IES ROSAIS 2

Rúa Coutadas s/n, 36207 VIGO

Tlno. 886-120511
Correo electrónico: luisacienciasociales@gmail.com

DEPARTAMENTO DE XEOGRAFÍA E HISTORIA

MOVEMENTO OBREIRO SÉCULO XIX

(Vid. Opos 6/59)

A) SITUACIÓN TRABALLADORES

B) PRIMEIROS MOVEMENTOS: INGLATERRA

LUDISMO 1811-17 *Causa: introdución das máquinas e perda de postos de traballo.

TRADE UNIONS *Causa: situación traballadores.
*Tácticas: primeiro clandestinos e sen relación entre eles. 1829-téxtil,
primeiro. 1831: asociación nacional. 1851: caixas de resistencia.
Delegados de Trade Unions formarán o comité executivo do Partido
Laborista (1906).
COOPERATIVISMO *Causa: aplicar a propiedade colectiva.
*Inicio: Robert Owen, propietario dunha fábrica en New Lanark. Será
xunto con Godwin, un dos fundadores do socialismo utópico.
MOVEMENTO *Causa: ás reivindicacións laborais únense as políticas: sufraxio
CARTISTA universal.1838 publican a "Carta do pobo", coas reivindicacións políticas.
*Fin: 1848 coas revolucións democráticas que sacuden Europa.

C) ANARQUISMO E SOCIALISMO: IDEOLOXÍA

ANARQUISMO *Obxectivo: mellorar as condicións de vida dos traballadores.
*Pensadores: Godwin e Proudhon/ Bakunin. Anarcocomunismo:
Kropotkin e Eliseo Reclus.
*Ideoloxía: crontrario ás organizacións políticas e Estado.
*Táctica: destrucións da moneda (Proudhon) e creación Banco del pueblo.
Bakunin defende a recolución contra a autoridade Estatal, eclesiástica,
militar /di que a base da nova sociedade serán as comunas e a propiedade
colectiva.
*Dificultades: opoosición de Marx na I Internacional.
SOCIALISMO *Obxectivo: crear unha nova sociedade con posibilidades remotas de éxito.
UTÓPICO *Francia: Saint Simon, Fourier, Blanqui, ...
SOCIALISMO *Obxectivo: crear unha nueva sociedade desde o ámbito político.
CIENTÍFICO *Táctica: acción revolucionaria que derribe a burguesía dos postos de
poder. Crear unha sociedade sen clases mediante a ditadura do
proletariado.
*Pensadores: Friedrich Engels e Karl Marx. Ambos: Manifeso
Comunista, 1848.
*Fundamentos teóricos: o socialismo científico é o resultado da filosofía
alemana (materialimso de Fenerbach e dialéctica hegeliana), a teoría
económica clásica (A. Smith e D. Ricardo) e o socialimo utópico francés.
*Materialismo histórico: para Marx, cada momento histórico, se
caracteriza por un modo de produción e unhas relacións sociais derivadas.
Así, o sistema clásico baseado na escravitude; o feudalimo na servidume e
o capitalismo na explotación. Cando as forzas produtivas entran en
 IES ROSAIS 2
Rúa Coutadas s/n, 36207 VIGO
Tlno. 886-120511
Correo electrónico: luisacienciasociales@gmail.com

DEPARTAMENTO DE XEOGRAFÍA E HISTORIA

contradición co sistema produtivo, se produce o cambio histórico→

revolución social.
*Lucha de clases: fin do papel da burguesía para a sociedade feudal; no
XIX, o papel revolucionario será o proletariado.
*Planteamentos políticos: a clase obreira debe participar, mediante a
creación de partidos políticos, na toma do poder do Estado.
Na fase da ditadura do proletariado, o partido proletario no poder destruirá
os privilexios da burguesía, e a ditadura dará o paso ao socialismo previo
ao comunismo.
*Teroría económica marxistas: no proceso produtivo, é capitalista se
apropia do traballo do obreiro pagándolle unha pequena parte do valor
producido. A diferenza no pagada é o que se denomina plusvalía. Mentras
o traballador está alienado, a acumulación capitalista consegue aumentar o
beneficio e a competencia provoca crisis periódicas.

