Professional Documents
Culture Documents
Phaedo PDF
Phaedo PDF
Phaedo PDF
ge 1
გადმოცემით, ათენელებმა აღუთქვეს მაშინ აპოლონს: თუ ჩვენი ეხეკრატე. მაშ, ეცადე დაწვრილებით გვიამბო ყოველი, ან
შვილები გადარჩებიან, ყოველწლიურად წმინდა საელჩოს იქნება, არა გცალია?
წარვგზავნითო დელოსზე. და, მართლაც, იმხნიდან მოკიდებული, ფედონი. არა, მცალია და ვეცდები გიამბოთ კიდეც, რადგან
ათენელები ყოველწლიურად გზავნიან მას აპოლონის ყველაზე მეტად სოკრატეს მოგონება მსიამოვნებს ამქვეყნად, სულ
პატივსაცემად. ხოლო ათენში წესია ასეთი: როგორც კი იწყება ერთია, მე ვიგონებ თუ ვისმენ, როგორ იგონებენ მას სხვები.
სამზადისი წმინდა საელჩოს გასამგზავრებლად, ქალაქიც წმინდად ეხეკრატე. მაშ, იცოდე, ფედონ, რომ სხვებიც ასეთივე
ცხადდება და იკრძალება ვისიმე სახალხოდ სიკვდილით დასჯა სიამოვნებით მოგისმენენ შენ. მაგრამ გვიამბე, რაც შეიძლება
მთელი იმ ხნის განმავლობაში, ვიდრე ხომალდი დელოსს არ დაწვრილებით გვიამბე ყოველი.
მიაღწევს და ათენშივე არ დაბრუნდება. ისეც ხდება, რომ ელჩობას ფედონი. მე თვითონ უცნაურის გრძნობით ვიყავი
გზაში გრიგალი წაასწრებს ხოლმე და მაშინ მგზავრობა საკმაო ხანს შეპყრობილი იმ დღეს. ეს არ იყო სიბრალულის გრძნობა, თუმცა
ჭიანურდება. ელჩობა იწყება მაშინვე, როგორც კი აპოლონის ყველაზე ახლობელი კაცი მიდიოდა ჩემგან. ბედნიერი ჩანდა იგი,
ქურუმი გვირგვინით შეამკობს ხომალდის კიჩოს. ხოლო ეს ეხეკრატე. ყველაფერი მოწმობდა ამას - მისი ქცევა, მისი სიტყვები;
დასაწყისი, როგორც გითხარი, სოკრატეს გასამართლების წინადღეს ისე უშიშრად და ღირსეულად ხვდებოდა სიკვდილს, რომ მე
დაემთხვა. აი, რად დაჰყო მან საპყრობილეში ამდენი ხანი, განაჩენის ვფიქრობდი: ჰადესს თუ მიდის, უფლის განგებით მიდის ეს კაცი,
გამოტანიდან მის აღსრულებამდე[4]. ხოლო იქ ისეთ ნეტარებას ეზიარება, როგორსაც არავინ არასოდეს
ზიარებია-მეთქი. ამიტომ გულში სიბრალული არ გამივლია, თუმცა
II ეს სავსებით ბუნებრივი იქნებოდა ჩემს დღეში მყოფი კაცისათვის,
მაგრამ არც სიხარული იყო ეს, სიხარული, რომელიც ასე გვავსებდა
ეხეკრატე. თვითონ მისი სიკვდილისთვის რას გვეტყვი, ხოლმე ჩვენი ფილოსოფიური საუბრისას. ხოლო, როგორც
ფედონ? რას ამბობდა, რას იქმოდა იგი? ან ვინ ახლდა ყოველთვის, ფილოსოფიაზე ვსაუბრობდით მაშინ. არა, ეს იყო
ახლობელთაგან? თუ ხელისუფლებმა არავის დართეს მასთან სიხარულის და მწუხარების უცნაური ნარევი, მანამდე უცხო და
ყოფნის ნება და სოკრატემ მარტოდმარტომ, მეგობრებს განუცდელი, გამოწვეული იმის შეგნებით, რომ სოკრატეს მალე
მოწყვეტილმა დალია სული? უნდა დავეტოვებინეთ ჩვენ. ყველა ამ უცნაურ გრძნობას შეეპყრო.
ფედონი. სრულიადაც არა; მასთან მეგობრები იყვნენ და ხან ვტიროდით, ხან ვიცინოდით; განსაკუთრებით კი ერთი ჩვენგანი
ბლომადაც იყვნენ. - აპოლოდოროსი[1] ხომ იცი, რა კაცია?
თავი მართლაც ესკვნოდეს მეორესას და, მე მგონია, ეზოპე რომ მანძილზე არა ერთგზის მჩვენებია, ერთსა და იმავეს
ჩაჰფიქრებოდა ამას, ასეთ არაკს შეთხზავდა უთუოდ: ღმერთს ჩამჩურჩულებდა მუდამ: - სოკრატე, მესმოდა მე, - ხელი მოჰკიდე
სურდა ზავით შეეკრა ეს ორი მოქიშპე გრძნობა, მაგრამ ვერ შესძლო მუსიკურ ხელოვნებას და მისდიე მას. უწინ ვფიქრობდი, ის მირჩევს
და მხოლოდ ბოლოებით შეჰკრაო ისინი. ამიტომაა, რომ ერთს და მაქეზებს მივსდიო მას, რასაც ამდენხანს მივსდევდი-მეთქი. და
გარდუვლად მოსდევს მეორე. როგორც ჩანს, ჩემშიც ეს ხდება ახლა, როგორც მორბენლებს აქეზებს ხოლმე ბრბოს ყიჟინი, მეგონა, ჩემი
- განაგრძო მან, - წეღან ბორკილები მიხრავდა ფეხებს და მაწუხებდა, ჩვენებაც ასევე მაქეზებდა მუსიკური ხელოვნების
ახლა კი სიხარულმა შესცვალა წუხილი. სამსახურისათვის, რადგან ფილოსოფია უდიდესი მუსიკური
ხელოვნებაა, ხოლო მე ვემსახურებოდი მას. მაგრამ ახლა, როცა
IV განაჩენის გამოტანის შემდეგ ღვთაების დღესასწაულმა ხელი
შეუშალა ჩემს სიკვდილს, გადავწყვიტე დავყოლოდი ჩვენების
აქ მას კებესმა გააწყვეტინა სიტყვა: - ვფიცავ ზევსს, - თქვა ნებას, რომელიც ამდენხანს, შესაძლოა, უბრალო მელექსეობისათვის
მან, - სწორედ რომ დროზე გამახსენე ეგ. ხალხმა გაიგო, რომ შენ მაქეზებდა მხოლოდ. რადგან, ვიფიქრე, უფრო უშიშრად წავალ
ეზოპეს იგავები გალექსე და ჰიმნიც შეთხზე აპოლონის წუთისოფლიდან, თუ ჩემს წმინდა ვალს მოვიხდი-მეთქი ორიოდე
სადიდებლად. ზოგი ადრეც მეკითხებოდა, ხოლო ამას წინათ ლექსის დაწერით. ამიტომ ჯერ აპოლონის სადიდებლად დავწერე
ევენემაც[1] მკითხა: - რით აიხსნება, რომ მას შემდეგ, რაც აქ მოხვდი, ჰიმნი; შემდეგ კი იმ აზრამდე მივედი, რომ პოეტმა, თუკი მას სურს
ლექსების წერას მოჰკიდე ხელი, თუმცა ლექსები არასოდეს არ ჭეშმარიტი პოეტი ერქვას, ნამდვილისაგან კი არ უნდა შექმნას
გიწერია? ჰოდა, თუ გსურს პასუხი გავსცე ევენეს, როცა ხელახლა ლექსი, არამედ მოგონილისაგან, მითისგან და რაკი ვერაფერი
მომმართავს კითხვით, ხოლო მე მწამს, რომ მომმართავს, მაშინ მითების მთხზველი გახლავართ, ისევ ეზოპეს იგავებს მივუბრუნდი
მარქვი, რა ვუთხრა მას? - ზოგი მათგანი ზეპირად მახსოვდა - და გავლექსე ისინი, რომელნიც
- უთხარი მხოლოდ სიმართლე, კებეს, - თქვა მან, - უთხარი, პირველად გამახსენდა.
რომ მიტომ კი არ დამიწყია ლექსების წერა, რათა მას ან მის ლექსებს
გავჯიბრებოდი, - მე ვიცი, ეს ადვილი საქმე როდია, - არა, მე მსურდა V
ჩავწვდომოდი ზოგიერთი ჩვენების აზრს, მსურდა გამერკვია, რას
ითხოვდნენ ისინი და მომეხადა ჩემი უწმინდესი ვალი, თუკი აი, ეს უთხრა მას, ჩემო კებეს, უკანასკნელად მომიკითხე და
მართლაც მუსიკოსობას[2] ითხოვდნენ ჩემგან. ჩემი სიცოცხლის გადაეცი, თუ თავისთვის კეთილი უნდა, რაც შეიძლება მალე
მხრივ დიდი შეცდომა იქნებოდა უდრტვინველად შევხვედროდი მაშინ სოკრატემ - მოეშვიო, - უთხრა, - დაე, იმდენი შხამი
სიკვდილს. მაგრამ გარწმუნებთ, მე ვიმედოვნებ, რომ იქ ვიხილავ მომიმზადოს, თითქოს უკვე იძულებული ვიყო ორჯერ ან სამჯერ
კეთილთა სულებს, თუმცა ახლა არ მოვყვები ამის მტკიცებას; ხოლო მივიღო იგი.
რაც შეეხება იმას, რომ იქ ვიხილავ ღმერთებს, დიდად კეთილ - მე წინასწარ ვიცოდი, რასაც იტყოდი, - თქვა კრიტონმა, -
პატრონებს ჩვენსას, დარწმუნებული ბრძანდებოდეთ, მე შემიძლია მაგრამ რა მექნა, გადამეკიდა.
დაგიმტკიცოთ ეს, თუკი, საერთოდ, კაცს შეუძლია ამის მტკიცება. - მოეშვი მას, - თქვა სოკრატემ, - ახლა მე მინდა ანგარიში
ამიტომაცაა, რომ არ ვდრტვინავ სიკვდილის წინ; პირიქით, იმედი ჩაგაბაროთ თქვენ, ჩემს მსაჯულებს. ამრიგად, მე მიმაჩნია, რომ კაცი,
მაქვს, რომ კაცთათვის სიკვდილიდ შემდეგაც არსებობს რაღაც და, რომელიც მთელი სიცოცხლის მანძილზე ემსახურებოდა
ძველი გადმოცემისა არ იყოს, ეს რაღაც კეთილთათვის გაცილებით ფილოსოფიას, არ უნდა უფრთხოდეს სიკვდილს, არ უნდა
უკეთესია, ვიდრე ბოროტთათვის. ჰკარგავდეს იმედს იმისას, რომ იმქვეყნად, სიკვდილის შემდეგ,
- როგორ, სოკრატე, - თქვა სიმიამ, - შენ გინდა ისე ჩაიტანო უზარმაზარ სიკეთეს ეზიარება. რატომ მიმაჩნია? ვეცდები აგიხსნათ,
საფლავში შენი რწმენა, რომ არ გვაზიარო მას? მე მგონია, ეგ სიკეთე ჩემო სიმია და კებეს.
საერთოა ყველა ჩვენგანისათვის და ესეც არ იყოს, თუ შენს
სიმართლეში დაგვარწმუნებ, თავის მართლებაც ეს იქნება შენი. IX
- ვეცდები დაგარწმუნოთ, - თქვა მან, - მაგრამ ჯერ ვნახოთ,
რას გვეტყვის ჩვენი კრიტონი; რამდენი ხანია, ვატყობ, რაღაცის როგორც ჩანს, კაცთათვის შეუმჩნეველი რჩება, რომ მთელი
თქმას აპირებს. მისი სიცოცხლე, ვინც უანგაროდ ემსახურება ფილოსოფიას, სხვა
- მე მხოლოდ იმის თქმას ვაპირებ, ჩემო სოკრატე, თქვა არა არის რა, თუ არა სამზადისი კვდომისა და სიკვდილისათვის. და
კრიტონმა, - რასაც ამდენხანს ჩამჩიჩინებს ის, ვინც შხამი უნდა თუ ეს მართალია, რას იტყვი, განა უცნაური არ იქნება ასეთი რამ:
შემოგიტანოს. ჩამციებია, გინდა თუ არა, უთხარი, რაც შეიძლება მთელი სიცოცხლის განმავლობაში სიკვდილის მეტს არას
ცოტა ილაპარაკოსო. მისი აზრით ლაპარაკი ძალზე აცხარებს კაცს, ეს ნატრობდეს კაცი და მერე, როცა სიკვდილი თვითონ მიადგება
კი დაუშვებელია შხამის მიღების წინ, რადგან ვინც ბევრს კარზე, დრტვინვით ხვდებოდეს მას, რასაც ამდენხანს ნატრობდა და
ლაპარაკობს, იძულებულია თურმე ორჯერ, ხან კი სამჯერაც მიიღოს ესწრაფვოდა?
შხამი. სიმიამ გაიცინა და თქვა: - ღმერთმანი, გამაცინე, სოკრატე,
თუმცა, კაცმა რომ თქვას, რა მეცინება? მე მგონია, ბრბოს რომ ესმინა
შენი სიტყვები, დაასკვნიდა - მშვენივრად მსჯელობს ფეხსაცმელს ან სხვა ძვირფას ტანსამკაულს? როგორ გგონია,
ფილოსოფოსობაზეო. ხოლო რაც შეეხება იმის მტკიცებას, რომ ფილოსოფოსი რაიმე მნიშვნელობას ანიჭებს ყოველივე ამას, თუ
ფილოსოფოსნი ესწრაფვიან სიკვდილს, ჩემი თანამოქალაქენი არად აგდებს და არ იკარებს, ვიდრე აუცილებლობა არ აიძულებს
პირდაპირ დაგიკრავდნენ კვერს: ჩვენ ხომ ვიცითო, იტყოდნენ, რომ თავისი წილი აიღოს მათგან?
ისინი ღირსნი არიან სიკვდილის. - მე მგონია, ჭეშმარიტი ფილოსოფოსი არად აგდებს
- და მართალსაც იტყოდნენ, ჩემო სიმია, თუ გამოვრიცხავთ ყოველივე ამას, - მიუგო სიმიამ.
იმას, რომ მათ იციან ეს: არა, მათ არ იციან, რატომ ესწრაფვიან ან - მაშინ შენ, ალბათ, ისიც გგონია, რომ ჭეშმარიტი
რატომ იმსახურებენ ჭეშმარიტი ფილოსოფოსნი სიკვდილს. მაგრამ, ფილოსოფოსი სხეულისათვის კი არ იღწვის, პირიქით,
- დასძინა მან, - თავი ვანებოთ შენს თებელებს და ჩვენი საუბარი შეძლებისამებრ, თავს არიდებს მას და სულისათვის იღწვის
განვაგრძოთ ისევ. რას იტყვით, არის თუ არა რამე სიკვდილი? მხოლოდ.
- რა თქმა უნდა, - მიუგო სიმიამ. - დიახ.
- მაგრამ რა არის იგი, თუ არა სულის გაყრა სხეულისაგან? - და, უპირველეს ყოვლისა, სხვებისაგანაც ხომ იმით
რას ნიშნავს იგი, თუ არა ცალ-ცალკე არსებობას ერთურთს გაყრილი განირჩევა ფილოსოფოსი, რომ სხეულთან ურთიერთობისაგან
სულის და სხეულის? განა ეს არაა სწორედ სიკვდილი? ათავისუფლებს სულს?
- ესაა სწორედ, - თქვა სიმიამ. - როგორც ჩანს.
- კარგად დაფიქრდი, ჩემო კეთილო, მართლა მეთანხმები - უმრავლესობას კი ჰგონია, ჩემო სიმია, რას ვაქნევთო
თუ არა? რადგან ვფიქრობ, აქედან გამომდინარე უფრო მალე სიცოცხლეს განცხრომისა და შვების გარეშე. ამიტომაა, რომ კაცს,
მივწვდებით ჩვენი მსჯელობის საგანს. რას იტყვი, განა რომელიც არად აგდებს ხორციელ სიხარულს, მათის აზრით, ცალი
ფილოსოფოსი ზრუნავს შვებისა და განცხრომისათვის, ვთქვათ, ფეხი სამარეში უდგას უკვე.
ჭამისთვის, სმისთვის? - მართალს ბრძანებ.
- ყველაზე ნაკლებ, ჩემო სოკრატე, - მიუგო მან.
- ვნებათა დაცხრომისათვის? X
- არა.
- სხვა ხორციელი სიხარულისთვის? რა ფასი აქვს მის - ხოლო ცოდნის მოხვეჭისათვის რაღას იტყვი? გვიშლის თუ
თვალში ასეთ სიხარულს, რა ფასი აქვს ლამაზ ტანსაცმელს, ლამაზ არა ხელს სხეული, როცა მას მწედ მოვუხმობთ ცოდნის ძებნისას? აი
რა მინდა ვთქვა: ჭეშმარიტია ის, რასაც ჩვენი მზერა გვაწვდის და - ამის შემდეგ რას ვიტყვით, სიმია? როგორ გგონია,
ჩვენი სმენა, თუ მართალი არიან პოეტები[1], რომლებიც გამუდმებით სამართლიანობა წარმოადგენს რამეს თუ არა?
ჩაგვჩიჩინებენ: დანამდვილებით ვერას ვხედავთ, ვერას ვისმენთო? - წარმოადგენს, ვფიცავ ზევსს.
ხოლო თუ ამ ორი გრძნობით ვერას ვწვდებით სანდოს და - მშვენიერებაც, სიკეთეც?
ჭეშმარიტს, ძალზე საეჭვოა სხვა გრძნობებით მივწვდეთ მას, რადგან - რა თქმა უნდა.
ისინი პირველ ორზე გაცილებით სუსტნი არიან. თუ შენ არ - კი მაგრამ, საკუთარი თვალით თუ გინახავს ოდესმე
მეთანხმები? რომელიმე მათგანი?
- გეთანხმები, - მიუგო სიმიამ. - არასოდეს, - მიუგო სიმიამ.
- კი მაგრამ, როდის სწვდება სული ჭეშმარიტს? - იკითხა - ან გრძნობის სხვა ორგანოთი თუ მისწვდომიხარ მათ? მე
სოკრატემ, - რადგან, ცხადია, როცა სხეულთან ერთად ეძებს მას, ამ ვგულისხმობ ყველაფერს - ჯანმრთელობას, სიდიდეს, ძალას, ერთის
უკანასკნელს შეცდომაში შეჰყავს ყოველთვის. სიტყვით ყველაფრის არსს, ყველა თავის თავში არსებულ საგანს.
- მართალს ბრძანებ. განა შეგვიძლია სხეულის შემწეობით მივწვდეთ მათ? მე მგონია,
- მაშასადამე, ჭეშმარიტს უპირატესად მაშინ წვდება სული, პირიქით, თუ ვინმეს შეუძლია მათი მიწვდომა, მიეახლება და
როცა აზროვნებს, არა? მისწვდება ისევ ის, ვინც ყველაზე დიდხანს და დაჟინებით ფიქრობს
- დიახ. მასზე, რასაც სურს მისწვდეს.
- ხოლო სული ყველაზე უკეთ აზროვნებს მაშინ, როცა - რა თქმა უნდა.
არაფერი ამღვრევს მას, არც სმენა, არც მზერა, არც ტკივილი, არც - ან ვინ მისწვდება მასზე წმინდად და სრულყოფილად, ვინც
სიხარული, როცა ინძარცვის და, შეძლებისამებრ, თავისუფლდება მხოლოდ გონებით სწვდება თითოეულ საგანს, ისე რომ მზერას ან
სხეულისაგან და თავის თავში ოდენ შთენილი მიიქცევა არსებულის სხვა გრძნობას არ იშველიებს აზროვნებისას, ვინც მხოლოდ წმინდა
ჭვრეტად. აზრით, აზრით თავის თავში, ნადირობს[2] თავის თავში არსებული
- აგრეა. ყოველი საგნის წმინდა არსზე, რადგან ფუჭ იარაღად მიაჩნია
- ამრიგად, აქაც ვხედავთ, რომ ფილოსოფოსის სული არად თვალი, ყური, ერთის სიტყვით, მთელი სხეული, რომელიც
აგდებს საკუთარ სხეულს, გაურბის მას და ცდილობს საკუთარ პირველი შეხებისთანავე ამღვრევს სულს და დაბრკოლებად
თავში მარტო დარჩენას. ეღობება წინ სიბრძნისა და სიმართლისკენ მიმავალ გზაზე. და,
- როგორც ჩანს.
ვიმეორებ, თუ ერთი ვინმე მაინც მიუახლოვდება ჭეშმარიტებას, მაინც ისაა, რომ მაშინაც კი, როდესაც ვიცლით და მივიქცევით
ჩემო სიმია, მიუახლოვდება ისიც. რაიმეს ჭვრეტად, სხეული მყისვე ეჩრება ჩვენს ძიებებში,
- სრული სიმართლეა, ჩემო სოკრატე, - თქვა მან. გვამღვრევს, გვაღელვებს და გვაშორებს ჭეშმარიტებას. ამრიგად, თუ
გვსურს წმინდა სახით შევიცნოთ რამე, თავი უნდა დავაღწიოთ
XI სხეულს და მხოლოდ გონების თვალით ვუმზიროთ საგნებს. იქნებ
მაშინ მაინც ვეზიაროთ მას, რასაც ვეტრფით და რასაც ვესწრაფვით,
- ყოველივე ამის გამო ჭეშმარიტ ფილოსოფოსთა სულში სახელდობრ, სიბრძნეს. მაშინ-მეთქი, რომ ვამბობ მე ვგულისხმობ -
უთუოდ უნდა აღიძრას აზრი, რომელსაც ურთიერთშორის სიკვდილის შემდეგ, როგორც სიტყვა გვანიშნებს ჩვენი, რადგან
საუბრისას ასე გამოსთქვამდნენ ისინი: ძნელად სავალ ბილიკს სიცოცხლეში ეს გამორიცხულია; და რაკი სიცოცხლეში წმინდა
მივსდევდეთ ჩვენი ძიებისას და ვიდრე სხეულისაგან არ სახით ვერას შევიცნობთ, ორიდან ერთი უნდა ვაღიაროთ უთუოდ:
განვძარცულვართ, ვიდრე სული არ გაჰყრია ამ ბოროტებას, მთელის ან, საერთოდ, ვერასოდეს შევიძენთ ცოდნას, ანდა მხოლოდ
სისრულით ვერასოდეს მივწვდებოდით მას, რასაც ვესწრაფვით, სიკვდილის შემდეგ, როცა სული საბოლოოდ ეყრება სხეულს და
ვერასოდეს მივწვდებით ჭეშმარიტებას[1].. მართლაც, სხეული თავის თავში რჩება მარტოდენ. როგორც ჩანს, სიცოცხლეშიც
უთვალავ დაბრკოლებას გვიქმნის ჩვენ, რადგან გვაიძულებს მხოლოდ მაშინ მივუახლოვდებით ჭეშმარიტებას, როცა იმდენად
საზრდელი ვიძიოთ მისთვის, ხოლო თუ ამას ავადმყოფობაც დავშორდებით სხეულს, რომ მხოლოდ აუცილებლობა თუ
დაერთო ზედ, სამუდამოდ ხელმოცარულნი ვრჩებით გვაიძულებს საქმე ვიქონიოთ მასთან, როცა სხეულის ბუნებით კი არ
ჭეშმარიტებაზე მონადირენი. სწორედ სხეული გვავსებს ვნებებით, ავივსებით და გავისვრებით, პირიქით, ჩვენც სიწმინდეს დავიცავთ
სურვილებით, ძრწოლით, ათასგვარი მოჩვენებებით, ამაო და ფუჭი მისგან, დავიცავთ მანამ, სანამ თვით ღმერთი არ აგვხსნის
განცდებით, და არ ცდებიან, როცა ამბობენ, რომ სხეულის ბორკილებს; და მაშინ, სხეულის დამთხვეულობისაგან ასე წმინდად
წყალობით ერთხელაც ვერ ჩავფიქრებივართ ჯეროვნად რამეს. თავდახსნილები ჩვენსავე მსგავსთა სირას[2] შევერთვით და
ომები, ამბოხებები, ბრძოლები მხოლოდ სხეულისა და მისი შევიცნობთ ჩვენსავე მიერ ყოველივე წმინდას, რომლის სახელი,
ვნებებისაგან იღებენ დასაბამს, რადგან ყველა ომის მიზანი შესაძლოა, ჭეშმარიტებაა თვითონ. რადგან უფლის განგებით,
სიმდიდრის მოხვეჭაა, ხოლო სიმდიდრე ჩვენ გვჭირდება უწმინდური ვერასოდეს გაეკარება წმინდას. ჩემის აზრით, ასე უნდა
სხეულისათვის, რომელსაც მონის მორჩილებით ვემსახურებით. ფიქრობდნენ, ასე უნდა საუბრობდნენ ერთმანეთს შორის სიბრძნის
ამიტომ ვეღარ ვიცლით ფილოსოფიისთვის. მაგრამ ყველაზე უარესი ჭეშმარიტი ტრფიალნი. რას იტყვი, სიმია?
