Baigiang LTM1 Ch1-7 BHN

Lý thuyết Mạch
Phần 1: Mạch tuyến tính ở chế độ xác lập | EE2021
Nguyễn Bảo Huy

huy.nguyenbao@hust.edu.vn
Khoa Tự động hoá

Trường Điện - Điện tử
Đại học Bách Khoa Hà Nội
Hà Nội, 2022
Nguyễn Bảo Huy (HUST) Mạch tuyến tính xác lập | EE2021 Hà Nội, 2022
Thông tin về môn học
Thời lượng lên lớp: 3 tiết/tuần (lý thuyết + bài tập)

Thí nghiệm: liên hệ Trung tâm Thực hành
Một bài kiểm tra giữa kỳ
Một bài thi cuối kỳ (đề thi chung Điện - Tự động hoá)
Cấu trúc đề thi: 9 điểm (3 bài) + 1 điểm trình bày
Cộng điểm giữa kỳ (điểm giữa kỳ tối đa: 10 điểm)
Bài tập mô phỏng: cộng từ −2 đến 2 điểm (gian lận bị trừ điểm)
Làm bài tập về nhà, giải bài tập trên lớp, thảo luận trên lớp: cộng
từ 0 đến 2 điểm (làm bài sai, phát biểu sai không bị trừ điểm)
Nội quy lớp học
Không điểm danh; ra vào tuỳ ý, yên lặng (không xin phép)
Không làm ồn, không gây mất tập trung
Mỗi lần nhắc trật tự: trừ cả lớp 0.2 điểm vào điểm giữa kỳ
Nguyễn Bảo Huy (HUST) Mạch tuyến tính xác lập | EE2021 Hà Nội, 2022 2 / 228
Để học tốt môn Lý thuyết Mạch
1. Làm bài tập

2. Làm bài tập
3. Nếu chưa làm bài tập xem lại hai điều trên
Nguồn bài tập
Các ví dụ trên lớp
Các bài tập về nhà
Các đề thi cũ
Các tài liệu tham khảo
Tài liệu tham khảo
1. Nguyễn Bình Thành, Nguyễn Trần Quân, Phạm Khắc Chương, Cơ

sở Kỹ thuật Điện – Tập II – Cơ sở Lý thuyết Mạch – Quyển I: Mô
hình mạch. Chế độ xác lập ở mạch tuyến tính, NXB Đại học và
Trung học chuyên nghiệp, 1971.
2. Lê Văn Bảng, Giáo trình lý thuyết mạch điện, NXB Giáo dục Việt
Nam, 2015.
3. Phạm Văn Bình, Đào Lê Thu Thảo, Nguyễn Hữu Phát, Lý thuyết
Mạch, NXB Khoa học và Kỹ thuật, 2022.
4. Charles K. Alexander, Matthew N. O. Sadiku, Fundamentals of
Electric Circuits, McGraw-Hill, 2021.
5. William H. Hayt, Jack E. Kemmerly, Steven M. Durbin,
Engineering Circuit Analysis, Eight Edition, McGraw-Hill, 2012.
6. Mahmood Nahvi, Joseph A. Edminister, Schaum’s Outline of
Electric Circuits, Seventh Edition, McGraw-Hill, 2018.
Cấu trúc môn học Lý thuyết Mạch
Lý thuyết Mạch 1
1. Mạch tuyến tính ở chế độ xác lập
Lý thuyết Mạch 2
2. Mạch tuyến tính ở chế độ quá độ
3. Mạch phi tuyến (xác lập và quá độ)
4. Đường dây dài (xác lập và quá độ)
Lý thuyết Mạch 1: Mạch tuyến tính xác lập
1 Khái niệm về mô hình mạch Kirchhoff
2 Mạch tuyến tính ở chế độ xác lập với nguồn một chiều
3 Các phương pháp giải mạch tuyến tính ở chế độ xác lập một chiều
4 Mạch tuyến tính ở chế độ xác lập với nguồn điều hòa
5 Các phương pháp giải mạch tuyến tính ở chế độ xác lập điều hoà
6 Định lý Thévenin–Norton và mạng một cửa
7 Hỗ cảm và phương pháp giải mạch có hỗ cảm
8 Mạng hai cửa
9 Mạch có nhiều tần số và nguồn chu kỳ không điều hoà
10 Mạch điện ba pha
Khái niệm về mô hình mạch Kirchhoff
Nội dung môn học

8 Mạng hai cửa
Nội dung chương

Môn Lý thuyết Mạch và phương pháp mô hình
Một số khái niệm và đại lượng cơ bản
Một số phần tử cơ bản của mạch điện
Các bài toán cơ bản trong mạch điện
Mô hình mạch điện
Một số định luật cơ bản trong mạch điện
Hệ phương trình Kirchhoff của mạch điện
Khái niệm về mô hình mạch Kirchhoff Môn Lý thuyết Mạch và phương pháp mô hình
Nội dung chương

Vị trí của môn Lý thuyết Mạch
Kiến thức đại cương

Đại số tuyến tính
Giải tích hàm một biến
Phương trình vi phân
Vật lý đại cương (điện học)
Lý thuyết Mạch ⇔ Tín hiệu và hệ thống; LT điều khiển tự động
Kiến thức chuyên ngành
Điện tử tương tự
Máy điện
Điện tử công suất
Truyền động điện
Lưới điện
v.v.
Phương pháp mô hình
Bài toán Cách làm

Tìm dòng điện chạy qua Từ tính chất lý-hoá của pin ⇒ điện
bóng đèn tích trên hai điện cực ⇒ điện trường
trong không gian ⇒ điện tích chảy
trong dây dẫn và bóng đèn ⇒ dòng
điện chạy qua bóng đèn
Cách làm
I V
I=
Cách làm $ R
V R
Mua pin, bóng đèn, dây " Chú ý: Các
dẫn, và ampere kế ⇒ lắp giả thiết khi
mạch, đo dòng điện lập mô hình
Khái niệm về mô hình mạch Kirchhoff Một số khái niệm và đại lượng cơ bản
Nội dung chương

Một số khái niệm và đại lượng cơ bản: Dòng điện
Dòng điện là sự biến thiên của điện tích theo thời gian
Điện tích đo bằng coulomb (C); Dòng điện đo bằng ampere (A)
dq
i=
dt
Chú ý quy ước chiều dòng điện
iab (t) = −iba (t)
a b
iab (t) iba (t)
Một số khái niệm và đại lượng cơ bản: Điện áp

Điện áp (hiệu điện thế) giữa hai điểm là năng lượng cần sinh ra để
di chuyển một đơn vị điện tích từ điểm này đến điểm kia
Năng lượng đo bằng joule (J); Điện áp đo bằng volt (V)
dw
uab =
dq
Chú ý quy ước chiều mũi tên chỉ điện áp
uab (t) = −uba (t)
Công thức “tam giác” điện áp

b
b
ucb (t)
uab (t) uba (t)
uab (t) c vab (t) = uac (t) + ucb (t)
a
uac (t)
a
Một số khái niệm và đại lượng cơ bản: Công suất

Công suất là sự biến thiên của năng lượng theo thời gian
Công suất đo bằng watt (W)
dw dw dq
p= ⇔p= · =u·i
dt dq dt
⇒ Công suất = điện áp × dòng điện
uab (t)
a b
iab (t)
Công suất tiêu thụ tức thời: p(t) = uab (t) · iab (t)
Công suất phát tức thời: −p(t) = uab (t) · iba (t)
" Chú ý quy ước chiều mũi tên dòng, áp và dấu của công suất
Công suất trung bình trong khoảng thời gian T :
1 T
Z
Ptb = p(t)dt
T 0
Khái niệm về mô hình mạch Kirchhoff Một số phần tử cơ bản của mạch điện
Nội dung chương

Một số phần tử cơ bản: Quan hệ đặc trưng
Môn Lý thuyết Mạch quan tâm chủ yếu đến 2 đại lượng cơ bản:
dòng điện và điện áp; gọi là cặp biến trạng thái
(Công suất là dẫn xuất của dòng và áp)
Mạch điện là một mạng kết nối các phần tử điện
Mỗi phần tử được đặc trưng bởi quan hệ của cặp biến trạng thái
dòng và áp trên nó
⇒ Gọi là quan hệ đặc trưng của phần tử
Thường có 2 dạng biểu diễn quan hệ đặc trưng của phần tử
1. i(t) = f (u(t)) hoặc u(t) = f (i(t))
2. i(t) = fi (t)
u(t) = fu (t)
Một số phần tử cơ bản: Phân loại các phần tử
Tích cực và thụ động

Phần tử tích cực có khả năng phát ra năng lượng
Ví dụ: các phần tử nguồn và khuếch đại thuật toán op-amp
Phần tử thụ động chỉ có thể tiêu thụ và/hoặc lưu trữ năng lượng
Ví dụ: điện trở, cuộn cảm, tụ điện
Tuyến tính và phi tuyến

Phần tử tuyến tính có quan hệ đặc trưng là phương trình (đại số
hoặc vi phân) tuyến tính
Mạch điện chỉ gồm các phần tử tuyến tính là mạch tuyến tính
Nhắc lại: tuyến tính là thoả mãn nguyên lý xếp chồng
Phần tử phi tuyến có quan hệ đặc trưng là phương trình phi tuyến
Mạch điện có ít nhất 1 phần tử phi tuyến là mạch phi tuyến
Phần tử nguồn
Nguồn điện là phần tử cấp năng lượng điện từ cho mạch
Các loại nguồn điện

Nguồn điện áp và nguồn dòng điện
Nguồn độc lập và nguồn phụ thuộc
⇒ 4 tổ hợp chính:
nguồn áp độc lập
nguồn dòng độc lập
nguồn áp phụ thuộc
nguồn dòng phụ thuộc
Nguồn phụ thuộc còn gọi là nguồn điều khiển được
Theo tín hiệu điều khiển, nguồn phụ thuộc chia thành các loại:
nguồn áp phụ thuộc áp
nguồn áp phụ thuộc dòng
nguồn dòng phụ thuộc áp
nguồn dòng phụ thuộc dòng
Nguồn áp độc lập

Nguồn áp độc lập là nguồn phát ra điện áp không phụ thuộc vào
dòng điện chạy qua nó
Ký hiệu:
e(t)
iab (t)
a b
uba (t)
Quan hệ đặc tính: uba (t) = e(t), ∀iab (t), ∀t
Diễn giải: điện áp của nguồn áp độc lập bằng sức điện động của
nguồn với mọi dòng điện chạy qua nó tại mọi thời điểm
" Chú ý:
Quy ước chiều các mũi tên điện áp ở trong và ngoài nguồn áp
Các tài liệu khác có thể có ký hiệu khác
Đây là mô hình nguồn áp lý tưởng, nguồn áp thực tế có thể được
mô hình hoá bằng nguồn áp lý tưởng và các phần tử khác
Trong mạch điện thực tế không bao giờ được ngắn mạch nguồn áp
Nguồn dòng độc lập

Nguồn dòng độc lập là nguồn phát ra dòng điện không phụ thuộc
vào điện áp trên nó
Ký hiệu:
j(t)
a
iab (t) >> b
uba (t)
Quan hệ đặc tính: iab (t) = j(t), ∀uba (t), ∀t
Diễn giải: dòng điện của nguồn dòng độc lập bằng bằng dòng do
nguồn phát ra với mọi điện áp đặt trên nó tại mọi thời điểm
" Chú ý:
Quy ước chiều các mũi tên dòng điện ở trong và ngoài nguồn dòng
Các tài liệu khác có thể có ký hiệu khác
Đây là mô hình nguồn dòng lý tưởng, nguồn dòng thực tế có thể
được mô hình hoá bằng nguồn dòng lý tưởng và các phần tử khác
Trong mạch điện thực tế không bao giờ được hở mạch nguồn dòng
Phần tử thụ động
Có 3 loại phần tử thụ động

1. Phần tử tiêu tán năng lượng
Tiêu tán hoàn toàn năng lượng tại mọi thời điểm
Không phát ra, không lưu trữ năng lượng
2. Phần tử tích luỹ năng lượng điện (kho điện)
Không tiêu tán năng lượng
Lưu trữ năng lượng dưới dạng điện tích
3. Phần tử tích luỹ năng lượng từ (kho từ)
Không tiêu tán năng lượng
Lưu trữ năng lượng dưới dạng từ thông
Điện trở
Điện trở là phần tử tiêu tán năng lượng; đơn vị là ohm (Ω)
⇒ Công suất tiêu thụ luôn không âm p(t) = uab (t) · iab (t) ≥ 0
⇒ Tồn tại một tỷ số dương giữa áp và dòng trên điện trở:
uab (t)
R= ⇔ uab (t) = R · iab (t), ∀iab (t), ∀t
iab (t)
R là hằng số ⇒ điện trở tuyến tính
R = R(i) hoặc R = R(u) là biến số ⇒ điện trở phi tuyến
iab (t) R(Ω)
a b
uab (t)
" Chú ý:
Quy ước chiều các mũi tên dòng, áp, và dấu của công suất tiêu thụ
Khái niệm điện dẫn là nghịch đảo của điện trở; đơn vị là siemens (S)
1
G= ⇔ iab (t) = G · uab (t)
R
Điện dung (tụ điện)

