โรคซึมเศร้าโดยละเอียด คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล

โรคซึมเศร ้าโดยละเอียด | คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหา... https://www.rama.mahidol.ac.th/ramamental/generalknowledge/genera...
คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล (/) ☰

(/logo_rama)
RamaMental.mahidol.ac.th (/ramamental/)
(/ramamental)

ความรูสําหรับประชาชน (/ramamental/generalknowledge) => จิตเวช
ทั่วไป (/ramamental/generalknowledge/general)
GENERAL KNOWLEDGE: GENERAL
โรคซึมเศราโดยละเอียด

โรคซึมเศรา เปนโรคทางจิตเวชที่มีผูเปนจํานวนไมนอย แตยังมีผูรูจักโรคนี้ ไมมากนัก บางคนเปนโดยที่ตัวเองไมทราบ คิดวาเปนเพราะตนเองคิดมากไปเอง
ก็มี ทําให ไมไดรับการรักษาที่เหมาะสม และทันทวงที

ผมเขียนหนังสือเลมนี้ดวยหวังวาจะชวยใหผูอานเขาใจโรคนี้มากขึ้น เพราะพบวาหลายๆ คนสงสัยวาตัวเองจะเปนโรคนี้หรือเปลา บางก็รักษามาบางแลว
และอยากจะรูเกี่ยวกับโรคที่ตัวเองเปนมากขึ้น แตก็ ไมรูจะหากขอมูลจากไหน จะถามแพทยก็เกรงใจ เนื้อหาที่เขียนสวนหนึ่งไดมาจากคําถามหรือขอสงสัยที่
ผูปวยมักถามผม คิดวาคนอื่นๆ ก็นาจะมีขอสงสัยคลายๆ กัน เชื่อวาหนังสือนี้คงคลายขอสงสัยของทานไดระดับหนึ่ง

ศาสตราจารยนายแพทยมาโนช หลอตระกูล

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1 of 13 02-Mar-22, 11:31
Melancholy, (1892) Edvard Munch1

เอ็ดเวิรด มุงค เปนศิลปนชาวนอรเวยที่มีชื่อเสียง ผลงานของเขาสงอิทธิพลสําคัญตอศิลปะแบบเอ็กเพรสชั่นนิสซึมในชวงตอมาเชนเดียวกับแวนกอก และโก
แกง ที่อยูในยุคเดียวกัน มุงคเกิดป 1860 มีชีวิตที่มีความทุกข ขมขื่น ตั้งแตวัยเด็ก แมเสียชีวิตเมื่อเขาอายุ 5 ขวบ และพี่สาวเสียชีวิตเมื่อเขาอายุ 14 ป พอ
เปนหมอดูแลคนไขที่บาน สุขภาพของเขาแยมาตลอดตั้งแตวัยเด็ก เมื่อเขาสูวัยหนุมก็มีชีวิตรักที่ตึงเครียด ติดเหลา ชีวิตมีแตการเดินทางจากแหงหนึ่งไปอีก
แหงหนึ่ง ภาพวาดของเขาในยุคตนสะทอนถึงความทุกขความปวดราวตางๆ เหลานี้ เมื่ออายุประมาณ 45 ปเขามีอาการซึมเศราครั้งแรก ใชเวลากวา 8
เดือนที่สถานพักฟนในเดนมารก หลังจากนั้นเขากลับใชชีวิตสวนใหญอยูในนอรเวย

ในทศวรรษ 1890 มุงค ได ใชเวลาชวงฤดูรอนหลายครั้ง ที่เมือง Asgardstrand รวมกับเพื่อนๆ จากกลุม Kristiania bohemian คนที่เปนตนแบบรูปคนซบ
หนากับแขนในภาพวาดคือ Jappe Nilssen ซึ่งเปนนักเขียนและนักวิจารณศิลปะ จะเห็นสาเหตุซึ่งทําใหเขาเศราโศกจากฉากหลังที่เปนสะพานยาวที่ทอดยื่น
ไปในทะเล คูรักของเขากําลังเดินไปขึ้นเรือกับชายอื่น

ภูมิทัศนสะทอนถึงบรรยากาศของความเงียบสงัดและหมนหมอง โครงภาพไมซับซอนและกอนหินที่อยูดานหนามีรูปลักษณเฉพาะตัว สวนที่เปนแนวลึก
แสดงโดยใชชายหาดเวาโคงเขาออก และภาพที่อยูสวนหลังที่มีขนาดเล็กลงบงถึงการตวัดพูกันอยางรวดเร็ว ในชวงปที่ใชชีวิตอยูในปารีส มุงค ไดรับ
อิทธิพลจากกระแสความคิดตางๆ ในยุคนั้น และรวมถึงแนวการใช โครงรางแบบ Art Nouveau รูปปนชื่อ “The Thinker” ที่มีชื่อเสียงของโรแดง ไดทําใหทา
ทางที่บงถึงการครุนคํานึงที่มีอายุยาวนานกวาศตวรรษกลับมาไดรับความนิยมอีก คลายคลึงกับภาพแกะสลักนูนMelancholy ที่มีชื่อเสียงของ D rer ที่
Melancholia แสดงรูปลักษณออกมาโดยการซบศีรษะไปบนแขนซายของเธอ

Melancholy เปนงานชิ้นสําคัญในชุดภาพวาด Frieze of Life ของมุงค มีดวยกันหลายๆ แบบและเปนจุดเริ่มตนของการหันเหไปสูภาพพิมพลายไมที่มีชื่อ
เสียงของเขา

-------------------------------------------------------------------------------------------------
โรคซึมเศราคืออะไร
สําหรับคนสวนใหญแลวคําวาโรคซึมเศราฟงดูไมคุนหู ถาพูดถึงเรื่องซึมเศราเรามักจะนึกกันวาเปนเรื่องของอารมณความรูสึกที่เกิดจากความผิดหวัง
หรือการสูญเสียมากกวาที่จะเปนโรค ซึ่งตามจริงแลว ที่เราพบกันในชีวิตประจําวันสวนใหญก็จะเปนเรื่องของอารมณความรูสึกธะรรมดาๆ ที่มีกันในชีวิต
ประจําวัน มากบางนอยบาง อยางไรก็ตามในบางครั้ง ถาอารมณเศราที่เกิดขึ้นนั้นเปนอยูนานโดยไมมีทีทาวาจะดีขึ้น หรือเปนรุนแรง มีอาการตางๆ
ติดตามมา เชน นอนหลับๆ ตื่นๆ เบื่ออาหาร นํ้าหนักลดลงมาก หมดความสนใจตอโลกภายนอก ไมคิดอยากมีชีวิตอยูอีกตอไป ก็อาจจะเขาขายของโรคซึม
เศราแลว

คําวา “โรค” บงวาเปนความผิดปกติทางการแพทย ซึ่งจําเปนตองไดรับการดูแลรักษาเพื่อใหอาการทุเลา ตางจากภาวะอารมณเศราตามปกติธรรมดาที่
ถาเหตุการณตางๆ รอบตัวคลี่คลายลง หรือมีคนเขาใจเห็นใจ อารมณเศรานี้ก็อาจหายได ผูที่ปวยเปนโรคซึมเศรานอกจากมีอารมณซึมเศรารวมกับ
2 of 13 02-Mar-22, 11:31
อาการตางๆ แลว การทํางานหรือการประกอบกิจวัตรประจําวันก็แยลงดวย คนที่เปนแมบานก็ทํางานบานนอยลงหรือมีงานบานคั่งคาง คนที่ทํางานนอก
บานก็อาจขาดงานบอยๆ จนถูกเพงเล็ง เรียกวาตัวโรคทําใหการประกอบกิจวัตรประจําวันตางๆ บกพรองลง หากจะเปรียบกับโรคทางรางกายก็คงคลายๆ
กัน เชน ในโรคหัวใจ ผูที่เปนก็จะมีอาการตางๆ รวมกับการทําอะไรตางๆ ไดนอยหรือไมดีเทาเดิม

ดังนั้น การเปนโรคซึมเศราไมไดหมายความวา ผูที่เปนเปนคนออนแอ คิดมาก หรือเปนคนไมสูปญหา เอาแตทอแท ซึมเซา แตที่เขาเปนนั้นเปนเพราะตัวโรค
กลาวไดวาถาไดรับการรักษาที่ถูกตองเหมาะสม โรคก็จะทุเลาลง เขาก็จะกลับมาเปนผูทีจิตใจแจมใส พรอมจะทํากิจวัตรตางๆ ดังเดิม

ผูที่ปวยเปนโรคซึมเศราจะมีการเปลี่ยนแปลงไปจากเดิมคอนขางมาก การเปลี่ยนแปลงหลักๆ จะเปนในดานอารมณ ความรูสึกนึกคิด พฤติกรรม รวมกับ
อาการทางรางกายตางๆ ดังจะไดกลาวตอไป
กลับไปตนฉบับ

การเปลี่ยนแปลงในผูที่เปนโรคซึมเศรา
การเปลี่ยนแปลงตางๆ ที่เกิดขึ้นในผูที่เปนโรคซึมเศราดังที่จะกลาวตอไปนี้ อาจเปนแบบคอยเปนคอยไปเปนเดือนๆ หรือเปนเร็วภายใน 1-2 สัปดาหเลยก็ ได
ซึ่งขึ้นอยูกับหลายๆ ปจจัย เชน มีเหตุการณมากระทบรุนแรงมากนอยเพียงได บุคลิกเดิมของเจาตัวเปนอยางไร มีการชวยเหลือจากคนรอบขางมากนอย
เพียงได เปนตน และผูที่เปนอาจไมมีอาการตามนี้ ไปทั้งหมด แตอยางนอยอาการหลักๆ จะมีคลายๆ กัน เชน รูสึกเบื่อเศรา ทอแท รูสึกตนเองไรคา นอน
หลับไมดี เปนตน
ลักษณะการเปลี่ยนแปลงที่สําคัญ
1. อารมณเปลี่ยนแปลงไป ที่พบบอยคือจะกลายเปนคนเศราสรอย หดหู สะเทือนใจงาย รองไหบอย เรื่องเล็กๆนอยๆ ก็ดูเหมือนจะออนไหวไปหมด
บางคนอาจไมมีอารมณเศราชัดเจนแตจะบอกวาจิตใจหมนหมอง ไมแจมใส ไมสดชื่นเหมือนเดิม บางคนอาจมีความรูสึกเบื่อหนายไปหมดทุกสิ่ง
ทุกอยาง สิ่งที่เดิมตนเคยทําแลวเพลินใจหรือสบายใจ เชน ฟงเพลง พบปะเพื่อนฝูง เขาวัด ก็ ไมอยากทําหรือทําแลวก็ ไมทําใหสบายใจขึ้น บางก็รูสึก
เบื่อไปหมดตั้งแตตื่นเชามา บางคนอาจมีอารมณหงุดหงิดฉุนเฉียวงาย อะไรก็ดูขวางหูขวางตาไปหมด กลายเปนคนอารมณราย ไมใจเย็นเหมือน
กอน

