N A’ VIYÄ L Ì ’ UÄ K ELKU v. tsìvol (alu 12.

29)
Tirea Aean (Corey Scheideman) & Markì (Mark Miller)
Compiled and Translated by Eywa’eveng-tìranyu
srekrr Taronyu sì Ftiafpi
hu Skxawng, Mirri, Tuiq sì Markì
www.LearnNavi.org

Lolatem: zìsìt Tsìvozamzamrrvomun (’rrta: 8.9.2011 )

Livu ngaru fpom fìtrr a tsawl slusua krr skxawngä!!!

Mì fìtsenge txana keyey lu. Pefrakrr. Fì’u hiyìka spxam nì’aw lu, ko?
Oe pole’un a salew mì Fì’u Na’viyä lì’fyayä aylì’uä kelku aswey, lì’fyari ngarmop Karyu
Pawlìl zarelä Uniltìrantokxur, taweyka txana aylì’u ke lolu mì fìtseng. Aylì’u mì fì’u ta Pawl
zola’u. Irayot tivìng ta fìsute: , Ftiafpi, Skxawng, Mirri sì Markì a tikangkem soli fì’ut srekrr
a oe sngä’i tìkangkem si mì fìtseng; toktor Pawl, Karyu Amawey, frapo mì lusatema tseng, sì
frapo mì Eyarsi, Skxaypxe, sì Learn Na’vi tseng.
Nìmuiä, lahe famrel yolem äo fìtseng. ’awstawnengyem aylì’ur, a ke ayit sìn lì’u lu, sì Ìng-
lìsiyä aylì’urta atawnìng oel ngat tìng nari. Oel sar frakrr muiäa pamrelit a Pawl sar: Eypiäa
pamrelit nìteng tolìng. Aylì’u a lolatem feyä famit fìtseng lu txo mì Fawlä aysäpamrel. Hola
lì’u ’ithu fìtseng lu, txo fko srung lu. Tìng nari futa fra’it eo lì’u ke asyawnep txo eo lì’u, slä
ayfko asyawnep txo uo lì’u.
Tìtxurìl ralit tìng san Na’vi lì’u sìk. Kea yeya lì’ul ralit lu. San " sìk wìntxu furia Pawl tal-
mìng ayoengur ’it a zene pivlltxe nì’ul mì txana ’ithu aylì’u:nusonga ’it fì’u lu. Muiäa pamrelit
srungìl täftxuhu lì’uä tìng: ayvulìl tìng nì’ul srungit. san <x> sìk wìntxu ’it a yem mì lì’u, a
seng san t<eo ’aw><’aw>ar<mune>on sìk lu: Oel talmìng sanhìt mì Eypiä fpi tsun wivìntxu
tseng yivem ayit mì aylì’u, na mì s.ar.on - fì’u ke lu muiä Eypiä, slä oel fpìl futa fkol tolìng
srungit. Tsawla lì’u ’uä hu le’awvea ’it atsawl ngop. Nga zene ivomum teri lusatema fam, nì-
teng pay-pam sì tìlatem mì way. Mì sì’i’a nìsrung fay’ut polmamrel si oel.

Aymun’itu:

– = ’awstusengyema tsenge hol. = holpxay

+ = lusatema pam ’awstusengyema tseng hìt. = hì’i lì’u
amuiä
« » = ’it a yem nemfa lì’u
kìty. = lì’u kìte’e’uä
’eo = ’it eo lì’u
kìtm. = lì’u kìte’e’kemä
lel. = lì’u leler
’aw. = ’awstawmengyema melì’u
wìn. = lì’u a wìntxu fì’uri
päng. = pusängkxo lì’u
pawm. = tìpawm aylì’u
’uy. = lì’u ‘uä
lfv. = lì’fyavi
eo’uy. = eo lì’u ‘uä
ts’uy. = tsawl lì’u ‘uä
kemä. = lì’u kemä
ìlk. = ’usì’awna lì’u kemä
rlk. = rusikxa lì’u kemä
krlk. = kea rusikxa lì’u kemä
kemä.iv. = lì’u kemä a eyk «iv»
krlk.iv. = kea rusikxa lì’u kemä a eyk «iv»
rlk.iv. = rusikxa lì’u kemä a eyk «iv»
1
 Fpi fayfo a new kelku aylì’uä mì lalì’fya, kä ulte tsaheylu säpi.

Ngusopa Senge
Oel wìntxu fralì’uä tsengit za’usärìp na nìltsan na oe tsayun. Fìtsengìt yolem mì hì’ia säpamrel
uo Eypiay aysäpamrel, ulte fkol peng tsengit ta a oer, fu latuteo, talmìng lì’ut Pawlìl. Mì sìsngä’i
pxeyä leatana krr, Karyu Pawlìl fpìme’ ayoengur txana aylì’ut a poru lu: faylì’u muiäa ayngrr,
set, ulte ke tìfyawìntxu fpi fo a ke new tiverkup. Lì’uo mì fìtsenge ke lu, ulte talun, ta muiä ne
kawng, ta txan ne ke txan:

• PF = Karyu Pawl
• M = tìpamrel ne Uniltirantokxä rusikx rel
• JC = Tsyìmse Kameron
• G = Uniltirantokxä ayuvan (a sar kawnga pam mì lì’u)
• ASG = Aylì’u mì sìfyawìntxuy (ewll, ayrol, aylì’u)
• PND = pandorapedia.com

San Fyawìntxuyu Fpi Sute a New Rivey sìk aylì’ut atxan ke lonu, hu keyey. Aylì’ur ke mì
fo slä ye’rìn mì Fyawìntxu kawnga pam lu, ulte zene kivame na kawng. Oel yalmem san φ sìk
sìn fo, ulte yalmem fot mì feyä tsenge mì sì’i’a. Ngian, tskxo ewllä sì ayrol nìlaw ta Pawl lu,
ulte talun fì’u mì muiäa kelku aylì’u lu. Kameronìl ngäpop txana aylì’u a Pawl muiä soli. Pawl
ke muiä si hola ay’lì’u mì pamrel arusikx: fori, na fpi sìkenong oìsss, set muiä lu. Kop, Pawlìl
hola lì’ut muiä si a ngalmop lertul, ulte fte krro nìtxan tseng za’usärìp tsatsenge lu, na CP ta
CCH Pounder, LA ta Laz Alonso, TA ta Taronyu, SW ta Sigourney Weaver sì SX ta Skxawng.
.Fayu muiä na Pawlä lì’u lu, txo mì fìtsenge, slä ke txo fot tskxo si na ngrr, talun sau za’olärìp
lu.
Oel lolatem fìkelkut aylì’uä txana srr, fte oel set omum futa fì’u muiä ke layu. Rutxe, txo
ngal tse’a ke muiäa fot, peng oeti mì fìkìng, ulte oel lìyatem fot. Teri holpxay fì’uä, oel layatem
le’awve holpxayit mì srr txana tìlatemä. Oel layatam lemune holpxay mì srr txana, slä nì’ul hì’i,
tìlatem. Nìteng, oel layatem hì’ia frato holpxay, ’usi’a holpxay, mì srr hì’ia tìlatem. Tìng nari
lunit mì lusatema tseng. Txana, txana ayirayot tìng Tuiqur, a tìng txana trr ulte yem fìkelku
aylì’uä sìn Ewya, fpi serung omumyu lì’fyayä ulte tsun livatem ftuehu.

