Kabanata 40: Ang Karapatan at ang Lakas

I. TAUHAN – Don Filipo, Tinyente, Pilosopo Tasyo, Chananay, Marianito, Padre Salvi, Maria
Clara, Crisostomo Ibarra
II. BUOD - Alas-10 ng gabi, nagsimula ang pagpapaputok ng kuwitis. Ito ang tanda ng
pagsisimula ng laro. Naroon si Tenyente at Pilosopo Tasyo tungkol sa pagtanggi ni Don Filipo
na maglingkod.Dumating na sa bayan ang mga kilalang tao at nagsimula na ang palabas ng
"Crispino de la Comare" sa pangunguna nina Chananay at Marianito. Abala ang lahat sa
dulang ito, maliban kay Padre Salvi, na nanonood kay Maria. Dumating ang isang binata, si
Ibarra, at nagalit ang kanyang ama. Inutusan niya si Don Felipo na paalisin ang binata, ngunit
hindi niya magawa dahil napakaraming naibigay ni Ibarra. Dahil sa inis, umalis ang
pariUmalis sandali si Ibarra. Nang maglaon, isang sibilyang pulis ang lumapit kay Don Filipo
habang ang alperes at si Donya Consolacion ay hindi makatulog, ngunit hindi siya pumayag
at pinahinto niya ang laro. Sinusubukan niyang ihinto ang musika ng play, at nagsimula ang
gulo. Bumalik si Ibara at hinalikan si Maria. Sinabi agad kay Salvi ang nangyari. Nakita ni
Padre Salvi na hinimatay si Maria, agad siyang bumaba sa kumbento, ngunit walang tao.
Kinabahan ang pari.
III. PROBLEMANG PANLIPUNAN – Sa isa pang serye, ang kabanatang ito, makikita natin kung
paano inabuso ni Don Filipino si Philip at nagdulot ng mga problema para sa mga hindi
sumunod sa kanya. Ang alkalde ay sumugal noong gabing iyon at si Don Filipo ang
namamahala sa laro.

Kabanata 41: Dalawang Dalaw

I. TAUHAN – Crisostomo Ibarra, Elias, Lucas

II. BUOD - Hindi mapakali at hindi makatulog si Ibarra dahil sa nangyari sa palabas. Dumating si
Elias upang sabihin kay Maria na siya ay may sakit. Bago siya dinala sa Batangas, tinanong
niya ang binata kung ano ang sasabihin nito sa kanya, at sinabi rin ni Elias kung paano
mapipigilan ang kaguluhan. Kilala niya ang dalawang manggugulo na ito, at huminto sila
dahil sa kanyang pag-uusap. Nagbihis si Ibarra at pumunta sa bahay ni Kapitan Tiago. Sa
daan, nakilala ko ang kapatid ng lalaking madilaw, na namatay matapos ibato ang unang
bato sa paaralan. Lucas ang pangalan niya. Ninanakawan nito ang mga tinik ng pera na
maaaring pagkakitaan sa pagkamatay ng kanyang kapatid. Sinabihan siya ng binata na sa
susunod na lang sila mag-usap dahil may sakit siya. Tumango si Lucas, ngunit tinalikuran siya
ni Ibarra. Sumama ang tingin ni Lucas sa binata. Napabulon ito na apo raw talaga ng
matandang nagpahirap sa ama ni Lucas si Ibarra ngunit magkasundo pa rin daw sila basta
magbayad si Ibarra.
III. PROBLEMANG PANLIPUNAN - Ang kabanatang ito ay nagpapakita kung paano tinatrato ni
Lucas si Ibarra. Para sa kanya, si Ibarra ay isang mayaman na dapat managot sa pagkamatay
 ni Nol Juan. Si Nol Juan ay isang taong dilaw na nahulog sa baha para magtayo ng paaralan
at agad na namatay. Gusto niya ng malaking halaga mula kay Ibarra bilang kabayaran sa
buhay ng kanyang kapatid. Sinabi ni Ibarra na hindi siya babalik hanggang sa ibang araw
dahil mayroon siyang mahahalagang bagay na dapat gawin.Tanging matatalim na tingin ang
isinukli nito sa binata.