2. ความคิดเปลี่ยนไป มองอะไรก็รูสึกวาแยไปหมด มองชีวิตที่ผานมาในอดีตก็เห็นแตความผิดพลาดความลมเหลวของตนเอง ชีวิตตอนนี้ก็รูสึกวา
อะไรๆ ก็ดูแยไปหมด ไมมีใครชวยอะไรได ไมเห็นทางออก มองอนาคตไมเห็น รูสึกทอแทหมดหวังกับชีวิต บางคนกลายเปนคนไมมั่นใจตนเองไป จะ
ตัดสินใจอะไรก็ลังเลไปหมด รูสึกวาตนเองไรความสามารถ ไรคุณคา เปนภาระแกคนอื่น ทั้งๆ ที่ญาติหรือเพื่อนๆ ก็ยืนยันวายินดีชวยเหลือ เขาไม
เปนภาระอะไรแตก็ยังคงคิดเชนนั้นอยู ความรูสึกวาตนเองไรคา ความคับของใจ ทรมานจิตใจ เหลานี้อาจทําใหเจาตัวคิดถึงเรื่องการตายอยูบอยๆ
แรกๆ ก็อาจคิดเพียงแคอยากไปใหพนๆ จากสภาพตอนนี้ ตอมาเริ่มคิดอยากตายแตก็ ไมไดคิดถึงแผนการณอะไรที่แนนอน เมื่ออารมณเศราหรือ
ความรูสึกหมดหวังมีมากขึ้น ก็จะเริ่มคิดเปนเรื่องเปนราววาจะทําอยางไร ในชวงนี้หากมีเหตุการณมากระทบกระเทือนจิตใจก็อาจเกิดการทําราย
ตนเองขึ้นไดจากอารมณชั่ววูบ

3. สมาธิความจําแยลง จะหลงลืมงาย โดยเฉพาะกับเรื่องใหมๆ วางของไวที่ ไหนก็นึกไมออก ญาติเพิ่งพูดดวยเมื่อเชาก็นึกไมออกวาเขาสั่งวาอะไร
จิตใจเหมอลอยบอย ทําอะไรไมไดนานเนื่องจากสมาธิไมมี ดูโทรทัศนนานๆ จะไมรูเรื่อง อานหนังสือก็ ได ไมถึงหนา ประสิทธิภาพในการทํางานลดลง
ทํางานผิดๆ ถูกๆ

4. มีอาการทางรางกายตางๆ รวม ที่พบบอยคือจะรูสึกออนเพลีย ไมมีเรี่ยวแรง ซึ่งเมื่อพบรวมกับอารมณรูสึกเบื่อหนายไมอยากทําอะไร ก็จะทําให
คนอื่นดูวาเปนคนขี้เกียจ ปญหาดานการนอนก็พบบอยเชนกัน มักจะหลับยาก นอนไมเต็มอิ่ม หลับๆตื่นๆ บางคนตื่นแตเชามืดแลวนอนตอไมได
สวนใหญจะรูสึกเบื่ออาหาร ไมเจริญอาหารเหมือนเดิม นํ้าหนักลดลงมาก บางคนลดลงหลายกิโลกรัมภายใน 1 เดือน นอกจากนี้ยังอาจมีอาการ
ทองผูก อืดแนนทอง ปากคอแหง บางคนอาจมีอาการปวดหัว ปวดเมื่อยตามตัว

5. ความสัมพันธกับคนรอบขางเปลี่ยนไป ดังกลาวบางแลวขางตน ผูที่เปนโรคนี้มักจะดูซึมลง ไมราเริง แจมใส เหมือนกอน จะเก็บตัวมากขึ้น ไมคอย
พูดจากับใคร บางคนอาจกลายเปนคนใจนอย ออนไหวงาย ซึ่งคนรอบขางก็มักจะไมเขาใจวาทําไมเขาถึงเปลี่ยนไป บางคนอาจหงุดหงิดบอยกวาเดิม
แมบานอาจทนที่ลูกๆ ซนไมได หรือมีปากเสียงระหวางคูครองบอยๆ

6. การงานแยลง ความรับผิดชอบตอการงานก็ลดลง ถาเปนแมบานงานบานก็ ไมไดทํา หรือทําลวกๆ เพียงใหผานๆ ไป คนที่ทํางานสํานักงานก็จะ
ทํางานที่ละเอียดไมไดเพราะสมาธิไมมี ในชวงแรกๆ ผูที่เปนอาจจะพอฝนใจตัวเองใหทําได แตพอเปนมากๆ ขึ้นก็จะหมดพลังที่จะตอสู เริ่มลางานขาด
งานบอยๆ ซึ่งหากไมมีผูเขาใจหรือใหการชวยเหลือก็มักจะถูกใหออกจากงาน

7. อาการโรคจิต จะพบในรายที่เปนรุนแรงซึ่งนอกจากผูที่เปนจะมีอาการซึมเศรามากแลว จะยังพบวามีอาการของโรคจิตไดแก อาการหลงผิดหรือ
ประสาทหลอนรวมดวย ที่พบบอยคือ จะเชื่อวามีคนคอยกลั่นแกลง หรือประสงครายตอตนเอง อาจมีหูแววเสียงคนมาพูดคุยดวย อยางไรก็ตาม
อาการเหลานี้มักจะเปนเพียงชั่วคราวเทานั้น เมื่อไดรับการรักษา อารมณเศราดีขึ้น อาการโรคจิตก็มักทุเลาตาม

3 of 13 02-Mar-22, 11:31
จะรู ไดอยางไรวาเปนโรคนี้หรือเปลา
บางคนที่อานถึงตอนนี้อาจรูสึกวาตนเองก็มีอะไรหลายๆ อยางเขากันไดกับโรคซึมเศราที่วา แตก็มีหลายๆ อยางที่ ไมเหมือนทีเดียวนัก ทําใหอาจสงสัยวาจะ
รู ไดอยางไรวาตนเองเปนหรือเปลา

อาการซึมเศรานั้นมีดวยกันหลายระดับตั้งแตนอยๆ ที่เกิดขึ้นได ในชีวิตประจําวัน ไปจนเริ่มมีผลกระทบตอการดํารงชีวิตประจําวัน และบางคนอาจเปนถึง
ระดับของโรคซึมเศรา อาการที่พบรวมอาจเริ่มตั้งแตรูสึกเบื่อหนาย ไปจนพบอาการตางๆ มากมาย ดังไดกลาวในบทตนๆ

แบบสอบถามภาวะอารมณเศรา (Patient Health Questionnaire; PHQ9) เปนแบบสอบถามทีใชเพื่อชวยในการประเมินวาผูตอบมีมีภาวะซึมเศราหรือไม
รุนแรงมากนอยเพียงใด เปนมากจนถึงระดับที่ ไมควรจะปลอยทิ้งไวหรือไม แบบสอบถามนี้ ไมไดบอกวาเปนโรคอะไร เพียงแตชวยบอกวาภาวะซึมเศราที่มีอยู
ในระดับไหนเทานั้น ในการวินิจฉัยวาเปนโรคซึมเศราหรือไมนั้น ผูที่มีอารมณซึมเศรายังตองมีอาการที่เขาตามเกณฑการวินิจฉัยดานลาง

ขอดีอยางหนึ่งของแบบสอบถามนี้คือสามารถใชชวยในการประเมินระดับความรุนแรงของอาการได วาแตละขณะเปนอยางไร อาการดีขึ้นหรือเลวลง การ
รักษาไดผลหรือไม ผูปวยอาจทําและจดบันทึกไวทุก 1-2 สัปดาห โดยถาการรักษาไดผลดีก็จะมีการเปลี่ยนแปลงในทางที่ดีขึ้นโดยมีคาคะแนนลดลงตาม
ลําดับ

แบบสอบถามภาวะอารมณเศรา https://med.mahidol.ac.th/infographics/76 (https://med.mahidol.ac.th/infographics/76)

เกณฑการวินิจฉัย
มีอาการดังตอไปนี้ 5 อาการหรือมากกวา
1. มีอารมณซึมเศราแทบทั้งวัน (ในเด็กและวัยรุนอาจเปนอารมณหงุดหงิดก็ ได)
2. ความสนใจหรือความเพลินใจในกิจกรรมตางๆ แทบทั้งหมดลดลงอยางมากแทบทั้งวัน
3. นํ้าหนักลดลงหรือเพิ่มขึ้นมาก (นํ้าหนักเปลี่ยนแปลงมากกวารอยละ 5 ตอเดือน) หรือมีการเบื่ออาหารหรือเจริญอาหารมาก
4. นอนไมหลับ หรือหลับมากไป
5. กระวนกระวาย อยูไมสุข หรือเชื่องชาลง
6. ออนเพลีย ไรเรี่ยวแรง
7. รูสึกตนเองไรคา
8. สมาธิลดลง ใจลอย หรือลังเลใจไปหมด
9. คิดเรื่องการตาย คิดอยากตาย
* ตองมีอาการในขอ 1 หรือ 2 อยางนอย 1 ขอ

* ตองมีอาการเปนอยูนาน 2 สัปดาหขึ้นไป และตองมีอาการเหลานี้อยูเกือบตลอดเวลา แทบทุกวัน ไมใชเปนๆ หายๆ เปนเพียงแควันสองวันหายไปแลวกลับ
มาเปนใหม

แพทยวินิจฉัยอยางไร
เหตุที่เราจําเปนตองพบแพทยเพื่อใหการวินิจฉัยวาเปนโรคซึมเศราหรือไมเนื่องจาก มีโรคทางจิตเวชอื่นหลายโรคที่มีอาการคลายคลึงกับโรคซึมเศรา โรค
ทางรางกายหลายโรคและยาบางตัวก็สามารถกอใหเกิดอาการซึมเศราได ดังตัวอยางในตารางที่ * แตก็ ไมไดหมายความวาการปวยเปนโรคหรือกําลังได
ยาเหลานี้ จะตองเปนสาเหตุของโรคซึมเศราเสมอไป ผูปวยบางคนอาจปวยเปนโรคซึมเศราจากสาเหตุอื่นๆ ก็ ได การวินิจฉัยจึงเปนเรื่องละเอียดออน และ
อาศัยทักษะในการตรวจพอสมควร มีพบบางเหมือนกันวาผูปวยมาดวยอาการของโรคซึมเศรา แตพอรักษาไปไดระยะหนึ่งเริ่มมีอาการของโรคทางกายให
เห็น พอสงตรวจเพิ่มเติมก็พบเปนโรคทางกายตางๆ

ตารางที่ 1 โรคหรือยาที่อาจทําใหเกิดอาการคลายคลึงกับโรคซึมเศรา
โรค ยา
1. ยาลดความดันเลือด (เชน alphamethyldopa, clonidine,
1. โรคสมองอักเสบ โรคตับอักเสบ propanolol)
4 of 13 02-Mar-22, 11:31
2. โรคระบบประสาท เนื้องอกในสมอง 2. ยารักษาโรคพารกินสัน (เชน levodopa, amantadine)
3. โรคเอส แอล อี (SLE) วัณโรค โรคเอดส 3. ยากลุมสเตียรอยดและฮอร โมน (เชน ยาคุม, เพรดนิโซโลน)
4. โรคฮอร โมนไทรอยดตํ่า โรคคุชชิ่ง 4. ยารักษามะเร็ง (vincristine, vinblastine)
5. โรคขาดไวตามิน (เชน เพเลกรา เบอริเบอรี่) 5. ยาอื่นๆ เชน ไซเมทิดีน, cyproheptadine