Tụ điện chứa năng lượng dưới dạng điện tích qab (t) tỷ lệ với điện
áp uab (t) qua hệ số C gọi là điện dung của tụ; đơn vị farad (F)
qab (t) = C · uab (t)
C(F)
iab (t)
a b
uab (t)
Từ quan hệ giữa dòng điện và điện tích dẫn ra quan hệ đặc trưng
của tụ điện:
dqab (t) d (C · uab (t))
iab (t) = ⇔ iab (t) =
dt dt
Nếu C là hằng số ⇒ tụ điện tuyến tính
duab (t)
iab (t) = C ·
dt
Điện cảm (cuộn dây)
Cuộn dây chứa năng lượng dưới dạng từ thông Ψab (t) tỷ lệ với
dòng điện iab (t) điện cảm L của cuộn dây; đơn vị henry (H)
Ψab (t) = L · iab (t)
iab (t) L(H)
a b
uab (t)
Biến thiên từ thông sinh ra sức điện động cảm ứng trong cuộn dây
⇒ quan hệ đặc trưng của cuộn dây:
dΨab (t) d (L · iab (t))
uab (t) = ⇔ uab (t) =
dt dt
Nếu L là hằng số ⇒ điện cảm tuyến tính
diab (t)
uab (t) = L ·
dt
Hỗ cảm giữa các cuộn dây
Nếu chỉ có từ thông trong 1 cuộn dây, hệ số L là điện cảm tự cảm

của cuộn dây đó
Nếu có từ 2 cuộn dây trở lên có từ thông móc vòng qua nhau, sẽ
có điện cảm hỗ cảm M giữa các cuộn dây
Từ thông móc vòng:

u1 (t) (
Ψ1 (t) = L1 · i1 (t) ± M · i2 (t)
a b
i1 (t) L1 (H) Ψ2 (t) = L2 · i2 (t) ± M · i1 (t)
c L2 M (H)
(H Tự cảm và hỗ cảm tuyến tính:
i2 (t) )
dΨ1 (t) di1 (t) di2 (t)

u2 (t) u1 (t) =
 = L1 · ±M ·
d dt dt dt
u (t) = dΨ2 (t) = L · di2 (t) ± M

·
di1 (t)
2 2
dt dt dt
Các nguồn phụ thuộc
Nguồn áp phụ thuộc áp Nguồn áp phụ thuộc dòng

uba (t) = e(t) uba (t) = e(t)
a b a b
e(t) = k · ucd (t) e(t) = k · icd (t)

c c
ucd (t)
icd (t)
d d
Các nguồn phụ thuộc
Nguồn dòng phụ thuộc áp Nguồn dòng phụ thuộc dòng
iab (t) = j(t) iab (t) = j(t)

a
>> b a
>> b
j(t) = k · ucd (t) j(t) = k · icd (t)

c c
ucd (t)
icd (t)
d d
Khuếch đại thuật toán (op-amp)
i− (t)
Operational amplifier a −
A→∞ c
Là một bộ khuếch đại tín i+ (t)
b +
hiệu có hệ số khuếch đại
rất lớn A ∼ 105 → 107
Thường dùng để triển khai
các phép toán như R
+ − × ÷ d/dt Op-amp lý tưởng
Quan hệ đặc trưng Hệ số khuếch đại A = ∞
(
i+ ≈ 0; i− ≈ 0
(
i+ = 0; i− = 0
φc (t) = A (φb (t) − φa (t)) φa (t) = φb (t)
Khái niệm về mô hình mạch Kirchhoff Các bài toán cơ bản trong mạch điện
Nội dung chương

Khái niệm về mô hình mạch Kirchhoff Các bài toán cơ bản trong mạch điện
Bài toán phân tích (giải) mạch

Cho cấu trúc mạch điện
Cho giá trị các phần tử mạch
Tìm cặp biến trạng thái dòng i(t) và áp u(t) trên các phần tử, từ
đó tính ra công suất p(t)
Bài toán tổng hợp (thiết kế) mạch

Cho yêu cầu về dòng i(t), áp u(t), và công suất p(t)
Đề xuất cấu trúc mạch điện
Tìm giá trị các phần tử mạch
Môn Lý thuyết Mạch chủ yếu xét bài toán phân tích mạch.
Khái niệm về mô hình mạch Kirchhoff Mô hình mạch điện
Nội dung chương


C3
i1 (t) R1 i3 (t) R5
A B i5 (t)
i2 (t)
>>
e1 (t) L2 j4 (t)
Cấu trúc hình học của mạch

Nút là điểm đấu nối của từ 2 phần tử trở lên. Bậc của nút là số
phần tử nối vào nút ấy. (Trường hợp là đầu của một phần tử
không nối với phần tử nào khác thì đó là nút bậc 1.) Trong Lý
thuyết Mạch thường chỉ quan tâm đến nút bậc 3 trở lên (tạm gọi
là nút bậc cao).
Nhánh là đường nối 2 nút bậc cao với nhau
Vòng là một đường đi qua các nhánh khép kín mạch điện

C3
i1 (t) R1 i3 (t) R5
A B i5 (t)
i2 (t)
>>
e1 (t) L2 j4 (t)
Cấu trúc hình học của mạch

Cây là tập các nhánh nối tất cả các nút của mạch với nhau mà
không tạo thành vòng kín nào
Bù cây là các nhánh còn lại của mạch không thuộc cây đang xét
Vòng cơ bản là vòng tạo bởi một bù cây và các nhánh của cây
đang xét
C3
i1 (t) R1 i3 (t) R5
A B i5 (t)
i2 (t)
>>
e1 (t) L2 j4 (t)
Một số khái niệm cơ bản

Dòng điện nhánh là dòng chảy qua các phần tử của nhánh
Điện thế nút là điện áp của nút đó so với một điểm nút trên
mạch điện được lấy quy ước làm mốc (điểm “đất”); điện thế của
điểm đất φđất = 0
Khái niệm về mô hình mạch Kirchhoff Một số định luật cơ bản trong mạch điện
Nội dung chương

Định luật Kirchhoff 1

Với một nút bất kỳ: tổng đại số các dòng điện tại một nút bằng 0
Quy ước: dòng chảy vào mang dấu +, dòng chảy ra mang dấu −
X
ak · ik (t) = 0; dòng chảy vào: ak = 1; dòng chảy ra: ak = −1
Hoặc: tổng các dòng điện Xchảy vào mộtX nút bằng tổng các dòng
điện chảy ra khỏi nút đó: ivào (t) = ira (t)
i1 (t)
i4 (t)
i2 (t)
i5 (t)
i3 (t)
Định luật Kirchhoff 1 mở rộng

Với một vùng mạch khép kín bất kỳ: tổng các dòng điện chảy vào
bằng tổng các dòng điện chảy ra khỏi vùng khép kín đó
X X
ivào (t) = ira (t)
i1 (t)
Vùng i4 (t)
i2 (t)
bất kỳ
i5 (t)
i3 (t)
Định luật Kirchhoff 2

Với một vòng bất kỳ trong mạch: tổng đại số các điện áp trên
vòng bằng 0
Điện áp thuận chiều quy ước của vòng mang dấu +, điện áp ngược
chiều quy ước mang dấu −
X
ak · uk (t) = 0; cùng chiều: ak = 1; ngược chiều: ak = −1
b
u1 (t) u2 (t)
a c
u5 (t) u3 (t)
u4 (t)
e d
Một số hệ quả của hai định luật Kirchhoff

Các phần tử mắc nối tiếp trên cùng một nhánh có cùng dòng điện
Các phần tử mắc song song có cùng điện áp
Không được mắc hai nguồn áp song song nhau
Không được mắc hai nguồn dòng nối tiếp nhau
Định luật bảo toàn công suất

Tại mọi thời điểm, tổng công suất phát ra bằng tổng công suất
tiêu thụ
Trong mạch dưới đây
e1 (t)·i1 (t)+j4 (t)·u5 (t) = u1 (t)·i1 (t)+u2 (t)·i2 (t)+u3 (t)·i3 (t)+u5 (t)·i5 (t)
C3
i1 (t) R1 i3 (t) R5
A B i5 (t)
i2 (t)
>>
e1 (t) L2 j4 (t)
Một số định luật và tính chất khác

Định luật bảo toàn từ thông trong cuộn dây
Định luật bảo toàn điện tích trong tụ điện
Tính chất xếp chồng của mạch tuyến tính
Khái niệm về mô hình mạch Kirchhoff Hệ phương trình Kirchhoff của mạch điện
Nội dung chương

Biến và phương trình trong bài toán phân tích mạch

Biến cần tìm là dòng và áp trên các phần tử của mạch
Trên mỗi phần tử, biết dòng thì tính được áp và ngược lại
Trên mỗi nhánh, dòng điện các phần tử mắc nối tiếp bằng nhau
⇒ Có n nhánh chưa biết thì lập n phương trình để tìm n biến
Phương trình loại gì?

Mạch có d nút bậc cao và m vòng cơ bản không chứa nguồn dòng
⇒ d − 1 phương trình từ định luật K1
⇒ m phương trình từ định luật K2
Dễ thấy m = n − (d − 1) = n − d + 1

C3
i1 (t) R1 i3 (t) R5
A B i5 (t)
i2 (t) Số pt cần lập: n = 4
Số pt K1: 3 − 1 = 2
>>
e1 (t) L2 j4 (t)
I II
Số pt K2: 4 − 2 = 2
C
Chọn C làm đất, viết các phương trình K1 cho nút A và nút B
i1 (t) − i2 (t) − i3 (t) = 0
i3 (t) + j4 (t) − i5 (t) = 0
Chọn vòng I và vòng II như hình, viết các phương trình K2

u1 (t) + u2 (t) − e1 (t) = 0
u3 (t) + u5 (t) − u2 (t) = 0
Bài tập
Mạch tuyến tính xác lập một chiều

8 Mạng hai cửa
Nội dung chương
Hệ phương trình Kirchhoff của mạch điện một chiều
Phương pháp dòng điện nhánh
Công suất trong mạch điện một chiều
Mạch tuyến tính xác lập một chiều Hệ phương trình Kirchhoff của mạch điện một chiều
Nội dung chương
Các đại lượng trong mạch một chiều

Mạch điện một chiều là mạch có các nguồn là nguồn một chiều
Nguồn một chiều cấp ra điện áp hoặc dòng điện là hằng số
(Khái niệm tổng quát về nguồn một chiều là nguồn phát ra dòng
hoặc áp không đổi dấu. Trong phần này chỉ xét trường hợp riêng là
hằng số.)
⇒ Ở chế độ xác lập trong mạch điện một chiều, tất cả các đại lượng
dòng và áp đều là hằng số
u(t) = U = const
i(t) = I = const
⇒ Công suất trong mạch một chiều cũng là hằng số
p(t) = u(t) · i(t) = U · I = P = const

Các phần tử trong mạch một chiều
Trong mạch điện một chiều các phần tử L và C suy biến
Xét quan hệ đặc trưng (phương trình đặc tính) của cuộn dây:
diL (t)
uL (t) = L · ; mạch một chiều iL (t) = IL = const
dt
⇒ uL (t) = 0 ⇔ ngắn mạch cuộn dây
Xét quan hệ đặc trưng của tụ điện:

duC (t)
iC (t) = C · ; mạch một chiều uC (t) = UC = const
dt
⇒ iC (t) = 0 ⇔ hở mạch tụ điện
⇒ Mạch điện một chiều tương đương mạch thuần trở
Hệ phương trình Kirchhoff của mạch một chiều
Ví dụ 2.1
I1 R1 I2 R2 I1 R1 I2 R2
U1 IC U2 U1 U2
E1 UC C UL L E1 UC
iL (t) = IL = I2 = I1
uC t) = UC = E1 − U1
Mạch tuyến tính xác lập một chiều Phương pháp dòng điện nhánh
Nội dung chương
Các hệ phương trình K1 và K2 chứa các ẩn số gồm cả hai loại biến

trạng thái dòng và áp
Mạch gồm n nhánh có 2n ẩn (n dòng và n áp) ⇒ không thuận
tiện để giải trực tiếp
⇒ Nhu cầu giảm số ẩn và số phương trình

Biến cần tìm là dòng điện chảy trong các nhánh của mạch
⇒ Mạch có n nhánh chưa biết thì cần lập n phương trình để tìm n
dòng điện nhánh
Sau đó dùng định luật Ohm tính ra điện áp trên các nhánh và
phần tử
Cách làm
Xuất phát từ hệ phương trình Kirchhoff
Các phương trình K1 đã có biến là dòng điện chạy trong các
nhánh ⇒ giữ nguyên
Chuyển các điện áp trong các phương trình K2 thành mối quan hệ
của các dòng điện nhánh bằng định luật Ohm
⇒ Giải n phương trình n ẩn là các dòng điện nhánh ⇒ dùng định
luật Ohm tính ra điện áp trên các nhánh và phần tử
Tóm lại
Giữ nguyên K1 có dạng
P
I
Chuyển K2 từ dạng U thành dạng
P P
(I · R)
⇒ Giải ra I ⇒ tính ra U
Ví dụ 2.2
R1 R3 R5
I1 A I3 B I5
I2
>>
E1 R2 J4
I4
C
Số phương trình K1:

Số phương trình K2:
Chọn nút, chiều dòng điện, viết phương trình K1:
Chọn vòng, chiều điện áp, viết phương trình K2:
Ví dụ 2.2
R1 R3 R5
I1 A I3 B I5
I2
>>
E1 R2 J4
I II
I4
C
Hệ phương trình Kirchhoff Hệ phương trình dòng nhánh