2
P
’a’aw: ["Pa.Paw] P F kity. ke pxay, slä ke hol (hu
aylì’u ’uyä tsaru tsun livu holpxay)
’akra: ["Pak.ra] P F ’uy. fì’u ayvenuäo ayoeyä
’aku: ["P·a.k·u] P F rlk. ke yemstokx
’ali’ä: [Pa."liP.æ] P F ’uy. ioi pewnfpi
’ampi: ["P·am.p·i] P F kemä rikx sìn ’uo
’ango: ["Pa.No] P F kity. lor tivìng mikyun
’are: ["Pa.RE] P F ’uy. pxen pewnfpi
’aw: [Paw] P F hol. ke txan to mune
’awkx: [Pawk’] P F ’uy. tsawla tskxe
’awlie: [Paw."li.E] P F kitm. sre krr txana
’awlo: ["Paw.lo] P F kìtm. ’awve sì nì’aw
’awm: [Pawm] P F ’uy. rivey hu sute a’a’aw mì
hì’ia helku hu ’a’awa ayu
’awpo: ["Paw.po] P F eo’uy. tute, ke sute fu mesu-
te
’awsiteng: [Paw.si."tEN] P F kìtm. ’aw fu lahe
(’aw. ta ’aw ke mune sì teng kewong ke)
’awstengyem: [Paw.stEN."j·Em] P F kemä mun-
txa si meut (’aw. ta ’awsiteng ’aw sì lahe sì
yem heyn ’u nekll)
’awve: ["Paw.vE] P F kìty. sngä’i eo aylahe
(za’ärìp ta ’aw ke mune)
’änsyem: [Pæn."sjEm] P F kity. fra’u soli
’ärìp: ["P·æ.R·Ip^] P F kemä rikx (hu ’uo arawnikx)
’e’al: ["PE.Pal] P F kìty. kawng frato fra’u
’efu: ["P·E.f·u] P F kemä kame fa poä tokx fu ron-
sem
’eko: ["P·E.k·o] P F kemä. kxll fte seyki tìsraw
’ekong: ["PE.koN] P F ’uy. tìnong rolä txe’lanä
’em: [P·Em] P F kemä ngop yomtut
’emyu: ["PEm.ju] P F ’uy. tute a ’em nìltsan
(za’ärìp ta ’em ngop yomtut)
’en: [PEn] P F ’uy. tìfmi ivomum
’engeng: ["PEN.EN] P F kìty. ke letske
’en si: ["PEn "s·i] P F krlk. fmi ivomum (za’ärìp ta
’en tìfmi ivomum)
’eoio: ["PE.o.i.o] P F kìty. muiä mì aynari Na’viyä
’etnaw: ["PEt.naw] P F ’uy. fì’u mìkam pxun sì to-
kx
’evan: ["PE.van] P F ’uy. na ’evengan (za’ärìp ta
’evengan tutan ahì’i)
’eve: ["PE.vE] P F ’uy. na ’evenge (za’ärìp ta
’evenge tuté ahì’i)
’eveng: ["PE.vEN] P F ’uy. ngawnìlmopa tute
’evengan: ["PE.vE.Nan] P F ’uy. tutan ahì’i
(za’ärìp ta ’eveng ngawnìlmopa tute)
’evenge: ["PE.vE.NE] P F ’uy. tuté ahì’i (za’ärìp ta
’eveng ngawnìlmopa tute)
3
’evi: ["PE.vi] P F ’uy. ngawnìlmopeia tute afpaw-
neiìl (sevina tskxo fpi ’eveng ’eveng)
’ewan: ["PE.wan] P F kìty. ngawnìlmop
’ewll: ["PE.wl] P F ’uy. kea ioang fu kea spxam slä
tsun rilvey"
’eylan: ["PEj.lan] P F ’uy. Ftiafpi, Skxawng, sì fra-
po mì learnnavi.org
’eyng: [P·EjN] P F kemä plltxe ne plltxetu
’eyt: [PEjt^] P F ’uy. pamrel sawtuteyä fpi vol
’i’a: ["P·iP.·a] P F kemä ftang nìwotx
’ia: ["P·i.·a] P F kemä tatep mì ronsem
’it: [Pit^] P F ’uy. ke txan ’uoä
’itan: ["Pi.tan] JC,P F ’uy. tutan sempulä sì
sa’nokä
’ite: ["Pi.tE] JC,P F ’uy. tute sempulä sì sa’nokä
>
’itetsyìp: ["Pi.tE.tsjIp^] P F ’uy. hì’ia ’ite (tìyaw-
neteri) (za’ärìp ta ’ite tute sempulä sì sa’nokä)
’ì’awn: [P·I."P·awn] P F kemä ke kä
’ìheyu: [PI."hE.ju] P F ’uy. tìmìn atxan
’ìn: [P·In] P F krlk. si kemo nì’aw
’o’: [PoP] P F kity. lu ’u a lu hiyìk
’ok: [Pok^] P F ’uy. tìfpìl ’uä mì ftawnemkrr
’okrol: [Pok."Rol] P F ’uy. tsayu a lolu mì ftaw-
nemkrr apxa (za’ärìp ta ’ok tìfpìl ’uä mì ftaw-
nemkrr sì rol way si)
’okvur: [Pok."vuR] P F ’uy. tsayu a lolu mì ftaw-
nemkrr asim (za’ärìp ta ’ok tìfpìl ’uä mì ftaw-
nemkrr sì vur tìpängkxo a wìntxu tìlen )
’om: [Pom] P F kity. hu ’opin eltungawngä
’ompin: ["Pom.pin] P F ’uy. ’oma ’opin (za’ärìp
ta ’om hu ’opin eltungawngä)
’ong: [P·oN] P F kemä tsawl sleiu
’ongokx: ["P·o.N·ok’] P F krlk. za’u newrrpa
sa’nokta (’aw. ta ’ong tsawl sleiu sì nokx give
birth to)
’opin: ["Po.pin] P F ’uy. na ean, ’u atsawne’a
’ora: ["Po.Ra] P F ’uy. pay tokxä
’otxang: [Po"t’aN] P F ’uy. ’u fko tsu sivar fpi
pamtseo sivi
’u: [Pu] P F ’uy. tskxo tìsawni (säsyep mì sìtusok,
tìngay, säfpìl)
’uo: ["Pu.o] P F eo’uy. ke law a tskxot tawnìng
’upe: ["Pu.pE] P F pawm. tskxo tìving a krr new
ivomum teri tskxo tìsawni (’aw. ta ’u tskxo tì-
sawni sì pe tìpawmä tìwìntxu)
’upxare: [Pu."p’a.RE] P F ’uy. aylì’u fte perlltxe
’uot
A
a: [a] P F eo’uy. fpi meponguä aylì’uti tsaheyl seri
–a–: [a] P F fpi lì’u kìte’e’ul lalì’uti tsaheyl seri
lì’u a wìntxu a kity. lu rofa ’uy.
