeán 1/2 HP choïn a = 0,7 ñeán 1

Chuù yù khi choïn theo tieâu chuaån naøy, ñoäng cô thöôøng ôû traïng thaùi 2p = 4 do ñoù
ñoái vôiù caùc ñoäng cô 2p=2, ta choïn cao hôn tieâu chuaån treân khoaûng 1,2  1,5 laàn.
Sau khi choïn sô boä a ta tính ñöôøng kính dph theo bieåu thöùc sau :
dph = (0,92+5a).dch . (2.18)
Ñeå deã tính toaùn ta xaùc ñònh giaù trò (0,92+5a) baèng baûng soá sau ñaây :

a 0,92+5a a 0,92+5a a 0,92+5a

0,3 0,69159 0,725 0,552858 1,15 0,441956
0,325 0,68254 0,75 0,545625 1,175 0,436174
0,35 0,67361 0,775 0,538486 1,2 0,430467
0,375 0,664798 0,8 0,531441 1,225 0,424835
0,4 0,6561 0,825 0,524488 1,25 0,419276
0,425 0,647516 0,85 0,51762 1,275 0,413791
0,45 0,639044 0,875 0,510853 1,3 0,408377

61
 0,475 0,630683 0,9 0,504169 1,325 0,403034
0,5 0,622431 0,925 0,497573 1,35 0,397761
0,525 0,614287 0,95 0,491063 1,375 0,392556
0,55 0,60625 0,975 0,484637 1,4 0,38742
0,575 0,59832 1 0,478297 1,425 0,382352
0,6 0,59049 1,025 0,472039 1,45 0,377349
0,625 0,582764 1,05 0,465863 1,475 0,372412
0,65 0,575139 1,075 0,459767 1,5 0,367539
0,675 0,567614 1,1 0,453752 1,525 0,36273
0,7 0,560188 1,125 0,447816 1,55 0,357984

Sau khi tính theo (2-18) ñeå coù dph ñieàu chænh giaù trò dph phuø hôïp vôùi giaù
trò cho trong thöïc teá saûn xuaát, keá tieáp ta tính soá voøng Nph theo a.

Nph = a.Nch. k dqch (2.19)

k dqph

Tính troøn soá cho Nph vaø suy ra soá voøng daây quaán cho moãi boái trong pha
phuï.
Xaùc ñònh ñöôøng kính daây quaán pha phuï keå luoân caû lôùp emay caùch ñieän
dphcñ vaø tieát dieän 1 sôïi daây quaán phuï keå luoân caû caùch ñieän.
Böôùc 13 :
Xaùc ñònh heä soá laáp ñaày raõnh klñ.
Neáu daây quaán laø loaïi 1 hay 2 lôùp ta chæ kieåm tra klñ cho 1 raõnh tieâu bieåu
laø ñuû, nhöng khi duøng daây quaán sin ta phaûi kieåm tra klñ cho nhieàu raõnh khaùc
nhau döôùi 1 vuøng phaân boá cuûa nhoùm boái daây.
Coâng thöùc toång quaùt cuûa klñ ñöôïc trình baøy nhö sau:
Schcñ .(soá thanh daã n chính)  S phcñ (soá thanh daã n phuï )
Klñ = (2.20)
Sr

 Sr : tieát dieän raõnh mm2

 Schcñ, Sphcñ : tieát dieän (neáu duøng toái ña khaû naêng beà daøy cuûa lôùp emay
caùch ñieän).
Daây quaán cuûa pha chính vaø pha phuï tính luoân beà daøy lôùp caùch ñieän, ñôn
vò tính toaùn laø mm2.

62
 Sau ñoù, so saùnh klñ tìm ñöôïc vôùi baûng tieâu chuaån cho pheùp, thöôøng
khoaûng cho pheùp klñ = 0,36  0,48 tuy nhieân neáu duøng toái ña khaû naêng chöùa daây
cho raõnh, ta chæ coù theå eùp giaù trò leân toái ña ñeán 0,53.
Böôùc 14 :
Hieäu chænh naâng hay giaûm klñ (neáu caàn thieát)
Ñeå taän duïng heát khaû naêng coâng suaát cuûa loõi theùp, ta chuù yù ñeán klñ, khi klñ
quaù beù hôn tieâu chuaån cho pheùp, ñieàu naøy töông ñöông vieäc chöa taän duïng toái
ña coâng suaát cuûa loõi theùp stator. Ngöôïc laïi, khi klñ cao hôn tieâu chuaån, coù theå ta
ñaõ choïn dö thöøa hay thieáu thaáp ñi moät soá giaù trò cuûa moät soá tham soá.
Nhö vaäy, ñieàu chænh klñ vaøo khoaûng cho pheùp laø böôùc caàn coù ñeå hoaøn chænh baøi
toaùn ôû caùc böôùc sau cuøng.
Ñeå coù theå naém vöõng caùc lyù do gaây neân vieäc laøm taêng hay giaûm klñ so vôùi
khoaûng cho pheùp, ta coù 1 phöông aùn lyù luaän sau, cho tröôøng hôïp klñ taêng quaù
cao hôn khoaûng cho pheùp tính toaùn.

J choïn quaù beù

Tieát dieän daây

chính lôùn
Iñm choïn quaù lôùn

Tieát dieän daây

quaù lôùn
a choïn quaù beù
Pñm choïn
Tieát dieän daây quaù lôùn
phuï lôùn
Ñöôøng kính dph
Klñ taêng cao
choïn lôùn
Choïn hieäu suaát
N, cos quaù beù

Soá voøng daây Choïn a quaù lôùn

Soá thanh daãn daây phuï lôùn
quaán quaù lôùn
B choïn quaù thaáp

Soá voøng daây

chính quaù lôùn
Daây quaán choïn
loaïi coù heä soá daây
quaán quaù beù

AÙp duïng sô ñoà lyù luaän treân, xem laïi baøi tính töøng böôùc, duøng phöông phaùp
loaïi suy ñeå ñieàu chænh klñ. Tröôøng hôïp klñ giaûm quaù thaáp, ta lyù luaän töông töï
nhö treân.
Sau khi chænh xong klñ ta tính sang caùc böôùc coøn laïi.
Böôùc 15 :

63
 Kieåm tra laïi phuï taûi ñöôøng A0
2.N ch . I ñm . Z
A= (2.21)
3,14. D t . Q A

Trong ñoù :
 A = A/cm, Iñm = A, Dt = cm
 QA:soá raõnh phaân boá daây quaán pha chính.
 Z : toång soá raõnh phaân boá trong stator.
Ñaây laø tham soá trung gian duøng ñeå kieåm tra ñieàu kieän nhieät cho daây quaán
stator, sau khi tính A theo (2.21) ta so saùnh keát quaû tính ñöôïc vôùi baûng giaù trò
cho pheùp nhö sau:
(Baûng naøy duøng cho ñoäng cô kieåu baûo veä vôùi caùch ñieän caáp A).
 Khi 2p = 2 A =105  125 A/cm (Amax = 150 A/cm)
 Khi 2p = 4 A =120  165 A/cm (Amax = 200 A/cm)
Neáu caùch ñieän caùch ñieän caáp E, B giaù trò cho pheùp cuûa A leân cao 1,2 laàn so vôùi
giaù trò neâu treân.
Böôùc 16 :
Kieåm tra laïi Pñm theo coâng thöùc Arnold
Ta coù:
Pñm = 0,086 . D2t . L .A. B . N. Cos . nñb.10-4 (2.22)

Trong ñoù:
 Pñm : W
 Dt, L : cm
 A : A/cm
 B : T
 nñb : voøng/phuùt
So saùnh giaù trò naøy vôùi giaù trò Pñm öôùc löôïng ôû phaàn treân, giaù trò sai leäch
cho pheùp giöõa hai giaù trò laø 5%.
Neáu duøng coâng thöùc 2.22 tính Pñm, keát quaû sai leäch 5% vôùi Pñm öôùc löôïng
ôû treân ta xem nhö 2 giaù trò naøy laø moät, töùc Pñm öôùc löôïng ôû caùc böôùc treân laø
ñuùng).

64
 Baøi 2: PHÖÔNG PHAÙP TÍNH DAÂY QUAÁN STATOR ÑOÄNG CÔ 1
PHA MÔÛ MAÙY BAÈNG TUÏ
2.1. ÑAËC ÑIEÅM VEÀ VAÁN ÑEÀ THIEÁT KEÁ
2.1.1. Vaán ñeà töø tröôøng toång taïo bôûi pha chính vaø phuï ngay khi môû maùy :
Maïch ñieän môû maùy cho ñoäng cô 1 pha duøng tuï coù daïng sau ñaây (hình 3.1)
Ichmm

Iphmm

Uph Uc
Imm

Uñm

Hình 3.1
Neáu caùc pha vaø tuï ñieän ñöôïc ñeàu hôïp giaù trò ñoù, ñeå töø tröôøng toång quay troøn
ngay luùc môû maùy, nhö vaäy luùc ñoù ta coù ñöôïc caùc bieåu thöùc sau :
Uph Ichmm
a  (3.1)
Uch Iphmm
Vôùi :
N ph .k dqph
a (3.2)
N ch .k dqch

Ñoàng thôøi vectô pha cuûa hieäu theá giöõa hai ñaàu pha chính vaø hieäu theá giöõa hai
ñaàu pha phuï phaûi vuoâng goùc nhau. Ta veõ ñöôïc giaûn ñoà vectô pha thôøi gian coù daïng
nhö hình 3.2.

65
 Uph
Uñm = Uch
Imm Uc

Iphmm
Ichmm

Hình 3.2
Töø hình 3.2 ta ñònh ñöôïc hieäu theá xuaát hieän giöûa 2 ñaàu tuï ngay luùc môû maùy,
giaù trò naøy duøng ñeå choïn WV (working-voltage) cho tuï
U2c = U2ch + U2ph (3.3)
Duøng (3.1) thay theá vaøo (3.3) ta coù :

U2c = Uch 1  a 2 = Uñm 1  a 2 (3.4)

Töø ñoà thò (3.2) ta phoái hôïp vôùi giaûi tích maïch ñeå tính ñieän dung môû maùy C sao
cho noù phoái hôïp vôùi daây quaán phuï vaø chính ñeå taïo thaønh töø tröôøng quay troøn ngay luùc
môû maùy. Neáu boû qua ñieän khaùng taûn töø daây quaán vaø toån hao töø treã cuûa loõi theùp, ta coù
bieåu thöùc tính gaàn ñuùng nhö sau:
3180.t 2
c (3.5)
(1  a 2 ).rch .C w

Trong ñoù :
 C :F
 rch :ohm
 t,a,Cw laø caùc ñaïi löôïng khoâng ñôn vò.
 Cw:laø tæ soá khoái löôïng daây quaán phuï so vôùi khoái löôïng daây quaán chính.
khoái löôïng daây quaá n pha phuï
Cw = (3.6)
khoái löôïng daây quaá n pha chính

 t: tæ soá tieát dieän daây quaán phuï so vôùi tieát dieän daây quaán pha chính
tieát dieä n daâ y quaá n phuï
t= (3.7)
tieát dieä n daâ y quaá n chính

(3.14.d 2 ph ) / 4
t
(3.14d 2 ch ) / 4
Suy ra :

66
 t = (dph/dch)2 (3.8)
Ta coù theå ghi laïi nhö sau :
d ph  d ch. t (3.9)

2.1.2. Phöông phaùp xaùc ñònh quan heä giöõa rch vôùi keát caáu daây quaán:
Theo kyõ thuaät ñieän cô baûn ta coù :
Ñieän trôû r = (ñieän trôû/1 ñôn vò chieàu daøi ).(toång beà daøi daây quaán )
Vaäy :
rch = ro .Nch .2 (Kpbch +L) (3.10)
Trong ñoù:
 rch :laø ñieän trôû cuûa daây quaán chính
 ro : ohm/m ñieän trôû treân 1 meùt chieàu daøi
 Nch:toång soá voøng daây quaán pha chính
 KLch : heä soá tính ñeán beà daøi phaàn ñaàu noái boái daây giuõa 2 raõnh lieân tieáp ta coù:
3,14.(D t  h r )
K Lch  (3.11)
Z
 Dt : ñöôøng kính trong stator
 hr :beà cao raõnh stator tính töø ñaùy raõnh ñeán mieàn treân raõnh.
 Kpbch: laø heä soá phaân boá pha chính hay böôùc trung bình cuûa 1 voøng daây quaán sin
hay daây quaán ñoàng taâm.
Kphch = y neáu daây quaán laø loaïi ñoàng khuoân 1 hay 2 lôùp.