I1 − I2 − I3 = 0 I1 − I2 − I3 = 0
I3 + J4 − I5 = 0 I3 − I5 = −J4
U1 + U2 − E1 = 0 R1 · I1 + R2 · I2 = E1
−U2 + U3 + U5 = 0 −R2 · I2 + R3 · I3 + R5 · I5 = 0
Ví dụ 2.2
R1 R3 R5
I1 A I3 B I5
Thay số:
I2
E1 = 15 V; R1 = 5 Ω;
>>
E1 R2 J4 R2 = 8 Ω; R3 = 6 Ω;
I4 J4 = 1 A; R5 = 10 Ω.
C
Hệ phương trình dòng nhánh Kết quả các dòng nhánh

I1 − I2 − I3 = 0 I1 = A
I3 − I5 = −1 I2 = A
5 · I1 + 8 · I2 = 15 I3 = A
−8 · I2 + 6 · I3 + 10 · I5 = 0 I5 = A
Cách giải
Viết thành dạng ma trận

    
1 −1 −1 0 I1 0
0
 0 1 −1  I2  −1
  =  
5 8 0 0 I3   15
0 −8 6 10 I5 0
Cách 1: Dùng MATLAB (hoặc các công cụ tương đương như Scilab)
Chỉ nên dùng để kiểm chứng

kết quả
Không nên lạm dụng vì dễ làm
suy yếu kỹ năng tính toán
Cách giải
Cách 2: Phương pháp Gauss (biến đổi sơ cấp về ma trận tam giác trên)
1 −1 −1 0 0 1 −1 −1 0 0
0 0 1 −1 −1 0 13 5 0 15
⇔ ⇔
5 8 0 0 15 0 0 1 −1 −1
0 −8 6 10 0 0 −8 6 10 0
1 −1 −1 0 0 1 −1 −1 0 0
0 13 5 0 15 0 13 5 0 15
⇔
0 0 9,0769 10 9,230 0 0 9,0769 10 9,230
0 0 1 −1 −1 0 0 0 −2,101 −2,0168
⇒ I5 = −2,0168 ÷ (−2,101) = 0,9597 A
I3 = (9,23 − 10 × 0,9597) ÷ 9,0769 = −0,0404 A
I2 = (15 − 5 × (−0,0404)) ÷ 13 = 1,1694 A
I1 = 1,1694 + (−0,0404) = 1,1290 A
Ví dụ 2.2
R1 R3 R5
I1 A I3 B I5
Thay số:
I2
E1 = 15 V; R1 = 5 Ω;
>>
E1 R2 J4 R2 = 8 Ω; R3 = 6 Ω;
I4 J4 = 1 A; R5 = 10 Ω.
C
Các dòng nhánh Các điện áp

I1 = 1,1290 A U1 = R1 · I1 = 5 × 1,1290 = 5,645 V
I2 = 1,1694 A U2 = R2 · I2 = 8 × 1,1694 = 9,3552 V
I3 = −0,0404 A U3 = R3 · I3 = 6 × −0,0404 = −0,2424 V
I5 = 0,9597 A U5 = R5 · I5 = 10 × 0,9597 = 9,597 V
Mạch tuyến tính xác lập một chiều Công suất trong mạch điện một chiều
Nội dung chương
Ví dụ 2.2
R1 R3 R5
I1 A I3 B I5
Thay số:
I2
E1 = 15 V; R1 = 5 Ω;
>>
E1 R2 J4 R2 = 8 Ω; R3 = 6 Ω;
I4 J4 = 1 A; R5 = 10 Ω.
C
Công suất tiêu thụ trên các điện trở

Với mạch thuần trở P = U · I = R · I · I = R · I 2
⇒ PR1 = 6,3732 W; PRP
2 = 10,94 W; PR3 = 0,00979 W;
PR5 = 9,2102 W ⇒ P (thu) = 26,5332 W
Công suất phát trên các nguồn
PE1 (phát) = E1 · I1 = 16,935 W; PJ4 (phát) = J4 · U5 = 9,597 W

Các phần tử tiêu tán (điện trở) luôn tiêu thụ năng lượng
(P (thu) > 0)
Các phần tử kho điện (tụ điện) và kho từ (cuộn dây) không tiêu
thụ năng lượng mà chỉ phóng–nạp trao đổi năng lượng
⇒ Nếu trong mạch chỉ có 1 nguồn thì chắc chắn là nguồn phát
Nếu có nhiều nguồn thì có thể có cả nguồn phát và nguồn thu
Ví dụ 2.3
E2
I1
E1 = 15 V; E2 = 9 V;
R = 5 Ω; J1 = 1 A
E1 R
⇒ Tính công suất trên các
J1
phần tử
>>
Bài tập
Các phương pháp giải mạch xác lập một chiều

8 Mạng hai cửa
Nội dung chương
Phương pháp dòng điện vòng
Phương pháp điện thế nút
Phương pháp tổng trở tương đương
Phương pháp xếp chồng
Các phương pháp giải mạch tuyến tính xác lập

Dễ hiểu, dễ lập phương trình
Nhiều ẩn, nhiều phương trình ⇒ khó giải
⇒ Nhu cầu đơn giản hoá bài toán
Những cách tiếp cận làm đơn giản hoá bài toán
Đặt biến trung gian làm đơn giản hoá hệ phương trình
1. Phương pháp dòng điện vòng
2. Phương pháp điện thế nút
Biến đổi mạch điện làm đơn giản hoá cấu trúc mạch
3. Phương pháp tổng trở tương đương
4. Phương pháp xếp chồng
Các phương pháp giải mạch xác lập một chiều Phương pháp dòng điện vòng
Nội dung chương

Biến và phương trình
Thay vì giải trực tiếp các dòng điện nhánh thì đặt “ẩn phụ” (“đổi biến”)
là các dòng điện quy ước chảy trong các vòng cơ bản của mạch
⇒ Mạch có m = n − d + 1 vòng cơ bản không chứa nguồn dòng thì cần lập
m phương trình để tìm m dòng điện vòng
Với mỗi nguồn dòng cần có một vòng “xả” với dòng điện vòng bằng dòng
điện của nguồn dòng " Không “xả” qua nguồn dòng khác
⇒ Nguồn dòng độc lập không làm tăng số biến và số phương trình
Sau đó tính các dòng điện mỗi nhánh là tổ hợp các dòng vòng
Cách làm
Lập m phương trình từ định luật K2
Mỗi vòng cơ bản đặt quy ước một dòng điện vòng
Xác định vòng “xả” cho các nguồn dòng (nếu có)
Ví dụ 3.1 R1 R3 R5
I1 A I3 B I5
Mạch có 4 nhánh và 3 I2
nút → có 4 − 3 + 1 = 2
vòng cơ bản
>>
E1 IV 1 R2 IV 2 J4
J4
Quy ước 2 dòng điện
vòng và 1 vòng xả C
nguồn dòng
Hệ phương trình dòng nhánh ở các vòng theo Quan hệ dòng nhánh
định luật K2 và dòng vòng
Vòng 1 I1 = IV 1
R1 · I1 + R2 · I2 − E1 = 0 I2 = IV 1 − IV 2
Vòng 2 I3 = IV 2
−R2 · I2 + R3 · I3 + R5 · I5 = 0 I5 = IV 2 + J4

R1 R3 R5
Ví dụ 3.1 I1 A I3 B I5
I2
Thay số
>>
E1 = 15 V; R1 = 5 Ω; E1 IV 1 R2 IV 2 J4
J4
R2 = 8 Ω; R3 = 6 Ω;
J4 = 1 A; R5 = 10 Ω. C
⇒ Hệ phương trình dòng điện vòng

(R1 + R2 ) · IV 1 − R2 · IV 2 = E1
−R2 · IV 1 + (R2 + R3 + R5 ) · IV 2 = −R5 · J4
Thay số → giải phương trình → các dòng vòng → các dòng nhánh
13 · IV 1 − 8 · IV 2 = 15 IV 1 = A I1 = A; I2 = A;
⇒ ⇒
−8 · IV 1 + 24 · IV 2 = −10 IV 2 = A I3 = A; I5 = A.
Cách giải
Dạng ma trận của hệ phương trình

13 −8 IV 1 15
=
−8 24 IV 2 −10
Cách 1: Dùng MATLAB hoặc Scilab (để kiểm tra chéo)

Cách 2: Biến đổi sơ cấp hoặc phương pháp Gauss
Cách 3: Dùng quy tắc Cramer

Hệ phương trình A · x = b Có nghiệm:
det Aj Aj : thay vector b vào cột

a11 a12 x1 b
= 1 xj = ;
a21 a22 x2 b2 det A thứ j của ma trận A
Với det A = a11 · a22 − a12 · a21
Cách giải

13 −8 IV 1 15
=
−8 24 IV 2 −10
Áp dụng quy tắc Cramer

15 −8
−10 24 15 · 24 − ((−8) · (−10))
IV 1 = = = 1,129 A
13 −8 13 · 24 − ((−8) · (−8))
−8 24
13 15
−8 −10 13 · (−10) − (15 · (−8))
IV 2 = = = −0.0403 A
13 −8 13 · 24 − ((−8) · (−8))
−8 24

Ví dụ 3.2
J1
R2
>> I2
J1 = 1 A; R2 = 5 Ω; R3 = 6 Ω; J4 = 1,5 A;
R5 = 4 Ω; E5 = 12 V; R6 = 8 Ω.
J1 R6
J4 Số nhánh cần tìm: 4
J4 Số nút: 4
R3 I6
>> ⇒ Số vòng cơ bản: 4 − 4 + 1 = 1
I3
IV
Số nguồn dòng độc lập: 2
I5 ⇒ Số vòng xả: 2
R5
E5
Phương trình dòng nhánh trên vòng cơ bản:

−R2 · I2 − R3 · I3 − R5 · I5 − R6 · I6 + E5 = 0
Thay các biến dòng nhánh bằng biến dòng vòng:
R2 · (−IV + J4 ) + R3 · (−IV + J1 ) − R5 · IV + R6 · (−IV + J1 + J4 ) = E5

Ví dụ 3.2
J1 J1 = 1 A; R2 = 5 Ω; R3 = 6 Ω; J4 = 1,5 A;
R2
>> I2
R5 = 4 Ω; E5 = 12 V; R6 = 8 Ω
Rút gọn phương trình dòng điện vòng
J4 (R2 + R3 + R5 + R6 ) · IV =
J1 R6
(R3 + R6 ) · J1 + (R2 + R6 ) · J4 − E5
J4
R3 I6
>> Thay số giải được ẩn dòng điện vòng
I3
IV 23 · IV = 21,5 ⇒ IV = 0,9348 A
I5
Từ đó tính ra các dòng điện nhánh,
E5
R5 điện áp, và công suất
" Có một số cách “tính nhẩm” có thể xem trong các tài liệu
" Tuy nhiên, “tính nhẩm” dễ bị nhầm lẫn nếu gặp các trường hợp “lạ”
⇒ cứ đi từ các phương trình Kirchhoff sẽ “an toàn” hơn.
Các phương pháp giải mạch xác lập một chiều Phương pháp điện thế nút
Nội dung chương
Biến và phương trình

Biến cần tìm là điện thế các nút của mạch
⇒ Mạch có d nút bậc cao cần lập d − 1 phương trình để tìm d − 1
điện thế nút
Sau đó từ điện thế nút tính ra các dòng nhánh và điện áp
Cách làm
Lấy một nút bất kỳ làm điểm đất có điện thế bằng 0
Lập d − 1 phương trình từ định luật K1
Đây là phương pháp cơ sở để giải các mạch chứa op-amp
Ví dụ 3.3 φA φB
R1 R3 R5
I1 A I3 B I5
Mạch có 3 nút → có
I2
3 − 1 = 2 phương
trình theo luật K1
>>
E1 R2 J4
Chọn điểm C làm đất
I4
Ẩn số là điện thế φA C φC = 0
và φB
⇒ Hệ phương trình điện thế nút

Hệ phương trình K1
−φA + E1 φA φA − φB
− − =0
Nút A: I1 − I2 − I3 = 0 R1 R2 R3
Nút B: I3 + J4 − I5 = 0 φA − φB φB
− = −J4
R3 R5
φA φB
Ví dụ 3.3 I1 R1
A I3 R3
B I5 R5
Thay số I2
E1 = 15 V; R1 = 5 Ω;
>>
E1 R2 J4
R2 = 8 Ω; R3 = 6 Ω;
I4
C φC = 0
J4 = 1 A; R5 = 10 Ω.
Rút gọn hệ phương trình điện thế nút Thay số

1 1 1 1 E1 0,4917 · φA − 0,1667 · φB = 3
+ + · φA − · φB =
R1 R2 R3 R3 R1 0,1667 · φA − 0,2667 · φB = −1

1 1 1 φA = 9,3548 V
· φA − + · φB = −J4 ⇒
R3 R3 R5 φB = 9,5967 V

R1 R3 R5
Ví dụ 3.4: Trường hợp I1 A I3 B I5
nguồn phụ thuộc I2
E1 = 15 V; R1 = 5 Ω;
>>
E1 R2 J4 = 0, 5 · UR1
R2 = 8 Ω; R3 = 6 Ω;
I4
C
R5 = 10 Ω.
⇒ Tiếp tục biến đổi giá trị nguồn phụ thuộc về các dòng điện nhánh độc lập
Hệ phương trình K1 ⇒ Hệ phương trình điện thế nút
Nút A: I1 − I2 − I3 = 0 −φA + E1 φA φA − φB
− − =0
R1 R2 R3
Nút B: I3 + J4 − I5 = 0
φA − φB −φA + E1 φB
⇔ I3 + 2,5 · I1 − I5 = 0 + 2,5 · − =0
R3 R1 R5
Ví dụ 3.5: Trường hợp siêu nút