ในการวินิจฉัย โดยทั่วไปแพทยจะมีขั้นตอนดังตอไปนี้
1. ถามอาการหรือการเปลี่ยนแปลงตางๆ ที่เกิดขึ้น โดยเริ่มตั้งแตเริ่มมีอาการครั้งแรกไลมาตามลําดับจนปจจุบัน ยิ่งผูปวยเลาอาการตางๆ ที่มีไดละเอียด
เลาปญหาทางจิตใจที่เกิดขึ้นไดมากเทาไร แพทยก็จะยิ่งเขาใจผูปวยมากขึ้นเทานั้น
2. การซักถามในขั้นตอนนี้นอกจากเพื่อดูวาผูปวยเปนโรคซึมเศราไดหรือไมแลว ยังเพื่อพิจารณาวาผูปวยอาจเปนโรคทางจิตเวชอื่นๆ ที่มีลักษณะคลาย
คลึงกับอาการเหลานี้หรือไม ขั้นตอนนี้เปนขั้นตอนที่ตองอาศัยประสบการณ ในการดูแลผูปวย โดยเฉพาะในรายที่อาการไมชัดเจน เปนประสบการณ
และทักษะที่ตองผานการฝกฝนและการดูแลผูปวยมาจํานวนหนึ่ง
3. ถามประวัติการเจ็บปวยตางๆ ในอดีต โรคประจําตัว และยาที่ใชประจํา เพื่อดูวาอาจเปนสาเหตุของโรคซึมเศราไดหรือไม
4. ถามประวัติความเจ็บปวยในญาติสายเลือดเดียวกัน เพราะโรคซึมเศราเกี่ยวของกับเรื่องกรรมพันธุเหมือนกัน
5. ตรวจรางกาย และสงตรวจพิเศษที่จําเปน ในกรณีที่สงสัยวาผูปวยอาจมีโรคทางรางกายอื่นๆ ที่อาจเปนสาเหตุของอาการตางๆ ที่พบ
6. แพทยอาจซักประวัติเพิ่มเติมจากญาติหรือผู ใกลชิด เพื่อที่จะไดทราบเรื่องราวหรือาการตางๆ ไดชัดเจนขึ้น เพราะบางครั้งคนรอบขางอาจสังเกตเห็น
อะไรไดชัดเจนกวาตัวผูที่มีอาการเอง
จะเห็นวา เกณฑการวินิจฉัยดังกลาวจึงเปนเพียงแนวทางในเบื้องตนเทานั้น เปนองคประกอบหนึ่งในหลายๆ ขั้นตอนที่แพทย ใช ในการวินิจฉัย

การวินิจฉัยที่แนนอนจึงตองพบแพทยเทานั้น

โรคอื่นที่มีอาการคลายคลึงกับโรคซึมเศรา
ภาวะอารมณซึมเศราจากการปรับตัวไม ไดกับปญหาที่มากระทบ เปนภาวะที่เกิดจากการปรับตัวไมไดกับปญหาตางๆ ที่เขามากระทบ เชน ยายบาน ตก
งาน เกษียน เปนตน โดยจะพบอาการซึมเศรารวมดวยได แตมักจะไมรุนแรง ถามีคนมาพูดคุย ปลอบใจก็จะดีขึ้นบาง อาจมีเบื่ออาหารแตเปนไมมาก ยังพอ
นอนได เมื่อเวลาผานไป คอยๆ ปรับตัวไดกับสถานการณที่เปลี่ยนไป ภาวะอารมณซึมเศราที่มีก็จะทุเลาลง

โรคอารมณสองขั้ว ในโรคอารมณสองขั้ว ผูปวยจะมีอาการเหมือนกับโรคซึมเศราอยูชวงหนึ่ง และมีอยูบางชวงที่มีอาการออกมาในลักษณะตรงกันขามกับ
อาการซึมเศรา เชน อารมณดีเบิกบานมากผิดปกติ พูดมาก ขยันมาก เชื่อมั่นตัวเองมากกวาปกติ ใชเงินเปลือง เปนตน ซึ่งทางการแพทยเรียกระยะนี้วา ระ
ยะแมเนีย ผูที่เปนโรคอารมณสองขั้วบางครั้งจะมีอาการของโรคซึมเศรา บางครั้งก็มีอาการของภาวะแมเนีย

โรควิตกกังวล พบบอยวาผูที่เปนโรคซึมเศรามักจะมีอาการวิตกกังวล หวงโนนหวงนี่ ซึ่งเปนอาการหลักของโรควิตกกังวล ที่ตางกันคือในโรควิตกกังวล
นั้น จะมีอาการหายใจไมอิ่ม ใจสั่น สะดุง ตกใจงาย รวมดวย อาการเบื่ออาหารถึงมีก็เปนไมมาก นํ้าหนักไมลดลงมากเหมือนผูปวยโรคซึมเศรา และโรคซึม
เศรานั้นนอกจากอาการวิตกกังวลแลวก็จะพบอาการซึมเศรา ทอแท เบื่อหนายชีวิต รวมดวยโดยที่อาการอารมณเศรานี้จะเห็นเดนชัดกวาอาการวิตก
กังวล

สาเหตุ
ปจจุบันแนวคิดเกี่ยวกับสาเหตุของโรคซึมเศรานั้น เชื่อกันวาสัมพันธกับหลายๆ ปจจัย ทั้งจากดานกรรมพันธุ การพลัดพรากจากพอแมในวัยเด็ก
พัฒนาการของจิตใจ รวมถึงปจจัยทางชีวภาพ เชน การเปลี่ยนแปลงของระดับสารเคมีในสมองบางตัวเปนตน

ปจจัยสําคัญๆ ที่เกี่ยวของกับการเกิดโรคซึมเศราไดแก
1. กรรมพันธุ พบวากรรมพันธุมีสวนเกี่ยวของสูงในโรคซึมเศราโดยเฉพาะในกรณีของผูที่มีอาการเปนซํ้าหลายๆ ครั้ง
2. สารเคมีในสมอง พบวาระบบสารเคมีในสมองของผูปวยโรคซึมเศรามีการเปลี่ยนแปลงไปจากปกติอยางชัดเจน โดยมีสารที่สําคัญไดแก ซีโรโทนิน
(serotonin) และนอรเอพิเนฟริน (norepinephrine) ลดตํ่าลง รวมทั้งอาจมีความผิดปกติของเซลลรับสื่อเคมีเหลานี้ ปจจุบันเชื่อวาเปนความบกพรอง
ในการควบคุมประสานงานรวมกัน มากกวาเปนความผิดปกติที่ระบบใดระบบหนึ่ง ยาแกซึมเศราที่ใชกันนั้นก็ออกฤทธิ์โดยการไปปรับสมดุลยของ
ระบบสารเคมีเหลานี้
3. ลักษณะนิสัย บางคนมีแนวคิดที่ทําใหตนเองซึมเศรา เชน มองตนเองในแงลบ มองอดีตเห็นแตความบกพรองของตนเอง หรือ มองโลกในแงราย เปนตน
บุคคลเหลานี้เมื่อเผชิญกับสถานการณที่กดดัน เชน ตกงาน หยาราง ถูกทอดทิ้งก็มีแนวโนมที่จะเกิดอาการซึมเศราไดงาย ซึ่งหากไมไดรับการชวย
เหลือที่เหมาะสมอาการอาจมากจนกลายเปนโรคซึมเศราได
5 of 13 02-Mar-22, 11:31
โรคซึมเศรานั้นไมไดมีสาเหตุจากแตเพียงปจจัยใดปจจัยหนึ่งเทานั้น เหมือนกับการปวยเปนไขหวัด ก็มักเปนจากรางกายออนแอ จากพักผอนนอย ไมได
ออกกําลังกาย ขาดสารอาหาร ถูกฝน อากาศเย็น รวมกับการไดรับเชื้อไวรัสที่ทําใหเกิดไขหวัด ถาเราแข็งแรงดี แมจะไดรับเชื้อหวัดก็ ไมเปนอะไร ในทํานอง
เดียวกัน ถารางกายเราออนแอ แตไมไดรับเชื้อหวัดก็ ไมเกิดอาการ การเริ่มเกิดอาการของโรคซึมเศรานั้นมักมีปจจัยกระตุน มากบางนอยบาง บางครั้งอาจ
ไมมีก็ ไดซึ่งพบไดนอย อยางไรก็ตาม การมีสาเหตุที่เห็นชัดวาเปนมาจากความกดดันดานจิตใจนี้ มิไดหมายความวาสิ่งที่เกิดขึ้นนั้นเปนเรื่องปกติธรรมดา
ของคนเราไมวาจะรุนแรงแคไหน การพิจารณาวาการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นนั้นผิดปกติหรือไม เราดูจากการมีอาการตาง ๆ และความรุนแรงของอาการเปน
หลัก ผูที่มีอาการเขากับเกณฑการวินิจฉัยโรคซึมเศรานั้น บงถึงภาวะของความผิดปกติที่จําตองไดรับการชวยเหลือ

การรักษา
โรคซึมเศรานี้หากไดรับการรักษาผูที่เปนจะอาการดีขึ้นมาก อาการซึมเศรา รองไหบอยๆ หรือรูสึกทอแทหมดกําลังใจ จะกลับมาดีขึ้นจนผูที่เปนบางคน
บอกวาไมเขาใจวาตอนนั้นทําใมจึงรูสึกเศราไปไดถึงขนาดนั้น ขอแตกตางระหวางโรคนี้กับโรคจิตที่สําคัญประการหนึ่งคือ ในโรคซึมเศราถาไดรับการรักษา
จนดีแลวก็จะกลับมาเปนปกติเหมือนเดิม ขณะที่ในโรคจิตนั้นแมจะรักษาไดผลดีผูที่เปนก็มักจะยังคงมีอาการหลงเหลืออยูบาง ไมสามารถทําอะไรไดเต็มที่
เหมือนแตกอน ยิ่งหากมารับการรักษาเร็วเทาไรก็ยิ่งจะอาการดีขึ้นเร็วเทานั้น ยิ่งปวยมานานก็ยิ่งจะรักษายาก

การรักษาที่สําคัญในโรคนี้คือการรักษาดวยยาแกซึมเศรา โดยเฉพาะในรายที่อาการมาก สวนในรายที่มีอาการไมมาก แพทยอาจรักษาดวยการชวยเหลือ
ชี้แนะการมองปญหาตางๆ ในมุมมองใหม แนวทางในการปรับตัว หรือการหาสิ่งที่ชวยทําใหจิตใจผอนคลายความทุกข ใจลง รวมกับการใหยาแกซึมเศรา
หรือยาคลายกังวลเสริมในชวงที่เห็นวาจําเปน
การรักษาดวยยาแกซึมเศรา

ยาแกซึมเศรามีสวนชวยในการรักษาโรคนี้ แมผูที่ปวยบางคนอาจรูสึกวาความทุกข ใจหรือปญหาตางๆ ที่เกิดขึ้นกับตนเองนั้นเปนเรื่องของจิตใจ แตดังที่ ได
กลาวมาแลววา ถาเปนโรคซึมเศราแลวแสดงวาไดมีการเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นในรางกายของคนเราจนทําใหเกิดมีอาการตางๆ เชน นํ้าหนักลด ออนเพลีย
นอนไมหลับ รวมอีกหลายๆ อาการ ไมใชมีแตเพียงอารมณเศราอยางเดียว ซึ่งยาจะมีสวนชวยในการบําบัดอาการตางๆ เหลานี้ อีกทั้งยังสามารถทําให
อารมณซึมเศรา ความวิตกกังวลใจทุเลาลงไดดวย จากการศึกษาพบวาผูปวยที่เปนโรคซึมเศรา 10 คนหากไดรับการรักษาดวยยาแกซึมเศราอาการจะดี
ขึ้นจนหายถึง 8-9 คน ในขณะที่หากไมรับการรักษานั้นอาการจะดีเองขึ้นเพียง 2-3 คนเทานั้น (เฉพาะในรายที่อาการไมรุนแรง หากอาการรุนแรงอาจจะ
กลาวไดวายากที่จะหายเอง)