 2p
1,27 ñeán 1,3 2
1,33 ñeán 1,35 4
1,5 6
1,7 8 vaø lôùn hôn 8
2.1.3. Phöông phaùp xaùc ñònh Cw theo tham soá daây quaán :
Theo ñònh nghóa ôû (3.6) ta coù:
(Khoái löôïng rieâ ng daâ y ñoà ng).(Theå tích daâ y quaán pha phuï)
Cw =
(Khoái löôïng rieâ ng daâ y ñoà ng).(Theå tích daâ y quaán pha chính)

(Beà daø i daâ y quaá n pha phuï).(Tieá t dieän daâ y quaá n pha phuï)
=
(Beàdaø i daâ y quaá n pha chính).(Ti eá t dieän daâ y quaá n pha chính)

Beà daø i daâ y quaá n pha phuï

=t.
Beà daø i daâ y quaá n pha chính

67
 Beà daøi trung bình 1 voøng pha phuïï
= t . (Nph/Nch)
Beà daøi trung bình 1 voøng pha chính

Vaäy suy ra :
K Lph . k pbph  L
Cw = a.t.(kdqch/kdqph) . (3.13)
K Lch . k pbch  L

Trong ñoù,KLph tính töông töï nhö KLch, nhöng söû duïng bieåu thöùc sau ñaây :
3,14.(D t  h r / 2)
K Lph  (3.14)
Z
2.1.4. Phöông phaùp xaùc ñònh theo Pñm vaø mI
Theo lyù thuyeát ta coù :
Pñm = Uñm.Iñm.cos
(Pñ laø coâng suaát tieâu thuï ñieän naêng cuûa ñoäng cô ).
Vaäy pñm laø coâng suaát cô treân ñaàu truïc coù quan heä vôùi pñ nhö sau :
Pñm = N.Pñ (vôùi N hieäu suaát ñoäng cô)
Suy ra :
Pñm = Uñm.Iñm.N.cos (3.15)
Theo ñònh nghóa cuûa boäi soá doøng ñieän môû maùy ta coù :
mI = (Imm/Iñm)
(Imm laø doøng ñieän môû maùy toång qua daây chung ).
Ta coù :
Pñm = Uñm .(Imm/mI).N. cos (3.16)
Maø töø ñoà thò hình (3.2) ta coù :
I2mm =I2chmm + I2phmm vaø a.Iphmm = Ichmm
Neân ta coù :
I2mm= (1+a2).I2phmm
Hay
Imm = Iphmm 1  a 2 (3.17)
Theá (3.17) vaøo (3.16) ta coù :
mI . Pñm = Uñm Iphmm. 1  a 2 .N.cos (3.18)
Ta coù
Iphmm.Zc = Uc
Hay

68
 Iphmm/(2f.C) = Uñm 1  a 2 (3.19)
Theá 3.19 vaøo 3.18 ta coù :
mI . Pñm = Uñm. (2f.C).Uñm.(1 + a2).N.cos
Thu goïn laïi ta coù :
Pdm .mI
C 2
(3.20)
2f . U ñm (1  a 2 ) . N. cos 
Neáu f = 50Hz vaø C tính theo F thu goïn (3.20) veà daïng nhö sau :
3180 .Pdm . m I
C (3.21)
U (1  a 2 ). N. cos 
2
ñm

Trong coâng thöùc (3.21) ñôn vò tính nhö sau:

 C: F
 Pñm:W
 Uñm:V.
2.1.5. Quan heä giöõa maät ñoä doøng ñieän qua pha phuï khi môû maùy (Jphmm) vôù Jñm
(maät ñoä doøng ñieän) qua pha chính:
Theo lyù thuyeát ta ñöôïc quyeàn vaän haønh ñoäng cô 1 pha duøng tuï môû maùy vôùi
Jphmm cao nhaát leân ñeán 65 A/mm2 vôùi thôøi gian môû maùy keùo daøi toái ña laø 10 daây.nhö
vaäy trong tính toaùn ñeå kieåm laïi maät ñoä doøng ñieän qua pha phuï ta aùp duïng ñaïi löôïng
trung gian laø maät ñoä doøng ñieän Jñm qua pha chính (khi ñoäng cô ñang mang taûi ñuùng
ñònh möùc ).
Ta coù :

mI = Imm/Iñm = (Iphmm /Iñm) 1  a 2

neân
Iphmm =( Iñm. mI). 1  a 2 (3.22)
Maø :
Jphmm = Iphmm/Sch vaø Jñm = Iñm/Sch
Do ñoù :
J .S .m
I phmm /S ch  ñm ch I
1  a2
Toùm laïi :
J dm .mI
J dm  (3.23)
t. 1  a 2
2.2. TRÌNH TÖÏ TÍNH TOAÙN:

69
 Trình töï tính toaùn daây quaán stator ñoäng cô 1 pha duøng tuï môû maùy ñöôïc tính
gioáng nhö ñoäng cô môû maùy 1 pha khoâng duøng tuï töø böôùc 1 ñeán böôùc 11 (qui trình tính
pha chính gioáng nhau).
Tuy nhieân baûng soá öôùc löôïng N vaø cos  cho ñoäng cô naøy ñöôïc söû duïng theo caùc baûng
soá sau ñaây :
Theo A.E.G(berlin 1934)
Pñm(HP) n(voøng/phuùt) cos N% Mmm/Mñm
1/8 2850 0,6 54 2 ñeán 2,5
1/4 2860 0,68 60 2 ñeán 2,5
1/2 2870 0,75 66 2 ñeán 2,5
3/4 2880 0,78 70 2 ñeán 2,5
1/8 1400 0,58 51 2 ñeán 2,5
1/4 1410 0,6 59 2 ñeán 2,5
1/2 1430 0,66 65 2 ñeán 2,5
3/4 1440 0,68 70 2 ñeán 2,5
Theo SACH SENWERK DE NEEDSEDLITZ (saxe -1937)
Pñm Voøng/ cos N% mI Mmm/Mñm C(F) löôùi
phuùt ñieän
HP W 110v 220v
¼ 184 2800 0,7 60 3,6 1,3 40 10
1/3 250 2800 0,72 62 3,8 1,3 50 12,5
2/3 500 2820 0,74 70 4 1,3 80 20
1/6 120 1400 0,6 62 3,5 1,8 20 5
¼ 184 1405 0,62 65 3,5 1,9 25 7,5
1/3 250 1410 0,67 68 4 2 50 12,5
½ 370 1415 0,72 70 4 2 50 12,5
3/4 550 1420 0,73 70 4 2 50 12,5

¼ 184 915 0,6 57 3,5 1,3 30 7,5

1/3 250 915 0,65 60 3,8 1,3 40 10
½ 370 925 0,65 65 3,8 1,3 50 12,5
3/4 550 930 0,68 68 4 1,3 80 20

1/6 120 2830 0,60 56 4,5 4,5 120 30

¼ 184 2830 0,67 58 4,5 4,5 120 30
1/3 250 2830 0,7 60 4,5 4,5 160 40
2/3 500 2850 0,71 65 4,7 3,5 160 40
1/10 75 1430 0,57 50 3,2 5 40 10

70
 1/6 120 1430 0,6 50 3,35 5 60 15
¼ 184 1430 0,62 55 4,2 4,8 120 30
1/3 250 1430 0,67 55,5 4,8 4,8 120 30
½ 370 1435 0,72 56 5 4,8 120 30
¾ 550 1435 0,73 58 5 3,7 160 40
1/5 150 925 0,57 55 4,5 5,5 120 30
¼ 184 925 0,6 58 4,6 5,5 120 30
1/3 250 930 0,6 63 4,7 5 160 40
½ 370 940 0,63 65 4,9 5 200 50

Töø böôùc 12 ta aùp duïng phöông phaùp tính nhö sau:

Böôùc 12 :
Xaùc ñònh rch, duøng coâng thöùc 3.12, 3.11, 3.10
Böôùc 13:
Xaùc ñònh quan heä giöõa Cw, a, t theo coâng thöùc 3.13, 3.14
Thu goïn ñeå coù ñöôïc daïng bieåu thöùc quan heä:
Cw = Kl .a.t (3.24)
Trong ñoù Kl laø haèng soá phuï thuoäc keát caáu loõi theùp vaø caùch boá trí daây quaán.
Böôùc 14:
Xaùc ñònh quan heä giöõa C,a,t vaø Cw theo coâng thöùc 3.5
Ta coù:
K 2 .t 2
C (3.25)
(1  a 2 ).C w

Vôùi K2 laø haèng soá

Böôùc 15
Giaûi ñeå tìm C, a, t
Töø 3.24 vaø 3.25 ta coù 2 bieåu thöùc sau:
Cw = Kl. a. t
K 2 .t 2
C
(1  a 2 ).C w

71
 Thoâng thöôøng khi tính toaùn ñoäng cô 1 pha duøng tuï môû maùy, ta khoáng cheá giaù
trò Cw = 0,5 ñeán 0,6 (khoái löôïng daây ñoàng duøng cho boä daây pha phuï baèng 50% ñeán
60% khoái löôïng cuûa boä daây pha chính).
Khi coäng tröôùc giaù trò cho Cw ta thu goïn 2 bieåu thöùc treân döôùi daïng sau ñaây :
a.t = K3 (3.26)
K 4 .t 2
C (3.27)
(1  a 2 )

Duøng phöông phaùp khöû theá (3.26) vaøo (3.27) ta coù ñaúng thöùc sau:
K5
C (3.28)
(1  a )a
2 2