- მართალს ბრძანებ, ჩემო სოკრატე. - მაგრამ ვინ ესწრაფვის ამას, თუ არა ჭეშმარიტი
ფილოსოფოსი, ვისი ზრუნვის საგანსაც სხეულისაგან სულის გაყრა
XII და განშორება შეადგენს მხოლოდ? რას იტყვი, განა ის არ ესწრაფვის?
- როგორც ჩანს.
- და თუ ეს მართალია, ჩემო მეგობარო, - თქვა სოკრატემ, - - და როგორც ადრე გეუბნებოდი, განა სასაცილო არ
ყველას სულში, ვინც მივა იქ, საცა მე მივალ ახლა, უნდა ღვიოდეს იქნებოდა ასეთი რამ: მთელი სიცოცხლის განმავლობაში იმისათვის
დიდი იმედი იმისა, რომ იმქვეყნად უფრო უმალ, ვიდრე სხვაგან ემზადებოდეს კაცი, როგორმე მივუახლოვდე სიკვდილსო და მერე,
სადმე, ჰპოვებს მას, რასაც ასეთის რუდუნებით დაეძებდა ამ როცა სიკვდილი თვითონვე მიადგება კარზე, დრტვინვით
სიცოცხლეში. ამიტომ აწ ნაბრძანები გარდასახლების გზაზე ხვდებოდეს მას?
მიმავალს თან მიჰყვება კეთილი იმედი, და მე კი არა მარტო, ეს - რა თქმა უნდა.
იმედი თან წაჰყვება ყველას, ვინც ფიქრობს, რომ განწმინდა და - და მართლაც, ჩემო სიმია, ჭეშმარიტი ფილოსოფოსნი
განამზადა თავისი აზრი. სიკვდილისთვის ზრუნავენ მხოლოდ და კაცთა შორის ყველაზე
- ჭეშმარიტად, - თქვა სიმიამ. ნაკლებად სწორედ ისინი უფრთხიან მას. აბა დაფიქრდი თუკი
- ხოლო რა არის განწმენდა, როდის ვიწმინდებით ჩვენ, თუ გამუდმებით მტრობენ სხეულს, თუკი ცდილობენ მათი სული
არა მაშინ, როცა, ძველი გადმოცემისა[1] არ იყოს, სულს რაც შეიძლება თავის თავში დარჩეს მარტოკა, დრტვინვით რატომღა შეხვდებიან
უფრო მეტად ვაშორებთ სხეულს, როცა ვაჩვევთ სხეულისაგან კარს მომდგარ სიკვდილს? განა დიდი სიშლეგე არ იქნება, რომ ისინი
ყოველმხრივ ჯმნულსა და თავმოზღუდულს, შეძლებისამებრ, ჭმუნვით აღვსილნი მიდიოდნენ იქ, სადაც იმედოვნებენ,
შეკრბეს, შეიკრას და შესახლდეს საკუთარ თავში და ეგოს ასე, მისვლისთანავე ეზიარონ მას, რასაც ნატრობდნენ მთელი
როგორც აწმყო, ისე მყოფად სიცოცხლეშიაც, თავის თავში ოდენ სიცოცხლის განმავლობაში? ხოლო ნატრობდნენ ისინი სიბრძნეს და
შთენილი, სხეულის მძიმე ბორკილთაგან თავდახსნილი და მათთვის ეგზომ საძულველი სხეულისგან თავის დაღწევას.
თავისუფალი? კაცთაგან ბევრი, საყვარელი არსების, მეუღლის ან ვაჟის დამკარგავი,
- სრული სიმართლეა, - თქვა მან. ნებაყოფლობით ჩასულა ჰადესს, რადგან იმედი ჰქონდა, რომ იქ
- ამრიგად, სიკვდილს ჩვენ ვუწოდებთ სულის გაყრას და იხილავდა და შეეყრებოდა მას, ვინც ასე ძლიერ უყვარდა[2]. და
განშორებას სხეულისაგან, არა? ნუთუ ის, ვისაც მართლა უყვარს სიბრძნე, ვისაც გულში უღვივის
- რა თქმა უნდა. იგივე იმედი, რომ მხოლოდ ჰადესში და არა სხვაგან ეზიარება მას,
ვიმეორებ, ნუთუ მაინცდამაინც ის შეხვდება დრტვინვით კარს განა ისიც იმ ადამიანთა თვისებას არ შეადგენს მხოლოდ, რომელნიც
მომდგარ სიკვდილს და ჭმუნვით აღვსილი ჩავა ჰადესში? არა, ჩემო არად აგდებენ სხეულს და სიბრძნის ტრფიალში ხედავენ
მეგობარო, უნდა ვიფიქროთ, რომ, თუ მართლაც ჭეშმარიტი სიცოცხლის აზრს?
ფილოსოფოსია, ის სიხარულით მიაშურებს ჰადესს, რადგან ღრმად - უცილობლად, - თქვა მან.
იქნება დარწმუნებული, რომ მხოლოდ იქ ჰპოვებს სიბრძნეს მისი - რადგან, თუ დაუკვირდები სხვა კაცთა სიმამაცეს და
წმინდა სახით და არა სხვაგან. და თუ ეს მართლაც ასეა, ჩემი დავდაჭერილობას უცნაურად გეჩვენება ისინი.
წეღანდელი თქმისა არ იყოს, განა დიდი სიშლეგე არ იქნება, რომ ეგ - ეგ როგორ, სოკრატე?
კაცი უფრთხოდეს სიკვდილს? - იცი თუ არა შენ, რომ სხვანი უდიდეს ბოროტებად
- მართლაც რომ დიდი სიშლეგე იქნება, ვფიცავ ზევსს, - თქვა მიიჩნევენ სიკვდილს? - ჰკითხა სოკრატემ.
სიმიამ. - ვიცი, - მიუგო მან.
- მაშასადამე, როცა ისინი მამაცურად ხვდებიან სიკვდილს,
XIII მხოლოდ იმიტომ, რომ შიშობენ, უფრო დიდი ბოროტება არ
დაგვატყდესო თავს.
- ამრიგად, ყოველთვის, როცა იხილავ კაცს, რომელიც - აგრეა.
დრტვინვით ეგებება კარს მომდგარ სიკვდილს, ეს იქნება უტყუარი - ამრიგად, ფილოსოფოსთა გამოკლებით, ყველა სხვა კაცის
საბუთი იმისა, რომ შენს წინ სიბრძნის ტრფიალი კი არ დგას, არამედ სიმამაცე შიშისაგან იღებს დასაბამს, თუმცა სისულელე კია,
სხეულის[1] და არა მარტო სხეულის, ალბათ, სიმდიდრისაც და სიმამაცის სათავედ შიში და სიმხდალე მიაჩნდეს კაცს.
პატივისაც - ან ერთ-ერთისა მაინც. - მართლაც რომ სისულელეა.
- მართალს ბრძანებ, - თქვა მან. - და მასვე ვიტყვით თავდაჭერილთათვის: განა მათაც იგივე
- ახლა მითხარი, ჩემო სიმია, ის, რასაც სიმამაცეს უწოდებენ, არ მოსდით? განა მათი თავდაჭერილობაც თავაშვებულობისაგან არ
განა ფილოსოფოსთ არ შეჰფერის უპირატესად? წარმოსდგება? ჩვენ ვამბობთ, რომ ეს შეუძლებელია, მაგრამ სწორედ
- რასაკვირველია, - მიუგო მან. თავაშვებულობაში ძევს მათი ფუჭი თავდაჭერილობის სათავე.
- თავდაჭერილობისთვის რაღას იტყვი, მართლაც, ერთი სიამოვნებისაგან მხოლოდ იმიტომ იკავებენ თავს,
თავდაჭერილობისთვის, რომელიც, უმრავლესობის აზრით, სხვა რომ შიშობენ არ დაჰკარგონ მეორე, რომელსაც ასე ეტრფიან და
არა არის რა თუ არა ვნება-სურვილთა სიძულვილი და დაურვება? ემონებიან. და თუმცა ვნებათაგან ძლეულს თავაშვებულს უწოდებენ
ისინი, თვითონ მხოლოდ იმიტომ იურვებენ ერთ ვნებას, რათა უკვდავთა შორის დაიდებს ბინას. მისტერიათა გამრიგენი
სავსებით მინებდნენ მეორეს, რომელიც თავის ნებაზე ათამაშებს გვეუბნებიან: მრავალნი არიან ჩინებული, ხოლო მცირედნი
მათ. ეს კი მხოლოდ იმას მოწმობს, რომ მათი თავდაჭერილობა რჩეულ[3]. ჩემის აზრით, ამ მცირერიცხოვან რჩეულთა დასს
თავაშვებულობისაგან იღებს დასაბამს. ჭეშმარიტი ფილოსოფოსნი შეადგენენ მხოლოდ. მე კი ყველაფერს
- სწორია. ვაკეთებდი იმისათვის, რომ არაფერში ჩამოვრჩენოდი მათ. ეს იყო
- მაგრამ, ჩემო ნეტარო სიმია, იქ, სადაც სათნოებას ეხება ჩემი სიცოცხლის მიზანი; მაგრამ წრფელი იყო თუ არა იგი? მივაღწიე
საქმე, მართებული როდია ისეთი სახის გაცვლა-გამოცვლა, როცა, თუ არა მას? მე მეგონა, ეს სულ მალე გაცხადდება ჩემთვის, როცა,
მონეტების მსგავსად, სიამოვნებას სიამოვნებაზე ცვლიან, ღვთის შეწევნით, მივაღწევ ჰადესს. აჰა, ჩემო სიმია და ჩემო კებეს,
მწუხარებას მწუხარებაზე, შიშს-შიშზე, უდიდესს-უმცირესზე. ყველაფერი, რითაც ვაპირებდი თქვენს წინაშე მემართლა თავი და
რადგან სიბრძნეა ერთადერთი ჭეშმარიტი მონეტა, რომელზედაც მეთქვა, ასე უდრტვინველად რატომ ვტოვებ მეგობრებს და
ყველაფერი ეს უნდა გაიცვალოს. მხოლოდ სიბრძნით იყიდება და პატრონებს ჩემსას. მე ხომ მწამს, რომ არანაკლებ კეთილ პატრონებს
გაიყიდება ყოველი: სიმამაცე, თავდაჭერილობა, სამართლიანობა; და მეგობრებს ვჰპოვებ იქ. მართალია, ბევრს ნაკლებსარწმუნოდ
მოკლედ რომ ვთქვათ, ჭეშმარიტი სათნოება განუყრელია ეჩვენება ჩემი სიტყვები, მაგრამ თქვენ მაინც თუ დაგარწმუნეთ და
სიბრძნისაგან, სიამოვნების, შიშის და სხვა მისთანათა მიუხედავად, უკეთაც დაგარწმუნეთ, ვიდრე ათენელი მსაჯულნი, მე ესეც მეყოფა.
მაგრამ თუ სათნოება სიბრძნესთან არაა წილნაყარი და ისეა ქცეული
გაცვლა-გამოცვლის საგნად, მაშინ ის სათნოება კი არა, მხოლოდ XIV
ჩრდილია სათნოებისა, მაშინ ის მონური სათნოებაა, რომელსაც
ჯანსაღი და ჭეშმარიტი არა გააჩნია რა. რადგან ჯანსაღი ამ როცა სოკრატე ლაპარაკს მორჩა, კებესმა თქვა: - მე მგონია,
შემთხვევაში ვნებათაგან განწმენდას გულისხმობს და შენ ყველაფერი თქვი, ჩემო სოკრატე, მაგრამ კაცნი ეჭვის თვალით
თავდაჭერილობა, სამართლიანობა, სიმამაცე და თვით სიბრძნეც უყურებენ ერთ რამეს, კერძოდ მას, რაც სულის შესახებ ითქვა.
განწმენდის საშუალებებს წარმოადგენენ[2]. და, მე მგონია, მაღლად რადგან, მათის აზრით, სხეულს რომ ეყრება, სული წყვეტს
მხედნი იყვნენ ისინი, ვინც მისტერიები დაგვიდგინა ჩვენ: მართლაც არსებობას და კაცის სიკვდილისთანავე ისიც იშლება და იღუპება.
ოდითგანვე ბუნდოვანი ნიშნებით გვანიშნებენ, რომ ის, ვინც სხეულს გაყრილი, სხეულს განშორებული სული მყისვე განქარდება
განუწმენდლად და უზიარებლად ჩავა ჰადესში, უწმინდურების სუნთქვისა თუ კვამლის დარად და არარაობას ერთვის. ცხადია,
მწვირეში დაეფლობა უთუოდ, ხოლო განწმენდილი და ზიარებული ცალკე რომ არსებობდეს, მხოლოდ თავის თავში რომ არსებობდეს,
იმ ბოროტებათაგან თავდახსნილი და თავისუფალი, რომლებიც ჰადესში. რადაგნ, ცხადია, უკან ვეღარ მობრუნდებოდნენ, ჰადესში
წეღან დაგვიხატე, ჩვენ ჭეშმარიტებად მივიჩნევდით შენს სიტყვებს რომ არ აგრძელებდნენ არსებობას. და თუ ვირწმუნებთ, რომ
და ეს იქნებოდა დიდი და ნათელი იმედი ჩვენი. მაგრამ ის, რომ ცოცხალნი მკვდართაგან იბადებიან, მარტოდენ ესეც იკმარებდა
სული კაცის სიკვდილის შემდეგაც განაგრძობს არსებობას და ჰადესში სულთა არსებობის დასამტკიცებლად. ხოლო თუ ამას ვერ
ინარჩუნებს ძალას და აზრს, ჯერ კიდევ ბევრ მტკიცებას და ვირწმუნებთ, სხვა საბუთს უნდა დავუწყოთ ძებნა.
დასაბუთებას მოითხოვს. - რა თქმა უნდა, - თქვა კებესმა.
- შენ მართალი ხარ, კებეს, - თქვა სოკრატემ, - მაგრამ რა - მაგრამ მარტო კაცთაკენ ნუკი მიმართავ მზერას, თუ გინდა
ვქნათ, ხომ არ გსურს ვისაუბროთ და ვნახოთ, მართლა ასეა ეს თუ უფრო ადვილად ირწმუნო ეგ, არამედ ყველა ცხოველისა და
არაა ასე? მცენარისაკენ, ერთის სიტყვით, ყველაფრისაკენ, რაც იბადება. ჩვენ
- ო, როგორის სიამოვნებით მოვისმენდი შენს აზრს ვნახავთ, რომ ერთნაირად იბადება ყოველი არსი; ეს კი ასე უნდა
ყოველივე ამის შესახებ, - მიუგო კებესმა. გვესმოდეს: ყველაფერი, რაც იბადება, თავისი მოპირისპირესგან
- მე მგონია, ვერავინ, - თქვა სოკრატემ, - ვინც არ უნდა იბადება მხოლოდ და მხოლოდ, რამდენადაც მას თავისი
მისმენდეს ახლა, თვით კომიკოსი პოეტიც კი, ვერ იტყვის, რომ მოპირისპირე მოეძებნება. ასე მაგალითად, მშვენიერს მახინჯი
ამაოდ ვლაყბობ[1] და ვლაპარაკობ მასზე, რაზეც, საერთოდ, არ უნდა უპირისპირდება, სამართლიანს - უსამართლო და ასე შემდეგ.
ლაპარაკობდეს კაცი და თუ შენც ასე გგონია, დავიწყოთ ბარემ. შეიძლებოდა ათასი მსგავსი მაგალითის დასახელება. ახლა ვნახოთ,
აუცილებელია თუ არა, რომ ის რასაც მოპირისპირე მოეძებნება,
XV სხვისგან კი არა, ამ მოპირისპირესგან იბადებოდეს მხოლოდ?
მაგალითად, როცა რაიმე დიდი ხდება, აუცილებლად იგულისხმება
ჯერ ეს ვნახოთ: მიცვალებულთა სულნი მართლა ჰგიან თუ არა, რომ ვიდრე დიდი გახდებოდა, პატარა იყო იგი?
ჰადესში თუ არა ჰგიან? არსებობს ძველი გადმოცემა[1], რომელიც - დიახ.
უკვე ვახსენეთ და რომელიც ამბობს, რომ აქედან წასულთა სულნი - ხოლო როცა რამე პატარავდება, იგულისხმება თუ არა, რომ
იქ აგრძელებენ არსებობას და მერე უკანვე ბრუნდებიან, რათა დიდი იყო დაპატარავებამდე?
მკვდართაგან აღდგნენ ცოცხალნი. და თუ ეს ასეა, თუ კაცნი - იგულისხმება.
სიკვდილის შემდეგ ახალი სიცოცხლისათვის იბადებიან, აქედან - სწორედ ასევე, უფრო მძლავრისაგან წარმოსდგება უფრო
მხოლოდ ის შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ჩვენი სულნი ჰგიან სუსტი, უფრო ნელისგან კი - უფრო სწრაფი, არა?
დაემსგავსებოდა, საღათას ძილით მოცულს. სწორედ ასევე, მოგონებააო მხოლოდ, სხვა არაფერი. და თუ ეს ასეა, ჩვენ შეგვიძლია
ყველაფერი რომ ერთდებოდეს და აღარ ითიშებოდეს მერე, დავასკვნათ, რომ ის, რასაც ახლა ვიგონებთ, ოდესღაც უნდა
კოსმოსის ნაცვლად მივიღებდით ქაოსს, რომელშიც, ანაქსაგორას გვცოდნოდა უკვე. ეს კი შეუძლებელი იქნებოდა, ჩვენს სულს რომ
სიტყვებით რომ ვთქვათ[2], „ყველა საგანი ერთმანეთშია აღრეული“. სადმე არ ეარსება, სხეულს შეიმოსდა სანამ კაცისას. ამრიგად, ეს
და კიდევ ერთი მაგალითი, ჩემო ძვირფასო კებეს. სიცოცხლესთან ერთხელ კიდევ მოწმობს, რომ სული უკვდავია.
წილნაყარი ყველა არსი რომ კვდებოდეს მხოლოდ, მკვდარი კი - კი მაგრამ. კებეს, როგორ ამტკიცებ ამას? - გააწყვეტინა
სამუდამოდ მკვდრად რჩებოდეს და აღარ დგებოდეს სიმიამ, - თუ შეიძლება, გამახსენე, რადგან ვერ ვიტყვი, რომ ამჟამად
სიცოცხლისათვის, რას იტყვი, განა ყველაფერს სიკვდილი არ კარგად მახსოვდეს ეგ.
შთანთქავდა ბოლოს და ბოლოს? განა დარჩებოდა ქვეყნად - სულ უბრალოდ, - მიუგო კებესმა, - ერთ საბუთს მოგიყვან
ცოცხალი? რადგან თუ ცოცხალი სხვა რამისგან იბადება და არა მხოლოდ, მაგრამ ბევრზე უკეთესს: როცა კაცს კითხვას უსვამენ, და
მკვდრისაგან, და უკვდავი არაა ცოცხალი, რითღა დაიხსნის თავს სწორადაც უსვამენ, ის თავისით პოულობს ხოლმე სწორ პასუხს
სიკვდილისაგან? მასზე, მაგრამ როგორ შეძლებდა ამას, თნადაყოლილი ცოდნა რომ
- ვერაფრით, სოკრატე, - თქვა კებესმა, - და, უნდა გითხრა, არ გააჩნდეს და საღი მსჯელობის უნარი? და მერე, საკმარისია
რომ შენი სიტყვები ურყევ ჭეშმარიტებად მიმაჩნია მე. გეომეტრიულ ფიგურებთან ან სხვა მათს მსგავს რამესთან მიიყვანო
- და მეც, კებეს, - განაგრძო სოკრატემ, - ამიტომ ვფიქრობ, არ კაცი და შენთვის მყისვე ცხადი გახდება, რომ ეს ასეა სწორედ[1].
შევმცდარვართ, როცა შევთანხმდით, რომ არსებობს აღდგომა, რომ - ხოლო თუ აქაც არ გვეთანხმები, ჩემო სიმია, - თქვა
ცოცხალნი მკვდართაგან იბადებიან, რომ მიცვალებულთა სულნი სოკრატემ, - ვნახოთ, დაგვეთანხმები თუ არა, როცა ასე მივუდგებით
არ წყვეტენ არსებობას და რომ კეთილთა ხვედრი გაცილებით საკითხს: ეჭვი ხომ არ გეპარება იმაში, რომ სწავლა მოგონებაა
უკეთესია ბოროტთა ხვედრზე[3]. მხოლოდ?
- ეჭვი მეპარება-მეთქი, ვერ ვიტყვი მაგას, - მიუგო სიმიამ, -
XVIII მაგრამ მე მინდა გავიგო, რა არის ის, რაზედაც ვმსჯელობთ, მინდა
გავიგო, რა არის მოგონება? და თუმცა კებესის სიტყვამ ბევრი რამ
- ეგეც არ იყოს, სოკრატე, - სიტყვა ჩამოართვა კებესმა, - გამახსენა და თითქმის დამარწმუნა კიდეც, მაინც დიდის
ყოველივე ეს უშუალოდ გამომდინარეობს ერთი შენი სიამოვნებით მოვისმენდი, რას იტყვი შენ?
დებულებიდანაც, რომელსაც ხშირად გვიმეორებდი: სწავლა
- აი რას, - თქვა სოკრატემ, - ყველა ჩვენგანს, ცხადია, სჯერა, საგნებს, რომელნიც დროის სიშორისა თუ დაუდევრობის ჩვენის
რომ ის, რასაც ახლა ვიგონებთ, ოდესღაც უნდა გვცოდნოდა უკვე. წყალობით დიდი ხანია დავიწყებას მიეცნენ უკვე.
- რა თქმა უნდა, - მიუგო მან. - რა თქმა უნდა.
- მაგრამ გვჯერა თუ არა ისიც, რომ ცოდნა მოგონებაა - და მერე, - თქვა მან, - შეიძლება თუ არა ცხენის ან ლირის
მხოლოდ, როცა ასეთი გზით მოდის ჩვენთან? ასეთი გზითო, რომ გამოსახულებამ კაცი გაგვახსენოს, ხოლო სიმიას გამოსახულებამ -
ვამბობ, მე მინდა ვთქვა: თუ კაცი, რომელიც ხედავს, ისმენს ან კებესი?
სხვაგვარად აღიქვამს რამეს, არა მარტო მას შეიცნობს, რასაც - შეიძლება.
აღიქვამს, არამედ, ამასთან, დაფიქრდება მეორე რამეზეც, რისი - მაგრამ თუ შეიძლება სიმიას გამოსახულებამ სიმია
ცოდნაც მისთვის სულ სხვაა, ვიდრე პირველის, როგორ გგონია, განა გაგვახსენოს თვითონ?
მართალნი არ ვიქნებით, თუ ვიტყვით, რომ ამ კაცს მოაგონდა, ის, - ცხადია, ეგეც შეიძლება, - მიუგო მან.
რაზედაც დაფიქრდა?
- რას ამბობ, არ მესმის. XIX
- აი, რას: ხომ სხვაა სცნობდე კაცს და სხვა - სცნობდე ლირას?
- რა საკითხავია? - მაშასადამე, მოგონებას ხან საგანთა მსგავსება იწვევს, ხან
- კი მაგრამ, - თქვა სოკრატემ, - ნუთუ არ იცი შენ, რას არამსგავსება მათი?
განიცდიან მიჯნურნი სატრფოს ლირის, სამოსის ან სხვა რამის - აგრეა.
დანახვისას? იცნობენ თუ არა ლირას, მათ სულში მყისვე - მაგრამ როცა კაცი მსგავსების საფუძველზე იგონებს რამეს,
ამოტივტივდება ხატება ლირის პატრონის. აი, რა არის მოგონება. როგორ გგონია, მოგონებასთან ერთად უთუოდ აღეძვრის თუ არა
სწორედ ასევე, როცა ხშირად ვხედავთ სიმიას, უნებურად აზრი, რომ მოცემული საგანი ან ზედმიწევნით ჰგავს მეორე საგანს,
გვახსენდება კებესი. შეიძლებოდა ათასი მსგავსი მაგალითის რომლსაც იგონებს, ან ასეთი მსგავსებისათვის რაღაც აკლია მას?
დასახელება. - უთუოდ აღეძვრის, - თქვა სიმიამ.
