Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 91

ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] /fhkq


;"o{ljgfos gu/kflnsfåf/f k|sflzt
@)&^ ;fn efb|

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] k|zf;sLo sfo{ljlw lgoldt ug]{


P]g @)&$ n] lbPsf] clwsf/ k|of]u u/L ;"o{ljgfos
gu/kflnsfn] b]xfosf] lgb]{lzsf agfO{ ;j{;fwf/0fsf]
hfgsf/Lsf] nflu k|sfzg ul/Psf] 5 .

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] ejg lgdf{0f


tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*

kfl/t ldltM @)&* efb| !) ut]

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 1


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*

k|:tfjgf M g]kfn ;/xb leq lgdf{0f x'g] ejgx?nfO{ ;'/lIft, Jojl:yt, e"sDk
k|lt/f]wfTds k|ljlwo'Qm / e/kbf]{ agfpg /fli6«o ejg lgdf{0f ;+lxtf, @)^) tyf
zx/L a:tL ljsf; of]hgf tyf ejg lgdf{0f ;DaGwL lgb]{lzsf,@)&@ ;d]t nfu"
eO{ ;s]sf] kl/k|]Iodf Jojl:yt zx/Ls/0f / ;'/lIft a;f]af;sf] ;'lglZrttf
ub}{ ejg gS;f kf; ;DaGwL sfo{nfO{ Jojl:yt ug{ ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf]
k|zf;sLo sfo{ljlw -lgoldt ug]{_ P]g, @)&$ sf] bkmf $ n] lbPsf] clwsf/
k|of]u u/L ;"o{ljgfos gu/kflnsfn] of] lgb]{lzsf agfO{ nfu" u/]sf] 5 .

kl/R5]b –!
k|f/lDes
!_ ;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ of] sfo{ljlwsf] gfd æ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf]
ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*Æ /x]sf] 5 .
-@_ of] lgb]{lzsf sfo{kflnsfaf6 :jLs[t ePsf] ldlt b]lv nfu"
x'g]5 .
@_ kl/efiff / JofVofM– ljifo jf k|;+un] csf]{ cy{ gnfu]df o; lgb]{lzsfdfM
-s_ æpkof]u -Occupancy_Æ eGgfn] s'g k|of]hgsf lgldQ lgdf{0f ePsf]
xf] h:t}M cfjf;, Jofkfl/s, zLte08f/, uf]bfdejg, ;+o'Qm cfjf;u[x,
c:ktfn cflb ;Demg' kb{5 .
-v_ æpkof]u kl/jt{gÆ eGgfn] Ps pkof]u af6 csf]{ pkof]u ug]{ sfo{
;Demg' kb{5 .
-u_ æEBPSÆ eGgfn] cgnfOgsf] dfWodaf6 ejg lgdf{0f cg'dlt lbg]
Electronic Building Permit System nfO{ ;Demg'kb{5 .
-3_ æPsf3/sf] JolQmÆ eGgfn] dftf, lktf, klt, kTgL, 5f]/f, a'xf/L, cljjflxt
5f]/L tyf Ps;uf]ndf a:g] kl/jf/sf cGo ;b:onfO{ ;Demg'kb{5 .
-ª_ æP]gÆ eGgfn] :yfgLo ;/sf/ ;+rfng P]g @)&$ nfO{ ;Demg' kb{5 .
-r_ æsfo{kflnsfÆ eGgfn] ;"o{ljgfos gu/ sfo{kflnsf ;Demg' k5{ .

2 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
sf -5_ æl8hfOg/Æ eGgfn] ;"o{ljgfos gu/kflnsfdf btf{ ePsf ejgsf] gS;f
l8hfOg ug{ cg'dlt k|fKt l8hfOg/÷sG;N6]G6nfO{ ;Demg'kb{5 .
-h_ ætNnfÆ eGgfn] ejg jf lgdf{0fsf e"O{+x? jf e"O{b]lv l;lnª aLrsf]
efunfO{ ;Demg' kb{5 .
-em_ ægu/kflnsfÆ eGgfn] ;"o{ljgfos gu/kflnsf ;Demg' k5{ .
-`_ ægS;fÆ eGgfn] ejg lgdf{0f ;DaGwL ;Dk"0f{ /]vflrq ljj/0f / cGo
sfuhkq ;Demg' kb{5 .
-6_ ægS;fkf;Æ eGgfn] cfˆgf] xs ef]u / :jfldTjsf] hUufdf k|rlnt
ejg lgdf{0f dfkb08 / ejg ;+lxtf adf]lhd gofF ejg lgdf{0f ug{
:jLs[lt lbg], k'/fgf] ejgdf tNnf yk ug]{ jf lgdf{0f e};s]sf] ejgsf]
lgoldt ug]{ sfo{ ;d]tnfO{ ;Demg'kb{5 .
-7_ ælgdf{0f ;DkGgtf k|df0fkqÆ eGgfn] ejg lgdf{0f ;DkGg ePsf]
k|dfl0ft ug]{ k|df0fkqnfO{ ;Demg'kb{5 .
-8_ ælgdf{0f ;'k/Lj]IfsÆ eGgfn] ;DaGwLt ejg ;+/rgf agfpFbf ;'k/Lj]If0f
ug]{ k|fljlws ;Demg' kb{5 . æejgÆ eGgfn] cfjf;Lo, cf}Bf]lus,
zLte08f/, uf]bfd ejg, l;g]df ejg, Jofkfl/s ejg, sfof{no,
;efu[x jf o:t} k|sf/sf cGo s'g} k|of]hgsf nflu ag]sf s'g} ef}lts
;+/rgf ;Demg' kb{5 / of] zAbn] To:tf] ;+/rgfsf] s'g} efu ;d]tnfO{
hgfpF5 .
-9_ æk|d'væ eGgfn] gu/kflnsfsf] k|d'vnfO{ ;Demg' kb{5 .
-0f_ æk|zf;sLo clws[tæ eGgfn] gu/kflnsfsf] k|d'v k|zf;sLo
clws[tnfO{ ;Demg' kb{5 .
-t_ æk|fljlws ;h{ldgÆ eGgfn] k|fljlwsaf6 ejg lgdf{0f :yn jf cGo
ljjflbt :ynsf] cjnf]sg, gfkhfFr u/L k]z u/]sf] :s]r jf lnlvt
Joxf]/f jf kmf]6f] jf cfjZostfg';f/ tLg} k|s[ltsf] ljj/0f pNn]lvt
k|ltj]bgnfO{ ;Demg'kb{5 .
-y_ ælKnGy Pl/ofÆ eGgfn] e"ldut tNnf jf s'g} tNnfsf uf/f] ;lxtsf]
;Dk"0f{ 9flsPsf] If]qkmnnfO{ ;Demg' kb{5 .

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 3


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
-b_ æejgÆ eGgfn] cfjf;Lo jf cf}Bf]lus jf Jofkfl/s jf Joj;flos jf
sfof{no ejg, zLt e08f/, uf]bfd3/, l;g]dfxn, ;efxn jf ;efu[x
jf o:t} k|sf/sf cGo s'g} k|of]hgsf] nflu lgld{t ef}lts ;+/rgf jf
To:tf] ;+/rgfsf] s'g} efu ;d]tnfO{ ;Demg' kb{5 .
-w_ æejg lgdf{0fÆ eGgfn] gofF agfpg], k"/fgf] eTsfO{ k'gM lgdf{0f ug]{,
tNnf yk ug]{, df]x8f km]g]{, 6x/f, tj]nf jf Uof/]h agfpg] jf ;fljssf
ejgdf ‰ofn, 9f]sf, afb{nL, sf}zL, bnfg, sDkfp08 jfn nufpFg],
prfO yk36 u/L agfpg] jf ;f] ;DaGwL cGo sfo{ ;Demg' k5{ . ;f]
zAbn] ;+o'Qm cfjf;sf] nflu agfO{g] ejgnfO{ ;d]t ;Demg' kb{5 .
-g_ æejg lgdf{0fsf] prfO{Æ eGgfn] ;dtn 5fgf -Flat roof_ sf xsdf
hdLgsf] ;fnfvfnf ;txaf6 ejg jf ejg lgdf{0fsf] dflyNnf] ;tx
;Ddsf] prfO jf ;DalGwt clwsf/Ln] tf]s] adf]lhdsf] prfO ;Demg'
kb{5 .
-k_ æejg lgdf{0f zfvfæ eGgfn] gu/kflnsfsf] ejg lgdf{0f tyf ejg
gS;f ;DaGwL sfd x]g]{ zfvf ;Demg' kb{5 .
-km_ æejg ;+lxtfÆ eGgfn] g]kfn /fli6«o ejg lgdf{0f ;+lxtf @)^) nfO{
;Demg' kb{5 .
-a_ æ;efÆ eGgfn] g]kfnsf] ;+ljwfgsf] wf/f @@# adf]lhdsf] gu/;ef
;Demg' k5{ .
-e_ æ;h{ldgÆ eGgfn] ejg lgdf{0f ;DaGwdf ;Dj2 hUuf, af6f], ;+lwof/
cflb ljifodf ;Dj2 j8fsf hgk|ltlglwsf] /f]xj/df sDtLdf %
hgf :yfgLo e› enfßLsf] :ki6 egfO ;dfj]z u/L ul/Psf] sfuh
;Demg'kb{5 .
-d_ æ:yfoL ;+/rgfÆ eGgfn] cfjf;Lo jf Jofkfl/s jf Joj;flos k|of]hgsf]
nflu lgdf{0f ul/g] s'g}klg lsl;dsf] 3/ jf 6x/f jf lk|ˆofa jf cGo
;+/rgfnfO{ ;Demg' k5{ .

4 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
kl/R5]b–@
ejg juL{s/0f / JofVof
#_ ejg juL{s/0fM -!_ g]kfn /fli6«o ejg lgdf{0f ;+lxtf, @)^) -Nepal
National Building Code_ tyf ejg -klxnf] ;+zf]wg_ P]g, @)^$ sf]
cfwf/df gu/kflnsf If]q leq aGg] ejgx?nfO{ lgDg rf/ ju{df ljefhg
ul/Psf] 5 .
-s_ æsÆ ju{– ejg P]g, @)%% sf] bkmf * -s_ cg';f/sf] cTofw'lgs
k|ljlw ckgfO{ OG6/g]zgn :6]6 ckm b cf6{ -International State of
the Art_ l8hfOg k4ltaf6 l8hfOg ul/Psf ejg .
-v_ ævÆ ju{– ejg P]g, @)%% sf] bkmf * -v_ cg';f/sf] e'O{tNsf] If]qkmn
!))) ju{lkm6 eGbf a9L, # tNnf eGbf cUnf] / Pp6f lkn/ jf uf/f]
b]lv csf]{ lkn/ jf uf/f] ;Ddsf] b'/L -Standard Code Provisions_
$=% ld= eGbf a9L ePsf /fli6«o ejg lgdf{0f ;+lxtfdf /x]sf ;'/Iffsf
cfwf/e"t k|fjwfgnfO{ cg';/0f u/L l8hfOg ul/Psf ejg .
-u_ æuÆ ju{– ejg P]g, @)%% sf] bkmf * -u_ cg';f/sf] e'O{tNsf]
If]qkmn !))) ju{lkm6 ;Dd, prfO{ # tNnf eGbf sd / Pp6f lkn/
jf uf/f] b]lv csf]{ lkn/ jf uf/f] ;Ddsf] b'/L -Standard Code
Provisions_ $=% ld= eGbf sd ePsf DofG8]6/L ?N; ckm yDa
-Mandatory Rules of Thumb_ adf]lhd Go"gtd kfngf ug{'kg]{
k|fjwfgsf] k|of]uaf6 l8hfOg ul/Psf ;fdfGotofM zx/ ahf/df rng
rNtLdf /x]sf ejg .
-3_ æ3Æ ju{– ejg P]g, @)%% sf] bkmf * -3_ cg';f/sf] -s_, -v_ / -u_
ju{df gk/]sf ;fdfGotofM O6f, 9'Ëf, df6f], afF;, l6g jf v/ cflbsf]
k|of]u u/L u|fdL0f e]usf] ejg lgb]{lzsf -Guidelines for Rural
Buildings_ cg';f/ l8hfOg ul/Psf ejg .
$_ ejg juL{s/0fsf] JofVofM bkmf # adf]lhd juL{s/0f ul/Psf ejgsf] JofVof
b]xfo adf]lhd /x]sf] 5M–
-s_ æsÆ ju{sf ejg
;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 5
ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
-c_ e"sDkLo ;'/Iff ;DaGwL ljlzi6 cWoog cg';Gwfgaf6 th{'df
ePsf :yflkt ljlzi6 k4ltaf6 l8hfOg ul/Psf ejgx? h;df
ejg cufl8sf ;8s n]an af6 !* ld= cUnf jf kfFr jf ;f]
eGbf a9L tNnf ePsf] a9L prfOsf -High Rise_ ejgx?.
-cf_ ;fj{hlgs k|of]usf ejgx? h:t}M l;g]dfxn, ljBfno, c:ktfn,
b"/;+rf/, /]l8of] tyf 6]lnlehg :6]zg, k6«f]lnod kbfy{ ;+ro ug]{
e08f/, ljdfg:yn Joj:yfkgsf nflu algg] ejg, ;f+:s[lts
dxTjsf ejg / cGo ;/sf/L / ;fj{hlgs k|of]hgsf ejgx?.
-v_ ævÆ ju{sf ejg
-c_ /fli6«o ejg lgdf{0f ;+lxtfdf /xsf] ;'/Iffsf cfwf/e"t k|fjwfgx?
-Standard Code Provisions_ sf] cg';/0f u/L l8hfOg ul/Psf
tyf Ol~hlgo/ jf k|fljlws4f/f l8hfOg / /]vb]v u/L agfOg]
e"FOtNnfsf] If]qkmn -Plinth Area_ !))) ju{ lkm6 eGbf a9L
ePsf jf # eGbf a9L tNnf ePsf tyf Pp6f lkn/ jf uf/f] b]lv
csf]{ lkn/ jf uf/f] ;Ddsf] b'/L -Standard Code Provisions_
$=% ld= eGbf a9L ePsf cfjf;Lo Pj+ cGo ejgx? .
-cf_ g]kfn /fli6«o ejg ;+lxtfdf tf]lsPsf v08x?sf] k|of]u u/L æuÆ
/ æ3Æ ju{sf ejgx?sf nflu lbOPsf clwstd k|fjwfgx? eGbf
km/s cj:yf ePsf cGo ;Dk"0f{ ejgx? .
-u_ æuÆ ju{sf ejg
-c_ DofG8]6/L ?N; ckm yDa -Mandatory Rules of Thumb_ cyjf
Go"gtd kfngf ug}{ kg]{ k|fjwfgx?sf] kfngf u/L l8hfOg ul/g]
;fdfGotofM g]kfnL zx/ ahf/df rng rNtLdf /x]sf e"O{+ tNnfsf]
If]qkmn -Plinth Area_ !))) ju{ lkm6 eGbf sd, # tNnf ;Dd
jf prfO !! ld= eGbf sd tyf Pp6f lkn/ jf uf/f] b]lv csf]{
lkn/ jf uf/f] ;Ddsf] b'/L -Structural span_ $=% dL6/ eGbf
sd ePsf cfjf;Lo ejgx? .
-cf_ g]kfn /fli6«o ejg ;+lxtfdf tf]lsPsf v08x?sf k|of]u u/L
ejgsf] uf/f] jf lkn/ hUufsf] l;dfgfdf ghf]l8Psf lkn/ jf
6 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf
ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
uf/f] hUufsf] l;dfgfdf hf]l8O{ hu Eccentric agfpg kg]{
vfnsf ejgx? .
-3_ æ3Æ ju{sf ejg
-c_ u|fdL0f e]usf ejgx?sf nflu ;'emfOPsf lgb]{lzsf -Guidelines
for Rural Buildings_ cg';f/ l8hfOg u/L u|fdL0f e]udf aGg] !
jf @ tNn] k/fn, 5jfnL jf km';sf 5fgf ePsf sRrL ejg tyf
lem+u6L jf 6fon jf h:tfsf] 5fgf ePsf df6f]sf hf]8fOdf 9'Ëf
jf O§fsf] uf/f] nufO{ agfOg] e'O tNnfsf] If]qkmn &%) ju{ lkm6
tyf hDdf tNnfx?sf] If]qkmn !%)) ju{lkm6 eGbf sd ePsf
g]kfn /fli6«o ejg ;+lxtfdf tf]lsPsf v08x?sf] k|of]u u/L ag]
agfOPsf ejgx? .

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 7


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
kl/R5]b–#
ejg l8hfOg tyf Ohfht
%_ ejg lgdf{0fsf] k"j{ :jLs[lt lng'kg]{M -!_ gu/kflnsf If]qdf lgdf{0f x'g]
;a} lsl;dsf ejgx? -gofF lgdf{0f jf tNnf yk_ gu/kflnsfaf6 k"j{
:jLs[lt lnP/ dfq lgdf{0f ug{' k5{ .
^_ ;+/rgfTds l8hfOg ul/Psf] x'g'kg]{M gu/kflnsf If]qleq aGg] ;Dk"0f{
ejgx?sf] e"sDk Pj+ cGo k|sf]k hf]lvdaf6 ;'/Iffsf] ;'lglZrttfsf nflu
;+/rgfTds l8hfOg -Structural Design_ ul/Psf] x'g' kb{5 . o;sf nflu
lgDgfg';f/ ePsf] x'g' kb{5 .
-s_ ;a} ju{df kg]{ ejgx? e"sDkLo ;'/Iffsf] b[li6sf]0fn] /fli6«o ejg
;+lxtfsf k|fjwfg cg';f/ l8hfOg / lgdf{0f ug{' k5{ . gofF lgdf{0fsf
cltl/Qm k'gMlgdf{0f, cf+lzs lgdf{0f tyf df]xf]8f kl/jt{g sfo{df ;d]t
lgdf{0f ;+lxtf cg';f/ ug{' k5{ .
-v_ æsÆ ju{sf OG6/g]zgn :6]6 ckm b cf6{ l8hfOg k4lt cg';f/
l8hfOg ul/g] ejgx?df g]kfnsf] e"sDkLo ljz]iftf ;d]t ljrf/ u/L
ejg aGg] 7fpFsf] hdLgsf] k/LIf0f -Soil Test_ sf] cfwf/df ;'/lIft
ef/ axg Ifdtf -Safe Building Capacity_ lnO{ husf] l8hfOg
ug{' kb{5 . OG6/g]zgn :6]6 ckm b cf6{ k4lt cg';f/ g} l8hfOg/n]
lgdf{0f ;fdu|L / lgdf{0f k4ltsf] k|of]u ug]{ u/L ejgsf] l8hfOg
ug{'k5{ . ;f] lgdf{0f ;fdu|L tyf lgdf{0f k4lt pko'Qm tyf kof{Kt 5
egL cfjZos sfuhft -Document_, tYofÍ -Data_ tyf tYox?
-Facts and Figures_ k|:t't ug]{ / k|dfl0ft ug]{ bfloTj l8hfOg/ sf]
g} x'g]5 .
-u_ ævÆ ju{df kg]{ ejgx?sf] l8hfOg ubf{ ejgsf ljleGg efux?df
cfpg] ef/ -Load_ sf] lx;fa ubf{ /fli6«o ejg ;+lxtfsf ;DaGwLt
v08x?df lbOPsf ef/sf] lgb]{lzsf cg';f/ ug{' k5{ . ;f] Go"gtd ef/
eGbf sd ef/sf nflu l8hfOg ug{ kfOg] 5}g .
-3_ æuÆ / æ3Æ ju{df kg]{ ejgx? /fli6«o ejg ;+lxtfsf v08x? qmdzM
8 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf
ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
DofG8]6/L ?N; ckm yDa -Mandatory Rules of Thumb_ tyf
u|fdL0f e]usf ejgx?sf nflu ;'emfOPsf lgb]{lzsf -Guidelines for
Rural Buildings_ df lbOPsf k|fjwfgx? cg';f/ l8hfOg ug{' kb{5 .
;+lxtfsf] pko{'Qm v08x?df lbOPsf k|s[ltsf ejgx? dfq ltgLx?df
/x]sf k|fjwfg cg';f/ l8hfOg ug{ kfOg]5 . To; afx]ssf km/s
k|s[ltsf ;Dk"0f{ ejgx? Go"gtd ævÆ ju{sf l8hfOg k4lt jf æsÆ
ju{sf k4ltaf6 l8hfOg ug{' k5{ . t/ æuÆ / æ3Æ df kg]{ ejgx?nfO{
klg ævÆ ju{sf] cg';f/ Detail Analysis/Design Calculation u/L
l8hfOg ug{ ;lsg]5 .
-ª_ ævÆ, æuÆ / æ3Æ ju{df kg{ ;Sg] h'g;'s} ejgnfO{ klg æsÆ ju{sf
:6]6 ckm b cf6{ k4ltaf6 l8hfOg ug{ ;lsg]5 . t/ To;f] ubf{
:ki6;Fu :6]6 ckm b cf6{ d'tfljs l8hfOg ul/Psf] xf] egL pNn]v
ug{' k5{ / ;Dk"0f{ k|fjwfgx? ;f]xL cg';f/ kfngf ul/Psf] x'g' k5{ .
-r_ ejg h'g k|of]hgsf nflu l8hfOg / :jLs[lt lnOPsf] xf] ToxL k|of]hgdf
dfq pkof]u ug{' k5{ . ejgsf] k|of]u kl/jt{g ug{' k/]df jf tNnf
yKg jf hf]8\g k/]df -Horizontal Expansion_ ;f]xL cg';f/ l8hfOg
lgdf{0f kl/j{tg u/L :jLs[lt lnP/ dfq kl/jt{g ug{' kb{5 .

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 9


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
kl/R5]b–$
ejg l8hfOg/sf] of]Uotf
&_ ejg l8hfOg/sf] Go"gtd of]UotfM -!_ ljleGg ju{sf ejg l8hfOgsf] nflu
b]xfo adf]lhdsf] of]Uotf cfjZos k5{M
-!_ æsÆ ju{ sf ejg M :6«Sr/n jf e"sDk Ol~hlgo/ (Structural/Earthquake
Engineer) dfGotf k|fKt z}lIfs ;+:yf jf ljZj ljBfnoaf6 :6«Sr/n
jf e"sDk Ol~hlgol/Ëdf :gftsf]Q/ tx k"/f u/]sf, jf dfGotf k|fKt
z}lIfs ;+:yfaf6 l;len Ol~hlgol/Ëdf :gfts k"/f u/L sDtLdf !%
jif{sf] ejgx?sf] :6«Sr/n l8hfOg ;DaGwL cg'ej ePsf] .
@_ ævÆ ju{sf ejg M dfGotf k|fKt z}lIfs ;+:yfaf6 l;len Ol~hlgol/Ëdf
:gfts k"/f u/L sDtLdf @ jif{sf] ejgx?sf] :6«Sr/n l8hfOg ;DaGwL
cg'ej ePsf] .
#_ æuÆ ju{sf ejg MdfGotf k|fKt z}lIfs ;+:yfaf6 l;len jf cfls{6]Sr/n
Ol~hlgol/Ëdf :gfts tx k"/f u/L sDtLdf ! jif{sf] ejgx?sf]
:6«Sr/n l8hfOg ;DaGwL cg'ej ePsf] .
$_ æ3Æ ju{sf ejg M dfGotf k|fKt z}lIfs ;+:yfaf6 l;len jf cfls{6]Sr/n
Ol~hlgol/Ëdf :gfts tx k"/f u/]sf] .
-@_ æsÆ ju{sf ejgsf l8hfOg ug{ of]Uotf k'u]sf] l8hfOg/n] ævÆ,
æuÆ / æ3Æ ju{sf ejgsf] l8hfOg, ævÆ ju{sf] ejgsf] l8hfOg ug{
of]Uotf k'u]sf] l8hfOg/n] æuÆ / æ3Æ ju{sf ejg l8hfOg tyf æuÆ sf
nflu of]Uotf k'u]sf] l8hfOg/n] æ3Æ ju{sf] ejgsf] l8hfOg ug{ ;Sg]5 .
*_ l8hfOg/sf] of]Uotf v'n]sf] k|df0fkq k]z ug{'kg]{ M :jLs[ltsf nflu k]z ul/g]
b/vf:t, gS;f / l8hfOg sfuhftsf ;fydf cGo cfjZos sfuhftsf
cltl/Qm ;DalGwt l8hfOg/sf] of]Uotf v'n]sf] k|df0f kq klg ;+nUg ug{'
k5{ . k/fdz{bftf sDkgLsf] xsdf sDkgL btf{sf] k|df0f kq ;d]t ;+nUg
ug{' k5{ .

10 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
kl/R5]b–%
ejg gS;f kf;
(_ ejg gS;f :jLs[t u/]/ dfq ;+/rgf lgdf{0f ug{'kg]{ M gu/kflnsf If]qleq
h'g ;'s} JolQm, ;+:yf jf lgsfon] ejg lgdf{0f ug{'kbf{ gu/kflnsfaf6
gS;f :jLs[t u/]kl5 dfq ejg lgdf{0f ug{'k5{ .
!)_ btf{ jf ;"rLs[t k|fljlws jf kmd{af6 gS;f agfpg'kg]{M -!_ ;DalGwt
ejgwgLn] gu/kflnsfdf btf{ jf ;"rLs[t ePsf gS;f agfpg] k|fljlws
jf kmd{af6 gS;f agfO{ gu/kflnsfdf k]z ug{' k5{ . gu/kflnsf If]qleq
:yflkt kmd{ jf a;f]af; ug]{ JolQm eP Joj;fo btf{ / ;"rLs[t gePsf]
tyf gu/kflnsfIf]q eGbf aflx/ :yflkt kmd{ jf a;f]af; ug]{ JolQm
eP gu/kflnsfdf ;"rLs[t gePsf] k|fljlws jf kmd{n] agfPsf] gS;f
gu/kflnsfdf btf{ x'g] 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd btf{ jf ;"rLs[t x'g b]xfo adf]lhdsf]
sfuhftsf] k|dfl0ft k|ltlnlk a'emfO{ lgodfg';f/sf] /fh:j lt/L ;DalGwt
JolQm jf kmd{n] h'g;'s} ;dodf lgj]bg lbg ;Sg]5 .
s_ bkmf & adf]lhdsf] of]Uotfsf] k|df0fkqsf] k|ltlnlk .
v_ g]kfn Ol~hlgol/Ë sfplG;ndf btf{ ePsf]sf] k|df0fkqsf] k|ltlnlk .
u_ g]kfnL gful/stfsf] k|df0fkqsf] k|ltlnlk .
3_ kmd{sf] xsdf Joj;fo btf{ jf ;"rLs/0fsf] nflu cfjZos kg]{ cGo
sfuhft k|df0fkqsf] k|lt .
ª_ kf;kf]6{ ;fOhsf] kmf]6f] @ k|lt .
!!_ tf]lsPsf] b:t'/ lt/L ejg gS;f kmf/fd vl/b ug{'kg]{M ;DalGwt ejgwgLn]
gu/kflnsfåf/f tf]lsPsf] b:t'/ lt/L /fhZj zfvf jf j8f sfof{noaf6
ejg gS;f kmf/fd vl/b ug{'k5{ . pQm kmf/fddf tf]lsP adf]lhdsf] sfuhft
tyf gS;f ;+nUg /fvL ;DalGwt j8f sfof{nodf k]z ug{' k5{ . ;DalGwt
ejgwgLaf6 k]z ePsf] sfuhft o; lgb]{lzsfdf pNn]v eP adf]lhd eP
gePsf] Plsg u/L j8f sfof{non] yk k|lqmof cufl8 a9fpg] 5 .

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 11


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
!@_ ejg gS;f btf{ ubf{ sfuhft ;+nUg ug{'kg]{M -!_ ejg lgdf{0f cg'dlt
k|flKtsf] nflu gS;f btf{ ubf{ lgDg lnlvt sfuhft clgjfo{ ?kdf k]z ug{'
k5{M
!= lgdf{0f ul/g] ejgsf] gS;f -gu/kflnsfåf/f tf]lsPsf] 9fFrfdf l8hfOg/
/ gS;fjfnfsf] x:tfIf/ ;lxt_ – $ k|lt .
@= :6«Sr/n gS;f, :oflg6/L / On]S6Lsn gS;f –# k|lt .
#= hUufwgL k|df0f k'hf{sf] k|dfl0ft k|ltlnlk – ! k|lt .
$= rfn' cfly{s jif{ ;Ddsf] dfnkf]t / ;Dklt s/ lt/]sf] /l;bsf] k|ltlnlk
– ! k|lt .
%= gS;fjfnfsf] g]kfnL gful/stf k|df0fkqsf] k|dfl0ft k|ltlnlk–! k|lt .
^= lsQf g+= :ki6 ePsf] gfkLsf] k|dfl0ft gS;f – ! k|lt .
&= ejg gS;f tof/ ug]{ k|fljlwssf] gu/kflnsfdf btf{ ePsf] k|df0f
kqsf] k|ltlnlk – ! k|lt .
*= 3/wgL / l8hfOg/aLr ePsf] ;Demf}tfkqsf] k|ltlnlk – ! k|lt .
(= gS;f kf; tyf lgdf{0f Ohfhtsf] nflu d~h'/Lgfdfsf] xsdf j8f
cWoIf jf k|d'v k|zf;sLo clws[tn] tf]lslbPsf] sd{rf/Lsf] /f]xj/df
d~h'/Lgfdf u/]sf] ;Ssn kq / d~h'/Lgfdf lbg] lng] b'a}sf] g]kfnL
gful/stfsf] k|df0fkqsf] k|dfl0ft k|ltlnlk – !÷! k|lt .
!)= ejg lgdf{0f x'g] hUufdf k'Ug] af6f] k|i6 gePdf af6f] k|dfl0ft x'g] u/L
j8f sfof{nosf] l;kmfl/; -u'7Lsf] hUuf eP af6f]sf] nflu lsQfsf6
gx'g] t/ lkmN8df af6f] sfod x'g] l;kmfl/;_ – ! k|lt .
!!= af6f]sf] nflu d~h'/Lgfdf lbPsf] cj:yfdf j8f cWoIfsf] /f]xj/df
d~h'/Lgfdf u/]sf] kq d~h'/Lgfdf lbg af6f] k/]sf] hUufsf] nfnk'hf{,
rfn' cfly{s jif{sf] Plss[t ;Dklt s/ lt/]sf] /l;b tyf lsQf gfkL
gS;fsf] k|dfl0ft k|ltlnlk – !÷! k|lt .
!@= u'7Lsf] hUuf eP ;DalGwt u'7Lsf] :jLs[lt kq / gS;fjfnf df]xL ePdf
hUufwgLsf] / hUufwgLn] ejg lgdf{0f ug]{ ePdf df]xLsf] d~h'/Lgfdf
– ! k|lt .
12 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf
ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
!#= gS;fjfnf df]xL ePdf hUuf ;'/lIft /flvPsf] eP ;DaGwLt lgsfosf]
:jLs[lt kq – ! k|lt .
!$= hUuf s'g} lgsfodf lwtf]sf] nflu ;'/If0f /flvPsf] eP ;DalGwt
lgsfoaf6 k|fKt :jLs[lt kq – ! k|lt .
!%= gS;fjfnf cfkm" pkl:yt x'g g;Sg] ePdf Psf3/sf] JolQm jf jf/];
/fvL gS;f kf; ug]{ ePdf jf/];gfdfsf] ;fydf jf/];sf] g]kfnL
gful/stfsf] k|df0f kqsf] k|dfl0ft k|ltlnlk – !÷! k|lt .
!^= kf;kf]6{ ;fO{hsf] kmf]6f] – # k|lt .
!&= ;+:yfut÷Jofkfl/s kmd{sf] xsdf
s= pBf]u btf{ k|df0f kqsf] k|dfl0ft k|ltlnlk – ! k|lt .
v= d"No clej[l4 s/ btf{ k|df0f kqsf] k|dfl0ft k|ltlnlk – !
k|lt .
u= ;+:yfsf] k|aGw kq tyf lgodfjnLsf] k|dfl0ft k|ltlnlk – !
k|lt .
3= gu/kflnsfdf Joj;fo btf{ ePsf] k|df0f kqsf] k|dfl0ft k|ltlnlk
– ! k|lt .
ª= ;+:yfsf] lg0f{osf] k|dfl0ft k|ltlnlk –! k|lt .
-@_ pkbkmf -!_ df plNnlvt ljj/0f gv'nfpg] jf ga'emfpg] jf kmf/fd
k"/f geg]{sf] gS;f btf{ tyf :jLs[t ug{ gu/kflnsf afWo x'g] 5}g .
!#_ b/vf:t kmf/fd, gS;f tyf l8hfOgsf] 9fFrf tf]lsP adf]lhdsf] x'g'kg]{ M
gS;f kf; ug{sf] nflu ejgwgLåf/f k]z ul/g] b/vf:t kmf/fd, gS;f tyf
l8hfOgsf] 9fFrf gu/kflnsfåf/f tof/ ul/Psf] 9fFrf cg';f/ x'g' k5{ .
!$_ gS;fdf v'nfpg' kg]{ M gofF ejg lgdf{0f jf df]x8f kl/jt{g jf tNnf yk
ug{sf] nflu gS;f b/vf:t lstfadf eg] adf]lhd s'/fx?sf] cltl/Qm ;f]
ejgsf] 5'§} rkL{, ;]ˆ6L 6\ofÍL, ;f]slk6, kfgL l/he{ 6\ofÍL tyf To:tf] ejg
csf]{ ejg;Fu hf]8L agfpg] ePdf ;f] ejgsf] 5'§} v08 /xg] u/L gS;fdf
v'nfpg' k5{ .