akrrmaw: [a."kr.maw] P F lel. na mawkrra ten-
"
gpam na mawkrra (’aw. ta krr sì maw
akrrta: [a."kr.ta] P F lel. krr-ta a tengpam na
takrra (’aw" ta krr ulte ta)
alaksi: [a."lak.si] P F kìty. tsun sivi
alìm: [a."lIm] P F kìtm. tok tìlìmti (za’ärìp ta lìm
ke sìm)
alo: ["a.lo] P F ’uy. swaw/’aw ta holpxay hemä
alu: ["a.lu] P F lel. puslltxe hu aylì’u alahe
(za’ärìp ta a fpi meponguä aylì’uti tsaheyl seri
sì lu pxìm sar lì’u) (sar hu ayit eo lì’u)
alunta: [a."lun.ta] P F lel. ta lun a
am’a: [am."Pa] P F ’uy. ke spaw ’uot
apxa: [a."p’a] P F kìty. ke hìm fu ke hì’i
asim: [a."sim] P F kitm. ke alìm (za’ärìp ta sim
tok lok ’uo)
atan: [a."tan] JC hol. na txana tsawke, fì’u ta rum
mì taw
atanvi: [a."tan.vi] P F ’uy. pxima atan (za’ärìp ta
atan na txana tsawke, fì’u ta rum mì taw)
äie: [æ."i.E] P F ’uy. kametu ätxäle: [æ."t’æ.lE] P F ’uy. pawmtu
äo–: ["æ.o] P F ’eo mì sllte txo kllkxem sìn kllte, ätxäle si: [æ."t’æ.lE "s·i] P F krlk. pawm fpi uo
lok kxamtseng kìfkeyä to la’uo
eampin: ["E.am.pin] P F ’uy. ’opin aean (za’ärìp
ta ean na ta’leng Na’viyä)
ean: ["E.an] P F kìty. na ta’leng Na’viyä
ekxan: [E."k’an] P F ’uy. ’u a ftang tìkxll
eltu: ["El.tu] P F ’uy. Tsat fkol serar fte tsivun fpìl
eltu lefngap: ["El.tu lE."fNap^] P rr ’uy. ta ’ìglìsì;
komputxer (’aw. ta eltu tsat fkol serar fte
tsivun fpìl sì lefngap ke ta ’ewll fu kllte fu
Na’vi)
eltur tìtxen si: ["El.tuR tI."t’En s·i] P F krlk. lu
fya’ori a fkol tìng eltu (za’ärìp ta eltu-r tsat
fkol serar fte tsivun fpìl sì tìtxen sleru txen)
atxkxe: [at’."k’E] P F ’uy. kifkeyä hapxì
atxkxerel: [at’."k’E.REl] P F ’uy. rel atxkxeyä (’aw.
ta atxkxe kifkeyä hapxì sì rel tìweyn, ’u a ke-
nong ioang/tute/atxkxe/utral)
au: ["a.u] JC ’uy. pamtseo’u fpi ’ekong seri
au: [a."u] LA päng. tsa plltxe krr a nga run ’uot a
ke sìltsan lu
aungia: [a."u.Ni.a] P F ’uy. ’upxare ìlasìtse’a
awnga: [aw."Na] P F eo’uy. nga sì oe (za’ärìp ta
ayoeng nga sì oe)
ayfo: [aj."fo] or ["aj.fo] P F eo’uy. tsaysute
(za’ärìp ta po fkoan, fkoe)
aylaru: [aj."la.Ru] P F ’uy. na ay+lahe–ru
aynga: [aj."Na] P F eo’uy. fratute (za’ärìp ta nga
ke oe)
ayoe: [aj."o.E] P F eo’uy. frapo slä nga (za’ärìp ta
oe ke nga)
ayoeng: [aj."wEN] P F eo’uy. aynga sì oe (za’ärìp
ta oe ke nga)vul fpitxìmä lì’u
ayu: [a."ju] P F ’uy. txana holpxay ’uyä (za’ärìp
ta ’u tskxo tìsawni (säsyep mì sìtusok, tìngay,
säfpìl)) (kawkrr u
(za’ärìp ta ätxäle tìpawm situ)
eltu si: ["El.tu s·i] P F krlk. zene fpivìl san ftang
tsakem ulte lek faysänume sìk (za’ärìp ta eltu
’u a po fpìl hu)
emrey: [Em."R··Ej] P F krlk. var rivey
emza’u: [Em."z·a.P·u] P F kemä. flä tengkrr tìf-
metok seri (’aw. ta za’u ftem iofì’ut)
eo–: ["E.o] P F ’eo ke uo
etrìp: ["Et.RIp^] P F kity. siltsan fpi fko
eyawr: [E."jawR] P F kìty. si fìkem angay
eyk: [·Ejk^] JC,P F kemä. koren si fpipongu
eyktan: ["Ejk.tan] JC ’uy. pongu koren siyu
(za’ärìp ta eyk ke nong)
4
F
fa–: [fa] P F ’eo fì’u a fko serar
fahew: [fa."hEw] P F ’uy. ’u a tsun tse’a hu ontu
fay+: [faj] P F eolì’u pxaya ayu lu fìtxele (’aw. ta
fì txele sì ay+ pxaya ayu)
fäpa: ["fæ.pa] P F ’uy. lu iotsa’u
fe’: [fEP] P F kity. na kawng
fekem: ["fE.kEm] P F ’uy. ’u/kem a längen tuteor
ulte fe’ lu (’aw. ta fe’ na kawng sì kem tsa a
fko si)
few–: [fEw] P F ’eo kan pa’ot alahe
fewi: ["f·E.w·i] P F kemä. sutx
>
fewtusok: ["fEw.tsok^] P F kity. mì fewpa’o
(za’ärìp ta few– kan pa’ot alahe)
fì–: [fI] P F eolì’u lu txel
fì’u: [fI."Pu] P F eo’uy. ke fì’ut a (za’ärìp ta ’u
tskxo tìsawni)
fìfya: [fI."fja] P F kìtm. kem lu tsakem a nga sivi
(za’ärìp ta fya’o tusìrana tsenge)
fìkem: [fI."kEm] P F eo’uy. kem lu txel (za’ärìp ta
kem säsi)
fìpo: ["fI.po] P F eo’uy. fko fu tute lu txel (za’ärìp
ta po fkoan, fkoe)
fìtrr: [fI."tr] P F kìtm. ke trram fu trray slä äo
tsawke mì" sekrr (za’ärìp ta trr kea txon)
> atawnìran)
fìtseng(e): [fI."tsEN(E)] P F kìtm. ke fwa tseng
(za’ärìp ta tseng tsa’u a tsun fko tivok)
fìtxan: [fI."t’an] P F kìtm. ha (za’ärìp ta txan ’u
lu txel)
fìtxon: [fI."t’on] P F kìtm. mì ke trr a zera’u
(za’ärìp ta txon ke trr)
fkarut: ["fk·a.R·ut^] P F kemä wll lew
fkay: [fkaj] P F kity. tute lu fkay a nga ve’kì pot
fkew: [fkEw] P F kìtm. tìtxur atxan
fkeytok: ["fkEj.t·ok^] P F rlk. lu (za’ärìp ta kif-
keyti tok lu mì hifkey)
fkip–: [fkip^] P F ’eo lu ’uohu
fko: [fko] P F eo’uy. tsa’aw
fkxake: ["fk’·a.k·E] P F kemä ’äpampi fa zekwa fpi
fpom
fkxen: [fk’En] P F ’uy. ’ewll säyomä
fkxile: ["fk’i.lE] P F ’uy. ’are tokxfpi
flä: [fl·æ] P F kemä kem si nìltsan
flew: [flEw] P F ’uy. mokriä kilvan
fmal: [fm·al] P F kemä latsi tìkät
fmawn: [fmawn] P F ’uy mip plltxe
fmetok: ["fm·E.t·ok^] P F kemä tse’a fpi lahe
fmi: [fm·i] P F kemä.iv. kxawm si
5
fnan: [fn·an] P F rlk. lu txur teri
fnawe’: [fna."wEP] P F kity. ke new sivi ’uot talu-
na fko tsun kxu (fu lahe) ngat
fnawe’tu: [fna."wEP.tu] P F ’uy. fnawe’a tute
(za’ärìp ta fnawe’ ke new sivi ’uot taluna fko
tsun kxu (fu lahe) ngat)
fne–: [fnE] P F ’eo. fnel ’uä (za’ärìp ta fnel txo ’u
lu fnel laheyä ’u lu na lahe)
fnel: [fnEl] P F ’uy. txo ’u lu fnel laheyä ’u lu na
lahe
fnepe: ["fnE.pE] P F pawm. tìpawm teri fnel ten-
gpam na pefnel
fngap: [fNap^] P F ’uy. txura tskxe
fnu: [fn·u] P F kemä eltu si, rä’ä plltxe
fo: [fo] P F eo’uy. fìsute (za’ärìp ta ay+ skawna’a
txana rusikxa ’it lì’uä sì po ’ite, ’itan)
fpak: [fp·ak^] P F kemä rä’ä si
fpe’: [fp·EP^] P F kemä ’ärìp ne
fpeio: [fpE."i.o] P F ’uy weiem fa meuia
fpi+: [fpi] P F ’eo fa lahe sivi
fpìl: [fp·Il] P F kemä sar ronsemit fpi sìomum
fpìlfya: ["fpIl.fja] P F ’uy. fya’o a fko fpìl (’aw.
