EVROPSKI UNIVERZITET „KALLOS“ TUZLA

TEHNIČKI FAKULTET
DRUMSKI SAOBRAĆAJ 012/19 – DS

PREDMET: PLANIRANJE SAOBRAĆAJA

TEMA: KORIŠĆENJE RAČUNARA U SAOBRAĆAJU

PROFESOR: Doc, dr. Miodrag Tojagić Student: Lejla Ahmetović 012/19-DS

Tuzla, mart. 2022

1
UVOD:
- Planiranje saobraćaja predstavlja jedan složen multidiscipliran posao koji
zahtjeva prikupljanje i obradu velikog broja informacija, dugačke redove
i sačajna finansijska sredstva. Zahtjeva takođe i obrazovan, i iskusan
kadar koji u stanju da sačini odgovarajuću metodologiju, da formuliše
filozofiju, ciljeve i zadatke transportnog sistema, da sagleda ne samo
željene kvalitete transportnog sistema, već i neželjene posljedice u
pogledu ugrožavanja bezbjednosti, životne sredine, estetike i životnih
dobara. Saobraćajnice visokog, ranga ne samo da spajaju pojedina
područja približavaju ih, vremeneski, već istovremeno predstavljaju
fizičku prepreku koja otežava ili onemogućava druge funkcije u prostoru
kroz koji prolazi. Putnički i teretni terminali, garaže autoservisi ne samo
da onemogućavaju kvalitetan prihvat i opremu putnika i robe, smeštaj i
održavanje vozila u urbanističkom i estetskom pogledu predstavlja
neželjenje objekte koji ugrožavaju neposredno okruženje.

2
1.2 KORIŠĆENJE RAČUNARA U PLANIRANJU SAOBRAĆAJA

- Već duže vrijeme računari predstavljaju neophodni alat procesa

planiranja saobraćaja. U posljednih deset godina do dvadeset godina
napredka na ovom području usko je povezan sa razvojem tehnologijen
računara, bez pomoći računara ne bi bilo moguće obraditi i analizirati
ogromnu količinu podataka koji prikupljaju za potrebe saobraćajnih
istraživanja. S druge strane, izrada i primjena različitih modela i
simulacionih procesa može se na zadovoljavajućem način obaviti jedno
upotrebnom računara.
-
-
- Prvi oblici primjene računara u saobraćajnom planiranju svodili su se na
tabelarno prikazivanje obimnih informacija prikupljanje raznim
anketama i snimanjem. Međutim, kako je nastao kapacitet računara i
pojednostavio se postupak programiranja, računari počinju sve više da
se koriste u rješavanju prvih jednostavnih modela, prostorne distribucije
kao, što su Fratar, Detroit i modeli faktora porasta.
-
-
-
- Najznačajniji napredak na polju modela opterećivanja mreže, označila je
pojava radova E.F Moora iz teorije prekidanja.
- Takođe, razvojem jednostavnih programskih jezika, kao što su Cobol i
Fortran pruža se mogućnost planerima saobraćaja da pišu sopstvene
programe za pojedine specifične probleme.
- Veći kapaciteti računara omogućavaju relativno lako izračunavanje
složenih i razgranatanih saobraćajnih mreža.

-Brži i veći računari i jednostavnije programiranje pospješili ssu raazvoj

različitih istim problema koj isu kao rezultat dalu veliki broj alternativnih
modela i postupaka, koji se mogu koristiti u različizim fazama planiranja
saobraćaja.

3
Danas proces planiranja saobraćaja ne obuhvata samo analizu podataka
dobijenih snimanjem i procjenu budućeg obima potrebe za putovanjem, nego
vrednovanjem varijatnih rješenja saobraćajnog plana kojim se trvđuju prioritet
razvoja mreže, odnosno izgradnje i rekonstrukcije. Masa podataka i elementi
ekonomske teorije koji su potrebni za vrednovanje mogu se uspješno obraditi
samo korišćenje računara.

STRANDARDNI PROGRAMI
Postoje brojni strandardni programi koji daju rješenje za dati problem na brz i
efikasan način i tako pomažu neprofesionalnim programerima da izbjegnu
nepotreban ban trud oko pisanja po pravilu, mnogo manje efikasnog programa
za rješenje istog problema. Ove programe pišu eksperti za pojedine računarske
sisteme i oni su ograničen na neke zajedničke probleme koji najćešće susreću
u pojedinim naučnim oblastima. Tako na primjer, u saobraćajnom planiranju
postoje standardni programi za generisanje putovanja, distribucije
opterećavanja vidovnu raspodjelu i ekonomsko vrednovanje alternativnih
rješenja mreže. Ove standarde programe nude razni proizvođaći računara.