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 13


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
!%_ ;Flwof/sf] gfddf !% lbg] ;"rgf hf/L ug]{M -!_ gS;f btf{ ePkl5 ;DalGwt
j8f sfof{non] ;Flwof/sf] gfddf !% lbg] ;fj{hlgs ;"rgf hf/L ug]{5 .
;"rgfsf] sfd tfd]n j8f sfof{noaf6 x'g]5 . ejgwgLn] pQm ;"rgfsf]
d'r'Nsfdf rf/} tkm{sf ;Flwof/x? ;lxt kfFrhgf ;fIfLx?nfO{ ;xL5fk
u/fpgsf] nflu pkl:yt u/fpg' kg]{5 .
-@_ ;"rgf tfd]n ug{ vl6g] sd{rf/L ;DalGwt j8fsf] j8fWoIf /
j8f k|zf;sLo k|d'vsf] ;dGjodf vl6g]5 . d'r'Nsfdf ;"rgf tfd]nL ug]{
sd{rf/Ln] cfˆgf] gfd, y/, kb n]v]/ b:tvt u/L ;DalGwt j8fWoIfnfO{
clgjfo{ ?kdf ;xL5fk u/fpg' kg]{5 .
-#_ To:tf] ejgsf] lgdf{0faf6 ;Flwof/ s;}nfO{ dsf{ kg]{ eP cfkm'nfO{
dsf{ k/]sf] ljj/0f v'nfO{ kG'{ lbg leq ph'/ ug{ cfpg' egL j8f sfof{non]
cfˆgf] sfof{no, ;Flwof/sf] ejg b}nf] / ejg lgdf{0f x'g] 7fpFdf ;a}n] b]Vg]
u/L ;"rgf 6fF; ug{'k5{ .
!^_ ;h{ldg ug{'kg]{M -!_ ;Flwof/sf] gfddf !% lbg] ;"rgf hf/L u/]sf] Dofbleq
s;}sf] klg ph'/L gk/]sf] v08df gu/kflnsfsf k|fljlws sd{rf/L
tyf pknAw eP ;Dd cldgsf] ;xeflutf / j8fWoIfsf] /f]xj/df j8f
sfof{noaf6 ;h{ldg d'r'Nsf tof/ ug{' kb{5 . ;h{ldg d'r'Nsfdf clgjfo{
?kdf rf/}tkm{sf ;Flwof/x?, kfFrhgf ;fIfLx? / ejgwgL ;d]tsf] x:tfIf/
x'g' kb{5 . ;Flwof/, ;fIfL / ejgwgLsf] clgjfo{ ?kdf g]kfnL gful/stfsf]
k|df0fkq gDa/ / gful/stf k|df0fkq lnPsf] lhNnf pNn]v x'g' kb{5 .
;DalGwt ;Flwof/ pkl:yt gePsf] v08df lghsf] Psf3/sf] kl/jf/sf
s'g}klg ;b:onfO{ ;lx5fk u/fpg afwf kg]{ 5}g .
-@_ ;Flwof/sf] gfddf k|sflzt !% lbg] ;"rgf cjlwe/ s'g} ;Flwof/sf]
bfjL lj/f]w kg{ cfPdf ldnfkq geP;Dd bf];|f] ;h{ldg x'g] 5}g .
!&_ bf];|f] ;h{ldg ug{'kg]{M ;"rgfdf pNn]lvt Dofbleq bfjL la/f]w gk/]sf]df bfjL
la/f]wsf] Dofb ;lsPsf] ldltn] ;ft lbgleq tf]lsPsf] k|fljlws / cGo
sd{rf/L jf kbflwsf/L ;d]tn] ;+o'Qm ¿kdf bf];|f] ;h{ldgsf] nflu vl6O{
b/vf:tdf pNn]v eP adf]lhd ejg lgdf{0f ug{ ldNg] gldNg] s'/fsf] hfFr

14 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
ug{'k5{ . bf];|f] ;h{ldgdf k|fljlws tyf cldg ;Fu} hfg cg's"n gePdf
;h{ldg kl5 klg cldg tyf k|fljlwssf] :ynut k|ltj]bg clgjfo{ 5 .
!*_ k|ltj]bg k]z ug]{M vl6Psf sd{rf/Ln] gu/kflnsfsf] ejg lgdf{0f ;DaGwL
lgb]{lzsf / cGo k|rlnt sfg"g adf]lhd ejg lgdf{0f ug{ ldNg] gldNg]
s'/fsf] ;h{ldg u/L ;h{ldgdf pkl:yt ePsf JolQmn] eg]sf s'/fx?
;d]t v'nfO{ ejg lgdf{0f ug{ ldNg] gldNg] Joxf]/f :ki6 pNn]v u/L bf];|f]
;h{ldgsf] nflu vl6Psf] ldltn] tLg lbgleq j8f sfof{nodf k|ltj]bg
k]z ug{' k5{ . j8f sfof{nodf k|ltj]bg k|fKt ePsf] tLg lbgleq l;kmfl/;
;lxt gu/kflnsfdf k7fpg' kb{5 .
!(_ sfuhft cWoog M -!_ gu/kflnsfn] j8f sfof{noaf6 l;kmfl/; ;lxt k]z
ePsf] gS;f, l8hfOg jf cGo sfuhftx?sf] cWoog ug]{5 .
-@_ gS;f kf;sf nflu k]z ePsf] b/vf:t kmf/fd, gS;f tyf l8hfOg
sfuhftdf tf]lsPsf :yfgdf ejgwgL jf ejgwgLsf clVtof/jfnf
tyf l8hfOg/, lgdf{0fsdL{, lgdf{0f Joj;foLsf] gfd, 7]ufgf tyf ;xL
5fk clgjfo{ ePsf] x'g' kb{5 . l8hfOg/, lgdf{0fsdL{, lgdf{0f Joj;foLsf]
gu/kflnsfsf] btf{ g+=/ ;DjlGwt lgsfodf ePsf] btf{ g+= ;d]t pNn]v
ePsf] x'g kb{5 .
-#_ k]z ePsf] gS;f, l8hfOg jf cGo sfuhftsf ;DaGwdf
l8hfOg/af6 yk a'‰g' kg]{ ePdf l8hfOg/n] gu/kflnsfdf pkl:yt eO{
l8hfOgsf af/]df JofVof ug{' kg]{5 .
-$_ k]z ePsf sfuhft pk/ cfjZos hfFr tyf cWoog kl5 gS;f
:jLs[lt lbg] jf glbg] jf ;+zf]wg ;lxt lbg] clwsf/ gu/kflnsfdf lglxt
/xg] 5 .
-%_ :jLs[ltsf nflu k]z ul/Psf] gS;f jf l8hfOgdf gu/kflnsfaf6
:jLs[t o; lgb]{lzsf tyf cGo k|rlnt sfg'g cg'?k gldn]sf s]xL s'/f
ePdf gu/kflnsfn] To;nfO{ ;+zf]wg ug{ nufpg] 5 . lgotjz s]xL
s'/f n'sfPsf] jf ljj/0f km/s kf/]sf]df ;DaGwLt ejgwgL jf l8hfOg/
lhDd]jf/ x'g]5 . oyfy{ n'sfO jf unt JofVof u/L gS;f kf; ePsf]
;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 15
ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
cj:yfdf To:tf] tYo kQf nfu] kl5 gS;f c:jLs[t jf vf/]h x'g]5 .
lgdf{0f sfo{ ;DkGg eO;s]sf] jf x'Fb} u/]sf] eP To;nfO{ klg gu/kflnsfn]
eTsfpg nufpFg ;Sg]5 .
@)_ ejg lgdf{0f cg'dlt lbg]M -!_ j8f sfof{noaf6 k|ltj]bg ;lxtsf] l;kmfl/;
k|fKt ePsf] ldltn] ;ft lbgleq yk cWoog / :ynut cjnf]sg u/fpg'kg]{
eP ;f] ;d]t u/fO{ tyf To:tf] hUuf dWo] s]xL efudf dfq ljjfb k/]sf] /
To:tf] ljjfb k/] hltsf] hUufdf cbfntaf6 7x/ adf]lhd x'g] u/L afFsL
hUufdf ejg lgdf{0f ug{ d~h'/ u/L csf]{ gS;f ;lxt b/vf:t lbPdf
To:tf] b/vf:t k|fKt ePsf] ldltn] kG„ lbgleq k|d'v k|zf;sLo clws[tn]
lgdf{0f cg'dlt lbg ;Sg]5 .
-@_ tNnf yk ug]{ ejgsf] gS;fkf; k|lqmof ;d]t o;} kl/R5]bdf
gofF ejg lgdf{0f ug{ k"/f ug{'kg]{ k|lqmof adf]lhd g} x'g]5 . bkmf !@ df
pNn]v ul/Psf sfuhftx?sf] cltl/Qm o; cl3 kf; u/]sf] ejgsf] gS;f
/ k|df0fkqsf] k|ltlnlk, rfn" cf=j= ;Ddsf] s/ lt/]sf] /l;bsf] k|ltlnlk /
3/sf] kmf]6f] ;d]t k]z ug{'kg]{5 .
-#_ lKnGy n]en ;Ddsf] :jLs[lt lnO{ :jLs[t gS;f / tTsfnLg
ejg lgdf{0f ;DaGwL dfkb08 cg's'n lgdf{0f ;DkGg ePsf] ejgx?sf
nflu ;'k/ :6«Sr/ txsf] ejg lgdf{0f cg'dlt kq lng / gS;fkf; ug{
cfXjfg ul/g]5 . o;/L lgj]bg k]z ug]{ gS;fjfnfsf] nflu xfn sfod
/x]sf] gS;fkf; b:t'/ lnO{ ;'k/ :6«Sr/ txsf] gS;fkf; ul/g]5 . o;/L
gS;fkf; ePkl5 ejg lgdf{0f ;DkGgtf k|df0fkq hf/L ug]{ ;DaGwL cGo
Joj:yf bkmf ## df tf]lsP adf]lhd g} x'g]5 .
@!_ gS;f tyf l8hfOg r]s ug{ nfUg] clwstd ;doM -!_ :jLs[t lgb]{lzsf tyf
cGo k|rlnt dfkb08 adf]lhd gS;f tyf l8hfOg tof/ ePsf] 5 5}g egL
r]s ug{sf nflu clwstd b]xfo adf]lhd ;do nfUg]5 .
• æuÆ / æ3Æ ju{sf] ejgsf nflu !) lbg
• ævÆ ju{sf ejgsf nlu !% lbg
• æsÆ ju{sf ejgsf nflu #) lbg

16 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
-@_ k]z ePsf] gS;f l8hfOgdf ;Rofpg'kg]{ ljifo, a'Fbfx? ePsf]
v08df r]shfFr cjlw yk x'g ;S5 . nfdf] ;do nfUg] ePdf gu/kflnsfn]
ejgwgLnfO{ ;f] sf] hfgsf/L u/fpg]5 .
@@_ gS;f kf; b:t'/M gS;fkf; b:t'/ gu/kflnsfn] lgwf{/0f u/] adf]lhd
x'g]5 .
@#_ ph'/L lbg ;Sg]M Dofbleq cg'dlt gkfPdf To:tf] Dofb gf3]sf] ldltn] #%
lbgleq / lbPsf] ;"rgfdf lrQ ga'em]df To:tf] ;"rgf kfPsf] ldltn] k}+tL;
lbgleq ejg lgdf{0f ug{ cg'dltsf] nflu b/vf:t lbg] JolQm jf lgsfon]
k|d'v ;dIf ph'/ lbg ;Sg]5 . ;f] ;DaGwdf k|d'vn] hfFra'em u/L ejg
lgdf{0fsf] cg'dlt lbg' kg]{ b]lvPdf oyfzL3| cg'dlt lbgsf] nflu k|d'v
k|zf;sLo clws[tnfO{ lgb]{zg lbg]5 .
@$_ xs ef]usf] lg:;f jf d~h'/Lsf] lnvt k]z ug{'kg]{M ejg lgdf{0f ug]{ cg'dltsf]
nflu b/vf:t lbFbf cfˆgf] xs ef]usf] hUufdf ejg lgdf{0f ug]{ eP xs
ef]usf] lg:;f / c¿sf] xs ef]usf] hUufdfÚ÷ejg lgdf{0f ug]{ eP lghsf]
xs ef]usf] lg:;f ;lxt d~h'/Lsf] lnvt ;d]t k]z ug{' k5{ . gS;f kf;
k|of]hgsf] lgldQ cfjZos dfkb08 k"/f ug{ c? s;}sf] hUuf lnh jf
ef8fdf lng kfOg] 5}g .
@%_ lgdf{0fsdL{ jf lgdf{0f Joj;foLnfO{ cled'vLs/0fM ;DalGwt ejgwgLn]
l8lk;L ;Ddsf] cg'dlt lng'cl3 ejg lgdf{0fdf ;+nUg x'g] lgdf{0f Joj;foL
jf lgdf{0fsdL{nfO{ ;+ej eP;Dd gu/kflnsfdf pkl:yt u/fpg]5 .
ejg lgdf{0f zfvfn] ejgwgL, lgdf{0fsdL{ jf lgdf{0f Joj;foLnfO{ ejg
;+lxtfsf] dxTj tyf gS;f cg';f/ ejg lgdf{0fsf] nflu clek|]l/t ug{ 5f]6f]
cled'vLs/0f ug]{5 .
@^_ cg'dlt /f]Ssf x'g]M gfkL gS;f / lgdf{0f :yn gldn]df jf bfjL lj/f]w kg{
cfPsf]df jf ldnfkq gePdf jf 5fgljgsf qmddf lg0f{o lng ;d:of eO{
t]/f] d]/f] xs j]xs k|i6 ug{' kg]{ cj:yf cfPdf cbfntaf6 t]/f] d]/f] xs
j]xs k|i6 eO{ gcfP ;Dd cg'dlt /f]Ssf /xg]5 .
@&_ ;fljs ejg eTsfO{ k'gM lgdf{0f, yk ejg lgdf{0f tyf tNnf yk ug{sf]
;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 17
ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
lgldQ gS;f kf; ug]{ k|s[of M -!_ ;fljs ejg eTsfO{ k'gM lgdf{0f, yk
ejg lgdf{0f tyf tNnf yk ug{sf lgldQ tkl;n adf]lhdsf sfuhkq k]z
ug{'k5{ . ;fljs ejg eTsfO{ k'gM lgdf{0f yk ejg lgdf{0f tyf tNnf yk
ug{sf lgldQ cGo k|s[of gofF ejg agfpgsf nflu ckgfOg] k|s[of ;/x
x'g]5 .
c_ ;fljs ejg eTsfO{ k'gMgdf{0f / yk ejg lgdf{0f
!_ ;fljs ejg eTsfO{ k'gM lgdf{0f / yk ejg lgdf{0f ug{sf] nflu gofF
gS;f kf; tyf lgdf{0f Ohfhtsf nflu cfjZos sfuhftx?
cf_ tNnf yk
!_ klxn] gS;f kf; u/]sf] gS;f / k|df0fkqsf] kmf]6f]skL .
@_ rfn' cfly{s jif{;Ddsf] 3/ hUuf s/ lt/]sf] /l;bsf] k|ltlnlk .
#_ tNnf yKg pko'Qm 5 egL ;DjlGwt l8hfOg/sf] k|fljlws
k|ltj]bg .
$_ c? sfuhftsf] xsdf gofF gSzf kf; ubf{ cfjZos kg]{ ;a}
sfuhftx? k]z ug{'kg]{5 .
-@_ klxn] gS;f kf; gu/]sf] t/ gfkL gS;fdf ejg jf lgdf{0f
b]lvPsf] cj:yfdf gofF gS;f kf; tyf lgdf{0f Ohfhtsf nflu cfjZos
sfuhftx? k]z ug{'k5{ .
@*_ EBPS dfkm{t gS;f btf{ ug]{M -!_ gu/kflnsfn] gS;f kf; k|lqmofnfO{ ;xh
;/n / k|ljlwd}qL t'Nofpg gS;f btf{ k|lqmofdf Electronic Building
Permit System nfu" ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] Joj:yf nfu" ePsf]df gu/kflnsf
If]qleqsf] s'g} :yfgdf ejg lgdf{0f ug{ rfxg] JolQmn] gu/kflnsfdf btf{
ePsf l8hfOg/÷sG;N6]06jf6 gS;f l8hfOg u/fO{ l8hfOg/ 8]:s dfkm{t
cgnfO{gdf Electronic Building Permit System kmd{ e/L ejg lgdf{0f
zfvfdf btf{sf nflu k7fpg' k5{ . ejg lgdf{0f cg'dlt k|fKt ug{ b/vf:t
lbFbf bkmf !( df pNn]v u/] adf]lhdsf sfuhftx? k]z ug{'k5{ .

18 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
-#_ EBPS dfkm{t k|fKt gS;f btf{ 8]:sdf bkmf !( df pNn]lvt
sfuhft hfFr u/L ejg lgdf{0f ;DaGwL dfkb08 tyf ejg ;+lxtf ;DaGwL
k|fljlws kIf hfFr ug{ k|fljlws 8]:sdf k7fOg]5 .
-$_ pQm gS;f k|fljlws 8]:sdf hfFr eO{ k|rlnt dfkb08 / ejg
;+lxtf cg's"n ePdf gS;f kf; b:t'/ a'emfpg /fhZj 8]:sdf k7fOg]5 .
To;kl5 ;DalGwt gS;fjfnf jf Psf3/sf] JolQmn] gu/kflnsfn] tf]s]sf]
a}+s vftfdf tf]lsP adf]lhdsf] gS;fkf; b:t'/ j'emfpg'kg]{5 . gS;fkf;
b:t'/ j'emfPkZrft gS;f btf{ eO{ /fhZj 8]:saf6 yk sf/jfxLsf] nflu
jf8{ 8]:sdf k7fOg]5 .
-%_ gS;f btf{ ePsf] Joxf]/f 3/wgLsf] df]jfOn gDj/df P;=Pd=P;=
af6 hfgsf/L u/fOg]5 .
-^_ jf8{ 8]:saf6 tfobftL el/Psf] gS;f kmfOn sfof{nosf] sd{rf/L jf
;DalGwt gS;fjfnf jf Psf3/sf] JolQm dfkm{t\ j8f sfof{nodf k7fOg]5 .
o;/L k7fOPsf] gS;f kmfOn h;n] a'lemlnPsf] xf] ;f] JolQmsf] /]s8{
cWofjlws u/L /fVg'k5{ . j8fdf kmfOn k|fKt ePsf] ldltn] # -tLg_ lbgleq
k|:tfljt ejgsf] lgdf{0faf6 ;Flwof/ s;}nfO{ dsf{ kg]{ eP cfkm"nfO{ dsf{
k/]sf] ljj/0f v'nfO{ !% -kG„ lbgleq ph'/ ug{ cfpg' egL ;j} ;Flwof/nfO{
;"rgf lbg' k5{ . olb ;Flwof/ km]nf gk/] jf Dofb a'‰g gdfg] To:tf
;Flwof/sf] 3/b}nf], j8f sfof{no / ejg lgdf{0f x'g] 7fpFdf ;a}n] b]Vg]
u/L Dofb ;"rgf 6fF; ug{'k5{ . Dofb ;"rgf 6fF; ubf{ slDtdf @ -b'O{ hgf
:yfgLo e› enfb\dL / j8fsf hgk|ltlglw /f]xj/df a:g'k5{ .
-&_ ;Flwof/sf gfddf ;"rgf hf/L ePsf] ldltn] !% lbg leq ;+lwof/sf]
ph'/÷afh'/ gk/]df Dofb gf3]sf] # -tLg_ lbgleq sfof{non] tf]s]sf]
k|fljlws v6L uO{ :ynut hfFr -;h{ldg_ ug{'kg]{5 . o;/L hfFr ubf{
b/vf:tdf pNn]v ePadf]lhd ejg lgdf{0f ug{ ldNg] gldNg] s'/fsf] :ki6
Joxf]/f pNn]v ug{'kg]{5 . olb tf]lsPsf] Dofbleq ;Flwof/sf] ph'/L k/]df
ph'/ k/]sf] ldltn] # -tLg_ lbgleq ph'/ ;lxtsf] gS;f kmfOn ;DalGwt
j8f sfof{non] sfg"g zfvfdf k7fpg]5 . ph'/L ;DaGwdf gS;fkf; ug]{

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 19


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
u/L lg0f{o ePdf gS;fkf;sf] k|lqmof h'g r/0fdf :ylut ePsf] 5 ;f]xL
r/0faf6 cl3 a9\g]5 .
-*_ pkbkmf -&_ adf]lhd :ynut hfFr ug]{ k|fljlwsn] ejg lgdf{0f
;DaGwL k|rlnt dfkb08 adf]lhd ejg lgdf{0f ug{ ldNg]÷gldNg] s'/fsf]
cltl/Qm ;h{ldgdf pkl:yt ePsf JolQmx?n] eg]sf s'/fx? ;d]t v'nfO{
:ynut ;h{ldg d'r'Nsf tof/ u/L & -;ft_ lbgleq k|ltj]bg k]z ug{'k5{ .
;h{ldg d'r'Nsf j8f cWoIfsf] /f]xj/df ug{'k5{ .
-(_ pkbkmf -*_ adf]lhd k]z ePsf] kmf]6f] ;lxtsf] :ynut ;h{ldg
k|ltj]bg gS;f kmfOndf ;+nUg u/L j8f sfof{non] v6fPsf] sd{rf/L jf
gS;fjfnf jf Psf3/sf] JolQm dfkm{t ejg lgdf{0f zfvfdf lkmtf{ k7fOg]5 .
j8f sfof{noaf6 lkmtf{ x'g' cl3 gS;f kmfOndf ;+nUg ul/Psf] k|fljlws
k|ltj]bg, ;+lwof/ d'r'Nsf cflb cgnfO{g dfkm{t cknf]8 ug{'k5{ .
-!)_ pkbkmf -(_ adf]lhd lkmtf{ cfPsf] gS;f kmfOn ejg lgdf{0f
zfvfdf k|fKt ePkl5 cfjZos b]lvP ;DalGwt k|fljlwsjf6 k'gM r]shfFr
u/L kmfOn lkmtf{ cfPsf] ldltn] & -;ft_ lbgleq gS;fkf; u/L ejg
lgdf{0f ug]{ cg'dlt lbg'kg]{5 .
-!!_ ejg lgdf{0f cg'dlt lbPkl5 gS;fjfnf jf Psf3/sf] JolQmsf]
df]jfOndf ejg lgdf{0f ug{ cg'dlt lbPsf] Joxf]/fsf] P;=Pd=P;=
k7fOg]5 .
@(_ gS;f x]/km]/ ;DaGwL Joj:yfM -!_ ejg lgdf{0f ug{ gS;f :jLs[lt lnO;s]sf]
jf :jLs[lt lng] k|s[ofdf /x]sf] cj:yfdf ejg lgdf{0f dfkb08 tyf ejg
;+lxtf cg's"n x'g] u/L ;+zf]lwt gS;f :jLs[ltsf] nflu k'gM k]z ePdf
:jLs[t gS;f eGbf 36L jf j9L If]qkmn x'g]u/L x]/km]/ u/]df a9L If]qkmnsf]
xsdf tf]lsPsf] b//]6 jdf]lhd b:t'/ lng] tyf ;+;f]lwt gS;fsf] ;Dk"0f{
If]qkmnsf] gu/kflnsfn] tf]s]sf] b//]6df gS;f ;+zf]wg b:t'/ ;d]t lnO{
;+zf]lwt gS;f :jLs[t ul/g]5 .
-@_ :jLs[t ejgsf] df]x8f kl/jt{g ug{'kg]{ ePdf ;+;f]lwt gS;f k]z
ug{'kg]{5 / ;f] sf] b:t'/ ;+;f]lwt gS;f b:t'/ ;/x g} x'g]5 .
20 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf
ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
#)_ gS;fjfnfn] Wofg lbg'kg]{ s'/fM gS;fjfnfn] b]xfosf s'/fdf Wofg lbg'k5{M–
-s_ gSzf kf; k|lqmof–KnLGy n]en lg/LIf0f / ;f]eGbf dfly u/L b'O{
r/0fdf ug{'kg]{5 .
-v_ k|flalws lg/LIf0f -;h{ldg ug]{_ a]nf;Dddf gS;fjfnfn] cfˆgf]
hUufsf] ;fFw l;dfgf k|i6 x'g] u/L x/]s Intersection Point df
Concrete Pole cyjf 9"× 9" sf] k|i6 b]lvg] ul/ O§fsf] uf/f] lgdf{0f
ul/;Sg'kg]{5 .
-u_ ;fljsb]lv rln cfPsf] kfgL / 9n lgsf; aGb ug{ kfO{g] 5}g, 9n
lgsf;sf] nflu cfjZos ePdf cfˆgf] hUufaf6 klg 9n kfOk n}hfg
lbg'kg]{5 .
-3_ lgdf{0f sfo{ ;DkGg ePkl5 ef}lts ;'lawfx? -wf/f, lah'nL, cflb_
h8fg ug{ nflu lgdf{0f ;DkGg k|df0fkq lnPkl5 gu/kflnsf ;Dks{
/fVg'kg]{5 .
-ª_ kf; ePsf] gS;f ljkl/t lgdf{0f u/]df ;fljs adf]lhd kfpg] ef}lts
;'ljwfaf6 jlGrt x'g] / s'g} klg ;dodf eTsfpg] sf/jfxL x'g]5 .
;fy} kf; gSzf ;d]t /2 ul/g]5 .
-r_ gS;fsf] Standard Drawing Sheet size 20"×30" sf] x'g'kg]{5 .