Baây giôø neáu choïn tröôùc 1 giaù trò cho ñieän dung C môû maùy, ta coù ñöôïc 1 phöông
trình truøng phöông duøng xaùc ñònh a phöông trìng coù daïng nhö sau:
a4 + a2 – (K5/C) = 0
Phöông trình naøy luoân luoân coù 1 nghieäm döông, nghóa laø luoân luoân coù 1 giaù trò a thoûa
vôùi 1 giaù trò C choïn tröôùc.
Khi ñònh ñöôïc a theo C ta duøng (3.26) ñeå suy ra t vaø ñöôøng kính pha phuï.
Böôùc 16 :
Duøng caùc giaù trò a,c,t tìm ñöôïc trong böôùc 15 vaø ñaúng thöùc (3.21) ñeå tính mI boäi soá
doøng ñieän môû maùy, luoân luoân khoáng cheá mI nhoû hôn hay baèng 5.
Böôùc 17 :
Kieåm tra laïi doøng ñieän qua pha phuï khi môû maùy duøng (3.23)
Böôùc 18 :
Sau khi caùc keát quaû tìm trong böôùc 16 vaø 17 thoûa giôùi haïn cho pheùp, ta tính tieáp pha
phuï vaø soá voøng phaân boá cho moãi nhoùm boái daây cuõng nhö soá voøng cho töøng boái trong
nhoùm pha phuï.
Böôùc 19 :
Kieåm tra heä soá laép ñaày raõnh
Böùôùc 20 :
Tính laïi phuï taûi ñöôøng A , tieâu chuaån vaø coâng thöùc tình toaùn xem laïi böôùc 15 cuûa baøi
tröôùc.
Böôùc 21 :
Kieåm tra laïi Pñm theo Arnold, xem laïi böôùc 16 cuûa baøi tröôùc.
CHUÙ YÙ :

72
Caùch tính nhö treân aùp duïng cho pha phuï vaän haønh, cugn caáp ñieän theá vôùi pha chính.
Neáu boä daây pha phuï tính ñeå vaän haønh ôû 2 caáp 110v vaø 220 v, ta aùp duïng phöông phaùp
tính nhö sau :
 Boä daây pha phuï vaø ñieän dung môû maùy tính cho tröôøng hôïp vaän haønh ôû 220v
 Qui ñoåi boä daây pha phuï veà 110V, phöông phaùp qui ñoåi gioáng nhö ñaõ trình baøy
ôû muïc 2.3.1 chöông 2.
 Qui ñoåi ñieän dung tính ñöôïc ôû tröôøng hôïp vaän haønh 220v veà tröôøng hôïp vaän
haønh ôû 110V. Vôùi coâng thöùc qui ñoåi nhö sau :
C110V = 4 . C220V (3.29)
2.3. Thí duï maãu baèng soá :
Böôùc 1 :
Cho ñoäng cô 3 pha mang baûng lyù lòch vaø kích thöôùc loõi theùp nhö sau :
 Ñöôøng kính ngoaøi Dn = 190 mm
 Ñöôøng kính trong Dt = 122 mm
 Beà daøy loõi theùp L = 73 mm
 Beà daày goâng stator bg = 16mm
 Beà daøy raêng stator br = 5mm.
 Raõnh quaû leâ coù kích thöôùc nhö treân :
 Caùch ñieän cho ñoäng cô laø loaïi caáp A .
Haõy tính laïi boä daây quaán ñeå ñoäng cô vaän haønh laïi ôû traïng thaùi ñoäng cô 1 pha duøng tuï
môû maùy, vaø vaän haønh ôû 2 caáp ñieän theá 110V vaø 220V. Tính ñieän dung môû maùy caàn
duøng cho ñoäng cô
Böôùc 2 :
Kieåm tra laïi 2p.
2pmin = (0,4 ñeán 0,5)(Dt/bg) = (0,4 ñeán 0,5)(122/16) = 3,05 ñeán 3,81
Vaäy keát caáu naøy öùng vôùi 2p = 4 laø toái öu .
Böôùc 3:
Phoûng ñòng Pñm
AÙp duïng coâng thöùc Trickey ta coù :
D 2n . L . n ñb .10 6 19 2 .7,3.1500 .10 6
C1 .Pñm    0,177
16,28 . Ct . C f 16,38.0,96.1,42

Laäp baûng giaù trò :

Pñm 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1
(HP)
C1 0,354 0,295 0,253 0,221 0,197 0,177

73
Veõ ñaëc tuyeán C1.Pñm = 0,177 leân cuøng tôø giaáy vôùi ñoà thò Trickey, ta ñöôïc giao ñieåm :
C1 =0,253 vaø Pñm = 0,7 HP
Toùm laïi choïn :
Pñm = ¾ HP (khoaûng 560 W ) (chæ baèng 3/8 coâng suaát ôû traïng thaùi 3 pha ).
Böôùc 4
Töø thoâng qua 1 cöïc töø
=(Dt . L/p)B = (12,2 .7,3/2) .10-5 . B =44,53 .10-4 . B
Böôùc 5 :
Quan heä giöõa Bg vaø B , ta coù :
Bg =  / (2.bg .L kf ) = 2,0066 B
Bg = 2,0066.B
Böôùc 6 :
Quan heä giöõa Br vaø B
Br = ((3,14.Dt )/(Z .br). B
Br = ((3,14 . 122)/(36,5))/ B = 2,1293 B
Böôùc 7 :
Laäp baûng quan heä giöõa Br , Bg vôùi B.
B(T) 0,68 0,69 0,7 0,71 0,72 0,73 0,74 0,75
Bg(T) 1,3645 1,3845 1,4046 1,4246 1,4447 1,4648 1,4848 1,5049
Br(T) 1,4479 1,4692 1,4905 1,5118 1,5331 1,5544 1,5757 1,5969
Giôùi haïn cuûa Bg max
Ñeå an toaøn cho tính toaùn , ta coù ñoä döï tröõ ñeå deã ñieàu chænh, ta choïn :
B = 0,72 T
Luùc ñoù, ta coù:  = 44,53 .10-4 . 0,72
Vaäy:  = 32,0616. 10-4 Wb
Böôùc 8
Choïn daây quaán sin coù daïng sau cho pha chính vaø pha phuï.
pha chính:

74
 N4

N3

N2

N1

1 2 3 4 5 6 7 8 9

N1'
N2'
N3'

(N1/N)=0,121
(N2/N)=0,227
(N3/N)=0,305
(N4/N)=0,347
kdqch=0,7933
daây quaán chính khöû soùng baäc cao 3,5,7 ñoàng thôøi pha phuï :
(N’1/N’) = 0,283
(N’2/N’) = 0,347
(N’3/N’) = 0,37
kdqph = 0,913
Böôùc 9:
Xaùc ñònh toång soá voøng daây chính
k E. U ñm 0,88. 220
N ch    342 ,87 voøng
4,44.f .. kdqch 4,44. 50. 32,0616 .10  4 . 0,7933

Ta coù:
T.L = (3,14.Dt .L/2p)=(3,14.12,2.7,3/4)=69,97=70 cm2
Vaäy : kE = 0,88.,
Choïn troøn soá Nch, ñoàng thôøi Nch laø boäi soá cuûa 4 nhoùm boái daây.
Vaäy: Nch = 344 voøng /pha chính. Neân N = 86 voøng /1 nhoùm boái /pha chính
Vaäy N1 = 0,121. N = 10,406 = 10 Toùm laïi: N1 = 10 voøng
N2 = 0,227. N = 19,522 = 20 N2 = 20 voøng
N3 = 0,305. N = 26,23= 26 N3 = 26 voøng
N4 = 0,347. N = 29,84 = 30 N4 = 30 voøng

75
Böôùc 10 :
Choïn N = 0,73 vaø cos = 0,7
Suy ra doøng ñieän ñònh möùc qua ñoäng cô (luùc vaän haønh 220V ) laø :
Pñm 560
I ñm    4,98A  5A
N. cos . U ñm 0,73. 0,7. 220

Choïn J = 6,5A/mm2
d ch  1,13 I ñm / J  1,13 5 / 6,5  0,99

Vaäy: dch = 1mm

dchcñ = 1,05 mm; Schcñ = 0,866 mm2
CHUÙ YÙ :
Ñeán ñaây ñeå khoûi phaûi ñieàu chænh phöùc taïp cho caùc böôùc tính toaùn veà sau, ta coù
theå öôùm thöû klñ cho caùc raõnh chöùa pha chính( khoâng chöùa pha phuï) haàu coù theå ñeàu
chænh tröùôùc Pñm taêng leân hay giaûm xuoáng maø khoâng aûnh höôûng ñeán caùc böôùc tính töø 12
trôû veà sau.
Ta xem raõnh 1 vaø 2 chæ chöùa pha chính, ta kieåm sô boä klñ taïi raõnh 1 .
Ñaàu tieân xaùc ñònh tieát dieän raõnh :
Sr = ((6+8)/2).12 + (3,14 .82/8)) +109mm2
klñ1 = (N4 . Schcñ/Sr ) = (30 .0,866/109) = 0,238
 quaù thaáp so vôùi giaù trò cho pheùp laø 0,46)
Ñieàu naøy cho thaáy klñ coù theå taêng gaáp 2 laàn so vôùi giaù trò hieän coù, nhö vaäy ta coù
theå naâng Pñm leân cao 2 laàn, nghóa laø ta coù theå coù :
Pñm = 1,5 HP ( khoaûng 1125W)
Luùc ñoù :
 N = 0,75
 Cos = 0,72
 Iñm = 9,46 A = 9,5 A
 Vôùi J = 6,5A/mm2 , dch = 1,366mm , choïn :
 dch = 1,4 mm
 dchcñ = 1,45mm
 Schcñ = 1,65mm2
Luùc ñoù klñ1 = (30. 1,65/109) = 0,454 (thoaû )
Toùm laïi ta coù hteå ñieàu chænh naâng :
 Pñm = 1,5 HP (1125W)
 Iñm = 9,5 A (luùc Uñm = 220V)

76
  dch =1,4 mm
Böôùc 11 :
Tính ñieän trôû pha chính rch
rch = ro .Nch .2 (KLch .kpbch +L)
Vôùi :
 dch =1,4mm
 ro = 11,93 .10-3 ohm/m(tra baûng tieâu chuaãn daây ñoàng TCVN 06/77)
3,14 . 1,35. (122  18)
K Lch   16,49 mm  1,65 cm
36
Kpbch = (1/86)(30.8 + 26.6 +20.4 +10.2)= 5,7674
Toùm laïi:
rch = 11,93 .10-3 .344 .2(5,7674 .1,65 +7,3).10-2 = 1,38 ohm
Böôùc 12 :
Xaùc laäp quan heä giöõa Cw, a, t
Ta coù :
K Lph . k pbph  L
C W  a. t. (k dqch / k dqph )
K Lch . k pbch  L

Trong ñoù :
3,14 . 1,35 .(122  18 / 2)
K Lch   15,43 mm  1,543 cm
36
Kpbph = (N1’/N’). y1’ + (N2’/N’). y2’ + (N3’/N’).y3’
= 0,283.5 + 0,347 . 7 + 0,37 . 9 = 7,174
1,543.7,17 4  7,3
C W  a. t. (0,7933 /0,913).  0,94915 a. t
1,65.5,7674  7,3
Böôùc 13 :
Xaùc laäp quan heä giöõa C, a, t, CW
3180 . t 2 3810 . t 2 2304 ,348 . t 2
C  
(1  a 2 ).rch .C W (1  a 2 ). 1,38. C W (1  a 2 ). C W