Là trường hợp các nút trong mạch được nối với nhau bằng nguồn áp, không
có điện trở “đệm”
φA φB
R3 R5
I1 A I3 B I5
I2
>>
E1 R2 J4
I4
C φC = 0
✗ Giải như Ví dụ 3.3 rồi thay R1 = 0

→ hệ phương trình vô định → không giải được
✓ Điện thế φA = E1 → chỉ cần lập 1 phương trình để tìm điện thế φB
→ Siêu nút làm giảm số biến cần tìm
Ví dụ 3.6: Mạch có nhiều siêu nút

R1 R2
B
E5
A C
R3 D R4
E0
Lấy một nút làm gốc, ví dụ nút C ⇒ điện thế φA = E0

Hiệu điện thế BD: φB − φD = E5
Áp dụng định luật K1 mở rộng cho “vùng khép kín” BD
Ví dụ 3.7: Mạch có nhiều siêu nút với nguồn phụ thuộc

R2
UR2
E1 E7
B
R6
C E1 = 20 V; R2 = 3 Ω;
A D R3 = 1 Ω; R4 = 4 Ω;
J5 = 10 A; R6 = 6 Ω;
E7 = 3 · UR2 ; R8 = 2 Ω.
>>
R8 J5 R4 R3
Các phương pháp giải mạch xác lập một chiều Phương pháp tổng trở tương đương
Nội dung chương
Mạch nối tiếp: điện trở tương đương bằng điện trở tổng
R1 R2 Rn Rtđ
I ... I
≡
U
U
Rtđ = R1 + R2 + . . . + Rn
Mạch song song: điện dẫn tương đương bằng điện dẫn tổng
R1
R2 Rtđ
I I
≡
Gtđ = G1 + G2 + . . . + Gn
U
...
1 1 1 1
Rn
⇔ = + + ... +
Rtđ R1 R2 Rn
Công thức phân áp

Rk
R1 R2 Tổng quát Uk = Pn ·U
I i=1 Ri
U1 U2 Trường hợp 2 phần tử (phổ biến)
U R1 R2
U1 = · U ; U2 = ·U
R1 + R2 R1 + R2
Công thức chia dòng

I1 R1 Gk
Tổng quát Ik = Pn ·I
I i=1 Gi
I2 R2 Trường hợp 2 phần tử (phổ biến)
R2 R1
I1 = · I; I2 = ·I
U R1 + R2 R1 + R2

Biến đổi sao – tam giác
ia ia
a a
Ra
Rab Rca ≡
Rb Rc
b c b c
ib Rbc ic ib ic
Ra · Rb Rca · Rab
Rab = Ra + Rb + Ra =
Rc Rab + Rbc + Rca
Rb · Rc Rab · Rbc
Y → ∆ : Rbc = Rb + Rc + ∆ → Y : Rb =
Ra Rab + Rbc + Rca
Rc · Ra Rbc · Rca
Rca = Rc + Ra + Rc =
Rb Rab + Rbc + Rca
Các phương pháp giải mạch xác lập một chiều Phương pháp xếp chồng
Nội dung chương
Hệ tuyến tính là hệ thoả mãn nguyên lý xếp chồng

⇒ Có thể dùng nguyên lý xếp chồng để đơn giản hoá bài toán giải
mạch điện tuyến tính
Xếp chồng trong mạch điện tuyến tính có nhiều nguồn

Các đại lượng dòng và áp trong mạch là tổng đại số của các dòng
và áp do từng nguồn độc lập sinh ra trong khi các nguồn độc lập
khác đang “tắt”
Cách “tắt” (còn gọi là “triệt tiêu”) nguồn

Ngắn mạch nguồn áp độc lập
Hở mạch nguồn dòng độc lập
KHÔNG được tắt nguồn phụ thuộc
Ví dụ 3.8: Tính dòng I3 bằng phương pháp xếp chồng

R1 R3 R5
A I3 B
>>
E1 J2 R4 E5
Cách giải
I3 = I31 + I32 + I35
I31 là dòng qua R3 khi chỉ có nguồn E1 tác động, nguồn J2 và E5 tắt
I32 là dòng qua R3 khi chỉ có nguồn J2 tác động, nguồn E1 và E5 tắt
I35 là dòng qua R3 khi chỉ có nguồn E5 tác động, nguồn J2 và E1 tắt

R1 R3 R5
A I3 B
>>
E1 J2 R4 E5
R1 R3 R5
A I31 B
Thành phần I31
R4 · R5
Rtđ = R1 + R3 +
E1 R4 R4 + R5
E1
I31 =
C Rtđ

R1 R3 R5
A I3 B
>>
E1 J2 R4 E5
R1 R3 R5
A I32 B
Thành phần I32
R4 · R5
R345 = R3 +
>>
J2 R4 R4 + R5
R1
I32 = · J2
C R1 + R345

R1 R3 R5
A I3 B
>>
E1 J2 R4 E5
R1 R3 R5
A I35 B
Thành phần I35
R4 · (R1 + R3 )
Rtđ = R5 +
R4 E5 R1 + R3 + R4
E5 R4
I32 = − ·
C Rtđ R1 + R3 + R4
Ví dụ 3.9: Xếp chồng mạch có nguồn phụ thuộc

R1 R3 R5
A I3 B
>>
>>
E1 J2 J4 E5
Cách giải
I3 = I31 + I32
I31 là dòng qua R3 khi chỉ có nguồn E1 tác động, nguồn J2 tắt
I32 là dòng qua R3 khi chỉ có nguồn J2 tác động, nguồn E1 tắt
" Không được tắt nguồn phụ thuộc J4

R1 R3 R5
A I3 B
>>
>>
E1 J2 J4 E5
R1 R3 R5
A I31 B Thành phần I31
Hở mạch nguồn J2
>>
E1 J4 E5
Tìm I31 bằng một
phương pháp giải mạch
C (ví dụ điện thế nút)

R1 R3 R5
A I3 B
>>
>>
E1 J2 J4 E5
R1 R3 R5
A I32 B Thành phần I32
Ngắn mạch nguồn E1

>>
>>
J2 J4 E5
Tìm I32 bằng một
phương pháp giải mạch
C (ví dụ dòng điện vòng)
Bài tập
Mạch tuyến tính xác lập điều hoà

8 Mạng hai cửa
Mạch tuyến tính xác lập điều hoà
Nội dung chương
Đại lượng xoay chiều điều hòa
Phương trình đặc tính của các phần tử mạch xoay chiều điều hoà
Hệ phương trình Kirchhoff trong mạch xoay chiều điều hòa
Sử dụng số phức tính toán các đại lượng xoay chiều điều hòa
Ảnh phức của các phần tử mạch điện
Ảnh phức của mạch điện và hệ phương trình Kirchhoff
Mạch tuyến tính xác lập điều hoà Đại lượng xoay chiều điều hòa
Nội dung chương
Mạch tuyến tính xác lập điều hoà Đại lượng xoay chiều điều hòa
Đại lượng xoay chiều điều hoà

Đại lượng xoay chiều có giá trị tức thời đổi dấu theo thời gian
Nếu sự thay đổi đó lặp đi lặp lại theo chu kỳ T (tần số f = 1/T )
thì gọi là đại lượng biến thiên tuần hoàn
Nếu hàm tuần hoàn là sin hoặc cos thì gọi là hàm điều hoà
u(t) = U0 sin (ωt + φ) V U0 , I0 : Biên độ; φ: Góc pha;

i(t) = I0 sin (ωt + θ) A ω: Tần số góc; ω = 2πf = 2π/T
U0
ωt
π 2π
φ
u1 (t) = U0 sin (ωt)
−U0 u2 (t) = U0 sin (ωt + φ)
√
T Giá trị hiệu dụng U0 / 2
Mạch tuyến tính xác lập điều hoà Phương trình đặc tính các phần tử mạch điều hoà
Nội dung chương
Phương trình đặc tính các phần tử mạch điều hoà
Nguồn áp
e(t)
iab (t)
a b
uba (t)
uba (t) = e(t) = E0 sin (ωt + φ), ∀iab (t), ∀t
Nguồn dòng
j(t)
a
iab (t) >> b
uba (t)
iab (t) = j(t) = J0 sin (ωt + θ), ∀uba (t), ∀t

Điện trở
iab (t) R(Ω)

a b
uab (t)
iab (t) = I0 sin (ωt + θ)

⇒ uab (t) = R · iab (t) = R · I0 sin (ωt + θ)
Điện dẫn
uab (t) = U0 sin (ωt + φ)
⇒ iab (t) = G · uab (t) = G · U0 sin (ωt + φ)
⇒ Dòng và áp trên điện trở (và điện dẫn) cùng tần số và cùng pha

C(F)
iab (t)
a b
uab (t)

duab (t) d
⇒ iab (t) = C · = C · (U0 sin (ωt + φ))
dt dt
= C · U0 · cos (ωt + φ) · ω = ωC · U0 sin (ωt + φ + 90◦ )
⇒ Dòng và áp trên tụ điện cùng tần số và vuông pha với nhau

Dòng điện qua tụ sớm pha 90◦ so với điện áp trên tụ
Điện áp trên tụ trễ pha 90◦ so với dòng điện qua tụ
iab (t) L(H)

a b
uab (t)

diab (t) d
⇒ uab (t) = L · = L · (I0 sin (ωt + θ))
dt dt
= L · I0 · cos (ωt + θ) · ω = ωL · I0 sin (ωt + θ + 90◦ )
⇒ Dòng và áp trên cuộn dây cùng tần số và vuông pha với nhau
Điện áp trên cuộn dây sớm pha 90◦ so với dòng điện
Dòng điện trên cuộn dây trễ pha 90◦ so với điện áp
Hỗ cảm giữa các cuộn dây

u1 (t)
a b i1 (t) = I1 sin (ωt + θ1 )
i1 (t) L1 (H)
i2 (t) = I2 sin (ωt + θ2 )
c L2 M (H) di1 (t) di2 (t)
(H ⇒ u1 (t) = L1 · ±M ·
i2 (t) ) dt dt
di2 (t) di1 (t)
u2 (t) u2 (t) = L2 · ±M ·
d dt dt
⇒ u1 (t) = ωL1 · I1 sin (ωt + θ1 + 90◦ ) ± ωM · I2 sin (ωt + θ2 + 90◦ )
u2 (t) = ωL2 · I2 sin (ωt + θ2 + 90◦ ) ± ωM · I1 sin (ωt + θ1 + 90◦ )
⇒ Dòng và áp trên các cuộn hỗ cảm cùng tần số và lệch pha nhau
Góc lệch pha phụ thuộc vào chiều hỗ cảm và các giá trị θ1 và θ2

uba (t) = e(t) uba (t) = e(t)
a b a b
e(t) = k · ucd (t) e(t) = k · icd (t)

c c
ucd (t)
icd (t)
d d
⇒ e(t) là hàm điều hoà ⇒ e(t) là hàm điều hoà

cùng tần số và cùng pha cùng tần số và cùng pha
với ucd (t) với icd (t)
iab (t) = j(t) iab (t) = j(t)

a
>> b a
>> b
j(t) = k · ucd (t) j(t) = k · icd (t)

c c
ucd (t)
icd (t)
d d
⇒ j(t) hàm điều hoà ⇒ j(t) hàm điều hoà

cùng tần số và cùng pha cùng tần số và cùng pha
với ucd (t) với icd (t)
Khuếch đại thuật toán i− (t)

(op-amp) a −
A→∞ c
Các đại lượng trong mạch i+ (t)
b +
đều là hàm điều hoà cùng
tần số
Góc pha giữa các đại lượng
phụ thuộc vào cấu trúc
mạch và giá trị các phần tử Op-amp lý tưởng
Quan hệ đặc trưng giữ Hệ số khuếch đại A = ∞
nguyên dạng tổng quát (
i+ = 0; i− = 0
(
i+ ≈ 0; i− ≈ 0 φa (t) = φb (t)
φc (t) = A (φb (t) − φa (t))
Mạch tuyến tính xác lập điều hoà Hệ phương trình Kirchhoff trong mạch điều hoà
Nội dung chương
Hệ phương trình Kirchhoff trong mạch điều hoà
Hệ phương trình K1 và K2 được phát biểu tổng quát cho mọi dạng
của dòng và áp
⇒ K1 và K2 giữ nguyên dạng i(t) = 0 tại nút và u(t) = 0 trên
P P
vòng với u(t) và i(t) là các hàm điều hoà
" Tuy nhiên, tính toán trực tiếp các hàm điều hoà không đơn giản
Ví dụ 4.1: Tính điện áp u(t)
i( t) R(Ω) L(H)
u2 (t)
i(t) = 2 sin (5t + 20◦ )
u1 (t)
R = 6 Ω; L = 0,5 H
u(t)
Hệ phương trình Kirchhoff trong mạch điều hoà
Ví dụ 4.1: Tính điện áp u(t)
i( t) R(Ω) L(H)
u2 (t)
i(t) = 2 sin (5t + 20◦ )
u1 (t)
R = 6 Ω; L = 0,5 H
u(t)
Phương trình K2: u(t) = u1 (t) + u2 (t)
u1 (t) = R · i(t) = 12 sin (5t + 20◦ )
u2 (t) = ωL · Im sin (ωt + φ + 90◦ ) = 5 · 0,5 · 2 sin (5t + 110◦ )
⇒ u(t) = 12 sin (5t + 20◦ ) + 5 sin (5t + 110◦ )
√
= 122 + 52 √1212 2 +52
sin (5t + 20 ◦) + √ 5
122 +52
cos (5t + 20 ◦)
√
= 122 + 52 sin (5t + 20◦ + 22,62◦ ) = 13 sin (5t + 42,62◦ ) V
Mạch tuyến tính xác lập điều hoà Dùng số phức tính toán các đại lượng điều hoà
Nội dung chương
Ý tưởng
Tính toán hàm lượng giác khó → chuyển sang dạng dễ tính hơn
Xét đại lượng xoay chiều f (t) = F0 sin (ωt + φ)