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 21


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
kl/R5]b–^
lgdf{0f Ohfht cg'dlt
#!_ ejg lgdf{0f OhfhtM -!_ j8fdf vl6Psf k|fljlws sd{rf/Lsf] lnlvt k|ltj]bg
tyf cGo cfjZos sfuhft ;lxtsf] j8f sfof{nosf] l;kmfl/; k|fKt
ePkl5 k]z ePsf sfuhft cWoog / ejg lgdf{0f zfvfsf] OlGhlgo/sf]
:ynut k|ltj]bg ;d]tsf] cfwf/df k|yd r/0fsf] c:yfoL cg'dltkq
-lKnGy n]jn Ohfht_ lbO{g]5 . k|yd r/0fsf] c:yfoL cg'dlt kq -lKnGy
n]jn Ohfht_ sf] 9fFrf cg';"rL–! adf]lhd x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] lgdf{0f cg'dlt kq kfpg' cl3 ;DalGwt
ejgwgLn] cfˆgf] ejg lgdf{0fdf ;+nUg x'g] lgdf{0f Joj;foL jf lgdf{0fsdL{
tyf l8hfOg/÷;'k/Lj]Ifs -k|fljlws_ sf] lgs{\of}n u/L ;f]sf] ljj/0f
gu/kflnsfnfO{ pknAw u/fpg'kg]{5 .
-#_ k|yd r/0fsf] Ohfht k|fKt u/]kl5 gu/kflnsfåf/f j8fdf v6fOPsf
k|fljlwsnfO{ lkmN8df nuL ca aGg] ejgsf] clgjfo{ n]–cfp6 u/fpg' k5{ .
o;/L n]–cfp6 ug]{ k|fljlwsn] n]–cfp6 k|ltj]bg k]z ug{'k5{ . k|fljlwsn]
lbPsf] n]–cfp6 d'tfljs ejgwgLn] lgdf{0f sfo{ cufl8 a9fpg' k5{ .
#@_ bf];|f] r/0fsf] :yfoL cg'dltkq -;'k/:6«Sr/ Ohfht_M -!_ lKnGy n]en
;Ddsf] sfd ;DkGg eP kl5 ejgwgLn] lKnGy Ohfht;Fu lbOPsf] vfnL
kmf/fdsf] k5fl8 gS;f btf{ kmf/fddf ;xL5fk ug]{ lgdf{0f Joj;foL jf
lgdf{0ffsdL{ tyf ejg lgdf{0fsf] l8hfOg ;'k/Lj]If0f ug]{ k|fljlwsn] lKnGy
n]en ;Ddsf] sfd :jLs[t gS;f adf]lhd ePsf] egL ;xL5fk ;xL5fk u/L
bf];|f] r/0fsf] Ohfhtsf nflu k]z ug{'k5{ .
-@_ :jLs[t gS;f cg';f/ ejg lgdf{0f u/] gu/]sf] laifodf j8f
k|fljlws / gu/kflnsfaf6 v6fOPsf k|fljlws jf Ol~hlgo/n] ;d]t
lg/LIf0f u/L k|ltj]bg k]z ug{'k5{ .
-#_ :jLs[t gS;f cg';f/ ejg lgdf{0f u/] gu/]sf] ;DaGwdf j8f
sfof{no / k|fljlwsaf6 lg/LIf0f u/L k|ltj]bg ;lxt gu/kflnsfdf k]z eP
kl5 ;f]sf] cfwf/df ;'k/:6«Sr/ Ohfht lbOg] 5 . gu/kflnsfaf6 lbOg]
22 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf
ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
bf];|f] r/0fsf] :yfoL ejg lgdf{0f Ohfht kqsf] 9fFrf cg';"rL–@ adf]lhd
x'g]5 .
-$_ gu/kflnsfaf6 ;'k/:6«Sr/ Ohfht glnO{ ejg lgdf{0f z'?
u/]sf] jf lgdf{0f sfo{ eO/x]sf] jf eO{;s]sf] cj:yfdf pQm lgdf{0f sfo{
dfkb08 adf]lhd eP gePsf] osLg u/L dfkb08 adf]lhd ePsf] kfOPdf
;'k/:6«Sr/ Ohfhtsf] nflu tf]lsPsf] /fh:j / To;df yk @)) k|ltzt
hl/jfgf lnO{ ;'k/i6«Sr/ Ohfht lbOg]÷lgdf{0f lgoldt ul/g] 5 .
##_ bf]>f] r/0fsf] cg'dlt /f]SsfM -!_ :jLs[t gS;f adf]lhd ejg lgdf{0f
gePsf] egL k|fljlws k|ltj]bg k|fKt ePdf ;f] lgoldt gu/];Dd bf]>f]
r/0fsf] :yfoL cg'dlt kq -;'k/i6«Sr/ Ohfht_ /f]Ssf /xg] 5 .
-@_ lgb]{lzsf kfngf gePsf]df bf];|f] r/0fsf] Ohfht k"0f{ ?kn]
/f]Ssf /xg] 5 eg] /fli6«o ejg lgdf{0f ;+lxtf @)^) sf] kfngf gePsf]
b]lvPdf pQm sf/0faf6 ejgnfO{ 7"nf] hf]lvd gx'g] egL j8fsf] k|fljlws /
gu/kflnsfaf6 v6fOPsf] k|fljlws jf Ol~hlgo/af6 k|dfl0ft eO{ cfPsf]
v08df ejgwgLnfO{ gS;f kf; ubf{ nfUg] z'Nssf] %) k|ltzt h/Ljfgf
tyf lgdf{0fdf ;+nUgx?nfO{ ;r]t u/L u/fO{ ePsf sdhf]/LnfO{ ;'wfg]{
zt{df ejg lgdf{0f Ohfht lbOg]5 .
#$_ lgdf{0f cjlw / gjLs/0fM -!_ ejg lgdf{0fsf] nflu l8=lk=l;= :jLs[lt
lnPsf] ldltn] ^ dlxgfleq ejg lgdf{0f sfo{ z'? ug{'kg]{ 5 / @ jif{;Dd
ejg lgdf{0f cjlw sfod x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cjlwdf ejg lgdf{0f ;DkGg gu/L
l8=lk=l;= :jLs[lt lnPsf] @ jif{ k'u]sf] ldltn] #% lbgleq gjLs/0f ug{
cfPdf % k|ltzt /fhZj lnO{ yk @ jif{sf] nflu gjLs/0f x'g]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] cjlwkl5 klg ejg lgdf{0f ;DkGg gu/]df
k|lt jif{ yk % k|ltztsf b/n] clwstd @) k|ltzt /fh:j lnO{ lat]sf
rf/ jif{sf] nflu ejg lgdf{0f cjlw gjLs/0f x'g]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] cjlwdf klg ejg lgdf{0f ;DkGg gu/]df

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 23


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
k'gM gofF jf lgoldt k|lqmofaf6 ejg lgdf{0f ;DkGg ug{'kg]{5 .
#%_ hfFra'em / sf/afxLM -!_ gu/kflnsf If]qdf s;}n] lgdf{0f u/sf] jf ul//x]sf]
ejgsf] ;DaGwdf b]xfosf] s'/fx?sf] hfFra'em ug{ k|d'v k|zf;sLo clws[t
cfkm} jf lghn] Ol~hlgo/ jf ;j–Ol~hlgo/ jf cGo s'g} sd{rf/LnfO{
v6fpg ;Sg]5M–
s_ :jLs[t lgb]{lzsf / dfkb08 adf]lhd ejg lgdf{0f ug{ cg'dlt lnPsf]
5, 5}g,
v_ :jLs[t lgb]{lzsf / dfkb08 adf]lhd kf; ePsf] gS;f cg';f/ lgdf{0f
ePsf] jf eO/x]sf] 5, 5}g, /
u_ lgdf{0fflwg ejgn] ;fj{hlgs hUuf, klt{ hUuf, af6f], s'nf], dlGb/,
rf]s, 9n, gfnf, kf]v/L cflb ldr]sf] 5,5}g .
-@_ hfFra'em ug{ vl6Psf] sd{rf/LnfO{ ejg lgdf{0f ug]{ JolQm / ejg
lgdf{0f sfo{;Fu ;DalGwt ;a}n] lghn] ;f]wsf] k|Zgsf] hjfkm lbg, dfu]sf]
sfuhkq lbg jf b]vfpg / cfjZos ;xof]u k'of{pg' clgjfo{ 5 .
-#_ hfFra'em ug{ vl6Psf] sd{rf/Ln] To;/L vl6Psf] ldltn] ;ft
lbgleq To:tf] ejg lgdf{0f ;DaGwdf cfjZos hfFra'em u/L cfˆgf] ;'emfj
;lxtsf] k|ltj]bg k|d'v k|zf;sLo clws[t ;dIf k]z ug{' kg]{5 . k|d'v
k|zf;sLo clws[tn] To:tf] k|ltj]bg ;ft lbgleq k|d'v ;dIf k]z ug{'
kg]{5 .
-$_ k]z ePsf] k|ltj]bg cg';f/ s;}n] o; lgb]{lzsf / cGo :jLs[t
dfkb08 adf]lhd gS;f kf; gu/L jf kf; ePsf] gS;fdf :jLs[lt a]u/
x]/km]/ u/L ejg lgdf{0f u/]sf] jf ul//x]sf] 7x/]df k|d'vn] gS;f kf; gu/L
ejg agfPsf] eP kfFr nfv ?k}of / kf; ePsf] gS;fdf :jLs[lt a]u/
x]/km]/ u/L ejg agfPsf] eP b'O{ nfv ?k}of hl/jfgf u/L ;f] ejg jf
To;sf] s'g} efu k}+tL; lbgleq eTsfO{ afFsL lgdf{0f sfo{ ;"rf? ug{ cfb]z
lbg]5 .
t/ To:tf] cfb]z lbg' cl3 k|d'vn] ejg lgdf{0f ug]{ JolQm jf lgsfonfO{
cfˆgf] ;kmfO{ k]z ug{ dgfl;a df}sf lbg' kg]{5 .
24 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf
ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhdsf] cfb]z kfPsf] ldltn] k}+tL; lbgleq
;DalGwt AolQmn] ejg jf ;+/rgf geTsfPdf gu/kflnsfn] eTsfO{ ;f]
eTsfpg nfu]sf] vr{ ;DaGwLt AolQmaf6 c;'n pk/ ug]{5 .
#^_ k'g/fj]bgM k|d'vn] lbPsf] cfb]zdf lrQ ga'‰g] JolQm jf lgsfon] To:tf]
cfb]zsf] ;"rgf kfPsf] ldltn] k}+tL; lbgleq lhNnf cbfntdf k'g/fj]bg
lbg ;Sg]5 / To:tf] k'g/fj]bgsf] ;DaGwdf lhNnf cbfntaf6 ePsf] lg0f{o
clGtd x'g]5 .

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 25


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
kl/R5]b–&
ejg lgdf{0fsf] ;'k/Lj]If0f / tflnd k|fKt lgdf{0f Joj;foL jf lgdf{0fsdL{sf] k|of]u
#&_ ejg lgdf{0fsf] ;'k/Lj]If0fM -!_ ejg lgdf{0f ubf{ ejg lgdf{0f ;+lxtf
/ o; lgb]{lzsf adf]lhd :jLs[t ePsf gS;f, ;f]xL cg';f/sf] lgdf{0f
sfo{ ug]{ u/fpg] d'Vo lhDd]jf/L ejgwgL, lgdf{0fsdL{÷7]s]bf/ tyf
;'kl/j]Ifs÷l8hfOg/sf] x'g]5 .
-@_ lgdf{0f sfo{nfO{ ejg lgdf{0f ;+lxtf tyf :jLs[t gS;f, l8hfOg
cg'?ksf] agfpgsf nflu ejgwgLn] lgdf{0f sfo{sf] ;'k/Lj]If0f ug{ k|fljlws
;'k/Lj]Ifs /fVg' k5{ . o:tf] ;'k/Lj]Ifs sDtLdf h'g ju{sf] ejg xf] ;f] sf]
l8hfOgsf nflu of]Uotf k'u]sf] k|fljlws x'g k5{ .
-#_ gS;f :jLs[ltsf nflu lbOg] b/vf:tdf g} ;DaGwlt l8hfOg/
÷;'k/Lj]Ifssf] gfd pNn]v u/L ;f] lghsf] ;d]t x:tfIf/ ;+nUg ug{'k5{ .
t/ s'g} sf/0fjz kl5 l8hfOg/÷;'k/Lj]Ifs kl/jt{g ug{'kg]{ ePdf
gu/kflnsfnfO{ lnlvt hfgsf/L lbO{ l8hfOg/÷;'k/Lj]Ifs kl/jt{g ug{
;lsg]5 . t/ ;f] sfo{ ug{' k/]df kl/jt{g ePsf ;DaGwLt ;'k/Lj]Ifssf]
x:tfIf/ gu/kflnsfdf k]z ug{' k5{ .
-$_ l8hfOg/÷;'k/Lj]Ifsn] ejg lgdf{0f sfo{sf] lgoldt ;'k/Lj]If0f
ug{' k5{ / lgdf{0f sfo{sf] ;'k/Lj]If0fsf] k|fljlws k|ltj]bg slDtdf lgDg
r/0fdf gu/kflnsfdf k]z ug{' k5{ .
• l8=kL=;L= u/L ;s]kl5,
• ;'k/:6«Sr/sf] sfd ;DkGg ePkl5,
• ejgsf] lgdf{0f ;DkGg ePkl5 .
-%_ j8f sfof{nosf] k|fljlws / ejg lgdf{0f zfvfsf] Ol~hgo/ jf
k|fljlwsn] ejg lgdf{0fsf] qmddf slDtdf lgDgfg';f/sf r/0fdf clgjfo{
lkmN8 hfFr ug{'k5{ .
• ejgsf n]–cfp6 ug]{ a]nfdf,
• l8=kL=;L= u/L ;s]kl5,
• ;'k/:6«Sr/sf] sfd ;DkGg ePkl5,
• ejgsf] lgdf{0f ;DkGg ePkl5 .
26 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf
ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
-^_ pkbkmf -$_ / -%_ adf]lhdsf] lkmN8 hfFrsf nflu ejgwgLn]
b/vf:tdf ;+nUg kmf/fd cg';f/ gu/kflnsfdf lgj]bg lbg' k5{ . lgj]bgsf]
;fydf ;DalGwt cj:yfsf] l8hfOg/÷;'k/Lj]Ifssf] k|fljlws k|ltj]bgg
klg ;+nUg ug{' k5{ .
-&_ l8hfOg/÷;'k/Lj]Ifsn] ljleGg cj:yfsf k|fljlws k|ltj]bg tof/
ubf{ lgdf{0fdf k|of]u ul/Psf] lgdf{0f ;fdu|Lsf] u'0f:t/, ;DalGwt c+usf]
gfk, ;fOh cflb :jLs[t gS;f, l8hfOg tyf ejg lgdf{0f ;+lxtf cg';f/
eP gePsf] pNn]v ug{' k5{ .
-*_ gu/kflnsfn] lkmN8 hfFr ubf{ tf]lsPsf] 8«OË, l8hfOg / o;
lgb]{lzsf cg';f/sf] lgdf{0f sfo{ ePsf] gkfOPdf lgdf{0f /f]Ssf ug]{ tyf
cj:yf x]/L eTsfpg nufpg] Pj+ lgdf{0fsdL{, 7]s]bf/sf] btf{ vf/]h ug]{,
l8hfOg/÷;'kl/j]Ifssf] btf{ vf/]h ug]{ nufotsf] sf/jfxL ug]{5 .
#*_ tflnd k|fKt lgdf{0f Joj;foL jf lgdf{0fsdL{x?sf] k|of]u ug{'kg]{M -!_ ejg
lgdf{0f ;+lxtf cg';f/sf] e"sDk k|lt/f]wL ejg lgdf{0f ubf{ ejg lgdf{0fsf
nflu l;kmfl/; ul/Psf tflndk|fKt lgdf{0fsdL{ jf lgdf{0f Joj;foLx?sf]
k|of]u ug{' kb{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] k|of]hgsf] nflu gu/kflnsfn] ;Dk"0f{
OR5's lgdf{0fsdL{ Pj+ lgdf{0f Joj;foLnfO{ ;do–;dodf e"sDk k|lt/f]wL
ejg lgdf{0f ;DaGwL tflnd pknAw u/fpg] 5 / ;kmntfk"j{s tflnd
;DkGg ug]{nfO{ gu/kflnsfn] k|df0f–kq k|bfg u/L tflnd k|fKt lgdf{0fsdL{
jf lgdf{0f Joj;foLsf ?kdf btf{ u/L tf]lsPsf] lglZrt z'Ns lnO{ Joj;fo
k|df0fkq k|bfg ug]{ 5 . cfjlws ?kdf ;fj{hlgs ;"rgf cfXjfg u/L ;f]
adf]lhd ;"rLs[t lgdf{0fsdL{ / lgdf{0f Joj;foLnfO{ dfq ejg lgdf{0f
sfo{df ;+nUg u/fOg]5 .
-#_ gS;f l8hfOg :jLs[ltsf nflu lbOg] b/vf:t kmf/fddf g} ;DalGwt
ejgwgLn] cfkm"n] ejgsf] lgdf{0f sfo{df ;+nUg x'g rfx]sf lgdf{0fsdL{
jf lgdf{0f Joj;foLsf] gfd jf 7]s]bf/ sDkgLsf] gfd pNn]v ug{' k5{ /
o;df ;DjlGwt lgdf{0f Joj;foL, 7]s]bf/ sDkgL jf lgdf{0fsdL{sf] ;xdlt
;lxtsf] x:tfIf/ klg x'g' k5{ .
;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 27
ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
-$_ kl5 s'g} sf/0fjz klxn] 5gf}6 ePsf] 7]s]bf/ jf lgdf{0fsdL{af6
ejg lgdf{0f u/fpg g;lsg] cj:yf ePdf ;f]sf] pko'Qm sf/0f ;lxt
gu/kflnsfnfO{ hfgsf/L u/fO{ lgdf{0f Joj;foL, 7]s]bf/ sDkgL jf
lgdf{0fsdL{ kl/j{tg ug{ kfOg] 5 . o;/L kl/jt{g ul/g] lgdf{0f Joj;foL,
7]s]bf/ sDkgL jf lgdf{0fsdL{ klg tflnd k|fKt Pj+ gu/kflnsfaf6 tflnd÷
Joj;fo k|df0fkq lnPsf] x'g' k5{ / lghsf] ;d]t ;xdlt ;lxtsf] x:tfIf/
x'g' k5{ .
-%_ gu/kflnsfdf btf{ ePsf lgdf{0f Joj;foL, 7]s]bf/ sDkgL jf
lgdf{0fsdL{n] :jLs[t gS;f, l8hfOgsf] k"0f{ kfngf u/L ejg lgdf{0f sfo{
ug{' k5{ . s'g} ejgdf 7]s]bf/ jf lgdf{0fsdL{n] lgotjz jf nfk/jfxL k"j{s
ejg ;+lxtfsf] kfngf gu/L jf :jLs[t gS;f / l8hfOg cg'?k gx'g] u/L
lgdf{0f u/]sf] kfOPdf gu/kflnsfn] r/0fa4 ?kdf b]xfo cg';f/ sf/jfxL
ug]{5 .
-s_ klxnf] k6s uNtL u/]sf] e]l6Pdf lghnfO{ ;hu u/fpgsf nflu
;r]tkq lbg],
-v_ bf];|f] k6s uNtL u/]sf] e]l6Pdf lghnfO{ sfnf] ;"rLdf /fVg],
-u_ t];|f] k6s uNtL u/]sf] e]l6Pdf lghsf k|df0fkq Ps jif{sf nflu
vf/]h ug]{,
-3_ rf}yf] k6s uNtL u/]sf] e]l6Pdf lghsf] btf{ vf/]h u/L gu/kflnsf
If]q leq ejg lgdf{0f sfo{df ;+nUg x'g gkfpg] u/L clen]vLs/0f
/fVg].
-^_ gu/kflnsfn] ;do ;dodf btf{ ePsf ;"rLs[t lgdf{0fsdL{,
lgdf{0f Joj;foL tyf 7]s]bf/ sDkgLx?af6 lgdf{0fflwg jf ;Dkfbg ePsf
sfo{sf] cg'udg tyf d"Nof+sg ug]{5 .
-&_ gu/If]qleq sfo{/t lgdf{0f Joj;foL, lgdf{0fsdL{ / 7]s]bf/
sDkgLx?nfO{ :jLs[t gS;f cg';f/ lgdf{0f ug{ clek|]l/t ug{ x/]s jif{
a}zfv !@ df dgfOg] æe"sDk lbj;Æ sf] lbg pTs[i6 lgdf{0f Joj;foL,
7]s]bf/ sDkgL jf lgdf{0fsdL{sf] ?kdf ;Ddfg ul/g] 5 .

28 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
kl/R5]b–*
ejg lgdf{0f ;DkGg k|df0fkq
#(_ lgdf{0f ;DkGg k|df0fkqM ejgsf] ;Dk"0f{ lgdf{0f sfo{ -d'Vo ;8sdf aGg]
ejgsf] xsdf ejgsf] aflx/L efudf ;d]t /Ë /f]ug u/]sf] tyf cGo
;8s tkm{ aGg] ejgsf] xsdf ‰ofn 9f]sfsf] l8nf vfkf lkm6 u/]sf] /
leqL efudf Knf:6/ tyf /Ë /f]ug ul/;s]sf]_ ;DkGg eP kZrft ;DalGwt
ejgwgLn] ;xL5fk u/L b]xfo adf]lhdsf] sfuhft ;+nUg /fvL lgdf{0f
;DkGg k|df0f kqsf nflu ;DalGwt j8f sfof{nodf k]z ug{' k5{ .
-s_ ejg lgdf{0f ;DkGgtfsf] k|df0fkq kfpF eGg] Joxf]/fsf] gS;fjfnfsf]
lgj]bg,
-v_ gS;f kf; cg';f/ ejg lgdf{0f ePsf] 5 egL 3/wgL / l8hfOg/n]
u/]sf] cg';"rL–# / cg';"rL–$ adf]lhdsf] sj'lnotgfdf,
-u_ Foundation, Plinth Level, k|To]s Floor 9nfg ubf{sf] kmf]6f] ;lxtsf]
l8hfOg/sf] Field Verification k|ltj]bg,
-3_ ejg lgdf{0f ;DkGg ePsf] eGg] Joxf]/fsf] l8hfOg/sf] k|ltj]bg
(Building Completion Report)
-ª_ lgdf{0f ;DkGg ePsf] ejgsf] ;Dej eP;Dd rf/}tkm{ b]lvg] u/L
lvlrPsf] kmf]6f]x?,
-r_ ;DklQ s/ lt/]sf] sfuhft ,
-5_ 3/wgLsf] @ k|lt kf;kf]6{ ;fOhsf] kmf]6f],
-h_ 3/wgLsf] gful/stfsf] kmf]6f]skL,
-em_ gS;f :jLs[t ubf{ tf]lsPsf zt{x? k'/f u/]sf] Joxf]/f lgj]bgdf v'n]sf]
x'g'kg]{5 . h:t}M ;]ˆ6L 6\ofÍL / slDtdf @ j6f ?v /f]k]sf] k|df0f .
-`_ lgdf{0f sfo{df ;n+Ug lgdf{0f Joj;foL jf lgdf{0fsdL{ tyf ejg
lgdf{0fsf] ;'k/Lk]If0f ug]{ k|fljlwssf] ;'k/:6«Sr/ n]en ;Ddsf] sfd
:jLs[t gS;f adf]lhd lgdf{0f ePsf] xf] egL u/]sf] ;xL5fk .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sfuhft k|fKt eP kl5 ;DalGwt j8fsf]

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 29


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
k|fljlwsn] :jLs[t gS;f cg';f/ ejg lgdf{0f u/]sf] jf gu/]sf] :ynut
lg/LIf0f u/L :jLs[t gS;f / dfkb08 adf]lhd ePsf] eP lgdf{0f ;DkGg
k|ltj]bg j8f sfof{nodf k]z ug{'k5{ .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] k|fljlwssf] k|ltj]bg / j8f sfof{nosf]
l;kmfl/; ;lxt j8f sfof{non] ejg lgdf{0f ;DkGg k|df0f kqsf nflu
gu/kflnsfdf k7fpg' k5{ .
-$_ gu/kflnsfdf btf{ ePsf] ejg lgdf{0f ;DkGg ;DaGwL sfuhft
cWoog u/L o; lgb]{lzsf / ejg ;+lxtf adf]lhd eP gePsf] osLg
ug{ gu/kflnsfaf6 k|d'v k|zf;sLo clws[t jf ejg lgdf{0f zfvfsf]
Ol~hlgo/÷k|fljlwsn] :ynut lg/LIf0f u/L o; lgb]{lzsf / cGo k|rlnt
dfkb08 adf]lhd /x]sf] egL k|ltj]bg lbPsf]df gu/kflnsfn] cg';"rL–%
adf]lhdsf] 9fFrfdf ejg lgdf{0f ;DkGg k|df0fkq lbg]5 .
-%_ gS;f kf; gu/L sDkfp08 jfn lgdf{0f u/]sf] eP ;8ssf]
If]qflwsf/ 5f]8]/ lgdf{0f u/]sf] ejgnfO{ sDkfp08 jfnsf] gS;f kf;
ug{ nufpg] / dfkb08 gk'u]sf sDkfp08 jfn eTsfpg nufO{ dfkb08
cg';f/sf] sDkfp08 jfnsf] gS;f kf; u/]kl5 dfq lgdf{0f ;DkGg k|df0f
kq k|bfg ul/g] 5 .
-^_ sDkfp08 jfn ;lxt ejg lgdf{0f ;DkGg k|df0f kq lbO;s]kl5
;LdfÍg ubf{ ;8ssf] s]G› efuaf6 b'j} tkm{ a/fa/ x'g] u/L ;8ssf] rf}8f
lgwf{/0f jf /fO6 ckm j] sfod ug{'kg]{5 .
$)_ ejg gDa/ k|bfg u/L /]s8{ sfod /fVg]M lgdf{0f ;DkGg k|df0f kq
k|bfg ul/Psf ejgnfO{ ejg gDa/ k|bfg ul/g]5 ;fy} ejg lgdf{0f
zfvf, /fhZj kl/rfng zfvf / ;DalGwt j8f sfof{nodf /]s8{ sfod
ul/g]5 .
$!_ cf+lzs lgdf{0f ;DkGg k|df0fkqM s'g} ejgsf] :jLs[t gS;f adf]lhd tNnf
lgdf{0f ;DkGg geO{ ;f] eGbf sd tNnf lgdf{0f ePsf]df To:tf] ejgx?nfO{
cg';"rL–^ adf]lhdsf] cf+lzs lgdf{0f ;DkGg k|df0f kq k|bfg ul/g] 5 .

30 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
$@_ ejg lgdf{0f ;+lxtfsf] hfFrM ejg lgdf{0f ;+lxtfsf] xsdf j8f k|fljlws
/ gu/kflnsfsf] k|fljlws jf Ol~hlgo/n] ljz]if u/L tkl;n adf]lhdsf
e"sDk k|lt/f]wL tTjx? eP gePsf] hfFr ug]{5 .
-!_ ;fdfGo lkNn/jfnf ejg
s= ;a} lkNn/sf] ;fO{h Go"gtd !@×!@ O{Gr x'g' k5{ .
v= :jLs[t gS;fd} ePsf] cj:yfdf afx]s ;a} lkNn/x? lu|8df x'g'
k5{ .
u= tLg tNnf;Ddsf] ejgsf nflu ;a} uf/f]x?nfO{ lkNn/df afFWgsf
nflu l;n tyf lnG6n Aof08 afFWg' k5{ .
3= g/d tNnf k|efj tyf 5f]6f] lkNn/ k|efj (soft storey effect and
short column effect) x'g] u/L ejgx? lgdf{0f ug{ kfO{+b}g .
ª= lkNn/ / ladsf] hf]gL{ :jLs[t gS;fdf b]vfOP adf]lhd g} dha't
tl/sfn] agfPsf] x'g'k5{ .
-@_ ;fdfGo uf/f]jfnf ejg
s= ! tNnf ;Ddsf] ejgsf] ;a} uf/f]x?sf] df]6fO{ Go"gtd ( O{Grsf]
/ @ tNnf ;Ddsf] ejgsf] xsdf e'O tNnfsf] uf/f]x?sf] df]6fO
Go"gtd !$ OGrsf] x'g'k5{ .
v= ;a} uf/f]x?df l;n tyf lnG6n Aof08 tyf x/]s s'gfdf x/]s @
lkm6sf] prfO{+df l:6r afFw]sf] x'g'k5{ .
u= ejgsf] x/]s s'gf tyf ‰ofn 9f]sfsf] bfofF afofF 7f8f] 808L /fVg'
k5{ .
3= ejgdf ‰ofn, 9f]sf tyf e]lG6n];g s'gfaf6 Go"gtd @ lkm6
5f8]/ dfq /fVg' k5{ .
ª= ejgsf] s'g} klg df]x8fsf] uf/f]df Go"gtd @ j6f k"/f uf/f] -
Through wall_ lgdf{0f u/]sf] x'g' k5{ .
-*_ pkbkmf -&_ adf]lhdsf] ;a} a'Fbf kfngf ePsf]nfO{ ejg lgdf{0f
;+lxtf k"0f{ ?kn] kfngf ePsf], klxnf] @ j6f a'Fbf dfq kfngf ePsf]nfO{

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 31


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
ejg lgdf{0f ;+lxtf cf+lzs ?kdf kfngf ePsf] / b'O{ eGbf sd a'Fbf kfngf
ePsf]nfO{ ejg ;+lxtf kfngf gePsf] egL k|dfl0ft ul/g]5 .
$#_ lgdf{0f ;DkGg /f]Ssf M -!_ :jLs[t gS;f cg';f/sf] ejg lgdf{0f gePsf]
egL j8f k|fljlws jf gu/kflnsfsf] Ol~hlgo/ jf k|fljlwsaf6 k|ltj]bg
k|fKt x'g cfPdf gS;f ;'wf/ gu/];Dd tyf lgb]{lzsf kfngf gePsf]df ;f]
eTsfO{ lgoldt gu/];Dd ejg lgdf{0f ;DkGg /f]Ssf x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ejg lgdf{0f ;DkGg /f]Ssf ePsf]df :jLs[t
gS;f cg';f/sf] ejg agfO{ ;f]sf] hfgsf/L ejgwgLn] gu/kflnsfsf] ejg
lgdf{0f zfvfdf u/fpg'kg]{ 5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] hfgsf/L k|fKt ePkl5 gu/kflnsfsf]
Ol~hlgo/af6 :ynut cg'udg lg/LIf0f u/L ejg lgoldt ePsf] eGg]
k|ltj]bg k|fKt x'g cfPdf dfq lgdf{0f ;DkGg k|df0f kq lbO{g]5 .
-$_ ejg lgdf{0f ;+lxtfsf] kfngf gePsf] sf/0fn] ejgnfO{ 7"nf]
hf]lvd /x]sf] b]lvPdf To:tf] ejgsf] lgdf{0f ;DkGg k|df0f kq /f]Ssf u/L
gu/kflnsfn] To:tf] ejgnfO{ eTsfpg cfb]z lbg]5 .
kl/R5]b–(
gS;f kf; tyf ejg lgdf{0f k|s[ofdf ljleGg JolQmsf] bfloTj
$$_ ejgwgLsf] bfloTjM
-s_ gu/kflnsf If]qleq lgdf{0f x'g] ejgsf] gS;f agfpg], l8hfOg ug]{
sfo{ gu/kflnsfdf ;"rLs[t OlGhlgo/ jf sG;N6]G;L kmd{af6 dfq x'g]
ePsf]n] gu/kflnsfdf ;"rLs[t OlGhlgo/ jf sG;N6]G;L kmd{ dfkm{t
tf]lsPsf] 9fFrf cg';f/ cfjZos sfuhft ;lxt b/vf:t kmf/fd e/L
gS;f, l8hfOg :jLs[ltsf nfuL k]z ug]{ .
-v_ k]z ul/Psf] gS;f, l8hfOg r]s hfFr kl5 kl/dfh{g ug{ lbOPsf]
;'emfj cg';f/ l8hfOg/nfO{ ;+zf]wg ug{ nufO{ tf]lsPsf] ;dofjlw
leq k'gM k]z ug]{ .
-u_ gu/kflnsfaf6 ;Dks{sf] nflu af]nfPsf] a]nf pkl:yt x'g]. :jo+

32 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
pkl:yt x'g g;s]df clVtof/jfnfnfO{ k7fpg] .
-3_ :ynut lg/LIf0fsf] qmddf lbOPsf] ;'emfj, ;Nnfx -lnlvt jf df}lvs_
cg';f/ lgdf{0f sfo{df ;'wf/ ug]{ .
-ª_ gu/kflnsfaf6 dfu ePsf ljj/0fx? ;dodf g} pknAw u/fpg] .
r_ lgdf{0fsdL{, lgdf{0f Joj;foL, 7]s]bf/ sDkgL tyf l8hfOg/÷;'k/Lj]Ifs
km]g{' kg]{ ePdf ;f]sf] hfgsf/L gu/kflnsfnfO{ lbg] .
-5_ sDkfp08 jfnsf] gS;f kf; u/]/ dfq lgdf{0f ug]{ .
-h_ ejg sDkfp08 leq cgjfo{ @ j6f ?v /f]Kg] .
$%_ l8hfOg/÷;'k/Lj]Ifsx?sf] bfloTj M
-s_ ejgwgLsf] cfjZostf cg';f/ :jLs[t lgb]{lzsf / cGo k|rlnt
dfkb08sf] kfngf u/L gS;f, l8hfOg tof/ ug]{ tyf b/vf:t
kmf/fddf ;DalGwt v08x? cgjfo{ e/L ;lx5fk u/L gu/kflnsfdf
k]z ug]{ jf k]z ug{ ejgwgLnfO{ ;3fpg] .
-v_ gu/kflnsfaf6 dfu ePsf ljj/0f tf]lsPsf] ;dofjlw leq tof/ u/L
k]z ug]{ .
-u_ lgdf{0f sfo{ k|ult ;DaGwL k|fljlws k|ltj]bg k]z ug]{ .
-3_ ejg lgdf{0f ;+lxtf / :jLs[t gS;f, l8hfOg adf]lhd e"sDk ;'/IffTds
k|ljlw cjnDag u/L ;'/lIft / u'0f:t/o'Qm lgdf{0f sfo{df ejgwgL
tyf 7]sbf/ sDkgL, lgdf{0fsdL{ jf lgdf{0f Joj;foLnfO{ plrt lgb]{zg
/ ;/;Nnfx lbg] tyf lgdf{0f sfo{sf] plrt /]vb]v -Supervision_
ug]{ .
$^_ lgdf{0f Joj;foL tyf lgdf{0fsdL{sf] bfloTjM lgdf{0f Joj;foL tyf
lgdf{0fsdL{x?n] ejg lgdf{0f ubf{ gu/kflnsfdf k]z u/]sf] gS;f, o;
lgb]{lzsf tyf /fli6«o ejg lgdf{0f ;+lxtf @)^) ljk/Lt gx'g] u/L l8hfOg/
÷;'k/Lj]Ifs / gu/kflnsf tyf j8f sfof{nosf] k|fljlwsn] :ynut
cg'udg lg/LIf0fsf qmddf lbPsf] lgb]{zg adf]lhd lgdf{0f sfo{ ug]{ .

