1.

Hiếm khi thời tiết khắc nghiệt hơn khi giông bão ập đến. Cơn thịnh nộ điện của họ gây ra cái chết
hoặc thương tích nghiêm trọng cho khoảng 500 người mỗi năm chỉ riêng ở Hoa Kỳ. Khi những
đám mây kéo đến, một vòng chơi gôn nhàn nhã có thể trở thành một viên xúc xắc đáng sợ với cái
chết - ngoài trời, một người chơi gôn đơn độc có thể là mục tiêu hấp dẫn nhất của tia chớp. Và có
thiệt hại về tài sản quá. Thiệt hại do sét đánh khiến các công ty điện lực của Mỹ thiệt hại hơn 100
triệu đô la mỗi năm.
Nhưng các nhà nghiên cứu ở Hoa Kỳ và Nhật Bản đang lên kế hoạch đáp trả. Ngay trong các thử
nghiệm trong phòng thí nghiệm, họ đã thử nghiệm các chiến lược để vô hiệu hóa sức mạnh của
giông bão và mùa đông này, họ sẽ đương đầu với những cơn bão thực sự, được trang bị một kho
vũ khí laze mà họ sẽ hướng lên trời để phóng ra các đám mây giông trước khi sét có thể tấn công.
Ý tưởng buộc các đám mây bão phóng tia sét theo lệnh không phải là mới. Vào đầu những năm
1960, các nhà nghiên cứu đã thử bắn tên lửa kéo theo dây vào các đám mây giông để thiết lập
một đường phóng điện dễ dàng cho các điện tích khổng lồ mà những đám mây này tạo ra. Kỹ
thuật này tồn tại cho đến ngày nay tại một địa điểm thử nghiệm ở Florida do Đại học Florida điều
hành, với sự hỗ trợ của Viện Nghiên cứu Năng lượng Điện (EPRI), có trụ sở tại California. EPRI,
được tài trợ bởi các công ty điện lực, đang tìm cách bảo vệ lưới điện của Hoa Kỳ khỏi bị sét
đánh. 'Chúng tôi có thể khiến sét đánh vào nơi chúng tôi muốn bằng cách sử dụng tên lửa': Ralph
Bernstein, giám đốc dự án sét tại EPRI cho biết. Địa điểm tên lửa đang cung cấp các phép đo
chính xác về điện áp sét và cho phép các kỹ sư kiểm tra xem thiết bị điện hoạt động như thế nào.
Bad behavior
Nhưng trong khi tên lửa phù hợp để nghiên cứu, chúng không thể cung cấp khả năng bảo vệ khỏi
sét đánh mà mọi người đang tìm kiếm. Tên lửa có giá khoảng 1.200 đô la mỗi quả, chỉ có thể
được bắn với tần suất hạn chế và tỷ lệ thất bại của chúng là khoảng 40%. Và ngay cả khi chúng
kích hoạt sét, mọi thứ không phải lúc nào cũng diễn ra theo đúng kế hoạch. 'Tia chớp không hoạt
động hoàn hảo: Bernstein nói. 'Thỉnh thoảng, nó sẽ rẽ nhánh và đi đến một nơi mà lẽ ra nó không
nên đến.'
Và dù sao đi nữa, ai lại muốn bắn hàng loạt tên lửa vào khu vực đông dân cư? Jean-Claude Diels
của Đại học New Mexico chỉ ra: “Cái gì đi lên thì phải đi xuống. Diets đang dẫn đầu một dự án,
được hỗ trợ bởi EPRI, cố gắng sử dụng tia laze để phóng sét một cách an toàn — và an toàn là
yêu cầu cơ bản vì không ai muốn đặt mình hoặc thiết bị đắt tiền của họ vào tình thế rủi ro. Với
khoảng 500.000 đô la đầu tư cho đến nay, một hệ thống đầy hứa hẹn vừa mới xuất hiện từ phòng
thí nghiệm.
