4 Havo H1

WERELD Wereldbeeld

Paragraaf 1.4 t/m 1.6

1.4 Samenhang: ontwikkeling en economie

© Noordhoff Uitgevers 2016

Wereldsysteem
WERELD > Wereldbeeld > 1.4 Samenhang: ontwikkeling en economie

Je kunt de wereld als

een wereldsysteem
beschouwen, dat je-
gelet op welvaart –
kunt indelen drie
hoofdgroepen.
o Centrum
1 o Periferie
2
o Semi-periferie
3
Welke letter past bij
welk land?
Kenmerken Export Werkzaam in A 3
landbouw
A Diensten 2% B 2
B Industriegoederen 19%
C Agrarische grondstoffen 65% C 1
Ongelijkheid in de wereld
WERELD > Wereldbeeld > 1.4 Samenhang: ontwikkeling en economie

De relaties tussen de drie hoofdgroepen van het wereldsysteem kun je

weergeven in een model.

Hieruit blijkt dat deze relaties nooit op basis van gelijkheid tot stand komen.
Geef van elke soort relatie tussen een centrum land en een land in de periferie
een voorbeeld.
Oorzaken van welvaartsverschillen
WERELD > Wereldbeeld > 1.4 Samenhang: ontwikkeling en economie

Oorzaken van verschillen in welvaart

o Intern:
o Natuurlijke oorzaken
o Menselijke oorzaken

o Extern: ongelijke relatie tussen

rijke en arme landen

Noem twee natuurlijke en twee

menselijke oorzaken die armoede in
een land kunnen verklaren.
Natuurlijk: geen verbinding met zee,
droogte, onvruchtbaar
Menselijk: slecht bestuur, oorlog,
corruptie
Centrum-periferiemodel, Ghana
WERELD > Wereldbeeld > 1.4 Samenhang: ontwikkeling en economie

Hoe past deze relatie in het

centrum-periferiemodel?
Onttrekking van arbeid aan periferie.
Hoe past deze relatie in het
centrum-periferiemodel?
Onttrekken van grondstoffen aan de
periferie.
Om welke twee redenen past Ghana
binnen het mondiale
centrum-periferiemodel?
Exporteert grondstoffen en (goedkope)
arbeid. Dat is typisch voor land in de
periferie.
Hoe noem je dit gebied binnen het
centrum-periferiemodel?
Internationale arbeidsverdeling (1)
WERELD > Wereldbeeld > 1.4 Samenhang: ontwikkeling en economie

Wat wordt verstaan

onder de internationale
arbeidsverdeling?

Specialisatie van
werkgelegenheid in de
verschillende delen van
de wereld.

Welk verband tussen

welvaart en de verdeling
van de
beroepsbevolking zie je?

Hoe armer het land, hoe

groter het aandeel van
de primaire sector in de
beroepsbevolking.
Internationale arbeidsverdeling (2)
WERELD > Wereldbeeld > 1.4 Samenhang: ontwikkeling en economie

Rolverdeling in het
wereldsysteem:

‘Noorden’: centrumlanden met

hoogwaardige industrie en
diensten.

‘Zuiden’:
o Opkomende landen
o Middengroep
o Achterblijvers
Thee plukken in Rwanda
WERELD > Wereldbeeld > 1.4 Samenhang: ontwikkeling en economie

De Sub-Sahara blijft een sterk

perifeer gebied in de wereld. Hoe
blijkt dat uit de foto?

Rwanda levert grondstoffen aan de

centrumlanden.

Theeplukken in Rwanda
Vicieuze cirkel van armoede
WERELD > Wereldbeeld > 1.4 Samenhang: ontwikkeling en economie

Wat is het kenmerk van een vicieuze

cirkel?
De verschillende elementen
versterken elkaar en houden elkaar
in stand. Je kunt er zonder hulp van
buiten niet uitbreken.
4 Havo H1

WERELD Wereldbeeld

Paragraaf 1.4 t/m 1.6

1.5 Samenhang: ontwikkeling en bevolkingsgroei

© Noordhoff Uitgevers 2016

Bevolkingsgroei
WERELD > Wereldbeeld > 1.5 Samenhang: ontwikkeling en bevolkingsgroei

Op welke twee manieren vindt bevolkingsgroei plaats?

o Geboortecijfer – sterftecijfer = natuurlijke groei
o Vestiging – vertrek = sociale groei
Ontwikkeling en bevolkingsgroei
WERELD > Wereldbeeld > 1.5 Samenhang: ontwikkeling en bevolkingsgroei

Noem in een ‘hoe-hoe’-zin de samenhang tussen welvaart, bevolkingsgroei.