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 33


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
kl/R5]b–!)
k"j{ lgld{t ejg ;DaGwdf
$&_ o; gu/kflnsf u7g x'g'eGbf cl3 / gu/kflnsf u7g ePkl5 ;+jt\ @)&#
;fn r}q d;fGt ;Dd :jLs[lt lnO{ jf glnO{ lgdf{0f ePsf ejgsf] ;DaGwdf
lgDgfg';f/ x'g]5M
-s_ ;fljs ufpF ljsf; ;ldlt jf gu/kflnsfsf] :jLs[lt lnO{ tTsflng
dfkb08 cg'¿k ag]sf ejgnfO{ gu/kflnsfsf] lgodfg';f/ nfUg]
z'Ns lnO{ ejg lgdf{0f ;DkGg clen]vLs/0f kq lbO{g]5 .
-v_ ;fljs ufpF ljsf; ;ldlt jf gu/kflnsfsf] :jLs[lt glnO{ lgdf{0f
ePsf ;+/rgfsf ;DaGwdf b]xfo adf]lhd x'g]5M–
c= ;fljs gu/kflnsf / ufpF ljsf; ;ldlt x'Fbfs} avt :jLs[lt
glnPsf t/ ;fljssf] dfkb08 cg'?k ag]sf ejgsf] ;DaGwdf
gS;f k]; ug{ nufO{ gu/kflnsfsf] lgodfg';f/ nfUg] z'Ns
/ yk !)) k|ltzt z'Ns lnO{ ejg lgdf{0f clen]vLs/0f kq
lbg]5 .ejg lgdf{0f ePsf] ldlt osLg ug{ ;Flwof/ ;lxt % hgf
:yfoL a;f]af; ug]{ ;fIfLx?sf] g]kfnL gful/stfsf] k|df0f kqsf]
k|ltlnlk ;lxtsf] :ynut ;h{ldg d'r'Nsf / j8f ;ldltsf]
a}7ssf] lg0f{o k|fKt eP kZrft ejg lgdf{0f clen]vLs/0f kq
lbg]5 .
cf= ;fljs ufpF ljsf; ;ldlt x'Fbfsf] tTsfnLg dfkb08 ;d]t
k"/f gu/L lgdf{0f ePsf ejgx?sf] ;DaGwdf 38]/Lsf] If]qkmn
/ lgdf{0f ePsf] ;+/rgfsf] cj:yfsf] af/]df ;DalGwt j8f
k|fljlwssf] :ynut cg'udg lg/LIf0f k|ltj]bg, j8f ;ldltsf]
lg0f{o / gu/kflnsfaf6 vl6O{ uPsf] Ol~hlgo/sf] :ynut
cg'udg lg/LIf0f k|ltj]bg ;d]t lnO{ k|fljlws k|ltj]bg / j8f
;ldltsf] lg0f{osf] Joxf]/f v'nfO{ @Ü k|ltzt /fh:j lnO{ k|df0f
pknAw gu/fO{ To:tf ejg ;+/rgfsf] gu/kflnsfdf 5'§} k
-u_ o; gu/kflnsf u7g eO;s]kl5 :jLs[lt glnO{ t/ xfnsf] dfkb08

34 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
k"/f u/L lgdf{0f ePsf ejgsf] ;DaGwdf gS;f k]; ug{ nufpFbf
tf]lsPsf] dfkb08 k"/f u/]sf] b]lvPdf gu/kflnsfsf] lgodfg';f/
nfUg] z'Ns / To;df @)) k|ltzt h/Ljfgf lnO{ ldlt @)&* c;f/
d;fGt;Dd lgdf{0f ePsf 3/x?sf] gS;f lgoldt ul/g]5 . ejg
lgdf{0f ePsf] ldlt osLg ug{ ;Flwof/ ;lxt % hgf :yfoL a;f]af;
ug]{ ;fIfLx?sf] g]kfnL gful/stfsf] k|df0f kqsf] k|ltlnlk ;lxtsf]
:ynut ;h{ldg d'r'Nsf / j8f ;ldltsf] a}7ssf] lg0f{o k]z ug]{ t/
gofF ;x/ cfof]hgf nfu" eO{ /f]Ssf ePsf] :yfgdf of] lgod nfu" x'g]
5}g .
-3_ ;+jt\ @)&$.)(.!@ ut] ;Dd ejg gS;f lstfa lnO{ ;f] sf] /l;b
sf6]sf e"sDk kLl8tsf k"j{ lgld{t ejgsf] ;DaGwdf gS;f k];
ug{ nufpFbf tf]lsPsf] dfkb08 k"/f u/]sf] b]lvPdf gu/kflnsfsf]
lgodfg';f/ nfUg] z'Ns / To;df krf; k|ltzt h/Ljfgf lnO{ gS;f
lgoldt ul/g]5 .
-ª_ ;+jt\ @)&$ ;fn a}zfv eGbf cufl8 cflwsfl/s lgsfoaf6 gS;f
:jLs[lt lnO{ :jLs[t gS;f eGbf a9L If]qkmn x'g] u/L ejg lgdf{0f
u/]sf]df ;+zf]lwt gS;f agfO{ ;Flwof/ ;lxt % hgf :yfoL a;f]af;
ug]{ ;fIfLx?sf] g]kfnL gful/stfsf] k|df0f kqsf] k|ltlnlk ;lxtsf]
:ynut ;h{ldg d'r'Nsf / j8f ;ldltsf] a}7ssf] lg0f{o k]z ePdf
olb xfnsf] dfkb08 adf]lhd /x]sf] ePdf lgoldt z'Nssf cltl/Qm
@)) k|ltzt yk z'Ns lnO{ ejg lgdf{0f ;DkGg k|df0f kq lbO{g] 5
= xfnsf] dfkb08 k'/f geO{ tTsflng dfkb08 cg';f/ dfq ePdf
lgoldt z'Ns df !)) k|ltzt yk z'Ns lnO{ clen]vLs/0f kq
lbg]5 .
-r_ pNn]lvt cj:yf afx]ssf -dfkb08 ljkl/t ag]sf_ ejgx¿sf
;DaGwdf gu/kflnsf / ;DalGwt j8f sfof{non] pQm hUufdf s'g
k|s[ltsf] ejg /x]sf] xf] ;f] v'nfO{ cGo ejg ;/x k|lt ju{lkm6 nfUg]
z'Ns lnO{ ejg /x]sf] Joxf]/f dfq k|dfl0ft u/L clen]v /fVg] 5 .
To:tf ejgx¿n] ;fj{hlgs If]q, ;8s, s"nf] ldr]sf] kfOPdf jf ejg

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 35


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
j/k/ c;'/Iff x'g] cj:yf kfO{Pdf jf dfkb08sf] k"0f{ pn‹g ePsf]
kfOPdf tTsfn sf/jfxLsf] k|lqmof cufl8 a9fpg]5 .
-5_ o; bkmf adf]lhd lbOg] ejg lgdf{0f clen]vLs/0f kq cg';"rL–^
adf]lhd / ejg lgoldt kq cg';"rL Ü adf]lhd x'g]5 .
$*_ gu/kflnsf If]q leq lgdf{0f ePsf ejgx?sf] lgdf{0f k|df0fLs/0fsf]
Joj:yf lgDgfg';f/ x'g]5M
-s_ ejgwgLn] gu/kflnsfjf6 tf]lsPsf] 9fFrfdf tf]lsPsf] ;doleq
cfjZos sfuhft Pj+ lgdf{0f ePsf] ejgsf] k|fljlwsaf6 tof/
kfl/Psf] ;Dk"0f{ ljj/0f ;lxt lgj]bg lbg'kg]{5 .
-v_ v08 -s_ adf]lhdsf] lgj]bg btf{ ePsf] ldltn] & -;ft_ lbgleq
gS;f kf; ldl;ndf ;+nUg u/L j8f sfof{nosf k|fljlws sd{rf/Laf6
lkmN8 lg/LIf0f u/L ;DalGwt ejgwgL / l8hfOg/÷;'k/]Ifssf]
/f]xj/df lgj]bg ;fy k]z ePsf] ljj/0f / lkmN8sf] cj:yf r]s u/L
gu/kflnsfdf k|ltj]bg k]z ug]{5 .
-u_ ejg lgdf{0f zfvfsf] OlGhlgo/af6 :ynut lg/LIf0f ubf{ v08 -v_
adf]lhd k|fljlws l;kmfl/; ;lxtsf] k|ltj]bg / lkmN8sf] cj:yf km/s
kfOPdf l;kmfl/; ug]{ k|fljlwsnfO{ sfg"g jdf]lhd sf/jfxL ug]{5 .
-3_ gu/ If]qleq lgdf{0f ;DkGg k|df0fkq lnPkl5 tNnf yKg] jf :jLs[t
jf ;DkGg x'Fbfsf avt pNn]v ePsf] ;+/rgfsf] k|of]hg eGbf km/s
k|of]hgdf Nofpg] jf df]x8f kl/jt{tg u/]sf] eGg] ph'/Lsf] cfwf/df
5fgljg ubf{ cg'dlt j]u/ pk/f]Qm sfo{ u/]sf] kfOPdf ;Flwof/ ;lxt
% hgf :yfoL a;f]af; u/]sf l5d]sLx?sf] g]kfnL gful/stfsf] k|df0f
kqsf] k|ltlnlk ;lxtsf] :ynut ;h{ldg d'r'Nsf / j8f ;ldltsf]
a}7ssf] lg0f{o /fvL To:tf ejgwgLsf] clen]v ;DalGwt j8f sfof{non]
cBfjlws u/L gu/kflnsfdf k7fpg] / To;kl5 gu/kflnsfn] ;f]
sfo{ ug]{ ejgwgLn] k|fKt u/]sf] ejg lgdf{0f :jLs[lt ;DaGwL k|df0f
kq nufot ;Dk"0f{ sfuhft ab/ ug]{5 .
-ª_ ;fj{hlgs hUuf, klt{ hUuf, vf]nf, ;8s cflbsf If]qflwsf/ leqsf

36 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
hUuf, rf]s, dlGb/, ;fFw ;Flwof/ cflb ldr]sf] ejgsf] gS;f kf; x'g]
5}g / To; k|sf/sf ejgsf] clen]v /fvL sfg"gL sf/jfxLsf] k|s[of
cl3 a9fOg]5 .
-r_ gu/kflnsfaf6 lKnGy n]en ;Ddsf] lgdf{0f Ohfht lnPkl5 ^
dlxgfleq ejg Ohfht k|df0fkq lnO;Sg'kg]{5 . cGoyf o;cl3
lbOPsf] l8lkl; ;Ddsf] lgdf{0f cg'dlt :jtM vf/]h x'g]5 .
-5_ l8=lk=l;=:jLs[lt lnPsf] t/ ejg lgdf{0f :jLs[lt glnO{ ejg lgdf{0f
;DkGg lng cfPdf xfn;Dd @)) k|ltzt yk /fh:j lnO{ lgdf{0f ;DkGg
k|df0fkq lbg] ul/Psf]df @)&* ;fn ef› ! ut] b]lv gu/kflnsfn]
;DalGwt j8f sfof{nosf] k|fljlwssf] k|ltj]bg / j8fsf] l;kmfl/;
;lxt v'nfO{ cfPsf]df lgodfg';f/ nfUg] /fh:jdf %) k|ltzt dfq
yk /fhZj lnO{ lgdf{0f ;DkGg k|df0fkq lbg].
-h_ gu/kflnsf If]qsf ;a} uf]/]6f] af6f]sf] dfkb08 slDtdf ^ ld=sf]
egL sfod ePsf]df ;fljs ufpF ljsf; ;ldltsf] tTsfnLg dfkb08
cg';f/ $ ld=sf] af6f] sfod eO{ ;a} lsQfx?df ejg agL Ps jf b'O{
lsQfdf dfq ejg lgdf{0f ug{ afFsL /x]sf]df ;fFw;Flwof/x?sf] /f]xj/df
:ynut ;h{ldg d'r'Nsf, ;DalGwt j8f ;ldltsf] l;kmfl/; / k"jf{wf/
ljsf; ;ldltsf] :ynut lg/LIf0f k|ltj]bg sfo{kflnsfsf] a}7sdf k]z
ePsf]df sfo{kflnsfsf] lg0f{ofg';f/ To:tf afFsL lsQfx?df ;fljs
ufpF ljsf; ;ldlt s} dfkb08 cg';f/ $ ld=sf] ;8s If]qflwsf/
sfod u/L ejg gS;f :jLs[t ug{ ;lsg]5 .
-em_ d"n ;8s, uf]/]6f] af6f], /fhs'nf] tyf vf]nfsf] PseGbf a9L dfkb08
nfUg] lsQfdf gu/kflnsfn] d"n;8s tkm{ If]qflwsf/ / ;]6Aofs
tyf cGo dfkb08df If]qflwsf/ dfq 5f]8L ejg lgdf{0f ug{ :jLs[lt
lbg]5 .
-`_ gu/kflnsfn] ;f9] b'O{ cfgf ;Ddsf] 38]/Ldf aGg] ejgnfO{ tL;
k|ltzt v'Nnf If]q 5f]8L b'O{ tNnf / eof{ª 5f]Kg] ;Dd, ;f9] b'O{ cfgf
eGbf dfly tLg cfgf;Ddsf] 38]/Ldf aGg] ejgnfO{ ;f9] b'O{ tNnf

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 37


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
;Dd / eof{ª 5f]Kg], tLg cfgf eGbfdfly rf/ cfgf ;Ddsf] 38]/Ldf
aGg] ejgnfO{ tLg tNnf / eof{ª 5f]Kg] ;+/rgf lgdf{0fsf] cg'dlt lbg].
rf/ cfgf eGbf a9L If]qkmndf aGg] ejgdf lgodfg';f/ ˆnf]/ Pl/of
/]l;of] ;d]t x]/L lgodfg';f/ cg'dlt lbg]5 .
-6_ ejgwgLn] cfˆgf] 3/af6 lg:sg] kfgLsf] lgsf; cfˆg} hUufdf kg]{
u/L Joj:yfkg ug{'kg]{5 . cGoyf To:tf ejgnfO{ ejg lgdf{0f ;DkGg
k|df0f kq lbOg] 5}g .
-7_ g]kfn /fHoe/ cGoq :yfgdf slx+ st} hUuf gePsf hUufwgLsf] xsdf
;8ssf] If]qflwsf/ / ;]6Aofs 5f]8L tkl;ndf pNn]lvt sfuhftx? /
lg0f{osf] cfwf/df @=%) cfgf eGbf 36L hlt hUuf eP klg a9Ldf b'O{
tNnf / eof{Ë 5f]Kg kfpg] u/L gu/kflnsfn] ejg lgdf{0f ug{ :jLs[lt
lbg]5 .
tkl;n
!= g]kfn /fHoe/ cGoq hUuf gePsf] :j3f]if0ff kq .
@= Psf3/sf] c+l;of/x?sf] g]kfne/ cGoq hUuf gePsf] ;h{ldg
d'r'Nsf .
#= j8f ;ldltsf] a}7ssf] lg0f{o ;lxtsf] l;kmfl/; .
$= k"jf{wf/ ljsf; ;ldltsf] :ynut lg/LIf0f k|ltj]bg / a}7ssf]
lg0f{o ;lxtsf] l;kmfl/; .
%= gu/ sfo{kflnsfsf] a}7ssf] lg0f{o .
-8_ gu/kflnsf If]qleq :jLs[lt glnO{ jf :jLs[t dfkb08 a]u/ ejg
;+/rgf jf 6x/f jf cGo ;+/rgf lgdf{0f eP u/]sf] b]lvgf;fy ;DalGwt
j8fsf] k|fljlws sd{rf/Ln] pQm sfo{ tTsfn /f]Ssf /fVg lnlvt ;"rgf
lbO{ ;f]sf] hfgsf/L tTsfn j8f cWoIf / k|d'v k|zf;sLo clws[tnfO{
lbg'kg]{5 .
-9_ v08 -8_ adf]lhdsf] lgdf{0f sfo{ /f]Ssf /fVg lgb]{zg lbFbf ;d]t
lgdf{0f sfo{nfO{ lg/Gt/tf lbPsf] kfOPdf gu/kflnsfn] ;+/rgf aGg]

38 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
:yfgsf] hUuf /f]Ssf /fVg'sf ;fy} pQm ;+/rgf gu/kflnsfsf] tkm{af6
eTsfO{ To:tf] ;+/rgf eTsfpFbf nfu]sf] ;Dk"0f{ vr{ ;DalGwt ;+/rgf
lgdf{0f ug]{ jf hUufwgLaf6 ;/sf/L afFsL ;/x c;'n pk/ ug]{5 .
-0f_ j8f If]qleq :jLs[t glnO{ lgdf{0f ePsf ejg ;+/rgf jf 6x/f jf
cGo ;+/rgfx?sf] PsLs[t clen]v ;DalGwt j8fsf] k|fljlwsn] x/]s
jif{ cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] ldltn] tLg dlxgfleq tof/ kf/L /fo
k|ltj]bg ;lxt cfjZos sf/jfxLsf nflu Ps k|lt j8f sfof{no /
csf]{ ! k|lt gu/kflnsf ;dIf k]z ug]{5 .

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 39


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
kl/R5]b–!!
ljljw
$(_ gS;f agfpg] l8hfOg/÷;'k/Lj]Ifssf] e"ldsfM l8hfOg/ AolQm jf kmd{n]
gu/kflnsfdf btf{ jf ;"rLs[t eO{ gu/kflnsfsf] dfkb08sf] k/Llwleq /xL
sfo{ ug{'k5{ . gS;f agfpg] l8hfOg/÷;'k/]Ifssf] e"ldsf lgDgfg';f/ x'g]5M
-s_ ;DalGwt ejgwgLnfO{ lbg] gS;f tyf sfof{no k|lt a]Unfa]Un} afO{l08ª
u/L k]z ug]{ .
-v_ gS;fdf :ki6 b]lvg] u/L /]vfn] af6f]sf] If]q, ;]6Aofssf] cnUu} If]q /
ejg lgdf{0f x'g] If]q ;lxtsf] ;fO{6 Knfg clgjfo{ b]vfpg] .
-u_ gS;fsf k|To]s kfgfx?df / ejg gS;f kmf/fddf l8hfO{g/sf] b:tvt,
g]kfn O{lGhlgo/Lª sflpG;n btf{ gDa/, l8hfO{g/n] eg{'kg]{ ;Dk"0f{
ljj/0f e/]/ ejgwgL tyf l8hfOg/sf] b:tvt tyf sG;N6]G;Lsf]
5fk clgjfo{ /fVg] .
-3_ ;a} gS;fx? clgjfo{ ?kdf A1 ;fO{hdf k]z ug]{ .
-ª_ !@=% ld= eGbf cUnf ejgx?sf] gS;fsf] ;fy df6f] kl/If0f (Soil
Test Report) k|ltj]bg k]z ug]{ .
-r_ Structural Analysis Report df l8hfOg/n] b:tvt u/L g]kfn
OlGhlgol/Ë sfplG;n gDa/ clgjfo{ pNn]v ug]{ .
-5_ k]z ePsf ejg gS;f kmf/fd tyf gS;fx?df s]/d]6 ug]{, v'ls{g] tyf
l6k]S; nufpg] h:tf sfo{ gug]{ .
-h_ gS;f jf l8hfO{g ;DaGwL sfo{ ubf{ o; lgb]{lzsfsf] k"0f{ kfngf
ug]{ .
-em_ sDkfp08 jfn agfpg] ejgsf] ;8s If]qflwsf/ (ROW) 5f]8/] dfq
;fO{6 Knfgdf ;d]t b]lvg] u/L sDkfp08 jfnsf] Knfg / ;]S;g
;lxtsf] gS;f k]z ug]{ .
-`_ ;fO{6 Knfgdf clgjfo{ @ j6f ?v b]vfpg] .
-6_ Drawn By / Checked By df km/s km/s JolQm x'g'kg]{ .

40 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
-7_ jf/];gfdfsf] ;d]t sfd ug]{ eP gS;f b/vf:t kmf/fddf /x]sf]
jf/];gfdfsf] kfgfdf jf/]; lbg] lng] b'a} kIfn] j8fsf] k|ltlgwLsf]
/f]xa/df ;lx5fk u/]sf] x'g'kg]{ .
%)_ gu/kflnsfsf] :jLs[lt a]u/ km]/abn ug{ gkfOg]M lgdf{0f ;DkGg k|df0f kq
lnO;s]kl5 gu/kflnsfsf] :jLs[lt a]u/ gS;f cg';f/sf] dfkb08nfO{
c;/ kg]{ lsl;dn] s'g}klg km]/abn ug{ kfO{+b}g . u/]sf] kfOPdf k|rlnt
sfg"g adf]lhd x'g]5 .
%!_ gu/kflnsfdf sfo{/t sd{rf/Ln] gS;f agfpg gkfpg]M gu/kflnsfdf
sfo{/t s'g} klg k|fljlws sd{rf/Ln] gu/kflnsf If]q leq lgdf{0f x'g]
;/sf/L ;+/rgf afx]ssf] s'g} klg lghL ;+/rgf;Fu ;DalGwt gS;f agfpg
kfpg] 5}g .
%@_ /fli6«o ejg ;+lxtf kfngf ug]{ u/fpg]M gu/kflnsfn] ejgsf] gS;f kf;
ubf{ lgwf{l/t /fli6«o ejg ;+lxtfsf] kfngf ug]{ u/fpgÞ]5 .
%#_ /fli6«o tyf k|fb]lzs dfkb08 cjnDag x'g]M gu/kflnsfn] ;8s, ef}lts
k"jf{wf/, PsLs[t a:tL ljsf; tyf zx/L of]hgf, e"–pkof]u of]hgf, pkef]Uo
;]jf, ;fdflhs ;]jf tyf k"jf{wf/sf] lgdf{0f, ;~rfng jf Joj:yfkg ubf{
g]kfn ;/sf/ / k|b]z ;/sf/n] ;f] ljifodf tf]s]sf] /fli6«o tyf k|fb]lzs
dfkb08 cjnDag ug]{5 .
%$_ af6f] ;DaGwL Joj:yfM ejg lgdf{0f ug{ gS;f k]z ubf{ ejg lgdf{0f
:yn;Dd cfjthfjt ug]{ af6f] clgjfo{ x'g'kg]{5 . af6f] ;DaGwL Joj:yf
b]xfo adf]lhd x'g]5M
-!_ gfkL gS;f / lkmN8df af6f] hlgPsf]df ;f] adf]lhd af6f] sfod
x'g]5 . af6f]sf] cj:yf -nDafO, rf}8fO{ _ gfkL gS;f / lkmN8df km/s
k/]df gfkL gS;f adf]lhd ul/g]5 . k|rlnt dfkb08 cg';f/ lkmN8df af6f]
/x]sf] t/ gfkL gS;fdf ;f] adf]lhdsf] af6f] ePsf] gb]lvP af6f]df k|of]u
ePsf] hUufsf] ;DalGwt hUufwgLsf] pkl:ylt÷lnlvt ;xdtLdf j8faf6
;h{ldg u/L lkmN8sf] af6f]nfO{ cfwf/ dfGg ;lsg]5 .

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 41


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
-@_ lghL hUufnfO{ af6f] b]vfO gS;fkf; ug{'kg]{ eP ;Dalwt hUufwgL
j8f sfof{nodf pkl:yt eO{ j8f cWoIf jf tf]lsPsf] ;b:osf] /f]xj/df
;gfvt ePsf] dGh'/Lgfdf k]z ug{'kg]{5 . o;/L gfkL gS;fdf af6f] gePsf]
t/ lkmN8df lghL hUufaf6 af6f] b]vfO{ gS;fkf; ug{'kg]{ cj:yfdf :yfgLo
;fFw ;+lwof/ / hUufwgLsf] pkl:yltdf ;h{ldg ug{'kg]{5 . o;/L sfodx'g]
af6f]sf] rf}8fO{ slDtdf $ ld=sf] x'g'kg]{5 .
-#_ gfkL gS;fdf af6f] gePsf] t/ /flhgfdfsf] sfuh, nfnk"hf{ jf
cGo hUuf ;Dj2 sfuhftx?df af6f] /x]sf] eP ;f] af6f]nfO{ cfwf/dfgL
gS;fkf; ul/g]5 .
-$_ gfkLgS;fdf af6f] gb]lvPsf] t/ cl3b]lv rng rNtLdf 3/d'gLaf6
cfjthfjt ug]{ af6f] /x]5 eg] ;f] af6f]nfO{ cfwf/ dfgL gS;fkf; ul/g]5 .
cl3b]lv 3/d'gL af6f] lyof]÷lyPg eGg] ljifodf ljjfb k/]df j8faf6 :yfgLo
e› enfb\dLsf] pkl:yltdf ;h{ldg u/L 3/d'gLsf] af6f]sf] rf}8fO slDtdf
$ ld= sfod ul/g]5 . ;fljssf] ejgdf $ ld=eGbf sdsf] 3/d'gLsf] af6f]
ePklg gofF lgdf{0f ubf{ $ ld= sfod ug{'kg]{5 .
-%_ gfkL gS;fdf ;fj{hlgs, klt{, gbL psf;, u'7L cflb hlgPsf]
jf s'g} JolQmsf] xs ef]u jf :jfldTjdf g/x]sf] ;fj{hlgs k|s[ltsf] hUuf
b]lvg] t/ lkmN8df To:tf hUuf af6f]sf] ?kdf cl3b]lv k|of]u ul/b} cfPsf],
b'O{ jf b'O{eGbf a9L :yfgLo jfl;Gbfx? ;f] af6f] k|of]u u/L cfjthfjt
ul//x]sf] b]lvP / ;f]xL af6f]nfO{ b]vfO{ o;cl3 o; sfof{noaf6 gS;f ;d]t
kf; u/]sf] /x]5 eg] j8f sfof{noaf6 :yfgLo afl;Gbfx?sf] pkl:yltdf
;h{ldg u/L ;h{ldgaf6 af6f] /x]sf] k|dfl0ft eP To:tf] af6f]nfO{ ;h{ldg
Joxf]/f, j8fsf] l;kmfl/;, o;cl3 ;f]xL rng rNtLsf] af6f]nfO{ b]vfO{ c?
sf]xL s;}sf] gS;fkf; u/]sf] k|df0f sfuh ;d]tsf] cfwf/df To:tf] af6f]
b]vfO{ gS;fkf; ul/g]5 .
t/ :ynut cj:yfnfO{ cfwf/dfgL af6f] b]vfO{ gS;fkf; ul/Psf]
dfq sf/0faf6 To:tf] hUuf af6f] sfod x'g;Sg] 5}g . ;fy} To:tf hUufsf]
pkof]u cGo k|of]hgdf ug{'k/]df o; pkbkmf adf]lhd af6f] b]vfO{ gS;fkf;
u/]sf] sf/0f dfqn] jfwf k'u]sf] dflgg] 5}g .
42 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf
ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
-^_ gfkL gS;fdf /fhs"nf], vf]nf, vf]Nrf jf o:t} k|s[ltsf] s'nf] jf
kfgL n}hfg] efu b]lvPsf] t/ lkmN8df af6f] lgdf{0f u/L cl3b]lv af6f]sf]
?kdf rng rNtL eO{ ;f]xL af6f]nfO{ b]vfO{ o;cl3 o; sfof{noaf6
gS;fkf; ;d]t ePsf] /x]5 eg] ;h{ldg u/L j8fsf] l;kmfl/;sf] cfwf/df
/fhs"nf], vf]nf, vf]N;f cflb hgfO ;f] adf]lhds} dfkb08 cg'?k gS;fkf;
ul/g]5 .
-&_ gfkL gS;fdf vf]nf hlgPsf] t/ lkmN8df xfn pQm vf]nf 5f]kL
af6f]sf] ?kdf k|of]u e}/x]sf], ;f]xL af6f]nfO{ b]vfO o; sfof{noaf6 o;
cl3 gS;fkf; ul/Psf] ePtfklg To:tf] vf]nf 5f]Kg] tyf vf]nf 5f]lkPsf]
efunfO{ af6f] b]vfO{ gS;fkf; x'g]5}g . vf]nfsf] dfkb08 cg';f/ vf]nf hgfO{
b'j}tkm{sf] lsgf/fnfO{ sRrL df]6/ af6f] dfgL gS;fkf; ug{ ;lsg]5 .
-*_ pkbkmf -!_, -@_ -#_ adf]lhd af6f] b]vfO{ gS;fkf; ePsf]
hUufx?sf] nut s§f u/L af6f]df nut sfod ug{ ;DalGwt hUufwgLx?sf]
;xdtLdf gS;f kf; ug]{ hUuf;Dd af6f] sfod ug{ ;DalGwt lgsfodf
n]vL k7fpg'kg]{5 .
-(_ af6f]sf] dfkb08 ;DaGwL cGo Joj:yf cg';"rL–* adf]lhd
x'g]5 .
%%_ ;8ssf] clwsf/If]q tf]Sg ;Sg]M -!_ gu/kflnsfn] cfˆgf] I/]qleq :yfgLo
;8ssf] bfofF afofFsf] clwsf/ -/fO{6 ckm j]_ sf] ;Ldf tf]Sg] 5 . o;/L
tf]Sbf a:tL ljsf;, ;x/L of]hgf tyf ejg lgdf{0f ;DaGwL cfwf/e"t
dfkb08, gofF ;x/ cfof]hgfsf] dfkb08 tyf pkTosf ljsf; k|flws/0fsf]
dfkb08 ;d]tnfO{ cfwf/ dflgg]5 .
-@_ gu/kflnsfn] /fli6«o tyf k|b]z :t/Lo ;8ssf] bfofF afofFsf]
clwsf/ -/fO{6 ckm j]_ sf] kfngf ug]{ u/fpg] / gu/kflnsfsf ;8sx¿sf]
dfkb08 ;d]t s8fO{sf ;fy kfngf ug]{ u/fpg]5 .
-#_ gu/kflnsfn] ;8ssf] clwsf/ If]qleq ag]sf ;+/rgf h'g;'s}
avt x6fpg jf eTsfpg cfb]z lbg ;Sg]5 .