Nếu mọi đại lượng dòng và áp trong mạch đều là hàm điều hoà
⇒ Chỉ cần 3 tham số F0 , ω, và φ là đủ để biểu diễn f (t)
Nếu các nguồn trong mạch tuyến tính đều có cùng tần số
và xét thực tế rằng kỹ thuật điện coi trọng giá trị hiệu dụng
√
⇒ Chỉ cần 2 tham số F0 / 2 và φ là đủ để biểu diễn f (t)
√
⇒ Cần một vector có độ lớn F0 / 2 và góc φ
Theo ngôn ngữ đại số tuyến tính, không gian các đại lượng xoay chiều điều hoà
cùng tần số trong mạch điện và không gian các vector của trị hiệu dụng và góc pha
là hai không gian đẳng cấu.
Khái niệm phasor
u1 (t) = 12 sin (5t + 20◦ )

8 u2 (t) = 5 sin (5t + 110◦ )
Xét lại Ví dụ 4.1
u(t) = 13 sin (5t + 42, 62◦ )
i(t) = 2 sin (5t + 20◦ ) 6
R = 6 Ω; L = 0,5 H
4
i( t) R(Ω) L(H)
u1 (t) u2 (t)
u(t)
2 4 6 8
Thao tác vector hình học với các mạch phức tạp vẫn chưa tiện
⇒ dùng số phức (Steinmetz, 1893)
Nhắc lại về số phức
Số phức là sự mở rộng của tập số thực bằng cách thêm vào một
thành phần ảo
x=a+j·b
√
trong đó (a,b) là một cặp số thực và toán tử ảo j = −1
Số phức có 2 thành phần → có thể biểu diễn trên mặt phẳng phức
với trục thực Re và trục ảo Im
Im
x=a+j·b
j·b
a = Re(x)
b = Im(x)
a Re
Nhắc lại về số phức

Là một vector trên mặt phẳng phức → có thể viết dưới dạng
module và góc
x = r · ejφ
Module r ≥ 0
Quy ước chiều dương và giá trị của φ ngược chiều kim đồng hồ
tính từ trục Re
Quy ước miền xác định của φ: [−180◦ ,180◦ ]
Im
√
x = r · ejφ r = |x| = a2 + b2

b
r = |x| φ = arctan
a
φ Công thức Euler
Re ejφ = cos φ + j · sin φ
Ảnh phức của đại lượng điều hoà
Khái niệm ảnh phức

Gọi P là ánh xạ từ không gian các hàm điều hoà cùng tần số
trên miền thời gian sang không gian phasor trên miền phức
⇒ Ảnh phức của đại lượng f (t) = F0 sin (ωt + φ) là
F0 F0
Ḟ = P (f (t)) = √ ejφ = √ φ
2 2
" Có những định nghĩa ảnh phức theo biên độ và/hoặc hàm cos
Tính chất tuyến tính của ảnh phức

Cho hàm f (t) = a1 · f1 (t) + a2 · f2 (t) + . . . + aN · fN (t)
⇒ Ḟ = P (f (t)) = a1 · P (f1 (t)) + a2 · P (f2 (t)) + . . . + aN · P (fN (t))
= a1 · Ḟ1 + a2 · Ḟ2 + . . . + aN · ḞN
Ảnh phức của phép tính đạo hàm

Cho hàm f (t) = F0 sin (ωt + φ)
d
⇒ f (t) = ω · F0 sin (ωt + φ + 90◦ )
dt
⇒ Ảnh phức của đạo hàm
ω · F0

d
P f (t) = P (ω · F0 sin (ωt + φ + 90◦ )) = √ φ + 90◦
dt 2
ω · F0 j(φ+90◦ ) F0 jφ F0
= √ e = jω √ e = jω √ φ
2 2 2
= jω · P (f (t))
⇒ Ảnh phức của đạo hàm bằng ảnh phức của hàm nhân với jω
Ảnh phức của phép tính tích phân

Cho hàm f (t) = F0 sin (ωt + φ)
−1
Z
⇒ f (t)dt = F0 sin (ωt + φ + 90◦ )
ω
⇒ Ảnh phức của tích phân
−1 −F0
Z
◦
P f (t)dt = P F0 sin (ωt + φ + 90 ) = √ φ + 90◦
ω ω 2
−F0 j(φ+90◦ ) −j F0 jφ −j F0
= √ e = ·√ e = ·√ φ
ω 2 ω 2 ω 2
1
= · P (f (t))
jω
⇒ Ảnh phức của tích phân bằng ảnh phức của hàm chia cho jω
Dùng ảnh phức tính toán các đại lượng điều hoà
Ví dụ 4.2
Cho các dòng điện i1 (t) = 2 sin (5t + 20◦ ) A;
i2 (t) = 3 sin (5t + 60◦ ) A; i3 (t) = 5 sin (5t − 15◦ ) A
Tính i4 (t) = i1 (t) + i2 (t) + i3 (t)
Phương pháp dùng ảnh phức
I˙4 = I˙1 + I˙2 + I˙3
2 3 5
= √ 20◦ + √ 60◦ + √ −15◦
2 2 2
= 5,972 13,61◦ A
√
⇒ i4 (t) = 5,972 2 sin (5t + 13,61◦ ) A
Mạch tuyến tính xác lập điều hoà Ảnh phức của các phần tử mạch điện
Nội dung chương
Nguồn áp độc lập
Nguồn áp độc lập trên miền thời gian

e(t)
iab (t)
a b
uba (t)
uba (t) = e(t) = E0 sin (ωt + φ), ∀iab (t), ∀t
Ảnh phức của nguồn áp độc lập

Ė
I˙ab
a b
U̇ba
U̇ba = Ė, ∀I˙ab
Nguồn dòng độc lập
Nguồn dòng độc lập trên miền thời gian

j(t)
a
iab (t) >> b
uba (t)
iab (t) = j(t) = J0 sin (ωt + θ), ∀uba (t), ∀t
Ảnh phức của nguồn dòng độc lập

J˙
I˙ab >>
a b
U̇ba
I˙ab = J,
˙ ∀U̇ba
Điện trở
Điện trở (và điện dẫn) trên miền thời gian
iab (t) R(Ω)

a b
uab (t)
uab (t) = R · iab (t); iab (t) = G · uab (t)
Ảnh phức của điện trở (và điện dẫn)
I˙ab R(Ω)
a b
U̇ab
U̇ab = R · I˙ab ; I˙ab = G · U̇ab ;
Tụ điện trên miền thời gian

C(F)
iab (t)
a b
uab (t)
duab (t)
iab (t) = C · = ωC · U0 sin (ωt + φ + 90◦ )
dt
Ảnh phức của tụ điện

ZC (Ω)
I˙ab I˙ab = jωC · U̇ab
a b
1
⇔ U̇ab = · I˙ab = ZC · I˙ab
U̇ab jωC
Điện cảm trên miền thời gian
iab (t) L(H)

a b
uab (t)
diab (t)
uab (t) = L · = ωL · I0 sin (ωt + θ + 90◦ )
dt
Ảnh phức của điện cảm
I˙ab ZL (Ω) U̇ab = jωL · I˙ab

a b
U̇ab = ZL · I˙ab
⇒ Khái niệm trở kháng phức ZC và ZL
Hỗ cảm giữa hai cuộn dây
Hỗ cảm trên miền thời gian Ảnh phức của hỗ cảm
u1 (t) U̇1
a b a b
i1 (t) L1 (H) I˙1 ZL1 (Ω)
c M (H) c ZL ZM (Ω)
L2 (Ω
(H 2
)
i2 (t) ) I˙2
u2 (t) U̇2
d d
di1 (t) di2 (t) U̇1 = jωL1 · I˙1 ± jωM · I˙2

u1 (t) = L1 · ±M ·
dt dt = ZL1 · I˙1 ± ZM · I˙2
u2 (t) = L2 · ±M ·
dt dt = ZL2 · I˙2 ± ZM · I˙1
Ảnh phức của các nguồn phụ thuộc

U̇ba = Ė U̇ba = Ė
a b a b
Ė = k · U̇cd Ė = k · I˙cd
c c
U̇cd
I˙cd
d d
Ảnh phức của các nguồn phụ thuộc
I˙ab = J˙ I˙ab = J˙
a
>> b a
>> b
J˙ = k · U̇cd J˙ = k · I˙cd
c c
U̇cd
I˙cd
d d
Ảnh phức của khuếch đại thuật toán op-amp
I˙−
a −
A→∞ c
I˙+
b +
Op-amp thực
Quan hệ đặc trưng giữ
nguyên dạng tổng quát
(
I˙+ ≈ 0; I˙− ≈ 0 Op-amp lý tưởng
φ̇c = A (φ̇b − φ̇a )
Hệ số khuếch đại A = ∞
(
I˙+ = 0; I˙− = 0
φ̇a = φ̇b
Mạch tuyến tính xác lập điều hoà Ảnh phức của mạch và hệ phương trình Kirchhoff
Nội dung chương
Ảnh phức của mạch điện
Mạch điện trên miền thời gian

C3
i1 (t) R1 A i3 (t) B i5 (t) R5
i2 (t)
>>
e1 (t) L2 j4 (t)

ZC3
I˙1 R1 I˙3 I˙5 R5
A B
I˙2
>>
Ė1 ZL2 J˙4
Ảnh phức của hệ phương trình Kirchhoff
Mạch điện trên miền thời gian

C3
i1 (t) R1 A i3 (t) B i5 (t) R5
i1 (t) − i2 (t) − i3 (t) = 0
i2 (t)
i3 (t) + j4 (t) − i5 (t) = 0
>>
e1 (t) L2 j4 (t)
uR1 (t) + uL2 (t) − e1 (t) = 0
C uC3 (t) + uR5 (t) − uL2 (t) = 0

ZC3
I˙1 R1 I˙3 I˙5 R5
A B
I˙1 − I˙2 − I˙3 = 0
I˙2
I˙3 + J˙4 − I˙5 = 0
>>
Ė1 ZL2 J˙4

U̇R1 + U̇L2 − Ė1 = 0
C U̇C3 + U̇R5 − U̇L2 = 0
Mạch điện một chiều và ảnh phức mạch điều hoà
Mạch điện một chiều

R1 R3 R5
I1 A I3 B I5
I1 − I2 − I3 = 0
I2
I3 + J4 − I5 = 0
>>
E1 R2 J4
UR1 + UR2 − E1 = 0
I4
C UR3 + UR5 − UR2 = 0
Ảnh phức của mạch điện xoay chiều điều hoà

ZC3
I˙1 R1 I˙3 I˙5 R5
A B
I˙1 − I˙2 − I˙3 = 0
I˙2
I˙3 + J˙4 − I˙5 = 0
>>
Ė1 ZL2 J˙4

U̇R1 + U̇L2 − Ė1 = 0
C U̇C3 + U̇R5 − U̇L2 = 0
Mạch tuyến tính xác lập điều hoà Bài tập
Bài tập
C3
A B
j1 (t) = 2 sin 50t A
j4 (t) = 3 sin (50t + 30◦ ) A
e7 (t) = 80 sin (50t − 45◦ ) V
>>
R2 R5
j4 (t) e8 (t) = 45 sin (50t + 90◦ ) V
R2 = 20 Ω; R5 = 16 Ω
>>
j1 (t) C D R6 = 24 Ω; C3 = 0,4 mF
R6
e7 (t) e8 (t) L7 = 0,6 H; L8 = 0,4 H
Tính các trở kháng
L7 L8 Viết các hệ phương trình
Kirchhoff
E
Các phương pháp giải mạch xác lập điều hoà

8 Mạng hai cửa
Nội dung chương
Công suất trong mạch xoay chiều điều hoà
Các phương pháp giải mạch xác lập điều hoà Mở đầu
Giải mạch trên miền phức
Phương trình đại số

Phương trình đặc tính tuyến tính trên miền phức
trên miền thời gian
U0
u (t) = U0 sin (ωt + ϕ) U̇ = √ ϕ
2
i (t) = I0 sin (ωt + θ) Ảnh phức I 0
I˙ = √ θ
diL (t) 2
uL (t) = L
dt
U̇L = jωLIL = ZL I˙L
˙
duC (t)
iC (t) = C 1 ˙
dt U̇C = IC = ZC I˙C
jωC
+ − ×÷ + − ×÷
Lời giải trên miền thời gian Lời giải trên miền phức
Ảnh ngược
u (t) ; i (t) U̇ ; I˙
Các phương pháp giải mạch xác lập điều hoà Phương pháp dòng điện nhánh
Nội dung chương

