KONWENCJE

Oprac. SMP, LO I Wrocław

 Matura 2023
• Definicje konwencji pochodzą z oficjalnych
materiałów ORE i CKE (Wioletta Kozak)
• Maturzystki i maturzyści powinni według tych
wytycznych rozpoznawać SZEŚĆ KONWENCJI
 Rodzaje:
1) realistyczna
2) naturalistyczna
3) nadrealistyczna
4) baśniowa
5) groteskowa
6) modernistyczna
 1) Konwencja realistyczna
• najczęstsza z konwencji
• większość tekstów epickich do matury (powieści,
opowiadania, nowele) będzie posługiwała się tym
sposobem opisu świata
• Przykłady:
a) „Lalka” Prusa – powieść realizmu krytycznego
(choć ma fragmenty naturalistyczne)
b) Sceny realistyczne w „Dziadach” cz. III (sc. VII –
Salon warszawski)
c) „Przedwiośnie” Żeromskiego…
 2) Konwencja naturalistyczna
TURPIZM (łac.
„Zjawiskowy kotku, wiem, że w środku masz flaki turpus – brzydota,
Każdy makijaż, co wabi nas wrażeniem magii eksponowanie
Nagina elementarny fakt, że w środku masz flaki brzydoty, fizjologii,
Flaki, flaki, flaki - nic poza tym” (Bisz, „Flaki”) rozkładu, chorób,
sceny drastyczne)

PRZYKŁADY:
1) powieści naturalistyczne EMILA ZOLI („Germinal”, „Nana”)
2) Opis Powiśla w „Lalce” Prusa
3) Opisy warunków życia w „Zbrodni i karze” Dostojewskiego
4) „Chłopi” Reymonta jako powieść naturalistyczna
5) „Moralność Pani Dulskiej” Zapolskiej jako dramat naturalistyczny (PR)

Jest to więc konwencja „mocniejsza” od realizmu - pokazuje całą brutalną prawdę o świecie
1) Ukazanie biologicznej i społecznej natury człowieka, wskazanie na prawo
dziedziczności.
2) Naturalizm szuka „praw obiektywnych”(naukowych).
3) W poetyce przejmuje w 70% zasady realizmu klasycznego; pozostałe30% to:
4) Skrajny obiektywizm narracji(„obojętność narratora”),
5) Prezentacja zdarzeń i faktów z pozycji środowiska.
6) Pojawiają się także nowe elementy: brzydota (TURPIZM!!!), okrucieństwo,
seksualizm.

Germinal jest trzynastą powieścią cyklu Zoli. Materiał do niej pisarz zbierał kilka
miesięcy, przyglądając się strajkującym robotnikom w Anzin: niewielkiej
miejscowości na północy kraju w regionie Nord Pasde Calais – zagłębiu górniczym.
Obserwował głód, choroby, wyzysk i śmierć. Sporządzał skrupulatne notatki.
Poznawał ideologię socjalizmu, z którą na poły się zgadzał.
Powieść staje się szczególnym świadectwem życia górników, prezentacją przyczyn
wybuchu rewolucji, kontekstem politycznym i społecznym czasów, których dotyczy.
Akcja utworu rozgrywa się między 1886 a 1887rokiem. Bezrobotny Stefan Lantier
przybywa do Montsou i znajduje pracę w kopalni. Wynajmuje pokój u rodziny
Maheu – pracowników kopalni. Zakochuje się. Porażają go jednak warunki życia i
pracy. Nie rozumie brutalności i agresji. Przytłacza go głód. Szuka idei i znajduje ją
w hasłach rodzącego się socjalizmu. Inspiruje powstanie w Montso pierwszej
komórki Międzynarodówki. Nawołuje do strajku..
„Nana”, Emil Zola (fragment)
 3) Nadrealistyczna (lub
surrealistyczna)
• Związana z narodzinami sztuki awangardowej
w XX wieku – skupienie na nowatorskiej
FORMIE, przekazującej treść
AWANGARDA:
1) ekspresjonizm
2) dadaizm (ready mades – Duchamp)
3) kubizm (Picasso)
4) abstrakcjonizm (Malewicz, Pollock, Rothko)
5) surrealizm (S. Dali)
 Awangarda w kinie niemym
• Surrealizm filmowy:
„Pies andaluzyjski” 1929
(fr. Un chien andalou) –
- czarno-biały,
- niemy,
- szesnastominutowy
- debiut hiszpańskiego
reżysera Luisa Buñuela;
- scenariusz do filmu
napisał razem z Salvadorem
Dali.
Sposób pisania B. Schulza w „Sklepach
cynamonowych”
1) proza poetycka
2) kreacjonizm
3) antymimetyzm (mimesis – naśladowanie rzeczywistości)
4) oniryzm
5) mityzacja rzeczywistości
6) groteska
 4) baśniowa
a) Elementy fantastyczne w utworach (duchy,
zjawy…)
• w „Makbecie” (wiedźmy, duch Banka)
• w „Hamlecie” (duch ojca Hamleta)
• w „Dziadach” II, IV, III (dziady – duchy przodków)
• w balladach Mickiewicza
• w „Weselu” Wyspiańskiego (akt II – symboliczny)
b) Walka dobra ze złem, psychomachia… („Dziady”
cz. III)
 5) Konwencja groteskowa:
• groteska – DEFORMUJE rzeczywistość (jest
trzecim elementem, pomiędzy realizmem a
fantastyką)
• deformuje: wyolbrzymia (hiperbolizuje),
przejaskrawia, przerysowuje elementy realne
(nie ma tu elementów fantastycznych) –
udziwnia świat rzeczywisty
„FERDYDURKE” Gombrowicza
 6) Konwencja modernistyczna
• Łączy kierunki z Młodej Polski (modernizmu):
symbolizm, impresjoznim, ekspresjonizm
• może dodać też kierunki wcześniejsze: realizm i
naturalizm

„Jądro ciemności” Conrada

„Ludzie bezdomni” Żeromskiego
„Rozdziobią nas kruki, wrony” Żeromskiego
„Gloria victis” Orzeszkowej
7) Inne 