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 43


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
-$_ gu/kflnsfn] lbPsf] cfb]z cg';f/ s'g} JolQm, ;+:yf jf
lgsfon] To:tf] ;+/rgf gx6fPdf jf geTsfPdf gu/kflnsf cfkm}n] To:tf]
;+/rgf x6fO{ jf eTsfO{ o;/L x6fpg jf eTsfpg nfu]sf] vr{ ;DalGwt
JolQm, ;:yf jf lgsfoaf6 c;'n pk/ u/L lgodfg;'f/sf] hl/jfgf tyf
z'Ns ;d]t c;'n pk/ ug]{ 5 .
%^_ ejgsf] k|of]hg kl/jt{g ;DaGwL Joj:yfM ejg lgdf{0f ug{ lnPsf] :jLs[ltdf
km/s kf/L cGo k|of]hgdf ejg k|of]u ug{ lgj]bg k/]df k|fljlwsjf6
;fljssf] :jLs[t gS;f;Fu xfn lkmN8df lgdf{0f ePsf] ejg;Fu t'ngfTds
ljZn]if0f u/L ejgsf] k|of]hg kl/jt{g ug{ rfx]sf] dfkb08 cg';f/ lgld{t
ejg /x]÷g/x]sf] olsg u/L :ki6 /fo ;lxtsf] k|ltj]bg k]z ug{'k5{ .
k|rlnt dfkb08 cg';f/ k|of]hg kl/jt{g ug{ ;lsg] eP gS;f gfd;f/L
ubf{ nfu] ;/xsf] b:t'/ lnO{ ejgsf] k|of]hg kl/jt{g ug{ ;lsg]5 .
%&_ sa'lnotgfdf kq ;DaGwL Joj:yfM ejg lgdf{0f :jLs[lt lb+bf xfn;Dd
k|rngdf /x]sf ;Dk"0f{ k|lqmofx?nfO{ lg/Gt/tf lb+b} ejg lgdf{0f ;DkGg
/ clen]vLs/0f ubf{ ejgwgL :jo+nfO{ lhDd]jf/ agfpg cg';"rL–(
adf]lhdsf] sa'lnotgfdf kqdf ejgwgLsf] ;lx5fk eO{ j8f cWoIfaf6
k|dfl0ft eP/ cfPkl5 dfq ejg lgdf{0f ;DkGg / clen]vLs/0f k|df0f kq
hf/L ul/g]5 .
%*_ gS;f gfd;f/L ;DaGwL Joj:yfM -!_ gS;fkf; ubf{ Psf3/sf] xsef]udf
/x]sf] hUufdf ag]sf] ejg ;lxtsf] xs x:tfGt/0f eO{ cGo JolQmsf]
gfddf :jfldTj x:tfGt/0f ePsf] b]lvP cfjZos k|df0f sfuhsf] cfwf/df
;fljssf] gS;fjfnfsf] gfd kl/jt{g u/L xfnsf] 3/hUufwgLsf] gfddf
gS;f gfd;f/L x'g]5 .
-@_ gS;f gfd;f/Lsf] nflu b]xfo adf]lhdsf sfuhftx? k]z
ug{'kg]{5 .
-s_ gS;f gfd;f/L ul/kfpF eGg] Joxf]/fsf] 3/hUufwgLsf] lgj]bg,
-v_ hUufwgL k|df0fk"hf{sf] k|ltlnlk,
-u_ ;DalGwt dfnkf]t sfof{noaf6 xs x:tfGt/0f ePsf] sfuhftsf]

44 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
k|ltlnlk,
-3_ gS;fkf; k|df0fkqsf] ;Ssn k|lt,
-ª_ :jLs[t gS;fsf] ;Ssn k|lt,
-r_ rfn" cfly{s jif{;Ddsf] e"lds/ / ;DklQ s/ lt/]sf] sfuhsf]
k|ltlnlk,
-5_ gS;f gfd;f/L ug]{ ejgsf] kmf]6f] .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] sfuhftx? k]z ePkZrft ;fljss}
k|of]hg x'g] u/L gS;f cg';"rL–!) adf]lhdsf] 9fFrfdf gS;f gf;df/L
k|df0f kq lbOg]5 . km/s k|of]hg x'g] ul/ gS;f gfd;f/Lsf] nflu lgj]bg
k]z ePdf km/s k|of]hg cg';f/ ejg lgdf{0f dfkb08 tyf ejg ;+lxtf
cg's"n eP dfq gfd;f/L ul/g]5 . gfd;f/L / k|of]hg kl/jt{g ubf{ nfUg]
b:t'/ gu/;efaf6 tf]s]adf]lhd x'g]5 .
%(_ h'/L ;dIf k]z ul/g]M -!_ ;ft xhf/ ju{ lkm6 eGbf a9L ˆnf]/ Pl/of ePsf]
ejgsf] gS;fkf; ubf{ ljz]if1x? ;lxtsf] h'/L -Jury_ af6 r]shfFr u/L
l;kmfl/; ePadf]lhd gS;fkf; ul/g]5 .
-@_ h'/L -Jury_ sf ;b:ox? b]xfoadf]lhd x'g]5g\M–
c= Architectural Point of View af6 r]shfFr u/L l;kmfl/; ug]{ h'/L
-Jury_
k|ltlglw, Nepal Engineering Council – ;b:o
k|ltlglw, zx/L ljsf; tyf ejg lgdf{0f ljefu – ;b:o
k|ltlglw, Society of Nepali Architects (SONA) – ;b:o
cf= Structural Point of View af6 r]shfFr u/L l;kmfl/; ug]{ h'/L
(Jury)
k|ltlglw, vfgL tyf e"ue{ ljefu – ;b:o
k|ltlglw, zx/L ljsf; tyf ejg lgdf{0f ljefu – ;b:o
k|ltlglw, Nepal Engineering Council – ;b:o
k|ltlglw, Structural EngineerÚs Association–Nepal (SEANep) –;b:o

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 45


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] h'/Lsf] l;kmfl/;nfO{ sfo{kflnsfsf] a}7sdf
k]z u/L sfo{kflnsfsf] lg0f{o cg';f/ gS;fkf; ul/g]5 .
^)_ lgdf{0fsdL{ jf lgdf{0f Joj;foLn] Joj;fo btf{ ug{'kg]{M gu/kflnsfleq
lgdf{0f x'g] ejg jf cGo ;+/rgf lgdf{0f ug]{ lgdf{0fsdL{ jf lgdf{0f
Joj;foL gu/kflnsfdf Joj;fo btf{ eO{ ;'rLs[t ePsf] x'g'kg]{5 .
^!_ ejg lgdf{0f ;DaGwL k|d'v dfkb08M o; lgb]{lzsfsf] cGoq bkmfdf pNn]v
ePsf]df afx]s gu/kflnsfleq lgdf{0f x'g] ejg jf cGo ;+/rgf lgdf{0f
ug]{ ;DaGwdf k|d'v dfkb08 b]xfoadf]lhd x'g]5M–
-s_ ;8ssf] rf}8fO{
!= ;8ssf] Go"gtd ;]6Aofs ;8s If]qflwsf/ lsgf/faf6 !=% ld=
sfod x'g'kg]{ .
@= ;8ssf] Go"gtd If]qflwsf/ ^ ld= sfod x'g'kg]{ t/ 6'lËPsf]
;8s (DEAD END) sf] xsdf ;8s If]qflwsf/ Go"gtd $ ld=
x'g] .
#= b'O{ jf ;f] eGbf a9L ;fO8df af6f] ePsf] 38]/Lsf] xsdf d"Vo
;8s tkm{ dfkb08 / ;]6Aofs clgjfo{ 5f]8\g' kg]{ . cGo 6'lËPsf]
;xfos af6f]sf] xsdf ;8ssf] If]qflwsf/ dfq 5f]8L ;]6Aofs
g5f]8/] klg 3/ lgdf{0f ug{ kfOg] . t/ ;]6Aofs g5f]8]sf] ;fO{8
tkm{ s'g} klg tNnfdf ‰ofn, 9f]sf / e]l06n];g /fVg gkfO{g] .
$= 3'DtL jf df]8sf] Go"gtd cw{Jof; af6f]sf] rf}8fO eGbf slDtdf
@) k|ltztn] a9L x'g' kg]{ .
%= ;fj{hlgs hUufnfO{ af6f] b]vfO{ gS;fkf; ug{ gkfOg] .
-v_ ejg lgdf{0f ubf{ vfnL /fVg'kg]{ hldg
!= cfjf;Lo ejgdf @%) ju{ld= ;Ddsf] If]qdf #) k|ltzt / ;f]
eGbf a9Lsf] If]qkmndf $) k|ltzt hldg vfnL /fvL ejg lgdf{0f
ug{'kg]{ .
@= ;/sf/L, cw{ ;/sf/L / ;fj{hlgs ejgdf %) k|ltzt hldg

46 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
vfnL /fvL ejg lgdf{0f ug{'kg]{ .
#= ;fj{hlgs hUufsf] 5]paf6 # ld= 5f]8\g'kg]{ .
$= jg l;dfgfsf] 5]paf6 $ ld= 5f]8\g'kg]{ .
%= /fhs'nf]sf] xsdf xfn rfn' cj:yfdf /x]sf] /fhs'nf]sf] l8naf6
# ld= ;8s If]qflwsf/ / !=% ld= ;]6Aofs 5f]8\g'kg]{ t/ ;8s
sfod e};s]sf /fhs'nf]sf] xsdf ;8ssf] s]G› /]vfaf6 # ld=
;8s If]qflwsf/ / !=% ld= ;]6Aofs 5f]8\g' kg]{ . o; lgb]{zlsfdf
gfd ;dfa]z gePsf ;a} k|sf/sf vf]N;Lx?nfO{ /fhs'nf]sf]
dfkb08 nfUg] .
^= wfld{s :yn, ;Dkbf If]q, kf]v/L ;fj{hlgs s'jf, Ogf/ cflbsf]
5]paf6 $ ld= 5f]8/] dfq 3/ lgdf{0f ug{ kfpg] .
&= gfkL gS;fdf gePsf t/ rng rNtLdf /x]sf af6f]x?nfO{ ;h{ldg
d'r'Nsf u/L af6f] sfod ug]{ / To:tf af6f]x? k'/fgf] 3gf a:tL
If]qdf $ ld= / a:tL la:tf/sf] qmddf /x]sf If]qdf ^ ld=sfod
x'g] / yk !=% ld= ;]6Jofs 5f]8\g'kg]{ . o;/L sfod ePsf af6f]sf]
d'r'Nsfsf] /]s8{ gu/kflnsf / gfkL sfof{nodf gS;fdf af6f]
sfod ug{sf] nflu k7fpg'kg]{ .
*= rng rNtLsf] af6f] ;h{ldg d'r'sf ubf{ gfkL gS;fdf ePsf
k|To]s lsQf pNn]v u/L sxfFaf6 sxfF;Dd hfg] af6f] xf] ;f] s'/f
:ki6 ;fy ls6fg ug{'kg]{ .
-u_ kvf{n lgdf{0f
!= kvf{nsf] clwstd prfO $ lkm6 x'g] / ;f] eGbf dfly a9Ldf @
lkm6;Dd hfnL jf u|Ln /fVg ;lsg] .
@= ;8ssf] If]qflwsf/ 5f]8/] dfq sDkfp08 kvf{n nufpg'kg]{ .
#= kvf{nsf] ;d]t clgjfo{ ?kdf gS;fkf; ug{'kg]{ .
$= cfˆgf] hUuf hldgsf] ;+/If0fsf] nflu xl/t af/ -?v lj?jf_
nufpg ;lsg] .
%= hf]lvdo'Qm kvf{nx? tTsfn eTsfpg' kg]{ .
;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 47
ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
-3_ ;]ˆ6L 6\ofÍL lgdf{0f
!= gS;fkf; ubf{ ;]ˆ6L 6\of+sL ;lxtsf] gS;f kf; ug{'kg]{ .
@= ;]ˆ6L 6\of+sL / Ogf/ hUufsf] ;Ldfgfaf6 # lkm6 5f]8/] dfq
agfpg'kg]{ .
#= ;8stkm{ 5f]8]sf] ;]6Jofs If]qdf ;]ˆ§\ofÍL, kfgL 6\ofÍL nufotsf
:yfoL ;+/rgf lgdf{0f ug{ gkfOg] .
-ª_ 6k / afb{nL lgdf{0f
!= ;8ssf] If]qlwsf/ / ;]8 Aofs leq 6k, jfb{nL, 5HhL cflb s'g}
klg ;+/rgfx? agfpg gkfpg] .
@= ejg lgdf{0f If]q leq klg Ps ld= eGbf a9Lsf] 6k, jfb{nL, 5HhL
lgsfNg gkfpg]
#= @)&* c;f/ d;fGt cl3 lgdf{0f eO{ ;s]sf 3/sf] ;]6Jofs If]qdf
@ lkm6 ;Dd 6k lgsflnPsf] 3/sf] xsdf ;+lwof/ ;lxt % hgfsf]
d'r'Nsf /fvL lgoldt /fhMjsf cltl/Qm pQm j9L lgsfn]sf] 6ksf]
#)) k|ltzt h/Ljfgf lnO{g]5 . o;/L lgsflnPsf] 6ksf] If]qdf
9f]sf jf lul/n /fvL k|of]u ug{ kfO{g] 5}g . 9f]sf jf lul/n /fvL
k|of]u u/]sf] v08df of] JojMyf nfu" x'g] 5}g / pQm ;+/rgf
eTsfP kl5 dfq gS;f kf; k|s[of cufl8 j9fO{g]5 . @)&* >fj0f
! b]lv agfO{g] s'g}klg 3/sf] ;]6Jofs If]qdf 6k lgsfNg] kfO{g]
5}g .
-r_ a}+lsË tyf OG:of]/]G; sf/f]jf/
!= lgdf{0f ;DkGg k|df0fkq ljgf ejgsf] a}lsË / OG;f]/]G; sf/f]af/
ug{ gkfO{g] .
-5_ ejg lgdf{0f ug{ gkfOg]
!= #) l8u|L eGbf le/fnf] hldgdf ejg agfpg gkfpg] .
@= vfgL tyf e"ue{ ljefu / lhNnf ljkb\ Joj:yfkg ;ldlt, gu/
ljkb\ Joj:yfkg ;ldltn] lgif]w u/]sf :yfgdf ejg agfpg
gkfpg] .
48 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf
ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
-h_ pkof]lutf kl/jt{g
!= cfjf;Lo ejgnfO{ Joj;flos nufot cGo k|of]hgsf nflu k|of]u
ug{ gkfpg].
@= cfj;Lo 3/ cf+lzs ?kdf ;d]t Joj;flos k|of]hgdf nufOPdf
pQm ejgnfO{ Joj;flos ejg dflgg].
-em_ ;fj{hlgs lgsfon] ef8fdf lng gkfpg]
!= gS;fkf; gePsf, ejg lgdf{0f ;DaGwL dfkb08 k"/f gu/]sf /
ejg ;+lxtf k"/f gu/]sf ejgx? ;fj{hlgs lgsfon] ef8fdf lng
gkfpg] .
-`_ ;8ssf] If]qflwsf/ leq /x]sf ;+/rgf eTsfOg]
!= ;8ssf] If]qlwsf/ leq k/]sf u}/sfg"gL ;+/rgfx?nfO{ eTsfpg'
kg]{ .
-6_ 5tdf lkn/ /fVg gkfOg]
!= lgdf{0f cjlw kl5 5t dfly lkn/ /fVg gkfpg] .
-7_ ejg /Ë /f]ug ug{'kg]{
!= d"n ;8sdf ag]sf ejgnfO{ /+u /f]ug gu/L /fVg gkfpg] .
-8_ gbL psf;sf] hdLg
!= gbL psf;jf6 cfPsf] hldg xl/t If]q agfpg'kg]{ .
@= x/lt gu/ agfpgsf] nflu k|To]s 3/n] sDtLdf @ j6f ?v
clgjfo{ /f]Kg' kg]{ / ;f] sf] k|df0f k]z u/]kl5 dfq lgdf{0f ;DkGg
k|df0f kq lbO{g] .
^@_ vf/]hL / arfp M -!_ ejg lgdf{0f dfkb08, ejg Ohfht tyf 3/ gS;f
kf; sfo{ljlw, @)&$ vf/]h ul/Psf] 5 .
-@_ ejg lgdf{0f dfkb08, ejg Ohfht tyf 3/ gS;f kf; sfo{ljlw,
@)&$ adf]lhd ePsf sfd sf/jfxL o;} lgb]{lzsf adf]lhd ePsf]
dflgg]5 .

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 49


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
cg';"rL–!
-bkmf @* ;Fu ;DalGwt_

;"o{ljgfos gu/kflnsf
gu/ sfo{kflnsfsf] sfof{no
s6'~h], eQmk'/
afudtL k|b]z, g]kfn
lKnGy n]jn -l8=lk=l;=_÷c:yfoL ejg lgdf{0f Ohfht kq
>L÷>LdtL÷;'>L =================================================== n] o; ;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+= ======, ==============================
;fljs ============================================= uf=lj=;=÷g=kf j8f g+= =========, ================================ lsQf g+=M ===============================
If]qkmnM ======================== If]q-hf]g_M =========================pkIf]qM ===================================df gofF ===================== agfpgsf] nflu
k]z u/]sf] gS;f adf]lhd gu/kflnsfaf6 :jLs[t lgb]{lzsf jf dfkb08 / cGo k|rlnt sfg"gsf] kfngf ug]{ zt{df o;};fy lbOPsf]
:jLs[t gS;f adf]lhd lKnGy n]jn -l8lkl;_÷c:yfoL ejg lgdf{0f Ohfht kqk|bfg ul/Psf] 5 .
!= gofF 3/÷k"/fgf] 3/ eTsfO{ gofF agfpg]÷cGoM= =========================================================================================================
@= k|:tfljt hUufsf] If]qkmnM=
s= nfnk"hf{ cg';f/M ====================================================/f]kgL jf ju{ ld=÷lkm6
v= :ynut gfkhfFr cg';f/M =========================================/f]kgL jf ju{ ld=÷lkm6
#= k|:tfljt lgdf{0fsf] s"n If]qkmnM =========================================ju{ ld=÷lkm6
$= k|:tfljt lgdf{0f lKnGy Pl/ofM ========================= ju{ ld=÷lkm6, se/]hM ========================== ju{ ld=÷lkm6÷k|ltzt
%= k'/fgf] ;+/rgfsf] lKnGy Pl/ofM ========================= ju{ ld=÷lkm6, se/]hM ========================== ju{ ld=÷lkm6÷k|ltzt
^= hDdf se/]hM ======================== ju{ ld=÷lkm6, =============k|ltzt
&= lgodfg';f/ kfpg] se/]hM ===========================ju{ ld=÷lkm6, =============k|ltzt
*= aGg] 3/sf] tNnfM ============== nDafO{M ============== ld=÷lkm6 rf}8fO{M ============== ld=÷lkm6 prfO{M ============== ld=÷lkm6
(= kx'Fr dfu{sf] rf}8fO{M jt{dfgM ======================= ld=÷lkm6 k|:tfljt ======================== ld=÷lkm6
!)= rf/lsNnf k"j{M ========================= klZrdM ========================= pQ/M ========================= blIf0fM =========================
!!= aGg] :6«Sr/n agf]6M k|m]d :6«Sr/÷nf]8 ljol/Ë÷cf/l;l;÷cGo
!@= ejg lgdf{0fsf]Ms_ lsl;dM ================================ v_ k|of]hgM==========================
!#= ejg hUuf;Fu hf]l8Psf] af6f]sf] lsl;dM uf]/]6f]÷sRrL df]6/af6f]÷kSsL df]6/af6f]÷c/lgsf] xfO{j]
pQm af6f]sf] s]Gb| /]vfaf6 5f]8\g'kg]{ b"/L ====================== lkm6÷5f]8]sf] b"/L ====================== lkm6
!$= gbL÷/fhs'nf]÷vf]nf cflbsf] lsgf/fdf eP 5f]8\g' kg]{ b"/L ====================== lkm6÷5f]8]sf] b"/L ====================== lkm6
!%= lah'nLsf] tf/ glhs eP 5f]8\g' kg]{ b"/L ====================== lkm6÷5f]8]sf] b"/L ====================== lkm6
!^= /fh:j /sd ?M s_ ================================== v_ /l;b g+= ================================= u_ hl/jfgf================================
!&= sDkfp08 jfn M ================================ lkm6
!*= cGo s'g} ljj/0f =================================================================================================================================================

======================== ======================== ======================= =========================


k]z ug]{ hfFr ug]{ l;kmfl/; ug]{ :jLs[t ug]{
ldltM========================= ldltM========================= ldltM========================= ldltM=========================
gf]6M :jLs[t gS;f adf]lhd lKnGy n]jn -l8lkl;_÷c:yfoL ejg lgdf{0f sfo{ ;DkGg eO;s]kl5 ;f] eGbfdflysf] lgdf{0f sfo{ ug{ gu/kflnsfaf6 :jLs[t
lgb]{lzsf jf dfkb08 / cGo k|rlnt sfg"g adf]lhdsf] k|s[of k"/f u/L :yfoL ejg lgdf{0f Ohfht kq lng' clgjfo{ 5 . :jLs[t gS;f tyf :jLs[t lgb]{lzsf
jf dfkb08 / cGo k|rlnt sfg"g ljkl/t sfo{ u/]df :jtM sfg"g adf]lhd eO{ hfg]5 .

50 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
cg';"rL–@
-bkmf @( ;Fu ;DalGwt_

;"o{ljgfos gu/kflnsf
gu/ sfo{kflnsfsf] sfof{no
s6'~h], eQmk'/
afudtL k|b]z, g]kfn

ejg lgdf{0f Ohfht kq


>L÷>LdtL÷;'>L ========================================================= n] o; ;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+= ========, =======================
;fljs uf=lj=;=÷g=kf========================================j8f g+= ========, ======================= lsQf g+=M ================ If]qkmnM
================ If]q-hf]g_M ================= pkIf]qM ==================== sf] hUufdf k]z eP adf]lhd gS;f kf; ;DaGwL ;a} k|s[of
k"/f eO{ ;s]sf] x'Fbf ejg lgdf{0f ;DaGwL ;"o{ljgfos gu/kflnsfåf/f hf/L lgb]{lzsf÷dfkb08 tyf cGo k|rlnt sfg"gsf]
k"0f{ kfngf ug]{ zt{df o;};fy lbOPsf] :jLs[t gS;f adf]lhd ejg lgdf{0f sfo{ ug{ of] Ohfht kq k|bfg ul/Psf] 5 .
!= gofF 3/÷k"/fgf] 3/ eTsfO{ gofF agfpg]÷cGoM===============================================================
@= gofF aGg] 3/÷6x/fn] rr]{sf] If]qkmnM =========================================ju{ ld=÷lkm6
#= 3/÷6x/fsf] ˆnf]/ Pl/ofM =========================================ju{ ld=÷lkm6
$= aGg] ejgsf] tNnfM ============= nDafO{M ============== ld=÷lkm6rf}8fO{M ============== ld=÷lkm6 prfO{M ============== ld=÷lkm6
%= kx'Fr dfu{sf] rf}8fO{M jt{dfgM ================= ld=÷lkm6 k|:tfljt ================== ld=÷lkm6
^= rf/ lsNnf k"j{M ======================= klZrdM ======================= pQ/M ======================= blIf0fM =======================
&= ejg ;DaGwL ljj/0f
s= gS;f kf; ldltM @)=========.=======.========= v= ejg lgdf{0fsf] lsl;dM ================================
u= ejgsf] k|of]hgM==========================
*= sDkfp08 jfn M ============================== lkm6
(= aGg] :6«Sr/n agf]6M k|m]d :6«Sr/÷nf]8 ljol/Ë÷cf/l;l;÷cGo
!)= ejg hUuf;Fu hf]l8Psf] af6f]sf] lsl;dM uf]/]6f]÷sRrL df]6/af6f]÷kSsL df]6/af6f]÷c/lgsf] xfO{j] pQm af6f]sf] s]G›
/]vfaf6 5f]8\g' kg]{ b"/L =================== lkm6 . 5f]8]sf] b"/L =================== lkm6 .
!!= gbL÷/fhs'nf]÷vf]nf cflbsf] lsgf/fdf eP 5f]8\g'kg]{ b"/L =================== lkm6 . 5f]8]sf] b"/L =================== lkm6 .
!@= lah'nLsf] tf/ glhs eP 5f]8\g' kg]{ b"/L =================== lkm6 . 5f]8]sf] b"/L =================== lkm6 .
!#= /fh:j /sd ?M s_ =================== v_ /l;b g+= =================== u_ hl/jfgf ===================
!$= cGo s'g} ljj/0f ======================================================================================================================================

======================== ======================== ======================= =========================


k]z ug]{ hfFr ug]{ l;kmfl/; ug]{ :jLs[t ug]{
ldltM========================= ldltM========================= ldltM========================= ldltM=========================
gf]6M :jLs[t gS;f adf]lhd ejg lgdf{0f sfo{ ;DkGg eO;s]kl5 ;+nUg zt{ tyf :jLs[t lgb]{lzsf jf dfkb08 / cGo k|rlnt sfg"g adf]lhdsf]
k|s[of k"/f u/L ejg lgdf{0f ;DkGg k|df0f kq lng' clgjfo{ 5. :jLs[t gS;f jf ;+nUg zt{ tyf :jLs[t lgb]{lzsf jf dfkb08 / cGo k|rlnt
sfg"g ljkl/t sfo{ u/]df :jtM sfg"g adf]lhd eO{ hfg]5 .

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 51


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
cg';"rL–#
-bkmf #% -v_ ;Fu ;DalGwt_

ejg lgdf{0f k|dfl0ftsf] nflu ejg wgLn] u/]sf] sa'lnotgfdf


o; ;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+= ========== l:yt ====================================dfu{÷;8s÷uNnLsf] ejg
g+= =======, ================ 6f]ndf /x]sf] lsQfg+= =========== sf] ======================If]qkmn ePsf] hUufdf d}n÷] xfdLn] ldlt
@)========.======.=======df ejg Ohfht k|fKt u/L @)====== =============d;fGt cufj} lgdf{0f ;DkGg u/]sf]df :jLs[t
gS;f÷k|rlnt dfkb08÷lgb]{lzsf eGbf==========tNnf===================:Sjfo/ lkm6 a9L ejg lgdf{0f u/]sf] 5'÷5f}+ . ;f]
eGbf a9L yk ejg ;+/rgf lagf :jLs[lt lgdf{0f ug]÷{ u/]sf] 5}g, u/]sf]df o; sfof{noaf6 h'g;'s} a]nf lgdf{0f
;+/rgf eTsfO{ nfUg] vr{ ;d]t d÷xfdLaf6 c;'n pk/ u/]df d]/f]÷xfd|f] dGh'/ 5 . ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf]
lgodfg';f/ eljiodf x'g] sf/jfxL ;xg d÷xfdLnfO{ d~h'/ /x]sf] Joxf]/f cg'/f]w ub}{ gu/kflnsfsf] lgodfg';f/
ejg lgdf{0f k|dfl0ftsf] nflu cg'/f]w ub{5÷' ub{5f}+ .

sa'lnot ul/lbg] lgj]bssf] NofKr]


gfd y/M
:yfoL 7]ufgfM
b:tvtM
;Dks{ g+= bfofF afofF
Email:

j8f sfof{no÷sfof{nosf] tkm{af6


of] sa'lnotgfdf lgh lgj]bs ejg wgL >L===================================================================== n] sfof{no÷j8f
sfof{nodf pkl:yt eO{ d]/f] /f]xa/df d~h'/Lsf] ;fy} ;gfvt u/]sf] Joxf]/f k|dfl0ft ub{5' .

kbflwsf/L÷sd{rf/Lsf] gfd======================================================================
kb=============================================
ldlt===========================================
x:tfIf/=======================================

Olt ;+jt\ @)=========;fn =======dlxgf =========/f]h ====== z'ed=========================================.

52 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
cg';"rL–$
-bkmf #%-v_ ;Fu ;DalGwt_

ejg lgdf{0f k|dfl0ftsf nflu l8hfO{g/÷;'k/Lj]Ifssf] sa'lnotgfdf


o; ;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+= ========= l:yt ==================================== dfu{÷;8s÷uNnLsf] ejg
g+= ==========, =================================== 6f]ndf /x]sf] lsQf g+= ================================ sf] =============================
If]qkmn ePsf] hUufdf >L =================================================================gfddf ldlt @)========.==========.==========
df gS;f kf; eO{ ag]sf] ejgsf] lg/LIf0f ubf{ lgDg adf]lhd ePsf] b]lvG5 .

;8ssf] s]G› /]vfaf6 5f]8]sf] b"/L ============================ af6f]sf] rf}8fO ============================

ljj/0f gS;f kf; cg';f/ ejg dfkb08÷lgb]{lzsf ejg lgdf{0f


s}lkmot
cg';f/ kfpg] ePsf] l:ylt
ejgn] rr]{sf] If]qkmn
e"ldut÷cw{ e"ldut tNnf
!_
@_
hldg tNnf
klxnf] tNnf
bf];|f] tNnf
t];|f] tNnf

hDdf If]qkmn -ju{lkm6_


o; kfgfdf ;dfj]z x'g g;Sg] ljj/0fx? o;} gd"gf 9fFrfdf csf]{ kfgfdf pNn]v u/L ;+nUg ug{' kg]{5 .

l8hfOg/÷;'kl/j]Ifssf]
gfd y/M Ohfht kq g+=M
b:tvt M g]kfn OlGhlgol/Ë kl/ifb btf{ g+=M
:yfoL 7]ufgfM df]jfOn g+=M
Od]n 7]ufgfM ldltM

cfjZos sfuhftM
!= gful/stfsf] k|dfl0ft k|ltlnlk –! k|lt .
@= hUuf wgL k|df0f k'hf{sf] k|ltlnlk / Blue Print gS;f – !÷! k|lt .
#= xfn;Dd gu/kflnsfnfO{ ltg{' a'emfpg' kg]{ s/, z'Ns, hl/jfgf tyf b:t'/ bflvnf u/]sf] kq (Tax Clearance Certificate) –! k|lt .
$= tf]lsPsf] 9fFrfdf k|fljlwsaf6 tof/ u/L k|dfl0ft u/]sf] ejgsf] gS;f -:s]r_ –! k|lt .
% lgj]bg k]z ubf{sf] cj:yfsf] ejgsf] rf/} tkm{af6 lvlrPsf] kmf]6f]–!÷! k|lt .
^= ;DaGwLt AolQmsf] kf;kf]6{ ;fOhsf] kmf]6f]–@ k|lt .