˙
Ví dụ 5.1 >> J
I˙1 Z1 I˙3 Z3 I˙5
A B
5 nhánh → 5 phương trình 5 ẩn
Ė5
I˙2 I˙4
3 nút → lập 3 − 1 = 2 phương
trình K1 và 5 − 2 = 3 phương I Z2 II Z4 III
trình K2 Ė1 Z5
C
Hệ phương trình Kirchhoff
Hệ phương trình dòng điện nhánh
Nút A: I˙1 − I˙2 − I˙3 + J˙ = 0
Nút B: I˙3 − I˙4 − I˙5 − J˙ = 0 A: I˙1 − I˙2 − I˙3 + J˙ = 0
B: I˙3 − I˙4 − I˙5 − J˙ = 0
Vòng I: U̇Z1 + U̇Z2 − Ė1 = 0
I: I˙1 Z1 + I˙2 Z2 − Ė1 = 0
Vòng II: −U̇Z2 + U̇Z3 + U̇Z4 = 0
II: −I˙2 Z2 + I˙3 Z3 + I˙4 Z4 = 0
Vòng III: −U̇Z4 + U̇Z5 − Ė5 = 0 III: −I˙4 Z4 + I˙5 Z5 − Ė5 = 0
Ví dụ 5.2
Tính các dòng điện bằng phương pháp dòng điện nhánh
√
e1 (t) = 12 2 sin (10t + 20◦ ) V;
R1 = 5 Ω; L2 = 0,3 H;
C3 = 0,02 F; R5 = 8 Ω;
√
j4 (t) = 2 sin (10t − 15◦ ) A.
C3
i1 (t) R1 A i3 (t) B i5 (t) R5
i2 (t)
>>
e1 (t) L2 j4 (t)
Ví dụ 5.2: chuyển sang miền phức

ZC3
I˙1 R1 A I˙3 B I˙5 R5
◦
Ė1 = 12 20 V;
I˙2
R1 = 5 Ω; ZL2 = j3 Ω;
J˙4
>>
ZC3 = −j5 Ω; R5 = 8 Ω; Ė1 ZL2
I II
J˙4 = 1 −15◦ A.
C
Hệ phương trình Kirchhoff Hệ phương trình dòng điện nhánh
I˙1 − I˙2 − I˙3 = 0 I˙1 − I˙2 − I˙3 = 0

I˙3 − I˙5 + J˙ = 0 I˙3 − I˙5 + J˙ = 0
U̇R1 + U̇L2 − Ė1 = 0 R1 I˙1 + ZL2 I˙2 − Ė1 = 0
U̇C3 + U̇R5 − U̇L2 = 0 ZC I˙3 + R5 I˙5 − ZL I˙2 = 0
3 2

Thay I˙1 = I˙2 + I˙3 và I˙5 = I˙3 + J˙ vào vòng I và II
I˙2

R1 + ZL2 R1 Ė1
=
−ZL2 R5 + ZC3 I˙3 −R5 J˙
I˙2 12 20◦

5 + j3 5
⇔ =
−j3 8 − j5 I˙3 −8 −15◦
Giải bằng phương pháp Gauss hoặc Cramer
√
I˙1 = 1,6405 −22,25◦ ⇒ i1 (t) = 1,6405 2 sin (10t − 22,25◦ ) A
√
I˙2 = 2,6988 −27,07◦ ⇒ i1 (t) = 2,6988 2 sin (10t − 27,07◦ ) A
√
I˙3 = 1,0730 145,55◦ ⇒ i1 (t) = 1,0730 2 sin (10t + 145,55◦ ) A
√
I˙5 = 0,3575 76,88◦ ⇒ i1 (t) = 0,3575 2 sin (10t + 76,88◦ ) A
Các phương pháp giải mạch xác lập điều hoà Phương pháp dòng điện vòng
Nội dung chương

˙
>> J
Ví dụ 5.3 J˙
I˙1 Z1 I˙3 Z3 I˙5
Mạch có 5 nhánh và 3 nút → có A B
Ė5
5 − 3 + 1 = 3 vòng độc lập I˙2 I˙4
Quy ước 3 dòng điện vòng và I˙V 1 Z2 I˙V 2 Z4 I˙V 3

vòng xả nguồn dòng Z5
Ė1
C
Hệ phương trình dòng nhánh ở các
vòng theo định luật K2
Vòng 1: I˙1 Z1 + I˙2 Z2 − Ė1 = 0 Quan hệ dòng nhánh và dòng vòng
Vòng 2: −I˙2 Z2 + I˙3 Z3 + I˙4 Z4 = 0 I˙1 = I˙V 1 ; I˙2 = I˙V 1 − I˙V 2
Vòng 3: −I˙4 Z4 + I˙5 Z5 − Ė5 = 0 I˙3 = I˙V 2 + J; ˙ I˙4 = I˙V 2 − I˙V 3
I˙5 = I˙V 3
⇒ Hệ phương trình dòng điện vòng dạng ma trận

  ˙   
Z1 + Z2 −Z2 0 IV 1 Ė1
 −Z2 Z2 + Z3 + Z4 −Z4  I˙V 2  = −Z3 J˙
0 −Z4 Z4 + Z5 I˙V 3 Ė5
Bổ túc: Quy tắc Sarrus tính định thức 3 × 3
Với ma trận A3×3 ⇒ Định thức của ma trận

a11 a12 a13 a11 a12 − det A = a11 a22 a33 + a12 a23 a31
a21 a22 a23 a21 a22 + a13 a21 a32 − a31 a22 a13
a31 a32 a33 a31 a32 + − a32 a23 a11 − a33 a21 a12
" Quy tắc này KHÔNG đúng với các định thức bậc ≥ 4
Ví dụ 5.4
Giải mạch bằng phương pháp dòng điện vòng
ZC3
I˙1 R1 I˙3 I˙5 R5
◦ A B
Ė1 = 12 20 V;
I˙2
R1 = 5 Ω; ZL2 = j3 Ω;
>>
ZC3 = −j5 Ω; R5 = 8 Ω; Ė1 I˙V 1 ZL2 I˙V 2 J˙4 J˙
J˙4 = 1 −15◦ A.
C
Hệ phương trình dòng nhánh ở các

Quan hệ dòng nhánh và dòng vòng
vòng theo định luật K2
I˙1 = I˙V 1 ; I˙2 = I˙V 1 − I˙V 2
R1 I˙1 + ZL2 I˙2 − Ė1 = 0
I˙3 = I˙V 2 ; I˙5 = I˙V 2 + J˙
ZC3 I˙3 + R5 I˙5 − ZL2 I˙2 = 0
Hệ phương trình dòng điện vòng dạng ma trận

I˙V 1

R1 + ZL2 −ZL2 Ė1
=
−ZL2 ZL2 + ZC3 + R5 I˙V 2 −R5 J˙
I˙V 1 12 20◦

5 + j3 −j3
⇔ =
−j3 8 − j2 I˙V 2 −8 −15◦
Giải hệ bằng các phương pháp đại số
I˙V 1 = 1,6403 −22,25◦ A
I˙V 2 = 1,0730 145,55◦ A
⇒ Tính ra các dòng điện nhánh và các đại lượng khác
Các phương pháp giải mạch xác lập điều hoà Phương pháp điện thế nút
Nội dung chương

˙
Ví dụ 5.5 >> J
φ̇A φ̇B
Mạch có 3 nút → 3 − 1 = 2 I˙1 Z1
A I˙3 Z3
B I˙5
phương trình theo luật K1 I˙2 I˙4
Ė5
Chọn điểm C làm đất

Z2 Z4
Ẩn số là điện thế φ̇A và φ̇B Ė1 Z5
C
Nút A: I˙1 − I˙2 − I˙3 + J˙ = 0
Hệ phương trình điện thế nút
U̇Z1 U̇Z2 U̇Z3
⇔ − − = −J˙ −φ̇A + Ė1 φ̇A φ̇A − φ̇B
Z1 Z2 Z3 − − = −J˙
Nút B: I˙3 − I˙4 − I˙5 − J˙ = 0 Z1 Z2 Z3
φ̇A − φ̇B φ̇B φ̇B + Ė5
⇔
U̇Z3
−
U̇Z4
−
U̇Z5
= J˙ − − = J˙
Z3 Z4 Z5 Z3 Z4 Z5

Ví dụ 5.6
Giải mạch dưới đây bằng phương pháp điện thế nút
ZC3
I˙1 R1 I˙3 I˙5 R5
◦ A B
Ė1 = 12 20 V;
I˙2
R1 = 5 Ω; ZL2 = j3 Ω;
>>
ZC3 = −j5 Ω; R5 = 8 Ω; Ė1 ZL2 J˙4
J˙4 = 1 −15◦ A.
C
Hệ phương trình điện thế nút

−φ̇A + Ė1 φ̇A φ̇A − φ̇B
− − =0
I˙1 − I˙2 − I˙3 = 0 R1 ZL2 ZC3
I˙3 − I˙5 + J˙4 = 0 φ̇A − φ̇B φ̇B
− + J˙4 = 0
ZC3 R5
Hệ phương trình điện thế nút dạng ma trận

   
1 1 1 1   Ė1
+ + −  φ̇A
 R1 ZL2 Z C3 Z C3     R 1 
 
  = 
1 1 1  φ̇B 
J˙4

− +
Z C3 R5 ZC3
 
1 1 1 1    
 5 + j3 + −j5 − φ̇ 2,4 20 ◦
⇔ −j5   A  = 


 1 1 1 
φ̇B 1 −15 ◦
− +
−j5 8 −j5
Giải hệ bằng các phương pháp đại số
φ̇A = 8,0964 62,93◦ V
φ̇B = 2,8603 76,88◦ V
Xét mạch khuếch đại thuật Op-amp lý tưởng

toán op-amp Dòng vào lý tưởng bằng 0
R2 ⇒ I˙+ = 0; I˙− = 0
uout Hệ số khuếch đại lý tưởng bằng ∞
R1 ⇒ φ̇+ = φ̇−
uin C
−
+ I˙R1 − I˙R2 − I˙C = 0

U̇in U̇out U̇out
⇔ + + =0
R1 R2 ZC
1
Bài tập: R1
⇔ U̇out = − U̇in
Nhìn lời giải, nhận xét tính 1
+ jωC
chất của mạch. R2
Các phương pháp giải mạch xác lập điều hoà Phương pháp tổng trở tương đương
Nội dung chương
Mạch nối tiếp: trở kháng tương đương bằng trở kháng tổng
Z1 Z2 Zn Ztđ
I˙ ... I˙
≡
U̇
U̇
Ztđ = Z1 + Z2 + . . . + Zn
Mạch song song: dẫn nạp tương đương bằng dẫn napkj tổng
Z1
Z2 Ztđ
I˙ I˙
≡
Ytđ = Y1 + G2 + . . . + Yn
U̇
...
1 1 1 1
Zn
⇔ = + + ... +
Ztđ Z1 Z2 Zn
U̇
Công thức phân áp

Zk
Z1 Z2 Tổng quát U̇k = Pn · U̇
I˙
i=1 Zi
U̇1 U̇2 Trường hợp 2 phần tử (phổ biến)
U̇ Z1 Z2
U̇1 = · U̇ ; U̇2 = · U̇
Z1 + Z2 Z1 + Z2
Công thức chia dòng

Z1
I˙1 Yk
Tổng quát I˙k = Pn · I˙
I˙ i=1 Yi
I˙2 Z2 Trường hợp 2 phần tử (phổ biến)
Z2 Z1
I˙1 = ˙ I˙2 =
· I; · I˙
U̇ Z1 + Z2 Z1 + Z2

Biến đổi sao – tam giác
I˙a I˙a
a a
Za
Zab Zca ≡
Zb Zc
b c b c
I˙b Zbc I˙c I˙b I˙c

Za · Zb Zca · Zab
Zab = Za + Zb + Za =
Zc Zab + Zbc + Zca
Zb · Zc Zab · Zbc
Y → ∆ : Zbc = Zb + Zc + ∆ → Y : Zb =
Za Zab + Zbc + Zca
Zc · Za Zbc · Zca
Zca = Zc + Za + Zc =
Zb Zab + Zbc + Zca
Các phương pháp giải mạch xác lập điều hoà Phương pháp xếp chồng
Nội dung chương
Ví dụ 5.7: Tính dòng I˙3 bằng phương pháp xếp chồng

Z1 I˙3 Z3 Z5
A B
>>
Ė1 J˙2 Z4 Ė5
Cách giải
I˙3 = I˙31 + I˙32 + I˙35

I˙31 là dòng qua Z3 khi chỉ có nguồn Ė1 tác động, nguồn J˙2 và Ė5 tắt
I˙32 là dòng qua Z3 khi chỉ có nguồn J˙2 tác động, nguồn Ė1 và Ė5 tắt
I˙35 là dòng qua Z3 khi chỉ có nguồn Ė5 tác động, nguồn J˙2 và Ė1 tắt

Z1 I˙3 Z3 Z5
A B
>>
Ė1 J˙2 Z4 Ė5
Z1 I˙31 Z3 Z5
A B
Thành phần I˙31
Z4 · Z5
Ztđ = Z1 + Z3 +
Ė1 Z4 Z4 + Z5
Ė1
I˙31 =
C Ztđ

Z1 I˙3 Z3 Z5
A B
>>
Ė1 J˙2 Z4 Ė5
Z1 I˙32 Z3 Z5
A B
Thành phần I˙32
Z4 · Z5
Z345 = Z3 +
>>
J˙2 Z4 Z4 + Z5
Z1
I˙32 = · J˙2
C Z1 + Z345