Böôùc 14:
Giaûi tìm C, a, t
Ta co:ù
CW = 0,94915 . a . t

77
 2304 ,384 . t 2
CW 
(1  a2). C
Choïn CW = 0,5 thu goïn ta coù :
t = 0,52679/a
4608,696 . t 2
C
(1  a 2 )
Khöû t thu goïn ñöôïc :
1278,95
C
(1  a 2 ).a 2

Cho a thay ñoåi, ñeå taïo töø tröôøng quay troøn ngay luùc môû maùy, ta coøn coù ñieän dung môû
maùy C töông öùng nhö sau :

a C(/F) a C(/F) a C(/F)

1 639,47 1,25 319,43 1,6 140,33
1,025 593,65 1,3 281,33 1,65 126,19
1,05 551,745 1,35 248,63 1,7 113,76
1,075 513,41 1,4 220,45 1,75 102,79
1,1 478,273 1,45 196,07 1,8 93,09
1,15 416,39 1,5 174,89 1,85 84,49
1,2 363,99 1,55 156,45 1,9 76,85

Ñeå ñaït tính kinh teá cho vieäc duøng tuï, neáu vaän haønh pha phuï ôû 220V choïn ñieän dung
môû maùy laø C = 110 F ta coù phöông trình sau ñaây :
a4 +a2 – 12,7895 = 0
Giaûi phöông trình naøy ta ñöôïc nghieäm soá döông sau ñaây :
a2 = 3,111  a = 1,7638
Suy ra t = 0,298666
Ñieän theá WV giöûa 2 ñaàu tuï laø :

U c  U ñm 1  a 2  446 V

Quan heä giöõa dch vaø dph nhö sau :

d ph  d ch t neân dph = 0,5465.dch

Neáu duøng dch = 1,4mm

Thì dph = 0,765 mm
Choïn dph = 0,8mm

78
Böôùc 15:
Xaùc ñònh mI ta coù :
C . U 2ñm . N. cos . (1  a 2 ) 100 . 220 2 . 0,73 . 0,7 . (1  1,7638 2 )
mI  
3180 . Pñm 3180 .1125
Neân mI = 2,84 beù hôn 5 (thoûa)
Böôùc 16:
Kieåm tra Jphmm
m I .I ñm 2,84. 6,5
J phmm  
t. 1  a 2 0,298666 1  1,7638 2
Neân Jphmm= 30,48 A/mm2 (beù hôn 65A/mm2, thoûa )
Böôùc 17:
Tính chính xaùc pha phuï :
Tröôøng hôïp pha phuï laøm vieäc ôû 220V:
 dph = 0,8mm
 a= 1,7638
vaäy :
 Nph = a.Nch.(kdqch/k dqph)
= 1,7638 . 344 . 0,7933 / 0,913
= 527,19
Choïn Nph = 528 voøng /pha phuï
Khi duøng pha phuï ôû 110V ñeå khôûi ñoäng cho ñoäng cô söû duïng ñöôïc 2 caáp ñieän theá, ta
chæ caàn :
Nph = 528/2 = (264voøng).dph = 0,8 2 = 1,1 mm
Luùc ñoù :
 C = 4.100 = 400 /F vaø
 WV = 446/2 = 223 V
Tính soá voøng cho 1 nhoùm pha phuï :
N’ = 264/4 = 66 voøng /nhoùm /pha phuï
N1’ = 0,283 . N’ = 18,67 = 19voøng
N2’ = 0,347 . N’ = 22,9 =23voøng
N3’ = 0,37 . N’ = 24,4 = 24 voøng
Böôùc 18:
Kieåm tra laïi klñ
dch/dchcñ = 1,4mm/1,45mm
 Schcñ = 1,65mm2

79
  dph/dphcñ = 1,1/1,15mm
 Sphcñ= 1,04mm2
 Klñ1 = 0,454 (ñaõ tính ôû phaàn tröôùc )
26.1,65
 Klñ2 =  0,397
108
20,1,65  19.1,04
 Klñ3 =  0,488
108
10,.1,65  23.1,04
 Klñ4 =  0,374
108
2.24.1,04
 Klñ5 =  0,462
108
Toùm laïi daây quaán thoûa ñieàu kieän laáp ñaày raõnh
Böôùc 19:
Tính laïi phuï taûi ñöôøng A :
Pñm = 0,086. Dt2 . L . A . B . N . Cos . nñb .10-4
= 0,086.(12,2)2 .7,3.191,85.0,72.0,75.0,72.1500.10-4
(So leäch giaù trò öôùc löôïng laø Pñm =1125W khoaûng 7,65%)
Toùm laïi ta coù theå xem :
 Pñm = 1,5HP (1125W)
 Iñm = 9,5 A(khi Uñm = 220v )
 B = 0,72 T
 A = 191,85 A/cm
 dch = 1,4 mm
 dph = 1,1 mm
 a = 1,7638
 C = 400 F
 Choïn Uc = 250 V
2.4. PHÖÔNG PHAÙP XAÙC ÑÒNH KHOÁI LÖÔÏNG DAÂY SÖÛ DUÏNG .
2.4.1 Ñeå xaùc ñònh daây duøng cho daây quaán ta xaùc ñònh theo caùc böôùc
sau :
Böôùc 1 :
Döïa vaøo KLch vaø KLph cuõng nhö caùc böôùc boái daây trong nhoùm pha chính vaø phuï ñeå tính
chu vi khuoân duøng cho boái daây, sau ñoù ñieàu chænh troøn soá cho chu vi khuoân seõ ñöôïc aùp
duïng trong thöïc teá.
(chu vi khuoân chính) =2(KLch .y +L) (3.30)
(chu vi khuoân phuï) = 2(KLph .y + L) (3.31)
Böôùc 2 :

80
Sau ñoù xaùc ñònh toång beà daøy cho daây quaán pha chính cuõng nhö pha phuï .
Goïi Lch, Lph : laø beà daøi pha chính vaø pha phuï ,tính baèng dm, ta coù :
Lch = (soá nhoùm boái pha chính ).(toång beà daøi 1 nhoùm pha chính) (3.32)
Lph = (soá nhoùm boái pha phuï).(toång beà daøi 1 nhoùm pha phuï)
Böôùc 3 :
Khoái löôïng pha chính vaø phuï.
Goïi Pch, Pph laø khoái löôïng cuûa pha chính vaø pha phuï, ta coù :
Pch = 1,1 .8,9 (kg/dm3) .Lch .(3,14 .d2ch /4).10-4
Vôùi heä soá 1,1 laø heä soá so leäch giöõ a thi coâng vaø tính toaùn laø 10%
hay :
Pch = 9,79. Lch .(3,14 .d2ch /4).10-4
Pph = 9,79. Lph .(3,14 .d2ch /4).10-4 (3.33)
Trong coâng thöùc 3.33
 Pch, Pph : KG
 Lch, Lph : dm
 dch, dph : mm
Thí duï baèng soá :
Tính khôùi löôïng daây cho pha chính vaø phuï ñaõ tính ôû thí duï treân .
Ñoái vôùi pha chính :
(chu vi khuoân pha chính ) = 2.(1,65 .y +7,3) (cm)
y 2(boái N1) 4(boái N2) 6(boái N3) 8(boái N4)
Chu vi lyù thuyeát 21,2 27,8 34,4 41
(cm)
Chu vi thöïc teá 21 28 35 41
(cm)

Lch = 4.(2,1 . 10 + 2,8 . 20 + 3,5 . 26 + 4,1 . 30) = 1164 dm

Pch = 9,79 . 1164 (3,14 . 1,42 /4)10-4 = 1,754 Kg
Vaäy : Pch = 1,8 kg
Ñoái vôùi pha phuï :
(Chu vi pha phuï) = 2 ( 1,543 .y + 7,3) (cm)
y 5(boái N1’) 7(boái N2’) 9(boái N3’)
Chu vi lyù thuyeát 30,03 36,2 42,37
(cm)
Chu vi thöïc teá 30 36 42
(cm)

81
 Lph = 4. (3,19 + 3,6 . 23 + 4,2 . 24 ) = 962,4 dm
Pph = 9,79 . 962,4 . ( 3,14 . 1,12 /4) . 10-4 = 0,895 Kg
Vaäy : Pph = 0,9 Kg
( giaù trò naøy phuø hôïp vôùi Cw = 0,5 ñaõ choïn ôû treân ).
BAØI TAÄP
1. Cho ñoäng cô bôm nöôùc 1 pha duøng tuï môû maùy, vôùi loõi theùp ñöôïc caûi tieán töø loõi theùp
cuûa maùy neùn trong heä thoáng laïnh (ñuùc laïi keát caáu voû cho ñoäng cô naøy khi caûi tieán)kích
thöôùc loõi theùp stator ghi nhaän nhö sau :
Dn = 160 mm , Dt = 72 mm, L = 63 mm
Br = 4 mm, bg = 27 mm, Z = 24
a/ Xaùc ñònh soá lieäu boä saây quaán ñ63 ñoäng cô vaän haønh ñöôïc 2 caáp ñieän theá 110V,
220V, f = 50hz, choïn tuï môû maùy cuûa ñoäng cô laø 200F .
b/ Suy ra khoái löôïng daây quaán
c/ Neáu giaû söû ta boá trí cho pha phuï môû maùy khoâng duøng tuï thì soá lieäu daây phuï coù khaùc
vôùi soá lieäu vöøa tính trong caâu a hay khoâng ?
d/ Coù caùch naøo boá trí cho daây phuï ñoäng cô vöøa söû duïng môû maùy coù tuï vöøa söû duïng
môû maùy khoâng tuï khoâng ? Luùc ñoù ñoäng cô vaän haønh ñöôïc ôû caû 110V vaø 220V
(bieát raèng khi thay ñoåi caùch môû maùy coù hay khoâng coù tuï , ta coù quyeàn ñaáu pha phuï laïi
ôû caùc ñaàu daây ñaõ ñöa ra ngoaøi ).
2. Cho ñoäng cô 3 pha coù coâng suaát 7,5 HP vôùi kích thöôùc loõi theùp stator ghi nhaän hnö
sau :
Dt = 147 mm , bg = 20 mm
Br = 6,5mm, L = 78 mm Z = 36
Baây giôø neáu vaän haønh ñoäng cô ôû traïng thaùi 1 pha duøng tuï môû maùy, ta tính laïi boä daây
cho stator cho bieá Pñm maø ñoäng cô ñaït ñöôïc ñieän dung C caàn duøng ñeå môû maùy. Suy ra
khoái löôïng daây quaán.