Ý tưởng này bắt đầu từ khoảng 20 năm trước, khi các tia laser công suất cao tiết lộ khả năng tách
các electron ra khỏi nguyên tử và tạo ra các ion. Nếu một tia laze có thể tạo ra một đường ion hóa
trong không khí đến tận đám mây bão, thì đường dẫn này có thể được sử dụng để dẫn sét đến Trái
đất, trước khi điện trường trở nên đủ mạnh để phá vỡ không khí trong một làn sóng không kiểm
soát được. Để ngăn chặn tia laze bị tấn công, nó sẽ không hướng thẳng vào các đám mây. Thay
vào đó, nó sẽ hướng vào một tấm gương và từ đó hướng lên bầu trời. Tấm gương sẽ được bảo vệ
bằng cách đặt dây dẫn sét theo liều lượng. Lý tưởng nhất là máy bắn mây (súng) sẽ đủ rẻ để được
lắp đặt xung quanh tất cả các cơ sở lắp đặt điện chính và đủ di động để mang đến các sự kiện thể
thao quốc tế để chiếu vào các đám mây bão đang hình thành.
A stumbling block
Tuy nhiên, vẫn còn một trở ngại lớn. Tia laze không phải là thứ di động tiện lợi: nó là một con
quái vật chiếm cả một căn phòng. Diels đang cố gắng giảm kích thước và nói rằng một tia laser
có kích thước bằng một chiếc bàn nhỏ đang được chế tạo. Anh ấy dự định thử nghiệm hệ thống
dễ quản lý hơn này trên các đám mây giông trực tiếp vào mùa hè tới.
Bernstein nói rằng hệ thống của Diels đang thu hút rất nhiều sự quan tâm từ các công ty điện lực.
Nhưng họ vẫn chưa kiếm được 5 triệu đô la mà EPRI nói là cần thiết để phát triển một hệ thống
thương mại, bằng cách chế tạo các tia laser nhỏ hơn và rẻ hơn. Bernstein nói: “Tôi chưa thể nói là
mình có tiền, nhưng tôi đang làm việc với nó. Anh ấy cho rằng các cuộc thử nghiệm thực địa sắp
tới sẽ là bước ngoặt — và anh ấy hy vọng sẽ có tin tốt lành. Bernstein dự đoán "một trận tuyết lở
của sự quan tâm và hỗ trợ" nếu mọi việc suôn sẻ. Anh ấy hy vọng cuối cùng sẽ thấy những chiếc
điện thoại công suất lớn có giá từ 50.000 đến 100.000 đô la mỗi chiếc.
Các nhà khoa học khác cũng có thể được hưởng lợi. Với một 'công tắc' tia chớp trong tầm tay,
các nhà khoa học vật liệu có thể tìm ra điều gì xảy ra khi các dòng điện mạnh gặp vật chất. Diels
cũng hy vọng sẽ chứng kiến sự ra đời của 'khí tượng học tương tác' - không chỉ dự báo thời tiết
mà còn kiểm soát nó. Ông nói: “Nếu chúng ta có thể giải phóng các đám mây, chúng ta có thể
ảnh hưởng đến thời tiết.
Và có lẽ, Diels nói, chúng ta sẽ có thể đương đầu với một số mối đe dọa khí tượng khác. “Chúng
tôi nghĩ rằng chúng tôi có thể ngăn chặn mưa đá bằng cách kích thích sét,” ông nói. Sấm sét, sóng
xung kích phát ra từ một tia chớp, được cho là tác nhân gây ra mưa xối xả đặc trưng của các cơn
bão. Một nhà máy sản xuất sấm laze có thể làm rung chuyển độ ẩm ra khỏi các đám mây, có lẽ
ngăn chặn sự hình thành của những trận mưa đá khổng lồ đe dọa mùa màng. Nếu may mắn, khi
các đám mây bão tập trung vào mùa đông này, lần đầu tiên các nhà nghiên cứu đo đạc bằng laser
có thể tấn công trở lại.
2.
Người ta luôn quan tâm đến những thiên tài và thần đồng. Từ 'thiên tài', bắt nguồn từ tiếng Latinh
thị tộc (= gia đình) và thuật ngữ 'thiên tài', nghĩa là 'người sinh ra', xuất phát từ sự sùng bái thần
thánh thời kỳ đầu của người La Mã với tư cách là người đứng đầu gia đình. Ở dạng sơ khai nhất,
thiên tài liên quan đến khả năng của người đứng đầu gia đình, các paterfamilias, để duy trì bản
thân. Dần dần, thiên tài đại diện cho các đặc điểm của một người và do đó, các thuộc tính cao
nhất của một cá nhân bắt nguồn từ 'thiên tài' hoặc tinh thần hướng dẫn của anh ta. Ngày nay,
người ta vẫn tìm đến các ngôi sao hoặc gen, chiêm tinh học hoặc di truyền học, với hy vọng tìm
ra nguồn gốc của những khả năng hoặc đặc điểm cá nhân đặc biệt.