ANALIZA SAOBRAĆAJNIH ISTRAŽIVANJA

Ovaj tip standardnih programa razvijen je za potrebe analize obimnih i
kompleksnih podataka prikupljenih anketama i snimanjima i prikazuje ih u
obliku koji omogućava raspoznavanje nekih logičkih međuzavisnosti. Prije nego
što su uvedeni računari ovi programi su morali da se obraduju ručno ili pomoću
jednostavno bušenih kartica. Sada se koriste računari i programi za generalnu
analizu rezultata snimanja, saobraćajnih planer treba samo da, specifikuje tip
analize koju želi da obavi u jednom od programskih jezika, zatim asembler
provodi u instrukcije razumjevanja računara.
Osnovni podaci koji prikupljeni u anketi upisani su na diskete ili magnetne
trake, ili ubušene, su na kartice, ili papirnu traku, zavisno od oblika ulaza, koji
se koristi i u skladu sa unaprijed jednostavnije kako bi se troškovi kontrole
grešaka, u kodiranju i bušenju sveli na minimum. Kada god je to moguće treba
se pridržavati tri sljedeća jednostvna pravila:
- Koristiti sistema brojnog decimalnog kodirnja,
- Koristiti kontinualne (neprekinute) opsege kodova,

4
 - Koristiti šifru najvećeg reda da bi se označili prekidi u nizu.

Razni sistemi računara razvili su sopstvenog standardne programe, koji se

razlikuju u pojedinostima, dok je u suštini pristupak obrade sličan.
Analiza osnovnih podataka, snimanja može se posmatrati i u tri faze. U prvoj
fazi podaci se uređuju i grupišu na različite načine . Osnovni zapisi se takođe
mogu podvrgnuti kontroli kako bi se utvrdika pouzdanost i vrijednost podataka
u odnosu na zadati raspon vrijednosti za iste promjenljivosti.
U drugoj fazi, formiraju se osnovni tabelarni prikazi na osnovu odabranih iz
osnovnog skupa podataka. Ove tabele mogu imati opšti oblik pregledanih
tabela ili mogu dati detaljnu analizu, speicifičnog problema. Opštim oblikom
tabela može se, na primjer prikazati samo svrha zahtjeva dalju i detaljniju
analizu, u ovoj fazi podaci se dalje, obrađuju, na primjer kolone iki vrste
pojedinih tabela spajajun se ili sabiraju ili se primjenjuju, druge aritmetičke
operacije.
Treća faza obuhvata, izlazne podatke tabela izrađenih u fazi dva. Odgovarajući
naslovi, tekst, osnovne kolone vrsta i kolone vrste i ostalo dodaju tabelama.
Rezultatati analize podataka mogu se prikazatiu obliku štampanog obrasca
(listing), magnetne diskete, papirne trake ili magnetne trake zavisno od
zahtjeva koje nameže metodologijom obrade. U cijelom postupku analize
podataka snimanja prate se izlazne poruke i javljaju greške

5
RASPODJELA TOKOVA NA MREŽI (OPTEREĆIVANJE)
- Cij ovog postupka je da se prognozira razlivanje zadanih saobraćajnih
tokova na gradsku mrežu saobračajnica. Za sada postoje standardni
računarski programi za dva metoda opterećivanja mreže i to za metod
„ograničenog kapaciteta“ i metod i metod „sve ili ništa“

Standardni program za metod ograničenog kapaciteta zahtjeva kao ulaz (1)

opis saobraćajne mreže (centroidi zone, veze i čvorovi na mreži sa
koordiniranim brzinama, kapacitet i obimom saobraćaja i (2) matricu
buduće razmjene između zona.
Program zatim vrši prvi izračunavanje minimalnih staza između centroida
zona i dva opterećenje odabranih staza putovanjem između zona i
unaprijed zadanim procentualnim pritaštajima i za zadatii broj iteracija.
Uzimajući u obzir broj vozila u svakoj iteraciji program računara nove brzine
putovanja na osnovu obima i kapaciteta svake dionice. Za dobivanje nove
vrijednosti brzina i program računara novi skup minimalnih staza koji po
pravilu nije jednak prvobitnom. Preostala putovanja nanose se zatim duž
novih minimalnih staza i postupak se ponavlja sve dok se ne izvrši
opterećivanje mreže cjelokupnim obimom međusovne razmjene putovanja.
Oblik izlaznih rezultata ovog programa je prilično složen, ali vrlo rjetko su
potrebni svi podaci, jer se to zahtjeva na značajni utrošak, vremena na
računaru. Kao izlazni podaci na primjer, može da se dobije slika, tokova, u
čvornom po smjeru ili, saobraćajnice javnog prijevoza i željeznice, što bi s
druge strane trebalo da omogući kompleksnije tretiranje raspodjele na
sredstva prijevoza.
Što se tiće „softewr-a“ razvijeni su jedinstvebi programi su jasno
definisanim ulazima i ograničenim izlazima informarcija (COMPACT). Svrha
ovakvih programa je da omogući univerzalni paket za planiranje saobraćaja i
nemjene površina koje se lako koriste, pri čemu univerzalni paket za
planiranje, saobraćaja, u manjim gradovima sa ograničenim brojem zona,
za šire tretiranje, saobraćaja u sklopu komburbacija i regiona sa
prelinimarnim izbor globalne strategije razvoja prije nego što se izvršio
detaljno testiranje pojedinih varijalnih i kao vrlo korisno. Iako su ovakvi
paketi, programa jednostavni njihove primjene primjene može navesti