82
 SÖÛ DUÏNG ÑOÄNG CÔ ÑIEÄN 3 PHA TRONG LÖÔÙI ÑIEÄN 1
PHA.
Trong thöïc teá ta thöôøng gaëp tröôøng hôïp coù ñoäng cô ñieän 3 pha, nhöng chæ
coù löôùi ñieän cung caáp 1 pha. Gaëp tröôøng hôïp naøy, tröôùc ñaây ta phaûi quaán laïi
ñoäng cô ñieän, nhöng vaán ñeà naøy coù theå giaûi quyeát deã daøng baèng caùch ñaáu ñoäng
cô ñieän 3 pha theo sô ñoà 1 pha coù ñieän dung (tuï ñieän). Döôùi ñaây trình baøy vaén
taét sô ñoà ñaáu, caùch tính ñieän dung, caùch löïa choïn tuï ñieän ñeå vaän haønh ñoäng cô
ñieän 3 pha coù 6 ñaàu ra ôû löôùi ñieän 1 pha.
SÔ ÑOÀ NGUYEÂN LYÙ ÑAÁU ÑOÄNG CÔ ÑIEÄN 3 PHA VAØO LÖÔÙI ÑIEÄN 1
PHA COÙ SÖÛ DUÏNG TUÏ ÑIEÄN:
Veà nguyeân ñeå ñoäng cô 3 pha hoaït ñoäng ñöôïc vôùi nguoàn ñieän 1 pha thì
trong daây quaán 3 pha phaûi choïn moät phaàn laøm cuoän daây chính, moät phaàn laøm
cuoän daây phuï vaø duøng theâm phaàn töû môû maùy. Caùc sô ñoà ñaáu daây tuøy thuoäc ñieän
aùp ñònh möùc cuûa ñoäng cô vaø ñieän aùp nguoàn.
Khi ñaáu laïi, coâng suaát cuûa ñoäng cô thöôøng chæ ñaït töø 50  70% coâng suaát
ghi treân nhaõn ñoäng cô 3 pha; neáu duøng tuï ñieän thöôøng tröïc thì coâng suaát coù theå
ñaït ñeán 80%.

83
 Trong tröôøng hôïp 3 pha, ñoäng cô coù 2 caùch ñaáu sao (Y) vaø tam giaùc ()
thì ñieän aùp nguoàn (laø ñieän aùp 1 pha) seõ ñöôïc ñöa vaøo hai ñaàu cuûa hai pha ñoäng
cô.
ÔÛ hình 4.26a, ñieän aùp nguoàn ñöôïc ñöa vaøo 2 ñaàu C1 vaø C2 cuûa hai pha C1 - C4,
C2 - C5 cuûa ñoäng cô.
Ñaây laø tröôøng hôïp ñieän aùp nguoàn baèng ñieän aùp daây cuûa ñoäng cô.
ÔÛ hình döôùi, ñieän aùp nguoàn ñaët vaøo ñaàu C1 vaø C2 cuûa ñoäng cô ñaáu ;
tröôøng hôïp naøy ñieän aùp nguoàn baèng ñieän aùp pha cuûa ñoäng cô.
U
A U

Z A

X
Z Y C X

C B Y B
Ckñ
Clv
Ngaét ly
Clv taâm
Ckñ
Ngaét ly
taâm
a) Unguoàn = Udaây ñoäng b)Unguoàn = Upha ñoäng
cô cô

U U
A
A Clv Ckñ
Ckñ Clv
Ngaét ly
Ngaét ly taâm
X
taâm X
Z Y Z Y

C B C B
c) Unguoàn = Upha ñoäng cô d) Unguoàn = Udaây ñoäng cô

Hình: Caùc sô ñoà nguyeân lyù ñaáu ñoäng cô ñieän 3 pha vaøp löôùi ñieän 1 pha coù söû
duïng tuï ñieän.
a. Unguoàn = Udaây ñoäng cô
b. Unguoàn = Upha ñoäng cô
c. Unguoàn = Upha ñoäng cô
d. Unguoàn = Udaây ñoäng cô
ÔÛ hình veõ 4.26c, ñieän aùp nguoàn baèng ñieän aùp pha cuûa ñoäng cô; coøn ôû
hình 4.26d, ñieän aùp nguoàn baèng ñieän aùp daây cuûa ñoäng cô.

84
 Cuoän daây ñaáu vôùi löôùi ñöôïc goïi laø cuoän daây chính hay coøn goïi laø pha
chính, cuoän daây coù ñaáu noái tieáp vôùi caùc tuï ñieän goïi laø cuoän daây phuï.
CAÙCH TÍNH ÑIEÄN DUNG COÂNG TAÙC VAØ ÑIEÄN DUNG KHÔÛI ÑOÄNG:
Tröôùc heát ta caàn nhaéc laïi laø tuøy thuoäc ñieän aùp löôùi maø cuoän daây stator
ñöôïc ñaáu Y hoaëc 
ÔÛ caùch ñaáu Y, ta coù: Ud = 3 Uf ; Id = If.
ÔÛ caùch ñaáu , ta coù: Ud = Uf ; Id = 3 If.
Ñieän dung C vaø dung khaùng cuûa tuï ñieän Xc tæ leä nghòch vôùi nhau ( Xc =
1 1
= ). Neáu ñieän dung C caøng beù thì dung khaùng Xc caøng lôùn, do vaäy
C 2fC
bieán ñoåi ñieän dung C seõ gaây neân bieán ñoåi dung khaùng Xc, keát quaû laøm bieán ñoåi
doøng ñieän. Vì vaäy, doøng ñieän trong pha coù ñieän dung coù theå beù hôn hoaëc lôùn
hôn doøng ñieän ñònh möùc.
ÔÛ tröôøng hôïp thöù nhaát thì coâng suaát ñoäng cô seõ khoâng ñuû, coøn ôû tröôøng
hôïp thöù hai thì seõ gaây ra quaù noùng cuoän daây (khoâng cho pheùp) vaø seõ naâng cao
ñieän aùp treân töøng boä phaän rieâng leû (treân tuï ñieän, treân pha coù tuï ñieän). Ñaëc bieät
nguy hieåm laø tröôøng hôïp coù coäng höôûng ñieän aùp, khi ñoù coù theå gaây ra quaù ñieän
aùp, nguy hieåm cho ngöôøi vaän haønh vaø coù theå choïc thuûng caùch ñieän cuûa daây
quaán vaø tuï ñieän. Do ñoù, trong thöïc teá vieäc löïa choïn ñuùng ñaén ñieän dung laøm
vieäc cuûa ñoäng cô tuï ñieän coù moät yù nghóa quan troïng.
Ñieän dung laøm vieäc Clv (ñaáu lieân tuïc trong quaù trình vaän haønh ñoäng cô),
ñöôïc xem laø löïa choïn ñuùng, neáu doøng ñieän vaø ñieän aùp pha cuûa ñoäng cô khi ñaày
taûi baèng trò soá ñònh möùc.
Ñieän dung laøm vieäc Clv tæ leä vôùi coâng suaát cuûa ñoäng cô (hoaëc doøng ñieän
ñònh möùc Iñm) vaø tæ leä nghòch vôùi ñieän aùp U. sau ñaây giôùi thieäu moät soá coâng
thöùc kinh nghieäm ñeå tính trò soá ñieän dung coâng taùc cuõa ñoäng cô tuï ñieän laøm
vieäc ôû löôùi ñieän coù taàn soá f = 50Hz,töông öùng vôùi caùc daïng ñaáu ñieän nhö treân.
I dm
 Ñoái vôùi sô ñoà hình 4-26a: Clv  2800 , [F]
Ul
I
 Ñoái vôùi sô ñoà hình 4-26b: Clv  4800 dm , [F]
Ul
I
 Ñoái vôùi sô ñoà hình 4-26c: Clv  1600 dm , [F]
Ul
I
 Ñoái vôùi sô ñoà hình 4-26d: Clv  2740 dm , [F]
Ul

85
ÔÛ ñaây:
 Clv laø ñieän dung coäng taùc öùng vôùi phuï taûi ñònh möùc tính baèng [F].
 Ul ñieän aùp löôùi tính baèng [V].
 Iñm : doøng ñieän ñònh möùc cuûa ñoäng cô 3 pha, tính baèng [A]
Ñeå xaùc ñònh trò soá ñieän dung khôûi ñoäng Ckñ, ta phaûi xuaát phaùt töø yeâu caàu
taïo ra momen khôûi ñoäng caàn thieát. Tuøy theo ñieàu kieän laøm vieäc cuï theå cuûa
ñoäng cô, neáu ñoäng cô khôûi ñoäng khoâng taûi thì khoâng caàn ñieän dung khôûi ñoäng
rieâng bieät. Khi ñoù, sô ñoà ñaáu seõ ñôn giaûn nhaát.
Tuï ñieän khôûi ñoäng coù muïc ñích taêng cöôøng momen khôûi ñoäng, trò soá ñieän
dung cuûa noù ñöôïc tính baèng coâng thöùc sau:
Ckñ = Clv + C0
ÔÛ ñaây:
 Ckñ laø ñieän dung khôûi ñoäng.
 C0 laø ñieän dung ngaét (sau khi khôûi ñoäng xong, tuï khôûi ñoäng seõ ñöôïc
ngaét ra khoûi löôùi ñieän vaø ñoäng cô chæ coøn tuï coâng taùc);
Khi ñoäng cô khôûi ñoäng coù taûi, trong maïch ñoäng cô coù caû tuï coâng taùc vaø
tuï khôûi ñoäng. Taêng trò soá ñieän dung khôûi ñoäng, nhöng chæ tôùi moät giaù trò naøo ñoù,
ta seõ ñöôïc momen khôûi ñoäng cöïc ñaïi, sau ñoù neáu tieáp tuïc taêng trò soá ñieän dung
khôûi ñoäng thì seõ daãn tôùi nhöõng keát quaû khoâng toát ñoái vôùi ñoäng cô ñieän.
Trong thöïc teá, ngöôøi ta tính ñieän dung khôûi ñoäng theo coâng thöùc kinh
nghieäm sau ñaây, töông öùng vôùi taát caû caùc caùch ñaáu theo hình 4-26
Ckñ = (2,5  3)Clv ,[F]

DAÂY QUAÁN SIN

Trong taøi lieäu naøy chæ trình baøy hai daïng daây quaán sin, khaùc nhau veà phöông
phaùp tính toaùn ñeå xaây döïng neân kieåu daây quaán naøy. Caùc daïng daây quaán naøy ñöôïc
phaân bieät theo teân goïi cuûa caùc taùc giaû ñaõ xaây döïng neân chuùng, ta coù:
 Daây quaán sin theo SISKIND.