- ათასის, ვფიცავ ზევსს, - თქვა სიმიამ. - ახლა დაუკვირდი, - უთხრა სოკრატემ, - ასეა თუ არა ეს:
- ამრიგად, - განაგრძო სოკრატემ, - ყველაფერ ამას ჩვენ ჩვენ ხომ ვამბობთ, რომ ტოლობა არის რაღაც? მე როდი ვლაპარაკობ
მოგონებას ვუწოდებთ, განსაკუთრებით მაშინ, როცა საქმე ეხება ტოლობაზე ხის ერთსა და მეორე ნაჭერს, ან ერთ ქვასა და მეორე ქვას
შორის; არა, მე ვგულისხმობ ტოლობას, საგანთა ტოლობის გარეშე
არსებულს, ტოლობას თავის თავში. რას ვიტყვით ამ - სრული სიმართლეა, - მიუგო სიმიამ.
ტოლობისათვის, არის ის რაღაც თუ არა არის რა? - მაშინ, როცა ეს ტოლობა საგანთა ტოლობას ჰგავდა ან არა
- ცხადია, ვიტყვით, ვფიცავ ზევსს, რომ ის არის რაღაც, - ჰგავდა მას?
თქვა სიმიამ. - რა თქმა უნდა.
- თუ ვიცით მაინც, რა არის ის? - თუმცა, ეს რა მოსატანია? - თქვა სოკრატემ, - როცა შენ
- რა თქმა უნდა, - მიუგო მან. ჭვრეტ რაიმე საგანს და მისი მჭვრეტელი წარმოადგენს მეორეს, სულ
- კი მაგრამ, საიდან მივიღეთ მაგ ტოლობის ცოდნა, თუ არა ერთია, პირველის მსგავს თუ არამსგავს საგანს, ამ წარმოდგენას
იმ საგნებიდან, რომლებზეც წეღან ვლაპარაკობდით? აი, რა მინდა მოგონება ერქმევა მაინც.
გითხრა; ხის ტოლი ნაჭრების, ტოლი ქვების თუ სხვა ტოლი - რასაკვირველია.
საგნების ჭვრეტიდან ჩვენ დაგვებადა იდეა იმ ტოლობისა, რომელიც - მაგრამ რას ვიტყვით, - განაგრძო სოკრატემ, - როცა საქმე
ხის ნაჭრების ან ქვების ტოლობა კი არაა, განსხვავებულია მისგან. ეხება ხის ტოლ ნაჭრებს და, საერთოდ, ყველა ტოლ საგანს,
თუ შენ ვერ ხედავ მას, ამ სხვაობას? ერთსაც დაუკვირდი: ხის ტოლი რომლებზეც წეღან ვლაპარაკობდით? მათი ტოლობა სწორედ ისე
ნაჭრები ან ტოლი ქვები, ყოველგავრი ცვლილების გარეშეც, წარმოგვიდგება ჩვენ, როგორც ტოლობა თავისთავში თუ ასეთი
ზოგჯერ ტოლად გვეჩვენება, ზოგჯერ კი არა. ტოლობისათვის რაღაც აკლიათ მათ?
- დიახ. - აკლიათ და ბლომადაც აკლიათ, - მიუგო სიმიამ.
- კეთილი და პატიოსანი. მაგრამ განა შეიძლება ტოლი - ამრიგად, თუ კაცი ხედავს რაიმე საგანს და ასე ფიქრობს:
თავის თავში უტოლოდ გვეჩვენოს ოდესმე, ხოლო ტოლობა - საგანი, რომელსაც მე ვხედავ ახლა, ილტვის გაუტოლდეს მეორე
უტოლობად? საგანს, მაგრამ ამისთვის მას რაღაც აკლია, მიტომაც არ ძალუძს
- არასდროს, სოკრატე. ზედმიწევნით ისეთი იყოს, როგორიც მეორეა და, მაშასადამე,
- ამრიგად, ერთია საგანთა ტოლობა და მეორე - ტოლობა განსხვავდებაო მისგან, - ჩვენ უდავოდ დავასკვნით, რომ ამ კაცს,
თავის თავში, არა? - ჰკითხა მან. უთუოდ, ადრე უნდა სცოდნოდა მეორე საგანი, რომელსაც, მისი
- როგორც ჩანს. აზრით, თუმცა არა ზედმიწევნით, მაინც ჰგავს პირველი.
- მაგრამ, - განაგრძო მან, - განა სწორედ ამ უკანასკნელი - აუცილებლად.
ტოლობისაგან განსხვავებული ტოლი საგნების წყალობით არ
ეზიარე შენ თავისთავში არსებული ტოლობის ცოდნას?
- განა იგივე არ მოგვდის ჩვენ, როცა საქმე გვაქვს ტოლ თუმცა თითოეული მათგანი ილტვის სრული ტოლობისაკენ, მაინც
საგნებთან, ერთის მხრივ, და ტოლობასთან თავის თავში, მეორეს ვერასდროს მისწვდება მას.
მხრივ? - ეგ უშუალოდ გამომდინარეობს ზემოთქმულიდან, ჩემო
- სავსებით. სოკრატე.
- ამრიგად, ტოლობა თავის თავში უთუოდ უნდა - რას იტყვი, განა დაბადებისთანავე არ მოგვეცა ჩვენ ხედვის,
გვცოდნოდა მანამ, სანამ პირველად ვიხილავდით ტოლ საგნებს და სმენის თუ სხვა გრძნობის ნიჭი?
ვიფიქრებდით, რომ ყოველი მათგანი ილტვის სრული - დაბადებისთანავე.
ტოლობისაკენ, თუმცა ამისთვის ბევრი რამ აკლია მათ. - მაგრამ ხომ ითქვა უკვე, რომ მანამდე უნდა ვზიარებოდით
- აგრეა. თავის თავში არსებული ტოლობის ცოდნას?
- მაგრამ ისიც უნდა ვაღიაროთ, რომ სხვა გზით კი არ - დიახ.
მივსულვართ ამ აზრამდე, და არც შეგვეძლო მივსულიყავით, - მაშ, როგორც ჩანს, უთუოდ დაბადებამდე უნდა
არამედ მხოლოდ ხედვის, შეხებისა თუ სხვა გრძნობადი აღქმის ვზიარებოდით მას.
გზით; ჩემის აზრით, ეს სულ ერთია. - როგორც ჩანს.
- მართლაც, სულ ერთია, სოკრატე, ყოველ შემთხვევაში იმის
ნათელსაყოფად, რის ნათელყოფასაც ჩვენ ვცდილობთ ახლა. XX
- მასასადამე, მხოლოდ შეგრძნებათა გზით თუ მივა კაცი იმ
აზრამდე, რომ ყველა ტოლობა, რომელიც გრძნობებით აღიქმება, - ხოლო თუ დაბადებამდე ვეზიარეთ და, ამრიგად,
სრული ტოლობისაკენ ილტვის, თუმცა ამისთვის ბევრი რამ აკლია დაბადებითვე თან დაგვყვა იგი, ცხადია, დაბადებამდეც და
მას. ასეა, არა? დაბადებისთანავეც გვეცოდინებოდა არა მარტო ტოლი თავის
- ასეა. თვაში, ან უფრო დიდი თუ უფრო პატარა, არამედ ყველა სხვა მათი
- ამიტომ, ვიდრე ხედვის, სმენის თუ სხვა გრძნობის ნიჭი მსგავსიც; რადგან ახლა ლაპარაკი გვაქვს არა მარტო ტოლობაზე
მოგვეცემოდა, ჩვენ სადღაც უნდა ვზიარებოდით თავის თავში თავის თავში, არამედ მშვენიერებაზეც თავის თავში, სიკეთეზეც
არსებული ტოლობის ცოდნას, რაკი გრძნობებით აღქმულ ყველა თავის თავში, სამართლიანობასა და სიწმინდეზეც, ერთის სიტყვით,
ტოლ საგანს უნებურად ვაკავშირებთ მასთან და ვასკვნით, რომ, ყველაფერზე, რაც ჩვენს საუბარში, კითხვებისას თუ პასუხებისას,
თავის თავში არსებულის სახელით აღვბეჭდეთ. ამრიგად, ყოველივე ზიარებულნი მოვედით ქვეყნად და მთელი სიცოცხლის მანძილზე
ამის ცოდნას დაბადებამდე უნდა ვზიარებოდით უთუოდ. ვინახავთ მას, ანდა ისინი ვიზეც ვამბობთ სწავლობენო, დაბადების
- აგრეა. შემდეგ არას აკეთებენ, გარდა მოგონებისა და ამ შემთხვევაში
- მაგრამ ამ ცოდნას ერთხელ ზიარებულნი ყოველი ახალი სწავლა მოგონება იქნება სწორედ.
დაბადების შემდეგ თანდათან რომ არ ვკარგავდეთ მას, არა მარტო - სრული სიმართლეა, ჩემო სოკრატე.
დაბადებითვე დაგვყვებოდა იგი, არამედ მთელი სიცოცხლის
მანძილზეც გაგვყვებოდა თან და, ამრიგად, მიწყივ მცოდნენი XXI
ვიქნებოდით კაცნი. რადგან იცისო, მასზე იტყვიან, ვინც ფლობს
ერთხელ შეძენილ ცოდნას და არ კარგავს მას, ხოლო რას ვუწოდებთ - მაშინ მითხარი, რომელს ირჩევ ორთაგან, სიმია? მართლა
დავიწყებას, ჩემო სიმია, თუ არა ერთხელ შეძენილი ცოდნის ამ ცოდნას ზიარებულნი მოვედით ქვეყნად თუ შემდეგ ვიგონებთ
დაკარგვას? მას, რაც ადრე ვიცოდით უკვე?
- სხვას არაფერს, ჩემო სოკრატე, - მიუგო მან. - მართალი გითხრა, ამჟამად მიჭირს არჩევანი, ჩემო
- მაგრამ თუ დაბადებამდე შეძენილ ცოდნას დაბადების სოკრატე.
შემდეგ ვკარგავთ და მერე გრძნობათა წყალობით უკანვე - რატომ? იქნებ იმაზე მაინც მიპასუხო: მას, ვინც იცის, რომ
ვიბრუნებთ მას, რასაც უკვე ვფლობდით ოდესღაც, როგორ გგონია, რაღაც იცის, შეუძლია თუ არა გვითხრას: ვიციო რაღაც?
რა იქნება ეგრეთ წოდებული სწავლა, თუ არა ხელახლა შეძენა - ცხადია, შეუძლია.
ოდესღაც ჩვენი კუთვნილი ცოდნის? და, ალბათ, არ ვცდებით, - მაგრამ, როგორ გგონია, ყველას შეუძლია თუ არა გვითხრას
როდესაც მოგონებას ვუწოდებთ მას. ის, რაზეც ახლა ვლაპარაკობდით?
- რა თქმა უნდა. - მე ვისურვებდი, სულით და გულით ვისურვებდი,
- რადგან ხომ ვაღიარეთ შესაძლებლობა იმისა, რომ საგანი, სოკრატე, მაგას, - თქვა სიმიამ, - მაგრამ ვშიშობ, რომ ხვალ ამ დროს
რომელსაც ხედვით, სმენით ან სხვა გრძნობით აღიქვამს კაცი, მასში აღარ იქნება არც ერთი კაცი, ვინც შეძლებდა ეთქვა ეგ ჩვენთვის ისე,
იწვევს წარმოდგენას მეორე საგნისას, რომელიც ამ კაცს დაავიწყდა როგორც წესი და რიგია.
და რომელსაც მსგავსებისა თუ არამსგავსების საფუძველზე - მაშ, შენის აზრით, ყველამ როდი იცის ეგ.
უახლოვდება აღქმული საგანი. აქედან გამომდინარე, როგორც უკვე - რა თქმა უნდა.
ვთქვით, ორიდან ერთი უნდა მივიღოთ უთუოდ: ან ამ ცოდნას
- ამრიგად, კაცნი იგონებენ მას, რაც ოდესღაც უსწავლიათ, მშვენიერება, სიკეთე და ყველა სხვა მსგავსი არსი, რომლებსაც
არა? უპირველეს ყოვლისა, ჩვენში ვპოულობთ და რომლებსაც, როგორც
- რასაკვირველია. პროტოტიპებს, ვუკავშირებთ და ვუდარებთ ყველაფერს, რასაც
- კი მაგრამ, როდისღა შეიძინეს ჩვენმა სულებმა ეგ ცოდნა? გრძნობები გვაწვდიან ჩვენი, ვიმეორებ, თუკი მართლაც არსებობს
რადგან, ცხადია, მას შემდეგ როდი შეუძენიათ, რაც ჩვენ გავჩნდით ყველა ეს არსი, ისღა დაგვრჩენია, ვაღიაროთ, რომ ჩვენს სულსაც
ამ ქვეყანაზე. უნდა ეარსება მანამ, სანამ ამქვეყნად მოვიდოდით ჩვენ. ხოლო თუ
- როგორც ჩანს. ეს არსნი არ არსებობენ, განა წყლის ნაყვა არ იქნება ჩვენი სიტყვები?
- ესე იგი მანამდე, არა? როგორ გგონია, თანაბრად აუცილებელია თუ არა, როგორც ამ
- დიახ. არსთა, ისე ჩვენს დაბადებამდე ჩვენი სულების არსებობის აღიარება,
- მაშასადამე, ჩვენი სულები არსებობდნენ მანამ, სხეულს რაკი ერთთა არყოფნა გამორიცხავს მეორეთა ყოფნას?
შეიმოსდნენ სანამ კაცისას, არსებობდნენ სხეულის გარსის გარეშე - ეგ მე სავსებით აუცილებლად მიმაჩნია, ჩემო სოკრატე, -
და გააჩნდათ ცოდნა. თქვა სიმიამ, - და მიხარია, ასეთ მშვენიერ დასკვნამდე რომ
- თუკი, რა თქმა უნდა, დაბადებისას არ ვიძენთ მას, ამ მივყავართ მსჯელობას ჩვენსას; ცხადია, ჩვენი სულები ჩვენს
ცოდნას. რადგან ეგ დრო კიდევ გვრჩება, არ დაგვავიწყდეს. დაბადებამდე არსებობდნენ იმ არსთა მსგავსად, რომელთაც შენ
- კეთილი, ჩემო მეგობარო, მაგრამ როდისღა ვკარგავთ მას? ახლა ახსენებ. რადგან ჩემთვის არ არის რა უფრო ნათელი, ვიდრე
რადგან, როგორც ამ ერთი წუთის წინათ შევთანხმდით, დაბადების ყველა ამ არსის - მშვენიერების, სიკეთის და სხვა მათ მსგავსთა
შემდეგ როდი შეგვიძენია იგი. თუ, გგონია, მაშინვე ვკარგავთ, ჭეშმარიტი არსებობა. დიახ, ჩემთვის ეს სავსებით სარწმუნოა და
როგორც კი ვიძენთ? ან იქნებ სხვა დრო დამისახელო? გარკვეული.
- ვერ დაგისახელებ, ჩემო სოკრატე, გეტყვი მხოლოდ, რომ - მაგრამ კებესზე რაღას იტყვი? - ჰკითხა სოკრატემ, - რადგან
ვერც კი შევნიშნე, როგორ წამოვროშე ცრუ და რიოში. ჩვენი ვალია დავარწმუნოთ ისიც.
- მე მგონია, ეს არც მისთვის უნდა იყოს მაინცდამაინც
XXII გაურკვეველი, - მიუგო სიმიამ, - თუმცა ყველაზე მეტის
უნდობლობით კი ეკიდება ჩვენს სიტყვებს. მიუხედავად ამისა,
- ამრიგად, საქმე ასე წარმოგვიდგება, ჩემო სიმია: თუკი, ვფიქრობ, მაინც ირწმუნა, რომ ჩვენი სული ჩვენს დაბადებამდეც
ჩვენი დაჟინებული მტკიცებისა არ იყოს, მართლაც არსებობს არსებობდა სადღაც.
- არა, - თქვა კებესმა, - არასოდეს არ არიან ერთი და იგივე. - მაგრამ, როცა ხილულზე ვმსჯელობთ და უხილავზე, განა
- მაგრამ შენ შეგიძლია შეხებით, ხედვით ან სხვა გრძნობით კაცის ბუნებიდან არ გამოვდივართ? ან, იქნებ, სხვა ბუნებას
აღიქვა ისინი, მაშინ როდესაც მარად უცვლელ საგნებს აზრით თუ გულისხმობ შენ?
მისწვდები მხოლოდ, რადგან უნივთოდ არიან და უხილავნი. - არა, კაცისას.
- მაშასადამე, რას ვიტყვით სულზე, ხილულია თუ
XXVI უხილავი?
- უხილავი.
- მართალია, - თქვა კებესმა. - ესე იგი, უნივთო, არა?
- მაშ, მოდი, მივიღოთ, რომ არსებობს საგანთა ორი გვარი: - დიახ.
ერთი - ხილულთა, მეორე - უხილავთა, - უთხრა სოკრატემ. - ამრიგად, სული უფრო მეტად უხილავს წააგავს, სხეული
- მივიღოთ, - მიუგო მან, კი - ხილულს.
- და რომ, თუ უხილავნი ერთი და იგივენი არიან მუდამ, - უცილობლად.
ხილულნი არასოდეს არ არიან ერთი და იგივენი.
- ეგეც მივიღოთ, - დათანხმდა კებესი. XXVII
- ახლა მითხარი, რისგან შევდგებით ჩვენ, თუ არა სულისა
და სხეულისაგან? - ჰკითხა სოკრატემ. - მაგრამ ადრე ხომ იმასაც ვამბობდით, რომ როცა რაიმეს
- მაგათგან მხოლოდ, - მიუგო მან. ძიებისას სული იყენებს ხედვას, სმენას ან სხვა რამ გრძნობას, ერთის
- კი მაგრამ, ამ ორ გვართაგან რომელს უფრო ემსგავსება და სიტყვით, იყენებს სხეულს ( რადგან რაიმეს ძიებისას გრძნობათა
ენათესავება სხეული? გამოყენება სხეულის გამოყენებას ნიშნავს), ეს უკანასკნელი მიწყივ
- რა თქმა უნდა, ხილულთა გვარს. ცვლად საგანთა სამყაროსაკენ იტაცებს მას. და, როცა თავს ამოყოფს
- ჩვენი სულისათვის რაღას იტყვი, ხილულია თუ უხილავი? ამ სამყაროში, იბნევა სული, გზააბნეული აწყდება საგნიდან საგანს
- უხილავია, ჩემო სოკრატე, ყოველ შემთხვევაში, კაცთათვის და ბარბაცებს მემთვრალესავით.
მაინც. - სრული სიმართლეა.
- და, პირიქით, როცა რაიმეს ძიებისას სული თავის თავს
ეყრდნობა მხოლოდ, სიწმინდის, მარადისობის, უკვდავებისა და
უცვლელობის სამყაროში გადადის იგი და იქვე რჩება, ნაწილი და - მაშასადამე, რომელს ჰგავს სული?
ნათესავი ამ სამყაროსი, რჩება მანამ, სანამ თავის თავში ჰგიეს და - ცხადია ღვთაებრივს, ჩემო სოკრატე, ხოლო სხეული -
სანამ ძალი შესწევს ამისათვის. და მაშინ მის ცთომასაც ეღება ბოლო, მოკვდავს.
რადგან უცვლელობის სამყაროს რომ სწვდება და ეზიარება, - მერედა, ჩემო ძვირფასო კებეს, - განაგრძო სოკრატემ, - თუ
ემსგავსება კიდევაც მას. ხოლო სულის ამ წვდომას და ამ ზიარებას ჩვენი სიტყვებიდან უშუალოდ გამომდინარეობს, რომ სული
აზროვნებას ვეძახით ჩვენ. ყველაზე მეტად წააგავს ღვთაებრივს, უკვდავს, ერთსახოვანს,
- მართალს ბრძანებ, ჩემო სოკრატე, - თქვა კებესმა. გონით საცნაურს, უშლელს, მარადის უცვლელსა და თავისთავადს,
- მაშინ, ჩვენს ძველსა თუ აწინდელ სიტყვებზე სხეული კი - კაცურს, მოკვდავს, მრავალსახოვანს, არა გონით -
დაყრდნობით, მითხარი, საგანთა რომელ გვარს უფრო ემსგავსება და გრძნობით საცნაურს, შლადს, მიწყივ ცვლადსა და არათავისთავადს,
ენათესავება სული? განა შეიძლება ეჭვი შევიტანოთ მათს სიმართლეში და ვთქვათ, რომ
- მე მგონია, - მიუგო კებესმა, - შენი მტკიცების შემდეგ ეს არაა ასე?
თვითონ ბრიყვიც კი აღიარებს, რომ მარად უცვლელს უფრო ჰგავს - არ შეიძლება.
იგი, ვიდრე მიწყივ ცვლადს.
- სხეული? XXIX
- სხეული კი - ამ უკანასკნელს.
- და თუ ასეა, მაშ, სხეულს დაშლა უწერია, ხოლო სულს
XXVIII სრული უშლელობა თუ რაღაც ასეთი, არა?
- რა თქმა უნდა.
- ერთი ამასაც დაუკვირდი. ერთად რომ შეჰკრა სული და - მაგრამ შენ იცი, რომ კაცის სხეული, კაცის ხილული და
სხეული, ბუნებამ სხეულს მონობა და მორჩილება არგუნა წილად, ნივთიერი ნაწილი, რომელსაც სიკვდილის შემდეგ გვამს ვუწოდებთ
ხოლო სულს - ხელმწიფება და მეუფება. ახლა მითხარი, ამ ორთაგან და რომელიც დასაშლელად და დასარღვევადაა განწირული,
რომელი ჰგავს ღვთაებრივს და რომელი - მოკვდავს? როგორ გგონია, სიკვდილისთანავე კი არ იხრწნება, არამედ მხოლოდ კაი ხნის
განა ბუნებამ სწორედ ღვთაებრივს არ მიჰმადლა ხელმწიფებისა და შემდეგ, განსაკუთრებით მაშინ, როცა ეგ გვამი აყვავებული სხეულია
მეუფების ნიჭი, ხოლო მოკვდავს - მონობის და მორჩილების? ყმაწვილი ქალისა ანდა ჭაბუკის. მეტიც, დამჭკნარი და
- დიახ. მეგვიპტელთა[1] წესით დაბალზამებული სხეული თითქმის
უცვლელად ინახება წარმოუდგენლად ხანგრძლივი დროის იგი, ღვთაებრივ, უხილავ, უკვდავსა და ბრძნულ სამყაროში, სადაც,
განმავლობაში. მაგრამ მაშინაც კი, როცა სხეული იხრწნება, ყველა ძველ ცთომათა, სიშლეგეთა, შიშთა, შმაგ ვნებათა თუ სხვა
ზოგიერთი მისი ნაშთი და ნამუსრევი, როგორც მაგალითად, კაცურ გულისთქმათაგან განრინებული, ნეტარებას ეზიარება და
ძვლები, ძარღვები და მისთანანი, იმდენხანს ძლებს, რომ უკვდავი სადაც, როგორც ნათელღებულთათვის იტყვიან, უკვდავთა
ეგონება კაცს. ასე არაა? სიახლოვით იშვებს და იხარებს მარადის. რას იტყვი, განა აგრე არაა,
- დიახ. ჩემო კებეს?
- და რაღა სული, უხილავი ნაწილი ჩვენი, კეთილი და - აგრეა, ვფიცავ ზევსს, - მიუგო მან.
ბრძენი ღვთაებისაკენ მიდრეკილი და მიქცეული მასავით წმინდა,
ნათელი და უხილავი[2] სამყაროსაკენ, რომელსაც ჰადესს ვუწოდებთ XXX
მართებულად და რომელსაც, თუ ღვთის ნება იქნება, ჩემმა სულმაც
უნდა მიაშუროს მალე, ვიმეორებ, რაღა მაინცდამაინც სული, ეგ - მაგრამ რას ვიტყვით, როცა სული შერყვნილი და
ჩვენი წმინდა და უხრწნელი სული, გაქრება და განქარდება შებილწული ეყრება სხეულს? რადგან, თუ ამქვეყნად მიწყივ
სხეულიდან ამოსვლისთანავე, როგორც უმრავლესობას სხეულის სიცოცხლით ცოცხლობდა, სხეულს ემსახურებოდა,
წარმოუდგენია კაცთა? მე კი სულ სხვაგვარად წამომიდგენია, ჩემო სხეულს ეტრფოდა და იმდენად იხიბლებოდა მისი ვნებებით და
ძვირფასო მეგობრებო, სიმია და კებეს: ჩემის აზრით, როცა სული სურვილებით, რომ აღარაფერს რაცხდა ჭეშმარიტად, გარდა იმისა,
წმინდად და შეურყვნელად ეყრება სხეულს, როცა ნივთიერი რასაც სხეულის სახე აქვს, რასაც შეიძლება ხელით შეეხო, რაც
ბუნების ნატამალიც არ მიჰყვება თან და ეს იმიტომ, რომ ამ შეიძლება დაინახო, შეჭამო, შესვა ანდა ვნებათა დაცხრომისთვის
სიცოცხლეში სხეულთან ნებსითი ურთიერთობით კი არ გამოიყენო, მაშინ როდესაც, ჩვეულებრივ ზიზღით უმზერდა,
ისვრებოდა, პირიქით, შეძლებისამებრ, გაურბოდა მას და თავის უფრთხოდა და გაურბოდა მას, რასაც თვალთაგან წყვდიადი
თავში ოდენ შთენილი მთელის არსებით ეძლეოდა სიბრძნის დაფარავს, რაც უხილავია, რაც მხოლოდ გონით საცნაურია და
სიყვარულს და ზრუნვას მშვიდი აღსასრულისათვის; რას იტყვით, ფილოსოფიით საწვდომი, - როგორ გგონია, განა ეგ სული წმინდად
განა სწორედ ეს არაა ნამდვილი ზრუნვა სიკვდილისათვის? და შეურყვნელად გაეყრება სხეულს?