ta fpìl sar ronsemit fpi sìomum sì fya’o tseng
fpom: [fpom] P F ’uy. nìltsan leru, sìltsana ron-
sem sì kifkey
fpomtokx: [fpom."tok’] P F ’uy. lu ngaru fpo-
ma tokx (’aw. ta fpom nìltsan sì tokx tute
nìwotx)
fpxäkìm: ["fp’·æ.k·Im] P F kemä kä nemfa tseng
fra’u: ["fRa.Pu] P F eo’uy. nìwotx (za’ärìp ta ’u
kea kem)
frakrr: ["fRa.kr] P F kìtm. ke ftang (za’ärìp ta krr
nekx aysrr)"
fralo: ["fRa.lo] P F kitm. fraswaw/’aw ta holpx-
ay hemä (za’ärìp ta alo swaw/’aw ta holpxay
hemä)
frapo: ["fRa.po] P F eo’uy. awnga nìwotx (za’ärìp
ta po tutan fu tute)
frato: ["fRa.to] P F sweyä wìntxuyu to fra’u su-
perlative marker than all (behaves like an
adp.)
fratrr: [fRa."tr] P F kìtm. nìwotx krr mìkam meton
"
atxan (za’ärìp ta trr ke txon)
>
fratseng: ["fRa.tsEN] P F kìtm. mì seng a eywa lu
(za’ärìp ta tseng tsa’u a tsun fko tivok)
fratxon: [fRa."t’on] P F kity. fìtxon, haya txon, ha-
ma txon, si lahea ton (za’ärìp ta txon ke trr, hu
kea tsawke)
frawzo: [fRaw."zo] P F päng. fra’u lu sìlt-
san! (za’ärìp ta fra’u nìwotx sì zo lu silt-
san/lefpom)
frìp: [fR·Ip^] P F kemä rikx aysre’fa
frrfen: ["f·r.f·En] P F kemä kä tse’a
"
frrtu: ["fr.tu] P F ’uy tuteri ke omum slä zola’u
nìprrte’"
ftang: [ft·aN] P F krlk.iv. rä’ä kerä
ftawnemkrr: [ftaw."nEm.kr] P F ’uy. tseng ’uri
a lamen (’aw. ta ft«awn»em " tìran sìn pa’o sì
pxaw sì krr nekx aysrr)
ftär: [ftæR] P F kity. ke skien
fte: [ftE] P F lel. ha ’uo liven
fteke: ["ftE.kE] P F lel. ha ’uo ke liven (’aw. ta fte
ha ’uo liven sì ke na san rä’ä sìk, slä fu aylì’fya)
ftem: [ft·Em] P F kemä kä sìn pa’o ’uoä
ftia: [ft·i.·"a] P F kemä nerume nìltsan
ftu–: [ftu] P F ’eo sngä’ikrr tsenge
ftue: ["ftu.E] P F kìty. livu leskxawng
ftxavang: ["ft’a.vaN] P F kìty. fa txur nìyawne
ftxey: [ft’·Ej] P F kemä tse’a ’upe nga srung
ftxey: [ft’Ej] P F lel. txo fì’u, txo tsa’u
ftxì: [ft’I] P F ’uy. säprrkxentrrkrr
ftxìlor: [ft’I."loR] P F kity. lor ftxìru (’aw. ta ftxì
säprrkxentrrkrr sì lor ’u a nga new tsive’a)
ftxìvä’: [ft’I."væP] P F kity. vä’ ftxìru (’aw. ta ftxì
säprrkxentrrkrr sì vä’ ke prrte)
ha: [ha] P F kìtm. tafral, tse
ha’ngir: [haP."NiR] P F ’uy. krr mì kam kxamtrr sì
txon’ong
hahaw: ["h·a.h·aw] P F kemä letxona tìterkup
ham: [ham] P F kity. sre fì-
hamalo: [ha."ma.lo] P F kitm. alo mì ftawnemkrr
(’aw. ta ham sre fì- sì alo swaw/’aw ta holpxay
hemä)
hangham: ["h·aN.h·am] P F kemä tsngavìk fpom-
hu
hapxì: [ha."p’I] P F ’uy. ’it ’uoä
hapxìtu: [ha."p’I.tu] P F ’uy. tsa’aw ’uoä (za’ärìp
ta hapxì ’aw ’uoä)
hasey: [ha."sEj] P F kìty. mì ftawnemkrr, soli
hasey si: [ha."sEj "s·i] P F ’uy. sleyku ’uot hasey
(za’ärìp ta hasey mì ftawnemkrr, soli)
6
ftxozä: [ft’o."zæ] P F ’uy. sìltsana krr
ftxozä si: [ft’o."zæ s·i] P F ’uy. lu mì ftxozä
(za’ärìp ta ftxozä sìltsana krr)
fu: [fu] P F lel. ke sì
fuke: [fu."kE] P F lel. (srane) fu kehe (’aw. ta fu
ke sì sì ke na rä’ä)
fula: ["fu.la] P F eo’uy. fì-’u-l a (’aw. ta fì’ul fì’u
(kem) sì a fpi meponguä aylì’uti tsaheyl seri)
furia: ["fu.Ri.a] P F lel. tsnì (wawnìntxu) (’aw. ta
fì’uri tsnì (wawnìntxu) sì a awneyka tìpäng-
kxoä wìntxuyu)
futa: ["fu.ta] P F lel. furia (’aw. ta fì’u-t fì’ut sì a
tsa fì’u)
fwa: [fwa] P F lel. tsnì slä txan (hì’ia tìpängkxoä
syawyu) (’aw. ta fì’u ’u eltu asawni sì a hì’ia
tìpängkxo syawyu)
fwefwi: ["fw·E.fw·i] P F kemä. sleyku hì’ia tsuk-
tìng mikyun
fwel: [fwEl] P F kity. ke ’aw, slä ayhapxì
fwew: [fw·Ew] P F kemä nìn fpi tsirve’a ’uot
fya’o: ["fja.Po] P F ’uy tseng atawnìran
fyape: ["fja.pE] P F lel. ’u a tsun sivi, mì sìpawm
tengpam na pefya
fyawìntxu: [fja.w·In."t’·u] P F kemä tute a eyk sì-
rantut (’aw. ta fya’o tseng a tìran sì wìntxu
eyk aynari ne muiaä ’u)
fyeyn: [fjEjn] P F kity. lu sute a lu hapxì Na’viyä
fyeyntu: ["fjEjn.tu] P F ’uy. tute afyeyn (za’ärìp
ta fyeyn lu sute a lu hapxì Na’viyä)
hawl: [h·awl] P F kemä alaksi si
hawng: [hawN] P F ’uy. ngaru lu txana ayu ke kin
hawngkrr: ["hawN.kr] P F kitm. maw krr asìltsan
"
(’aw. ta hawng ngaru lu txana ayu futa nga ke
kin sì krr nekx aysrr)
>
hawntsyokx: [hawn."tsjok’] P F ’uy. lew tsyokxf-
pi (’aw. ta hawnu wem fpi suteo, lew si nìwotx
sì tsyokx vul pxunä)
hawnu: ["h·aw.n·u] P F kemä wem fpi suteo, lew
si nìwotx
hawnven: [hawn."vEn] P F ’uy. lew venufpi (’aw.