86
 Daây quaán sin theo daïng toång quaùt, (ñöôïc xaây döïng döïa theo phöông phaùp aùp
duïng khai trieån Fourier).
Ñeå coù theå naém vöõng ñöôïc töøng daïng noùi treân, chuùng ta khaûo saùt tuaàn töï caùc
phaàn sau ñaây:
Khaùc vôùi caùc kieåu daây quaán 1 vaø 2 lôùp ñaõ trình baøy, daây quaán pha chính vaø
pha phuï trong daây quaán sin ñöôïc boá trí thoaûi maùi hôn maø khoâng caàn caên cöù vaøo caùc
phaân boá raõnh trong cho pha chính vaø phuï.
Moät pha daây quaán chính hay phuï coù theå choaùn heát toaøn boä raõnh cuûa stator. Tuy
nhieân söï xaây döïng ñeå ñieàu hôïp sô ñoà khai trieån giöõa pha chính vaø pha phuï moät phaàn
caên cöù vaøo daïng sô ñoà boá trí daây quaán veõ rieâng cho töøng pha maø khi veõ ta ñaõ tuaân
theo moät soá caùc qui taéc nhö sau:
QUI TAÉC VEÀ TOÅNG SOÁ BOÁI DAÂY TOÁI ÑA TRONG MOÄT NHOÙM BOÁI DAÂY:
Ñeå khaûo saùt ñöôïc chi tieát ta ñeå yù theâm caùc tröôøng hôïp daây quaán laø loaïi coù hay
khoâng coù möôïn raõnh, cuõng nhö treân stator böôùc cöïc töø T coù giaù trò chaün hay leû.
a. Tröôøng hôïp T chaün.
Toång soá boái daây chöùa toái ña trong moät nhoùm boái daây laø (T/2). Neáu nhoùm boäi
daây naøy khoâng möôïn raõnh, thì caùc caïnh taùc duïng cuûa caùc boái daây trong nhoùm seõ
choaùn ñaày vaø lieân tieáp nhau T raõnh. Ngöôïc laïi, neáu nhoùm boái daây coù möôïn raõnh thì
giöõa nhoùm boái daây chöùa soá boái daây toái ña seõ boû troáng moät raõnh vaø caùc caïnh taùc duïng
cuûa boái ñoù coù böôùc lôùn nhaát thuoäc nhoùm boái laân caän.
Thí duï 1:
Xaây döïng caùc daïng sô ñoà khai trieån daây quaán sin cho stator ñoäng cô 1 pha coù toång soá
raõnh laø Z = 24 vôùi soá cöïc 2p = 4.
GIAÛI.
Ta coù: T = Z/2p = 24/4 = 6 raõnh/1 böôùc cöïc töø (vaäy T coù giaù trò chaün).
Suy ra, toång soá boái toái ña chöùa trong moät nhoùm boái daây = T/2 = 3 boái toái ña treân 1
nhoùm boái daây.
Ta chuù yù caùc sô ñoà khai trieån sau khi söû duïng 1 nhoùm coù toái ña soá boái daây cho pheùp.

87
 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 2 3 4 5 6 7 8 9 20 1 2 3 4

Tröôøng hôïp daây quaán khoâng möôïn raõnh (Z=24, 2p=4)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 2 3 4 5 6 7 8 9 20 1 2 3 4

Tröôøng hôïp daây quaán coù möôïn raõnh (Z=24,2p=4)

b. Khi T laø soá leû:

 Khi T coù giaù trò leû vaø nhoùm boái daây khoâng möôïn raõnh, soá boái daây toái ña coù theå
boá trí cho 1 nhoùm laø (T-1)/2 boái, ñoàng thôøi ôû giöõa nhoùm boái daây coù boû troáng 1
raõnh.
 Khi T coù giaù trò leû vaø nhoùm boái daây coù möôïn raõnh, soá boái daây toái ña coù theå boá
trí cho 1 nhoùm laø (T-1)/2 boái, vaø caùc caïnh taùc duïng cuûa caùc boái trong nhoùm boá
trí lieân tieáp nhau.
Thí duï:
Xaây döïng sô ñoà khai trieån cho daây quaán sin ôû stator ñoäng cô 1 pha coù toång soá raõnh Z =
36 vaø 2p = 4.
Giaûi:
Ta coù T = 36/4 = 9 raõnh (vaäy T coù giaù trò leû)
Khi nhoùm boái daây khoâng möôïn raõnh, toång soá boái daây toái ña trong 1 nhoùm boái laø (T-
1)/2 = (9-1)/2 = 4 boái toái ña/1 nhoùm.

PHÖÔNG PHAÙP BOÁ TRÍ DAÂY QUAÁN THEO SISKIND:

a. Trình töï tính toaùn.

88
Böôùc 1:
Töø gía trò Z vaø 2p, aùp duïng phöông phaùp veõ sô boä daïng sô ñoà khai trieån cho 1
kieåu daây quaán sin ñaõ neâu trong muïc tröôùc. Sau ñoù, choïn ra 1 nhoùm boái daây tieâu bieåu
cho pha daây quaán caàn tính toaùn, tính goùc ñ (goùc leäch ñieän giöõa 2 raõnh lieân tieáp) roài
suy ra goùc môû roäng cho moãi boái daây. Xem hình döôùi ta coù caùch xaùc ñònh goùc môû M1,
M2, M3… cho caùc boái daây trong nhoùm.
Trong ñoù y1, y2, y3, y4… laø böôùc cuûa moãi boái daây trong nhoùm. N1, N2, N3, N4…laø soá
voøng daây quaán cuûa moãi boái daây trong nhoùm.
Ta coù:
M1 = y1 . ñ
M2 = y2 . ñ
M3 = y3 . ñ
M4 = y4 . ñ

N4

N3

N2

N1

y1
y2
y3
y4

Böôùc 2:
Xaùc ñònh ñaïi löôïng trung gian B, vôùi B ñöôïc xaùc ñònh nhö sau:
n
B=  Sin(M
i 1
i / 2)

 (Mi laø goùc môû thöù i coù soá voøng laø Ni vaø böôùc boái daây laø yi).
Ta coù theå vieát laïi coâng thöùc ôû daïng thu heïp khi 1 nhoùm boái daây coù 4 boái daây vôùi caùc
goùc môû cuûa moãi boái laø M1, M2, M3, M4.
B = Sin(M1/2) + Sin(M2/2) + Sin(M3/2) + Sin(M4/2)
Böôùc 3:
Xaùc ñònh tæ leä phaân boá soá voøng cho moãi boái trong moät nhoùm boái daây.
Goïi N laø toång soá voøng cuûa caû nhoùm boái daây, neáu moät nhoùm giaû söû chöùa 4 boái daây ta
coù:
N = N1 + N2 + N3 + N4
Theo SISKIND ta xaùc ñònh caùc tæ leä phaân boá theo daïng nhö sau:

89
 N1/N = (1/B).Sin(M1/2)
N2/N = (1/B).Sin(M2/2)
N3/N = (1/B).Sin(M3/2)
N4/N = (1/B).Sin(M4/2)
Böôùc 4:
Xaùc ñònh heä soá daây quaán kdq
Theo ñònh nghóa chung ta coù kdq cho tröôøng hôïp 1 nhoùm chöùa 4 boái daây nhö sau:
Kdq = (N1/N).Sin(M1/2)+ (N2/N).Sin(M2/2)+ (N3/N).Sin(M3/2)+ (N4/N).Sin(M4/2)
Moät caùch toång quaùt, cho tröôøng hôïp moät nhoùm boái daây coù n boái daây, ta xaùc
ñònh kdq nhö sau:
n
Kdq =  (N /N).Sin(M /2)
i 1
i i

Thí duï:
Haõy xaùc ñònh moät kieåu daây quaán sin (daïng khoâng möôïn raõnh) cho stator ñoäng cô 1 pha
coù Z = 24, 2p = 4 baèng phaân soá theo Siskind.
Giaûi:
Böôùc 1:
Ta coù theå xaây döïng daïng sô ñoà daây quaán nhö sau:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 2 3 4 5 6 7 8 9 20 1 2 3 4

A B AX pha chính, BY pha phuï X Y

Khaûo saùt pha chính:

Ta coù moät nhoùm boái daây tieâu bieåu nhö sau
Vôùi
ñ = 180o/T = 180o/6 = 30o ñieän.
M1 = y1 . ñ = 1. 30o = 30o
M2 = y2 . ñ = 3. 30o = 90o
M3 = y3 . ñ = 5. 30o = 150o

90
Vaäy:
M1/2 = 15o
M2/2 = 45o
M3/2 = 75o

Böôùc 2:
Ta coù:
B = Sin(M1/2) + Sin(M2/2) + Sin(M3/2)
= Sin15o + Sin45o + Sin75o
= 0.258819 + 0.707106 + 0.965926 = 1.93185
Böôùc 3:
Goïi N = N1 + N2 + N3 laø toång soá voøng caû nhoùm boái daây, ta coù:
N1/N = (1/B). Sin(M1/2) = (Sin15o)/1.93185 = 0.13397
N2/N = (1/B). Sin(M2/2) = (Sin45o)/1.93185 = 0.36602
N3/N = (1/B). Sin(M3/2) = (Sin75o)/1.93185 = 0.5
Ta choïn troøn soá ñeå (N1/N) + (N2/N) + (N3/N) = 1
Böôùc 4:
Xaùc ñònh heä soá daây quaán cho pha chính, aùp duïng coâng thöùc (1.33) cho 1 nhoùm boái daây
chöùa 3 nhoùm boái daây. Ta coù:
kdq = (N1/N). Sin(M1/2) + (N2/N). Sin(M2/2) + (N3/N). Sin(M3/2)
= 0.134. Sin15o + 0.366.Sin45o + 0.5.Sin75o
= 0.77644
Toùm laïi:
kdq = 0.77644
Khaûo saùt pha phuï:
AÙp duïng qui trình neâu treân, töông töï ta coù moät nhoùm pha phuï tieâu bieåu:
M’1 = y’1 . ñ = 3. 30o = 90o  M’1/2 = 45o
M’2 = y’2 . ñ = 5. 30o = 150o  M’2/2 = 75o
Neân:
B = Sin45o + Sin75o = 1.67303
Goïi N’ laø toång soá voøng cuûa moät nhoùm pha phuï. Ta coù:
N’ = N’1 + N’2
Suy ra:
N’1/N’ = (1/B). Sin(M’1/2) = (Sin45o)/1.67303 = 0.42265
N’2/N’ = (1/B). Sin(M’2/2) = (Sin75o)/1.67303 = 0.57735
Choïn troøn soá:
kdq = 0.423.Sin45o + 0.577.Sin75o = 0.85644
neân pha phuï coù heä soá daây quaán theo boá trí treân nhö sau:

91
 kdq = 0.85644

CAÙC PHÖÔNG PHAÙP ÑAÁU SONG SONG NHOÙM BOÁI

DAÂY.
Phöông phaùp ñaáu nhieàu maïch nhaùnh trong moät pha chæ nhaèm giaûi quyeát moät soá
vaán ñeà veà maët coâng ngheä:
Khi ñoäng cô coù caáp coâng suaát quaù lôùn, ñöôøng kính daây lôùn hôn so vôùi chuaån
saûn xuaát, neân khi söû duïng nhieàu maïch song song ta coù theå giaûm ñöôøng kính cho töøng
maïch nhaùnh. Tröôøng hôïp khi caàn ñöôøng kính daây quaán maø thò tröôøng khoâng coù, ta
duøng sôïi chaäp töông ñöông thay cho daây quaán naøy hoaëc duøng maïch nhaùnh thay cho
caùch ñaáu chaäp.
1. Nguyeân taéc vaø phaïm vi söû duïng:
 Toång soá nhoùm boái daây cuûa toaøn pha phaûi laø boäi soá cuûa soá nhaùnh song song.
 Toång soá boái daây boá trí treân moãi nhaùnh phaûi baèng nhau.
 Cöïc tính vaø caùch ñaáu caùc nhoùm treân moãi nhaùnh phaûi ñuùng chieàu vaø qui caùch
ñaáu töông töï nhö khi caùc nhoùm naøy ñöôïc ñaáu ôû traïng thaùi noái tieáp.
 Neáu boä daây ñoäng cô chæ ñaáu theo 2 caùch Y vaø  , moãi pha laïi duøng nhieàu
nhaùnh thì hieäu theá ñaët leân 2 ñaàu moãi nhaùnh song song baèng hieäu theá giöõa 2 daây
khi ñoäng cô ñaáu .
 Khi moãi pha ñaáu song song nhieàu nhaùnh, giaû söû moãi pha chöùa n maïch song
song, luùc ñoù neáu goïi Iñmpha laø doøng ñieän ñònh möùc qua moãi pha daây quaán thì
doøng ñieän ñi qua moãi nhaùnh song song laø Inhaùnh = Iñmpha/n. Do ñoù, ñöôøng kính
cuûa daây quaán moãi nhaùnh giaûm ñi n laàn so vôùi ñöôøng kính daây khi quaán 1
nhaùnh.
 Khi choïn caùc nhoùm boái daây kieân keát thaønh 1 nhaùnh, neáu caùc nhoùm thuoäc 1
nhaùnh naèm lieàn saùt laân caän nhau ta coù daây quaán thuoäc caùch ñaáu taäp trung, neáu
caùc nhoùm thuoäc 1 nhaùnh naèm caùch xa nhau daây quaán thuoäc caùch ñaáu phaân taùn.
2. Moät soá tröôøng hôïp ñaáu nhieàu nhaùnh (khi q nguyeân):