- რა თქმა უნდა, - მიუგო კებესმა. - ვერაფრის დიდებით, - მიუგო კებესმა.
- ჰო, იმას გეუბნებოდი, რომ, როცა სული აგრე წმინდა და - პირიქით! წმინდად და შეურყვნელად კი არა, ვფიქრობ
შეურყვნელად ეყრება სხეულს, მისივე მსგავს სამყაროში გადადის ნივთიერი ბუნებით გასვრილი და განწონილი გაეყრება მას. რადგან
მხოლოდ ზრუნვით ეზიარა და რუდუნებით, ფილოსოფიისა და რომელთაც არ უწყიან საით მიდიან. პირიქით, რაკი სწამთ, რომ არ
აზროვნების დაუხმარებლად. უნდა განუდგნენ ფილოსოფიას, არც ფილოსოფიით ბოძებულ
- კი მაგრამ, სხვებზე ბედნიერნი ვითომ რითი არიან ისინი? განწმენდას და განთავისუფლებას. ისინი მისკენ მიდრკებიან და
- იმით, რომ მათსავით საზოგადოებრივ და თვინიერ არსთა, მისდევენ იმ გზას, რომელზეც სიბრძნის სიყვარული მიუძღვით წინ.
ვთქვათ, ფუტკრების, კრაზანების თუ ჭიანჭველების სხეულებში - რას ამბობ, სოკრატე?
შებრუნდებიან ანდა, სულაც, ადამიანის სხეულს შეიმოსენ ხელახლა
და მაშინ მათგან დაიბადებიან კეთილნი კაცნი. XXXIII
- შეიძლება.
- ახლავე მოგახსენებთ, - მიუგო მან. - ცოდნის
XXXII ტრფიალთათვის ნათელია, რომ, როცა ფილოსოფია მიირქმევს მათ
სულს, სხეულს მიკრულს და მიწებებულს მიირქმევს მას. ამიტომ
- ხოლო უკვდავთა დასს ვერვინ მიეახლოს, ფილოსოფოსთა სული იძულებულია თავის თავიდან კი არა, სხეულის დილეგიდან
და მათ გარდა, ვისი სულიც სავსებით წმინდად ეყრება სხეულს; ეს უმზიროს საგნებს და, ამრიგად, სრული უმეცრების წყვდიადში
კი ცოდნის ტრფიალთ ხელეწიფების მხოლოდ. სწორედ ამისთვისაა, იბორიალოს. და ჭვრეტს აგრე ტყვექმნილი სული მაგ შემზარავ,
ჩემო ძვირფასნო, სიმია და კებეს, რომ ჭეშმარიტი ფილოსოფოსნი ვნებათაგან შობილ უკუნეთს და გრძნობს, ყველაზე მეტად
ყოველნაირად ეკრძალებიან უკლებლივ ყველა ხორციელ ვნებას და თვითონვე რომ მიუძღვის ბრალი თავის ტყვექმნაში. მერე,
მტკიცედ იზღუდავენ თავს მათგან. მაგრამ ასე იმიტომ კი არ ვამტკიცებ მე, ცოდნის ტრფიალთათვის ისიც ნათელია, რომ როცა
იქცევიან, თითქოს ოჯახის დაქცევის და გაღატაკების შიში ჰქონდეთ ფილოსოფია აგრე ტყვექმნილს მიირქმევს მათ სულს, წყნარად და
ვერცხლისმოყვარეთა მსგავსად, არც იმიტომ, თითქოს პატივის მოთმინებით იწყებს მის გამხნევებას, განთავისუფლებას და
აყრას და სახელის გატეხას უფრთხოდნენ, როგორც პატივისა და განსწავლას: უხსნის, რაოდენ ყალბია ხედვით, სმენით ან სხვა
ძალაუფლების მოყვარენი უფრთხიან ამას. გრძნობით აღქმული საგანი, ურჩევს თავი ანებოს გრძნობებს და
- ეგ არც შეჰფერის მათ, სოკრატე, - შენიშნა კებესმა. მხოლოდ აუცილებლობისას მიმართოს მათ, უბრძანებს, შეკრბეს დ
- არ შეჰფერის, ვფიცავ ზევსს, - განაგრძო მან, - ამიტომ შეიკრას საკუთარ თავში და არაფერს ენდოს, გარდა თავისი თავისა
ისინი, ვინც თავისი სხეულისაგან კერპებს არ ქმნიან და მაშინ, როცა თავისივე თავით ჭვრეტს თავის თავში არსებულ
სულისათვის ზრუნავენ მხოლოდ, იმ კაცთა გზას როდი მისდევენ, საგნებს, ხოლო როცა, პირიქით, სხვა რამით ჭვრეტს და სხვა რამეს
ჭვრეტს, არაფერი მიიჩნიოს ჭეშმარიტად, რადგან ეგ სხვა რამე აჩვენებს ჭეშმარიტად. ხოლო სხეულის თანამოაზრედ ქცეული, მისი
გრძნობით საცნაურია და ხილული, ის კი, რასაც სული ჭვრეტს, თანამავალი და თანამეინახეც ხდება და წმინდად კი აღარ ეყრება
მხოლოდ გონით საცნაურია და უხილავი. და მაშინ, ჭეშმარიტი სხეულს, არამედ ნივთიერი ბუნებით სავსე და გასვრილი. ამიტომ
ფილოსოფოსის აგრე განთავისუფლებული სული ხვდება, რომ არ მალე სხვა სხეულში გარდასხეულდება იგი, სადაც ღივდება, ფესვს
უნდა ეურჩოს თავისი მხსნელის ნებას. ამიტომ, შეძლებისამებრ, იდგამს თესლივით და, ამრიგად, კარგავს თავის კუთვნილ წილს
თავს არიდებს ყველა განცხრომას, ვნებას, მწუხარებას და შიშს, ღვთაებრივთან, წმინდასთან და ერთსახოვანთან თანაარსებობისას.
რადგან იცის, რომ მეტისმეტი განცხრომა, მწუხარება, შიში თუ ვნება - სრული სიმართლეა, ჩემო სოკრატე, - თქვა კებესმა.
მარტოოდენ იმ ბოროტებას კი არ დაატეხს თავზე, რასაც ბრბო
თვლის ბოროტებად - სნებას რაიმეს ან განცხრომათა გულისთვის XXXIV
ქონების განიავებას - არამედ ყველაზე შემზარავ და დიდ
ბოროტებასაც, თუმცა თვითონ ვერც კი გრძნობს ამას. - სწორედ ეგაა, ჩემო კებეს, ცოდნის ჭეშმარიტ ტრფიალთა
- რა ბოროტებაა ეგ, სოკრატე? - ჰკითხა კებესმა. თავდაჭერილობის და სიმამაცის მიზეზი და არა ის, რაც
- აი, რა: კაცის სული, როცა მას მეტისმეტად ახარებს ან უმრავლესობას ჰგონია კაცთა. თუ შენც მათსავით ფიქრობ?
აწუხებს რამე, ძალაუნებურად ფიქრობს, რომ ის, რაც მასში ამ - არა.
გრძნობებს იწვევს, ყველაზე უფრო ნამდვილია და ჭეშმარიტი, - კარგია, რომ არა, რადგან ისინი ცდებიან, კებეს. ჭეშმარიტი
თუმცა, სინამდვილეში, აგრე სულაც არაა საქმე, რადგან ყველა მაგ ფილოსოფოსის სული არასოდეს არ ფიქრობს, რომ ფილოსოფიამ
სიხარულის თუ წუხილის სათავე უპირატესად ხილულ სამყაროში მხოლოდ იმიტომ უნდა გაათავისუფლოს იგი, რათა
ძევს. აგრე არაა? განთავისუფლებული კვლავ მიეცეს სიხარულს და მწუხარებას,
- რა თქმა უნდა. კვლავ მიუბრუნდეს თავის ბნელ დილეგს და, ამგვარად, პენელოპას
- მაგრამ სული ყველაზე მეტად განა მაშინ არ იკვრის და დაუსრულებელი რუდუნების გზას შეუდგეს, ოღონდ საპირისპირო
იბოჭება სხეულის მიერ, როცა ეგ გრძნობები ამღვრევენ მას? მხრივ[1]. არა, ეგ სული მხოლოდ მყუდროების სადგურს დაეძებს,
- როგორ? ვნებათაგან აუმღვრეველ სადგურს, მხოლოდ გონებას მისდევს და
- ყველა სიხარული, ყველა წუხილი სულს თითქოს წამითაც არ სწყდება მას, მხოლოდ ჭეშმარიტს, ღვთაებრივს და
სამსჭვალით ამსჭვალავს და, ერთგვარად, კიდეც ამსგავსებს ზეცნობიერს უჭვრეტს და ამ ჭვრეტაში პოულობს საზრდელსაც,
სხეულს, ასე რომ, მისთვის ჭეშმარიტად იქცევა ის, რასაც სხეული რადგან სწამს, რომ ვიდრე სხეულს არ გაჰყრია, მაგ სიცოცხლით
უნდა იცოცხლოს, რათა სხეულის სიკვდილის შემდეგ თავისი მაგრამ გვეშინია ჩვენი უადგილო კითხვით არ შეგაშფოთოთ,
მშობლიური, თავისივე მსგავსი სამყაროს წიაღს მიაშუროს, ყველა რადგან შენ შენი უბედურებაც გეყოფა.
ხორციელი სიბილწისაგან თავდახსნილმა და თავისუფალმა. ხოლო ეს რომ ისმინა, სოკრატემ წყნარად გაიცინა და თქვა:
მაგ საზრდელით რომ საზრდოობს, მაგ სიცოცხლით რომ - ვაი ჩემს თავს, მართლა უბედურს, ეს რა მესმის, ჩემო სიმია?
ცოცხლობს, სულს უკვე არაფერი აღარ აშინებს, ჩემო სიმია და კებეს, როგორღა ვარწმუნო სხვები, თავს სულაც არ ვთვლი-მეთქი
აღარ აშინებს ის, რომ სხეულს გაყრილი ქარის მიერ განქარდება და უბედურად, თუკი თქვენც ვერ დამირწმუნებიხართ? თუკი
განიფანტება, გაქრება და კვალიც არსად დარჩება მისი. მართლაც შიშობთ, რომ თქვენი შეკითხვის შემდეგ უფრო
უბედურად ვიგრძნობ თავს, ვიდრე ოდესმე? როგორც ჩანს, გედებზე
XXXV უარეს წინასწარმხედად მთვლით და წინასწარმეტყველად, რადგან
გედები სიკვდილის წინ მღერიან ხოლმე, მღერიან ისე ნაზად და
როცა სოკრატე ლაპარაკს მორჩა, სიჩუმე ჩამოვარდა დიდის წარმტაცად, როგორც არასდროს არ უმღერიათ[1]. და ეგ სიმღერა
ხნით. ჩანდა, თვითონვე ჩააფიქრა მისმა სიტყვებმა. ჩააფიქრა ბევრი სიხარულის სიმღერაა: მათ ახარებთ იმ ღვთაებისაკენ მოქცევა,
ჩვენგანიც, მხოლოდ კებესი და სიმია ჩურჩულებდნენ ერთმანეთს რომელსაც ემსახურებიან. ხოლო კაცნი, სიკვდილის შიშით
შორის. ეს რომ შენიშნა, სოკრატემ - რას ჩურჩულებთო, - ჰკითხა მათ, შემკრთალი კაცნი, ცილს სწამებენ გედებს, როცა ამბობენ, რომ ეგ
იქნებ ჩემი სიტყვები არ გაკმაყოფილებთ? ამას იმიტომ გეუბნებით, სიმღერა სიხარულით კი არა, მწუხარებით შობილი სიმღერაა,
რომ მათში სადავო და საჭოჭმანო მართლაც ბევრი რამაა მისთვის, რომლითაც ისინი საკუთარ სიკვდილს დასტირიან თითქოს. რატომ
ვინც აპირებს გამოწვლილვით განჩხრიკოს და განიხილოს ისინი. არ ესმით, ნეტა, რომ არც ერთი ფრინველი არ დაიწყებს სიმღერას
თუ სხვა რამეზე ჩურჩულებთ, რა მეთქმის, მაგრამ თუ ჩემი სიტყვები მაშინ, როცა ჰშია, როცა სცივა, ანდა სხვა რამ აწუხებს მას. და ამ
გაეჭვებთ, ნუ გერიდებათ, პირდაპირ თქვით თქვენი სათქმელი, ფრინველებს ბულბული, მერცხალი და ოფოფიც უნდა
იქნებ ჩემზე უკეთ თქვათ რამე. მეც დამიხმარეთ, თუ ფიქრობთ, რომ მივათვალოთ, რომელთა სიმღერა, როგორც ამტკიცებენ, საკუთარი
ჩემი დახმარებით უფრო მალე უკუჰყრით ეჭვებს. უბედობის გლოვაა მხოლოდ[2]. მე კი ვამტკიცებ, რომ მწუხარება
- მართალი გითხრა, ჩემო სოკრატე, - თქვა სიმიამ, - ორივეს როდი ამღერებს მაგ ფრთოსნებს და მით უმეტეს, გედებს, აპოლონის
დიდი ხანია გვაწვალებს ეჭვი და ერთმანეთს ჩავციებივართ, არა შენ წმინდა ფრინველებს, რომელთაც წინასწარხედვის ნიჭი უწყალობა
ჰკითხე და არა შენო. ხომ იცი, როგორ გვაინტერესებს შენი აზრი. პატრონმა; და რაკი წინასწარ ჭვრეტენ ჰადესის ყველა სიკეთეს,
ამიტომ სიკვდილის დღეს უფრო ტკბილად მღერიან და უფრო
ხარობენ, ვიდრე ოდესმე. ხოლო მეც, ჩემის მხრივ, მწამს, რომ ახლა უკვე აღარ შემრცხვება შეკითხვისა, რადგან თვითონვე მაქეზებ
აპოლონს ვემსახურები, აპოლონსვე შეწირული, გედების მსგავსად[3] ამისთვის და ეგეც არ იყოს, ვაითუ მერე ვინანო, რატომ არ ვარქვი-
და რომ წინასწარმეტყველების ნიჭი გედებზე ნაკლებ როდი მეთქი, რასაც ვფიქრობდი. მართალი გითხრა, ჩემო სოკრატე, როცა
მომმადლა პატრონმა ჩემმა. ამიტომ მათსავით მშვიდად და მარტო თუ კებესთან ერთად ვჩხრეკ შენს სიტყვებს, თავიდან
უდრტვინველად ვეთხოვები სიცოცხლეს. ჰოდა, ნუ გერიდებათ, ბოლომდე დამაკმაყოფილებელი როდი მეჩვენება ისინი.
მკითხეთ რაც გინდათ, რაც გაწუხებთ, მკითხეთ, ვიდრე თერთმეტი
ათენელი გვრთავს მაგის ნებას. XXXVI
- კეთილი, - თქვა სიმიამ, - მაშინ ჯერ მე გამოგიტყდები,
გეტყვი, რა მჭირს, რა მაეჭვებს და მერე, დაე, კებესმა თქვას, რატომ - და, შესაძლოა, სამართლიანადაც გეჩვენება, ჩემო
არ ეთანხმება შენს სიტყვებს. შენი არ იყოს, მეც მგონია, ჩემო მეგობარო, - უთხრა საოკრატემ, - მაგრამ თქვი, რა არ გაკმაყოფილებს
სოკრატე, რომ ყოველივე იმის ცოდნა, რაზედაც ჩვენ მაინც?
ვლაპარაკობდით, ამ სიცოცხლეში ან, საერთოდ, შეუძლებელია, ან - რა და ის, რომ შენი სიტყვები შეიძლებოდა ჰარმონიის,
მეტისმეტად ძნელი. მაგრამ, მეორეს მხრივ, რაოდენ მხდალი და ლირისა და სიმების მიმართაც თქმულიყო, რადგან ძნობილი ლირის
სულმოკლე უნდა იყოს კაცი, რომ უარი თქვას იმის ყოველმხრივ, ჰარმონიაც უხილავია, უსახელო, ღვთაებრივი და დიდშვენიერი,
ძირფესვიან განხილვაზე, რაც ჩვენი მსჯელობის საგანს ეხება, და ხოლო ლირა სიმებითურთ ნივთიერი, შედგენილი და მიწიერი
ნაადრევად მიიქცეს უკან. რადგან აქ ორი გზაა და ამ ორიდან ერთი სხეულია, მოკვდავის ნათესავი და თვისტომი. ჰოდა, თუ ვინმე
მაინც უნდა ვირჩიოთ: ან სხვებისგან ვისწავლოთ ჭეშმარიტება, ანდა დაამსხვრევს ლირას, ან მის სიმებს დაგლეჯს და დაწყვეტს, ხომ
ჩვენით მივაკვლიოთ მას. ხოლო თუ ორივე გზა მცდარი აღმოჩნდა, შეუძლია მასაც სწორედ შენი სიტყვებით ამტკიცოს - ჰარმონია არ
მაშინ, ისღა დაგვრჩება, კაცთა ყველა ნააზრევს და ნაფიქრალს შორის დაღუპულა და არსებობას აგრძელებსო აუცილებლად? რადგან
ამოვარჩიოთ ყველაზე უკეთესი, ყველაზე ძნელად უკუსაგდები, ყოვლად წარმოუდგენელია არსებობდეს ლირა, რომლის სიმებიც
მივენდოთ მას, როგორც მცირე ორჩხომელას რასმე და მაგ დაწყვეტილია, არსებობდეს სიმები, რომელთა ბუნება მოკვდავია,
ორჩხომელით გადავცუროთ ცხოვრების ზღვა, რაკი არა ღირს ვართ ხოლო ჰარმონია, ღვთაებრივისა და უკვდავის თვისტომი და
უფრო უშიშრად, უფრო მტკიცედ და მკვრივ ხომალდზე მონათესავე, არსებობას წყვეტდეს და იღუპებოდეს მასზე ადრე, რაც
აღვასრულოთ ეგ ხიფათით სავსე მგზავრობა; ხოლო მტკიცე მოკვდავია. პირიქით, კაცს შეუძლია თქვას, რომ ჰარმონია
ხომალდიო რომ ვამბობ, მე ვგულისხმობ უფლის გამოცხადებას. აუცილებლად აგრძელებს არსებობას სადღაც და რომ ხე და სიმები
უფრო უმალ იხრწნებიან, ვიდრე თვითონ განიცდიდეს ამის მსგავს მოვუსმინოთ: ვნახოთ, თავის მხრივ, რას გვეტყვის იგი? ამით ჩვენ
რასმე. მე მგონია და, ჩანს, შენც ასე გგონია, სოკრატე, რომ სული დროსაც მოვიგებთ, რადგან, ვიდრე ილაპარაკებს, მოვიფიქრებთ, რა
უპირატესად ამ სახით წარმოგვიდგება ჩვენ: სწორედ ისევე, როგორც მივუგოთ მას. ხოლო როცა ორივეს მოვუსმენთ, ან დავეთანხმებით,
ჩვენი სხეული ცხელის და ცივის, მშრალის და სველის და მათს თუ ვნახავთ, რომ ისინი ბანს გვაძლევენ, ან არადა ვეცდებით
მსგავსთა მიერაა შეკრული და შეერთებული, ჩვენი სულიც ამავე დავიცვათ ჩვენი მოსაზრებანი. მაშ, ახლა სიტყვა შენზეა, კებეს, თქვი,
საწყისთა ნარევი და ჰარმონიაა, როცა ისინი ზუსტად და ზომიერად რა გაწუხებს.
ერწყმიან და ერევიან ერთმანეთს. მაგრამ თუ სული ერთგვარი - ვიტყვი, - თქვა კებესმა, - მე მგონია, ჩვენი მსჯელობა
ჰარმონიაა, ცხადია, როცა ჩვენი სხეული მეტისმეტად ეშვება ან ჯერჯერობით ერთ ადგილს ტკეპნის და ამიტომ საყვედური,
იჭიმება სნების ან სხვა ბოროტებისაგან, მან, თავისი ღვთაებრივი რომელიც ადრე მის მიმართ გამოვთქვით, კვლავ ინარჩუნებს ძალას.