Khái niệm về thiên tài và năng khiếu đã trở thành một phần trong văn hóa dân gian của chúng ta,
và thái độ rất mâu thuẫn đối với chúng. Chúng tôi ghen tị với những người có năng khiếu và
không tin tưởng họ. Trong thần thoại về năng khiếu, người ta thường tin rằng nếu con người có
tài trong lĩnh vực này thì họ phải khiếm khuyết ở lĩnh vực khác, rằng trí thức là không thực tế,
rằng thần đồng bùng cháy quá sớm và lụi tàn, rằng những người có năng khiếu là lập dị, rằng họ
là những người yếu đuối về thể chất, rằng có một ranh giới mỏng manh giữa thiên tài và sự điên
rồ, rằng thiên tài có trong các gia đình, rằng những người có năng khiếu thông minh đến mức họ
không cần sự giúp đỡ đặc biệt, rằng năng khiếu cũng giống như việc có chỉ số IQ cao, rằng một
số chủng tộc còn hơn thế nữa thông minh hoặc âm nhạc hoặc toán học hơn những người khác,
thiên tài đó không được công nhận và không được khen thưởng, rằng nghịch cảnh khiến con
người trở nên khôn ngoan hoặc những người có năng khiếu phải có trách nhiệm sử dụng chúng.
Ngôn ngữ đã được làm phong phú thêm với các thuật ngữ như 'trí thức', 'đầu óc', 'quần xanh', 'nhà
thông thái', 'biết tuốt', 'boffin' và, đối với nhiều người, 'trí thức' là một thuật ngữ để chê bai.
Thế kỷ 19 chứng kiến sự quan tâm đáng kể đến bản chất của thiên tài, và đã tạo ra không ít
nghiên cứu về những thần đồng nổi tiếng. Có lẽ đối với chúng ta ngày nay, hai trong số những
khía cạnh quan trọng nhất của hầu hết các nghiên cứu về thiên tài này là tần suất mà sự khuyến
khích và dạy dỗ sớm của cha mẹ và gia sư có tác dụng có lợi đối với sự phát triển trí tuệ, nghệ
thuật hoặc âm nhạc của trẻ nhưng lại gây ra những khó khăn lớn trong việc phát triển trí tuệ, nghệ
thuật hoặc âm nhạc của trẻ. sự điều chỉnh sau này trong cuộc sống của họ, và tần suất mà các khả
năng không được giáo viên và nhà trường công nhận. Tuy nhiên, khó khăn với bằng chứng do
các nghiên cứu này tạo ra, hấp dẫn vì chúng thu thập cùng nhau các giai thoại và những điểm
tương đồng và ngoại lệ rõ ràng, là chúng không phải là cái mà ngày nay chúng ta gọi là tham
chiếu chuẩn mực. Nói cách khác, chẳng hạn, khi đối chiếu thông tin về các bệnh sớm, phương
pháp giáo dục, trường học, v.v., chúng ta cũng phải tính đến thông tin từ các nguồn lịch sử khác
về mức độ phổ biến hoặc ngoại lệ của những điều này vào thời điểm đó. Ví dụ, tỷ lệ tử vong ở trẻ
sơ sinh cao và tuổi thọ ngắn hơn nhiều so với ngày nay, dạy kèm tại nhà phổ biến trong các gia
đình quý tộc và giàu có, bắt nạt và trừng phạt thân thể phổ biến ở các trường tư thục tốt nhất và
phần lớn các trường hợp được nghiên cứu là thành viên của các tầng lớp đặc quyền. Chỉ với sự
phát triển của khoa nhi và tâm lý học trong thế kỷ 20, các nghiên cứu mới có thể được thực hiện
trên cơ sở khách quan hơn, nếu không phải lúc nào cũng rất khoa học.