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 53


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
cg';"rL–%
-bkmf #% -$_ ;Fu ;DalGwt_

;"o{ljgfos gu/kflnsf
gu/ sfo{kflnsfsf] sfof{no
s6'~h], eQmk'/
k|df0f kq g+=M
afudtL k|b]z, g]kfn
ejg lgdf{0f ;DkGg k|df0f kq
kmf]6f]
>L÷>LdtL÷;'>L =================================================== n] o; ;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+= =========,
========================= ;fljs ================================uf=lj=;=÷g=kf=j8f g+= ========, =========================df ldltM
======================== df =============tNnf ;Ddsf] ejg lgdf{0f sfo{ k"/f ePsf]n] of] k|df0fkq hf/L ul/Psf] 5 .

!= hUufsf] ljj/0fM ;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+= ========, =========================== ;fljs ============================== uf=lj=;=÷g=kf= j8f
g+= ========, ======================== lsQf g+=M ================== If]qkmnM ================= If]q -hf]g_M =================== pkIf]qM ==================
@= rf/ lsNnf k"j{M ============================ klZrdM ============================ pQ/M ============================ blIf0fM =============================
#= hUuf wgLsf] gfd y/ >L ========================================================================
$= ejg wgLsf] gfd y/ >L ========================================================================
%= ejg lgdf{0fsf] ljj/0f
s_ gS;f kf; ldltM @)==========.===========.========== 3_ ejg ag]sf] ;fnM ====================================
v_ tNnf yk ldlt @)==========.=========.========= ª_ ejglgdf{0fsf] lsl;dM ===============================
u_ gS;f kf; gu/L agfPsf] eP lgoldt ul/Psf] ldltM@)========.=========.======== r_ ejgsf] k|of]hgM=======================================
^= ejgsf] If]qkmn :jLs[t gS;f cg';f/ agfpg kfpg] lgdf{0f ePsf]
s_ se/]h ju{ ld=÷lkm6 ============================== ============================== ==============================
v_ e"ldut÷cw{e"ldut tNnf ============================== ============================== ==============================
u_ hldg tNnf ============================== ============================== ==============================
3_ klxnf] tNnf ============================== ============================== ==============================
ª_ bf];|f] tNnf ============================== ============================== ==============================
r_ t];|f] tNnf ============================== ============================== ==============================
5_ rf}yf] tNnf ============================== ============================== ==============================
h_ kfFrf}+ tNnf ============================== ============================== ==============================
em_ hDdf If]qkmn ============================== ============================== ==============================
&= ejgsf] hDdf prfO{M s_ gS;f cg';f/ kfpg] =================== ld=÷lkm6 v_ lgdf{0f ePsf] =============== ld=÷lkm6
*= ejg hUuf;Fu hf]l8Psf] af6f]sf] lsl;dM uf]/]6f]÷sRrL df]6/ af6f]÷kSsL df]6/ af6f]÷c/lgsf] xfO{j] pQm af6f]sf] s]G› /]vfaf6
5f]8\g' kg]{ b"/L ================== lkm6 . 5f]8]sf] b"/L ======================= lkm6 .
(= gbL÷/fhs'nf]÷vf]nf cflbsf] lsgf/fdf eP 5f]8\g' kg]{ b"/L ================== lkm6 . 5f]8]sf] b"/L ================== lkm6 .
!)= lah'nLsf] tf/ glhs eP 5f]8\g' kg]{ b"/L ============================== lkm6 . 5f]8]sf] b"/L ============================== lkm6 .
!!= lgsf; ;DaGwL ljj/0fM s_ 9n ============================== v_ ;]ˆ6L 6\ofFÍL ==============================
!@= /fh:j /sd ?= M s_ ============================== v_ /l;b g+= ============================== u_ hl/jfgf ==============================
!#= sDkfp08 jfn M :jLs[t cg';f/ ========================= lkm6, lgdf{0f ePsf] ========================= lkm6
!$= cGo s'g} ljj/0f =================================================================================================================================================

======================== ======================== ======================= =========================


k]z ug]{ hfFr ug]{ l;kmfl/; ug]{ :jLs[t ug]{
ldltM========================= ldltM========================= ldltM========================= ldltM=========================

54 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
cg';"rL–^
-bkmf #( ;Fu ;DalGwt_

;"o{ljgfos gu/kflnsf
gu/ sfo{kflnsfsf] sfof{no
s6'~h], eQmk'/
afudtL k|b]z, g]kfn
cf+lzs ejg lgdf{0f ;DkGg k|df0f kq
>L÷>LdtL÷;'>L ====================================================== n] o; ;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+= =======, ========================= ;fljs
=================================== uf=lj=;=÷g=kf= ==========j8f g+===============, ===========================df ldlt @)=======================df ==============
tNnf ;Ddsf] ejg lgdf{0fsf] cg'dlt lnPsf]df =====================;Ddsf] dfq sfo{ k"/f ePsf]n] of] k|df0fkq hf/L ul/Psf] 5 .
!= hUufsf] ljj/0fM ;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+= ============ ;fljs ======================================= uf=lj=;=÷g=kf= j8f g+= =======
lsQf g+=M ================================ If]qkmnM ========================== If]q-hf]g_M ====================== pkIf]qM ===================================
@= rf/ lsNnf k"j{M =========================== klZrdM =========================== pQ/M =========================== blIf0fM ===========================
#= hUufwgLsf] gfd y/ >L=========================================================================
$= ejgwgLsf] gfd y/ >L=========================================================================
%= ejg lgdf{0fsf] ljj/0f
s_ gS;f kf; ldltM @)==========.===========.========== 3_ ejg ag]sf] ;fnM ====================================
v_ tNnf yk ldlt @)==========.=========.========= ª_ ejglgdf{0fsf] lsl;dM ===============================
u_ gS;f kf; gu/L agfPsf] eP lgoldt ul/Psf] ldltM@)========.=========.======== r_ ejgsf] k|of]hgM=======================================
^= ejgsf] If]qkmn :jLs[t gS;f cg';f/ agfpg kfpg] lgdf{0f ePsf]
s_ se/]h ju{ ld=÷lkm6 ============================== ============================== ==============================
v_ e"ldut÷cw{e"ldut tNnf ============================== ============================== ==============================
u_ hldg tNnf ============================== ============================== ==============================
3_ klxnf] tNnf ============================== ============================== ==============================
ª_ bf];|f] tNnf ============================== ============================== ==============================
r_ t];|f] tNnf ============================== ============================== ==============================
5_ rf}yf] tNnf ============================== ============================== ==============================
h_ kfFrf}+ tNnf ============================== ============================== ==============================
em_ hDdf If]qkmn ============================== ============================== ==============================
&= ejgsf] hDdf prfO{M s_ gS;f cg';f/ kfpg] =============== ld=÷lkm6 v_ lgdf{0f ePsf] =============== ld=÷lkm6
*= ejg hUuf;Fu hf]l8Psf] af6f]sf] lsl;dM uf]/]6f]÷sRrL df]6/af6f]÷kSsL df]6/ af6f]÷c/lgsf] xfO{j] pQm af6f]sf] s]G› /]vfaf6
5f]8\g' kg]{ b"/L ============== lkm6 . 5f]8]sf] b"/L=================== lkm6 .
(= gbL÷/fhs'nf]÷vf]nf cflbsf] lsgf/fdf eP 5f]8\g' kg]{ b"/L =============== lkm6 . 5f]8]sf] b"/L =============== lkm6 .
!)= lah'nLsf] tf/ glhs eP 5f]8\g' kg]{ b"/L ============== lkm6 . 5f]8]sf] b"/L ================== lkm6 .
!!= lgsf; ;DaGwL ljj/0fM s_ 9n =================== v_ ;]ˆ6L 6\ofFÍL ===================
!@= /fh:j /sd ?= M s_ ===================== v_ /l;b g+= ===================== u_ hl/jfgf =====================
!#= sDkfp08 jfn M :jLs[t cg';f/ ========================= lkm6, lgdf{0f ePsf] ========================= lkm6
!$= cGo s'g} ljj/0f =================================================================================================================================================

======================== ======================== ======================= =========================


k]z ug]{ hfFr ug]{ l;kmfl/; ug]{ :jLs[t ug]{
ldltM========================= ldltM========================= ldltM========================= ldltM=========================

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 55


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
cg';"rL–&
-bkmf $! / $@ sf] -ª_ ;Fu ;DalGwt_

;"o{ljgfos gu/kflnsf
gu/ sfo{kflnsfsf] sfof{no
s6'~h], eQmk'/
afudtL k|b]z, g]kfn
gS;f kf; k|df0f kq g+= ===============
ejg lgdf{0f clen]vLs/0f kq
>L================================================================ n] ;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+= =========== ;fljs ===============================
uf=lj=;=÷g=kf=j8f g+============df ldlt @)============================df =====================tNnf ;Ddsf] gS;f kf; ePsf], pQm lgdf{0f sfo{
tTsfnLg dfkb08 cg';f/ ePsf]÷gePsf]n] ;f] ejg clen]vLs/0f ul/Psf] 5 .
!= hUufsf] ljj/0fM ;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+= ========, ===================================== lsQf g+=M ============================= If]qkmnM
============================ If]q-hf]g_M ============================ pkIf]qM ====================================
@= rf/ lsNnf k"j{M============================== klZrdM============================== pQ/M============================== blIf0fM============================
#= hUufwgLsf] gfd >L=============================================================================
$= ejgwgLsf] gfd >L=============================================================================
%= ejg lgdf{0fsf] ljj/0fM s_ gS;f kf; ldltM @)==========.===========.========== v_ tNnf yk ldlt @)==========.=========.=========
u_ ejg ag]sf] ;fnM ===================================
^= ejg lgdf{0fsf] lsl;dM ======================================= ejgsf] k|of]hgM=======================================
&= sDkfp08 jfn M :jLs[t cg';f/ ===================== lkm6, lgdf{0f ePsf] ===================== lkm6
*= ejg hUuf;Fu hf]l8Psf] af6f]sf] lsl;dM uf]/]6f]÷sRrL df]6/ af6f]÷kSsL df]6/ af6f]÷c/lgsf] xfO{j] pQm af6f]sf] s]G› /]vfaf6
5f]8\g' kg]{ b"/L ============== lkm6 . 5f]8]sf] b"/L=================== lkm6 .
(= gbL÷/fhs'nf]÷vf]nf cflbsf] lsgf/fdf eP 5f]8\g' kg]{ b"/L========== lkm6 . 5f]8]sf] b"/L========== lkm6 .
!)= k"/f u/]sf]÷gu/]sf] tTsflng dfkb08 M
!!= ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] ejg lgdf{0f tyf gS;fkf; lgb]{lzsf, @)&* adf]lhd ejg lgdf{0f ;DkGg clen]vLs/0f ul/Psf] 5 .
ljj/0f gS;f kf; cg';f/ ejg dfkb08 cg';f/ kfpg] ejg lgdf{0f ePsf] l:ylt s}lkmot
ejgn] rr]{sf]If]qkmn
cw{÷e'lduttNnf
hldgtNnf
klxnf] tNnf
bf];|f] tNnf
t];|f] tNnf
dflyNnf] tNnf
hDdf If]=km=-ju{lkm6_
cGoM

======================== ======================== ======================= =========================


k]z ug]{ hfFr ug]{ l;kmfl/; ug]{ :jLs[t ug]{
ldltM========================= ldltM========================= ldltM========================= ldltM=========================

56 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
cg';"rL–*
-bkmf %$ ;Fu ;DaGwLt_

;"o{ljgfos gu/kflnsf
gu/ sfo{kflnsfsf] sfof{no
s6'~h], eQmk'/
afudtL k|b]z, g]kfn
ejg lgdf{0f ;DkGg÷clen]vLs/0f sa'lnotgfdf
!= 3/wgLsf] ljj/0f M–
s_ :yfoL 7]ufgfM– =========================== lhNnf ==================================== uf=kf=÷g=kf= j8f g+==========, =======================
gful/stf g+= ======================================hf/L ug]{ lhNnf ========================= .
v_ xfnsf] 7]ufgfM– ========================= lhNnf ============================== uf=kf=÷g=kf= j8f g+==========, =======================
@= hUufsf] ljj/0fM ;"o{ljgfos g=kf=j8f g+= ====== ;fljs =============================uf=lj=;=÷g=kf= j8f g+= ======= l;6 g+=
=================== lsQf g+= ========================= If]qkmnM s_ nfnk"hf{ cg';f/==================j=ld=÷lkm= v_ lkmN8 cg';f/
=======================j=ld=÷lkm=
#= ejgsf] ljj/0f M–
s_ l8=lk=l;=:jLs[t÷gS;f kf; ePsf] ldlt M– @)============.=========.=======
v_ gS;f kf; gu/L agfPsf] eP clen]lvs/0f u/]sf] ldlt M– @)============.=========.=======
u_ ejgsf] k|of]hg M– cfjf;Lo÷Joj;flos .
3_ ejgsf] se/]h -ju{ lkm6÷ju{ ld=_ gS;f kf; cg';f/ gS;f ;+zf]wg÷clen]lvs/0f cg';f/
!_ e"ldut÷cw{e"ldut tNnf ============================================ ============================================
@_ hldg tNnf ============================================ ============================================
#_ klxnf] tNnf ============================================ ============================================
$_ bf];|f] tNnf ============================================ ============================================
%_ t];|f] tNnf ============================================ ============================================
^_ rf}yf] tNnf ============================================ ============================================
hDdf If]qkmnM–
&_ sDkfp08 jfnsf] nDafO -lkm6÷ld=_ ============================================ ============================================
*_ ejgsf] hDdf prfO -lkm6÷ld=_ ============================================ ============================================
$= 3/ lgdf{0f ePsf] Kn6;Fu hf]l8Psf] k|:tfljt af6f] jf cGo af6f]sf] nflu s]Gb| /]vfaf6
s_ 5f]8\g' kg{] b'/L ======================= v_ 5f]8]sf] b'/L ================
%= ljh'nLsf] tf/ glhs ePdf, s_ 5f]8\g' kg{] b'/L =================== v_ 5f]8]sf] b'/L ================
^= gbL lsgf/f ePdf, s_ 5f]8\g' kg{] b'/L ======================= v_ 5f]8]sf] b'/L ================
&= lgsf; ;DaGwL M– ;]lK6s 6\ofÍL / ;f]slk6 clgjfo{ x'g'kg]{ .

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 57


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
cg';"rL–(
-bkmf %! ;Fu ;DaGwLt_

;"o{ljgfos gu/kflnsf
gu/sfo{kflnsfsf] sfof{no
s6'~h], eQmk'/
afudtL k|b]z, g]kfn.

af6f]sf] dfkb08
s_ vf]nf÷vf]N;Lsf] dfkb08M ;a} vf]nfsf] dfkb08 vf]nfsf] 5]paf6 lng'kg]{
5 . xg'dGt] vf]nfsf] 5]paf6 @%) ld=sf] dfkb08 nfu' ul/Psf] 5 .

j8f g+= dfkb08


9'u|]vf]nf * ld=
j8f g= !
r/v08L vf]nf * ld=
j8f g= @ uf]bfj/L vf]nf !) ld=
j8f g= $ / & dxfb]j vf]nf * ld=
j8f g= %, & / $ a'9L u08sL -3§] vf]nf_ * ld=
uf]s'n3f6 vf]nf * ld=
wf]jL vf]nf * ld=
j8f g= &
/fgL vf]nf d'xfg b]lv df]8{g :s'n ;Dd * ld=
df]8{g :s'ndf cfP/ c? vf]nf ldl;Pkl5 !) ld=
9'u]gL vf]N;L ^ ld=
rDks]Zj/ vf]nf !) ld=
rVv' vf]nf !) ld=
j8f g= * dxfb]j vf]nf * ld=
cfzfk'/L hfg] vf]N;L ^ ld=
sfs|faf/L hfg] vf]N;L ^ ld=
36\6] vf]N;L ^ ld=

58 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
8f]s] vf]nf * ld=
j8f g= ( v8\sf vf]nf * ld=
lqlkgL vf]nf * ld=
s'l;8 vf]nf * ld=
bf]v'{ vf]nf @) ld=
dh'jf vf]nf * ld=
j8f g= !)
;fNkf vf]N;L ^ ld=
k|wfg] vf]N;L ^ ld=
z]/f vf]N;L ^ ld=

v= xfO{6]G;g nfO{gsf] dfkb08


s}lkmot -g]kfn laB't
5f]8\g'kg]{ k|flws/0f, eQmk'/sf] r=g+=
xfO{6]G;g nfO{gsf] Ifdtf
dfkb08 $$( ldlt @)&$.&.!$
ut]sf] kqfg';f/_
!! s]=eL= -!!))) ef]N6 ;Dd_ !=% ld= 5]psf] tf/ b]lv
## s]=eL= -##))) ef]N6_ @=% ld= 5]psf] tf/ b]lv
^^ / !#@ s]=eL ( ld= aLrsf] tf/ b]lv

u= af6f]sf] dfkb08
c= d'n ;8s !% ld=
/fli6«o k|f0fL pBfg rqmky ;8s !% ld=
-&) k|ltzt hUuf ;/sf/L / #) k|ltzt hUuf lghL_

;"o{ljgfos g=kf= ! g+= j8fsf] 3/ lgdf{0f ;DaGwL ;8ssf] dfkb08


s_ af6f]sf] gfdfs/0f tyf vf]nfsf] dfkb08
!_ r/v08L vf]nf – * ld= ;]6Aofs ;lxt
@_ 9'ªu|] vf]nf– * ld= ;]6Aofs ;lxt

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 59


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
#_ cGo vf]nf –* ld= ;]6Aofs ;lxt
v_ !@ ld= ;8s
! _ 7LdL ufDrf tvf{n ;8s–
u_ !! ld= ;8s
!_ sf}zN6f/ afnsf]6 la?jf ;8s–
@_ ;Nnf3f/L s6'Gh] ufDrf rf]s lrqk'/ l;?6f/ n'e' ;8s
#_ l;sf/L6f/ tvf{n gu/sf]6L ;8s
$_ lhNnf rqmky tv{ufn kfTn]6f/ lj?jf ;8s
3_ * ld=sf] ;8s
!_ r/v08L sfsL{ ufpF ;]tf]kf6L kfTn]6f/ ;8s –* ld=
@_ r/v08L ;'on ufpF lj?jf ;8s–* ld=
ª_ ^ ld= ;8ssf] gfdfs/0f
!_ rfkfvs{sf] kfgL 6\ofªsL x'Fb} kLnfufpF 3f]K6]9Ë' f r/v08L ;8s
@_ ;fljs l;?6f/–*sfsL{ 6f]n a:g]t 6f]n x'Fb} ntg l;+x hfg] ;8s
#_ /fhynf6f]n blnt a:tL u0f]z dlGb/ ldng rf]s af]8]n 6f]naf6
blwsf]6 hfg] ;8s
$_ wG;f/af6 lxdfno cfO{;qmLdaf6 blwsf]6 hfg] ;8s
%_ pkof]uL rf]saf6 vs{rf}/ x'Fb} kf]v/]n rf]s hfg] ;8s
^_ ;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+= ! l;dfgfaf6 ;'=g=kf 2,3, $ /
nlntk'/ hfg] ;8s
&_ l;?6f/–% cf]dzfGtL dfu{af6 /fpt 6f]n hfg] ;8s
*_ P]g;]n 6fj/af6 lj?jf lkknaf]6 x'Fb} la?jf hfg] ;8s
(_ ljZj?k]Zj/ dlGb/af6 Eofu't] kf]v/L kw]/f] lg:sg] ;8s
!)_ l;?6f/ d]g/f]8 kf}8]n 6f]naf6 df8LufpF /fpt 6f]n x'Fb} /fhynf
6f]naf6 blwsf]6 hfg] ;8s
!!_ d]g/f]8 sl;wGh' 6f]n x'Fb} blwsf]6 hfg] ;8s
!@_ j8f sfof{no cufl8af6 yfkf ufpF x'Fb} vqL 6f]n ;8s
!#_ dxfb]j :yfgaf6 Gofltrf 6f]n /fhynf 6f]n x'Fb} ntgl;+x hfg] ;8s
!$_ dxfb]j:yfg sf]nf]gLaf6 l;?6f/–* hfg] ;8s

60 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
!%_ Gofltrf 6f]naf6 a:g]t ufFpx'b} ;'onufFp rf/bf]af6f]af6 r/v08L
dlGb/ hfg] ;8s
!^_ ldng rf]saf6 lji6 ufpF x'Fb} tvf5] 6f]naf6 l8nsf] af6f] x'Fb} lknfufpF
3f]K6]9Ë' f hfg] ;8s
!&_ blIf0fsfnL dlGb/af6 sfsL{ 6f]n lu/L 6f]n x'Fb} blwsf]6 hfg] ;8s
!*_ sfln6f/ ;]6f]kf6L tv{ufn dfu{
!(_ ;'on ufpF sfln6f/ sfsL{ ufpF ksf08f]n ;8s
@)_ sfln6f/ s'n b]jtf dlGb/ x'Fb} >LªudtL vf]nf r/v08L kfTn]6f/
;8s hf]8g] af6f]
@!_ sfln6f/ tn b]lv dfly ;Dd hf]8g] ;8s
@@_ sfln6f/ s'n b]jtfsf] dlGb/ b]lv tn ;Dd k'Ug] ;8s
@#_ sfln6f/ dfu{af6 la?jf k'/fgf] a:tL hfg] ;8s
@$_ r/v08L la?jf dfu{af6 ;'on ufpF ldn lg:sg] ;8s
@%_ rd]nL ;xsf/L ejg cufl8af6 kw]/L x'Fb} lj?jf ufpF hfg] ;8s
@^_ sfln6f/ >LªudtL vf]nf b]lv sfsL{ ufpF r/v08L lg:sg] ;8s
@&_ ;]tf] kf6L dfu{ eGbf tnsf] tv{ufn lg:sg] ;8s
@*_ ksf08f]n sfsL{ ufpFsf] bf]af6f]af6 ksf08f]n x'Fb} tv{ufn 7LdL ;8sdf
KnflgË hf]8Lg] ;8s
@(_ ksf08f]n 8f]6]n 6f]n b]lv sfln6f/ ;]tf] kf6L tv{ufn ;8s
#)_ dft]Zj/ dlGb/ lg/sf] KnflgËsf] af6f]
#!_ l;?6f/ d]g/f]8af6 wG;f/ x'Gb} n'e' hfg] ;8s
#@_ blwsf]6 :s'n b]lv l;sfl/6f/ ;8s
##_ r/v08L blwsf]6 cf]dzflGt dfu{ ;8s
#$_ blwsf]6 cf]d zflGtaf6 ksf08f]n k'/fgf] a:tL ;8s
#%_ ksf08f]n kFw]/f]af6 zx/L :jf:Yo s]G› ;8s
#^_ ksf08f]n k+w]/f]af6 ljZj?k]Zj/ dlGb/ ;8s
#&_ ljZj?k]Zj/ dlGb/ lg/af6 v8\sf 6f]n x'Fb} tv{ufn k'/fgf] kfgL 6\
ofªsL ;8s
#*_ ksf08f]n gofF a:tLaf6 k'/fgf] a:tL x'Fb} sfsL{ 6f]n hfg] ;8s

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 61


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
#(_ 8f]6]n 6f]n x'Fb} ksf08f]n bf]af6f] ;8s sfln6f/
$)_ wfg/fhf 6f]naf6 lzsf/L6f/ tv{ufn ;8s
$!_ tv{ufnaf6 ;]tf]kf6L x'Fb} sfln6f/ lj?jf ;8s
$@_ tv{ufnaf6 ;]tf]kf6L tnaf6 sfln6f/ hfg] ;8s
$#_ ksf08f]n bf]af6f] x'Fb} sfnL6f/ ;8s
$$_ ksf08f]n u0f]z 8jnL kf6Laf6 sfsL{ ufpF ;8s
$%_ tv{ufn kfTn]6f/ ;fgf] y'Dsf x'Fb} b]p/fnL ;8s
$^_ Tof/]6f]n gofF a:tL kfgL 6ofÍL hfg] af6f]
$&_ k'/fgf] a:tL ksf08f]n u0f]z 8anLsf] kf6L k5f8Laf6 r/v08L lgl:sg]
;8s
$*_ ksf08f]n k'/fgf] a:tLaf6 sf]N8f8fF x'Fb} r/v08L ;8s
$(_ o; j8f l:yt laleGg :yfgdf ul/Psf] KnflgË tyf Knl6Ësf] af6f]
%)_ k/Dk/fut?kdf rng rNtLdf /x]sf] af6f]x?nfO{ ;DalGwt h=wx?sf]
;d]t /f]xj/df ;h{ldg d'r'Nsf u/L af6f] sfod ul/g] 5.
%!_ k/Dk/fut af6f]x?nfO{ 3gfa:tL / ef}uf]lns cj:yfdf ^ dL6/ sfod
x'g g;s]sf]df 6ÚluPsf] af6f] dfkb08 $ ld= sfod u/Lg]5 .
%@_ o; j8f l:yt gfd gvf]lnPsf laleGg :yfg /x]sf] 6]luPsf] af6f]sf]
xsdf $ ld= sfod ug]{
;"o{ljgfos g=kf= @ g+= j8fsf] 3/ lgdf{0f ;DaGwL ;8ssf] dfkb08
tkl;n
vf]nf÷vf]N;L tkm{ M
l;=g+= vf]nf / vf]N;Lsf] ljj/0f dfkb08
! 9'+u|]vf]nf -;]6Jofs ;lxt_ * ld=
@ uf]bfj/L vf]nf -;]6Jofs jfx]s_ !) ld=
s= d'n ;8s !! ld= ;+;f]wg ug'{kg]{ M
l;=g+= ;8ssf] ljj/0f dfkb08
uf]bfj/L k'n b]lv dx]Gb| zflGt df= lj= x'b} j8f g+= #
! !) ld=
l;dfgf ;Dd
62 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf
ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
v= ;xfos ;8s * ld= bf]xf]/f] e} x6fpg' kg]{ M
l;=g+= ;8ssf] ljj/0f dfk808
afnsf]6 /]8qm;af6 j+unfd'vL dlGb/ x'Fb} j[x:klt dfu{
! * ld=
lg:sg] ;8s
u= zfvf ;8s ^ ld= bf]xf]/f] e} x6fpg' kg]{ M
l;=g+ ;8ssf] ljj/0f dfk808
! v8\sf 6f]naf6 d'Vo ;8s ;fg kfgn;Ddsf] ;8s ^ ld=
afnljgfos dfu{ -/]8qm; b]lv g;{/L x'Fb} rf/bf]af6f]
@ ^ ld=
hfg] k'n;Dd
3= zfvf ;8s ^ ld=sf] ;8s yk ug'{kg]{ M
l;=g+ ;8ssf] ljj/0f dfkb08
! j8f g+= @ / # sf] l;dfgf ;8s s;6f]n af6f] ^ ld=
afnsf]6 rf]saf6 j8f sfof{on x'Fb} uf]bfj/L k'n;Ddsf]
@ ^ ld=
;8s
# cf]d zflGt dfu{ ^ ld=
$ u'df]h b]lv l6sfynL sfsL{ ufFp hfg] af6f] ^ ld=
kmnfd] k'n klZrd vl/sf] ?v v8\sf 6f]naf6
% ^ ld=
j+unfd"vL ;8s
lzj dfu{af6 lkmsf8f]n x'Fb} j[x:klt dfu{sf] e\mof 6f]n
^ ^ ld=
lg:sg] af6f]
o; g=kf= j8f g+= @ leqsf] ef}uf]lns cWoog ubf{ dfyL pNn]lvt ;8sx? afx]s
leqL af6f]x?df k|fo 3/ lgdf0f{ ePsf] x'Fbf tL uf]/]6f] tyf ljleGg rf}8f ePsf]
af6f]x?df dfyL pNn]lvt dfkb08 nufpg plrt gePsf]n] $ ld= dfkb08
sfod u/]/ 3/ lgdf{0fsf] dfkb08 sfod ug]{ t/ ^ ld= sf] af6f] /fvL KnflgË
ePsf] 7fpFdf ^ ld= g} dfkb08 sfod ul/Psf] 5 .