ขอควรทราบเกี่ยวกับการรักษาดวยยาแกซึมเศรา
1. อาการของโรคไมไดหายทันทีที่กินยา โดยเฉพาะอาการซึมเศรา โดยสวนใหญแลวจะใชเวลาประมาณ 1-2 สัปดาหขึ้นไปอาการจึงจะดีขึ้นอยางเห็นชัด
แตยาก็ยังมีสวนชวยในระยะแรกๆ โดยทําใหผูปวยหลับไดดีขึ้น เจริญอาหารขึ้น เริ่มรูสึกมีเรี่ยวแรงจะทําอะไรมากขึ้น ความรูสึกกลัดกลุมหรือกระสับ
กระสายจะเริ่มลดลง
2. ยาทุกชนิดสามารถทําใหเกิดอาการขางเคียงไดทั้งสิ้น ไมวาจะเปนยาแกปวด ยาแกแพ หรือยาระบาย ก็ตาม แมวาโอกาสที่เกิดอาการขางเคียงจะมาก
นอย และมีความรุนแรงตางกันไป การใชยาจึงควรใช ในขนาดและกินตามเวลาที่แพทยสั่งเทานั้น หากมีความจําเปนที่ทําใหกินยาตามสั่งไมได และควร
แจงแพทยทุกครั้งหากเกิดอาการใดๆ ที่ ไมแนใจวาเปนอาการขางเคียงหรือไม
3. ผูปวยจํานวนไมนอยที่ ไมกลากินยามากตามที่แพทยสั่ง แพทยสั่งกิน 4 เม็ดก็กินแค 2 เม็ด หรือกินบางหยุดกินบาง เพราะกลัววาจะติดยา หรือกลัววา
ยาจะไปสะสมอยูในรางกาย แตตามจริงแลวยาแกซึมเศราไมมีการติดยา ถาขาดยาแลวมีอาการไมสบาย นั่นเปนเพราะวายังไมหายจากอาการของโรค
การกินๆ หยุดๆ หรือกินไมครบขนาดกลับจะยิ่งทําใหการรักษาไมไดผลดี และรักษายากมากขึ้น
4. ยาแกซึมเศรามีอยูเปนสิบขนาน จากการศึกษาไมพบวาตัวไหนดีกวาตัวไหนอยางชัดเจน เรียกวาผูปวยคนไหนจะถูกกับยาตัวไหนเปนเรื่องเฉพาะตัว
หรือ ลางเนื้อชอบลางยา ซึ่งโดยรวมแลวก็มักจะรักษาไดผลทุกตัว การใชยาขึ้นอยูกับวาแพทยมีความชํานาญ คุนเคยกับการใชยาขนานไหน และผู
ปวยมีโรคทางกายหรือกําลังกินยาอื่นๆ ที่ทําให ใชยาบางตัวไมไดหรือไม สวนใหญแลวผูปวยจะตอบสนองตอยาแกซึมเศราตัวแรกที่ให หากอาการยัง
ไมดีในระยะแรกๆ อาจเปนเพราะยังปรับยาไมไดขนาด หรือยังไมไดระยะเวลาที่ยาออกฤทธิ์ ไดเต็มที่เสียมากกวา ถาแพทยรักษาไประยะหนึ่งแลว และเห็น
วาใหยาในขนาดที่พอเพียงแลวผูปวยยังอาการดีขึ้นไมมาก ก็อาจเปลี่ยนไปใชยาตัวอื่นตอไป

ยาที่ใช ในการรักษา
สมัยหลายสิบปกอนยาแกซึมเศรามีอยูเพียง 4-5 ขนาน แมวายารุนกอนจะมีประสิทธิภาพในการรักษาที่ดี (ยาที่มีใช ในชวงหลังๆ มีแตดีเทาหรือดอยกวายา
รุนเกา) การใชยามักจะมีขอจํากัดดวยเหตุวาผูปวยเกิดอาการขางเคียงจากยาบอย แมวาสวนใหญจะไมใชอาการที่รุนแรง แตผูปวยบางคนก็ ไวตออาการ
ขางเคียงมาก ทําใหการปรับเพิ่มขนาดยาทําไดลําบาก ปจจุบันมียาใหมมากขึ้นซึ่งมีอาการขางเคียงนอยกวายาเกา ทําใหการใชสะดวกขึ้น
6 of 13 02-Mar-22, 11:31

ยากลุมที่ใชปจจุบันกันมากคือยากลุม SSRI ซึ่งกลไกสําคัญคือจะไปยับยั้งการดูดซึมซีโรโตนินกลับเขาเซลล (serotonin reuptake inhibitor: SSRI) ทํา
ใหซีโรโตนินเพิ่มขึ้นบริเวณสวนตอระหวางเซลลประสาท ปจจุบันมีหลายขนานผลิตได โดยองคการเภสัชกรรมและบริษัทยาในประเทศ เนื่องจากหมดสิทธิ
บัตรยาแลว ทําใหราคายาถูกลงมาก ยาขนานที่ปจจุบันใชเปนยาขนานแรกในการรักษาผูปวยโรคซึมเศราไดแกยา fluoxetine และ sertraline

ในผูปวยสูงอายุ และผูปวยที่มีโรคประจําตัวบางโรค ยาที่ใชมักจะมีขนาดตํ่ากวาขนาดที่ใชกับคนปกติทั่วไป ยาบางตัวอาจมีปฏิกิริยากับยาแกซึมเศราที่กิน
ดังนั้นผูปวยที่กินยาอื่นๆ จึงควรแจงแพทยทุกครั้ง

ยาที่เราใชกันจะมีชื่ออยู 2 แบบ ไดแกชื่อสามัญ และชื่อการคา ชื่อสามัญคือชื่อที่บอกองคประกอบหรือลักษณะยา สวนชื่อการคาคือชื่อที่แตละบริษัทตั้งขึ้น
เพื่อใหรูวาผลิตจากบริษัทของตน ยาชื่อสามัญตัวเดียวอาจมีชื่อการคาไดหลายๆ ชื่อถามีผูผลิตหลายบริษัท เชน ยาแกปวดชนิดหนึ่งมีชื่อสามัญวา พารา
เซตามอล และมีชื่อการคาหลายชื่อเชน คาปอล เซตามอล เปนตน ซึ่งทุกยาทุกชื่อก็ ไดผลเชนเดียวกันเพราะเปนยาตัวเดียวกัน

ตารางที่ 2 รายชื่อยาที่มีใช ในประเทศไทย
ขนาดเม็ดละ ขนาดในการ
ชือสามัญ (ไทย) ชือสามัญ (อังกฤษ) ชื่อการคา อาการขางเคียงที่อาจพบได
(มิลลิกรัม) รักษา
อะมิทริปไทลีน Amitriptyline - 10, 25, 50 75-150 งวงซึม ปากคอแหง ทองผูก
นอรทริปไทลีน Nortriptyline - 10,25,50 75-150 งวงซึม ปากคอแหง ทองผูก
อิมิพรามีน Imipramine - 25 75-150 งวงซึม ปากคอแหง ทองผูก
ด็อกเซปน Doxepine Sinequan 25 75-150 งวงซึม ปากคอแหง ทองผูก
โคลมิพรามีน Clomipramine Anafranil** 10,25 75-150 งวงซึม ปากคอแหง ทองผูก
ทราโซโดน Trazodone Desirel** 50 150-350 งวงซึม มึนศีรษะ
ไมแอนเซอรีน Mianserin Tolvon** 10, 30 60-90 งวงซึม ปวดศีรษะ
มอโคลเบไมด Moclobemide Aurorix 100, 150 150-450 คลื่นไส กระวนกระวาย นอนไมหลับ
ฟลูออกเซตีน* Fluoxetine Fluoxetine** 20 20-40 พะอืดพะอม กระวนกระวาย หลับยาก
ฟลูวอกซามีน* Fluvoxamine Faverin** 50,100,150 100-300 คลื่นไส กระวนกระวาย หลับยาก
กระวนกระวาย คลื่นไส นอนไมหลับ เบื่อ
พารอกเซตีน* Paroxetine Seroxat 20 20-40
อาหาร
เอสซิตาโลแพรม* Escitralopram Lexapro** 20 20-40 พะอืดพะอม กระวนกระวาย
เซอรทราลีน* Sertraline Sertraline** 50 50-100 คลื่นไส กระวนกระวาย
เวนลาแฟกซีน Venlafaxine Effexor** 75, 150 150-300 กระวนกระวาย คลื่นไส
เมอรทาเซปน Mirtazapine Remeron** 30 15-45 งวงซึม ปากคอแหง
ไทอะเนปทีน Tianeptine Stablon 12.5 25-50 กระวนกระวาย คลื่นไส
บิวโพรไพออน Bupropion Wellbutrin 150, 300 150-300 คลื่นไส กระวนกระวาย
ดูลอกเซทีน Duloxetine Cymbalta 30, 60 60-90 พะอืดพะอม ออนเพลีย งวงซึม

** ปจจุบันยังมียาชื่ออื่นอีกหลายขนาน
อาการขางเคียงที่พบไดในยาแกซึมเศรากลุมเกา
ยากลุมนี้ที่เดิมใชกันบอยไดแก amitriptyline และ nortriptyline แตเนื่องจากมีอาการขางเคียงคอนขางมาก โดยเฉพาะเมื่อใช ในขนาดรักษาโรคซึมเศรา
(amitriptyline เม็ดละ 25 มก. วันละ 2-3 เม็ด) ปจจุบันจึงไมนิยมใชกันแลว แพทยทั่วไปอาจมีการสั่งใชยา 2 ขนานนี้อยูในการรักษาผูปวยที่มีภาวะปวด
เรื้อรังหรือเพื่อปองกันปวดศีรษะไมเกรน ซึ่งขนาดจะไมสูงมาก (10-25 มก.ตอวัน)
1. งวง เพลีย ซึมๆ ยาแตละตัวมีฤทธิ์ทําใหงวงมากนอยแตกตางกัน ยาที่พบบอยไดแก อะมิทริปไทลีน และด็อกเซปน แพทยจึงมักใหยาเหลานี้กินตอนเย็น
หรือกอนนอน ซึ่งก็เหมาะกับโรค เพราะโรคนี้ผูที่เปนมักจะนอนหลับไมดีอยูแลว ยาจึงชวยใหหลับได โดยไมตองใชยานอนหลับ ในชวงแรกของการรักษา
หามขับรถและควรหลีกเลี่ยงการทํางานกับเครื่องจักร เนื่องจากการงวงซึมแมจะมีเพียงเล็กนอยก็อาจทําใหการตัดสินใจ หรือการเคลื่อนไหวที่ตองการ
ความรวดเร็วนั้น เชื่องชาลงไดมาก หากสังเกตวากินยาแลวงวงมาก ซึมแทบทั้งวัน ควรแจงแพทยเพื่อจะไดพิจารณาปรับยา แตพบวาบางครั้งพอกิน
7 of 13 02-Mar-22, 11:31
ยาไปนานๆ เขากลับไมมีงวงเหมือนเดิมอีกก็มี
2. อาการปากคอแหง เปนอาการขางเคียงที่พบไดบอย แก โดยใหจิบนาบอยๆ
3. ตามัว มองเห็นไมชัด อาการพวกนี้จะคอยๆ ดีขึ้นเอง ไมตองตัดแวนใหม
4. ทองผูก กินอาหารจําพวกผัก ผลไมที่มีกากมากๆ หรืออาจกินมะขามเปยกชวยในการระบาย
5. เวียนศีรษะ หนามืด จากยาไปทําใหหลอดเลือดขยายตัว เลือดจึงคางอยูในรางกายมาก ไปเลี้ยงสมองนอย อาการนี้มักเปนเวลาเปลี่ยนอิริยาบท เชน
นอนนานๆ นั่งนานๆ แลวลุกกระทันหัน หากมีอาการบอยๆ อาจแก โดยรับประทานของเค็มๆ บอยขึ้น เพื่อทําใหความดันเลือดเพิ่มมากขึ้น (ผูที่เปนโรค
ความดันสูงอยูไมควรใชวิธีนี้) การเปลี่ยนทาทางตองคอยๆ ทํา หากจะลุกจากตื่นนอน ใหลุกนั่งสักพักหนึ่ง ขยับแขนขาไปมา ใหเลือดไหลเวียนดี แลวจึง
คอยๆ ลุกขึ้น หากมีอาการเวียนศีรษะขณะยืนอยูใหรีบนั่งพิงพนักหรือนอนทันที ถายิ่งนอนในทาที่สวนศีรษะตํ่ากวาสวนลําตัวและยกขาสูงไดก็ยิ่งดี
หากมีอาการเชนนี้บอยๆ แก ไขแลวยังไมดีขึ้น ควรแจงแพทย ซึ่งแพทยอาจปรับลดยาลงหรือเปลี่ยนยา