ta hawnu wem fpi suteo, lew si nìwotx sì venu
vul kinamä)
hawre’: [haw."REP] P F ’uy. lew (’aw. ta hawnu
wem fpi suteo, lew si nìwotx sì re’o ’it sìn tokx
ronsemhu)
 >
hawtsyìp: ["haw.tsjIp^] P F ’uy. hahaw ayol
(za’ärìp ta hahaw letxona tìterkup)
hay: [haj] P F kity. maw fì-
hayalo: [ha."ja.lo] P F kitm. alo mì zusawkrr
(’aw. ta hay maw fì- sì alo swaw/’aw ta holpx-
ay hemä)
hek: [h·Ek^] P F krlk. ke lu tsafya a fko fpivìl a lu
hermeyp: [hER."mEjp^] P F ’uy. hìma herwì ftu
taw (za’ärìp ta herwì hewnea tskxepay sì
meyp ke txur)
hertxayo: ["hER.t’a.jo] P F ’uy. txayo herwìyä
(za’ärìp ta herwì hewnea tskxepay sì txayo
atxkxe piak ne taw)
herwì: ["hER.wI] P F ’uy. hewnea tskxepay
herwìva: ["hER.wI.va] P F ’uy. ìlva herwìä, her-
wìvi (za’ärìp ta herwì hewnea tskxepay sì ìlva
hì’ia hapxì txepä/herwìyä/payä/tompayä)
hewne: ["hEw.nE] P F kity. ke pxim
heyn: [h·Ejn] P F kemä. tok fa txìm mì kllte
hiyìk: ["hi.jIk^] P F kìty. kewong, ’uo a heykang-
ham
hì’ang: ["hI.PaN] P F ’uy. ioang ahì’i a pxìm ts-
wayon (’aw. ta hì’i ke apxa sì ioang kea
Na’viyä ruseya ’u)
hì’i: ["hI.Pi] P F kìty. le’it, ke tsawl
hìkrr: ["hI.kr] P F ’uy. swaw ahì’i (’aw. ta hì’i
" sì krr nekx aysrr)
le’it, ke tsawl
i’en: ["iP.En] JC ’uy. säpamtseo fa hìng sì selem
io–: ["i.o] P F ’eo tok nì’ul nìsim taw to ’uo
ioang: [i."o.aN] P F ’uy. kea Na’viyä ruseya ’u
ioi: [i."o.i] P F ’uy. pxen alor
ioi si: [i."o.i s·i] P F krlk. yemstokx ioit (za’ärìp
ta ioi pxen alor)
ìì: [I:] P F lì’u pey...
ìlä+: ["I.læ] or [I."læ] P F ’eo tìnongä fya’o, teng- ìpxa: [I."p’a] RL,P F ’uy. ’awa ’ewll hu pxaya rìk
fya’o na
ìley: [I."lEj] LA päng. pam tsamä
hìm: [hIm] P F kìty. ’uä nì’it
hìmtxampe: [hIm."t’am.pE] P F pawm. txana ’u
tìpawmä tengpam na pìmtxan
hìmtxan: [hIm."t’an] P F ’uy ’uä holpxayo (’aw.
ta hìm ’uyä nì’it sì txan apxa holpxay ’uyä)
hìno: [hI."no] P F kity. siltsan (ayu)
hìtxoa: [hI."t’o.a] P F päng. ’u a fko plltxe krr a
soli ’uot akawng (za’ärìp ta hì’i le’it, ke tsawl
sì txoa aungia sìltsana txelanä)
hol: [hol] P F kìty. ke txan, hìm
holpxay: [hol."p’aj] P F ’uy. na ’aw, mune, px-
ey, sì fra’u (’aw. ta hol ke pxay sì pxay apxa
holpxay)
holpxaype: [hol."p’aj.pE] P F pawm. txana ’u tì-
pawmä (’aw. ta holpxay hìmtxan ayuä sì pe
tìpawmä lì’u)
hrrap: ["hr.ap^] P F ’uy. ’uo a tsun kxeykivu
"
hu–: [hu] P F ’eo ’awve sì muneve (fu nì’aw) ’uo
’awsiteng leyku
hufwa: [hu."fwa] P F lel. keng txo
hufwe: [hu."fwE] P F ’uy. rusikxa ya
>
hufwetsyìp: [hu."fwE.tsjIp^] P F ’uy. eywa
hufweyä (za’ärìp ta hufwe rusikxa ya)
>
hultstxem: [h·ul."tst’·Em] P F rlk. kem si fpi tute-
ol ke tsun kem si ’uot
hum: [h·um] P F kemä kä mìso
irayo: [i."Raj.o] JC ’uy., lel. werìntxu futa pol tel
prrte’t teri ’uo
irayo si: [i."Raj.o "s·i] P F krlk. na tìng irayot
(za’ärìp ta irayo werìntxu futa pol tel prrte’t
teri ’uo)
ìlva: ["Il.va] P F ’uy. hì’ia hapxì txepä/herwìyä/payä/tompayä
slä kea utral
7
K
ka–: [ka] P F ’eo ne ’aw pa’o ta lapa’o
kakrel: [kak."REl] P F kity. ke tsun tsive’a ’uot
(za’ärìp ta rel tìweyn, ’u a kenong io-
ang/tute/atxkxe/utral)
kalin: [ka."lin] P F kìty. tìsìltsan ne ftxì
kaltxì: [kal."t’I] P F päng. ’eoio lì’u fpi lahel eltu
seyki pängkxotur
kaltxì si: [kal."t’I "s·i] P F krlk. peng "kaltxìfkoru
(za’ärìp ta kaltxì ’eoio lì’u fpi lahel eltu seyki
pängkxotur)
kame: ["k·a.m·E] P F kemä kä ulte tse’a rusikx
tseo, ma skxawng!