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 63


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
o; # g+ j8fleq /x]sf ;8s jf jf6f]x?sf] ljj/0f
j|m=;+= ;8s jf af6f]sf] ljj/0f -xfnsf] cj:yf_ rf}8fO{ nDjfO{
uf]bfj/L vf]nf–/fgLsf]6 ;8s cGtu{t afu6f]n
! b]vL lrqk'/ d'gL;Dd !) lkm6] af6f]nfO{ !) !) ld=
ld= agfpg]
eujtL dfu{ -j8f g+ $ sf] l;dfgf af6 eujtL * ld=
@ %)) ld=
k+rfog dlGb/ tkm{
>L s[i0f dfu{ -xg'dGt] k'n b]vL j8f g+ @ / # * ld= !)))
# sf] l;dfgf af6f] ld=
/fdhfgsL dfu{ -a|Dxgu/ xg'dGt] k'nb]vL j8f * ld= !%))
$ g+ # sf] sfof{no;Dd_ ld=
xg'dGt' k'naf6 j8f g+= # / $ sf] l;dfgf x'Fb} * ld= !%))
% jfnjflnsf :s'nx'Fb} clwsf/L ufFp lg:sg] af6f] ld=
j8f g+ # / $ l;dfgf af6f] -u0f]z dlGb/ af6 * ld= $%)
^ lrqk'/ hfg] jf6f] ld=
kfgL 6\ofÍLdfu{ -lzj ;/:jtL j8f g+ # / $
& sf] l;dfgf x'Fb} kfgL 6\ofÍLaf6 clwsf/LufFp *ld= %)) ld=
hfg] jf6f _]
k~rsGof dfu{ -s_ 9'Ëf;fuf dfu{af6 blIf0f
* k~rsGof dlGb/x'Fb} zflGtljgfos dfu{ hf]8\g] ^ ld= %)) ld=
;8s
;dfh sNof0f dfu{ -# g+ j8f sfof{no klZrd ^ ld=
( x'Fb} j8f g+ @ 5'g] af6f]_
9'Ë] ;fu' bjf8L 6f]n dfu{ -bjf8L 6f]n 9'Ë] ;fu' ^ ld=
!) %)) ld=
;8s_
!! b]j8f]n dfu{ -s[i0f dlGb/– >L u0f]z k|f=jL=_ ^ ld=
!@ bjf8L 6f]nb]vL ls|ofd'qL ejg ;Dd ^ ld= #)) ld=
lzj ;/:jtL dfu{ -lzj ;/:jtL dlGb/ af6 >L ^ ld=
!# %)) ld=
u0f]z k|f=jL ;Dd_
dWod dfu{ -b'O{ljQ] dfu{ b]vL kfgL6ofÍL dfu{ ^ ld=
!$ hf]8\g] jf6f]_xfn $ ld=sf] 6«ofs vf]n]sf]

64 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
j|m=;+= ;8s jf af6f]sf] ljj/0f -xfnsf] cj:yf_ rf}8fO{ nDjfO{
;dfh sNof0f dfu{ -j8f sfof{no b]vL /f]h $))
!% ^ ld=
len]h lg:sg] jf6f] _ ld=
!^ ;dfh sNof0f dfu{sf] blIf0f tkm{ ^ ld= !)) ld=
!& b'O{ ljQ] s'nf] ;8ssf] blIf0f tkm{ ^ ld= @)) ld=
b'O{ ljQ] s'nf] ;8s -rf/bf]jf6f] –jfnsf]6 ^ ld=
!* #)) ld=
k'j{tkm{_
!( /fdhfgsL dfu{sf] k'j{ tkm{ ^ ld= @)) ld=
@) >L u0f]z k|f=jL af6 /f]h len]h lg:sg] jf6f] ^ ld= %%) ld=
lzj ;/:jtL dlGb/ af6 j8f g+ # / $ sf] ^ ld= $))
@! l;dfgf af6f] n sn]h hfg] af6f] ld=
zflGt ljgfos dfu{ -zflGtljgfos dlGb/ ^ ld=
@@ %)) ld=
b}rfkf6L jf6 @ g+ j8f l;dfgf 5'g] jf6f]_
b'O{ ljQ] dfu{ -;+ho ;fO{ :s'njf6 j8f g+ $ ^ ld=
@# %)) ld=
l;dfgf;Ddsf] jf6f]_
@$ zflGtljgfos ls|ofk'qL ejg hfg] jf6f] ^ ld=
@% eujtL dfu{af6 klZrdtkm{ !^ lkm6
dgsfdgf dfu{ -eujtL kGrfog b]vL $ g+ $ ld=
@^ !!% ld=
j8f l;dfgf;Dd_
@& ldng dfu{ -dgsfdgf dfu{sf] blIf0ftkm{_ $ ld= !!% ld=
@* ldt]/L dfu{ -dgsfdgf dfu{sf] blIf0ftkm{_ $ ld= !!) ld=
@( a'4 dfu{ $ ld= !!) ld=
lagfos dfu{ -$ g+ j8f l;dfgfb]vL eujtL $ ld=
#) !%) ld=
k+rfog dfu{ ;Dd_
cd[t dfu{ -ljgfos dfu{x'Fb} $ g+ j8f $ ld=
#! l;dfgf;Dd_ !#) ld=
#@ cd[t dfu{-s_ cd[t dfu{ af6 ;xof]uL dfu{ $ ld= !)) ld=
## ljgfos dfu{af6 b'lËPsf] af6f] $ ld= #) ld=
hfgsL dfu{ -eujtL k+frfog dlGb/jf6 $ ld=
#$ !)) ld=
/fdhfgsL hf]8\g] dfu{

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 65


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
j|m=;+= ;8s jf af6f]sf] ljj/0f -xfnsf] cj:yf_ rf}8fO{ nDjfO{
eujtL k+frfogjf6 klZrdtkm{sf] ;xfos
#% $ ld= #) ld=
dfu{
#^ cfgGb dfu{ -eujtL dlGb/ af6 k'j{ tkm{_ $ ld= &) ld=
eujtL kf+rfog dfu{ -eujtL k+frfog
#& $ ld= !)) ld=
blIf0ftkm{_
afnaflnsf ;xof]uL dfu{ -eujtL dfu{x'Fb} $ g+
#* $ ld= !)) ld=
j8f l;dfgf;Dd
#( zflGt dfu{sf] ;xfos dfu{ $ ld= !)) ld=
$) nIdL dfu{ -s_ -/fdhfgsL af6 pQ/ tkm{_ $ ld= ^% ld=
$! nIdL dfu{ -v_ -/fdhfgsL af6 pQ/ tkm{_ $ ld= *) ld=
$@ nIdL dfu{ -u_ -/fdhfgsL af6 pQ/ tkm{_ $ ld= *) ld=
/fdhfgsL dfu{af6 k'/fgf] 8]lg;:s'n x'Fb} sl/
$# $ ld= !*) ld=
8f]/ lg:sg] af6f]
$$ ;b\efj dfu{ -s_ $ ld= *) ld=
$% ;b\efj dfu{ -v_ $ ld= !)) ld=
$^ ;b\efj dfu{ -u_ $ ld= !)) ld=
$& ;b\efj dfu{ -3_ $ ld= #*% ld=
/fdhfgsLsf] klZrdtkm{ -ljB't 6«fG;kmd{/
$* $ ld= ^) ld=
ePsf] af6f]_
$( uf}l/z+s/ dfu{ $ ld=
uf}l/z+s/ dfu{sf] ;xfos dfu{ -s_ /fdhfgsL
%) $ ld= *) ld=
dfu{sf] klZrd tkm{
uf}l/z+s/ dfu{sf] ;xfos dfu{ -v_ /fdhfgsL
%! $ ld= !)) ld=
dfu{sf] klZrd
%@ alzi7 dfu{ -/fdhfgsL dfu{sf] k'j{ tkm{_ $ ld= *) ld=
;/:jtL dfu{ -;dfh sNof0f dfu{sf] pQ/
%# $ ld= !!) ld=
tkm{_
%$ ;dfh sNof0f dfu{sf] pQ/ tkm{ $ ld= #) ld=
%% ;dfh sNof0f dfu{sf] blIf0f tkm{ $ ld= @)) ld=

66 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
j|m=;+= ;8s jf af6f]sf] ljj/0f -xfnsf] cj:yf_ rf}8fO{ nDjfO{
%^ ;dfh sNof0f dfu{sf] pQ/ tkm{ $ ld= @) ld=
%& ;dfh sNof0f dfu{sf] pQ/ tkm{ $ ld= !%) ld=
%* ;dfh sNof0f dfu{sf] k'j{ tkm{ $ ld= *) ld=
;dfh sNof0f dfu{sf] blIf0f tkm{ $ g+ j8f $ ld=
%( @)) ld=
l;dfgf hf]8\g]
^) :jf:Yo rf}sLsf] blIf0ftkm{sf] jf6f] $ ld= #)) ld=
^! lzj ;/:jtL dfu{ $ ld= $)) ld=
^@ /fdhfgsL af6 lzj ;/:jtL dfu{ $ ld= @)) ld=
lzj ;/:jtL dfu{af6 afnaflnsf lg:sg] $ ld=
^# @)) ld=
af6f]
/fdhfgsL dfu{ af6 afnaflnsf dfu{ hf]8\g] $ ld=
^$ $) ld=
af6f]
^% b]jL dfu{ -/f]h len]h –b]jLyfg dfu{_ $ ld=
^^ kfgL 6\ofÍL af6 klZrd hfg] jf6f] $ ld= @)) ld=
^& dfË]6f/ dfu{af6 >Ls{i0f dfu{ lg:sg] $ ld= #)) ld=
k+rsGof dfu{ -v_-k+rsGof dlGb/af6 k'j{ $ ld=
^* @)) ld=
/fdhfgsL dfu{ lg:sg] ;8s_
lkknjf]6 dfu{ -/fdhfgsL dfu{ lkknjf]6 af6 $ ld=
^( &)) ld=
k'j{ clwsf/L ufFp hf]8\g] jf6f]_
;+ud dfu{ -b'O{ ljQ] dfu{af6 lrqk'/ ;8s hf]8\ $ ld= *))
&) g] af6f]_ ld=
;[hglzn dfu{ -clwsf/L ufFp af6 klZrd $ ld=
&! ^)) ld=
KnflgËsf] 6'ËLPsf] jf6f]_
dWod dfu{ -b'O{ljQ] dfu{ b]vL kflg6\ofÍL dfu{
&@ hf]8\g] jf6f] ^ ld=sf] dfkb08 xfn $ ld= 6«ofs $ ld=
vf]n]sf]_
zflGt dfu{ -kfgL 6\ofÍL dfu{ af6 klZrd !@ lkm6]
&# !%) ld=
dWod dfu{ hf]8\g] Knflgªsf] jf6f]_
&$ jflNdsL dfu{ -/fdhfgsLsf]] k'j{tkm{_ !@ lkm6] () ld=

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 67


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
j|m=;+= ;8s jf af6f]sf] ljj/0f -xfnsf] cj:yf_ rf}8fO{ nDjfO{
&% ;dfh sNof0f blIf0ftkm{ # ld= #) ld=
;xof]uL ;xfos dfu{ -jflNdsL dfu{sf]
&^ !) lkm6] !)) ld=
k'j{tkm{_
;xof]uL dfu{ -/fdhfgsL af6 afnaflnsf hf]8\
&& !) lkm6] #%) ld=
g] jf6f]_
/fdhfgsL dfu{ af6 sf]l/8f]/ lg:sg] jf6f]sf]
&* * lkm6] #% ld=
leqL jf6f]
;dfh sNof0f dfu{ -v_ ;dfh sNof0f -s_ sf]
&( * lkm6] !^% ld=
blIf0ftkm{
uf]/]6f]
dfË]6f/ dfu{
*) -s'nf]_ %)) ld=
-bjf8L 6f]naf6 b]jLyfg hfg] jf6f] _ jf6f]
jfnjfnLsf :s'nsf] cf]/fnf]d'gL af6 u0f]z s'nf]
*! %)) ld=
k|f=jL=sf] cf]/fnf]d'gL lg:sg] jf6f]
kfgL 6\ofÍL dfu{af6 lrqk'/ hfg] jf6f] ;Fu uf]/]6f]
*@ hf]l8Psf] uf]/]6f] jf6f] jf6f]
*# zflGtdfu{ ljrjf6 blIf0f l5g{] jf6f] # lkm6] &) ld=
*$ ;xof]uL ;xfos dfu{sf] klZrdtkm{ # lkm6] $) ld=
;dfh sNof0f x'Fb} zflGt ljgfos lg:sg]
*% # lkm6] ^)) ld=
uf]/]6f] jf6f]
*^ /fdhfgsLsf] k'j{tkm{sf] uf]/]6f] jf6f] # lkm6] ^) ld=
*& /fdhfgsLsf] klZrd tkm{sf] uf]/]6f] jf6f] # lkm6] !)) ld=
** lzj ;/:jtL dfu{jf6 5' 6f]n hfg] jf6f] # lkm6] !%) ld=
*( lzj ;/:jtL dfu{sf] k'j{tkm{ # lkm6] &) ld=
afnaflnsf af6f] af6 5' 6f]n lg:sg] uf]/]6f]
() uf]/]6f] ^) ld=
jf6f]
lzj ;/:jtL dfu{sf] pQ/tkm{sf] uf]/]6f] jf6f]
(! uf]/]6f] !)) ld=
-9'Ë]n 6f]n_
kfgL 6\ofÍL ;8sjf6 lrqk'/ ;8s hf]8\g] s'nf] s'nf]
(@ #)) ld=
jf6f] jf6f]
68 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf
ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
;"o{ljgfos g=kf=$ g+= j8fsf] 3/ lgdf{0f ;DaGwL dfkb08
l;=g+= af6f]sf] gfdfs/0f ;lxtsf] laa/0f dfkb08 s}lkmot
!= xg'dGt] vf]nf -;]6 Aofs afx]s_ !% ld=
xg'dGt] vf]nfsf] bf]efgaf6 df]{8g :s'n glhs
@= !) ld=
36]vf]nf;Dd -;]6 Aofs ;lxt_
#= cntf/f rf]saf6 lrqk'/ l6 rf]s;Ddsf] ;8s !! ld=
# / $ sf] l;dfgf kmnfd] k'naf6 Rjfd' 6f]n n
$= * ld=
sn]h hfg] ;8s
blIf0faf/fxL dlGb/af6 n sh]b vqL6f]n l;?6f/
%= * ld=
hfg] ;8s
^= b'/sfhL k;n bf]af6f]af6 ls;Lufp hfg] ;8s * ld=
clwsf/L 6f]nsf] cf]/fnf]af6 k'Tnf8f]n x'Fb}
&= * ld=
l;?6f/ hfg] ;8s
808]kf6L Vofp;L c/lgsf] :s"n / ufDrf hfg]
*= ^ ld=
;8s
kfsn] kf]v/Laf6 l;9Ldfu{ x'b} s}nfz 8Ff8f
(= ^ ld=
;8s
cgGtlnË dlGb/ glhsaf6 Gof}kfg] 6f]n x'Fb}
!)= ^ ld=
uf]s'n3f6 hfg] ;8s
!!= l;sf/L6f/af6 gu/sf]6L 6f]n hfg] ;8s ^ ld=
!@= lx~rf]s kf6Laf6 lep 8f]n n sn]h ;8s ^ ld=
xif{rf]s glhsaf6 blIf0faf/fxL ;fd'bflos jg
!#= ^ ld=
tkm{ hfg] ;8s
l6 rf]saf6 s[i0f v8\sfsf] 3/ x'Fb} 8f]n hfg]
!$= ^ ld=
;8s
!%= a6\6fO{ rf]saf6 Vofp;L hfg] ;8s ^ ld=
lji6 6f]naf6 lx~rf]s psfnf] xfO6 hfg]
!^= ^ ld=
;8s
ufDrf Zj]t u0f]z dlGb/ x'Fb} b/af/ l/;f]{6 hfg]
!&= ^ ld=
;8s

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 69


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
l;=g+= af6f]sf] gfdfs/0f ;lxtsf] laa/0f dfkb08 s}lkmot
xg'dGt] bf]efg rv' kmf6 cd/ gu/ lx~rf]s
!*= ^ ld=
dlGb/ hfg] ;8s
Tof/] 6f]n tyf skfnL 6f]naf6 blwsf]6 x'b} ^ ld=
!(= r/v08L
tv{ufn lkknaf]6 ;]tf]kf6L x'Fb} df6f/]Zj/
@)= dlGb/ hfg] af6f]
blIf0f a/fxL kDk xfp;sf] klZrd xF'b}
@!= afnaflnsf rf]s hfg] af6f]
gf]6 M rng rNtL / 6'luPsf] ;8ssf] dfkb08 $ ld= .

% g+= j8fsf] dfkb08


!_ ;Nnf3f/L – bz{g9'+uf÷;[hgfgu/–bz{g9'+uf÷bz{g9'+uf rqmkf0fL dfu{af6
bz{g9'+uf !! ld=
@_ ltgwf/f – e'08f]n ÷ ltgwf/f r'gb]jL c/lgsf] /fhdfu{ * ld=
#_ 3§]vf]nf sf]l/8f]/ * ld=
$_ sf]n]lgsf – vfg]kfgL cfpg] af6f] @) lkm6
%_ j8f sfof{noaf6 – av'G5] 6f]n x'Fb} bz{g9'+uf lg:sg] af6f] !# lkm6
^_ b'gf]6 k;naf6 ;"o{ljgfos cfon :6f]/ lg:sg] af6f] !# lkm6
&_ e8\vfnf]af6 /fhs"nf] lg:sg] af6f] @) lkm6
*_ lgdf{0fflwg gu/kflnsf ejgaf6 pQ/ k'/fgf] Ogf/ hfg] af6f] @) lkm6 /
hf]8\g] uf]/]6f] af6f] !# lkm6
(_ cf]d zflGt 6f]n !# lkm6
!)_ tfd|fsf/ xfO6 leqsf] af6f] @) lkm6
!!_ nIdL >]i7sf] k;naf6 ;"o{gu/ lg:sg] af6f] !# lkm6
!@_ j8f sfof{noaf6 k"j{ -s:kfn 6f]n_ d"naf6f] lg:sg] af6f] @) lkm6
!#_ dgf]/d 6f]n leqsf] af6f] !# lkm6
!$_ ;[hgfgu/ – dxfsfnL k]6«f]n kDk k5f8Lsf] af6f] th6f]n hfg] af6f] !#
lkm6

70 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
!%_ ;[hgfgu/af6 k"j{ zflGtnfnsf] 3/ lg:sg] af6f] !# lkm6
!^_ z'lzn e}/j– hf]zL6f]n 3§]vf]nf ÷ th6f]n lg:sg] af6f] @) lkm6
!&_ z'lzn e}/j j8f sfof{no lg:sg] @) lkm6
!*_ afF8frf}/–3§]vf]nf lg:sg] af6f] @) lkm6
!(_ wf/f6f]n j8f sfof{no lg:sg] af6f] !# lkm6
@)_ wf/f6f]n leqsf] af6f] !# lkm6
@!_ af8fFrf}/ gu/kflnsf lg:sg] -ljr kmfF6sf] af6f]_ af6f] @) lkm6
@@_ z'lzn e}/j–yfkf6f]n– Tjfogf6f]n÷ >Ls[i0f ldhf/sf] 3/af6 sfKk|fsf]
af]6 x'Fb} 3§]vf]nf lg:sg] af6f] @) lkm6
@#_ af8fFrf}/ af6 blIf0f tkm{sf] -;fj{hlgs hUuf_ ;Ddsf] af6f] @) lkm6
@$_ l;?kmfF6af6 k"j{ psfnf] af6f] !# lkm6
@%_ l;?kmfF6 leqsf] af6f] !# lkm6
@^_ sfKk|fsf] af]6 -yfkf 6f]n_ blIf0f u'dh lg:sg] af6f] @) lkm6
@&_ rqmkf0fL rf]s –u'df~h'6f]n –ltldlN;gf 6f]n lg:sg] af6f] @) lkm6
@*_ u'dfGh' 6f]naf6 blIf0f eO{ 5x/] lg:sg] af6f] @) lkm6
@(_ ltgwf/faf6 -9nfg psfnf]_ d+un rjfnsf] 3/ eO{ eut]sf] af]6af6
dfg]6f]n x'Fb} af08f]n hfg] af6f] @) lkm6
#)_ /fpt ufpF leqsf] af6f] !# lkm6
#!_ ;'j0f{rf]s – lkknsf] af]6 lg:sg] af6f] @) lkm6
#@_ ;'j0f{rf]s – s'dfn] l9sL – lqj]0fL 6f]n÷ s'dfn] l9sL gfuf:yfg –
ltgwf/] lg:sg] af6f] @) lkm6
##_ u0f]zlxnsf] leqsf] af6f] !# lkm6
#$_ k|ult 6f]n leqsf] af6f] !# lkm6
#%_ lqj]0fL 6f]n s'dfn] l9sL lg:sg] d"n af6f] @) lkm6
#^_ g=kf= af6 afOh'6f/ x'Fb} /fhs"nf] hf]8\g] af6f] @) lkm6÷ afOh'6f/ x'Fb} k"j{
tkm{sf] af6f] @) lkm6
#*_ ;'Jjf kFw/] f] hfg] -;fljs $_ af6f] !# lkm6
#(_ lkkn8fF8f af6 kfF8] 3/ hfg] af6f] !# lkm6
$)_ lvpF6f]n leqsf] af6f] !# lkm6

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 71


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
$!_ z'lzn e}/jaf6 afOh'6f/ hfg] ljrsf] af6f] !# lkm6
$@_ u'dfGh' 6f]naf6 klZrd /fhs"nf] hf]8\g] af6f] !# lkm6
$#_ u0f]zdfg afl6sfsf] af6f] @) lkm6
;"o{ljgfos g=kf= ^ g+= j8fsf] 3/ lgdf{0f ;DaGwL ;8ssf] dfkb08
l;=g+= af6f]sf] gfdfs/0f ;lxtsf] laa/0f dfkb08 s}lkmot
;"o{ljgfos rf]s, u0f]z dlGb/ x'b}+ cfdL{ Aof/]s
!= b]lv agfrf}/af6 nIdLgGbg rf]s b]lv j8f !% ld=
sfof{no x'b} e~HofË eO{ 3§]vf]nf hfg] ;8s
3nft]+ rf]saf6 r'gb]aL x'b}+ hg :jf:Yo sfof{no
@= * ld=
hfg] ;8s
#= kf08f]ahf/ rf]saf6 s[i0f dlGb/ ;8s * ld=
;"o{ljgfos rf]saf6 ;'Gb/a:tL x'b} ltgwf/f
$= ^ ld=
hfg] ;8s
%= Kff08f]ahf/af6 ;'Gb/a:tL hfg] ;8s ^ ld=
^= kf08f]ahf/ b]lv ;fdn] kf6L hf]8\g] ;8s ^ ld=
&= Kff08f]ahf/ 3nft]+ ;8s ^ ld=
;fDn] kf6L xfO{6af6 sflta'Ëf x'b} k|f0fL pBfg
*= ^ ld=
sfof{no hfg] ;8s
(= ;fdn] kf6Laf6 kf08f]ahf/ xfO{6 hfg] ;8s ^ ld=
!)= kfg]lx6Laf6 r'gb]aL hfg] ;8s ^ ld=
!!= kfg]lx6Laf6 ;fDn]kf6L hfg] ;8s ^ ld=
kfg]lx6Laf6 /fhs'nf] x'b}+ ;fDn] kf6L hfg]
!@= ^ ld=
;8s
!#= kfg]lx6Laf6 t'O{af]Ëf hfg] ;8s ^ ld=
!$= kf08f]ahf/af6 sfËufn hfg] ;8s ^ ld=
!%= kf08f]ahf/ klZrd t'O{af]Ëf hfg] ;8s ^ ld=
!^= kf08f]ahf/ xfO{6af6 u'Daf hfg] ;8s ^ ld=
!&= d]nDrL vfg]kfgL 6ofÍLaf6 blIf0f tkm{sf] ^ ld=
;8s

72 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
l;=g+= af6f]sf] gfdfs/0f ;lxtsf] laa/0f dfkb08 s}lkmot
kf08f]ahf/ xfO{6af6 jL ls8; :s'n hfg]
!*= ^ ld=
;8s
!(= ;' Gb/a:tLaf6 /fhs'nf] x'b}+ n'vfaf]Ëf hfg] ^ ld=
;8s
@)= ;'Gb/a:tL anfFsf] hfg] ;8s ^ ld=
@!= ;'Gb/a:tL nIdL dfs]{6 hfg] ;8s ^ ld=
@@= ;'Gb/a:tL hg;]jfa:tL hfg] ;8s ^ ld=
@#= ;'Gb/a:tLaf6 u0f]za:tL hfg] ;8s ^ ld=
@$= anfFsf]af6 /fhs'nf] x'b} km'6;n hfg];8s ^ ld=
@%= anfFsf] lkknaf]6 d'gLsf] ;8s ^ ld=
@^= ;"o{ljgfos lkknaf]6af6 ltgwf/f hfg] ;8s ^ ld=
@&= ;'Gb/a:tL xfO{6 n'vfaf]Ëf hfg] ;8s ^ ld=
@*= sflta'af6 as] 3/ hfg] ;8s ^ ld=
@(= 3nft]+af6 hf]G5] 3/ hfg] ;8s ^ ld=
#)= r'gb]aLaf6 es'08f]n hfg] ;8s ^ ld=
#!= r'gb]aLaf6 agfrf}/ hfg] ;8s ^ ld=
#@= r'gb]aLaf6 a:g]t uNnL x'b}+ u'08' hfg] ;8s ^ ld=
##= r'gb]jLaf6 eQmk'/ u]i6 xfp; hfg] ;8s ^ ld=
#$= dx] Gb| uNnLaf6 rfln;] ufFp x'b}+ s[i0f dlGb/ ^ ld=
hfg] ;8s
#%= l;Dsf] wf/f lkknjf]6 x'b}+ agfrf}/ ;8s ^ ld=
l8lehg vfg]kfgL sfof{noaf6 k'j{ r'gb]jL hfg]
#^= ;8s ^ ld=
#&= r'gb]jL klZrd–blIf0f af6f] hfg] ;8s ^ ld=
#*= kf08f]ahf/ xfO{6af6 u'Daf hfg] ;8s ^ ld=
#(= d] nDrL vfg]kfgL 6ofÍLaf6 blIf0f tkm{sf] ^ ld=
;8s
$)= kf08f]ahf/af6 P=h]=:s'n jl/kl/sf] ;8s $ ld=

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 73


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
l;=g+= af6f]sf] gfdfs/0f ;lxtsf] laa/0f dfkb08 s}lkmot
$!= Kff08f]ahf/af6 ;a{>L dfu{ hfg] ;8s $ ld=
$@= kf08f]ahf/ cd/ uNnL hfg] ;8s $ ld=
$#= kf08f]ahf/ xfO{6 sflta'Ëf hfg] ;8s $ ld=
$$= sªufnaf6 leq hfg] ;8s $ ld=
$%= sªufnaf6 /fhs'nf] hfg] ;8s $ ld=
$^= ;fDn]kf6Laf6 Tjfogf 6f]nsf] ;8s $ ld=
$&= kf08f]ahf/ xfO{6 klZrd tkm{sf] ;8s $ ld=
$*= sflta'af6 leq hfg] ;8s $ ld=
$(= ljgfos j:tLsf] klZrd leq ;8s $ ld=
%)= ljgfos j:tLsf] k'j{ tkm{ leqL ;8s $ ld=
%!= sftL af]Ëf af6 u'Daf d'gLsf] ;8s $ ld=
%@= kf08f] ahf/ ;'Gb/a:tL ;8s af6 sjfF j:tL $ ld=
hfg] ;8s
%#= kf08f] ahf/ ;'Gb/a:tL ;8s af6 g]jf j:tL $ ld=
hfg] ;8s
%$= ;'Gb/a:tL z'esfdgf ;xsf/L leq hfg] ;8s $ ld=
%%= ;'Gb/a:tL Tjfogf 6f]n hfg] ;8s $ ld=
%^= ;'Gb/a:tLaf6 u'08' :s'n hfg] ;8s $ ld=
%&= ;'Gb/a:tL ;'jfn 3/ hfg] ;8s $ ld=
%*= ;'Gb/a:tL lhd Sna hfg] ;8s $= ld=
%(= ;'Gb/a:tLaf6 k"a{tkm{sf] hfg] ;8s $ ld=
^)= ;'Gb/a:tL sfsL{sf] 3/ hfg] ;8s $ ld=
^!= kf08f]ahf/ xfO{6af6 pQ/ tkm{ hfg] ;8s $ ld=
^@= kf08f] ahf/ xfO{6af6 vfg]kfgL sfof{no hfg] $ ld=
;8s
^#= lx/frf uNnL x'b}+ klZrd ;'jfn 6f]n hfg] ;8s $ ld=
^$= a:g]t uNnL x'b}+ k'j{ ;'jfn 6f]n hfg] ;8s $ ld=
^%= ;'Gb/a:tL xfO6af6 k"j{tkm{sf] ;8s $ ld=

74 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
l;=g+= af6f]sf] gfdfs/0f ;lxtsf] laa/0f dfkb08 s}lkmot
^^= 3nft]+rf]s af6 leq hfg] ;8s $ ld=
^&= ;'Gb/a:tL u0f]z dlGb/ cuf8Lsf] ;8s $ ld=
^*= kf08f]ahf/af6 jsLnsf] 3/ hfg] ;8s $ ld=
^(= 3nf6] xfO6 s[i0f dlGb/af6 t'O{af]Ëf hfg] ;8s $ ld=
&)= /fli6«o k|f0fL pBfgaf6 u'Dafd'gLsf] ;8s $ ld=
&!= kf08f]ahf/ xfO{6af6 blIf0f tkm{ hfg] ;8s $ ld=
&@= kf08f]ahf/ xfO{6af6 cfdL{ Aof/]s d'gLsf]] ;8s $ ld=
&#= a:g]t uNnL x'b}+ klZrd kf08] 6f]n hfg] ;8s $ ld=
&$= a:g]t uNnL x'b}+ klZrd sSd/kf6f] hfg] ;8s $ ld=
kf08f]ahf/ ;'Gb/a:tL ;8saf6 >Ldfu{ leqL
&%= $ ld=
;8s
&^= u'08' ;8saf6 klZrd tkm{sf] ;8s $ ld=
j8f g+ & ;8s ,jf6f] ,vf]nf, vf]N;L, /fhs'nf] / uf]/]6f] jf6f]sf]
If]qflwsf/
tkl;n
vf]nf tkm{
l;=g+= vf]nf / vf]N;Lsf] ljj/0f dfkb08
dxfb]j vf]nf / j'9L08sL vf]nfsf] bf]efg b]vL k'/fgf]
! * ld=
j;kfs{ ;Dd 5]pjf6 ;]8Jofs ;lxt
dxfb]j vf]nf / j'9L08sL vf]nfsf] bf]efg b]vL dGynL
@ * ld=
kmfol/Ë /]Gh ;Dd 5]pjf6 ;]8Jofs ;lxt
cGo ;fgf vf]N;Lx? / /fhs'nf]x?df # ld= -;]8Jofs
# # ld=
jfx]s_
s=!! ld=sf] ;8s
l;=g+= ;8ssf] ljj/0f dfkb08
u'08"sf 5]8f] ,j'9Lu08sL k'n ,3'DtL ,j8f sfof{no ,:jf:y !! ld=
! rf}sL x'b} dxfb]j vf]nf ;8s

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 75


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
v=* ld=sf] ;8s
l;=g+= ;8ssf] ljj/0f dfkb08
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" $_
! u'08'rf]s b]lv /ftf]kf6L, vx/] ,k'/fgf] j;kfs,{ lkkn8f+8f * ld=
a;kfs{ x'b} /fgLsf]6 ;8s
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g++=& -;fljs u'08" ^_ 3'DtLjf6
@ * ld=
lsjfrf]s dfsn] kf6L ;8s
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g & -;fljj u'08" (_ ltynL
# * ld=
rf]s, kw]/f8f]n du/ufp dxfb]j vf]nf ;8s
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g & -;fljs u'08" #_
$ * ld=
£ofDk]8f8f b]vL /fgLsf]6 hf]8\g] ;8s
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+= & -;fljs u'08" %_ j'9L
% * ld=
u08sL k'n ,sfsL{ufp lnvfgf/fo0f eGHofË ;8s
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g & -;fljs u'08" ^_
^ * ld=
lsjfrf]s sdL{6f]n u'08" 5]8f] ;8s
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+= & -;fljs u'08" $_
& * ld=
kflyef/f tfdfË6f]n dGynL ;8s
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" # _ dflyNnf]
* * ld=
l;nfdufnjf6 lhknfO{g :6]zg hfg] k'/fgf] ;8s
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g & -;fljs u'08" #_ 36\6f
( jf+w ljgfos u0f]z dlGb/ x'b} -;fljs u'08" @ _ lkkn8f8f+ * ld=
hf]8\g] ;8s
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g++= & -;fljs u'08" ^_
!) * ld=
lnl6n uf8]{g jfx'g8f]n /fhs'nf] ;8s
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+= & -;fljs u'08" #_ tNnf]
!! j;kfs{ e'jg]Zj/L, dxf+sf+n :yfg ;fg'y'Dsf] ;8s * ld=
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g++ & -;fljs u'08" $_ u'08"
!@ * ld=
vx/] af6 sflnsf8f8f x'b}+ nfs'/L eGHof8 ;8s
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" !_
!# * ld=
sflnsf8f+8f, k|wfg8f+8f x'b} /fgLsf]6 ;8s