อาการขางเคียงที่พบไดในยาแกซึมเศรากลุมใหม
ยาแกซึมเศรากลุมใหมนี้ มีอาการขางเคียงนอยกวายากลุมเกา โดยเฉพาะอาการปากคอแหง ทองผูก หรืออาการหนามืด เวียนศีรษะ ในที่นี้จะกลาวเฉพาะ
ยากลุมใหมที่ออกฤทธิ์เฉพาะระบบซีโรโตนิน (กลุมที่มีเครื่องหมาย * ในตาราง) เนื่องจากเปนยาที่ใชขนานแรกในการรักษาโรคซึมเศรา ยากลุมนี้ออกฤทธิ์
ในการรักษาโดยไปปรับสารเคมีในสมองเฉพาะระบบซีโรโตนิน ยาแตละขนานจะมีอาการขางเคียงตอไปนี้มากนอยตางกัน
1. กระวนกระวาย บางคนกินยาแลวมีอาการกระวนกระวาย ซึ่งพบไดกับยาแกซึมเศรากลุมใหมขนานอื่นบางตัวเหมือนกัน (ดูในตาราง) ถากินยาแลวรูสึก
วาตนเองหงุดหงิดงายขึ้น กระวนกระวาย รูสึกเหมือนอยูไมสุข ตองทําโนนทํานี่ ใหบอกแพทย ซึ่งแพทยอาจใหยาคลายกังวลรวม ลดขนาดยาลง หรือ
เปลี่ยนไปใชยาขนานอื่น
2. นอนไมหลับ ขอดีของยาเหลานี้คือไมทําใหงวงนอน แพทยจึงมักนิยมใหตอนเชา หากกินกอนนอนแลวอาจจะทําใหหลับไมดีได
3. คลื่นไส บางคนกินยาแลวมีอาการพะอืดพะอม คลื่นไส จุก แนนทอง สวนใหญมักจะเปนชวงสั้นๆ หลังกินยา ถามีอาการใหลองเปลี่ยนมากินยาตอน
ทองวาง (กอนกินอาหาร) ถาเปนมื้อเชาก็คือ ตื่นมาสักครูก็กินยาเลย ถายังไมดีขึ้นใหแจงแพทย
4. ปวดหัว มักเปนไมนาน ดีขึ้นเอง

แพทยรักษาอยางไร
หลังจากแพทยประเมินอาการจนคอนขางแนใจแลววาผูปวยเปนโรคซึมเศราโดยไมมีสาเหตุมาจากโรคทางรางกายอื่นๆ ก็จะเริ่มใหการรักษาโดยใหยาขนาด
ตํ่ากอน นัดติดตามการรักษาอีกประมาณ 1-2 สัปดาหตอมา ถาผูปวยไมมีอาการขางเคียงอะไรก็จะคอยๆ ปรับยาขึ้นไปทุกๆ 1-2 สัปดาหจนไดขนาดใน
การรักษา

แพทยจะรับไวในโรงพยาบาลเมื่อ
1. ผูปวยมีอาการรุนแรงตองการการดูแลอยางใกลชิด เชน ไมกินอาหารเลย อยูนิ่งๆ ตลอดวัน คิดอยากตายหรือพยายามฆาตัวตาย
2. แพทยตองการตรวจเพิ่มเติมอยางละเอียด เพื่อการวินิจฉัยและรักษาที่ถูกตอง
3. แพทยเห็นวาการรักษาดวยยาตองดูแลใกลชิด เชน ผูปวยที่มีโรคทางกาย ผูปวยสูงอายุ เปนตน

ระยะเวลาในการรักษา
หลังจากที่รักษาจนผูปวยอาการดีขึ้นแลว แพทยจะใหยาในขนาดใกลเคียงกับขนาดเดิมตอไปอีกนาน 4-6 เดือน เนื่องจากพบวาในชวงนี้ผูปวยที่หยุดยาไป
กลับเกิดอาการกําเริบขึ้นมาอีกสูง เมื่อใหยาไปจนครบ 6 เดือนโดยที่ผูปวยไมมีอาการเลยในระหวางนี้ แพทยจึงจะคอยๆ ลดยาลงโดยใชเวลาประมาณ 1-2
เดือนจนหยุดยาในที่สุด

แมวาจะหายจากการปวยในครั้งนี้แลว ยังพบวามีผูปวยจํานวนหนึ่งที่มีโอกาสเกิดกลับมาปวยซํ้าอีก โดยพบวาเกือบครึ่งหนึ่งของผูปวยที่ปวยครั้งแรกมี
โอกาสที่จะเกิดปวยซํ้าอีกได บางคนหายป 2-3 ปแลวกลับเปนใหม ในขณะที่บางคนหายไปเปน 5-7 ปก็มี ซึ่งบอกยากวาใครจะกลับมาเปนอีกและจะเปนเมื่อ
8 of 13 02-Mar-22, 11:31
ไร หลักการโดยทั่วๆ ไปคือ ถาเปนครั้งที่สอง โอกาสเกิดเปนครั้งที่สามก็สูงขึ้นและถาเปนครั้งที่สาม โอกาสเปนครั้งที่สี่ก็ยิ่งสูงขึ้นไปอีก และการกําเริบในครั้ง
ตอๆ ไปจะกระชั้นเขา ดังนั้นถาปวย 3 ครั้งแลวจําเปนตองกินยากันไมใหกลับเปนซํ้าไปนานเปนปๆ แตถาเปน 2 ครั้งและมีลักษณะตางๆ ที่แพทยเห็นวามี
ความเสี่ยงก็อาจใหยาปองกันเชนกัน

ขอบงชี้ในการปองกันระยะยาว
1. มีอาการมาแลว 3 ครั้ง
2. มีอาการมาแลว 2 ครั้ง รวมกับมีภาวะตอไปนี
3. ญาติใกลชิดสายเลือดเดียวกันมีประวัติปวยเปนโรคนี้ซํ้าๆ หลายครั้ง หรือปวยเปนโรคอารมณสองขั้ว
4. มีประวัติกลับมาปวยซํ้าอีกภายใน 1 ป หลังจากหยุดการรักษา
5. เริ่มมีอาการครั้งแรกขณะอายุยังนอย (ตํ่ากวา 20 ป)
6. มีอาการที่เปนเร็ว รุนแรง หรืออันตรายมา 2 ครั้ง ภายในชวงเวลา 3 ป
ผูปวยที่กินยาปองกันมักจะกินไปนานประมาณ 3-5 ป ผูปวยที่ ไดรับยาปองกันมิไดหมายความวาจะไมเกิดอาการอีกเลย พบวาผูปวยสวนนอยอาจเกิด
อาการเหมือนเดิมอีก ผูปวยบางคนเกิดอาการอีกแตเปนนอยและเปนแคชวงสั้นๆ เมื่อเพิ่มยาขึ้นอาการก็หายไป ในขณะที่ผูปวยสวนใหญไมมีอาการอีก
การที่การกินยาปองกันระยะยาวมีความสําคัญเพราะจากการศึกษาในระยะหลังๆ นี้ทราบคอนขางแนชัดแลววาหากผูปวยมีอาการกําเริบขึ้นบอยๆ การ
รักษาจะยุงยากมาขึ้นในระยะหลังๆ และอาการอาจเปนถี่มากขึ้น

คําแนะนําสําหรับผูปวย
ผูที่ปวยเปนโรคนี้มักรูสึกวาตนเองไมมีคา ไมมีใครสนใจ ตองรับความกดดันตางๆ แตผูเดียว รูสึกสิ้นหวัง ไมอยากจะสูปญหาอะไรๆ อีกแลว

แตขอใหความมั่นใจวาความรูสึกเชนนี้ ไมไดเปนอยูตลอดไป โรคนี้รักษาใหหายขาดได เมื่ออาการของโรคดีขึ้น มุมมองตอสิ่งตางๆ ในแงลบจะเปลี่ยนไป
ความมั่นใจในตนเองจะมีเพิ่มขึ้น มองเห็นปญหาตางๆ ในมุมมองอื่นๆ ที่แตกตางออกไปจากเดิมมากขึ้น