Z1 I˙3 Z3 Z5
A B
>>
Ė1 J˙2 Z4 Ė5
Z1 I˙32 Z3 Z5
A B
Thành phần I˙35
Z4 · (Z1 + Z3 )
Ztđ = Z5 +
Z4 Ė5 Z1 + Z3 + Z4
Ė5 Z4
I˙32 =− ·
C Ztđ Z1 + Z3 + Z4
Các phương pháp giải mạch xác lập điều hoà Công suất trong mạch xoay chiều điều hoà
Nội dung chương
Khái niệm công suất tức thời

uab (t)
a b
iab (t)
Công suất tiêu thụ tức thời: p(t) = uab (t) · iab (t)
Khi dòng và áp là các hàm điều hoà
⇒ p(t) = U0 I0 sin (ωt + φ) sin (ωt + θ)
U0 I0
= [cos (φ − θ) − cos (2ωt + φ + θ)]
2
U0 I0 U0 I 0
= cos (φ − θ) − cos (2ωt + φ + θ)
| 2 {z } | 2 {z }
Thành phần không đổi Thành phần biến thiên
Khái niệm công suất trung bình

Công suất trung bình P là giá trị trung bình của công suất tức thời p(t)
1 T
Z
P = p(t) · dt
T 0
 
Z T
1  U0 I0 U0 I0 
=  cos (φ − θ) − cos (2ωt + φ + θ)
 dt
T 0 
| 2 {z } | 2 {z }
Thành phần không đổi Thành phần biến thiên
U0 I0
= cos (φ − θ)
2
U0 I0
= √ · √ · cos (φ − θ)
2 2
⇒ Công suất trung bình trên điện trở bằng tích của giá trị hiệu dụng của
dòng và áp (luôn ≥ 0)
⇒ Công suất trung bình trên cuộn dây và tụ điện = 0
Khái niệm công suất trung bình

Tính công suất trung bình từ ảnh phức của dòng và áp
U0
uab (t) = U0 sin (ωt + φ) → U̇ = √ φ
2
I0 I0
iab (t) = I0 sin (ωt + θ) → I˙ = √ θ → I˙∗ = √ −θ
2 2
U0 I0
⇒ U̇ · I˙∗ = φ−θ
2
U0 I0
= (cos (φ − θ) − j sin (φ − θ))
2
U0 I0 U0 I0
= √ · √ cos (φ − θ) − j · √ · √ sin (φ − θ)
2 2 2 2

⇒ P = Re U̇ · I˙∗ (W) → còn gọi là công suất thực (hoặc CS tác dụng)
x∗ : số phức liên hợp của x
Mở rộng khái niệm công suất

Cách nhìn trên miền ảnh phức cho phép ta mở rộng khái niệm công suất
Công suất biểu kiến S
Là công suất “nhìn thấy” khi nhân giá trị hiệu dụng của dòng và áp
U0 I0
S = √ · √ (VA)
2 2

⇒ S là module của U̇ · I˙∗ ; đơn vị là volt-ampere (KHÔNG phải watt)
Công suất phản kháng Q
Công suất thực P luôn nhỏ hơn công suất biểu kiến S

⇒ Còn một thành phần nữa là phần ảo của tích U̇ · I˙∗

⇒ Q = Im U̇ · I˙∗ (VAR) (volt-ampere-reactive)
Mở rộng khái niệm công suất
Công suất phức

Ṡ = U̇ · I˙∗
⇒ Chứa phần thực là công suất tác dụng và phần ảo là công suất
phản kháng Ṡ = P + j · Q; đơn vị là VA
⇒ Công suất p
biểu kiến là module của công suất phức
S = |Ṡ| = P 2 + Q2
Hệ số công suất
Là tỷ lệ giữa công suất thực và công suất biểu kiến
P
pf = = cos (φ − θ)
S
Thường gọi tắt là hệ số cos φ
Tổng hợp các khái niệm công suất
Trường hợp tải thuần trở: dòng và áp cùng pha

φ = θ → Hệ số công suất cos (φ − θ) = 1
Công suất tức thời
Công suất tác dụng
Công suất phản kháng
Công suất biểu kiến
ωt
π 2π
Dòng điện
Điện áp
π 2π
Trường hợp tải thuần cảm: dòng trễ pha 90◦ so với áp
φ − θ = 90◦ → Hệ số công suất cos (φ − θ) = 0
ωt Công suất biểu kiến
π 2π
Dòng điện
Điện áp
π 2π
Trường hợp tải thuần dung: áp trễ pha 90◦ so với dòng
φ − θ = −90◦ → Hệ số công suất cos (φ − θ) = 0
ωt Công suất biểu kiến
π 2π
Dòng điện
Điện áp
π 2π
Trường hợp tải có tính cảm kháng: dòng trễ pha so với áp
φ > θ → Hệ số công suất cos (φ − θ) < 1
ωt
π 2π
Dòng điện
Điện áp
π 2π
Trường hợp tải có tính dung kháng: áp trễ pha so với dòng
φ < θ → Hệ số công suất cos (φ − θ) < 1
ωt
π 2π
Dòng điện
Điện áp
π 2π
Bài tập
Định lý Thévenin–Norton và mạng một cửa

8 Mạng hai cửa
Định lý Thévenin–Norton và mạng một cửa
Nội dung chương

Phương pháp biến đổi nguồn tương đương
Định lý Thévenin–Norton cho mô hình mạng một cửa
Bài toán hoà hợp tải
Định lý Thévenin–Norton và mạng một cửa Phương pháp biến đổi nguồn tương đương
Nội dung chương

Mô hình nguồn áp và nguồn dòng thực tế
Nguồn áp một chiều lý tưởng Nguồn áp một chiều thực tế

I R
a I
a
E U E U
b b
U =E U =E−R·I
Nguồn áp điều hoà lý tưởng Nguồn áp điều hoà thực tế

I˙ Z
a I˙
a
Ė U̇ Ė U̇
b b
U̇ = Ė U̇ = Ė − Z · I˙
Nguồn dòng một chiều lý tưởng Nguồn dòng một chiều thực tế
I
I a
a
>>
J R U
>>
J U
b
b
U
I=J I=J− ⇔U =R·J −R·I
R
Nguồn dòng điều hoà thực tế

Nguồn dòng điều hoà lý tưởng
I˙
I˙ a
a
>>
J˙ Z U̇
>>
J˙ U̇
b
b
U̇
I˙ = J˙ I˙ = J˙ − ⇔ U̇ = Z · J˙ − Z · I˙
Z
Biến đổi nguồn tương đương
Nguồn áp một chiều thực tế Nguồn dòng một chiều thực tế

R I
I a
a
>>
E U J R U
b b
U =E−R·I U =R·J −R·I
E
⇒ Nếu E = R · J ⇔ J = thì hai mô hình tương đương nhau
R

Nguồn áp điều hoà thực tế Nguồn dòng điều hoà thực tế
Z I˙
I˙ a
a
>>
Ė U̇ J˙ Z U̇
b b
U̇ = Ė − Z · I˙ U̇ = Z · J˙ − Z · I˙
Ė
⇒ Nếu Ė = Z · J˙ ⇔ J˙ = thì hai mô hình tương đương nhau
Z
⇒ Phương pháp biến đổi nguồn tương đương
Nếu trong mạch có mô hình nguồn áp và/hoặc nguồn dòng thực tế thì
có thể biến đổi nguồn tương đương để đơn giản hoá cấu trúc mạch.
Một số chú ý
Công thức biến đổi nguồn của mạch một chiều và mạch điều hoà
trên miền phức có dạng tương đương ⇒ trong bài giảng có thể chỉ
đề cập một dạng
Có thể áp dụng biến đổi nguồn cho nguồn phụ thuộc, với điều kiện
E Ė
thoả mãn E = R · J ⇔ J = hoặc Ė = Z · J˙ ⇔ J˙ =
R Z
Z
I˙ I˙
a a
Ė U̇ ⇐⇒ J˙ >> Z U̇
b b
Một số chú ý
Biến đổi nguồn tương đương làm thay đổi cấu trúc mạch
⇒ không biến đổi phần tử chứa dòng và áp cần tìm
Chiều của nguồn dòng, nguồn áp, các dòng và áp tương đương
Ví dụ 6.1: Tính I1 bằng phương pháp biến đổi nguồn

60 V
10 Ω
I1
>>
>>
4A 20 Ω 30 Ω 0, 4 · I1
Định lý Thévenin–Norton và mạng một cửa Định lý Thévenin–Norton cho mô hình mạng một cửa
Nội dung chương


R RTh
I I I
a a a
Mạch
tuyến tính
>>
E U ⇐⇒ ETh U ⇐⇒ JN RN U
có nguồn
một chiều
b b b
Z ZTh
I˙ I˙ I˙
a a a
Mạch
tuyến tính
>>
Ė U̇ ⇐⇒ ĖTh U̇ ⇐⇒ J˙N ZN U̇
có nguồn
điều hoà
b b b
Xác định các tham số Thévenin–Norton

R RTh
I I I
a a a
Mạch
tuyến tính
>>
E U ⇐⇒ ETh U ⇐⇒ JN RN U
có nguồn
một chiều
b b b
Nguồn áp tương đương bằng điện áp hở mạch ETh = Uhở mạch

Nguồn dòng tương đương bằng dòng điện ngắn mạch JN = Ingắn mạch
Điện trở RTh = RN có thể xác định bằng 2 cách:
ETh Ehở mạch
1. RTh = RN = =
IN Ingắn mạch
2. RTh = RN = Rtđ khi triệt tiêu các nguồn độc lập trong mạch
Hoàn toàn tương tự với mạch điều hoà
Xác định các tham số Thévenin–Norton
Ví dụ 6.2
Xác định mô hình mạng một cửa tương đương Thévenin trên 2
nút A và B
Xác định mô hình mạng một cửa tương đương Norton trên 2 nút
A và B
Dùng định lý Thévenin–Norton tính I3
A B
I1 R1 I3 R3 I5 R5
E1 = 15 V; R1 = 5 Ω;
I2
R2 = 8 Ω; R3 = 6 Ω;
>>
E1 R2 J4 J4 = 1 A; R5 = 10 Ω.
I4
C
Định lý Thévenin–Norton và mạng một cửa Bài toán hoà hợp tải
Nội dung chương

Phát biểu bài toán

Xác định giá trị của tải để công suất thu được từ mạch nguồn là
lớn nhất
R R
Mạch Mạch
tuyến tính Pmax tuyến tính Pmax
E =⇒ Rtải E =⇒ Ztải
có nguồn có nguồn
một chiều điều hoà
Cách giải: Dùng định lý Thévenin–Norton

R RTh
I
Mạch
tuyến tính Pmax
E =⇒ Rtải ⇐⇒ ETh U Rtải
có nguồn
một chiều
2
Rtải · ETh 2
ETh
ETh
I= ⇔ P = Rtải · I 2 = ≤
RTh + Rtải (RTh + Rtải )2 4RTh
P lớn nhất khi dấu “=” xảy ra với Rtải = RTh
Chứng minh với mô hình mạng một cửa Norton?
Cách giải: Dùng định lý Thévenin–Norton

R ZTh
I˙
Mạch
tuyến tính Pmax
E =⇒ Ztải ⇐⇒ ĖTh U̇ Ztải
có nguồn
điều hoà
ĖTh
I˙ = ˙2
⇔ P = Re(Ztải ) · |I|
ZTh + Ztải
Re(Ztải ) · |ĖTh |2 |ĖTh |2
= ≤
(Re(ZTh ) + Re(Ztải ))2 + (Im(ZTh ) + Im(Ztải ))2 4 Re(ZTh )
P lớn nhất khi dấu “=” xảy ra với Ztải = ZTh
∗
Ví dụ 6.3
Tính tải hoà hợp cần lắp vào hai nút A và B để đạt công suất
truyền cực đại
A B
ZC3
Ė1 = 12 20◦ V; I˙1 R1 I˙3 I˙5 R5
R1 = 5 Ω; ZL2 = j3 Ω; I˙2
ZC3 = −j5 Ω; R5 = 8 Ω;
>>
Ė1 ZL2 J˙4
J˙4 = 1 −15◦ A.
C
Hỗ cảm và phương pháp giải mạch có hỗ cảm

8 Mạng hai cửa
Hỗ cảm và phương pháp giải mạch có hỗ cảm
Nội dung chương

Hiện tượng hỗ cảm
Các phương pháp giải mạch có hỗ cảm
Công suất hỗ cảm
Mạng một cửa có chứa hỗ cảm
Hỗ cảm và phương pháp giải mạch có hỗ cảm Hiện tượng hỗ cảm
Nội dung chương

Hỗ cảm giữa hai cuộn dây
Hỗ cảm trên miền thời gian Ảnh phức của hỗ cảm
u1 (t) U̇1
a b a b
i1 (t) L1 (H) I˙1 ZL1 (Ω)
c M (H) c ZL ZM (Ω)
L2 (Ω
(H 2
)
i2 (t) ) I˙2
u2 (t) U̇2
d d

u1 (t) = L1 · ±M ·
dt dt = ZL1 · I˙1 ± ZM · I˙2
u2 (t) = L2 · ±M ·
dt dt = ZL2 · I˙2 ± ZM · I˙1
Dấu của sức điện động hỗ cảm
Quy tắc xác định dấu của thành phần hỗ cảm

Nếu chiều của 2 dòng điện cùng đi vào hoặc cùng đi ra khỏi dấu
chấm quy ước cực tính thì thành phần hỗ cảm M cùng dấu với
thành phần tự cảm L của cuộn dây đang xét
Nếu chiều của 1 dòng điện đi vào và 1 dòng điện đi ra khỏi dấu
chấm quy ước cực tính thì thành phần hỗ cảm M trái dấu với
thành phần tự cảm L của cuộn dây đang xét
U̇1
U̇1
a b a b
I˙1 ZL1 I˙1 ZL1
c ZM c I˙2
Cùng dấu ZL Trái dấu ZL
ZM
I˙2 2 2
U̇2
d U̇2 d
Mô hình hỗ cảm dùng nguồn áp phụ thuộc dòng
Hỗ cảm cùng dấu: Ví dụ 1
Mô hình tương đương