ბუნების მიუხედავად, უთუოდ მყისვე კვდომა უნდა იწყოს და ის დებულება, რომ ჩვენი სული არსებობდა მანამდე, სხეულს
დაიღუპოს სხვა, ვთქვათ, ბგერების თუ ერების ჰარმონიათა შეიმოსდა სანამ კაცისას, ჩემის აზრით მშვენივრადაა
მსგავსად. ხოლო სხეულის ზოგმა ნაშთმა და ნამუსრევმა შესაძლოა დამტკიცებული და, თუ თავხედობაში არ ჩამომერთმევა ამისი თქმა,
კაი ხანს გასძლოს, ვიდრე ცეცხლით არ დამწვარან ან არ გახრწნილან სავსებით დამაჯერებლადაც. მაგრამ, იარსებებს თუ არა იგი ჩვენი
ისინი. ახლა დაფიქრდი, რა ვუთხრათ მას, ვინც დაიჟინებს, რომ სიკვდილის შემდეგ? ამის მტკიცება არც ისე დამაჯერებელია
სული იმავე საწყისთა ნარევია, რომელთაგანაც შედგება სხეული და ჩემთვის. მე არ ვიზიარებ სიმიას აზრს, რომლის მიხედვითაც სული
რომ ყველაზე უმალ ის იღუპება ეგრეთ წოდებული სიკვდილის უფრო სუსტია, ამ მხრივ იგი გაცილებით მაღლა დგას სხეულზე. - კი
მერე. მაგრამ, - შეუძლიათ მკითხონ, - რაღა გაეჭვებს? ხომ ხედავ, რომ
კაცის სიკვდილის შემდეგ მისი უსუსტესი ნაწილიც კი აგრძელებს
XXXVII არსებობას? ნუთუ აქედან ცხადი არ არის შენთვის, რომ მთელი ამ
ხნის განმავლობაში კაცის უფრო დღეგრძელი ნაწილიც უნდა
სოკრატემ თავისი ბასრი მზერა მოგვავლო, როგორც ხშირად ინახებოდეს აუცილებლად? ახლა დაუკვირდი, მართალს ვამბობ თუ
სჩვეოდა, გაიღიმა და - სიმია მართალს ამბობსო, - თქვა. - და თუ არა? მაგრამ აქ, სიმიასი არ იყოს, შედარება მჭირდება მეც. შენი
თქვენს შორის მოიძებნება ჩემზე უფრო ენამჭევრი, რად არ მსჯელობა იმ კაცის სიტყვებს მაგონებს სწორედ, ვინც მიცვალებულ
პასუხსსცემს მას? მე მგონია, სიმიამ მარჯვედ დამიგო მახე. მაგრამ, ბებერ ფეიქარზე იტყოდა, რომ ის კი არ მომკვდარა, არამედ,
ვფიქრობ, ვიდრე პასუხს გავცემდეთ, აჯობებს კებესსაც საღსალამათი არსებობას აგრძელებს სადღაც და ამის
დასამტკიცებლად გვიჩვენებდა მის მიერ მოქსოვილ სამოსს, მოკვდება სული, სხეული მყისვე ამჟღავნებს თავისი ბუნების
რომელსაც ეგ ფეიქარი სიკვდილამდე ატარებდა და რომელიც მისი სისუსტეს: სწრაფად იხრწნება და იღუპება. ამრიგად, ასეთი
სიკვდილის შემდეგაც მთელი დარჩა და უვნებელი. ხოლო თუ ამ მტკიცება ვერავითარ შემთხვევაში ვერ მოგვცემს იმის ღრმა რწმენას,
მტკიცებას საკმარისად არ მივიჩნევდით, იგი გვკითხავდა: - კი რომ ჩვენი სული ჩვენი სიკვდილის შემდეგაც იარსებებს სადღაც,
მაგრამ, რომელი გვარი უფრო დღეგრძელია, კაცთა თუ სამოსთა, ვინაიდან, თუ მოიძებნება კაცი, რომელიც დაეთანხმება მის
რომელთაც ატარებენო კაცნი? და რა მიიღებდა პასუხს - ცხადია, სიტყვებს, ვინც უფრო მეტსაც კი ამტკიცებს, ვიდრე შენ,
კაცთაო, დაასკვნიდა, რომ ფეიქარი მართლაც საღსალამათია და დაეთანხმება და შესაძლებლად მიიჩნევს არა მარტო იმას, რომ ჩვენი
არსებობას აგრძელებს სადღაც, რაკი არ დაღუპულა ის, რისი დღეც სულები არსებობდნენ ჩვენს დაბადებამდე, არამედ იმასაც, რომ
მოკლეა უფრო. მაგრამ, ვფიქრობ, ჩემო სიმია[1], ასე სულაც არაა საქმე; ზოგიერთი მათგანი ჩვენი სიკვდილის შემდეგაც გააგრძელებს
აი, რა მინდა გითხრა: თითოეულ ჩვენგანს ესმის, რომ სისულელეს არსებობას, რათა მრავალგზის შეიმოსოს სხეული და მრავალგზის
ამტკიცებს ის, ვინც ამას ამტკიცებს. რადგან მაგ ფეიქარმა თავისი გაეყაროს მას (რადგან სულის ბუნება იმდენად ძლიერია, რომ
სიცოცხლის მანძლზე ბევრი ასეთი სამოსი მოქსოვა და გაცვითა მრავალ დაბადებას უძლებს), დიახ, ვიმეორებ მე, თუ მოიძებნება
კიდეც, და მხოლოდ უკანასკნელის გაცვეთა ვეღარ მოასწრო, ისე კაცი, რომელიც შესაძლებლად მიიჩნევს ყოველივე ამას, ისიც კი ვერ
ჩავიდა საფლავში. მაგრამ ეს სულაც არ გვაძლევს უფლებას დაეთანხმება იმ აზრს, რომ სული არ იღლება ამდენი დაბადებით და
ვამტკიცოთ, კაცი უფრო სუსტია და უფრო დღემოკლეო, ვიდრე არ იღუპება მისი ერთ-ერთი სამოსის სიკვდილთან ერთად. მერე, მას
სამოსი. მე მგონია, ეს შედარება კარგად გამოხატავს სულის შეუძლია ისიც დასძინოს, რომ არავინ არაფერი არ უწყის სხეულის
მიმართებას სხეულთან[2] და მართალს ამბობს, ვინც ამბობს, რომ იმ კვდომის და იმ ხრწნის შესახებ, რომელსაც სულისთვის
სული უფრო დღეგრძელია, ხოლო სხეული - უფრო სუსტი და უფრო საბოლოო სიკვდილი მოაქვს, რადგან არც ერთ ჩვენგანს არ ძალუძს
დღემოკლე. მას შეუძლია ისიც თქვას, რომ სული მრავალ სხეულს ამის წინასწარმეტველება. ამიტომ არავინ უნდა გულოვნობდეს
იცვლის და ცვეთს, განსაკუთრებით მაშინ, როცა დიდხანს ჰგიეს სიკვდილის წინ; რადგან, თუკი სულის სრული უკვდავებისა და
ამქვეყნად, რადგან თუ ჯერ კიდევ კაცის სიცოცხლეში სხეული უხრწნელობის დამტკიცება არ შეგვიძლია, შლეგის გულოვნობა
გამუდმებით ცვთება და კვდება, ხოლო სული გამუდმებით ქსოვს იქნებოდა ეგ გულოვნობა. პირიქით, ყველა სასიკვდილოდ
და კემსავს გაცვეთილს, ცხადია, სიკვდილის წინ სული თავის განწირული უნდა შიშობდეს, ვაითუ სხეულთან ერთად
უკანასკნელ სამოსს ატარებს და სწორედ ეგაა ერთადერთი სამოსი, დაიღუპოსო ჩემი სხეულის გაყრილი სული.
რომელზე ადრე თვითონვე წყვეტს არსებობას. ხოლო როცა
- კი მაგრამ, - მივუგე მე, - ნათქვამია, ჰერაკლესაც შეგიმჩნევია თუ არა, რომ მიზანთროპია სწორედ ასე ეუფლება კაცის
გაუჭირდებაო ორის წინააღმდეგ ბრძოლა. სულს?
- მერედა, მე აქ არა ვარ: მოუხმე შენს იოლეოს[3], ჩემო - რა თქმა უნდა, - მივუგე მე.
ჰერაკლე, მოუხმე, ვიდრე დღე არ მიწურვილა. - მაგრამ ეს ხომ სამარცხვინოა, - თქვა სოკრატემ, - რადგან,
- მოვუხმობ, - მივუგე მე, - მაგრამ არა როგორც ჰერაკლე ცხადია, ეგ კაცი ადამიანებთან ისე ამყარებს ურთიერთობას, რომ არა
იოლეოსს, არამედ როგორც იოლეოსი - ჰერაკლეს. ესმის რა ადამიანის. წინააღმდეგ შემთხვევაში, მას ეცოდინებოდა,
- ეგ სულ ერთია, - თქვა მან. რომ კეთილთა და ბოროტთა რიცხვი ძალზე მცირეა და რომ კაცთა
უმრავლესობას მათ შორის უჭირავს ადგილი.
XXXIX - რას ამბობ? - ვთქვი მე.
- მასვე, - თქვა მან, - რასაც ძალზე დიდის და ძალზე
მაგრამ, უპირველეს ყოვლისა, სიფრთხილე გვმართებს, პატარისთვის იტყოდი კაცი. როგორ გგონია, რა არის ძალზე დიდ ან
რათა ფათერაკს რასმე არ გადავეკიდოთ. ძალზე პატარა კაცზე, ძაღლზე თუ სხვა მათს მსგავსზე უფრო ძვირი
- რა ფათერაკს? - ვკითხე მე. და იშვიათი? იგივე ითქმის სწრაფზე და ნელზე, მშვენიერზე და
- მე მეშინია მიზოლოგებად[1] არ ვიქცეთ, ისევე როგორც მახინჯზე, თეთრზე და შავზე. ნუთუ ვერ ხედავ, რომ ყველა ამგვარ
მიზანთროპები ხდებიან კაცნი. რადგან ყველაზე დიდი უბედურება საგანთა შორის სწორედ უკიდურესნი არიან ძალზე ძვირნი და
ჩვენთვის მიზოლოგიას მოაქვს. ხოლო მისი სათავე იქვე ძევს, სადაც იშვიათნი, ხოლო შუალედურნი - მრავალრიცხოვანნი და ხშირნი?
იბადება მიზანთროპია. ეს უკანასკნელი კი მაშინ აღიძვრის სულში, - რა თქმა უნდა, - მივუგე მე.
როცა კაცი უზომოდ და უსაფუძვლოდ ენდობა ვინმეს, რადგან - ახლა მითხარი, ასპარეზობა რომ მოეწყოს ბოროტებაში,
ზედმიწევნით წრფელი, უზადო და მისანდობელი ჰგონია იგი, განა აქაც ძალზე ცოტა არ აღმოჩნდება გამარჯვებულთა შორის?
მაგრამ მალე რწმუნდება მის ბიწიერებასა და ორგულობაში და, მერე, - რასაკვირველია, - ვთქვი მე.
როცა მეორეც ზუსტად ასევე უცრუებს იმედს. ხოლო თუ მას - რასაკვირველია, - დამიდასტურა მანაც, - მაგრამ ამითი
მრავალგზის ურყევენ რწმენას, განსაკუთრებით ისინი, ვისაც როდი ჰგვანან სიტყვები ადამიანებს, - აქამდე მე შენ მოგდევდი
უახლოეს და უერთგულეს მეგობრებად თვლიდა, საქმე იმით მხოლოდ, - არა, მათ შორის მსგავსება თავს იჩენს მაშინ, როცა
მთავრდება, რომ ეგ კაცი, ბოლოს და ბოლოს, ყველას იძულებს და მჭევრმეტყველების ხელოვნებაში გაუწაფავი კაცი ჭეშმარიტად
ვერც ერთ ჩვენგანში ვეღარას ხედავს წმინდას და წრფელს. მიიჩნევს ამა თუ იმ სიტყვას, ხოლო ცოტა ხნის შემდეგ სიყალბეს
აღმოაჩენს მასში, მიუხედავად იმისა, მართლა შეიცავს თუ არა იგი სიტყვებში არა იყოს რა ჭეშმარიტი და ჯანსაღი. პირიქით, მოდი
სიყალბეს, და, მერე ხან ასე წარმოადგენს მას, ხან კიდევ ისე. მაგრამ ვაღიაროთ, რომ თვითონ ჩვენ გვაკლია ეგ სიჯანსაღე და რომ
ის, ვინც ერთ შემთხვევაში ამტკიცებს, მეორეში კი უარყოფს მას, ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ იმისთვის, რათა ვეზიაროთ მას. შენ
რასაც ამტკიცებს, ბოლოს და ბოლოს, იმ დასკვნამდე მიდის, რომ მან და შენს მეგობრებს ეს შემდგომი სიცოცხლისათვის გამოგადგებათ,
ერთადერთმა შეიცნო ყოველი, შეიცნო, რომ არც საგნებში, არც მე - სიკვდილისათვის, რადგან ვშიშობ, რომ ამჟამად ფილოსოფოსს
სიტყვებში არა არის რა ჭეშმარიტი და წარუდინებელი, და რომ კი არ ვგავარ, არამედ დავის მოყვარე მდაბიორს, რომელსაც დავისას
ყველაფერი ევრიპოსის[2] ტალღებივით წინაუკმო მიმოიქცევა და ფეხებზე ჰკიდია სადაო საგანი და მხოლოდ იმისთვის ზრუნავს,
ერთის წუთითაც არ ჩერდება ერთსა და იმავე მდგომარეობაში. როგორმე ჭეშმარიტად მოაჩვენოს მსმენელებს ის, რასაც თვითონ
- მართალს ბრძანებ, - მივუგე მე. ამტკიცებს. მე მგონია, ამ შემთხვევაში მხოლოდ ერთი რამ
- ამრიგად, განა სავალალო იქნებოდა ასეთი რამ, ჩემო განმასხვავებს მისგან: მე იმას კი არ ვცდილობ, როგორმე
ძვირფასო ფედონ, მაშინ, როდესაც არსებობს სიტყვა ჭეშმარიტი, ჭეშმარიტად მოვაჩვენო-მეთქი მსმენელებს, ის რასაც ვამტკიცებ, - ეგ
წარუდინებელი და გონით საცნაური, კაცი ისმენდეს იმ სიტყვებს, ნაკლებად მაინტერესებს, - არა, მე მინდა ჩემი მსჯელობის
რომელნიც ზოგჯერ ჭეშმარიტნი ჩანან, ზოგჯერ კი ყალბნი, მაგრამ სისწორეში დავარწმუნო ჩემივე თავი. მე ასე ვმსჯელობ (ნახე,
იმის მაგივრად, რომ თავის თავს ან თავის უმწეობას სდებდეს როგორის ანგარებით), ჩემო ძვირფასო მეგობარო: თუ მართალია ის,
ბრალს, ეგ კაცი დაუფიქრებლად ადანაშაულებდეს თვით სიტყვას, რასაც ვამტკიცებ, ურიგო არ იქნება თვითონ დავრწმუნებულიყავი
სამუდამოდ ჰგმობდეს და იძულებდეს მას და, ამრიგად ხელიდან ამაში. ხოლო თუ სიკვდილი მართლაც ყველაფრის ბოლოა, მთელი
უშვებდეს ჭეშმარიტებისა და სინამდვილის შეცნობის იმ ხნის განმავლობაში, რაც უკანასკნელ ამოსუნთქვამდე დამრჩა,
შესაძლებლობას? თავს მაინც არ შეგაწყენთ ჩემი ჩივილით. თუმცა უმეცრების
- დიახ, ვფიცავ ზევსს, - ვთქვი მე, - ეგ სავალალო იქნებოდა ბურუსში დიდხანს აღარ მომიწევს ბორიალი (ეგ მართლაც დიდი
ფრიად. უბედურება იქნებოდა ჩემთვის). სულ ცოტაც და ის მთლიანად
განიფანტება. ამ სამზადისის შემდეგ მე კვლავ მტკიცებას
XL შევუდგები, ჩემო სიმია და კებეს, თქვენ კი, თუ ჩემი ხათრი გაქვთ,
ნურად ჩააგდებთ სოკრატეს და ჭეშმარიტებისთვის იზრუნეთ
- ამრიგად, - თქვა სოკრატემ, - უპირველეს ყოვლისა მხოლოდ. თუ ნახავთ, რომ სიმართლეს ვამბობ, დამიდასტურეთ
ვეკრძალოთ ამას და ნუ შევუშვებთ სულში იმ აზრს თითქოს ჩემი სიმართლე, თუ არა და ნუ დამზოგავთ, ერთად აღსდექით ჩემს
წინააღმდეგ, რათა მსჯელობით გატაცებულმა თქვენთან ერთად - იმ მოსაზრებისთვის რაღას იტყვით, - ჰკითხა სოკრატემ, -
ჩემი თავიც არ მოვატყუო და, ამრიგად, ფუტკარს არ დავემსგავსო, რომლის მიხედვითაც სწავლა მოგონებაა მხოლოდ? და თუ ეს ასეა,
რომელიც, მსხვერპლს რომ მოწყლავს, ნესტარს სხეულში უტოვებს მაშინ აუცილებლად უნდა ვაღიაროთ, რომ ჩვენი სული მანამდე
და ისე მიფრინავს მისგან. არსებობდა სადღაც, სხეულს შეიმოსდა სანამ კაცისას.
- რაც შემეხება მე, - თქვა კებესმა, - ეგ მოსაზრება მაშინაც
XLI საოცრად დამაჯერებელი მეჩვენა და არც ახლა შემცვლია აზრი.
- მეც აგრე მეჩვენება, - გააწყვეტინა სიმიამ, - და, ალბათ,
- მაგრამ დროა საქმეს შევუდგეთ, - თქვა მან, - უპირველეს ძალზე განცვიფრებული დავრჩებოდი, თუ ოდესმე სხვაგვარად
ყოვლისა, გამახსენეთ, რას ამბობდით, თუ ნახავთ, რომ კარგად აღარ წარმომიდგებოდა ეგ.
მახსოვს თქვენი სიტყვები. სიმია, ვგონებ, ეჭვობს და შიშობს, რომ - მაგრამ, ჩემო თებელო სტუმარო, - თქვა სოკრატემ, - შენ
თუმცა სული სხეულზე უფრო ღვთაბერივია და მშვენიერი, მაინც იძულებული იქნები გამოიცვალო აზრი, თუ ისევ გჯერა, რომ
შესაძლოა სხეულზე ადრე დაიღუპოს, რაკი ისიც ჰარმონიაა ჰარმონია რთული საგანია და რომ სული ერთგვარი ჰარმონიაა,
ერთგვარი. კებესი კი, როგორც ჩანს, თუმცა ჩემთან ერთად იზიარებს იმავე საწყისთა შერწყმით მიღებული, რომელთაგანაც შედგება
იმ მოსაზრების სისწორეს, რომლის მიხედვითაც, სული უფრო სხეული; რადგან თვითონვე უარყოფდი საკუთარ სიტყვებს, თუ
დღეგრძელია, ვიდრე სხეული, მაინც დასძენს, რომ არავინ უწყის, იტყოდი, რომ ჰარმონია მასზე ადრე იშვა, რისგანაც უნდა იშვას იგი.
იღუპება თუ არა ამდენი სხეულის გაცვეთის შემდეგ თავის ან, იქნებ დაუშვებ ამას?
უკანასკნელ სხეულს გაყრილი სული, არავინ უწყის, არის თუ არა ეს - არაფრის დიდებით, ჩემო სოკრატე, - მიუგო მან.
სიკვდილი ჭეშმარიტი სიკვდილი, სიკვდილი სულისა, რაკი - მაგრამ, - გააწყვეტინა სოკრატემ, - ამჩნევ თუ არა შენ, რომ
სხეული განუწყვეტლივ კვდომას განიცდის. განა სწორედ ამის სწორედ ამას ამტკიცებენ, როცა ამბობ, რომ სული მანამდე
გარკვევა არ გვმართებს ახლა, ჩემო სიმია და კებეს? არსებობდა, სხეულს შეიმოსდა სანამ კაცისას და რომ ის იმ
- მაგისო, - დაუდასტურა ორივემ. საწყისთგან შედგება, რომელნიც ჯერ კიდევ არ არსებობენ? რადგან
- ახლა მითხარით, - თქვა სოკრატემ, - ჩვენი წინა ჰარმონია სრულიადაც არაა ის, რასაც შენ მას ამსგავსებ. პირიქით,
მოსაზრებიდან ყველას უარყოფთ თუ ნაწილს მარტო? ცხადია, პირველად ლირა, სიმები და ჯერ კიდევ არაჰარმონიული
- ნაწილს უარვყოფთ, - მიუგეს მათ, - ნაწილს კი - არა. ბგერები ჩნდებიან, ხოლო ჰარმონია მათგან იღებს დასაბამს და
მათზე ადრე იღუპება ბოლოს. ახლა მითხარი, ეთანხმება თუ არა ეგ აღარავის ვათხოვო ყური, არც ჩემს თავს და არც ვინმე სხვას, ვინც
დასკვნითი ნაწილი შენი სიტყვისა მის საწყის ნაწილს? ამტკიცებს, რომ სული ჰარმონიაა.
- არ ეთანხმება, - მიუგო სიმიამ.
- მაგრამ თუ სიტყვის ერთი ნაწილი მეორეს უნდა XLII
ეთანხმებოდეს, - თქვა სოკრატემ, - უპირველეს ყოვლისა ეს
მოეთხოვება სიტყვას, რომელიც ჰარმონიას ეხება. - ერთი ასეთი კითხვაც, ჩემო სიმია, - განაგრძო სოკრატემ, -
- მართალი ბრძანდები, - თქვა სიმიამ. როგორ გგონია, განა ჰარმონია, ან რომელიმე სხვა ნაერთი
- კი მაგრამ შენი სიტყვების ნაწილი რომ არ ეთანხმებიან ძირფესვიანად უნდა განსხვავდებოდეს მისი შემადგენელი
ერთმანეთს? ამიტომ დაუფიქრდი შენს წინაშე მდგარ დილემას - ან ნაწილებისაგან?
სწავლა არის მოგონება, ან სულია ჰარმონია - და მითხარი, რომელს - არა, არ უნდა განსხვავდებოდეს.
ირჩევ ორთაგან? - განა შეიძლება ჰარმონია ქმნიდეს ან განიცდიდეს მას,
- ცხადია, პირველს, ჩემო სოკრატე, - მიუგო მან, - რადგან რასაც მისი ნაწილები არ ქმნიან და არ განიცდიან?
მეორეს ანგარიშმიუცემლად დავუწყე მტკიცება, მხოლოდ და - არ შეიძლება.
მხოლოდ მოჩვენებითი მსგავსებისა და ალბათობის საფუძველზე, - და ბოლოს, განა შეიძლება, ჰარმონია კი არ მისდევდეს, წინ
როგორც უმრავლესობას სჩვევია კაცთა, მაგრამ მე ისიც ვიცი, უძღოდეს ნაწილებს თავისას?
რაოდენ ყალბია ყველა მტკიცება, რომელიც მხოლოდ მოჩვენებითს - არც ეგ შეიძლება.
მსგავსებაზეა დაფუძნებული, რაოდენ გვაბნევს და გვაცდუნებს, - მაშასადამე, შეუძლებელია, ჰარმონია სხვაგვარად
როცა სიფრთხილით არ ვეკიდებით მას. ასეა გეომეტრიაში, ასეა ირხეოდეს, სხვაგვარად ჟღერდეს ან, ასე თუ ისე,
ცოდნის ყველა სხვა დარგშიაც. ხოლო მტკიცება მოგონებისა და უპირისპირდებოდეს თავის ნაწილებს.
სწავლის შესახებ ისეთ მყარ საფუძველს ემყარება, რომ, ღმერთმანი, - რაღა თქმა უნდა, - მიუგო მან.
ღირს მისი მიღება. რადგან, ხომ ითქვა უკვე, რომ, ვიდრე სხეულს - და მერე, ყველა ჰარმონიის ბუნება ხომ შემადგენელ
შეიმოსდეს კაცისას, ჩვენი სული არსებობს, როგორც არსი, ნაწილთა ძნობითა და თანხმობითაა განპირობებული?
ჭეშმარიტად არსებული არსი. მე მაშინვე ვაღიარე ამ მოსაზრების - აი, ეგ არ მესმის, - თქვა სიმიამ.
სისწორე და, მწამს, არც შევმცდარვარ. ამიტომ იძულებული ვარ, - ნუთუ ვერ ხედავ, რომ რაც უფრო სრულია და მაღალი
ძნობა (თუკი, საერთოდ, შესაძლებლად მივიჩნევთ ამას), მით უფრო
სრულია და მაღალი ჰარმონია, და პირიქით, რაც უფრო დაბალი და მეტი, ან პირიქით, უფრო ნაკლებად ჰარმონია, ვიდრე მეორე. აგრე
არასრულია ძნობა, ჰარმონიაც მით უფრო დაბალია და არასრული. არაა?
- ჭეშმარიტად. - რა თქმა უნდა.
- მაგრამ როცა სულთან გვაქვს საქმე? შეიძლება თუ არა - ხოლო, რაკი ჰარმონია არც უფრო მეტადაა ჰარმონია, არც
ითქვას, რომ ერთი სული, თუნდაც ერთის იოტით, უფრო მეტად ან უფრო ნაკლებად, არ შეიძლება უფრო მეტად ჰარმონიული იყოს იგი
უფრო ნაკლებადაა სული, ვიდრე მეორე? ან უფრო ნაკლებად.
- არაფრის დიდებით. - რასაკვირველია.
- ახლა ეგ მითხარი, ზევსის გულისათვის. - განაგრძო - და, რაკი არც უფრო მეტადაა ჰარმონიული, არც უფრო
სოკრატემ, - ამბობენ ხოლმე, ერთი სული გონიერია, სათნო და ნაკლებად, როგორ გგონია, ჰარმონიასთან მეტად ან ნაკლებად
კეთილი, მეორე კი - უგუნური, ბიწიერი და ბოროტიო. როგორ წილნაყარი იქნება ის თუ მხოლოდ თანაბრად?
გგონია, მართალს ამბობენ? - მხოლოდ თანაბრად.
- ცხადია, მართალს. - ამრიგად, სული, რაკი ისიც არც უფრო მეტადაა სული არც
- მაგრამ რას იტყვიან სულის სათნოებასა და ბიწის შესახებ ნაკლებად, ვიდრე მეორე, არ შეიძლება უფრო მეტად ჰარმონიული
ისინი, ვინც მას ჰარმონიულად თვლიან? იტყვიან, რომ სათნოება იყოს, ან, პირიქით, უფრო ნაკლებად.
ჰარმონიაა, ხოლო ბიწი დისჰარმონია? და რომ სათნო სულიც - დიახ.
თავისი ბუნებით ჰარმონიაა და მეორე ჰარმონიას ატარებს თავის - და თუ ეს ასეა, შეუძლებელია ერთ სულს დისჰარმონიასა
თავში, ბიწიერი კი - დისჰარმონიაა და თავის თავში არ ატარებს სხვა თუ ჰარმონიაში უფრო მეტი წილი ედოს, ვიდრე მეორეს.
ჰარმონიას? - რა თქმა უნდა.
- დანამდვილებით ვერ გეტყვი მაგას, - მიუგო სიმიამ, - - მაშასადამე, თუ სათნოება ჰარმონიაა, ხოლო ბიწი
მაგრამ ცხადია, რაღაც ამგვარს იტყვიან ისინი, ვინც სულს დისჰარმონია, განა შეიძლება ერთი სული უფრო მეტად სათნო იყოს
ჰარმონიად თვლიან. ან ბიწიერი, ვიდრე მეორე?
- მაგრამ ჩვენ უკვე შევთანხმდით, - თქვა მან, - რომ არც ერთი - არაფრის დიდებით.
სული არაა უფრო მეტი ან უფრო ნაკლებად სული, ვიდრე მეორე. ეს - მე მგონია, აჯობებს ვთქვათ, ჩემო სიმია, რომ ბიწს ხელი
კი იმის აღიარებას ნიშნავს, რომ არც ერთი ჰარმონია არაა უფრო არა აქვს სულთან, თუკი სული ჰარმონიაა. რადგან ჰარმონია, თუ ის
მართლა ჰარმონიაა, სიახლოვეს არ გაიკარებს დისჰარმონიას.