ในขณะที่คุณกําลังซึมเศราอยูนั้น มีขอแนะนําดังตอไปนี้
1. การออกกําลังกาย การออกกําลังกายนอกจากจะชวยทางรางกายแลว จิตใจก็ยังจะดีขึ้นดวย โดยในผูที่มีอาการซึมเศราไมมาก จะรูสึกวาจิตใจคลาย
ความเศรา และแจมใสขึ้นได การออกกําลังกายที่ดีจะเปนการออกกําลังแบบแอโรบิก เชน วิ่ง เดิน วายนํ้า ซึ่งจะชวยใหหลับไดดีขึ้น การกินอาหารดีขึ้น
การขับถายดีขึ้น ถาไดออกกําลังกายรวมกับผูอื่นดวยก็จะยิ่งชวยเพิ่มการเขาสังคม ไมรูสึกวาตนเองโดดเดี่ยว
2. อยาตั้งเปาหมายในการทํางานและการปฏิบัติตัวที่ยากเกินไป ชวงนี้เปนชวงเวลาที่เรายังตองการการพักผอน ทั้งทางรางกายและจิตใจ การกระตุนตน
เองมากไปกลับยิ่งจะทําใหตัวเองรูสึกแยที่ทําไมไดอยางที่หวัง
3. เลือกกิจกรรมที่ทําใหเกิดความรูสึกที่ดีๆ โดยมักจะเปนสิ่งที่เราเคยชอบ เชน ไปเที่ยวสวนสาธารณะ ไปเที่ยวชายทะเล ชวนเพื่อนมาที่บาน พยายามทํา
กิจกรรมที่ทํารวมกับคนอื่นมากกวาที่จะอยูคนเดียว หลักการเกี่ยวกับอารมณความรูสึกอยางหนึ่งก็คือ ความรูสึกที่เกิดขึ้นนี้จะไมคงอยูตลอดไป แต
จะขึ้นๆ ลงๆ ในแตละชวง คนที่มีความโศกเศรามักจะรูสึกหมดหวัง คิดวาความรูสึกนี้จะคงอยูกับตนเองตลอดเวลา ในความเปนจริงแลวจะมีอยูบางชวง
ที่อารมณเศรานี้เบาบางลง ซึ่งจะเปนโอกาสที่ใหเราเริ่มกิจกรรมที่สรางสรรค เพื่อใหมีความรูสึกที่ดีขึ้น
4. อยาตัดสินใจเรื่องที่สําคัญตอชีวิต เชนการหยา การลาออกจากงาน ณ ขณะที่เรากําลังอยูในภาวะซึมเศรานี้การมองสิ่งตางๆ ในแงลบอาจทําใหการ
ตัดสินใจผิดพลาดไปได ควรเลื่อนการตัดสินใจไปกอน หากจําเปนหรือเห็นวาปญหานั้นๆ เปนสิ่งที่กดดันเราทําใหอะไรๆ แยลวงจริงๆ ก็ควรปรึกษาผู
ใกลชิดหลายๆ คนใหชวยคิด
5. การมองปญหาโดยไมแยกแยะจะทําใหเกิดความรูสึกทอแท ไมรูจะทําอยางไร การแกปญหาใหแยกแยะปญหาใหเปนสวนยอยๆ จัดเรียงลําดับความ
สําคัญวาเรื่องไหนควรทํากอนหลังแลวลงมือทําไปตามลําดับโดยทิ้งปญหา
ยอยอื่นๆ ไวกอน วิธีนี้จะพอชวยใหรูสึกวาตนเองยังทําอะไรไดอยู

คําแนะนําสําหรับญาติ
ญาติมักจะรูสึกหวงผูที่เปน ไมเขาใจวาทําไมเขาถึงไดซึมเศรามากขนาดนี้ ทั้งๆ ที่เรื่องที่มากระทบก็ดูไมหนักหนานก ทําใหบางคนพาลรูสึกโกรธ ขุนเคือง
เห็นวาผูปวยเปนคนออนแอ เปนคน “ไมสู” ทําไมเรื่องแคนี้ถึงตองเศราเสียใจขนาดนี้ ทาทีเชนนี้กลับยิ่งทําใหผูที่เปนรูสึกวาตัวเองยิ่งแยขึ้นไปอีก เกิดความ
รูสึกวาตนเองเปนภาระแกผูอื่น ทําใหจิตใจยิ่งตกอยูในความทุกข

9 of 13 02-Mar-22, 11:31
แตทั้งนี้ ภาวะที่เขาเปนนี้ ไมใชอารมณเศราธรรมดา หรือเปนจากจิตใจออนแอ หากแตเปนภาวะของความผิดปกติ เขากําลัง “เจ็บปวย” อยู หากจะเปรียบกับ
โรคทางกายเชน โรคปอดบวม อาจจะทําใหพอเห็นภาพชัดขึ้น คนเปนโรคปอดบวมจะมีการอักเสบของปอด เสมหะเหนียวอุดตันตามหลอดลม ทําใหมี
อาการหอบเหนื่อย เจ็บหนาอก มีไข สิ่งที่เขาเปนนั้นเขาไมไดแกลงทํา หากแตเปนเพราะมีความผิดปกติอยูภายในรางกาย เขากําลังเจ็บปวยอยู กับโรคซึม
เศราก็เปนเชนเดียวกัน ความกดดันภายนอกที่รุมเรารวมกับปจจัยเสี่ยงหลายๆ อยางในตัวเองทั้งทางรางกายและจิตใจ ทําใหมีการเปลี่ยนแปลงของสาร
เคมีและระบบฮอร โมนตางๆ ในสมอง เกิดมีอาการตางๆ ตามมาทั้งทางกายและใจนอกเหนือไปจากความเศราโศก ณ ขณะนั้น นอกจากอารมณที่เปลี่ยนไป
แลว ยังพบมีอาการทางรางกาย ตางๆ นาๆ รวมดวย ความคิดเห็น มุมมองตอสิ่งตางๆ ก็เปลี่ยนไปดวย การมองสิ่งตางๆ ในแงลบ ก็กลับจะยิ่งไปสงเสริม
ใหจิตใจเศราหมอง กลัดกลุมมากขึ้นไปอีก เขาหามใหตัวเองไมเศราไมได ทั้งหมดนี้เปนปรากฏการณของความเจ็บปวย ซึ่งเมื่อไดรับการรักษาหายแลว
อารมณเศราหมองก็จะดีขึ้น จิตใจแจมใสขึ้น การมองสิ่งรอบตัวก็จะเปลี่ยนไป อาการตางๆ จะคอยๆ หายไป

หากญาติมีความเขาใจผูที่เปน โรคซึมเศรา มองวาเขากําลังไมสบาย ความคาดหวังในตัวเขาก็จะลดลง ความหงุดหงิด คับของใจก็ลดลง เรามักจะใหอภัย
คนที่กําลังไมสบาย มีขอยกเวนใหบางอยาง เพราะเราทราบดีวาเขาไมไดแกลงทํา ไมมีใครอยากปวย

เป อารักษ กับการฟงทีจ่ ะเปลีย่ นชีวติ ทีเ่ หลือของเขา
https://www.youtube.com/watch?t=163&v=oD0LwD39_XM (https://www.youtube.com/watch?t=163&v=oD0LwD39_XM)

บางครั้งผูปวยดูเงียบขรึม บอกไมอยากพูดกับใคร ก็อาจตองตามเขาบาง แตในขณะเดียวกันก็ ไมใชจะปลอยเขาไปหมด หากสังเกตวาชวงไหนเขาพอมี
อารมณแจมใสขึ้นมาบางก็ควรชวนเขาพูดคุยถึงเรื่องที่เขาเคยชอบ เคยสนใจ อาจเริ่มดวยการคุยเล็กๆ นอยๆ ไมสนทนานานๆ เพราะเขายังไมมีสมาธิพอที่
จะติดตามเรื่องยาวๆ ไดนาน และยังเบื่องายอยู การที่ญาติมีทาทีสบายๆ ใจเย็น พรอมที่จะชวย และในขณะเดียวก็ ไมกระตุนหรือคะยั้นคะยอเกินไปเมื่อ
สังเกตวาเขายังไมพรอม จะทําใหผูปวยรูสึกผอนคลายลง ไมเครียดไปตามญาติ หรือรูสึกวาตนเองแยที่ ไมสามารถทําตามที่ญาติคาดหวังได

ผูที่กําลังซึมเศราบางครั้งอาจเกิดความรูสึกทอแท ไมเห็นหนทางแกปญหา อาจรูสึกอยากตายได ผูที่มีความรูสึกเชนนี้แมวาบางคนจะไมบอกใคร แตสวน
ใหญก็มักจะบอกคนใกลชิดเปนนัยๆ ญาติควรใสใจ หากผูปวยพูดจาในทํานองสั่งเสีย ลํ่าลา หรือพูดเหมือนกับจะไมอยากมีชีวิตอยู โดยเฉพะถาเขาไมเคยมี
ทาทีทํานองนี้มากอน ผูปวยบางคนไมรูวาจะบอกคนอื่นอยางไรถึงเรื่องอยากตายของตน รูสึกสองจิตสองใจ ใจหนึ่งอยากตาย ใจหนึ่งเปนหวงคนใกลตัว
จะปรึกษาใครก็กลัวคนวาคิดเหลวไหล การบอกเปนนัยๆ นี้แสดงวาจิตใจเขาตอนนั้นกําลังตองการความชวยเหลือ ตองการคนเขาใจอยางมาก

เรื่องหนึ่งที่มักเขาใจผิดกันคือ คนมักไมคอยกลาถามผูปวยถึงเรื่องความคิดอยากตาย เพราะเกรงวาจะเปนการไปชี้โพรงใหกระรอก แตจริงๆ แลวๆ ไมเปน
เชนนั้น ความคิดอยากตายมักเกิดจากการครุนคิดของผูปวยจากมุมมองตอปญหาที่บิดเบนไปมากกวา ไมไดเปนเพราะคําถามเรื่องนี้ ในทางตรงกันขาม
การถามกลับเปนการเปดโอกาสใหผูปวยไดระบายความรูสึก ความตึงเครียด คับของใจลดลง

หากผูปวยพูดถึงเรื่องอยากตาย อยาบอกวา “อยาคิดมาก” “ใหเลิกคิด” หรือ “อยาสรางความเดือดรอนใหคนอื่น” คําพูดทํานองนี้อาจทําใหเขารูสึกวา
ญาติไมสนใจรับรูปญหา เห็นวาเขาเหลวไหล ญาติควรใหความสนใจ เปดโอกาสใหเขาไดพูดถึงความคับของใจ จากประสบการณการเปนแพทยของผูเขียน
พบวา ผูปวยจํานวนไมนอย ไมมีโอกาส หรือไมไดพูดความคับของใจหรือปญหาของตนเองใหคนใกลชิด เพราะมีความรูสึกวา “เขาคงไมสนใจ” “ไมอยาก
รบกวนเขา” “ไมรูวาจะเลาใหเขาฟงตอนไหน” ในชวงภาวะวิกฤตินั้นสิ่งที่ผูที่ทุกข ใจตองการมากคือผูที่พรอมจะรับฟงปญหาของเขาดวยความเขาใจ อยา
เพิ่งรีบไปใหคําแนะนําโดยที่เขายังไมไดพูดอะไร การที่เขาไดพูดระบายออกมาเปนการเปดโอกาสใหญาติไดเห็นชัดเจนขึ้นวาปญหา หรือสิ่งที่ผูปวยเห็นวา
สําคัญคืออะไร ซึ่งอาจจะแตกตางจากที่ญาติเคยคิดมากอนก็ ได

เมื่อผูปวยไดพูดระบายความคับของใจออกมา จิตใจจะผอนคลายลง สภาพจิตใจตอนนี้เริ่มจะเปดกวางพรอมที่จะรับฟงผูอื่น โดยเฉพาะผูที่เขาเกิดความไว
วางใจ ซึ่งก็คือผูที่รับฟงปญหาของเขายามที่เขาทุกข ใจมากที่สุดนั่นเอง ณ จุดนี้ ญาติจะสามารถชี้ใหผูปวยไดมองปญหาจากแงมุมอื่นๆ ไดเห็นทางเลือก
อื่นๆ ในการแกปญหา หากไดพูดคุยแลวเห็นวาผูปวยยังมีความรูสึกทอแทอยูสูง มีความเสี่ยงตอการฆาตัวตายมากก็อยาได ไววางใจ ควรพาไปพบแพทย

ในชวงที่ผูปวยมีอาการซึมเศรามากนั้น หากเขายังทําอะไรไมไดก็ควรจะใหพักผอนไปจะดีกวาการไปบังคับใหเขาทําโดยที่ยังไมพรอม หากอาการเริ่มดีขึ้น ก็
อาจคอยๆ ใหงานหรือชวนใหเขารวมกิจกรรมที่พอทําไดบาง เปนงานที่ ไมตองอาศัยสมาธิมากนัก หากเปนงานที่มีการเคลื่อนไหว เคลื่อนที่จะดีกวางานที่ผู
ปวยนั่งอยูเฉยๆ เพราะการมีกิจกรรมจะทําใหความคิดฟุงซาน การอยูกับตนเองลดลง

ขอควรทราบ
1. โรคนี้ ไมไดอาการดีขึ้นทันทีที่กินยา การรักษาตองใชเวลาบาง สวนใหญจะเปนสัปดาห อาการจึงจะดีขึ้นอยางเห็นชัด จึงไมควรคาดหวังจากผูปวยมาก
เกินไป
2. การรักษาดวยยามีความสําคัญ ควรชวยดูแลเรื่องการกินยา โดยเฉพาะในชวงแรกที่ผูปวยยังซึมเศรามาก หรืออาจมีความคิดอยากตาย
3. การตัดสินใจในชวงนี้จะยังไมดี ควรใหผูปวยเลี่ยงการตัดสินใจในเรื่องสําคัญๆ ไปกอนจนกวาจะเห็นวาอาการเขาดีขึ้นมากแลว

10 of 13 02-Mar-22, 11:31
ถาม-ตอบ
1. คําถาม โรคนี้เปนกรรมพันธุ ไหม จะมีลูกได ไหม ?