6
 ponekoga da podceni kompleksnost procesa, planiranja saobraćaja, i
namjene površine, čemu se mora posvetiti, odgovarajuća pažnja.

7
 PRIMJENA PERSONALNIH RAČUNARA

Tehnološki razvoj u kompjuterskoj oblasti realizovao se veoma brzo. Prije

samo 10-15 godina saobraćajne analize i prognoze mogle su da se vrše
samo na velikim kompjuterskim sistemima, smještenim u velikim, posebno
opremjenim i kontruisanim prostorijama, i odgovarajućom posadom, i sa
ograničenim mogućnosti pristupa sistemu.
Danas saobraćajni planeri mogu da se koriste čitavu akalu mini mikro
kompjutera koji svojim performansima dostižu ili nadmašuju stare
računarske sisteme. Jeftini po cijeni skromnih dimenzija bez posebnih
ambijentnih zahtjeva veoma su pristupačni i omogućavaju saobraćajne
analize i modelske simulacije čak i za velika područja i velike gradove – što
je do skora bilo nemoguće. Kompjuterska tehnologija razvijala se brže od
programske podrške. Posljednih godina sačinjeni su tkz. Kompaktne verzije,
koji sada dominiraju na kompjuterskom tržištu.
Izraženi zahtjevi sa širokom primjenom kompjuterskih paketa programa
doveli su do formiranja posebnih distibutivno konsultalnih organizacija za
primjenu minikokmpjuterskih programa saobraćaja. Time je planski alat
visokih performanski i interaktivnog pristupa, postao dostupan brojnim
planerima saobraćaja i mnoge stručne mogućnosti primjene. Danas se teško
može zamisliti planiranje bez kompjuterskih analiza i simulacija i
odgovarajuće selekcije najpogodnijih rješenja za utvrđivanje pozitivnih i
negativnih efekata svake alternative.

8
 FORMIRANJE MREŽE

Prije nego što se pristupi formiranju realne mreže, prolazi se kroz neke
hipotetičke faze:
a. Hipotetičke mreže:
b. realne mreže i raspodjela tokova:
- Hipotetička brzina (minimalne staze)
- Hipotetički tokovi (sve ili ništa)
- Realne opterećivanje (zavisnost brzine ili protokola)
Mreža linija želja nisu ništa drugo nego merodavna kretanja iz matrice, koja
se mogu grafički interpratiti u prostoru, Da bi crtež bio prihvatljiv
neophodno je izvršiti samaživanje matrice zona-zona u krupnije jedinice koji
se zovu distrikt. Tako sažeta matrica može se grafički interpretirati na
zadovoljavajuće način. U protivnom bi se formirala nepregledna mreža
linija, koje onemogućavaju osnovnu svrhu – vizuelno zagledavanja glavnih
potencijalnih tokova kretanja. Linija želja spajaju centroide zona koje
razmjenuju kretanja po najkraćoj – vuzdušnoj liniji, na vodećoj računa o
prirodnim ili vještačkim preprekama ili realnoj saobraćajnoj mreži. Takva
mreža je dakle visoko hipotetička ne računajući hipotezu da sva kretanja
jedne zone ili distrikta počinju ili se sažavaju u jednoj tački svake zone
(cetroidu). Sljedeći korak mora voditi bliže realnom stanju.

9
 ZAKLJUČAK:

- Već duže vrijeme računari predstavljaju neophodni alat procesa

planiranja saobraćaja. U posljednih deset godina do dvadeset godina
napredka na ovom području usko je povezan sa razvojem tehnologijen
računara, bez pomoći računara ne bi bilo moguće obraditi i analizirati
ogromnu količinu podataka koji prikupljaju za potrebe saobraćajnih
istraživanja. S druge strane, izrada i primjena različitih modela i
simulacionih procesa može se na zadovoljavajućem način obaviti jedno
upotrebnom računara.

10
 LITERATURA:

Planiranje Saobracaja, Nenad Jovanovic | PDF (scribd.com)

11