პირიქით, პოეტი, ალბათ, თვლიდა, რომ სული თვითონ მართავს და აწი ვაპირებთ. თუმცა, მოდი, ეს ღვთაების ნებას მივანდოთ, ჩვენ კი
წინ უძღვის ვნებებს და რომ ის გაცილებით უფრო ღვთაებრივია, ჰომეროსის გმირებივით შევებათ ერთმანეთს და ვნახოთ, მართალს
ვიდრე ჰარმონია, არა? ამბობ თუ არა. მთავარი, რასაც შენ ეძებ, ეგაა: შენ გსურს
- ვფიცავ ზევსს, აგრე გამოდის, ჩემო სოკრატე. დავამტკიცოთ, რომ ჩვენი სული მართლაც უკვდავია და უხრწნელი.
- ამრიგად, ჩემო საყვარელო, ჩვენ არავითარი უფლება არ წინააღმდეგ შემთხვევაში, იმ ფილოსოსფოსის რწმენა, რომელიც
გვაქვს, ვამტკიცოთ, რომ სული ჰარმონიაა. წინააღმდეგ უშიშრად ეგებება კარს მომდგარ სიკვდილს, რადგან სჯერა, რომ,
შემთხვევაში, ვერც ჰომეროსს დავეთანხმებოდით, მაგ ღვთაებრივ რაკი ფილოსოფოსის სიცოცხლით ცხოვრობდა, იმქვეყნად
პოეტს, და ვერც საკუთარ თავს. გაცილებით უფრო დიდ ბედნიერებას ეზიარება, ვიდრე ის, ვინც
- აგრეა, - მიუგო სიმიამ. სხვაგვარად განვლო წუთისოფელი, - შლეგის რწმენას ემსგავსება და
დამთხვეულის. ის აზრი, რომ სული ძლევამოსილია და ღმერთის
XLIV ნადარი და რომ ის მანამდეც არსებობდა, სანამ კაცებად ვიქცეოდით
ჩვენ, შენის ღრმა რწმენით, სრულიადაც არ ამტკიცებს სულის
- კეთილი და პატიოსანი, - თქვა სოკრატემ, - თებელ უკვდავებას; ის, უმალ, დღეგრძელობას გვიმოწმებს სულისას,
ჰარმონიას[1] როგორც იქნა მოვულბეთ გული, მაგრამ როგორ, რა რომელიც ადრეც, წარმოუდგენლად ხანგრძლივი დროის
სიტყვებით მოვალბოთ კადმოსი, ჩემო ძვირფასო კებეს? განმავლობაში, არსებობდა სადღაც, მრავლის მცოდნე და მრავლის
- მე მგონია, - მიუგო კებესმა, - შენ შეძლებ ამას, რაკი, მოქმედი. მაგრამ აქედან სრულიადაც არ შეიძლება იმ დასკვნის
წინააღმდეგ ჩემი მოლოდინისა, აგრე საოცარის ხელოვნებით გამოტანა, რომ ის უკვდავია და უხრწნელი, რადგან კაცის სხეულში
დაამტკიცე, რომ სული არ არის ჰარმონია. როცა სიმია თავის ეჭვებს შესვლა ერთგვარი სნებაა მისთვის და დასაბამი მისი კვდომისა. და
და გასაჭირს გვაცნობდა, მე შეშფოთებული ვფიქრობდი, ვინ ჰგიეს აგრე შეჭირვებული სული ამქვეყნად, ვიდრე საბოლოოდ არ
შეძლებს სათანადო პასუხი გასცეს-მეთქი მას. მით უფრო დაინგრევა ეგრეთ წოდებული სიკვდილის მიერ. ხოლო რაც შეეხება
განცვიფრებული დავრჩი, როცა მან შენი პირველი შეტევაც ვერ ჩვენს შიშს სიკვდილის მიმართ, შენ ამბობ, რომ სულ ერთია, სული
მოიგერია. ამიტომ არ გამიკვირდება, თუ კადმოსიც მალე დაემხობა მრავალგზის განსხეულდება თუ მხოლოდ ერთხელ, ყოველი
შენს წინაშე. ჭკუათმყოფელი კაცი უნდა უფრთხოდეს სიკვდილს, რადგან არ
- ნუ აჭარბებ, ჩემო ძვირფასო, - თქვა სოკრატემ, - თორემ, იცის და არც შეუძლია იცოდეს, რომ მისი სული მართლაც უკვდავია
შესაძლოა, მოშურნე თვალმა წინასწარ გათვალოს ის, რის თქმასაც და უხრწნელი. ჩემის აზრით, შენ სწორედ ამას ამტკიცებ, კებეს. მე
განზრახ კიდევ ერთხელ გავიმეორე ეგ, რათა არაფერი ტვინი[6] გვაძლევს სმენის, ხედვისა და ყნოსვის გრძნობათა ნიჭს,
გამოგვპარვოდა და თანაც, თუ ისურვებდი, რამე დაგემატებინა ან რომელთაგანაც იბადება მოგონება და წარმოდგენა, ხოლო
დაგეკლო მისთვის. ჩამოყალიბებული და მოწესრიგებული მოგონებისა და
მაშინ კებესმა - ამჟამად ვერაფერს დავუმატებ, ვერც წარმოდგენისაგან დასაბამს იღებს ცოდნა? და მერე, როცა მივიქეცი
დავაკლებო, - თქვა, - სწორედ ეგაა ის, რასაც ვამტკიცებ. იმის ჭვრეტად, თუ როგორ იღუპება ყოველივე ეს, როგორ იცვლება
ცა და მიწა, ბოლოს და ბოლოს, იმ დასკვნამდე მივედი, რომ
XLV სრულიად უმწეო და უსუსური ვიყავი ამგვარი სახის კვლევა-
ძიებისათვის. აჰა, უტყუარი საბუთიც ამისა: უწინ რაღაც მაინც
სოკრატე დიდხანს დუმდა, ფიქრში წასული. მერე მან თქვა: მესმოდა ნათლად, აგრე მეგონა მე და ეგონათ სხვებსაც; ხოლო ჩემმა
- ძნელი საკითხის გადაჭრა განგიზრახავს, ჩემო ძვირფასო კებეს, კვლევა-ძიებამ იმდენად დამივსო თვალი, რომ იმასაც ვეღარ
რადგან ამ შემთხვევაში ჩვენ გვმართებს საფუძვლიანად ვარჩევდი, რაზეც მანამდე „ვიცი-მეთქი“ შემეძლო მეთქვა.
გამოვიკვლიოთ მიზეზი შობისა და კვდომისა საერთოდ. თუ მრავალთაგან ერთ მაგალითს მოგიყვან მხოლოდ: როგორ იზრდება
გნებავს, გეტყვი, რა გადამხდა თავს მაგ მიზეზის კვლევისას; შენ კი, კაცი? ადრე მეგონა ყველასათვის ცხადი იყო, რომ კაცს ჭამა ზრდის
თუ შენთვის სასარგებლოდ მიიჩნევ ჩემს სიტყვებს, შეგიძლია და სმა. რადგან, საზრდელის წყალობით, ხორცი ხორცს რომ
გამოიყენო ისინი, რათა შენივე მოსაზრება ირწმუნო თავად. მიემატება, ძვალი - ძვალს, სხეულის ყველა სხვა ნაწილი - თავის
- ცხადია, მნებავს, - მიუგო კებესმა. მსგავს ნაწილს, ის, რაც მცირე იყო, გაიზრდება და გადიდდება და,
- მაშ, მისმინე. ახალგაზრდობაში მე, ჩემო კებეს, გასაოცარის ამრიგად, პატარა კაცი დიდად იქცევა-მეთქი[7], ვფიქრობდი მაშინ.
ძალით მიზიდავდა ის მეცნიერება, რომელსაც როგორ გგონია, მართებულად ვფიქრობდი აგრე?
[1]
ბუნებისმეტყველება ჰქვია; რადგან უმაღლეს ცოდნად ვთვლიდი - მე მგონია, მართებულად, - მიუგო კებესმა.
თითოეული საგნის მიზეზთა ცოდნას: რა ჰბადებს მას, რა ჰკლავს, რა - მაშინ ამასაც დაუკვირდი, როცა პატარა კაცთან მდგარ დიდ
აძლევს ნიჭს არსებობისას? ხშირად ვიცვლიდი აზრს, ვიკვლევდი რა კაცს ვხედავდი, ან დიდ ცხენს - პატარა ცხენთან მდგარს, ჩემთვის
უპირველეს ყოვლისა შემდეგს. როდის ჩნდებიან ქვეყნად კმაროდა ასეთი დასკვნა: ერთი მეორეზე დიდია იმიტომ, რომ
სულდგმულნი? მაშინ ხომ არა, როცა, ზოგიერთთა მტკიცებით[2], მთელი თავით მაღალია-მეთქი მასზე. ან უფრო თვალსაჩინო
ხრწნას იწყებენ ცივი და ცხელი? რა არის ის, რითაც ვაზროვნებთ: მაგალითი: ათი რვაზე მეტი მეგონა იმიტომ, რომ ორით აღემატება
სისხლი[3], ჰაერი[4] თუ ცეცხლნი[5]? ან, იქნებ, არც ერთი მათგანი, და
რვას, ხოლო ორი წყრთა - ერთ წყრთაზე მეტი, რადგან ნახევრით XLVI
სჭარბობს მეორეს.
- კი მაგრამ, ახლა რას იტყვი ყოველივე ამის შესახებ? - ერთხელ ასეთი რამ გავიგე: ვიღაცას, როგორც თვითონ
ჰკითხა კებესმა. ამბობდა, ანაქსაგორას წიგნში წაუკითხავს - გონებაა ის, რაც ყოველს
- ვფიცავ ზევსს, - მიუგო სოკრატემ, - მე შორსა ვარ იმ აწესრიგებს, გონებააო მიზეზი ყოვლისა[1]. ამან დიდად გამახარა და
აზრისაგან, თითქოს მიზეზი ვიცოდე მათი. რადგან ისიც კი არ მაფიქრებინა, რომ გარკვეული თვალსაზრისით მართალიც იყო
მესმის, რომ, როცა ერთს უმატებენ ერთს, სწორედ ის ერთი იქცევა გონების მიჩნევა ყოველის მიზეზად. მე ვამბობდი: თუ ეს ასეა,
ორად, რომელსაც მეორე ერთს უმატებენ, თუ ერთი, რომელიც ცხადია, ყოვლისგამრიგე გონება ისე აწესრიგებს და ისეთ ადგილს
ემატება და ერთი, რომელსაც ემატება, ორივე ერთად იძლევა ორს უჩენს თითოეულ საგანს, რომელიც მისთვის უკეთესია-მეთქი.
მიმატების ჩვენის წყალობით. მე ეგ მაოცებს: როცა ორივე ცალ- ამრიგად, თუ კაცი ისურვებდა მიგნებას მიზეზისას, რომლის
ცალკე ეგო, თითოეული მათგანი ერთი იყო და ორი ერთი არ იყო წყალობითაც ესა თუ ის საგანი იბადება, იღუპება ანდა არსებობს, მას
ორი, ხოლო როცა ერთმანეთს მიუახლოვდნენ, სწორედ ეს იმ პირობისათვის უნდა მიეკვლია, რომელშიც ეს საგანი ყველაზე
მიახლოება და მიახლება გახდა მათი ორად ქცევის მიზეზი. არც ის უკეთ არსებობს, ან განიცდის თუ სხვას განაცდევინებს რამეს[2].
შემიძლია ვირწმუნო, რომ როცა ერთს ორად ჰყოფენ, ეგ გაყოფა, აქედან გამომდინარე, მე ვფიქრობდი, როგორც ამ საგნის, ისე ყველა
თავის მხრივ, მიზეზი ხდება ორად ქცევისა, რადგან ამ შემთხვევაში, სხვა საგნისთვისაც კაცი მხოლოდ მას უნდა ეძებდეს, რაც ყველაზე
ორი სრულიად საპირისპირო გზით მიიღება. მიმატებისას ორს უკეთესია და სრულქმნილი-მეთქი; ხოლო ვინც იცის უკეთესი,
იმიტომ ვიღებთ, რომ ორი ერთი ეახლება და ემატება ერთიმეორეს, უთუოდ შეიცნობს უარესსაც, რადგან ერთის ცოდნა მეორის
გაყოფისას კი, პირიქით, ერთი ერთი ეყრება და ეყოფა მეორეს. ცოდნასაც გულისხმობს. ასე ვფიქრობდი და მიხაროდა, რომ
სწორედ ასევე, არც ის მჯერა, თითქოს ვიცოდე, როგორ მიიღება ანაქსაგორას სახით ვპოვე მოძღვარი, რომელიც, ჩემის
ერთი. მოკლედ რომ მოვჭრა, არ ვიცი და, თუ ამ გზას გავყვები, არც სურვილისამებრ ამიხსნიდა ყველა მოვლენის მიზეზს, უპირველეს
მეცოდინება, რატომ იბადება რამე, რატომ კვდება ანდა არსებობს. ყოვლისა კი მეტყოდა, როგორია მიწა - ბრტყელი თუ მრგვალი[3],
ამიტომ კვლევის სხვა გზას ვირჩევ ალალბედზე, რადგან პირველი ხოლო რაკი ამას მეტყოდა, იმის მიზეზს და აუცილებლობასაც
არაა ჩემი გზა. მაცნობებდა, რატომაა ეს უკეთესი და რატომ სჯობია მიწისთვის,
რომ სწორედ ასეთი იყოს, ე.ი. ბრტყელი ან მრგვალი. მერე თუ
ანაქსაგორა იტყოდა, მიწა სამყაროს ცენტრში მდებარეობსო[4], მე
ვიმედოვნებდი, იმასაც ამიხსნიდა, რატომაა უკეთესი, რომ ის სიტყვები, ვინც აგრე მოჰყვებოდა მტკიცებას: ყველაფერს, რასაც
სამყაროს ცენტრში მდებარეობდეს სწორედ. ხოლო თუ ამას სოკრატე აკეთებს, გონების კარნახით აკეთებსო და მერე, როცა
დამიმტკიცებდა, მზად ვიყავი ყველა სხვა მიზეზის ძებნაზე ამეღო თითოეული ჩემი ქმედების მიზეზზე დაიწყებდა ლაპარაკს,
ხელი. სწორედ ასევე ვემზადებოდი რამე გამეგო მზის, მთვარის, უპირველეს ყოვლისა იტყოდა, თითქოს დღეს აქ იმიტომ ვზივარ,
სხვა მნათობების, მათი შეფარდებითი სისწრაფის, მათი მოძრაობისა რომ ჩემი სხეული ძვლებისა და კუნთებისაგან შედგება, რომ ძვლები
და ცვლილებების შესახებ: რატომაა უკეთესი, რომ თითოეული მკვრივია და სახსრებით გაყოფილი ერთმანეთისაგან, ხოლო
მოძრაობს ასე, ან განიცდის მას, რასაც განიცდის? რაკი ანაქსაგორა კუნთებს დაჭიმვის და მოდუნების უნარი შესწევთ, რომ ძვლებს
გონებას მიიჩნევდა ყოვლისგამრიგედ, ვერ წარმომედგინა, რომ ის გარედან ხორცი აკრავს, ხორცს კიდევ - კანი, ამიტომ, რაკი ძვლები
სხვა მიზეზს დაუწყებდა ძებნას და არ იტყოდა, მათთვის უკეთესია თავისუფლად მოძრაობენ სახსრებში, ხოლო კუნთებს უნარი
ეგონ ისე, როგორც ჰგიანო. მე მეგონა, ის, ვინც ამიხსნიდა როგორც შესწევთ დაჭიმვის და მოდუნებისა, მე შემიძლია ასოები მოვხარო
ერთი, ისე ყველა მოვლენის მიზეზს, იმასაც მეტყოდა, რაა უკეთესი ჩემი და იმისი მიზეზიც ესაა, რომ დღეს აქ ვზივარ, აგრე მოხრილი.
როგორც ერთისთვის, ისე ყველასთვის ერთად. მე ისე ძვირად ასეთსავე უაზრობას იტყოდა ისიც, ვინც თქვენთან ჩემი საუბრის
მიღირდა მაშინ ჩემი იმედი. ამიტომ დიდის გულმოდგინებით მიზეზად ხმას, ჰაერს, სმენას თუ ათას სხვა მსგავს რამეს მიიჩნევდა
ჩავუჯექი წიგნებს და პირდაპირ ვშთანთქე ისინი, რათა რაც და ერთის სიტყვითაც არ შეეხებოდა ჭეშმარიტ მიზეზს, რომელიც
შეიძლება მალე ვზიარებოდი ყველაზე უკეთესის და უარესის იმაში მდგომარეობს, რომ მას შემდეგ, რაც ათენელებმა უკეთესად
ცოდნას. მიიჩნიეს ჩემი დამნაშავედ ცნობა, მეც, ჩემის მხრივ, უკეთესად
ჩავთვალე აქ ვმჯდარიყავი და მშვიდად დავლოდებოდი სასჯელს,
XLVII რომელიც მე მომესაჯა. რადგან, ძაღლს გეფიცებით[2], ჩემი ძვლები
და ჩემი კუნთები დიდი ხანია უკვე მეგარას იქნებოდნენ, ან
მაგრამ რა მალე გამიცრუვდა იმედი, ჩემო მეგობარო[1]. რაც ბეოტიას[3], მე რომ ეს უკეთესად მიმეჩნია და არ მეფიქრა - გაქცევასა
უფრო წინ მივიწევდი წიგნის კითხვისას, მე ვხედავდი კაცს, და გაპარვაზე ბევრად უფრო უმჯობესია და მართებული აქ დავრჩე
რომელიც არაფრად აგდებს გონებას და საგანთა შორის არსებული და მოვიხადო სასჯელი იგი, რომელიც ქალაქმა მომისაჯა-მეთქი.
წესრიგის მიზეზად მას კი არ თვლის, არამედ ჰაერს, ეთერს, წყალს ამრიგად, ყოველივე ამის მიზეზად მიჩნევა ფრიად უაზროა და
და სხვა მრავალ უადგილო და უაზრო რამეს. ამან ჩემზე ზუსტად უცნაური. თუ ვინმე ასე იტყოდა: რომ არ გქონდეს ძვლები, კუნთები,
ისეთი შთაბეჭდილება მოახდინა, როგორსაც მოახდენდნენ მისი ერთის სიტყვით, არ გქონდეს ის, რაც გაქვს, შენ ვერ შეძლებდი
განზრახულის სისრულეში მოყვანასო, უთუოდ მართალს იტყოდა - დიახაც მსურს, - მიუგო მან.
იგი. მაგრამ თუ ის იტყოდა, რომ სწორედ ჩემი ძვლები და კუნთებია
მიზეზი იმის კეთებისა, რასაც ვაკეთებ, და რომ თუმცა გონების XLVIII
კარნახით ვაკეთებ ყველაფერს, მაგრამ არა უკეთესის შერჩევის
მიზნით, ეგ აშკარა სისულელე იქნებოდა მისი მხრივ. რადგან ეს - რაკი არსთა ძიებაზე ავიღე ხელი, - განაგრძო სოკრატემ, -
ნიშნავს, ვერ გაარჩიო რა არის მიზეზი და რა არის ის, რის გარეშეც გადავწყვიტე, ფრთხილად ვყოფილიყავი, რათა იგივე არ
მიზეზი ვერასდროს ვერ იქნებოდა მიზეზი[4]. მე მგონია, კაცთა მომსვლოდა, რაც მზის დაბნელების მჭვრეტელთ მოსდით ხოლმე,
უმრავლესობა სწორედ ამ უკანასკნელს დაეძებს ხელის ფათურით, რადგან ზოგი მზერას იფუჭებს, როცა პირდაპირ მზეს უმზერს და
ბნელში მოარულთა მსგავსად, და მიზეზის სახელს რომ უწოდებს არა მის ანარეკლს წყალში თუ სხვა რამეში[1]. რაღაც ამგვარი
ცრუ მიზეზს, ჭეშმარიტ მიზეზად ასაღებს მას. ამიტომაა, რომ ზოგის შეიძლება დამმართოდა, ჰოდა ვშიშობდი, ვაითუ სრულად
აზრით მიწას ჰაერის მორევი აკრავს, რომელიც მას უძრავად აჩერებს დამეშრიტოს მზერა სულისა, თუ საგნებს შიშველი თვალებით
სამყაროს ცენტრში, ზოგს კი ვრცელ ვარცლად წარმოუდგენია მიწა, შევაცქერდები და ვეცდები გრძნობებით მივწვდე-მეთქი თითოეულ
რომელსაც ჰაერი ებჯინება, როგორც საფუძველს[5]. ხოლო იმ ძალას, მათგანს. ამიტომ საჭიროდ მივიჩნიე აზრისათვის მიმემართა და
რომლის წყალობითაც თავის აწინდელ, ყველაზე უკეთეს მისი მეოხებით მეძია არსთა ჭეშმარიტი ბუნება. მაგრამ, შესაძლოა,
მდგომარეობაში ჰგიეს ყოველი, კაცნი არ ეძებენ და არ ფიქრობენ, ეს შედარება არც იყოს ზუსტი, რადგან მე არ ვიზიარებ იმ აზრს, რომ
რომ ღვთაებრივი ძალაა იგი. ამის ნაცვლად ისინი ეძებენ და როცა კაცი არსს იკვლევს და აზრით იკვლევს, მას უფრო უკეთ მაშინ
იმედოვნებენ ჰპოვონ ატლანტი[6], უფრო მძლავრი, უფრო უკვდავი, ჭვრეტს თითქოს, როცა არსის ხატს უმზერს და არა თვითონ არსს[2].
უფრო სრულქმნილი და ყოვლისმომცველი. ის კი ვერ ასეა თუ ისე, მე ამ გზას დავადექი და საფუძვლად ყოველთვის იმ
წარმოუდგენიათ, რომ მხოლოდ სიკეთით და აუცილებლობით აზრს ვიღებ, რომელიც უფრო მტკიცე მეჩვენება და ურყევი.
ერთდება და იკვრის ყოველი. ხოლო რაც შემეხება მე, დიდის ყველაფერი, რაც ამ აზრს ეთანხმება, ჭეშმარიტად მიმაჩნია, სულ
სიამოვნებით დავუდგებოდი შეგირდად ყველას, ვინც შეძლებდა ეგ ერთია, საქმე მიზეზს ეხება, თუ ყველა სხვა რამეს. ხოლო რაც მას არ
მიზეზი აეხსნა ჩემთვის. მაგრამ, რაკი ერთხელ ვერ ვპოვე და, მერე, ეთანხმება, ყალბია ჩემთვის. მე მინდა უფრო ნათლად გაგაგებინო,
ვერც თვითონ მივაკვლიე, ვერც სხვისი დახმარებით შევიცან იგი, რის თქმას ვაპირებ, რადგან, ვფიქრობ, შენთვის არც ისე ცხადი უნდა
ხომ არ გსურს, კებეს, მოისმინო ამბავი ჩემი მეორე ნაოსნობისა[7], იყოს ეგ.
რომელიც მაგ მიზეზის საძებნად აღვასრულე იდუმალების წყალში? - ჰო, არც ისე ცხადია, - მიუგო კებესმა, - ვფიცავ ზევსს.
„ნუთუ თავი, ეგ ერთი ციცქნა თავიაო იმის მიზეზი, რომ უფრო ერთადერთ სწორ საწყისს ამოეფარები და მაგ საფარიდან გასცემ
დიდი დიდია უფრო?“ მაგრამ შლეგის მეტი ვინ იტყვის, დიდი პასუხს ყველა ცნობისმოყვარეს. და მერე, თუ რომელიმე მათგანი
მცირითააო დიდი? თქვი, შეგაკრთობდა თუ არა ეს? შენი საფარის აღებას მოინდომებს და თავს დაგესხმება, განა
კებესმა გაიცინა და - შემაკრთობდაო, - უთხრა. უპასუხოდ არ დასტოვებ მის შემოტევას, სანამ გულდასმით არ აწონ-
- სწორედ ასევე, შეგაკრთობდა თუ არა იმის მტკიცებაც, რომ დაწონი ჩვენის საწყისიდან ყველა შესაძლო შედეგს და არ
ათი ორითაა რვაზე მეტი და რომ პირველი რიცხვი სწორედ ამით დარწმუნდები, ეთანხმებიან თუ არა ისინი ერთმანეთს? ბოლოს, თუ
სჭარბობს მეორეს და არა რაოდენობით და რაოდენობის წყალობით? იძულებული გახდები ანგარიში ჩააბარო ვინმეს, განა საფუძვლად
ხოლო ორი წყრთა თითქოს იმითაა მეტი ერთ წყრთაზე, რომ ახალ საწყისს არ აიღებ, შენის აზრით ყველა ძველზე უფრო მაღალს
ნახევრით სჭარბობს ამ უკანასკნელს და არა სიდიდის თვისის და სრულფასოვანს, ვიდრე არ მიადგები სავსებით კმასაყოფელ
წყალობით? რადგან აქაც იგივე საფრთხე გემუქრება - გაბათილების. დასკვნას? ამასთან, თუ მოინდომებ არსთა შეცნობას, ერთმანეთში არ
- რა თქმა უნდა, - მიუგო მან. აურევ საწყისს და შედეგს, დავისმოყვარეთა[2] მსგავსად, რომელთაც
- მერე? როცა ერთს ერთი ემატება ანდა ერთი იყოფა ორად, ფეხებზე ჰკიდიათ ჭეშმარიტება და რომელნიც, მეტისმეტი
გაგიჭირდება თუ არა იმის მტკიცება, რომ პირველ შემთხვევაში სიბრძნის წყალობით, ყველაფერს ერთმანეთში ურევენ და ამითი
მიმატებაა მიზეზი ორის მიღებისა, ხოლო მეორეში - გაყოფა? მოაქვთ თავი. შენ კი, თუ მართლა ფილოსოფოსი ხარ, ვფიქრობ, ისე
აყვირდები თუ არა შენ, რომ არ იცი სხვა გზა, რომლითაც არსებობა მოიქცევი, როგორც მე გირჩევ.