Tuy nhiên, thiên tài được định nghĩa chỉ là những đỉnh cao nổi bật qua màn sương mù của lịch sử
và có thể nhìn thấy đối với người quan sát cụ thể từ vị trí thuận lợi cụ thể của anh ta hoặc cô ta.
Thay đổi người quan sát và các điểm thuận lợi, xóa đi một số sương mù và nhiều đỉnh núi khác
nhau xuất hiện. Thiên tài là một thuật ngữ chúng tôi áp dụng cho những người mà chúng tôi công
nhận vì những thành tích xuất sắc của họ và những người đứng ở gần cuối chuỗi liên tục các khả
năng của con người, những khả năng này đã vượt qua tầm thường và trở lại với những người
không có khả năng. Vẫn còn nhiều sự thật trong quan sát của Tiến sĩ Samuel Johnson, "Thiên tài
thực sự là một bộ óc có sức mạnh chung lớn, vô tình được xác định theo một hướng cụ thể nào
đó". Chúng tôi có thể không đồng ý với 'tướng', vì chúng tôi nghi ngờ liệu tất cả các nhạc sĩ thiên
tài có thể trở thành nhà khoa học thiên tài hay ngược lại, nhưng không nghi ngờ gì về quyết tâm
tình cờ đã nuôi dưỡng hoặc kích hoạt tài năng của họ vào những kênh mà họ đã đổ tiền của mình
vào đó. sức mạnh rất thành công. Cùng với sự liên tục của các khả năng là hàng trăm ngàn người
đàn ông và phụ nữ, trẻ em trai và trẻ em gái có năng khiếu.
Những gì chúng ta đánh giá cao, thích thú hoặc kinh ngạc trong các tác phẩm của thiên tài hoặc
thành tựu của những người phi thường là những biểu hiện của các kỹ năng hoặc khả năng tương
tự, nhưng vượt trội hơn rất nhiều so với của chúng ta. Nhưng tâm trí của họ không khác với tâm
trí của chúng ta được chứng minh bằng thực tế là những khám phá khó đạt được của các nhà
khoa học như Kepler hay Einstein trở thành kiến thức thông thường của học sinh và những hình
dạng và màu sắc kỳ quặc một thời của một nghệ sĩ như Paul Klee sẽ sớm xuất hiện trên các loại
vải chúng tôi mặc. Điều này không làm giảm thiểu ưu thế trong thành tích của họ, vốn vượt xa
thành tích của chúng ta khi những vận động viên chạy bộ dưới bốn phút bỏ xa chúng ta trong việc
chạy bộ.
Việc coi những thiên tài và những người có năng khiếu sở hữu bộ não khác biệt chỉ hợp lý nếu
chúng ta chấp nhận rằng bộ não của mỗi con người là khác biệt duy nhất. Mục đích của sự dạy dỗ
là làm cho chúng ta trở nên khác biệt hơn với những người khác, và trong quá trình được giáo
dục, chúng ta có thể học hỏi từ thành tích của những người có năng khiếu hơn mình. Nhưng trước
khi cố gắng bắt chước những thiên tài hoặc khuyến khích con cái mình làm như vậy, chúng ta
nên lưu ý rằng một số điều chúng ta học được từ chúng có thể tỏ ra khó chịu. Chúng ta có thể
ghen tị với những thành tựu và danh tiếng của họ, nhưng chúng ta cũng nên nhận ra cái giá mà họ
có thể đã phải trả về sự kiên trì, chuyên tâm, cống hiến, những hạn chế trong cuộc sống cá nhân,
những đòi hỏi về năng lượng và thời gian của họ, và tần suất họ phải thể hiện lòng dũng cảm
tuyệt vời để giữ gìn sự chính trực của họ hoặc để tiến lên vị trí hàng đầu.
Thiên tài và năng khiếu là những thuật ngữ mô tả tương đối không có thực chất. Tốt nhất, chúng
ta có thể cung cấp cho chúng một số độ chính xác bằng cách xác định chúng và đặt chúng vào
một bối cảnh, nhưng dù làm bất cứ điều gì, chúng ta không bao giờ nên tự huyễn hoặc bản thân
rằng tin rằng những đứa trẻ có năng khiếu hoặc thiên tài khác với phần còn lại của nhân loại, trừ
ở mức độ mà họ đã phát triển việc thực hiện các khả năng của họ.