92
 Khi boá trí nhieàu maïch nhaùnh daây quaán boá trí toát nhaát laø daïng ñoàng khuoân 2 lôùp.
Do ñoù, ta coù theå thaønh laäp moät soá ñieàu kieän boá trí nhö sau ( tröôøng hôïp q nguyeân).
 Goïi Z laø toång soá raõnh stator.
 Toång soá boái daây cho 3 pha laø Z
 Toång soá boái daây laáy trong moãi pha laø Z/3, luùc ñoù toång soá nhoùm boái daây cuûa
moãi pha laø 2p.
Toùm laïi, soá maïch nhaùnh song song n muoán thöïc hieän treân moãi pha phaûi thoûa maõn ñieàu
2p
kieän laø soá nguyeân, hay 2p laø boäi soá cuûa soá nhaùnh song song.
n
Thí duï:
Moät ñoäng cô khoâng ñoàng boä 3 pha coù soá raõnh 54 vaø 2p = 6 cöïc.
Nhö vaäy soá nhaùnh n coù theå söû duïng trong tröôøng hôïp naøy thoûa ñieàu kieän sau:
2p 6
= laø soá nguyeân.
n n
Vaäy trong moâ hình naøy ta coù theå choïn n = 1 hay n = 2 hoaëc n = 3, toái ña laø n = 6.
Ta coù theå veõ caùc sô ñoà ñaáu nhoùm boái daây cho moãi tröôøng hôïp maïch nhaùnh.
Hình 1.58 tröôøng hôïp moãi pha moät maïch nhaùnh.
Hình 1.59 tröôøng hôïp moãi pha hai maïch nhaùnh.
Hình 1.60 tröôøng hôïp moãi pha ba maïch nhaùnh.

93
Hình 1.58

94
Hình 1.59

95
Hình 1.60

96
 GIA COÂNG CÔ KHÍ VAØ MOÄT SOÁ PAN THÖÔØNG GAËP
4.2 Gia coâng cô khí :
4.2.1 Coâng vieäc caàn laøm tröôùc khi söûa chöõa ñoäng cô :
- Thaùo ñoäng cô :
Ñoäng cô ñöôïc thaùo rôøi ra töøng boä phaän : naép tröôùc, naép sau, rotor, stator. Kieåm
tra töøng boä phaän:
Ñoái vôùi naép:
Kieåm tra phaàn oå chöùa voøng bi xem coù bò moøn khoâng. Neáu phaàn naøy bò moøn khi
laép ñoäng cô voøng bi seõ khoâng vöøa vôùi oå chöùa coù theå laøm rotor ñuïng vôùi stator laøm
ñoäng cô khoâng xoay ñöôïc (hình veõ)
Ñoái vôùi voøng bi:
Kieåm tra xem voøng bi coù bò rô khoâng. Neáu voøng bi bò rô khi chaïy ñoäng cô seõ
coù tieáng keâu, neáu rô naëng coù theå laøm stotor ñuïng vôùi rotor gaây hö hoûng cho stator vaø
rotor (hình veõ)

97
 Ñoái vôùi stator, rotor:
Kieåm tra daây quaán: Neáu ñoäng cô ñaõ chaùy thöôøng moät boä phaän hoaëc toaøn boä
daây quaán coù maøu eâmay chaùy, muøi kheùt…Neáu ñoäng cô chöa chaùy phaûi kieåm tra caùch
ñieän daây quaán vôùi voû vaø caùch ñieän giöõa caùc pha vôùi nhau.(hình veõ)

Thaùo daây cuõ, ghi laïi soá lieäu;

Tröôùc khi söûa chöõa caàn ghi laïi soá lieäu daây quaán, keát caáu ñoäng cô ñeå coù theå söûa
chöõa chính xaùc moät ñoäng cô ñaõ hoûng.
Caùc soá lieäu veà daây quaán:
-Soá voøng cuûa moät pha daây quaán
-Soá maïch nhaùnh
-Kích côõ daây quaán söû duïng: duøng pan-me ñeå ño ñöôøng kính daây
Caùc soá lieäu veà keát caáu ñoäng cô:
-Ñieän aùp ñònh möùc, doøng ñieän ñònh möùc
-Taàn soá, toác ñoä quay.
-Cheá ñoä laøm vieäc: daøi haïn, ngaén haïn laëp laïi
-Loaïi vaø côû voøng bi
-Caùc kích thöôùc loõi stator; kích thöôùc raõnh.
Ngoaøi ra neáu nghi ngôø ñoäng cô ñöôïc quaán laïi tröôùc ñoù bò sai: Ví duï nhö heä soá laáp
ñaày quaù thaáp; ñoäng cô môùi chaïy thôøi gian ngaén ñaõ chaùy ñen daây…ta phaûi tieán haønh
tính toaùn laïi daây quaán.
Thöôøng ta neân laøm moät soå ñeå thoáng keâ taát caû caùc soá lieäu cuûa ñoäng cô ñeå deã tra
cöùu, söûa chöõa sau naøy
4.2.2 Tieán haønh söûa chöõa quaán laïi:

98
 Caùc böôùc caàn laøm sau khi thaùo daây cuõ:
Veä sinh:
Veä sinh saïch seõ trong, ngoaøi ñoäng cô nhaát laø phaàn loõi theùp stator, rotor, quan
troïng nhaát laø phaàn raõnh phaûi saïch seõ, caùc phaàn daây chaùy noå dính trong raõnh phaûi ñöôïc
laáy ra ñeå raõnh baûo ñaûm saïch.(hình veõ)

Tieán haønh laøm khuoân vaø quaán daây:

Löu yù: Khuoân neân laøm vöøa phaûi ñeå töø thoâng taûn cuûa ñaàu noái nhoû, tröôùc khi
quaán daây haøng loaït ta phaûi voâ thöû xem khuoân coù vöøa khoâng.(hình veõ)
Voâ daây :
Khi voâ daây neân nheï nhaøng ñöa daây xuoáng raõnh traùnh laøm daây bò daäp, troùc lôùp
eâmay…daãn ñeán khoù voâ daây vaø neáu voâ daây xong ñoäng cô raát deã chaùy.(hình veõ)

99
Kieåm tra caùch ñieän:
Sau khi voâ daây xong, tröôùc khi ñai ñaáu ta caàn kieåm tra caùch ñieän boä daây quaán.
Ñoái vôùi ñoäng cô ba pha:
Ño caùch ñieän töøng pha vôùi voû.(hình veõ)
Ño caùch ñieän töøng pha vôùi nhau.(hình veõ)
Ñoái vôùi ñoäng cô moät pha, hai pha:
Ño caùch ñieän pha chính vaø pha chaïy vôùi voû vaø giöõa chuùng vôùi nhau.
Neâm mieäng raõnh:
Ñoái vôùi raõnh stator ôû nhöõng ñoäng cô coâng suaát nhoû coù theå khoâng caàn neâm mieäng
raõnh. Nhöng ñoái vôùi rotor thì baét buoäc phaûi neâm chaët mieäng raõnh ñeå khi chaïy daây
quaán khoâng bò vaêng ra ngoaøi do löïc ly taâm: vaät lieäu neâm mieäng raõnh thöôøng laø phíp
caùch ñieän, tre…(hình veõ)
Ñai daây quaán:
Loùt caùch pha: Giöõa caùc pha daây quaán cuûa ñoäng cô ba pha vaø ñoäng cô moät pha,
hai pha caàn ñöôïc lót caùch ñieän vôùi nhau ñeå traùnh phoùng ñieän giöõa caùc pha.(hình veõ)
Ñai phaàn ñaàu noái daây quaán khoâng coù caùc ñaàu daây cuûa caùc boái daây.(hình veõ)
Ñaáu daây:
Ñaáu daây ñuùng theo sô ñoà luùc ta thaùo ra ghi laïi: kieåm tra cöïc tính ñeå ñaáu cho ñuùng
soá töø cöïc cuûa ñoäng cô.

Ñai phaàn ñaàu noái daây quaán sau khi ñaáu xong
Sau khi ñaáu xong caàn ñai daây quaán laïi ñeå daây quaán ñöôïc lieân keát laïi vôùi nhau
vaø ñeå taïo veõ myõ quan cho boä daây quaán.(hình veõ)
4.2.3 Caùc coâng vieäc caàn laøm sau khi söûa chöõa ñoäng cô:

100
 Tieán haønh chaïy thöû:
Ño caùch ñieän tröôùc khi chaïy thöû. Ta tieán haønh ño caùch ñieän töøng pha vôùi voû vaø
töøng pha vôùi nhau traùnh tröôøng hôïp bò chaïm trong quaù trình voâ daây
Laép raùp chaïy thöû:(hình veõ)

Chaïy thöû ñoäng cô vôùi ñuùng ñieän aùp ñònh möùc (ôû caùc ñoäng cô coâng suaát lôùn
>50Hp) caàn coù bieän phaùp giaûm doøng khôûi ñoäng); ño doøng ñieän khoâng taûi. Thöôøng
ñoäng cô quaán laïi ñuùng khi chaïy tieáng keâu raát eâm, doøng khoâng taûi hôïp lyù: baèng 0,3
0,5 doøng ñònh möùc (neáu khoâng laø ñoäng cô rotor daây quaán, cheá ñoä laøm vieäc ngaén haïn
laëp laïi).
4.3 Taåm saáy daây quaán ñoäng cô:
Khi söûa chöõa ñoäng cô caùc phaàn ñoäng cô nhö loõi theùp, giaáy caùch ñieän, daây quaán
thöôøng bò aåm neân sau khi quaán xong, chaïy thöû ta phaûi saáy ñeå loaïi boû khoâng khí aåm vaø
taåm vaät lieäu caùch ñieän: sôn caùch ñieän, veïc ni caùch ñieän ñeå laøm taêng ñoä caùch ñieän giöõa
caùc voøng daây, giöõa boä daây vôùi voû ñoàng thôøi laøm chuùng lieân keát toát vôùi nhau. Caùc böôùc
thöïc hieän nhö sau:
Saáy:
Saáy beân ngoaøi: Duøng nguoàn nhieät beân ngoaøi ñeå saáy noùng daây quaán ñoäng cô,
caùc nguoàn nhieät thöôøng duøng: laø boùng ñeøn, nhieät do ñieän trôû taïo ra…(hình veõ)
Saáy beân trong: Cho nguoàn ñieän beân ngoaøi töø maùy bieán aùp caùch ly ñieän aùp thaáp
vaøo daây quaán ñoäng cô sao cho doøng ñieän saáy nhoû hôn phaân nöûa doøng ñònh möùc, daây
quaán seõ ñöôïc saáy noùng baèng doøng ñieän này.