ენიჭება თითოეულ საგანს, გარდა მისი თითოეულ იმ არსთან - თვით ჭეშმარიტება ღაღადებს შენი პირით! - ერთხმად
თანაზიარებისა, რომელიც თითოეულ მათგანს შეესაბამება და შესძახეს კებესმა და სიმიამ.
რომელსაც უნდა ეზიაროს იგი, და რომ, ამიტომ, არც ორის მიღების ეხეკრატე. ვფიცავ ზევსს, ისინი მართალნი იყვნენ, ფედონ.
სხვა მიზეზს იცნობ, გარდა ორებასთან თანაზიარებისას, რადგან ის, ვისაც ჭკუის ნასახი მაინც გააჩნია, ჩემის აზრით, უთუოდ უნდა
რაც ორი უნდა გახდეს, ორებას უნდა ეზიაროს უთუოდ, ხოლო ის, გაეგო სოკრატეს სიტყვები, ისე ნათლად და დამაჯერებლად
რაც ერთი უნდა გახდეს - ერთებას[1]. დაეხსნები თუ არა ყველა ამ ულაპარაკია მას.
გაყოფას, მიმატებას თუ სხვა ლამაზ-ლამაზ გარდაქმნებს, რათა ფედონი. ჰო, ჩემო ეხეკრატე, აგრე გვეჩვენა ჩვენც, მაშინ იქ
ასეთი პასუხებით მათ გააბრუონ მსმენელნი, ვინც შენზე მეტი იცის, მყოფთ.
ჩემო ძვირფასო; შენ კი, როგორც იტყვიან, საკუთარი ჩრდილისა და
უმეცრების შიშით შემკრთალი, ალბათ, ჩვენს მიერ მიღებულ
ეხეკრატე. და როგორც ხედავ, ჩვენც, თუმცა მაშინ იქ არ - ფედონიც იმიტომ როდია სიმიაზე უფრო დიდი, რომ ის
ვყოფილვართ და ახლა შენგან ვისმენთ სოკრატეს სიტყვებს. მაგრამ ფედონია, არამედ იმიტომ, რომ სიმიას სიმცირესთან შედარებით,
ბარემ ისიც გვითხარი, რა ითქვა მერე. სიდიდე მოსავს.
- აგრეა.
L - ამრიგად, სიმიას შეიძლება ერთდროულად ეწოდოს
დიდიც და პატარაც, რადგან ერთის სიმცირეს სიდიდით რომ
ფედონი. მას შემდეგ, რაც სოკრატეს დაეთანხმნენ და აღემატება, მეორის სიდიდეს ჩამოუვარდება სიმცირით და ამიტომ
აღიარეს, რომ თითოეული იდეა მართლაც არსებობს და რომ საშუალო ადგილი უჭირავს მათ შორის. - აქ მან გაიღიმა და - მგონი
საგნები, რომელნიც ამ იდეებს ეზიარებიან, სწორედ მათგან იღებენ მეტისმეტად დავწვრილმანდიო, თქვა, - მაგრამ რა ვქნა, როცა ეს
სახელს[1], თუ არ ვცდები, მან ასეთი კითხვა მისცა კებესს: მართლა ისეა, როგორც მე ვამბობ.
- თუ შენის აზრით ეს მართლაც ასეა, მაშინ, როდესაც იტყვი, კებესი აქაც დაეთანხმა.
სიმია სოკრატეზე უფრო დიდია, მაგრამ ფედონზე უფრო პატარაო, - ხოლო ამას იმიტომ ვამბობ, რომ მინდა, შენც ჩემსავით
სხვას რას იტყვი, გარდა იმისა, რომ სიმიაში ჰგიეს ორივე, სიდიდეც სჯიდე. მე კი მგონია, რომ სიდიდე თავის თავში არ შეიძლება
და სიპატარავეც? ერთდროულად დიდიც იყოს და მცირეც: ის კი არა, ჩვენში
- რა თქმა უნდა, მაგას ვიტყვი მხოლოდ და მხოლოდ. გამოვლენილი სიდიდეც არასოდეს იღებს მცირეს და არ ითმენს,
- მაგრამ შენ ამითი აღიარებ, რომ წინადადება - „სიმია უფრო რომ მას აღემატონ[2]. ორში ერთია: სიდიდე ან ილტვის და იმალება,
დიდია, ვიდრე სოკრატე“ - არასწორად ასახავს სინამდვილეს, როცა თავისი მოპირისპირე უახლოვდება - სიმცირე, ან თუ მცირე
რადგან სიმია სოკრატეზე უფრო დიდია არა იმიტომ, რომ ის სიმიაა, მიეახლა, წყვეტს არსებობას. მაგრამ მას არ შეუძლია მიიახლოს
არამედ მხოლოდ სიდიდის წყალობით, რომელიც მას ერგო წილად. სიმცირე, მიიღოს ის და, ამრიგად, დაჰკარგოს თავისი რაობა და სხვა
ზუსტად ასევე, სიმია სოკრატეზე უფრო დიდია არა იმიტომ, რომ რამედ იქცეს. მაგალითისათვის მე გამოვდგები: ახლოს რომ
სოკრატე სოკრატეა, არამედ იმიტომ, რომ, სიმიას სიდიდესთან მოვუშვი და მივიღე სიმცირე, სანამ მე მე ვარ, მცირე ვარ, ის კი ვერ
შედარებით, სოკრატეს სიმცირე ხვდა წილად. ითმენს სიმცირეს, რადგან დიდია. ზუსტად ასევე, ჩვენში
- მართალია. გამოვლენილი სიმცირეც ყოველთვის გაურბის სიდიდედ ქცევას
ანდა ყოფნას. და საერთოდ, ვერც ერთი მოპირისპირეთაგანი, ვიდრე
ისაა, რაც არის, ვერ ითმენს თავის მოპირისპირედ ქცევას ანდა
ყოფნას: ერთი ან ილტვის მეორისაგან, ან, თუ მეორე მიეახლა წყვეტს ერთმანეთისაგან. აქ მან კებესს გადახედა და უთხრა: - რაო, კებეს,
არსებობას. ხომ არ შეგაკრთო მისმა სიტყვებმა?
- მეც აგრე მგონია, - თქვა კებესმა. - არა, - მიუგო მან, - განა ისევ ისე მხდალი ვარ, თუმცა ვერ
ვიტყვი, აღარაფერს აღარ ძალუძს შემაკრთოს-მეთქი.
LI - მაშასადამე, - თქვა მან, - ჩვენ შევთანხმდით, რომ
მოპირისპირე თავის თავში არასოდეს არ იქცევა თავის თავის
ეს რომ ესმა, ერთმა ჩვენგანმა (კარგად არ მახსოვს, კერძოდ მოპირისპირედ.
რომელმა) თქვა: - ღმერთო დიდებულო, კი მაგრამ, წეღან ხომ იმაზე - ჭეშმარიტად, - მიუგო კებესმა.
შევთანხმდით, რაც პირდაპირ ეწინააღმდეგება ჩვენს ახლანდელ
მტკიცებას? მაშინ ჩვენ ვაღიარეთ, რომ მცირისაგან დიდი იღებს LII
დასაბამს და დიდისაგან - მცირე და რომ ყოველი მოპირისპირე
თავისი მოპირისპირესაგან იბადება მხოლოდ. ახალა კი ირკვევა, - ერთი ამასაც დაუკვირდი, - თქვა სოკრატემ, - და მითხარი,
რომ ეს შეუძლებელია. მეთანხმები თუ არა. შენ ხომ რაღაცას ცხელს უწოდებ და რაღაცას
სოკრატე მისკენ მიბრუნდა და უთხრა: - აფერუმ შენ ცივს?
ვაჟკაცობას, სწორედ დროზე გამახსენე ეგ. მაგრამ, როგორც ჩანს, ვერ - დიახ.
ამჩნევ განსხვავებას ჩვენს მაშინდელ და ახლანდელ სიტყვებს - მაგრამ რას გულისხმობ შენ: ცეცხლსა და თოვლს?
შორის. მაშინ ჩვენ ვამბობდით, რომ ყოველი მოპირისპირე საგანი - არა, ვფიცავ ზევსს.
თავისი მოპირისპირე საგნისაგან იღებს დასაბამს, ახლა კი ვამბობთ, - მაშასადამე, ცხელი განსხვავდება ცეცხლისაგან და ცივი -
რომ მოპირისპირე თავის თავში არასოდეს არ იქცევა თავისთავის თოვლისაგან, არა?
მოპირისპირედ, არც ჩვენში და არც ბუნებაში. მაშინ, ჩემო მეგობარო, - დიახ.
ლაპარაკი გვქონდა საგნებზე, რომელთაც მოპირისპირენი - მე მგონია, ჩვენი წეღანდელი მტკიცების თანახმად, შენ,
მოეძებნებათ და ამ მოპირისპირეთა სახელებით ვასახელებთ მათ, ალბათ, იმასაც აღიარებ, რომ თოვლი, თუ მან ცხელი მიიღო, უკვე
ახლა კი მხედველობაში გვყავს მოპირისპირენი თავის თავში, აღარ იქნება ის, რაც იყო, რადგან ერთად არ ეგების თოვლი და
რომელთაგანაც იღებენ სახელს ის საგნები, რომლებშიც ისინი ჰგიან, ცხელი. ამიტომ, ცხელი რომ მიეახლება, თოვლი ან უკან დაიხევს და
ხოლო თვით ეს მოპირისპირენი დასაბამს არასოდეს არ იღებენ ადგილს დაუთმობს მას, ან უთუოდ დაიღუპება[1].
- მერედა, ჩემო ძვირფასო კებეს, - გააწყვეტინა მან, - თუ ვერაფერს მივუგებთ მათ, ვერ ვიტყვით, რომ კენტი არ დაიღუპება,
აუცილებელი იქნებოდა კენტი უხრწნელი[1] ყოფილიყო, განა თუკი უხრწნელი არ არის კენტი. მაგრამ თუ შევთანხმდებით, რომ
უხრწნელი არ იქნებოდა სამიც? ის უხრწნელია, ჩვენ ადვილად შევძლებთ ბრძოლაში ჩავებათ
- რა თქმა უნდა. მათთან და ვამტკიცოთ, რომ ლუწის მიახლებისას კენტი და სამი
- და თუ აუცილებელი იქნებოდა უხრწნელი ყოფილიყო ის, ილტვიან მისგან; იგივე შეგვიძლია ვთქვათ ცეცხლის, ცხელი და
რაც ცხელი არ არის, ყოველთვის, როცა ცხელს მიიტანდნენ ყველა სხვა საგნისთვისაც. აგრე არაა?
თოვლთან, განა ეს უკანასკნელი მყისვე უკუ არ იქცეოდა, უვნებელი - რა თქმა უნდა.
და დაუნდობელი? რადგან არ დაიღუპებოდა, არ დაჰკარგავდა - მაშასადამე, უკვდავისთვისაც, რომელზედაც ჩვენ
თავის რაობას და არ მიიღებდა ცხელს. ვმსჯელობთ ახლა, თუ ვაღიარებთ, რომ უკვდავი ამავე დროს
- მართალს ბრძანებ, - თქვა მან. უხრწნელიცაა, ცხადია, სული უკვდავი კი არ იქნება მხოლოდ,
- სწორედ ასევე, თუ აუცილებელი იქნებოდა უხრწნელი არამედ უხრწნელიც, ხოლო თუ ამას არ ვაღიარებთ, სხვა საბუთს
ყოფილიყო ის, რაც ცივი არ არის, ყოველთვის, როცა ცივს უნდა დავუწყოთ ძებნა.
მიიტანდნენ ცეცხლთან, ეს უკანასკნელი არ დაქრებოდა და - არა, ეგ უკვე ზედმეტად მიმაჩნია, - თქვა კებესმა, - რადგან
დაიღუპებოდა, არამედ უკუიქცეოდა, უვნებელი და დაუშრეტელი. თუ ხრწნა უწერია უკვდავსა და მარადის მყოფს, რა იქნება მაშინ
- უეჭველად, - თქვა კებესმა. უხრწნელი?
- მაშინ უკვდავისათვისაც იგი უნდა ითქვას აუცილებლად.
თუ უკვდავი ამავე დროს უხრწნელიცაა, შეუძლებელია სული LVI
დაიღუპოს, როცა სიკვდილი მიუახლოვდება მას. რადგან, როგორც
ზემოთქმულიდან გამომდინარეობს, ის არასდროს არ მიიღებს - მე მგონია, - თქვა სოკრატემ, - ყველა დაგვეთანხმება იმაში,
სიკვდილს და მკვდრად არ იქცევა, ისევე როგორც სამი არ იქცევა რომ ღმერთი, იდეა სიცოცხლისა და თუ ქვეყნად კიდევ არის რამე
ლუწად, ლუწი, თავის მხრივ, - კენტად, ხოლო ცეცხლი ანდა უკვდავი, არასოდეს არ იღუპება.
სიცხელე ცეცხლისა - ცივად[2]. თუმცა აქ შეუძლიათ შენიშნონ: - ვფიცავ ზევსს, - თქვა კებესმა, - მე მგონია, აქ ჩვენ
მართალია, ჩვენ შევთანხმდით, რომ ლუწის მიახლებისას კენტი არ დაგვეთანხმება ყველა კაცი, და, მით უმეტეს, ყველა ღმერთი.
იქცევა ლუწად, მაგრამ რა უშლის მას ხელს დაიღუპოს ამ მიახლების - მაგრამ თუ უკვდავი ამავე დროს უხრწნელიცაა, განა
შედეგად და ადგილი დაუთმოს ლუწს? ამ შენიშვნაზე ჩვენ შეიძლება უხრწნელი არ იყოს სული, რომელიც უკვდავია?
აქეთ ან იქეთ და თანაბრად გადუხრელი დარჩება მუდამ[3]. ერთ ჯურღმულში ვცხოვრობთ, მაინც მის ზედაპირზე
უპირველეს ყოვლისა, - გაიმეორა მან, - მე აი, ეს მწამს. წარმოგვიდგენია თავი. ჰაერს ვეძახით ცას და გვგონია, მართლაც
- და მართებულადაც, - თქვა სიმიამ. ჰაერში ბრუნავენ ვარსკვლავები. და ეს იმიტომ, რომ ჩვენი
- მერე, - განაგრძო მან, - მე მწამს, რომ მიწა უზარმაზარი სისუსტისა და სიმძიმის წყალობით არ შეგვიძლია თავზე
სხეულია და რომ ჩვენ მის მახლობლად უმნიშვნელო ნაწილზე მოვევლოთ ჰაერის ზედა ფენებს, რადგან თუ კაცი მიაღწევდა ამ
ვსახლობთ, ფაზისიდან მოკიდებული ჰერკულესის სვეტებამდე[4], სიმაღლეს, ანდა ფრთებით აფრიანდებოდა და გასცდებოდა
ზღვის გარშემო მიმოფანტულნი, ჭაობის პირას თავშეყრილი ჰაეროვანი სივრცის საზღვრებს, უცხო სანახავს იხილავდა იმ
ჭიანჭველებისა თუ ბაყაყების მსგავსად. მრავალი სხვა ხალხი თევზთა მსგავსად, ზღვის სიღრმიდან რომ იჭრებიან ხოლმე ჰაერში.
ბინადრობს მრავალ ასეთსავე ადგილას. რადგან დედამიწის და მერე, თუ ეგ კაცი დასძლევდა საკუთარი ბუნების სისუსტეს და
ზურგზე მიმოფანტულია მრავალი სხვადასხვა სახისა და სიდიდის თვალს გაუსწორებდა ამ უცხო სანახავს, შეიცნობდა, რომ სწორედ
ჯურღმული, რომლებშიც წყალი, ღრუბელი და ჰაერი გროვდება. ესაა ჭეშმარიტი მიწა; რადგან ჩვენი მიწა, ჩვენი ქვები და, საერთოდ,
ხოლო თვით მიწა, წმინდა მიწა, უფრო ზემოთ ჰგიეს, ზეცის წმინდა ჩვენი საცხოვრისი ისეა დაღრღნილი და დახრული, როგორც ზღვაში
და ვარსკვლავიან სივრცეში, რომელსაც ეთერს უწოდებენ ისინი, მეჩეჩები მლაშე წყლის მიერ; ზღვაში, სადაც არა არის რა
ვისაც სჩვევია ლაპარაკი ამის შესახებ. სწორედ ეთერის ნალექია ის, სრულქმნილი და სრულფასოვანი, სადაც მხოლოდ მღვიმეებია,
რაც მიწის ჯურღმულებში გროვდება. ამ ჯურღმულებში კი ჩვენ ქვიშა და შლამი. ასე რომ, ჩვენი საცხოვრისის მშვენებასთან
ვცხოვრობთ, თუმცა არ ვიცით ეგ და ამიტომ მიწის ზედაპირზე შედარებაც არ შეიძლება მისი, რასაც ზღვის სიღრმე იმარხავს, ხოლო
გვგონია თავი. ეს იმას ჰგავს, ზღვის სიღრმეში ცხოვრობდეს კაცი, ის, რაც მიწის ჭეშმარიტ ზედაპირზეა, თავის მხრივ, გაცილებით
თავი კი მის ზედაპირზე წარმოედგინოს და წყლის წიაღიდან მზისა ლამაზია ამ ჩვენს ჯურღმულზე. თუ საჭიროა, მე შემიძლია გიამბოთ
და სხვა ვარსკვლავთა მჭვრეტელს ზღვა მიაჩნდეს ცად. თავისი მომხიბლავი მითი იმ წმინდა მიწის სილამაზეზე, რომელსაც
სიმძიმისა და სისუსტის გამო ეგ კაცი ვერასოდეს მიაღწევდა ზღვის უშუალოდ ეთერი ეკვრის და ღმერთმანი, ღირს მისი მოსმენა, ჩემო
ზედაპირს, ვერ ამოყვინთავდა წყლის სიღრმიდან, ვერ იხილავდა, სიმია.
რამდენად უფრო წმინდაა და უფრო ლამაზი ჩვენი საცხოვრისი მის - და ჩვენც სიამოვნებით მოვისმენთ მას, ჩემო სოკრატე, -
სამყოფელზე და არათუ თვითონ ვერ იხილავდა, ვერც ჩვენს მიუგო მან.
მხილველს ჰპოვებდა ვინმეს, რათა მისი მეშვეობით შეეცნოს ეს.
სწორედ მაგ კაცის დღეში ვართ ჩვენც, რადგან, თუმცა მიწის ერთ-
მრავალგზის გველივით რომ ეხვევა მას, ღრმად, რაც შეიძლება ამოაფრქვევს ხოლმე აქა-იქ. პირიფლეგეთონის საპირისპიროდ,
ღრმად ეშვება ქვესკნელში. მაგრამ ისიც უნდა ითქვას, რომ ვერც შემზარავ და ველურ ტაფობზე, რომელიც მუქი ლურჯი ფერისაა და
ერთი ნაკადი ვერ ჩაეშვება ტარტაროსის ცენტრზე უფრო დაბლა, რომელსაც სტიგიოსი ეწოდება, მიიგრაგნება მეოთხე ნაკადი. ეს
რადგან აქედან უკვე აღმასვლა იწყება მათი. ნაკადი აქ ქმნის სტიქსის ტბას, რომლის წყლებშიც საშინელ ძალას
იძენს და მერე მიწის ქვეშ იკარგება, სადაც პირიფლეგეთონის
LXI საპირისპიროდ მიედინება კლაკნილი გზით და ბოლოს
აქერუსიადის ტბის მეორე, მოპირისპირე ნაპირთან ხვდება მას. არც
არის ბევრი სხვა დიდი და მრავალფეროვანი ნაკადი. მათ ეს ნაკადი ირევს სხვა წყლებს და, წრეს რომ შეჰკრავს, ტარტაროსში
შორის უმთავრსია ოთხი, რომელთაგან ერთი, უდიდესი და ინთქმება ისიც, პირიფლეგეთონის პირდაპირ. როგორც პოეტები
უკიდურესი, დედამიწას უვლის გარშემო. მას ოკეანოსს ვუწოდებთ ამბობენ, ამ ნაკადს კოციტოსი ჰქვია სახელად[1],
ჩვენ. ოკეანოსს უპირისპირდება აქერონი, რომელიც მის
საპირისპირო მიმართულებით მიედინება უდაბურ ადგილთა წიაღ LXII
და აქერუსიადის ტბას ერთვის მიწის ქვეშ. სწორედ ამ ტბასთან
გროვდებიან გარდასულთა სულნი, რომლებიც, მათთვის მიზომილ ბუნებამ ასე ააგო ქვესკნელი. როცა მიცვალებულნი
დროს რომ დაჰყოფენ იქ (ეს დრო ზოგისთვის უფრო გრძელია, მიაღწევენ იმ ადგილს, რომლისკენაც თითოეულს მისი დემონი
ზოგისთვის უფრო მოკლე), ახალი სიცოცხლისათვის იგზავნებიან მიაცილებს, განისჯებიან უპირველეს ყოვლისა, განისჯებიან
უკან. მესამე ნაკადი, რომელიც იმ ორთა შორის იღებს დასაბამს, როგორც ისინი, ვინც მართლად და წმინდად განვლო წუთისოფელი,
სათავის ახლოს ერთ ცეცხლმოდებულ ტაფობზე გადის, სადაც ჩვენს ისე ამქვეყნად ბიწით გასვრილნიც. ხოლო ისინი, რომელთაც
ზღვაზე უფრო დიდ ტბას ქმნის; ამ ტბაში წყალი და ტალახი სრული სათნოება არ შეუმოსავთ, მაგრამ არც ბიწს დაჰმონებიან
თუხთუხებს ერთთავად. მერე კი წრიულად აგრძელებს თავის მთლად, აქერონისაკენ ეშურებიან; აქ მათთვის წინასწარ
ზიგზაგოვან გზას მღვრიე და პირქუში, და აქერუსიადის ტბის გამზადებულ ნავებში სხდებიან და მდინარის ტალღებით აღწევენ
ნაპირს აღწევს, მაგრამ არ ირევს მის წყალს და, მიწის ქვეშ აქერუსიადის ტბას, სადაც ივანებენ, სასჯელს იხდიან, იწმინდებიან
რამდენჯერმე რომ შეჰკრავს წრეს, ტარტაროსის სიღრმეში ინთქმება. ყველა ძველი ბოროტებისაგან და თავისუფლდებიან. სათნოების
ეს ის ნაკადია, რომელსაც პირიფლეგეთონს ვუწოდებთ ჩვენ და სანაცვლოდ კი სიკეთეს იმკიან, დამსახურების მიხედვით. რაც
რომელიც თავის ცეცხლოვან ლავას მიწის ზედაპირზეც შეეხება მრავალი საზარელი მკრეხელობით, უსამართლო ხოცვა-
ჟლეტითა და სხვა მიუტევებელი ცოდვებით დამძიმებულ სულებს, ძალზე შორს წაგვიყვანდა, მე კი დრო ხელში მადნება უკვე. თუმცა,
ბედისწერა პირდაპირ ტარტაროსში უძახებს მათ, ტარტაროსში, რაც ითქვა, ჩემო სიმია, ისიც სავსებით საკმარისია, რათა ჩვენი
საიდანაც ვეღარასოდეს ამოვლენ უკან. და მარტო მათ კი არა, სიცოცხლის მიზნად ვთვლიდეთ სათნოების და სიბრძნის მოხვეჭას,
ტარტაროსში ტყვეობა არც იმ სულებს ასცდებათ, რომლებმაც მძიმე, რადგან ჯილდო კეთილია და იმედი დიდი.