คําตอบ จากการศึกษาพบวามีผูปวยจํานวนไมนอยที่มีญาติปวยเชนเดียวกัน โดยเฉพาะกับญาติใกลชิด โดยญาติใกลชิดสายเลือดเดียวกันของผูปวย
(ไดแก พอ แม ลูก พี่ นอง) มีโอกาสปวยเปนโรคนี้มากกวาคนทั่วๆ ไป 2-3 เทา แตบางครั้งโรคนี้ก็เปนขึ้นมาเองไดเหมือนกัน เหมือนกับโรคเบาหวาน โรค
ความดันเลือดสูง แตการปวยเปนโรคนี้ ก็ ไมไดหมายความวาลูกจะตองเปนโรคนี้รอยเปอรเซ็นต เพราะแมแตพอและแมเปนทั้งคู ลูกก็ยังไมไดปวยไปทุก
ครอบครัว และเนื่องจากโรคนี้ ไมไดมีความบกพรองที่รุนแรงมาก สามารถรักษาได การปวยเปนโรคนี้จึงไมเปนขอหามตอการมีลูก

2. คําถาม โรคนี้คือโรคจิตใชหรือไม ?

คําตอบ ไมใช โรคจิตหมายถึงโรคที่มีอาการหลงผิด ประสาทหลอน เปนอาการเดนและมักจะเปนเรื้อรัง สวนในโรคซึมเศรานั้น อาการสําคัญคืออารมณจะ
เปลี่ยนไปจากปกติ โดยจะซึมเศรา นอนไมหลับ กินไมได ในบางครั้งถารุนแรงมากๆ อาจมีอาการหลงผิดประสาทหลอนได แตก็พบไมบอยและเมื่ออาการซึม
เศราดีขึ้นอาการหลงผิดนี้ก็จะหายไป หากจะเรียกใหถูกอาจเรียกวาเปนโรคทางอารมณ

3. คําถาม โรคนี้รักษาแลวหายขาดไหม ?

คําตอบ การรักษาโรคนี้เปนการรักษาการกําเริบของโรค เมื่อหายแลว ก็อาจเปนขึ้นมาใหมไดเหมือนกัน ประมาณกันวารอยละ 50- 75 ของผูปวยเปน
มากกวาหนึ่งครั้ง ยิ่งกลับมากําเริบก็ยิ่งมีโอกาสเปนอีกในครั้งตอไปมากขึ้น ในผูปวยที่เปนมากกวา 2 ครั้งอาจตองกินยาปองกันไประยะยาวหลายๆ ป

4. คําถาม กินยาแลวไมเห็นดีขึ้นเลย จะเพิ่มยาได ใหม ?

คําตอบ ยาแกซึมเศราไมไดกินแลวเห็นผลทันตาเหมือนกับยาแกปวด ตองใหเวลาเพื่อยาไปปรับระบบสารเคมีตางๆ ในรางกายระยะหนึ่ง อาการซึมเศราจึง
จะดีขึ้น อาจใชเวลา 1-2 สัปดาห ในระยะระหวางนี้แมจะกินยามากก็ ไมไดทําใหอาการดีขึ้นเร็ว แตกลับจะยิ่งทําใหมีโอกาสเกิดอาการขางเคียงมากขึ้น

5. คําถาม กินยามานานแลวยาจะสะสมในรางกายไหม ?

คําตอบ ยานี้ ไมมีการสะสมในรางกาย เมื่อกินเขาไปแลวจะถูกขับออกจากรางกายทางอุจจาระหรือปสสาวะ สวนใหญแลวประมาณ 12-24 ชั่วโมงระดับยา
ในรางกายหลังกินจะลดลงเหลือครึ่งหนึ่ง แพทยจึงตองใหกินยาวันละ 1-3 ครั้ง ตามแตวายาตัวไหนถูกขับออกจากรางกายเร็วหรือชา เพื่อใหระดับยาใน
เลือดคงที่ตลอด การรักษาจึงจะไดผลดี

6. คําถาม ยาแกซึมเศรานี้ กินแลวจะติดยาไหม เพราะสังเกตวาถาไมกินยาจะนอนไมหลับ ?

คําตอบ ยาแกซึมเศรานี้ ไมมีการติดยา การติดยาหมายถึงขาดยาไมได ตองกินยาอยูเรื่อยๆ ถาขาดก็จะรูสึกระวนกระวาย อยากไดยามาก และถาจะตอง
เพิ่มขนาดยาขึ้นเรื่อยๆ เพราะเกิดการดื้อยา อยางไรก็ตามหากกินยาไประยะหนึ่งแลว (นานกวา 3 เดือน) ถาจะหยุดยาจะตองคอยๆ ลดยาลงทีละนอย โดย
เฉพาะหากกินวันละหลายเม็ด ถาหยุดยาเลยอาจทําใหมีอาการกระวนกระวาย คลื่นไส นอนไมหลับ ได ในชวงแรกๆ (โดยเฉพาะยารุนเกา) ซึ่งเปนเพราะราง
กายยังปรับตัวไมทัน

ผูปวยหลายคนกลัวติดยาจึงกินยานอยกวาที่สั่ง กินๆ หยุดๆ หรือจะกินตอเมื่อมีอาการมาก การทําเชนนี้นอกจากจะทําใหมีโอกาสเกิดอาการกําเริบใหม
ไดงายแลว การรักษาจะยุงยากไปดวย

7. คําถาม ผูปวยบางคนไมยอมกินยา จะฉีดยาได ไหม ผูปวยที่อาการหนักจะฉีดยาได ไหม ?

คําตอบ ยาชนิดฉีดไมมีที่ใช ในโรคนี้ เพราะดังที่กลาวแลววาการหายของโรคนี้ตองใชเวลา การฉีดยาไมไดชวยใหหายเร็วขึ้น และแมอาการหนักถึงฉีดยาก็ ไม
ไดทุเลาทันที บางครั้งอาจพบแพทยฉีดยา ซึ่งยาที่ใหจะเปนยากลุมคลายกังวลเพื่อชวยลดอาการกระวนกระวายใจที่อาจพบในผูปวยบางราย ไมไดฉีดเพื่อ
แกซึมเศรา ถาผูปวยไมยอมกินยาคงตองอาศัยการชี้แจงใหเขาเห็นความสําคัญของการรักษา ถาไมกินยาเพราะอาการหนักก็อาจตองรับการรักษาในโรง
พยาบาล ญาติควรแจงแพทยเรื่องนี้ เพื่อที่แพทยจะได ไมเขาใจผิดวาผูปวยกินยาตามขนาดแลวอาการยังไมดีขึ้น

8. คําถาม ตอนนี้กําลังกินยารักษาโรคอยู จะตั้งทองได ไหม ?

คําตอบ โดยทั่วไปแพทยจะยังไมใหผูปวยมีลูกจนกวาจะแนใจวาผูปวยหายมาดีแลวระยะหนึ่ง เพราะชวงหลังคลอดใหมๆ มีหลายคนเกิดกลับเปนใหมขึ้นมา
อีก และในสามเดือนแรกของการตั้งครรภยาที่ใหก็อาจมีผลตอเด็กในครรภ ไดเหมือนกัน แมจะพบไดนอยมาก ดังนั้น ถาไมจําเปนจริงๆ ก็ควรรอจนหายดี
แลวดีกวา

9. คําถาม การรักษาดวยไฟฟาเปนอยางไร ?

คําตอบ การรักษาดวยไฟฟาเปนการรักษาโดยใชกระแสไฟฟาขนาดตํ่ามาก () โดยวางขั้วไฟฟาที่เหนือจุดกึ่งกลางระหวางหูและหางตาขึ้นไป เมื่อกระแส
11 of 13 02-Mar-22, 11:31
ไฟฟาผานจะเกิดการเปลี่ยนแปลงในสมองเหมือนกับที่พบในผูปวยที่มีอาการลมชัก ในการรักษาจะทําวันเวนวัน (จันทร-พุธ-ศุกร) ประมาณ 6-8 ครั้ง จะ
รักษาดวยวิธีนี้ในผูที่มีอาการรุนแรง ผูปวยที่เสี่ยงตอการฆาตัวตายสูง ผูปวยที่มีอาการโรคจิตรวม หรือผูปวยที่ ไมตอบสนองตอการรักษาดวยยา หลังทํา
อาจมีอาการหลงลืมงาย ซึ่งจะคอยๆ กลับคืนมาเปนปกติในเวลาไมนาน

10. คําถาม โรคซึมเศราใชธรรมมะ หรือการชวยเหลือทางศาสนาเพื่อรักษาได ไหม

คําตอบ โรคซึมเศรามี 3 ระดับความรุนแรง ผูที่อาการอยูระดับเล็กนอย หรือเล็กนอยถึงปานกลาง การมีผูรับฟงปญหา ใหคําปรึกษา ชี้แนะการปรับตัว
รวมถึงการใชธรรมมะ การฝกสติ อาจชวยใหอาการทุเลาโดยไมกินยาได ประเด็นสําคัญคือ ในชวงที่มีอาการเขาจะลาเพลีย ทอแท ไมมีกําลังใจ ทําใหยาก
แกการชวยตนเองใหดีขึ้น เพราะการใชหลักธรรมะหรือเจริญสติตองฝกฝนสมํ่าเสมอ มีผูคอยชี้แนะใกลชิด การรักษาตนเองเชนนี้จึงจะเหมาะกับผูที่เคยฝก
ปฏิบัติมากอนอยูแลว มีผูชํานาญคอยชวยใหคําแนะนํา และเปนในระยะเริ่มตน อาการยังไมมาก ในผูที่อาการมาก หรือไมเคยปฏิบัติธรรมมากอน แนะนําให
รักษาดวยยากอน เมื่ออาการทุเลา รูสึกสมาธิ มีพลังกลับมาบาง ก็อาจเริ่มฝกดูแลตนเองตอไป

ประวัติผูประสบโรคซึมเศรา
ฉันอายุ 20 ป ปจจุบันอยูที่จังหวัดทางภาคอีสาน เคยรับการรักษาโรคซึมเศรามา 1 ครั้งและกลับมาเปนใหมอีกครั้งหนึ่งในเวลาหางกันไมถึงป

