PHỤC HỒI CHỨC NĂNG

Tai biến mạch máu não

Bs. CKI Lê Thị Ngọc Tuyết
 Mục tiêu
1. Phòng ngừa những thương tật thứ cấp
trong giai đoạn cấp sau TBMMN.
2. Lựa chọn bài tập phù hợp cho bệnh nhân
đột quị để duy trì tầm vận động khớp và
phục hồi sức cơ
3. Giải thích được quá trình tái tổ chức não
và liệt kê những tác vụ chính cần tập
luyện cho bệnh nhân TBMMN trong giai
đoạn phục hồi.
2 GIAI ĐOẠN PHCN ở BN TBMMN
Giai đoạn cấp (nằm viện): có thể kéo
dài tới 3 tuần đầu, tùy thuộc vào sự
ổn định của tình trạng nhồi máu hay
xuất huyết não cũng như bệnh lý nội
khoa khác kèm theo.
Giai đoạn phục hồi: tuần thứ 3 – 6
tháng.
VẤN ĐỀ:
1. GĐ cấp: hội chứng không dùng
(Disuse syndrome)
2. GĐ phục hồi: quá trình tái tổ
chức não (Brain reorganization)
HỘI CHỨNG KHÔNG DÙNG
 Hội chứng không dùng
BN nằm lâu  Thương tật thứ cấp
 Hệ hô hấp: Nhiễm trùng hô hấp
 Hệ tim mạch: huyết khối, giảm hoạt
động chức năng tim mạch (giảm cung
lượng tim, tăng nhịp tim, giảm sức bền
tim khi vận động)
 Hệ tiết niệu: nhiễm trùng tiết niệu, sỏi
 Hệ tiêu hóa: kém hấp thu, táo bón
 Hội chứng không dùng
BN nằm lâu  Thương tật thứ cấp
 Hệ da niêm: Loét tì đè
 Hệ cơ xương khớp: co rút cơ khớp,
teo yếu cơ, loãng xương
 Hệ nội tiết và chuyển hóa: tăng bài tiết
nitơ qua nước tiểu  giảm protein
máu, mất muối và khoáng chất…
 Tâm lý: trầm cảm
Phòng ngừa thương tật thứ cấp
1. Nhiễm trùng hô hấp:
- Thay đổi tư thế thường xuyên
- Tập thở
- Chế độ ăn đủ nước
- Phòng ngừa nuốt sặc có thể gây viêm
phổi hít: tập nuốt
Phòng ngừa thương tật thứ cấp
2. Huyết khối:
- Kê cao chi (# 15-20cm so với tim)
- Vận động sớm
 Phòng ngừa thương tật thứ cấp
3. Loét tì đè:
- Thay đổi tư thế ít nhất 2 giờ/lần
- Kiểm tra thường xuyên vùng dễ bị tì đè
Nằm ngửa: chẩm, bả vai, cùng cụt, gót
Nằm nghiêng: tai, mấu chuyển lớn, mắt
cá ngoài…
- Đệm chống loét: đệm nước, đệm hơi
- Dinh dưỡng: đạm và vitamin
- Vệ sinh da
 Phòng ngừa thương tật thứ cấp
4. Co rút cơ khớp, teo yếu cơ
Chi trên: thường co rút gập:
vai khép & xoay trong
khuỷu gập, cẳng tay sấp,
cổ tay gập & nghiêng trụ
các ngón khép và gập
 tư thế tốt: vai dạng, xoay ngoài, khuỷu
duỗi, cẳng tay ngửa, cổ tay trung tính, các
ngón duỗi.
 Phòng ngừa thương tật thứ cấp
4. Co rút cơ khớp, teo yếu cơ
Chi dưới: thường co rút duỗi
khớp háng duỗi, khép, xoay ngoài
khớp gối duỗi
khớp cổ chân gập lòng, nghiêng trong
các ngón gấp và khép
 tư thế tốt: khớp háng tư thế trung tính và
dạng nhẹ, gối gập nhẹ, cổ chân trung tính,
các ngón duỗi
 Phòng ngừa thương tật thứ cấp
4. Co rút cơ khớp, teo yếu cơ
Vận động sớm
Bài tập vận động tùy vào sức cơ và giai
đoạn của bệnh
GĐ cấp:
Bậc 0/5 hay 1/5: vận động thụ động.
Bậc 2/5: vận động chủ động trợ giúp
Bậc 3/5 hay 4/5: vận động chủ động
tự do
 Phòng ngừa thương tật thứ cấp
4. Co rút cơ khớp, teo yếu cơ
GĐ phục hồi:
Bậc 0/5 hay 1/5: vận động thụ động.
Bậc 2/5: vận động chủ động trợ giúp
Bậc 3/5: vận động chủ động tự do
Bậc 4/5: vận động kháng lực tăng
dần
Tư thế tốt phóng ngừa co rút
Tư thế tốt khi nằm nghiêng
Phòng ngừa thương tật thứ cấp
5. Khác:
- nhiễm trùng tiểu và sỏi: uống đủ nước,
vận động sớm
- táo bón: thức ăn giàu chất xơ, đủ nước,
vận động sớm sẽ kích thích nhu động
ruột
- trầm cảm: tâm lý trị liệu
- …
Tập tại giường
QUÁ TRÌNH TÁI TỔ CHỨC NÃO
Sự phục hồi của não: 2 cơ chế
• Phục hồi sớm : 2-3 tuần, tiêu mô phù
quanh ổ tổn thương, hấp thu mô hoại
tử, phát triển tuần hoàn bàng hệ đến
vùng hoại tử và lân cận
• Phục hồi muộn : sau 3 tuần, sự tái tổ
chức não hay sự mềm dẻo thần kinh
(plasticity)
 Sự tái tổ chức não
Sự sắp xếp lại hệ TK để hoạt
động ở mức tối ưu nhất sau khi
một bộ phận TK của não bị hủy
hoại.
Sự thay đổi thích hợp nhất về cơ
chế sinh hóa và thần kinh học
 Sự tái tổ chức não
Thay đổi synap TK có lợi cho sự dẫn
truyền
Vỏ não đối bên thay thế chức năng
 Lộ những kết nối ẩn giữa tế bào TK
trước đây
Khả năng phát triển những kết nối
mới…
Sự tái tổ chức não
Tăng số lượng receptor trên thân tế bào
Sợi trục tế bào thần kinh kế bên mọc nhánh
Sự tái tổ chức não
www.stanford.edu
Phương pháp tập theo tác vụ
(task-oriented exercises)
Carr J và Shepherd : vận động chức
năng liên tục và lặp lại nhiều lần sẽ
giúp tái tổ chức não ở mức cao nhất
Tác vụ là những bài tập chức năng có
mục đích
6 tác vụ cơ bản
Thăng bằng ngồi
Đứng lên, ngồi xuống
Thăng bằng đứng
Đi bộ
Với lấy đồ vật
Thao tác bằng tay
Tập theo tác vụ
Môi trường phù hợp tình trạng BN
Tài liệu tham khảo
Cám ơn sự chú ý
lắng nghe!