kan: [k·an] P F kemä.iv. tìng nari netsa’u a fko
new tem
kan’ìn: ["k·an.P·In] P F rlk. ’ìn hu ’awa ’u
(za’ärìp ta ’ìn si kemo nì’aw)
kangay: [ka."Naj] P F kìty. muiä txele
kanu: ["ka.nu] P F kity. lì’u fpi tute a kame txana
ayu
kar: [k·aR] P F kemä. tìng sänume
karyu: ["kaR.ju] P F ’uy. fko a tìng sänume
(za’ärìp ta kar wìntxu sänume)
kato: ["ka.to] P F ’uy. ’ekong
kavuk: [ka."vuk^] P F ’uy. ke lu ngay tuteot
kavuk si: [ka."vuk^ "s·i] P F krlk. tìng fa kawnga
säfpìl (za’ärìp ta kavuk terìng fa kawnga säf-
pìl)
kaw’it: [kaw."Pit^] P F kitm. ke ke ke (’aw. ta ke
’aw ke ’u, ke kem, ke tute, ke ’ewll... sì ’it ke
txan ’uoä)
kawkrr: ["kaw.kr] P F kìtm. ke krr (’aw. ta ke
’aw hìm to ’aw" sì krr trrvi)
kawng: [kawN] P F kìty. ke muiäT
kawngsar: ["kawN.s·aR] P F rlk. sar tuteot sivi tì-
kawngur fu ke tìng ke’ut tuteot fpi tìkangkem
> kempe: ["kEm.pE] P F päng. tsakem a nga si srak?
kawtseng: ["kaw.tsEN] P F kitm. kea tsengmì
(’aw. ta ke ’aw hìm to ’aw sì tseng tsa’u a
tsun fko tivok)
kawtu: ["kaw.tu] P F eo’uy. kea tute (’aw. ta ke
’aw hìm to ’aw sì tute po)
kaym: [kajm] P F ’uy. krr mìkam ha’ngir sì tx-
on’ong
kä: [k·æ] P F kemä za’u fu sop mìso, ne latseng
kä’ärìp: [kæ."P·æ.R·Ip^] P F kemä tìng fa tìtxur ne
’uo (’aw. ta kä za’u mìso sì ’ärìp rikx)
kämakto: [kæ."m·ak.t·o] P F kemä za’u wä (’aw.
ta kä za’u ne latseng sì makto tsaheylu si
8
nìftxavang)
käpxì: [kæ."p’I] P F ’uy ’uä txìm (’aw. ta kä za’u
neto sì hapxì ’aw ’uoä)
>
käsatseng: [kæ."sa.tsEN] P F kìtm. ke pxaw (’aw.
ta kä za’u ne kea tseng sì tseng tsa’u a tsun
fko tivok)
käteng: ["k·æ.tEN] P F krlk. krrnekx hu
ke: [kE] P F kìtm. na rä’ä
ke’aw: [kE."Paw] P F kity. ke hu ’awa tirea (’aw.
ta ke na rä’ä sì ’aw ke txan to mune)
ke’u: ["kE.Pu] P F eo’uy., kìtm. ke ’u lu nìwotx
(’aw. ta ke rä’ä si fìkem sì ’u tsa)
kea: ["kE.a] P F kìty. srak skxawngä
keftxo: [kE."ft’o] P F kity. ke nitram
kefyak: [kE."fjak^] P F,P rr hìt. muiä, ko? (’aw. ta
kefya kawng säfpil tsengä atusìran sì srak tì-
pawmä wìntxuyu)
kehe: ["kE.hE] P F hìl., päng. rä’ä mllte
kekem: ["kE.kEm] P F eo’uy., kitm. kea kem (ke
na ke’u) (’aw. ta ke na rä’ä sì kem tsa a fko si)
kelfpomtokx: [kEl."fpom.tok’] P F kity. ke hu to-
kx afpom (’aw. ta ke na rä’ä sì fpomtokx lu
ngaru fpoma tokx)
kelku: ["kEl.ku] P F ’uy. tsatseng a fko terok pxìm
kelku si: ["kEl.ku "s·i] P F krlk tsakem a fko terok
pxìm (za’ärìp ta kelku tsenge fpi tìrusey)
>
keltsun: [kEl."tsun] P F kity. kawtu tsun sivi tsat
(’aw. ta ke na rä’ä sì tsun sivi)
kem: [kEm] P F ’uy. tsa a fko si
kemlì’u: ["kEm.lI.Pu] P F ’uy. lì’u hu ral kemä
(’aw. ta kem tsa a fko si sì lì’u word)hapxì
lì’fyayä
kemlì’uvi: ["kEm.lI.Pu.vi] P F ’uy. hapxì kemlì’uä
(za’ärìp ta kemlì’u lì’u hu ral kemä)
tengpam na pehem
kem si: ["kEm "s·i] P F krlk. na si slä tsun tivok
nì’aw (za’ärìp ta kem tsa a fko si)
keng: [kEN] P F kìtm. na hufwa, ke eromum ’uoä
kenong: ["k·E.n·oN] or ["kE.n·oN] P F kemä. slu
tsa’u fpi tawne’a (’aw. ta ke na rä’ä sì nong
kä uo’uo)
kerusey: ["kE.Ru.sEj] P F kìty. lu rusey kenulkrr
(’aw. ta ke na rä’ä sì r«us»ey rey)
keteng: ["kE.tEN] P F kity. fì’u ke lu na tsa’u (’aw.
ta ke kehe fì’u/fìkem... sì teng na lahe)
 > >
ketsuktswa’: [kE.tsuk."tswaP^] P F kity. fko ke kìte’e si: [kI.tE."PE "s·i] P F krlk. lu kite’e fpi fko
tsun tswiva’ fì’ut (za’ärìp ta tswa’ ke zerok) (za’ärìp ta kìte’e srung)
ketuwong: ["kE.tu.woN] P F ’uy. ke naoeng kllfro’: [kl."fR·oP] P F kemä. slu oeyk
kew: [kEw] P F hol. hol to ’aw "
kllkä: [kl."k·æ] P F kemä kä nekll (’aw. ta kä za’u
kewong: ["kE.woN] P F kìty. ke naoeng fu sop"mìso, ne latseng)
key: [kEj] P F ’uy. zapxì re’oä kllkulat: [kl."k·u.l·at^] P F kemä. munge kllteti
keyawr: [kE."jawR] P F kity. ke siltsan taluna ke "
kllkxem: [kl."k’·Em] P F kemä. rikx nefä, ke heyn
muiä (’aw. ta ke not sì eyawr correct) "
kllpa: ["kl.pa] P F ’uy. txìm
keye’ung: [kE."jE.PuN] P F ’uy. ke muiä mìeltu "
kllpxìltu: [kl."p’Il.tu] P F ’uy. ’oloä atxkxe
keyrel: ["kEy.REl] ’uy. fya’o fko nìn ’uot (’aw. ta "
kllte: ["kl.tE] P F ’uy. kifkeyä hapxì
key zapxì re’oä sì rel tìweyn, ’u a kenong io- " >
klltseng: ["kl.tsEN] P F ’uy. klltseng ngeyä lu
ang/tute/atxkxe/utral) "
tseng a nga tok (za’ärìp ta tseng tsa’u a tsun
ki: [ki] P F lel. ke ’u aham, slä ’u ahay fko tivok)
kifkey: [ki."fkEj] P F ’uy. kllte nìwotx
kllvawm: ["kl.vawm] P F kity. na ’opin kllteyä
kilvan: [kil."van] P F ’uy. payä fya’o " kifkeyä hapxì sì vawm hu hola
(’aw. ta kllte
kin: [k·in] P F kemä. zene si
atan)
kinam: [ki."nam] P F ’uy. iovenu
ko: [ko] P F hìt. pawm fpi tìmllte
kinamtil: [ki."nam.til] P F ’uy. til kinamä (’aw.