101
 BIEÁN AÙP CAÙCH LY

AC BIEÁN DÒNG
DAÂY QUAÁN ÑOÄNG CÔ
NGUOÀN ÑIEÄN

ÑOÀNG HOÀ ÑO DOØNG

Saáy chaân khoâng:

ÔÛ caùc nhaø maùy saûn xuaát ñoäng cô, ñeå ñaûm baûo ñoä caùch ñieän daây quaán sau khi
cheá taïo ñaït trò soá cao ngöôøi ta thöôøng saáy chaân khoâng: caùc ñoäng cô sau khi quaán xong,
kieåm tra caùch ñieän, ñöôïc ñöa vaøo moät buoàng saáy vaø tieán haønh saáy. Buoàng saáy ñöôïc
huùt heát khoâng khí ra ngoaøi. Khi ñuû nhieät ñoä, ngöôøi ta laáy ra vaø taåm chaát caùch ñieän.
Sau ñoù ngöôøi ta ñöa chuùng trôû laïi buoàng saáy vaø tieán haønh saáy ñeán moät nhieät ñoä nhaát
ñònh, moät ñoä chaân khoâng nhaát ñònh.
Taåm chaát caùch ñieän:
Thöôøng daây quaán ñoäng cô ñöôïc taåm

102
Saáy laïi:
Sau khi taåm chaát caùch ñieän, daây quaán ñoäng cô caàn ñöôïc saáy laïi ñeå chuùng khoâ
raùo, lieân keát toát vôùi nhau.
Laép raùp hoaøn chænh vaø chaïy thöû laïi:
Sau khi saáy xong ta tieán haønh laøm saïch phaàn chaát caùch ñieän coøn baùm treân beà
maët stator (rotor). Sau ñoù laép raùp hoaøn chænh ñoäng cô vaø cho chaïy thöû laïi ñeå ñaûm baûo
ñoäng cô laøm vieäc toát hôn tröôùc khi giao cho khaùch haøng. Ghi laïi caùc thoâng soá caùch
ñieän vaø doøng khoâng taûi….

103
4-4 Caùc hö hoûng thöôøng xaûy ra ôû ñoäng cô ba pha
1. Ñoäng cô chaïy coù tieáng keâu:
- Voøng bi laâu ngaøy khoâ môõ, bi bò moøn
Thaùo ñoäng cô ra ,röûa voøng bi,voâ môõ môùi, neáu thaáy voøng bi cuõ thì thay môõ
môùi, neáu thaáy voøng bi cuõ thì thay môùi
-Rotor khi quay queït xuoáng stator :
- Do loûng oå ñôû voøng bi.
Thaùo ñoäng cô ra
+ Neáu ñoäng cô nhoû: Haøn ñaép leân naép ñoäng cô (choå oå ñôû voøng bi) sau ñoù tieän
tieän laïi cho vöøa kích thöôùc voøng bi.
+ Neáu ñoäng cô lôùn : Tieän roài ñoùng theâm sô mi vaøo oå ñôû voøng bi, sau ñoù tieän
tinh laïi.
2. Cho ñieän vaøo ñoäng cô khoâng quay, coù tieáng keâu veà phaàn ñieän, doøng ñoäng cô
vöôït quaù ñinh möùc :
- Do ñoäng cô bò keït truïc.
Thaùo phaàn mang taûi ra khoûi ñoäng cô, cho ñoäng cô chay laïi , neáu ñoäng cô
chaïy bình thöôøng thì do phaàn taûi bò keït, ta tieán haønh söûa chöõa phaàn taûi. Neáu thaùo phaàn
taûi ra , cho ñoäng cô chaïy neáu ñoäng cô vaãn bò hieän töôïng nhö cuõ laø do voøng bi hoûng, ta
phaûi suûa chöõa beân phaøn ñoäng cô.
3. Ñoùng ñieän vaøo ñoäng cô , ñoäng cô chaïy khoâng ñuû toác ñoä, doøng ñieän giöõa caùc
pha leäch nhau khaù roû:
- Do ñaáu sai caùc ñaàu daây ra ñoäng cô laøm ñoä leäch giöõa caùc pha khoâng ñuùng 120
ñoä hay 240 ñoä.
4. Ñoùng ñieän vaøo, ñoäng cô khoâng quay, keâu aàm leân, ño doøng chæ coù hai pha
- Do ñieän vaøo thieáu maát moät pha
- Xem laïi nguoàn ñieän hay caùc thieát bò ñoùng caét.
5. Daây quaán ñoäng cô noùng , rôïp lôùùp traùng men (lôùp eùmail) daãn ñeán noå giöõa caùc
boái daây :
-Do daây quaán bò noùng quaù nhieät ñoä cho pheùp : thieáu quaït laøm maùt hoaëc do
ñoäng cô laøm vieäc sai cheá ñoä, thay vì laøm vieäc ngaén haïn laïi bò cho chaïy daøi haïn.
- Xem laïi caùnh quaït laøm maùt coù khoâng? Hoaëc ñoäng cô laøm vieäc ñuùng cheá ñoä hay
khoâng ?
6. Ñoäng cô chaïy moät thôøi gian ngaén thaùo ra thaáy noå giöõa pha naøy vôi pha kia:
- Do loùt giaáy loùt pha khoâng kyõ daãn ñeán phoùng ñieän giöõa caùc pha.
- Xem laïi caùch loùt giaáy caùch pha coù ñuùng chöa? Caùc boái daây giöõa caùc pha phaûi
ñöôïc loùt caùch ñieän vôùi nhau.
4-4 Caùc hö hoûng thöôøng xaûy ra ôû ñoäng cô ba pha
1. Ñoäng cô chaïy coù tieáng keâu:
- Voøng bi laâu ngaøy khoâ môõ, bi bò moøn
- Thaùo ñoäng cô ra ,röûa voøng bi,voâ môõ môùi, neáu thaáy voøng bi cuõ thì thay
môõ môùi, neáu thaáy voøng bi cuõ thì thay môùi

104
 -Rotor khi quay queït xuoáng stator :
- Do loûng oå ñôû voøng bi.
- Thaùo ñoäng cô ra
+ Neáu ñoäng cô nhoû: Haøn ñaép leân naép ñoäng cô (choå oå ñôû voøng bi) sau ñoù tieän
tieän laïi cho vöøa kích thöôùc voøng bi.
+ Neáu ñoäng cô lôùn : Tieän roài ñoùng theâm sô mi vaøo oå ñôû voøng bi, sau ñoù tieän
tinh laïi.
2. Cho ñieän vaøo ñoäng cô khoâng quay, coù tieáng keâu veà phaàn ñieän, doøng ñoäng cô
vöôït quaù ñinh möùc :
- Do ñoäng cô bò keït truïc.
-Thaùo phaàn mang taûi ra khoûi ñoäng cô, cho ñoäng cô chay laïi , neáu ñoäng cô chaïy
bình thöôøng thì do phaàn taûi bò keït, ta tieán haønh söûa chöõa phaàn taûi. Neáu thaùo phaàn taûi ra
, cho ñoäng cô chaïy neáu ñoäng cô vaãn bò hieän töôïng nhö cuõ laø do voøng bi hoûng, ta phaûi
suûa chöõa beân phaàn ñoäng cô.
3.Ñoùng ñieän vaøo ñoäng cô , ñoäng cô chaïy khoâng ñuû toác ñoä, doøng ñieän giöõa caùc
pha leäch nhau khaù roû:
- Do ñaáu sai caùc ñaàu daây ra ñoäng cô laøm ñoä leäch giöõa caùc pha khoâng ñuùng 120
ñoä hay 240 ñoä.
4. Ñoùng ñieän vaøo, ñoäng cô khoâng quay, keâu aàm leân, ño doøng chæ coù hai pha
- Do ñieän vaøo thieáu maát moät pha
- Xem laïi nguoàn ñieän hay caùc thieát bò ñoùng caét.
5. Daây quaán ñoäng cô noùng , rôïp lôùùp traùng men (lôùp eùmail) daãn ñeán noå giöõa caùc
boái daây :
-Do daây quaán bò noùng quaù nhieät ñoä cho pheùp : thieáu quaït laøm maùt hoaëc do
ñoäng cô laøm vieäc sai cheá ñoä, thay vì laøm vieäc ngaén haïn laïi bò cho chaïy daøi haïn.
- Xem laïi caùnh quaït laøm maùt coù khoâng? Hoaëc ñoäng cô laøm vieäc ñuùng cheá ñoä
hay khoâng ?
6. Ñoäng cô chaïy moät thôøi gian ngaén thaùo ra thaáy noå giöõa pha naøy vôi pha kia:
- Do loùt giaáy loùt pha khoâng kyõ daãn ñeán phoùng ñieän giöõa caùc pha.
- Xem laïi caùch loùt giaáy caùch pha coù ñuùng chöa? Caùc boái daây giöõa caùc pha phaûi
ñöôïc loùt caùch ñieän vôùi nhau.
7. Daây quaán ñoäng cô noå trong raõnh:
- Do voâ daây khoâng kyõ, cheøn, ñoùng daây quaù maïnh laøm daây bò daäp lôùp eùmail daãn
ñeán tieát dieän daây nhoû ñi neân daây bò noùng daãn ñeán noå.
- Xem laïi caùch voâ daây, voâ daây chæ duøng tay nheùt vöøa ñuû löïc ñeå ñöa daây xuoáng
raõnh, sau ñoù duøng phíp eùm nheï ñeå daây naèm eâm trong raõnh.
8. Voøng bi hö laøm khi chaïy rotor queït xuoáng stator laøm noùng stator gaây chaùy
daây choå bò queït :
-Do voøng bi bò hö hay oå ñôû voøng bi bò moøn.
- Thay voøng bi môùi hay söûa chöõa laïi naép voøng bi.

105
 9. Ñoäng cô noå xuoáng voû :
- Noå trong raõnh hay choå ñaàu giaáy caùch ñieän:
- Do giaáy caùch ñieän bò raùch, nöùt gaây chaïm, phoùng ñieän xuoáng voû.
- Xem laïi caùch loùt giaáy caùch ñieän hay, caùch voâ daây.
- Noå choå phaàn ñaàu noái cuûa boái daây xuoáng naép ñoäng cô :
- Do laøm khuoân quaù lôùn gaây chaïm naép ñoäng cô.
- Xem laïi caùch laøm khuoân, laøm khuoân quaù lôùn gaây chaïm naép ñoäng cô
10. Ñoäng cô môùi quaán, ñoùng ñieän vaøo thaáy ñoäng cô chaïy nhanh hôn hay chaäm
hôn raát nhieàu so vôùi bình thöôøng, doøng ñieän taêng cao:
- Do ñaáu sai soá töø cöïc
- Xem laïi caùch ñaáu daây cho ñuùng soá cöïc cuûa ñoäng cô.

106