Introducción al quechua

Evaluación continua traducción quechua castellano

Textos para ejercitar nuestro conocimiento en gramática quechua. Se entrega el

miércoles 21 de julio al finalizar la sesión de ese día.

Texto 1

La historia del ukuku

Huk punchaw, huk ukukus huk sipasta suwakusqa. Chaysi, urqu patakama apakusqa.
Chaymantas, Ukukupas warminpas sallqa urqu tuqupis tiyasqaku. Warmiqa manas
uraykuyta atisqachu. Chay warmiqa wasinta kutimuyta munasqa. Chayraykuqa an-
chatas llakikuchkasqa. Huk punchaw, chay warmiqa ukukupa churinta wachasqa.
Chay wawanqa ukukupassi kasqa. Wawanqa, ukuku kaspa, ancha kallpayuqsi kasqa.
Huk punchaw, ukukupa churin, waynaña kaspa, llakikusqa mamanta qawasqa.
Chaysi, mamanman nisqa
—Imaraykutaq llakikunki, mamita?
Chay warmiqa wayna ukukumansi kutichisqa
—Taytayki ñuqawan mana allinmi, chayraykum. Payqa manam wasiy kutiyta
atiwanchu.
Wayna ukukus, mamanta uyarispa, anchatas piñakusqa. “Ñuqaqa taytayta
wañuchini. Kaypi suyaway, mamachay.” Chaymantas, wayna Ukuku taytanta mas-
karisqa. Chay wayna ukukuqa, huk punchaw, paypa taytanta tarisqa. Chaymantas,
wañuchisqa. Chaysi, mamantas maskasqa, „taytata wañurqaniña‟ nispa. Chayman-
tas, wayna ukuku, mamanwan, mamanpa llaqtanman kutisqaku. Chay llaqtapiqa,
wiñayta kusikusqaku.

Texto 2

El gringo tonto

Huk gringu hamukusqa warmi-qari caballopi. May karumantachá hamukun gringuqa.

Chaysi, huk runaman “siqay señorata” ninsi. Chay gringuqa asno gringuqa ninsi.
“Papay, imaynataq señoratari siqasaqri, patronaytari?” chay runaqa ninsi.
“Siqay carajo!” Revolverta qawaykuchin. Revolverta qawaykuchiptinqa, mana
wañuymanchu runa siqapusqa gringata, delante de su esposo. Chayqa, “kunan kay
runata wañuchisaq. Preso kasaq. Aswan peor kanqa”, nispas nin. Chayqa runa ka-
puchkan gringawan.
Pitaq huchan? Gringuqa huchan. En vez que “Caballoman siqachiy señorata”,
“señorata siqay”, nispa. Mana intindinchu.
Texto 3

Historias de Caylloma

Ñawpa pachapi kay Caylloma provinciapi tiyarqan huknin runakuna. Chay runakunapa
sutin karqan “Kunti”. Chaymanta, karqanpas huknin runakuna, “Qullawa” sutiyuq.
Chaymanta Inka hamurqan Qusqu llaqtamanta pacha. Imaraykus pay hamurqan?
Inkaqa hamurqan kay llaqtapi tiyaq runakunata llamkayta yachachinanpaq, chay
kawsaykunata sumaqta tarpunankupaq.

Texto 4

La muralla

Huk punchaw, huk ukuchaqa huk atuqman “yaw, kay pirqam kunan tuniykumunqa.
Haku kayta tusapaysiway. Ñuqapas hina tusapachkaniñam” nispa nirqa. Hinasllapi,
chay ukuchaqa tusapachkaq atuqtaqa saqiykunsi. Unayña makin chakin naruptinqa,
atuqsi ayqikupun. Chayqa tuniykumuspa atuqta ñitipullantaq. Chaypi tukukun.