76 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
l;=g+= ;8ssf] ljj/0f dfkb08
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g++=& -;fljs u'08" #_ tf/s]Zj/ * ld=
!$ l;nfdufn £ofDk]8f+8f ;8s
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+= & -;fljs u'08" ^_ * ld=
!% jqm]Zj/ j'9Lu08sL ltdlN;gf ;8s
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g++= & -;fljs u'08" ^_ * ld=
!^ /fwfs[i0f dlGb/jf6 cf}Bf]lus u|fd ;8s
u=^ ld=sf] ;8s tkm{
l;=g+ ;8ssf] ljj/0f dfkb08
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+= & -;fljs u'08" #_
! ^ ld=
/fgLvf]nf bf]efg b]vL lu/L 6f]n hfg] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+= & -;fljs u'08" @_
@ tNnf] j;kfs{ bf]jf6f] -;fljs u'08' @_ b]vL blnt j:tL x'b} ^ ld=
vqL6f]n sflnsf8f8f hfg] ;8s
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" @_
# ^ ld=
lkknjf]6 gof+ufp
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" !_ e}/jL
$ ^ ld=
cfwf/e't ljBfno ;8s
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g++=& -;fljs u'08" $_
% ^ ld=
/ftf]kf6L b]lv vqL6f]n x'b}+ dGynL hfg] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+= & -;fljs u'08" #_
^ ^ ld=
/fgLvf]nf bf]efgb]vL tNnf] l;nfdufn ;8s
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" $_ j8f
& sfof{no cuf8L b]lv a:g]t 6f]n x'b} klt{hUuf hf]8\g] ^ ld=
;8s
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+= & -;fljs u'08" %_
* ^ ld=
sfsL{ufp+ dGynL ;8s
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+= & -;fljs u'08" &_df]8g{
( ^ ld=
8]/L sf]h' 6f]n x'b} psfnf] hf]8\g] ;8s

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 77


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
l;=g+ ;8ssf] ljj/0f dfkb08
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+= & -;fljs u'08" &_
!) ^ ld=
dfsh' 6f]n hfg] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+= & -;fljs u'08" %_
!! ^ ld=
dGynLaf6 dTIf]Zj/ dxfb]j dlGb/ jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g++=& -;fljs u'08" *_ kw]/f8f]n
!@ ^ ld=
u0f]z dlGb/ gu/sf]6L6f]n dxfb]j vf]nf l;sf/L6f/ jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g & -;fljs u'08" *_
!# ^ ld=
kw]/f8f]n u0f]z dlGb/ sfG5L8f8f jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08"$ _
!$ ^ ld=
ltynLrf]sjf6 j:g]t6f]n /0fjd kf6L ;8s
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g++= & -;flsj u'08" %_
!^ ^ ld=
vfg]kfgL jf]l/Ëjf6 le/jf/L x'b} dGynL jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+= & -;fljs u'08" *_
!& ^ ld=
ltynLrf]s yfkf6f]n x'b}+ kw]/f8f]n 8'G8f]n jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+= & -;fljs u'08" (_ u'08"
!* ^ ld=
:jf:y rf}sLjf6 klt{hUuf x'b}+ dxfb]j vf]nf jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g++=& -;fljs u'08" * / (_sf]
!( ^ ld=
l;dfgfjf6 yfkf6f]n hfg] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+= & -;fljs u'08" *_
@) kw]/f8f]njf6 /fhs'nf] ;f/L vf]N;f -Hof]lt :s'n gof+ ejg ^ ld=
d'gL_
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g++=& -;fljs u'08" *_sf]
@! ^ ld=
bf]jf6f] vltj8f6f]n x'b} dxfb]j vf]nf jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" *_sf] vqL
@@ 6f]njf6 ;f/L vf]Nrf x'b}{ /fwf s[i0f -;fljs u'08" ^_ dlGb/ ^ ld=
jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" *_sf]
@# ^ ld=
v8\sf6f]njf6 blnt j:tL x'b}+ dxfb]j vf]nf jf6f]

78 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
l;=g+ ;8ssf] ljj/0f dfkb08
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs * v8\sf 6f]n
@$ ^ ld=
dfly_ d'Vo ;8sjf6 dxfb]j vf]nf jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" *_
@% vltj8f6f]n jf6 kmf+6 x'b}+ d'Vo ;8s hfg] ;8s - ^ ld=
vltj8f6f]n dfly lg:sg]_
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" *_ du/ufp
@^ ^ ld=
dxfb]j vf]nf l;sf/L6f/ jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" &_
@& ^ ld=
jqm]Zj/jf6 du/ ufp jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" *_ 6«i6
@* ^ ld=
k'n d'Vo ;8srf]s dxfb]j vf]nf x'b} l;sf/L6f/ jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" &+_ dxfb]j
@( vf]nfjf6 lsjfrf]s psfnf] x'b}+ dfsh'6f]njf6 /fhs'nf] jf ^ ld=
uf]/]6f] jf6f] j8f sfof{no;Ddsf] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" &_
#) ^ ld=
jf]oh'6f]njf6 dflyv]t x'b}+ 6«i6k'ndu/ ufp jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" ^ / &_
#! ^ ld=
sf] l;dfgfjf6 /fhs'nf] hf]8\g] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" ^ / &_ sf]
#@ ^ ld=
l;dfgf pQ/ g/]jg jflgof6f]n lg:sg] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" ^_
## ^ ld=
yfkf6f]njf6 ;fgf] lkknjf]6 lg:sg] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" %_
#$ ^ ld=
kw]/f]jf6 wf/fkfvfjf6 vf]sfkfvf jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" ^_
#% ^ ld=
;}h'6f]njf6 yfkf,vqL dlgsf]8f]n j'9Lu08sL jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" ^_
#^ ^ ld=
j'9Lu08sL k'njf6 /fhs'nf] s'?Ë6f]n jf6f]

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 79


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
l;=g+ ;8ssf] ljj/0f dfkb08
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g++=& -;fljs u'08" %_ ltgwf/f
#& ^ ld=
blnt j:tL /fhs'nf] k|f0fL pBfg l;dfgf jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" %_ ltg
#* ^ ld=
wf/f blnt j:tL k|f0fL pBfg l;dfgf jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" %_ led;]g
#( ^ ld=
dlGb/jf6 dfemwf/f] x'b}+ l;d hfg] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" %_ dGynL
$) ^ ld=
wf/fjf6 b]jLyfg x'b}+ rf}/ lg:sg] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" $_ :jf:y
$! ^ ld=
rf}sL cuf8Ljf6 7f8f]s'nf] b]pjGhf/6f]n jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" $_ /ftf]kf6L
$@ ^ ld=
cgGtem'nf kydfu{
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g++=& -;fljs u'08" $_ /0fjd
$# kf6L jf6 k|lt hUuf x'b}+ vf]N;L jf6 j'9L u08sL lg:sg] ^ ld=
jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" $_ kfgL
$$ ^ ld=
6\ofÍL /fhs'nf] -:nfj /fv]sf] jf6f]_ s[i0f dlGb/ jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" $_ s[i0f
$% ^ ld=
dlGb/ cuf8Ljf6 /fhs'nf] dxfb]j vf]nf jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" $_ s[i0f
$^ ^ ld=
dlGb/jf6 6«i6k'n dxfb]j vf]nf jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" $_
$& ^ ld=
7f8f]s'nf]jf6 dxfb]j vf]nf jf+w hfg] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" #_ tf/s]Zj/
$* ^ ld=
dlGb/jf6 vqL6f]n jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" #_ tf/s]Zj/
$( ^ ld=
dfly df]8jf6 vqL6f]n ;'Vvf kf]v/L hfg] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" #_ tf/s]Zj/
%) dlGb/dfly df]8jf6 blIf0fjf6 sd]/f] vf]nf /fhs'nf] lg:sg] ^ ld=
jf6f]
80 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf
ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
l;=g+ ;8ssf] ljj/0f dfkb08
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" #_ sd]/f]
%! ^ ld=
vf]nf /fhs'nf]jf6 kf]v/]n6f]n 3'DtL lg:sg] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" #_ /fgLvf]nf
%@ ^ ld=
bf]efg ;8ssf] blIf0ftkm{jf6 jfUn]6f]n hfg] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" #_ k'/fgf]
%# ^ ld=
j;kfs{ jf6 6«i6k'n x'b} jfUn] 6f]n lg:sg] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" #_ tNnf]
%$ l;nfdufnjf6 vf]N;f x'b}+ dflyNnf] l;nfdufn hfg] k'/fgf] ^ ld=
jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" #_
%% kfon6jfjf cf>djf6 l;wf dflyNnf] l;nfdufn hfg] ^ ld=
jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" #_ e'jg]Zj/L
%^ ^ ld=
dlGb/jf6 vf]nf x'b}+ tNnf] l;nfdufn hfg] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g++=& -;fljs @_ 9'Ë]rf}/jf6
%& ;fd'bflos ejg cuf8L d'Vo ;8sjf6 v8\sf ufp hfg] ^ ld=
jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs @_ tfdfË6f]n
%* ^ ld=
s'jf x'b}+ 5f]6] 8f8f hfg] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs @_ lkkn8f8fjf6
%( ^ ld=
;Nnf ?v hfg] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs @_ lkkn8f8f
^) ^ ld=
;Nnf ?v tfdfË6f]n x'b}+ klZrd vf]N;fhfg] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs @_ lkkn8f8fjf6
^! ^ ld=
l8njf6f] x'b}+ yfkf6f]n x'b}+ vf]nfhfg] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs @_jfUn] 6f]nx'b}+
^@ ^ ld=
kl/of/ 6f]n jf6 k|wfg8f8f hfg] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& ;fljs ! / @ sf]
^# ^ ld=
l;dfgf jf6f]

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 81


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
l;=g+ ;8ssf] ljj/0f dfkb08
^$ ;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs !_ v8\sf ^ ld=
ufpjf6 vqL6f]n sflnsf8f8f hfg] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs !_ e}/j dlGb/
^% ^ ld=
v8\sf ufp jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs !_ e}/j
^^ ^ ld=
dlGb/jf6 e}/jL :s'n hfg] kmf+6sf] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs !_ k|wfg
^& ^ ld=
8f8jf6 vfg]kfgL d'xfg hfg] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs !_ ;]tf]3/ jf6
^* ^ ld=
tfdfË6f]n x'b}+ kl/of/6f]n hfg] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs !_ ljgfos
^( ^ ld=
u0f]z dlGb/ dflyjf6 s'jf hfg] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs &_ lsjfrf]s
&) psfnf]sf] d'vb]vL uf]/]6f] tyf s'nf]jf6f] x'b}+ jf+w 6«i6 k'n ^ ld=
hf]8\g] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs *_ Hof]lt
&! ^ ld=
df=lj=sf] ejg jf6 lkknjf]6 ;8s
3=$ ld=sf] jf6f]
l;=g+ ;8ssf] ljj/0f dfkb08
;"o{ljgfos gu/kflnsf & -;fljs (_ Pg=;]nsf]
! $ ld=
6fj/jf6 gu/sf]6L 6f]n ;Ddsf] rng rNtLsf] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf & -;fljs *_ lkknjf]6
@ $ ld=
cf]/fnf]jf6 ljgfos6f]n jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf & -;fljs &_ v'lnd"nL6f]n,
# $ ld=
yfkf6f]n 38]/L jf6 gjHof]lt ;xsf/L cfpg] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf & -;fljs &_ k+r 6f]n kw]/f]
$ $ ld=
jf6f]
% ;"o{ljgfos gu/kflnsf & -;fljs #_ rf}/ lg:sg] jf6f] $ ld=

82 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
;"o{ljgfos gu/kflnsf & -;fljs #_ 6«fG;ld= d]g/f]8
^ $ ld=
6«i6k'njf6 kl/of/6f]n hfg] ^ ld=sf] jf6f]df hf]8\g] ;8s
;"o{ljgfos gu/kflnsf & -;fljs #_ k'/fgf] 6«fG;ld=jf6
& /fgL vf]nf l;nfdufn ;8s sne6{ hfg] rng rNtLsf] $ ld=
jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf & If]qdf /x]sf rng rNtLdf
* /x]sf] uf]/]6f] jf6f] -;h{ldg d'r'Nsf ul/ k/fk"j{sfn b]vL $ ld=
rng rNtLdf /x]sf] egL cfPsf] k|dfl0ft x'g] jf6f]_
;"o{ljgfos gu/kflnsf & -;fljs @_ yfkf6f]njf6
( $ ld=
df};dL6f]n x'b}+ k|wfg8f8f hfg] jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf & -;fljs @ _kl/of/6f]n
!) $ ld=
bf]jf6f]jf6 km'nrf]sL dlGb/ hfg]jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf & -;fljs @_ jfUn]6f]n v8\
!! sf6f]n x'b}+ wf]ljvf]nfjf6 9'Ë] rf}/ ;fd'bflos ejg hfg] $ ld=
jf6f]
;"o{ljgfos gu/kflnsf & -;fljs u'08" &_ sf]h'6f]n j'9L
!@ $ ld=
u08sL vf]nf ;Ddsf] jf6f] -rng rNtLdf sfod_
!# ;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+=& -;fljs u'08" &_
Gx]dfkm'sL 6f]n j'9Lu08sL vf]nf hfg] jf6f]
ª= Knflg·sf] jf6f] tkm{
l;=g+= ;8ssf] ljj/0f dfkb08
;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g++=& -;fljs u'08" If]qdf_
! ePsf] KnflgËx?sf] jf6f]df -sDtLdf $ ld=sf] jf6f] !=% ld=
sfod u/] k5L dfq_ 5]pjf6

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 83


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
;"o{ljgfos g=kf= * g+= j8fsf]] dfkb08
tkl;n
vf]nf tkm{
l;=g+= vf]nf / vf]N;Lsf] ljj/0f dfkb08
!= rDks]Zj/ vf]nf ;]6Jofs ;lxt * ld=
@= rv' vf]nf ;]6Jofs ;lxt !) ld=
#= dxfb]j vf]nf ;]6Jofs ;lxt ^ ld=
s= !% ld=sf] ;8s
l;=g+= ;8ssf] ljj/0f dfkb08
!= c/lgsf] /fhdfu{ ;"o{ljgfos rf]s b]lv s6'~h] hfg] af6f] !% ld=
v= !@ ld=sf] ;8s
l;=g+= ;8ssf] ljj/0f dfkb08
!= ;"o{ljgfos u0f]z dlGb/af6 j8f sfof{no hfg] af6f] !@ ld=
j8f sfof{noaf6 bf]nf{Ë 8f]n]Zj/ x'Fb} tf}8f]n g+v]n hfg]
@= leqL rqmky af6f] !@ ld=
#= huftL rf}sLaf6 u0f]z df=lj= x'Fb} rqmky hf]8\g] af6f] !@ ld=
$= 8fufrfaf6 e\monLkf6L x'Fb} e§/fO{ 6f]n hfg] af6f] !@ ld=
%= cfbz{rf]s af6 j8f sfof{no hfg] af6f] !@ ld=
u= * ld=sf] ;8s tkm{
l;=g+ ;8ssf] ljj/0f dfkb08
!= bf]nf{Ë £ofk]8f8f /fgLsf]6 ;8s * ld=
@= £ofk]8f8f kf6Le~HofË x'Fb} cfzfk'/L hfg] ;8s * ld=
#= 8f]n]Zj/ 7'nf]ufFp kf6Le~HofË ;8s * ld=
$= 8f]n]Zj/ dfnLufFp sfqmfaf/L ;8s * ld=
%= huftL rf}sLaf6 af+;8f]n rv'k'n hf]8\g] ;8s * ld=
^= 6f}8f]n gd'gfa:tL -/]8qm; dfu{_ * ld=

84 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
3= $ ld=sf] jf6f]
l;=g+ ;8ssf] ljj/0f dfkb08
!= hnpTkGg af6 O{6a'+ hf]8\g] af6f] ^ ld=
@= afudtL sf]N8:6f]/]haf6 rv' hfg] af6f] ^ ld=
r'gb]jL b]vL vfg]kfgLsf] cf]e/x]8 6\ofFsL d'naf6f] hfg]
#= ^ ld=
af6f]
$= lkknaf]6 x'Fb} ldhf/ 6f]naf6 7'nf]wf/f hf]8\g] af6f] ^ ld=
%= cdnf af]6 x'b} j8f sfof{no hf]8\g] af6f] ^ ld=
^= kf6Le~HofË af6 u9L hfg] af6f] ^ ld=
&= n'yfa'+ kf+a'+ x'b} bfh{lnª xfO{6af6 r'gb]]jL hf]8\g] af6f] ^ ld=
*= tfSjknL -9'+u]wf/f_ af6 l;dufn hfg] af6f] ^ ld=
;"o{ljgfos g=kf=( g+= j8fsf] 3/ lgdf{0f ;DaGwL ;8ssf] dfkb08
l;=g+= Aff6f]sf] gfdfs/0f ;lxtsf] laa/0f ;fljs xfn
dfkb08 dfkb08
!= 8f]s] vf]nfaf6 cfzfk'/]Zj/ dxfb]j hfg] ;8s !! ld= * ld=
d';] u0f]z:yfgaf6 cfzfk'/]Zj/ dxfb]j
@= !! ld= * ld=
sfs|faf/L hfg] ;8s
#= eft] l9s'/af6 glGbs]Zj/ dlGb/ g+v]n ;8s * ld= * ld=
$= knfF;] 8f]n]Zj/ ;8s v08 -rqmky ;8s_ * ld=
afrfdf/Laf6 e'jg]Zj/L df=lj= x'b} glGbs]Zj/
%= * ld=
dxfb]j g+v]n rqmky v08 hf]8\g] af6f]
^= c/gLsf] /fhdfu{af6 /fgf6f]n hfg] ;8s * ld= ^ ld=
&= nfs'/L eGHofËaf6 af;'sL hf]8\g] ;8s * ld= ^ ld=
*= /ftf]df6f]af6f] b]jL:yfg hfg] ;8s * ld= ^ ld=
(= ;/:jtL :s'naf6 leqL ag hfg] ;8s * ld= ^ ld=
!)= sfFs|fsf/L bf]efgaf6 g}rfn hf]8\g ;8s * ld= ^ ld=
!!= 8f]s]vf]nfaf6 nfs'/L eGHofË hfg] ;8s * ld= ^ ld=
!@= k}ofrf}/af6 7f8f] ufpF hfg] ;8s * ld= ^ ld=

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 85


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
c/gLsf] /fhdfu{af6 tNnf] vqL ufFpsf]
!#= * ld= ^ ld=
b]jL:yfg hfg] ;8s
!$= af3l;+x dfu{sf] l;dfgf ;8s ^ ld= ^ ld=
!%= ;]ltb]jL dfu{ ;8s ^ ld= ^ ld=
!^= c/gLsf] /fhdfu{af6 rfdynL hfg] ;8s ^ ld= ^ ld=
!&= uu{dfu{ ;8s ^ ld= ^ ld=
!*= zx>]Zj/ dlGb/ hfg] ;8s ^ ld= ^ ld=
!(= df5fkf]v/L b]lv zflGte}/j hfg] ;8s ^ ld= ^ ld=
af3 l;+x dfu{ zflGt e}/j dlGb/ x'Fb}
@)= ^ ld= ^ ld=
dfemfkf6Laf6 lbAo] 8f8fF hfg] ;8s
lkknaf]6sf] b]vL e't]9'+uf x'b} g+v]n dxfb]j hfg]
@!= ^ ld= ^ ld=
;8s
@@= l;daf6 7f8f 6f]n hfg] ;8s ^ ld= ^ ld=
@#= lkknaf]6af6 k}of rf}/ hfg] ;8s ^ ld= ^ ld=
knfF;] 8f]n]Zj/ ;8s v08af6 ;x>]Zj/ dlGb/
@$= ^ ld= ^ ld=
af6f]
knfF;] 8f]n]Zj/ ;8s v08af6 j8f sfof{no
@%= ^ ld= ^ ld=
cfpg] ;8s
@^= j8f sfof{noaf6 hf]/kf6L lg:sg] ;8s ^ ld= ^ ld=
lkknaf]6 b]lv # ;o kmfF6 x'b} 36\6f afwF hf]8\g]
@&= ^ ld= ^ ld=
;8s
af3 l;+x uu{ dfu{ k~rs'df/L x'b} knfF;]
@*= ^ ld= ^ ld=
8f]n]Zj/ ;8s v08 hf]8\g] af6f]
Gx]k'nL e}na' htfn x'Fb} rqmky g+v]n k'n hf]8\
@(= ^ ld= ^ ld=
g] af6f]
rqmky rf/bf]af6f] af6 bf]kmrf x'b} nfvaF'
#)= ^ ld= ^ ld=
dflyNnf] Aof~h' 6f]n hfg] af6f] .
#!= rqmky k'naf6 kf/L 6f]n hfg] af/] ^ ld= ^ ld=
rqmky snwf/f af6 k'/fgf] a:tL x'b} sfe|]wf/f
#@= ^ ld= ^ ld=
nf]x lxlt hfg] af6f] -;Dkbf af6f]_

86 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
##= l;Na'af6 l;kfË 8f]n 36]vf]nf hf]8g] af6f] ^ ld= ^ ld=
glGbs]Za/ dxfb]a :yfg tn 8f]sfaf6 Aof~h'
#$= 6f]n 8f]n x'Fb} 36\6] vf]nf af3 l;+x dfu{ ^ ld= ^ ld=
glnGrf]s hf]8\g] af6f]
#%= dxfb]j:yfgaf6 htfn x'b} rqmky hf]8\g] af6f] ^ ld= ^ ld=
g+v]n k'/fgf] a:tL Aof~h' 6f]n x'Fb} kfvfaf/L x'Fb}
#^= ^ ld= $ ld=
jGb]jL dlGb/ hfg] af6f]
olb Ps} lsQfdf b'O{ jf b'O{ eGbf a9L dfkb08
#&= nfUg] ;+/rgf ePdf s'g} Ps d'Vosf] dfq
dfkb08 nufpg] Joj:yf ldnfpg'kg]]{
;"o{ljgfos g=kf= !) g+= j8fsf]] dfkb08
tkl;n
vf]nf÷vf]N;L tkm{
l;=g+= vf]nf / vf]N;Lsf] ljj/0f dfkb08
s';'d] -cd8f]n_ vf]nfsf] efn'vf]Nrfsf] l;rfO{ afFw
! * ld=
;]6Aofs ;lxt
@ bf]v'{ vf]nf ;]6Aofs ;lxt @) ld=
# dh'jf vf]nf ;]6Aofs ;lxt * ld=
$ ;fNkf vf]N;L ;]6Aofs ;lxt ^ ld=
% k|wfg] vf]N;L ;]6Aofs ;lxt ^ ld=
^ z]/f vf]N;L ;]6Aofs ;lxt ^ ld=
s= !! ld=sf] ;8s
l;=g+= ;8ssf] ljj/0f dfkb08
e+ufn -;Nnf3f/L_ lrnfpg]3f/L ;Ddsf] eQmk'/
! !! ld=
rqmkysf] lrQkf]n v08 ;8s
v= * ld=sf] ;8s
l;=g+= ;8ssf] ljj/0f dfkb08
k'/fgf] huftL k'nb]lv kmfF6 x'Fb} wtL 6f]n tfynL hfg] v'Fj'
! * ld=
;8s

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 87


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
@ c/lgsf] /fhdfu{ -wtL6f]n_ tfynL ;8s * ld=
c/lgsf] /fhdfu{ afF;3f/L cf}ifwL sf/vfgf -esf/Ld"n_
# * ld=
Clifsf] 3/ cufl8 ;Ddsf] ;8s
ldngrf]s, l;dN6f/, b]phfufFp, /fDr] kfvf] x'Fb} tfynL
$ * ld=
hfg] ;8s
c/lgsf] /fhdfu{ ladnrf]s -sfsL{ ufpF_ tfynL ;8s
% * ld=
-;+ud dfu{_
c/lgsf] /fhdfu{ hf]/kf6L÷xjfO{u|fp08 x'Fb} j8f sfof{no
^ * ld=
hfg] ;8s
& ;fFuf hfg] k'/fgf] ;8s * ld=
j8f ;8s e~ofFu b]lv cfn]ufpF, blnt a:tL, lzjd"lt{ x'Fb}
* * ld=
;fFuf hfg] ;8s
j8f ;8s e~ofFu b]lv bxufpF k|f=lj=, leufnL jg x'Fb}
( * ld=
;fFuf hfg] ;8s
g]kfn k|x/L ljBfno dxfFsfn]Zj/ k|f=lj= x'Fb} ;+ud dfu{
!) * ld=
;Ddsf] ;8s
!! dxfFsfn]Zj/ k|f=lj= b]lv e+ufn a:g]t 6f]n ;Ddsf] ;8s * ld=
g]kfn k|= ljBfno -leufFnL jg, a:g]t6f]n, yfkf6f]n,
!@ * ld=
v8\sf ufpF hfg] ;8s_
rqmky hf]/y'Dsf b]lv ?DemL vf]nf, afnlzIff ;bg lg= df=
!# * ld=
lj= ;Ddsf] ;8s
rqmky af+u] ;Nnf]b]lv afnlzIff ;bg lg=df=lj=, a'9fufpF
!$ * ld=
x'Fb} tfynL hfg] ;8s
u= ^ ld=sf] ;8s tkm{
l;=g+ ;8ssf] ljj/0f dfkb08
! O{R5]Zj/ dlGb/ rf}tf/fb]lv x]Nykf]i6 b]phfufpF ;8s ^ ld=
x]Nykfi6 ;8s b]lv a:g]t 6f]n, b]phf 6f]n ;flgrf}/ hfg] ^ ld=
@ ;8s

88 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
lhts'df/sf] 3/ b]lv b]phfufpF lg=df=lj= ;Nkf hfg]
# ^ ld=
;8s
;/:jtL dlGb/sf] rf]s b]lv kfs'/ 6f]n, ;'jfn6f]n hfg]
$ ^ ld=
;8s
% /fDr] kfvf] b]lv a'9fyf]sL 6f]n hfg] ;8s ^ ld=
^ bz{g9'Fuf b]lv vf=kf= 6\of+sL gu/sf]6L 6f]n hfg] ;8s ^ ld=
;+ud dfu{–lkknrf}/ x'Fb} gu/sf]6L 6f]n lkknaf]6 ;Ddsf]
& ^ ld=
;8s
* s[i0f dlGb/ rf}tf/f b]lv kw]/f;Dd hfg] ;8s ^ ld=
( rqmky eujtL k|f=lj= b]lv afemf jg hfg] ;8s ^ ld=
!) rqmky b]lv dfemufpF hfg] ;8s ^ ld=
gfnf ;8s lrnfpg] 3f/L b]lv kf/L6f]n x'Fb} dfem ufpFhfg]
!! ^ ld=
;8s
!@ ;a} uf]/]6f] af6f]÷/fhs'nf]sf af6f]x?sf] ;8s If]qflwsf/ ^ ld=

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 89


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*
cg';"rL–!)
-bkmf %% sf] pkbkmf -#_ ;Fu ;DaGwLt_

;"o{ljgfos gu/kflnsf
gu/ sfo{kflnsfsf] sfof{no
s6'~h], eQmk'/
afudtL k|b]z, g]kfn

kq ;+VofM 3/ gS;f gfd;f/L kmf]6f]


r=g+=M
k|df0f–kq
eQmk'/ lhNnf ;fljs uf=lj=;=÷g=kf= ================================ j8f g+ ===========, =========================== xfn ;"o{ljgfos
gu/kflnsf j8f g+ ===========, ========================= lsQf g+=M ================================If]qkmnM ================== If]q-hf]g_M
====================== pkIf]qM =================== hUufdf tTsfnLg =========================================uf=lj=;=÷g=kf= j8f g+ = ========,
=============================== a:g] ============================================== sf] gflt÷gfltgL =================================================
sf] 5f]/f÷5f]/L jif{ ========= sf] >L÷>LdtL÷;'>L ==========================================================, gful/stf k|df0f kq g+ /
hf/L lhNnf ===================, ========================== sf] gfddf gS;f kf; jf gfd;f/L tyf tyf ldlt @)====================
df lgdf{0f ;DkGg ePsf]==========================ju{ lkm6÷ld= sf] ================== tNn] 3/;lxtsf] hUuf lghaf6 dfnkf]t
sfof{no, eQmk'/sf] /lhi6«];g g+ ================================== ldlt @)===========.=========.=========sf] ekf{O÷{ lnvtaf6 gfd;f/L
jf /flhgfdf kf; jf xfnsf] js; jf a08fkq jf 5f]8kq jf cGo sf/0fn] o; ;"o{ljgfos gu/kflnsf j8f g+ = ========,
============================a:g] ==================================================== sf] gflt÷gfltgL ==================================================
sf] 5f]/f÷5f]/L jif{ =========== sf] >L÷>LdtL÷;'>L ==========================================================, gful/stf k|df0f kq g+ /
hf/L lhNnf ===================, ============================ sf] gfddf xs ef]u sfod ePsf] b]lvg cfPsf] x'Fbf gu/kflnsfsf] ldlt
@)============================== sf] g0f{ofg';f/ ;fljs gS;fjfnf >L÷>LdtL÷;'>L =========================================================
sf] gfddf /x]sf] plNnlvt lsQf hUufdf ag]sf] 3/ gS;f >L÷>LdtL÷;'>L ========================================================= sf]
gfddf gfd;f/L ul/Psf] 5 .
gS;f gfd;f/L b:t'/ ?M s_ ================================ v_ /l;b g+= ================================

======================== ======================== ======================= =========================


k]z ug]{ hfFr ug]{ l;kmfl/; ug]{ :jLs[t ug]{
ldltM========================= ldltM========================= ldltM========================= ldltM=========================
=
gf]6M dfly plNnlvt lsQf l;= g+========================================= ls= g+= ======================== / If]qkmn =========================
/f]kgL÷ju{lkm6÷ld= sfod ePsf] b]lvG5 .

90 ;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf


ejg lgdf{0f tyf gS;f kf; lgb]{lzsf, @)&*

cf1fn]
/fh]Gb| k|;fb s8]n
k|d'v k|zf;sLo clws[t

;"o{ljgfos gu/kflnsfsf] lgb]{lzsf 91

You might also like