Kabanata 42: Ang Mag-asawang De Espadana

I. TAUHAN - Kapitan Tiyago, Maria Clara, Tiya Isabel, Don Tiburcio de Espadana, Padre
Damaso, Donya Victorina, Linares
II. BUOD - Dinala nina Don Tiburcio at Donya Victorina de Epsadaña ang isang lalaking
nagngangalang Linares sa bahay ni Kapitan Tiago. Si Don Tiburcio ay nagpanggap na isang
doktor mula sa Espanya, ngunit hindi na bumalik doon at nagpakasal dito.Si Tiburcio ay
dating tagalinis sa ospital. Mahirap ang buhay sa Pilipinas. Matapos ikasal si Victoria,
naisipan niyang magpanggap na isang doktor at sinunod ang payo ng ilang kaibigan.
Bagama't pekeng doktor ang Kastila, dahil sa dami ng gumamot sa kanya, gumaling ang
Kastila. Agad na pinuntahan ni Don Tiburcio ang maysakit na si Maria. Sinuntok niya ito at
sinabing gagaling ang dalaga.Niresetahan ito ng liquen at gatas, Jarabe de altea, at dalawang
pildoras de Cinaglosa. Ipinakilala naman ni Tiburcio kay Linares na nagbighani na sa
dalaga.Maya-maya naman ay dumating si Damaso na kagagaling lang din sa
karamdaman.Niresetahan ito ng liquen at gatas, Jarabe de altea, at dalawang pildoras de
Cinaglosa. Ipinakilala naman ni Tiburcio kay Linares na nagbighani na sa dalaga. Maya-maya,
dumating si Damaso na kagagaling lang sa sakit.
III. PROBLEMANG PANLIPUNAN - Ang mga kanser sa lipunan na ipinapakita sa kabanatang ito
ay madalas na nagpapanggap bilang mga Pilipino o nagkukunwari bilang katanggap-tanggap
sa lipunan. Sa kabanatang ito ay mababasa mo ang tungkol sa postura ni Donna Victorina.
Ipinapakita nito sa lipunan ang kanyang kalagayan sa buhay ng pagpapakasal sa isang
dayuhan. Hindi, pero mukhang masaya talaga siya. Siya ay matanda, ngunit hindi ito
nagpapahiwatig ng kanyang tunay na edad, bagkus ay nagpapabata sa kanya. Ginamit niya
ang kanyang kagandahan para magpakasal sa isang dayuhan. Ang isa pang kanser sa lipunan
na ipinakita sa kabanatang ito ay ang pagkapit sa isang kutsilyo upang iligtas ang kahihiyan
ng isang tao. Hindi totoong doktor si Don Tiburcio. Samantalahin ang tiwala na ibinigay ng
mga tao sa paniniwalang ito ay isang tunay na manggagamot. Nawalan siya ng tanga nang
malaman niya kung ano siya. Nakilala niya si Donna Victorina, nagpakasal at nanirahan sa
Pilipinas.

Kabanata 43: Mga Panukala

I. TAUHAN - Maria Clara, Don Tiburcio, Padre Damaso
II. BUOD - Ang masaya at maingay na dating tahanan ni Kapitan Tiago ay napalitan ng lungkot
at katahimikan. Sarado ang mga bintana para hindi makapasok ang hangin sa silid ni Maria
Clara. Ang magpinsan na sina Tiago at Isabel ay mahinang nag-uusap tungkol sa mga santo't
santa nang biglang dumating ang mga hinihintay na panauhin na walang iba kundi ang mga
Espadañas at ang binatang si Linares. Si Don Tiburcio ay kilala bilang isang doktor na
dalubhasa sa iba't ibang sakit, ngunit isa lamang siyang pekeng doktor. Sa katunayan,
minsan siyang nakulong dahil sa pagsisinungaling
III. PROBLEMANG PANLIPUNAN - Sa pamamagitan ng kasinungalingan at mekanisasyon, ang
pagluluksa ni Damaso ay naghahanap ng hindi tunay na kabutihan mula kay Padre Damaso.