Hỗ cảm
U̇1
U̇1
a b
I˙1 ZL1 a b
I˙1 ZL1
c ZM ZM · I˙2
ZL
I˙2 2
U̇2
U̇2 c
d
U̇1 = ZL1 · I˙1 + ZM · I˙2 ZM

· I˙1 I˙2 ZL
U̇2 = ZL2 · I˙2 + ZM · I˙1 2
d
Hỗ cảm cùng dấu: Ví dụ 2
Hỗ cảm Mô hình tương đương

U̇1 U̇1
a b
I˙1 ZL1 a b
I˙1 ZL1
c I˙2 ZM ZM · I˙2
ZL
2
U̇2
c
U̇2 d
I˙2
ZM
U̇1 = ZL1 · I˙1 + ZM · I˙2 · I˙1
ZL d
U̇2 = ZL2 · I˙2 + ZM · I˙1 2
Hỗ cảm trái dấu: Ví dụ 1
Hỗ cảm
U̇1
U̇1
a b a b
I˙1 ZL1 I˙1 ZL1
ZM · I˙2
c I˙2 ZM
ZL
2
U̇2
c
U̇2 d
ZM
· I˙1 I˙2
U̇1 = ZL1 · I˙1 − ZM · I˙2 ZL
2
d
U̇2 = ZL2 · I˙2 − ZM · I˙1
Hỗ cảm trái dấu: Ví dụ 2

Hỗ cảm
U̇1
U̇1
a b
I˙1 ZL1 a b
ZM I˙1 ZL1
c ZM · I˙2
ZL
I˙2 2
U̇2
U̇2 c
d
U̇1 = ZL1 · I˙1 − ZM · I˙2 ZM

· I˙1 I˙2
U̇2 = ZL2 · I˙2 − ZM · I˙1 ZL d
2
Hỗ cảm và phương pháp giải mạch có hỗ cảm Các phương pháp giải mạch có hỗ cảm
Nội dung chương

Các bước giải mạch có hỗ cảm

1. Xác định dấu của hỗ cảm
2. Chuyển mạch có hỗ cảm thành mô hình tương đương
3. Giải mạch bằng các phương pháp đã biết
Một số chú ý
" Do mạch hỗ cảm có tính chất tương đương các nguồn áp phụ
thuộc dòng nên một số phương pháp sẽ bị ảnh hưởng
Tổng trở tương đương: không tính trực tiếp được
Công thức phân áp và phân dòng: không dùng trực tiếp được
Phương pháp điện thế nút không thuận tiện cho nhánh có hỗ cảm
Dòng điện nhánh và dòng điện vòng có thể dùng bình thường
Ví dụ 7.1
Cho mạch điện máy biến áp. Tính dòng và áp trên các cuộn dây.
Z1 I˙1 I˙2
Ė1 = 12 0◦ V;
ZM
Z1 = 5 + j3 (Ω);
ZL1 = j8 (Ω);
ZL2 = j6 (Ω); Ė1 ZL1 ZL2 Z2
ZM = j6 (Ω);
Z2 = 5 − j2 (Ω)
Xác định dấu hỗ cảm: sức điện động hỗ cảm (thành phần M )
ngược dấu sức điện động tự cảm (thành phần L)
Ví dụ 7.1
Chuyển sang mô hình tương đương CCVS
Z1 I˙1 I˙2
Ė1 = 12 0◦ V;
Z1 = 5 + j3 (Ω);
ZL1 ZL2
ZL1 = j8 (Ω);
ZL2 = j6 (Ω); Ė1 Z2
ZM = j6 (Ω);
Z2 = 5 − j2 (Ω) ZM · I˙2 ZM · I˙1
Số nhánh: 2
Số nút bậc cao: 0
⇒ Số vòng: 2
Mạch này có số nhánh bằng số vòng
Ví dụ 7.1
Z1 I˙1 I˙2
Ė1 = 12 0◦ V;
Z1 = 5 + j3 (Ω);
ZL1 ZL2
ZL1 = j8 (Ω);
ZL2 = j6 (Ω); Ė1 Z2
ZM = j6 (Ω);
Z2 = 5 − j2 (Ω) ZM · I˙2 ZM · I˙1
Hệ phương trình dòng vòng (nhánh) Thay số

(Z1 + ZL1 ) I˙1 − ZM I˙2 = Ė1 (5 + j11) I˙1 −j6I˙2 = 12 0◦
−ZM I˙1 + (Z2 + ZL ) I˙2 = 0
2
−j6I˙1 + (5 + j4) I˙2 = 0
Ví dụ 7.1
Z1 I˙1 I˙2
Ė1 = 12 0◦ V;
Z1 = 5 + j3 (Ω);
ZL1 ZL2
ZL1 = j8 (Ω);
ZL2 = j6 (Ω); Ė1 Z2
ZM = j6 (Ω);
Z2 = 5 − j2 (Ω) ZM · I˙2 ZM · I˙1
Các dòng điện Điện áp trên các cuộn dây

I˙1 = 0,9992 −38,57◦ (A) U̇L1 = ZL1 I˙1 − ZM I˙2 = 6,2728 7,06◦ (V)
I˙2 = 0,9363 12,77◦ (A) U̇L = ZL I˙2 − ZM I˙1 = 5,0419 170,97◦ (V)
2 2
Ví dụ 7.2
Z1 I˙1 ZL1 I˙3
Ė1 = 12 0◦ V;
Z1 = 5 + j3 (Ω); I˙2
ZL1 = j8 (Ω); ZM
ZL2 = j6 (Ω); Ė1 ZL2 Z3
ZM = j6 (Ω);
Z3 = 5 − j2 (Ω)
Xác định dấu hỗ cảm: sức điện động hỗ cảm (thành phần M ) cùng
dấu sức điện động tự cảm (thành phần L)
Ví dụ 7.2
Z1 I˙1 ZL1 I˙3
Ė1 = 12 0◦ V;
Z1 = 5 + j3 (Ω);
ZM · I˙2 ZL2
ZL1 = j8 (Ω);
ZL2 = j6 (Ω); Ė1 I˙2 Z3
ZM = j6 (Ω);
ZM · I˙1
Z3 = 5 − j2 (Ω)
Hệ phương trình dòng vòng

(Z1 + ZL1 + ZL2 + 2ZM )I˙V 1 − (ZL2 + ZM )I˙V 2 = Ė1
−(ZL + ZM )I˙V 1 + (Z3 + ZL )I˙V 2 = 0
2 2
Ví dụ 7.2
Z1 I˙1 ZL1 I˙3
Ė1 = 12 0◦ V;
Z1 = 5 + j3 (Ω);
ZM · I˙2 ZL2
ZL1 = j8 (Ω);
ZL2 = j6 (Ω); Ė1 I˙2 Z3
ZM = j6 (Ω);
ZM · I˙1
Z3 = 5 − j2 (Ω)
Thay số ⇒ Các dòng điện vòng

(5 + j29) I˙V 1 − j12I˙V 2 = 12 0◦ I˙V 1 = 0,4434 −33,53◦ (A)
−j12I˙V 1 + (5 + j4) I˙V 2 = 0 I˙V 2 = 0,8309 17,81◦ (A)
Hỗ cảm và phương pháp giải mạch có hỗ cảm Công suất hỗ cảm
Nội dung chương

Quay lại Ví dụ 7.1

Z1 I˙1 I˙2
I˙1 = 0,9992 −38,57◦ (A) ZM
I˙2 = 0,9363 12,77◦ (A)
U̇L1 = 6,2728 7,06◦ (V) Ė1 ZL1 ZL2 Z2
U̇L2 = 5,0419 170,97◦ (V)
Nhận xét: Dòng điện và điện áp trên các cuộn dây không vuông pha
⇒ Tồn tại công suất “tiêu thụ” trên các cuộn dây hỗ cảm

˙ ˙
PL1 = |U̇1 | · |I1 | · cos U̇1 − I1 = 4,3828 (W)

PL2 = |U̇2 | · |I˙2 | · cos U̇2 − I˙2 = −4,3828 (W)
Quay lại Ví dụ 7.1

Z1 I˙1 I˙2
ZM
PL1 = 4,3828 (W)
PL2 = −4,3828 (W) Ė1 ZL1 ZL2 Z2
PZ2 = −PL2
⇒ Nhận xét
Tổng công suất tiêu thụ trên 2 cuộn dây PL1 + PL2 = 0
Bản chất công suất hỗ cảm là sự truyền năng lượng dưới dạng từ
trường giữa các cuộn dây ở các vị trí khác nhau trong mạch điện
Cuộn có P > 0 là cuộn sơ cấp; cuộn có P < 0 là cuộn thứ cấp
Hỗ cảm và phương pháp giải mạch có hỗ cảm Mạng một cửa có chứa hỗ cảm
Nội dung chương

Mạch tuyến tính có hỗ cảm vẫn là mạch tuyến tính ⇒ các định lý
Thévenin–Norton vẫn đúng
Các nhánh chứa hỗ cảm được chuyển thành sơ đồ tương đương
chứa nguồn phụ thuộc
⇒ Khi tính tổng trở tương đương cần tính “gián tiếp” bằng 1 trong 2
cách (ra cùng kết quả):
U̇hở ĖTh
1. Ztđ = =
I˙ngắn J˙N
2. Lắp thêm nguồn trên cửa (hoặc tính hàm truyền của áp và dòng
U̇
trên cửa): Ztđ = cửa
I˙cửa
Ví dụ 7.3
Tìm Z2 để đạt hoà hợp tải trên cửa AB
I˙1 ZL1 ZM ZL2 I˙2

A
Ė1 Z3 Z2
I˙3
B
⇒ Mô hình tương đương dùng nguồn phụ thuộc

ZM · I˙2 ZM · I˙1
I˙1 ZL1 I˙2 ZL2
A
Ė1 Z3
I˙3
B
Tính U̇hở
Tính I˙ ngắn
U̇hở
Tính Ztđ = ⇒ Hoà hợp tải khi Z2 = Ztđ
∗
I˙
ngắn
Mạng hai cửa

8 Mạng hai cửa
Mạng hai cửa
Nội dung chương
8 Mạng hai cửa
Mạch có nhiều tần số và nguồn chu kỳ không điều hoà

8 Mạng hai cửa
Mạch có nhiều tần số và nguồn chu kỳ không điều hoà
Nội dung chương
Mạch điện ba pha

8 Mạng hai cửa
Mạch điện ba pha
Nội dung chương

Baigiang LTM1 Ch1-7 BHN

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Baigiang LTM1 Ch1-7 BHN

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Lý thuyết Mạch

Phần 1: Mạch tuyến tính ở chế độ xác lập | EE2021

Nguyễn Bảo Huy

Khoa Tự động hoá

Thời lượng lên lớp: 3 tiết/tuần (lý thuyết + bài tập)

1. Làm bài tập

1. Nguyễn Bình Thành, Nguyễn Trần Quân, Phạm Khắc Chương, Cơ

Nội dung môn học

Nội dung chương

1 Khái niệm về mô hình mạch Kirchhoff

Nội dung chương

1 Khái niệm về mô hình mạch Kirchhoff

Vị trí của môn Lý thuyết Mạch

Kiến thức đại cương

Phương pháp mô hình

Bài toán Cách làm

Nội dung chương

1 Khái niệm về mô hình mạch Kirchhoff

Một số khái niệm và đại lượng cơ bản: Dòng điện

Một số khái niệm và đại lượng cơ bản: Điện áp

Công thức “tam giác” điện áp

Một số khái niệm và đại lượng cơ bản: Công suất

Nội dung chương

1 Khái niệm về mô hình mạch Kirchhoff

Một số phần tử cơ bản: Quan hệ đặc trưng

Một số phần tử cơ bản: Phân loại các phần tử

Tích cực và thụ động

Tuyến tính và phi tuyến

Các loại nguồn điện

Nguồn áp độc lập

Nguồn dòng độc lập

Phần tử thụ động

Có 3 loại phần tử thụ động

Điện dung (tụ điện)

Điện cảm (cuộn dây)

Hỗ cảm giữa các cuộn dây

Nếu chỉ có từ thông trong 1 cuộn dây, hệ số L là điện cảm tự cảm

Từ thông móc vòng:

Các nguồn phụ thuộc

Nguồn áp phụ thuộc áp Nguồn áp phụ thuộc dòng

e(t) = k · ucd (t) e(t) = k · icd (t)

Các nguồn phụ thuộc

Nguồn dòng phụ thuộc áp Nguồn dòng phụ thuộc dòng

iab (t) = j(t) iab (t) = j(t)

j(t) = k · ucd (t) j(t) = k · icd (t)

Khuếch đại thuật toán (op-amp)

Nội dung chương

1 Khái niệm về mô hình mạch Kirchhoff

Các bài toán cơ bản trong mạch điện

Bài toán phân tích (giải) mạch

Bài toán tổng hợp (thiết kế) mạch

Nội dung chương

1 Khái niệm về mô hình mạch Kirchhoff

Mô hình mạch điện

Cấu trúc hình học của mạch

Mô hình mạch điện

Cấu trúc hình học của mạch

Mô hình mạch điện

Một số khái niệm cơ bản

Nội dung chương

1 Khái niệm về mô hình mạch Kirchhoff

Một số định luật cơ bản trong mạch điện

Định luật Kirchhoff 1