D) INTERNACIONAIS OBREIRAS: ORGANIZACIÓN OBREIRA

I INTERNACIONAL Londres, 1864.
*Primeiro entendemento entre a clase obreira dos países máis
avanzados.
*Nace a AIT (Asociación Internacional de Traballadores).
*Tendencias: Trade Unions (delegación inglesa) (Ampliar dereitos
sindicais e políticos, así como as reformas). Proudhonismo
(delegación francesa) (Partidarios da organización cooperativa e
mutualismo). Bakunistas. Marxistas.
*Conflitos teóricos irreconciliables: entre Marx e Bakunin, é dicir,
socialismo marxista (comunismo autoritario e ditatorial) e anarquismo
(oposto a calquera forma de poder).
Bakunistas (anarquistas) Marxistas
Partidarios da insurrección e Rexeitan a violencia
conspiración. indiscriminada. Primeiro hai que
crear un gran partido obreiro.
Revolución iniciada polos Revolución iniciada polo
traballadores agrícolas que non proletariado.
tiñan nada que perder.
Sociedade futura baseada na libre Sociedade baseada nun partido
asociación dentro dun sistema disciplinado. Centralización.
federal. Goberno central sería
abolido.
II INTERNACIONAL Paris, 1889.
*Nace o 1º de maio, como día internacional para a reivindicación da
xornada laboral de 8 horas.
*Tendencias: socialdemocracia alemana (partidarios das reformas
dentro do marco establecido) e marxismo (partidarios do marxismo
ortodoxo).
*Conflitos teóricos: entre revisionistas e marxistas.
 IES ROSAIS 2
Rúa Coutadas s/n, 36207 VIGO
Tlno. 886-120511
Correo electrónico: luisacienciasociales@gmail.com

DEPARTAMENTO DE XEOGRAFÍA E HISTORIA

Revisionistas Marxistas
Berstein que niega aspectos Lenin e Rosa de Luxemburgo
fundamentais do marxismo como que reivindican o papel
que: 1-O capitalimo non ten que revolucionario do partido obreiro
desaparecer. e a necesidade de coordinación de
2- A loita de clases está en partidos nacionais.
retroceso polo nacemento de
clases medias e melloras laborais.
3-Propón como medio para chegar
ao socialismo, a actividade
parlamentaria.

A pesar de que o revesionismo de Berstein foi rexeitado, acabou por

impoñerse, dando lugar ao nacemento dos partidos socialistas fronte
ás estratexias máis drásticas (comunistas).
III INTERNACIONAL Moscú, 1919.
*Obxectivo: consolidar a revolución proletaria en Rusia para extendela
polo resto do mundo.
*Nacen os partidos comunistas.

ESPAÑA
4- SOCIEDADE DE CLASES.
A) GRUPOS TRADICIONAIS: nobreza (fidalguía), clero (desamortización e Concordato 1851→
ensinanza) e campesiñado (1930→ 40% da poboación). Andalucía 1930, 1% de propietarios→
42% das terras. Galicia→ Lei de Redención de foros 1927. Minifundismo.
B) GRUPOS NOVOS: burguesía (alta burguesía e clases medias) e proletariado.

5- CONFLICTIVIDADE SOCIAL E MOVEMENTO OBREIRO.

A) CONDICIÓNS DE VIDA DOS TRABALLADORES.
B) ORGANIZACIÓN OBREIRA:
LUDISMO Causa: introdución das máquinas.
Entre 1820-30. Levante e Cataluña.
A FOLGA→ caixas de Causa: reivindicacións laborais.
resistencia. * Folga parcial (un sector).
* Folga xeral (todos os sectores).
* Folga revolucionaria (laboral e cambio político).
SOCIEDADES DE Causa: defensa de intereses e organizarse fronte patróns.
RESISTENCIA e *Lexislación liberal prohibía as asociacións: sociedades (benéficas).
SOCORRO MUTUO *Lei 1839 autoriza sociedades de socorros mutuos (montepíos):
melloras salariais e redución xornada. Suprimida en 1844
(Moderados) e recoñocida 1887 (Sagasta).
 IES ROSAIS 2
Rúa Coutadas s/n, 36207 VIGO
Tlno. 886-120511
Correo electrónico: luisacienciasociales@gmail.com

DEPARTAMENTO DE XEOGRAFÍA E HISTORIA

C) IDEOLOXÍA OBREIRA:
ANARQUISMO *Introdución: Giuseppe Fanelli, 1868).
*Obxectivo: Transformación revolucionaria total da sociedade capitalista.
*Ideoloxía: Estado, autoridade ou poder/ propiedade privada/ non diferenza
socioeconómica/ nova sociedade: comunas autónomas de autoxestión/
iniciaría o proletariado agrario.
*Iniciarían a vía revolucionaria: folga xeral revolucionaria, sindicatos,
violencia.
*Influencia: Cataluña, Levante e Andalucía.
SOCIALISMO *Introdución: Paul Lafargue, xenro de Marx.
MARXISTA *Obxectivo: Crear sociedade socialista mediante transformación capitalista.
*Ideoloxía: a economía determina a sociedade e política/ loita de clases/
cambios realizados por proletariado organizado en sindicatos e partidos
obreiros/ ditadura do proletariado: conquistar o poder/ nacionalización dos
medios de produción para conseguir a igualdade.