მაგრამ მაინც ასე თუ ისე მისატევებელი ცოდვები ჩაიდინეს (როცა
რისხვით ცნობამიხდილთა ხელი აღმართეს მშობლებზე და მერე LXIII
მთელი სიცოცხლის მანძილძე ინანიებდნენ ამას, ან უნებურად
გაისვარეს სხვის სისხლში ხელი); ოღონდ იმ განსხვავებით, რომ, იმის დაჟინებით მტკიცება, რომ ყველაფერი ეს მართლა ისეა,
როცა ტარტაროსში ყოფნის ყავლი გაუვათ, ტალღა უკანვე როგორც მე დაგიხატეთ, რა თქმა უნდა, არ შეჰფერის გონიერ კაცს.
ამოისვრის მათ და მაშინ კაცისმკვლელთ კოციტოსი წარიტაცებს, მაგრამ თუ სული მართლა უკვდავია, მას დიახაც შეჰფერის და
ხოლო დედის ან მამის მკვლელთ - პირიფლეგეთონი. და რა ჰმართებს კიდეც ამტკიცოს, რომ ყველაფერი, რაც ჩვენს სულებს
მიაღწევენ აქერუსიადის ტბას, ყივილს იწყებენ ისინი: მკვლელნი შეეხება და მათ სავანეთ, მთლად ისე თუ არა, დაახლოებით მაინც
უხმობენ მათ მიერ მოკლულთ, შეურაცხოფილნი კი - ისეა, როგორც მე ვამბობ. და ამის მტკიცება, ღმერთმანი, ღირს
შეურაცხყოფილთ და ევედრებიან ნება დართონ ტბაში შესვლისა და რისკად, რადგან ეგ რისკი იმდენად მშვენიერია, რომ ჩვენ თვითონვე
შეიწყნარონ საწყალობელნი. თუ შესძლეს მათი გულის მოლბობა, უნდა ვიჯადოებდეთ თავს მაგ ჯადოსნურ საგალობელთა
ტბაში შედიან და მათ ტანჯვასაც ეღება ბოლო, თუ ვერა და - გალობით. აკი მიტომაც აგრე გამიგრძელდა მითი. ამრიგად, მას,
ტარტაროსში ცვივიან ისევ, საიდანაც ხელახლა ბრუნდებიან უკან, ვინც მთელი სიცოცხლის მანძილზე ეკრძალებოდა ყველა ხორციელ
და ასე გრძელდება მათი ტანჯვა, გრძელდება მანამ, სანამ არ ვნებას, ვინც არად აგდებდა სულისთვის უცხო სამკაულებს, რადგან
მოლბებიან ისინი, რომელთა წინაშეც სცოდეს. მსაჯულებმა ასეთი სწამდა, რომ მათ მხოლოდ წარწყმედა შეეძლოთ სულის, ვინც
სასჯელი არგუნეს მათ. და ბოლოს, სულნი, რომელთაც წმინდად და ვნებიანად მხოლოდ ცოდნას ეწაფებოდა და ყალბი კი არა,
შეურყვნელად განვლეს წუთისოფელი, თავს აღწევენ ქვესკნელის ჭეშმარიტი სამკაულებით - ზომიერებით, სამართლიანობით,
ტყვეობას, ზესკნელის წმინდა სივრცისაკენ ისწრაფვიან და იქ სიმამაცით, თავისუფლებითა და სიმართლით - იმკობდა სულს,
ივანებენ. მათ შორის ფილოსოფიით გაწმენდილი სულები შეუძლია მშვიდად იყოს სულისთვის და, როცა ბედი მოუხმობს,
საბოლოოდ თავისუფლდებიან ნივთიერი ბუნებისაგან და კიდევ უდრტვინველად დაადგეს ჰადესის გზას, რადგან ამისთვის უკვე
უფრო მშვენიერ სავანეთა მკვიდრნი ხდებიან. მაგრამ მათი აღწერა განამზადა თავისი თავი. ამ გზას თავის დროზე თქვენც დაადგებით,
ჩემო ძვირფასო სიმია და კებეს, თქვენც და თქვენი მეგობრებიც. მე წარმართავს ჩვენსას. მას ჰგონია მე ვარ ის, ვისაც მალე უსულოდ
კი, როგორც ტრაგიკოსი იტყოდა, ახლავე მიხმობს ბედი და დროა მდებარეს იხილავს და მიტომ მეკითხება: როგორ მიგაბაროთ მიწას?
განბანვას შევუდგე უკვე, რადგან, ვფიქრობ, უმჯობესია თვითოვნე და ეს მას შემდეგ, რაც ასე დიდხანს და დაჟინებით ვამტკიცებდი,
განვიბანო შხამის მიღების წინ, რათა ქალები არ გავტანჯო შხამს რომ მივიღებ, თქვენთან კი აღარ დავრჩები, ნეტართა სადგურს
უსიცოცხლო გვამის განბანვით. მივაშურებ და მათ აუმღვრეველ ბედნიერებას ვეზიარები-მეთქი.
მაგრამ, როგორც ჩანს, ამაოდ. მას ჰგონია, რომ ამითი მხოლოდ თავს
LXIV ვინუგეშებდი და განუგეშებდით თქვენც. მაშ, მოდით და
თავმდებად დამიდექით კრიტონის წინაშე. მაგრამ ისეთ
როცა სოკრატე ლაპარაკს მორჩა, კრიტონმა თქვა: თავმდებობას კი არ მოვითხოვ, როგორიც მან მსაჯულთა წინაშე
- კეთილი, ჩემო სოკრატე, მაგრამ ხომ არას დაგვიბარებ გამიწია, არამედ სულ სხვას, საპირისპიროს. ის მთავდებობდა, რომ
განშორების წინ? იქნებ შვილებზე ზრუნვა დაგვავალო, ანდა სხვა აქ დავრჩებოდი, თქვენ კი მითავმდებებთ, რომ სიკვდილის შემდეგ
რამე? თქვი, ჩვენ მზად ვართ სამსახურისთვის! მე დავტოვებ აქაურობას. ასე აჯობებს კრიტონისთვისაც, რადგან,
- მე ახლაც მხოლოდ მას გეტყვით, ჩემო ძვირფასო კრიტონ, როცა დაინახავს როგორ წვავენ ჩემს გვამს, ანდა როგორ ფლავენ
- მიუგო მან, - რასაც მუდამ გეუბნებოდით: იზრუნეთ თქვენზე! მიწაში, აღარ შეაჩვენებს ჩემს, მისი აზრით, შავ ბედს და აღარც ამ
იზრუნეთ და ეგ იქნება ყველაზე დიდი სამსახური ჩემთვის, სიტყვებს დახარჯავს ჩემი გასვენებისას: ვაიმე, ეს ვინ გამომაქვს, ეს
ჩემიანების და თვით თქვენი თავისთვისაც. იზრუნეთ! მე მოვითხოვ ვინ მიმაქვს, ეს ვის ვმარხავო. უნდა იცოდე, ჩემო ძვირფასო კრიტონ,
საქმეს და არა აღთქმას! რადგან თუ თქვენზე არ იზრუნებთ და ჩემს რომ მცდარი სიტყვა ამ შემთხვევაში მარტო ენას კი არ ამღვრევს,
ანდერძს არ აღასრულებთ, აღთქმა აღთქმად დარჩება და რა ფასი არამედ სულსაც[1]. ამიტომ შორს შიში და გწამდეს, რომ მე კი არ
აქვს მაშინ მას. მმარხავ, გვამს მარხავ ჩემსას. დამარხვით კი ისე უნდა დამარხო იგი,
- ვეცდებით აღვასრულოთ, - მიუგო კრიტონმა, - მაგრამ როგორც თვითონ მოგეპრიანება და როგორც ჩვენი ადათი მიიჩნევს
როგორღა მიგაბაროთ მიწას? უკეთესად.
- როგორც გენებოთ, - მიუგო მან, - თუკი დამიჭერთ და
ხელიდან არ გაგისხლტებით. - აქ მან წყნარად გაიცინა. მზერა
მოგვავლო და თქვა: - მე მაინც ვერ შევძელი, კაცნო, დამერწმუნებინა
კრიტონი, რომ სოკრატე - ეს მე ვარ, ვინც ლაპარაკობს და საუბარს
LXV რადგან შენ უფრო იცნობ ნამდვილ დამნაშავეთ. მაშ ასე, შენ უკვე
იცი, რისთვის გაწუხებ. მშვიდობით, ეცადე მშვიდად შეეგებო
ამ სიტყვებით ის ადგა და გვერდით სენაკისაკენ გაემართა გარდუვალს. აქ მას ცრემლები წასკდა, პირი იბრუნა და ქვითინით
განსაბანად. კრიტონმა უკან გასდია, ჩვენ კი გვიბრძანა გავარდა გარეთ. სოკრატემ მზერა გააყოლა გაქცეულს და მშვიდად
დავრჩენილიყავით. ჩვენც დავრჩით და ჩურჩული დავიწყეთ წარმოსთქვა: - მშვიდობით! ვეცდები შევასრულო შენი სიტყვები.
ერთმანეთს შორის: ხელახლა ვარჩევდით მას, რაც ითქვა და მერე ჩვენ მოგვიბრუნდა და გვითხრა: აი, კეთილშობილი კაცი.
დავსტიროდით თავსდატეხილ უბედურებას. ისეთი განცდა ადრეც ხშირად მნახულობდა, მესაუბრებოდა და ყოველთვის
გვქონდა, თითქოს მამას ვკარგავდით და ობლებად უნდა საუცხოო შთაბეჭდილებას ახდენდა ჩემზე. ახლა კი, ხედავთ, რა
ვყრილიყავით აწი. გულწრფელად დამტირის მე. მაგრამ მოდი, სათხოვარი
განბანას რომ მორჩა, შვილები მიჰგვარეს მას (სოკრატეს სამი შევუსრულოთ მას, ჩემო კრიტონ. უბრძანე, მომართვან საწამლავი,
ვაჟი ჰყავდა - ორი პატარა, ერთი მოზრდილი). მოვიდნენ თუ გახსნილია, თუ არა და, გამიხსნან იგი.
დედაწულნიც მისი სახლისა. სოკრატე კრიტონის თანდასწრებით - კი მაგრამ, ჩემო ძვირფასო სოკრატე, - შეკრთა კრიტონი, -
ესაუბრა ქალებს, ზოგიერთი მითითება მისცა მათ და მერე მზე ჯერ კიდევ არ მიჰფარებია მთებს. მე ხომ ვიცი, სხვები ბრძანებას
ბავშვებითურთ უკან გაისტუმრა ისინი. თვითონ კი ისევ ჩვენ რომ მიიღებენ, მაშინვე როდი იღებენ შხამსაც; ჯერ მაძღრისად
დაგვიბრუნდა. სვამენ და ჭამენ, ხოლო ზოგი სასიყვარულო განცხრომასაც კი
მზე იხრებოდა: სოკრატემ დიდი დრო მოანდომა განბანას ეძლევა სატრფოსთან ერთად. მაშ, რა გვაჩქარებს? დრო კიდევ
და გამოთხოვებას. დაბრუნებული თავის ძველ ადგილზე ჩამოჯდა გვრჩება.
და მერე ბევრი აღარაფერი უთქვამს. შემოვიდა თერთმეტთა - ე, ჩემო კრიტონ, მე მესმის მათი, - მიუგო მან, - მათ ხომ
მსახური, მიუახლოვდა სოკრატეს და უთხრა: მე შენზე სამდურავი ჰგონიათ, რომ რაღაცას იგებენ ამით. მაგრამ არ მესმის, რატომ უნდა
არ მეთქმის, სოკრატე, სხვებს როდი ჰგევხარ: ისინი ცოფმორეულნი მივბაძო მათ. დაყოვნებით სხვას რას მოვიგებ, გარდა იმისა, რომ
მაგინებენ, როცა თერთმეტთა განკარგულებით ვუცხადებ, რომ სასაცილო აღმოვჩნდები ჩემსავე თვალში. ჰოდა, რად უნდა
საწამლავი უნდა დალიონ. ამ ერთი თვის განმავლობაში კარგად ჩავებღაუჭო სიცოცხლეს, რატომ არ უნდა ვკრა ხელი მას, რაც ბეწვზე
გაგიცანი შენ და ვიცი, ვინც ხარ: ყველაზე ღირსეული, ყველაზე ჰკიდია უკვე. მაშ, გასწი, ნუ მეურჩები და გააკეთე ის, რასაც
მშვიდი და ყველაზე უკეთესი მათ შორის, ვინც აქ ოდესმე მჯდარა. გეუბნები.
ამიტომ, იმედი მაქვს, რომ არც ახლა აღშფოთდები ჩემს წინააღმდეგ,
II
2 ↑ კრიტობულე - მომხიბლავი ათენელი ჭაბული, კრიტონის ვაჟი. დასაწყ. ძვ. წ. ა.) მეგარელთა სკოლის მეთაური. ევკლიდეს და
ქსენოფონტეს „ნადიმში“ სოკრატე ერთობა იმის მტკიცებით, რომ ის ტერპსიონის საუბრით იხსნება პლატონის „თეეტეტი“.
უფრო ლამაზია, ვიდრე კრიტობულე. კრიტონი - სოკრატეს ერთ- 4 ↑ არისტიპე (IV ს. ნახევ. ძვ. წ. ა.) - კირენელთა სკოლის
ერთი უერთგულესი მოწაფე, მისი ტოლი და მეგობარი. კრიტონის დამაარსებელი. კლეობროტე - სოკრატეს მოწაფე. გადმოცემით
სახელი ეწოდება პლატონის ერთ-ერთ დიალოგს. ჰერმოგენე - „ფედონმა“ ისე იმოქმედა მასზე, რომ მისი წაკითხვის შემდეგ
მდიდარი ათენელი მოქალაქის, ჰიპონიკოსის ძე, კალიასის ზღვაში გადაეშვა ძახილით „სალამი შენდა, მზეო!“ და დაიღუპა.
უმცროსი ძმა. ეს ის კალიასია, რომლის სახლშიც იშლება მოქმედება 5 ↑ ეგინა - კუნძული ეგეოსის ზღვაში.
პლატონის დიალოგისა „პროტაგორა“. პლატონის მეორე
დიალოგიდან - „კრატილე“ ირკვევა, რომ ჰერმოგენე უპოვარი კაცი Ш
ყოფილა, მაგრამ არ ჩანს რამ გააღატაკა იგი. ჰერმოგენე სოკრატეს
ერთ-ერთ უერთგულეს მოწაფედ ითვლებოდა (პროკლე მას 1 ↑ თერთმეტი (οί ενδεκα) - დილეგის მცველნი (οί έπιμεληταί τών
უწოდებს ∑ωκρατικός-ს თავის კომენტარებში „კრატილესადმი“). κακούργων).
ეპიგენე - როგორც ჩანს, ეს ის ეპიგენეა, რომლის მამას - ანტიფონეს
თავის მეგობრებს შორის ასახელებს სოკრატე პლატონის IV
დიალოგში „სოკრატეს აპოლოგია“ (22 e). ესხინე - სოკრატეს
მოწაფე. იხსენიება აგრეთვე პლატონის ორ სხვა დიალოგშიც - 1 ↑ ევენე პაროსელი - ცნობილი სოფისტი და პოეტი.
„ევთიდემოსი“ და „ლისია“. ანტისთენე - (დაახლ. 444-368) 2 ↑ მუსიკურობა - ყველაფერი, რაც ხელოვნების სფეროს
სოკრატეს მოწაფე; კინიკოსთა სკოლის დამაარსებელი. კტესიპე მიეკუთვნება (დედნისეულ μουσικήν ποιείν ასტი თარგმნის - artem
პეანიელი - იხსენიება პლატონის დიალოგებში - „ევთიდემოსი“ და facere, factitare sive exercere)
„ლისია“; ამ უკანასკნელშივე იხსენიება მენექსენეც, რომლის
სახელსაც ატარებს პლატონის ერთ-ერთი დიალოგი. V
3 ↑ სიმია და კებესი - ორივე თებელია; ვიდრე სოკრატეს
დაემოწაფებოდნენ, ისინი ისმენდნენ ცნობილი პითაგორელი 1 ↑ იხ. შენ. II, 3
ფილოსოფოსის - ფილოლაოსის (V ს. ძვ. წ. ა.) ლექციებს. 2 ↑ დედანშია: διασκοπείν τε καί μυθολογείν, ოტო აპელტი აქ ხედავს
ფედონდეს შესახებ ცნობები არ მოგვეპოვება. ევკლიდე - (IV ს. ერთგვარ დისპოზიციას მთელი დიალოგისას, რომელიც
ფილომელას სილამაზით მოხიბლულმა ტერევსმა ცოლისდას ჯერ Deposto il periglioso e mortal velo? (LXXXVII).
ნამუსი აჰხადა, მერე კი დანაშაულის დაფარვის მიზნით, ენა
მოჰკვეთა მას. ფილომელამ მოსასხამზე ამოქარგა და ასე ამცნო დას
თავისი უბედურების ამბავი. რისხვით გონდაკარგულმა დებმა XXXVIII
საზარელ შურისძიებას მიმართეს: დაკლეს ტერევსის ვაჟი იტისი
და ვახშმად მიართვეს მამას. ტერევსი მოსაკლავად დაედევნა დებს, 1 ↑ ძველი ბერძნები თმას იჭრიდნენ გლოვის ნიშნად და
მაგრამ ზევსმა ფრინველებად აქცია სამთავე: პროკნა - ბულბულად, მიცვალებულის სამარეზე აფენდნენ მათ.
ფილომელა - მერცხლად, ტერევსი - ოფოფად. 2 ↑ როცა ლეკედემონელებმა დაამარცხეს არგოსელნი და ქალაქი
3 ↑ გედი მიაჩნდათ აპოლონის წმინდა ფრინველად. ტირეა წაართვეს მათ, ამ უკანასკნელთ ფიცი დასდეს. მანამდე არ
მოეშვათ თმა, სანამ უკან არ დაიბრუნებდნენ დაკარგულ ქალაქს
XXXVII (ჰეროდოტე I, 82).
3 ↑ იოლეოსი (იოლაოსი) - ჰერაკლეს ძმისწული, მისი მეგობარი და
1 ↑ აქ კებესი უარყოფს სიმიას არგუმენტს და, ამდენად, მისი თანმხლები. იოლეოსმა განსაკუთრებით დიდი დახმარება გაუწია
ყურადღებაც ისევე სჭირდება, როგორც სოკრატესი. ჰერაკლეს ლერნეს ჰიდრასთან ბრძოლის დროს.
2 ↑ ორფიზმი სხეულს სულის სამოსს უწოდებს; შდრ. ემპედოკლე
(fr. 126, Diels): σκρκών άλλογνώτι περιτστέλλουσκ Χιτώνι – დილსი XXXIX
აღადგენს: (Ein weiblicher) Daimon, der (die Seelen) mit fremdartiger
Fleischeshülle umkleidet. (მდედრი დემონი, რომელიც სულს ხორცის 1 ↑ მიზოლოგია (μισόλογος) - სიტყვის, განსჯის, სიბრძნის მოძულე.
უცხო სამოსით მოსავს). შდრ. მიქელანჯელო: 2 ↑ ევრიპოსი - მიწყივ მფრთონავი ვიწრო სრუტე ბეოტიასა და
ევბეას შორის, სადაც ზღვის მიქცევა და მოქცევა ყოველდღე
Per qual mordace lima შვიდჯერ ენაცვლება ერთიმეორეს.
Discresce e manca ognor tuo stauca spoglia,
Anima inferma, or quando sie ti scioglia
Da quell ail tempo, e torni, ov’ eri, in cielo,
Candida e lieta prima,
ამიტომ, როცა ვამბობთ სიმია, ერთსა და იმავე დროს, სოკრატეზე რომელიც სიცივეს ეწინააღმდეგება). არათუ საწინააღმდეგოები
უფრო დიდია, ხოლო ფედონზე უფრო პატარაო, ჩვენ ვამტკიცებთ, (იდეები) არ უშვებენ ერთიმეორეს, არამედ საგანიც არ უშვებს მასში
რომ სიმიაში ერთდროულად ჰგიეს ორივე - სიდიდეც და მონაწილე იდეის საწინააღმდეგოს, თუმცა საგანი და მასში
სიპატარავეც; მაგრამ ერთსა და იმავე სუბიექტში საპირისპირო მონაწილე იდეის საწინააღმდეგო იდეა ერთიმეორეს არ
ატრიბუტთა თანაარსებობა მხოლოდ სხვა სუბიექტთან მისი ეწინააღმდეგებიან - „ (პროფ. ს. წერეთლის ლექციიდან).
მიმართებითაა განპირობებული, რადგან მხოლოდ ამ მიმართების
წყალობით ეზიარება იგი ამა თუ იმ იდეას. LIII
ხელი არა აქვს სიკვდილს (expers mortis; immortel; unsterblich; ჰესიოდე ამტკიცებს და მას სხვა პოეტებიც ემოწმებიან, რომ
бесемертный), ხოლო άνώλεθρος - მას, რასთანაც ხელი არა აქვს სიკვდილის შემდეგ კეთილი კაცი სიცოცხლეშიც და სიკვდილშიაც
დაღუპვას (expers interitus; impérissable; unzerstörbar; негибнущий. დემონურ (δαμόνιον) ბუნებასთან წილნაყარია და მართებულად
პეტრიწი თარგმნის: უხრწნელი. იწოდება დემონად“ (კრატილე; თარგმანი ჩემია - ბ. ბ.).
2 ↑ სული არ იღებს სიკვდილს: სული არა-ცოცხალი ისეთივე 2 ↑ ტელეფოსი - მითიური გმირი, ჰერაკლეს ძე. მისი სახელი
აბსურდია, როგორც ცხელებიანი - არა-სნეული და ცეცხლი - არა- ეწოდება ესქილეს ერთ ტრაგედიას, რომელმაც მხოლოდ
ცხელი. ფრაგმენტების სახით მოაღწია ჩვენამდე.
3 ↑ თითქმის ყველა მებოძირზე, გზაჯვარედინზე იყო საიქიოს
LVII დედოფლის, აჩრდილთა ქალღმერთის - ჰეკატეს სამსხვერპლო.
თეოკრიტე ასეც უწოდებს მას - გზაჯვარედინთა ქალღმერთი (ά
1 ↑ დემონი - მფარველი სული. როგორ ესმის პლატონს „დემონი“? – θεός έν τριόδοισι).
„დემონი ღმერთებს ამცნობს და გადასცემს კაცთა ცოდვა-ვედრებას 4 ↑ მან იცის, რომ ესაა მისი რეგენერაციის გზა.
და შესაწირავებს, ხოლო ღმერთთა ნება-სურვილსა და წყალობას -
ადამიანებს. საშუალო ადგილი რომ უჭირავს კაცთა და ღმერთთა LVIII
შუა, ის მთელს სივრცეს ავსებს მათ შორის და, ამრიგად, შინაგანი
კავშირით აერთებს ყველას და ყველაფერს. სწორედ მისგან იღებს 1 ↑ ვინ? უცნობია. ჩვენ ისიც ვიცით, რომ პლატონი თავის აზრს
დასაბამს მთელი მანტიკა და ქურუმთა ხელოვნებაც, რამდენადაც ზოგჯერ სხვას მიაწერდა ხოლმე. შტალბაუმი ამ ადგილას
მას მსხვერპლშეწირვასთან, ზიარებასთან და, საერთოდ, შენიშნავს: haec ad certos auctores non sunt referenda, sed plato hac et
გრძნეულებასა და მაგიასთან აქვს საქმე. უკვდავნი არ ერევიან similibus dicendi rationibus suam opinionem nonnumquam significant.
მოკვდავთა შორის და მხოლოდ დემონის მეშვეობით ესაუბრებიან 2 ↑ ჩვენ არ ვიცით, რომელ გლავკოსს გულისხმობს პლატონი, ლეონ
და უკავშირდებიან მათ, როგორც ძილის, ისე ღვიძილის დროსაც“ რობენის მართებული შენიშვნით, აზრი აქ იგივეა, რაც ფრანგული
(ნადიმი; თარგმანი ჩემია ბ. ბ.). „...ჩემის აზრით, სწორედ ეს ხსნის გამოთქმისა „ce n’est pas sorcier” (ეგ არც ისე ძნელი საქმეა).
დემონთა სახელს. გონიერნი რომ იყვნენ და მრავლისმცოდნენი 3 ↑ არისტოტელე (de coelo II, 13) ამ თეორიის შემქმნელად
(δαήμονες), მიტომაც დემონები (δαίμονες) უწოდა მათ ჰესიოდემ. ანაქსიმანდრეს მიიჩნევს: είσί δέ τινες, οϊ διά τήν όμοιότητά φκσιν
ჩვენს ძველს ენაში ეგ სიტყვა სწორედ ამ მნიშვნელობით იხმარება. αύτήν (τήν γήν - ბ. ბ.) μένειν; ώσπερ τών άρχκίων Αναςίμανδρος.
LXI
LXIV