Hoe lager de welvaart, hoe hoger de natuurlijke bevolkingsgroei.
Groei in Europa en Afrika
WERELD > Wereldbeeld > 1.5 Samenhang: ontwikkeling en bevolkingsgroei

De bevolkingsgroei in Afrika is veel hoger dan in

Europa. Wat is daar de voornaamste
demo-grafische reden voor?

Demografisch: het geboortecijfer in Afrika is veel

hoger.

In veel Europese landen ligt het

vervangings-cijfer al langere tijd onder de
kritische waarde van 2,1 kind per vrouw. Toch
groeit de bevolking nog.
Welke twee oorzaken kun je daar voor noemen?

o Er is een vestigingsoverschot
o Er zijn in deze landen nu nog veel vrouwen in
Natuurlijke bevolkingsgroei (1)
WERELD > Wereldbeeld > 1.5 Samenhang: ontwikkeling en bevolkingsgroei

Waarom is het geboortecijfer in arme

landen veel hoger dan in rijke
landen?
Leg elke reden kort uit.

oVerschil in leeftijdsopbouw
oVerschil in opleiding
oInvloed religie
oInvloed cultuur
oVerschil in zuigelingensterfte
oVerschil in welvaart
Natuurlijke bevolkingsgroei (2)
WERELD > Wereldbeeld > 1.5 Samenhang: ontwikkeling en bevolkingsgroei

De sociale omstandigheden zoals

gezondheidszorg en voedselsituatie
zijn in de arme landen sterk
verbeterd, maar het geboortecijfer
heeft zich daar nog niet bij aangepast
zoals in de rijke landen, daardoor blijft
de natuurlijke bevolkingsgroei relatief
hoog.
Demografische transitie
WERELD > Wereldbeeld > 1.5 Samenhang: ontwikkeling en bevolkingsgroei

Wat versta je onder demografische transitie? Wat hoort waar?

De overgang van een hoog geboorte- en sterftecijfer naar een laag niveau.
Demografische druk (1)
WERELD > Wereldbeeld > 1.5 Samenhang: ontwikkeling en bevolkingsgroei

Wat verstaan we onder

demografische druk?

De verhouding tussen de niet-actieve

bevolking (0-20 en 65+) en de
actieve bevolking.

In een land is de demografische druk

40%. Wat betekent dat?

Van de 100 inwoners behoren er 40

tot de niet-actieve bevolking.
Leeftijdsopbouw
WERELD > Wereldbeeld > 1.5 Samenhang: ontwikkeling en bevolkingsgroei

vergrijzing evenwichtig zeer jong

In de drie landen is een hoge demografische druk, maar

de reden is verschillend.
Demografische druk (2)
WERELD > Wereldbeeld > 1.5 Samenhang: ontwikkeling en bevolkingsgroei

Hoe noem je deze vorm van

demografische druk?
Groene druk

Hoe noem je deze vorm van

demografische druk?
Grijze druk
Toepassen: groene en grijze druk
WERELD > Wereldbeeld > 1.5 Samenhang: ontwikkeling en bevolkingsgroei

1. Welk economische nadeel heeft de

bevolkingsopbouw van land A?

A De bevolking vergrijst.

2. Noem een economisch probleem waar land B mee

kampt.

De overheid moet veel investeren om de groei van de

jeugdige bevolking op te vangen. Bovendien moet zij
voor veel banen zorgen.

B 3. Wat zou een demografische oplossing voor zowel

land A als land B kunnen zijn?

Land A bevordert de immigratie van jonge mensen uit

land B.
Bevolkingsgroei en welvaart
WERELD > Wereldbeeld > 1.5 Samenhang: ontwikkeling en bevolkingsgroei

Bekijk de presentatie van Hans Rosling en beantwoord dan de vragen.

Vragen
o Wat is de belangrijkste economische ontwikkeling in de wereld tussen 1960
en 2010?

o Hoe zal volgens professor Hans Rosling de toekomst tot 2050 eruit zien en
wat is het verband met de demografische ontwikkeling?
o Voor de rijke landen?
o Voor de semiperiferie?
o Voor de periferie?

o Wat vind je van het wereldbeeld dat Rosling schetst voor de toekomst:
realistisch of niet-realistisch?