D) SINDICATOS E PARTIDOS OBREIROS.

FRE/ Federación * I Internacional (Londres 1864) → FRE (Federación Rexional Española)

Rexional Española da (BCN,1870). 1874 prohibición das actividades da Internacional. 1881
AIT disolución.
ANARQUISTAS → Partidarios de centrarse nas actuacións sindicais.
*Obxectivo: crear organización colectivistas e antiautoritarias.
*Dificultades: falta de unidade.
* O intento máis destacado de unión Solidariedade obreira (Cataluña).
CNT, BCN 1910 (Confederación Nacional do Traballo): folga xeral
revolucionaria, táctica fundamenta. Moi activa inicio XX en Andalucía,
Cataluña, Zaragoza e Valencia. Prohibido durante ditadura Primo de Rivera.
Clandestinidade.
FAI, 1927(Federación anarquista Ibérica). Cenetistas máis radicais.
*Táctica: os máis extremistas usan a violencia: atentados, asasinatos
(Cánovas, Canalejas, Dato, militares, bispos, terratenentes, industriais,...).
Man Negra (1882-83).
SOCIALISTAS *PSOE (1879) e UXT (1888). Pablo Iglesias Posse, primeiro deputado
MARXISTAS e obreiro en 1910.
SOCIALDEMÓ → II Internacional (Paris,1889)→1º Maio/ 1917.
CRATAS → III Internacional: Partido Comunista (1920).

OBREIRAS *Causa: avance do anarquismo e socialismo.

CATÓLICAS *Protagonistas: xerarquía eclesiástica co apoio de empresarios.
*Obxectivo: similares ás restantes, pero con óptica cristiá.
*Formacións: Sindicato Católico dos Ferroviarios Españois e Sindicato
Católico Obreiro de Mineiros Españois.
 IES ROSAIS 2
Rúa Coutadas s/n, 36207 VIGO
Tlno. 886-120511
Correo electrónico: luisacienciasociales@gmail.com

DEPARTAMENTO DE XEOGRAFÍA E HISTORIA

E) SINDICALISMO E LOITAS OBREIRAS

SINDICALISMO *Teoría e acción: Aceptan a crítica ao capitalismo de Marx, pero
REVOLUCIONARIO engaden a acción directa: boicot, sabotaxe, folga...
*Formacións: anarquistas e anarcosindicalistas.
SINDICALISMO *Europa occidental: o sindicalismo rexeita o exemplo revolucionario,
REFORMISTA pero piden nacionalizar industrias claves e participación sindical no
poder estatal.
SINDICALISMO *Según Lenin, o sindicato debe de estar subordinado ás directrices
COMUNISTA do partido político.
SINDICALISMO *Teoría: Rexeitan a loita de clases e piden a colaboración dos
CRISTIÁN membros dun mesmo pobo.

F) CONFLITIVIDADE E RESPOSTA PATRONAL E ESTATAL.

CONFLITIVIDADE *Durante o século XIX e inicios do XX, foron frecuentes as protestas
contra a carestía da vida con intervención dos sindicatos e organización de
folgas.
PATRONAL *Crean asociacións de empresarios e comerciantes.
Confederación Patronal Española.
ESTADO *Evoluciona da postura negativa a outra fase máis tolerante.
*Emprego da forza.
*Respostas ás mobilizacións. Inicio do XX, primeiros seguros sociais.
1908→ Instituto Nacional de Previsión, base da seguridade social.

G) A REIVINDICACIÓN FEMININA.
CONDICIÓN *Consideración da muller inferior, o que xustificaba a súa subordinación.
FEMININA
DISCRIMINACIÓN *No Código Penal, Civil e de Comercio.
XURÍDICA *Concepción Arenal.
DISCRIMINACIÓN *Movemento sufraxista. Concepción Arenal (deputada 1933) a favor/ en
POLÍTICA contra Margarita Nelken (deputada 1933) e Victoria Kent (deputada
1933)
*Constitución 1931 e eleccións 1933.
DISCRIMINACIÓN *Salario un 30-60% inferior ao dos homes.
LABORAL *Xornada laboral máis ampla (12 horas).
ASOCIACIONISMO *Colectivos femininos acusadas de pasividade nas folgas. Clave:
economía familiar.