อาการผิดปกติที่เกิดขึ้นกับฉันกอนเขารับการรักษาคือ ฉันจะรูสึกเบื่อทุกสิ่งทุกอยางที่อยูรอบตัว ไมอยากไปเรียน ไมอยากพบหนาเพื่อนไปเรียนแลวก็ ไมรู
เรื่อง ไมมีสมาธิในการเรียน บางครั้งฉันรองไหอยางไมมีเหตุผล หงุดหงิด อารมณแปรปรวนงาย ที่สําคัญฉันรูสึกเบื่อหนายตัวเอง ไมอยากมีชีวิตอยู คิดที่
จะทํารายตัวเอง ผลการเรียนลดลงมากกวาปกติ และมีอาการทางดานรางกายเกิดขึ้น เชน ปวดศีรษะ นอนไมหลับ ใจสั่น อาการเหลานี้เกิดขึ้นหลังจากที่
ฉันมีปญหากับทางบานเรื่องการคบแฟน

อาการเหลานี้เกิดขึ้นกับฉันไดประมาณ 8 เดือน ฉันไดรับคําแนะนําจากเพื่อนรุนพี่ใหปรึกษาจิตแพทย ฉันจึงตัดสินใจไปพบคุณหมอเมตตา แลวไดเลา
อาการทั้งหมดใหคุณหมอฟง คุณหมอบอกวาฉันเปนโรคที่เรียกวาโรคซึมเศรา

ฉันไดรับการรักษาจากคุณหมอเมตตาเปนเวลาประมาณ 4 เดือนจึงไดหยุดรักษา เพราะคุณหมอบอกวาฉันปกติดีแลว ซึ่งผลการเรียนหลังจากที่ ไดรับการ
รักษาแลวเพิ่มขึ้นในระดับที่นาพอใจสมาธิในการเรียนกลับมา ความรูสึกเบื่อตัวเอง อยากทํารายตัวเองไดหายไป

หลังจากนั้นเวลาผานไปไดประมาณ 4 เดือน อาการขางตนไดปรากฏขึ้นมาใหมอีกครั้งหนึ่งเมื่อฉันไดออกฝกสอนที่โรงเรียนประจําอําเภอแหงหนึ่ง ฉันทุมเท
ชีวิตทุมเททุกสิ่งทุกอยางใหกับการออกฝกสอนในครั้งนั้น แตฉันไดรับคําตําหนิตลอดเวลาวาไมมีความรับผิดชอบ ทํางานไมไดเรื่องมัน ทําใหฉันรูสึกทอแท
หมดหวัง หมดกําลังใจในการเรียน รูสึกวาตัวเองแยมากทําอะไรก็ ไมดีไมไดเรื่อง ฉันเริ่มปวดศีรษะทุกวัน ๆ ฉันเก็บตัวอยูในหองนอน ตลอดเวลาหลังจาก
เลิกเรียนแลวนํ้าหนักลดลงมาจาก 47 กิโล เหลือ 41 กิโล ภายในเวลา1 เดือน

ฉันไดตัดสินใจโทรศัพท ไปปรึกษานักจิตวิทยาที่โรงพยาบาล นักจิตวิทยาแนะนําให ไปพบที่โรงพยาบาลฉันก็ ได ไปพบและทําแบบทดสอบ แลวนัดฉันไปพบ
อีกครั้งหนึ่งในสัปดาหถัดไป

ชวงที่ฉันรอ ฉันรูสึกแยมาก รูสึกเบื่อรําคาญตัวเอง แลวคิดวาทําไมฉันจะตองเปนแบบนี้ดวย ฉันไมตองการที่จะเปนแบบนี้ ฉันอยากที่จะหนีใหพนๆ จาก
สภาพที่เปนอยู แลวเกิดความคิดในการที่จะฆาตัวตายขึ้นมา ฉันก็ ไดลงมือฆาตัวตายโดยการกินยานอนหลับไปประมาณ 10 เม็ด และยาแกปวดไป
ประมาณ 60 เม็ด คุณพอกับคุณแมเห็นฉันเงียบผิดปกติในหองนอนจึงเปดประตูเขาไปดูแลวเรียกฉัน แตฉันไมรูสึกตัว จึงนําสงโรงพยาบาลคุณหมอไดชวย
ชีวิตไว ไดทัน

ตอนนี้ฉันอยูในความดูแลของคุณหมอเมตตาซึ่งฉันจะตองไปพบหมดทุกสัปดาหและพบนักจิตวิยาทุก 3 สัปดาห ซึ่งการรักษาของฉันในตอนนี้มีทั้งการใช
ยาและการใชวิธีจิตบําบัด ซึ่งตอนนี้ฉันเริ่มที่จะรักษาโรคซึมเศราเปนครั้งที่ 2 ไดประมาณ 1 เดือน คุณหมอบอกวาอาจจะตองใชเวลาประมาณ 1 ปในการ
รักษาครั้งนี้

สุดทายนี้ฉันหวังวาเรื่องของฉันคงเปนประโยชนตอผูอานทุกทานไมมากก็นอยนะคะ

ปราณีต
วิจารณ
อาการของคุณปราณีตเขาไดกับโรคซึมเศราทุกอยาง กลาวคือมีอาการสําคัญไดแก เศราซึม รองไหงาย เบื่อ ทอแท รวมกับอาการทางกายที่สําคัญคือ
นอนไมหลับ เบื่ออาหาร ผอมลงมาก

นาเสียดายที่เปนตั้ง 8 เดือนถึงไดพบหมอ คนไขที่ผมพบก็มักเปนแบบนี้คือ สวนใหญเราไมทราบกันวานี่เปนอาการของโรคๆ หนึ่ง เรามักจะคิดวาคงเปน
12 of 13 02-Mar-22, 11:31
เพราะเบื่อ เซ็ง หรือมีปญหาจากภายนอก เดี๋ยวก็ดีขึ้นเอง ขอสังเกตคือถาเปนโรคซึมเศรา ความเศรา เบื่อหนาย จะมากและเปนนานกวาความเบื่อเซ็งทั่วๆ
ไป เรียกวาคนรอบขางสังเกตเห็นวาเปลี่ยนไปจากเดิมอยางชัดเจน

ยังไงก็ตามนับวาโชคดีที่อาการของคุณปราณีตตอบสนองตอการรักษาดี โดยทั่วไปถาเปนครั้งแรกเมื่ออาการดีขึ้นแลวหมอก็จะคงยาไวสักพักหนึ่งแลวก็
เลิกไป แตถาเปน 2-3 ครั้ง หรือมีประวัติวามีญาติปวยดวย (บางคนเปนกรรมพันธ) ก็อาจตองกินยาปองกันไปนานหนอย

ในกรณีของคุณปราณีตหมอที่รักษาเห็นวาควรกินนานเปนป ซึ่งผมก็เห็นดวย ที่สําคัญอีกอยางหนึ่งคือทักษะในการปรับตัวเมื่อเผชิญปญหากดดัน เพราะ
หากมีการปรับตัวที่ ไมดี จิตใจออนไหวงาย ก็เสี่ยงตอการเกิดปญหาอีกเหมือนกัน การรูจักทําใหตนเองผอนคลายลงบางเวลาเจอสิ่งเครียดๆ การฝกมอง
ปญหาในแงมุมอื่นๆ การรูจักปรึกษาผูอื่นเมื่อไมสบายใจ ฯลฯ เหลานี้ลวนจะทําใหปญหาที่เกิดขึ้นมีผลกระทบตอตัวเรานอย โอกาสที่ความกดดันจากภาย
นอกจะมากระตุนใหอาการกลับกําเริบก็ลดลง

บทความโดย: ศ.นพ.มาโนช หลอตระกูล
เครดิตรูปภาพ:
1. http://st-listas.20minutos.es/images/2014-06/383351/4465786_640px.jpg?14... (http://st-listas.20minutos.es/images/2014-06
/383351/4465786_640px.jpg?1403727009)
2. http://www.peterboroughfht.com/wp-content/uploads/2013/06/Anxiety-and-De... (http://www.peterboroughfht.com/wp-content
/uploads/2013/06/Anxiety-and-Depression.jpg)
Share :
(http://ramamental.mahidol.ac.th) (/psych) (https://www.facebook.com/ramapsychiatry)
RamaMental.mahidol.ac.th (http://ramamental.mahidol.ac.th)
ภาควิชาจิตเวชศาสตร (http://psychiatry.mahidol.ac.th) คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล
270 ถนนพระรามที่ 6 แขวงทุงพญาไท เขตราชเทวี กรุงเทพมหานคร 10400
หนวยตรวจผูปวยนอกจิตเวชศาสตร (บริการทางการแพทย ดานจิตเวชศาสตร) อาคาร 4 ชั้น 2 โทรศัพท 02-201-1235 หรือ 02-201-1726
สํานักงานภาควิชาจิตเวชศาสตร (บริหารทั่วไปและธุรการ) อาคาร 3 ชั้น 7 โทรศัพท 02-201-1478 หรือ 02-201-1929 โทรสาร 02-354-7299

มหาวิทยาลัยมหิดล (http://www.mahidol.ac.th)
คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล (/)
โรงพยาบาลรามาธิบดี (/rama_hospital)
ศูนยการแพทยสิริกิติ์ (/qsmc)
ศูนยการแพทยสมเด็จพระเทพรัตน (/sdmc)
สถาบันการแพทยจักรีนฤบดินทร (/cnmi)
(http://www.facebook.com/ramathibodi) (/infographics) (/ramachannel)
การเดินทาง (/communication/map-th) ติดตอเรา (/communication/contactus-th) รวมงานกับเรา (/jobs)
 (https://www.rama.mahidol.ac.th)
© 2015-2018 Faculty of Medicine Ramathibodi Hospital
Mahidol University (https://www.rama.mahidol.ac.th)
13 of 13 02-Mar-22, 11:31

โรคซึมเศร้าโดยละเอียด คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

โรคซึมเศร้าโดยละเอียด คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

โรคซึมเศร ้าโดยละเอียด | คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหา... https://www.rama.mahidol.ac.th/ramamental/generalknowledge/genera...

คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล (/) ☰

ความรูสําหรับประชาชน (/ramamental/generalknowledge) => จิตเวช

Melancholy, (1892) Edvard Munch1

(http://ramamental.mahidol.ac.th) (/psych) (https://www.facebook.com/ramapsychiatry)

(http://www.facebook.com/ramathibodi) (/infographics) (/ramachannel)

การเดินทาง (/communication/map-th) ติดตอเรา (/communication/contactus-th) รวมงานกับเรา (/jobs)

You might also like

โรคซึมเศร้าโดยละเอียด คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

โรคซึมเศร้าโดยละเอียด คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

โรคซึมเศร ้าโดยละเอียด | คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหา... https://www.rama.mahidol.ac.th/ramamental/generalknowledge/genera...

คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล (/) ☰

ความรูสําหรับประชาชน (/ramamental/generalknowledge) => จิตเวช

Melancholy, (1892) Edvard Munch1

(http://ramamental.mahidol.ac.th) (/psych) (https://www.facebook.com/ramapsychiatry)

(http://www.facebook.com/ramathibodi) (/infographics) (/ramachannel)

การเดินทาง (/communication/map-th) ติดตอเรา (/communication/contactus-th) รวมงานกับเรา (/jobs)

You might also like

คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล (/) ☰

ความรูสําหรับประชาชน (/ramamental/generalknowledge) => จิตเวช

การเดินทาง (/communication/map-th) ติดตอเรา (/communication/contactus-th) รวมงานกับเรา (/jobs)