koak: ["ko.ak^] P F kity. ’ongokx sre zìsìt apxay
ta kinam kea pxun slä mì sokx sì til tsenge a
koaktan: ["ko.ak.tan] P F ’uy. tutan akoak
’awsiteng si)
(za’ärìp ta koak ’ongokx sre zìsìt apxay)
kinä: ["ki.næ] P F hol. tsìng sì mune sì ’aw
kintrr: ["kin.tr] P F ’uy. aysrr ta trrawve vay trr- koakte: ["ko.ak.tE] P F ’uy. tuté akoak (za’ärìp ta
kive (za’ärìp " ta kinä tsìng sì mune sì ’aw sì trr koak ’ongokx sre zìsìt apxay)
kea txon) koaktu: ["ko.ak.tu] P F ’uy. koaka tute (za’ärìp ta
kintrram: ["kin.tram] P F ’uy. kintrr sre fìhintrr koak ’ongokx sre zìsìt apxay)
(za’ärìp ta kintrr " aysrr ta trrawve vay trrkive) kop: [kop^] P F kìtm. nìteng
kintrray: ["kin.traj] P F ’uy. kintrr maw fìhintrr koren: [ko."REn] P F ’uy. muiä tìfyawìntxuä
"
(za’ärìp ta kintrr aysrr ta trrawve vay trrkive) krr: [kr] P F ’uy. nekx aysrr
"
kip–: [kip^] P F ’eo ponguä hapxì krrnekx: [kr."n·Ek’] P F kemä. tìng krr (’aw. ta
"
krr nekx aysrr sì nekx tìng)
kive: ["ki.vE] P F kity. ’u hu holpxay kinä (za’ärìp
ta kinä tsìng sì mune sì ’aw) krrpe: ["kr.pE] P F pawm. trr a tengpam na pe-
kì’ong: [kI."PoN] P F kìty. rikx na ’ewllä tìwin hrr "
kìm: [k·Im] P F kemä. mìn nìwotx ku’up: ["ku.Pup^] P F kitm. a ’efu fko a new
kìng: [kIN] P F ’uy. sätäftxu ’ivärìp ’angtsikit (akerusey)
kìte’e: [kI.tE."PE] P F ’uy. srung kurakx: [k·u."R·ak’] P F rlk. keykä mìso

Kx
>
kxa: [k’a] P F ’uy. tseng tìyomä kxamtseng: ["k’am.tsEN] P F ’uy. tseng a mìkam
mune ayu (’aw. ta kxam ’u a mìkam mune ayu
kxam: [k’am] P F ’uy. ’u a mìkam mune ayu
sì tseng fì’u a pxaw ’u)
kxamlä–: ["k’am.læ] P F ’eo sìn fya’o a mìfa ’uo kxamtxomaw: ["k’am.t’o.maw]
P F ’uy. krr mì-
(za’ärìp ta kxam ’u a mìkam mune ayu) kam kxamtxon sì trr’ong (’aw. ta kxamtxon
kxamtrr: ["k’am.tr] P F ’uy. krr a tsawke lu kxayl kxam txonä sì maw len uo krr alaw)
"
frato (’aw. ta kxam ’u a mìkam mune ayu sì kxamtxon: ["k’am.t’on] P F ’uy. kxam txonä
trr mìkam txon sì txon) (’aw. ta kxam ’u a mìkam mune ayu sì txon
kxamtrrmaw: ["k’am.tr.maw] P F ’uy. krr pxi- ke trr, hu kea tsawke)
"
maw kxamtrr (’aw. ta kxamtrr noon sì maw kxangangang: ["k’aN.aN.aN] lel. pum (lì’u a
PF
after) pam si na pam)

9
kxanì: ["k’a.nI] P F kìty. ke tawnung
kxawm: [k’awm] P F kìtm. txo new na fko
kxayl: [k’ajl] P F kity. tsawlhì Kelutralä
kxener: ["k’E.nER] P F ’uy. ya ta txep
> kxuke: ["k’u.kE] P F kity. kawtu/ke’u kxivu tsun
kxetse: ["k’E.tsE] P F ’uy. ’u ta txim
kxeyey: ["k’E.jEj] P F ’uy. ke muiä tìkenong
kxitx: [k’it’] P F ’uy. maw kerivusey
kxll: [k’l] P F ’uy. ’eko nìwin tengkrr terul
"
L
lahe: ["la.hE] P F kìty. ke teng’u/tengfya/tengkrr
na fì
lam: [l·am] P F kemä. teng’u/tengfya na leyku
lapo: ["la.po] P F eo’uy. ke tengpo na fìpo (’aw. ta
lahe poan/poe sì po tutan, tuté)
laro: ["la.Ro] P F kity. ke tsewtx
latem: ["l·a.t·Em] P F kemä. leyku ke teng’u fu
tengfya na sre
>
latsi: [l·a."ts·i] LA kemä. ’ì’awn lok (tengkrr se-
rop)
law: [law] P F kìty. muiä ne menari, nìftue tslam
lawk: [l·awk^] P F rlk. plltxe teri ’u
law si: ["law "s·i] P F krlk. kem si fpi ’u slu law
(za’ärìp ta law muiä ne menari, nìftue tslam)
layompin: [la."jom.pin] P F ’uy. ’opin alayon
(za’ärìp ta layon luke atan)
layon: [la."jon] P F kity. luke atan
le–: [lE] P F lì’u kìte’e’uya za’usärìpa ’it sìn eo
lì’u
le’aw: [lE."Paw] P F kity. na nì’aw
le’en: [lE."PEn] P F kity. kem a fko ’en soli (za’ärìp
ta ’en tìfmi ivomum)
lefkrr: [lE.f"kr] P F kity. lu ’u a lu set (za’ärìp ta
fìkrr set) "
lefngap: [lE."fNap^] P F kity. ngusop ta fngap
(za’ärìp ta fngap txura tskxe)
lefpom: [lE."fpom] P F kìty. sìltsan ronsem/trr/’u,
pxan tìsìltsanä, ke tsam, (ke tuteä) (za’ärìp ta
fpom sìltsan)
lefpomtokx: [lE."fpom.tok’] P F kity. hu tokx af-
pom (za’ärìp ta fpomtokx lu ngaru fpoma to-
kx)
lehawng: [lE."hawN] P F kity. txo fko si kemot
hufwa ke zene si tsat (za’ärìp ta hawng ngaru
lu txana ayu ke kin)
lehawngkrr: [lE."hawN.kr] P F kity. lu tute a
za’u mawkrr krr asìltsan " (za’ärìp ta hawng-
krr maw krr asìltsan)
10
kxll si: ["k’l "s·i] P F krlk tul ne ’uo fpi ’eko tsa’ut
(za’ärìp"ta kxll ’eko niwin tengkrr terul)
kxu: [k’u] P F ’uy. nìtut tìsraw
(’aw. ta kxu nìtut tìsraw sì ke na rä’ä)
kxutu: ["k’u.tu] P F ’uy ke ’eylan (za’ärìp ta kxu
nìtut tìsraw)
lehrrap: [lE."hr.ap^] P F ’uy. ’u hu hrrap (za’ärìp
ta hrrap ’uo" a tsun kxeykivu)