Kabanata 44: Paggugunam-gunam ng Kasalanan

I. TAUHAN – Maria Clara, Kapitan Tiyago, Donya Victorina, Don Espadana, Sinang, Victoria,
Padre Salvi, Linares, Tiya Isabel, Sinang
II. BUOD - May nakatagong kasamaan sa puso ni Padre Salvi, isang tahimik at dating tagamasid
tulad ni Damaso, na dumating sa bahay ni Kapitan Tiago at dumiretso sa silid ni Maria nang
hindi pinapansin ang mga nagdaraan. Pakiramdam ng prayle ay magkahalong lungkot at
takot ang kanyang nakita. Hinawakan niya ng mahigpit ang kamay ng dalaga at sabay
bulong, “anak ko huwag kang mamamatay. Pagkatapos ay pinunasan niya ang mga luhang
tumulo sa kanyang mga mata. Nagulat ang lahat dahil ang mala tigre na Damaso ay may
mabait ding puso. Tahimik ang buong bahay nang biglang dumating ang kapatid kong si
Lucas na namatay sa handaan. Naghahanap ito ng limos para sa magkakapatid. Nagulat ang
lahat sa ginawa ni Padre Salvi. Biglang uminit ang ulo ng kapatid at pinalayas ang kawawang
si Lucas.
III. PROBLEMANG PANLIPUNAN - Ang kabanatang ito ay nakatuon sa karamdaman ni Maria
Clara, Doña Victorina, at pagyayabang ni Padre Salvi.Ayon kay Doña Victorina, si Maria Clara
ay pinagamot ng mga iniresetang gamot ng kanyang asawa at gumaling pagkatapos ng
pagkumpisal at pakikipag-isa. Tila sa ating lipunan, ang kanyang pagmamataas at pagpuri sa
sarili, kahit hindi totoo, ay pinipilit silang maging tama upang maging mabuti at maganda sa
paningin ng mga tao.

Kabanata 45: Ang mga Pinay-uusig

I. TAUHAN – Elias, Kapitan Pablo

II. BUOD - Isang dala, si Maria Clara, ang umiyak nang husto sa ikalimang utos ng Bibliya. Sa
paglipas ng araw, humupa ang lagnat ni Maria. Masaya ang lahat, lalo na si Victoria. Sinabi
niya na ang kanyang asawang si Mary ay namatay kung hindi dahil dito. Agad namang
tumutol si Padre Salvi, para sa kanya ang Diyos ang nagpagaling sa dalaga. Pinayuhan ni
Padre Salvi si Kapitan Tiago na ihanda si Maria sa pagtatapat upang matanggap ng dalaga
 ang sakripisyo. Ito ang kailangan niya para tuluyang gumaling sa kanyang karamdaman.
Agad namang nasunod ang huli.Sa loob ng silid ni Maria ay pabulong niyang kinakausap ang
kaibigan na si Sinang. Tinatanong niya ang kalagayan ng kasintahan na si Ibarra. Pinagbilin
niya dito ang mga mensaheng “sabihin mo sakanya na huwag akong alalahanin”. Naputol
ang kanilang bulungan nang pumasok si Isabel para ihanda siya sa pagsuri ng kanyang budhi.
III. PROBLEMANG PANLIPUNAN - Para sa akin, ang problema ng noli me tangere kabanata 45
ay ang pamahalaan dahil sa paniniwala niPilosopong Tasyo na kahit anuman ang kabutihan
ng mga pinuno sa itaas, kung ang kabutihang loob sa ibaba ay hindi nakakamit dahil sa
kasakiman sa pera, dagdag pa ang kamangmangan ng mga tao. , kung maikukumpara natin
sa ating gobyerno ngayon, kung may plano ang ating pangulo na makikinabang sa bayan at
sa buong bansa, pero kung corrupt ang kanyang mga nasasakupan, hindi rin uubra. Walang
mangyayari, planong pabor sa bansa.