lek: [l·Ek^] P F kemä kem si na lahe new
lekin: [lE."kin] P F kity. ’u lu, a fko kin tsa’ut
(za’ärìp ta kin zene si)
lekoren: [lE.ko."REn] P F kity. teri koren (za’ärìp
ta koren muiä tìfyawìntxuyä)
lekye’ung: [lEk."jE.PuN] P F kity. ke sìltsan mì
re’o fu tirea (za’ärìp ta keye’ung ke fpomto-
kx)
lelì’fya: [lE."lIP.fja] P F kity. lì’fyateri (za’ärìp ta
lì’fya ’aw’u säplltxeyä)
lemrey: [lEm."REj] P F kity. sute olo’ä ke lu keru-
sey (za’ärìp ta emrey var rivey)
lemweypey: [lEm."wEj.pEj] P F kity. tsun
maweypey frakrr (za’ärìp ta maweypey
mawey lu)
len: [l·En] P F kemä slu tìlut
leNa’vi: [lE."naP.vi] P F kìty. Eywa’evengä fongu-
teri (za’ärìp ta Na’vi tsafongu)
leno: [lE."no] P F kity. kem si nìno (tute)
lenomum: [lE."no.mum] P F kity. nivew ivomum
fra’ut (za’ärìp ta newomum new ivomum
fra’ut)
lepwopx: [lEp."wop’] P F kity. pxaya fìwopx mì
taw (za’ärìp ta pìwopx ’u mì saw tsafa pay
ziva’u tsun)
lerìk: [lE."RIk^] P F kìty. pxaya ayrìk (za’ärìp ta
rìk ’it utralä)
leronsrel: [lE."Ron.sREl] P F kity. lu ronsrel
(za’ärìp ta ronsrelngop ngop mì ronsem)
lertu: ["lER.tu] P F ’uy. tuteo a pohu ler
lesar: [lE."saR] P F kìty. tsun sälivu (za’ärìp ta sar
tìkangkem si fu ’uo)
leskxir: [le"sk’iR] P F kity. hu (ay)skxir (za’ärìp
ta skxir ’u sneykaytx fpomtokxit)
letam: [lE."tam] P F kity. fìtxan ’uä a fko kin
(za’ärìp ta tam fì’u amuiä loli, tìkangkem si,
 ko)
letokx: [lE."tok’] P F kity. teri tokx (za’ärìp ta to-
kx tute nìwotx)
letrr: [lE."tr] RL kìty. fratsawke trrä (za’ärìp ta trr
kea txon) "
letrrtrr: [lE."tr.tr] P F kìty. kemo a len pxìm
(za’ärìp ta "trr" kea txon)
> txe aylì’u (’aw. ta lì’u hapxì lì’fyayä sì pam
letsranten: [lE."tsRan.tEn] P F kity. hu tsranten
atxan (za’ärìp ta tsranten teri txana ral)
> lì’upe: [lI."Pu.pE] P F pawm. tìpängkxo a mì sì-
letsunslu: [lE."tsun.slu] P F kìty. tawnunga tìlu
fa Eywa (za’ärìp ta tsunslu tawnunga tìlu fa
Eywa)
letwan: [lEt."wan] P F kity. lu tute a new wivan
fra’ut (za’ärìp ta tute po sì wan ke new a tsun
rivun ’uo)
lew: [lEw] P F ’uy. hawnuyu
lewäte: [lE.wæ."tE] P F kity. ke tsun lu kea tìfpìl
ateng teri (za’ärìp ta wäte plltxe nìkawng hu
tute alahe)
lew si: ["lEw "s·i] P F krlk. hawnu sìn fäpa
(za’ärìp ta lew hawnu sìn fäpa)
leyapay: [lE."ja.paj] P F kity. lu txana yapay mì
ya (za’ärìp ta yapay hì’ia pay mì ya)
leye’krr: [lE."jEP.kr] P F kity. lu tute a za’u vaykrr
"
krr asìltsan (lu sìltsan to lehawngkrr) (za’ärìp
ta ye’krr early)
leyn: [l·Ejn] P F rlk. kem si ayalo
li: [li] P F kitm. lu sreset
lisre+: ["li.sRE] P F ’eo set fu li slä ke maw (’aw. ta
li lu sreset sì sre+ len eo krr alaw)
lì’fya: ["lIP.fja] P F ’uy. ’aw’u säplltxeyä (’aw. ta
lì’u säplltxe sì fya’o na tsakem)
ma: [ma] P F hìt. lì’u ahiyìk
makto: ["m·ak.t·o] P F kemä. si rikx hu
masat: ["ma.sat] P F ’uy. tìhawnu tokxur
maw–: [maw] P F ’eo len uo krr alaw
mawey: [ma."wEj] CM kìty. tam tam
maweypey: [ma."wEj.p·Ej] P F kemä ’us. mawey
lu (’aw. ta mawey tam tam sì pey txey frakem
vaykrr krr alaw)
mawkrr: ["maw.kr] P F kitm. krr amaw (’aw. ta
maw len uo krr" alaw sì krr nekx aysrr)
mawkrra: [maw."kr.a] P F lel. mawkrr ’uo ten-
gpam na akrrmaw " (’aw. ta krr sì maw
mawl: [mawl] P F ’uy. ’aw ta mehapxì
11
lì’fyaolo’: ["lIP.fja.o."loP] P F ’uy. pongu saryuä
lì’fyayä (’aw. ta lì’fya ’aw’u säplltxeyä sì olo’
pongu Na’viyä)
lì’fyavi: ["lIP.fja.vi] P F ’uy. hapxì lì’fyayä
(za’ärìp ta lì’fya ’aw’u säplltxeyä)
lì’u: ["lI.Pu] P F ’uy. hapxì lì’fyayä
lì’upam: ["lI.Pu.pam] P F ’uy. fya’o a fko pll-
tsa’uri a fkol tìng mikyun)
pawm sawni tengpam na pelì’u
lìm: [l·Im] P F kemä ke sìm
lìng: [l·IN] P F krlk. tok mì ya (ulte ke zup nekll)
lok: [l·ok^] P F kemä. slu tstu
lok–: [l·ok^] P F ’eo sim
lom: [lom] P F kity. na tuteo futa fko kin ulte ke lu
fìtsengmì
lomtu: ["lom.tu] P F ’uy. loma tute (za’ärìp ta
lom na tuteo futa fko kin ulte ke lu fìtsengmì)
lonu: [l·o."n·u] P F kemä. ke yìm
lor: [loR] P F kìty. ’u a nga new tsive’a
lrrtok: ["lr.tok^] P F ’uy. fkuru lu fpom
lrrtok si:" ["lr.tok^ "s·i] P F krlk. terse’a aysre’it
(za’ärìp ta " lrrtok kem a ngal wìntxu fpomit
mì hey)
lu: [l·u] P F kemä. pxìm sar lì’u
luke–: ["lu.kE] P F ’eo ke hu ’uo
lukpen: [luk."pEn] P F kity. na fko pxenluke (’aw.
ta luke ke hu ’uo sì pen ’uo fwa fkoru tsun
livu tokxmì ulte lesar lu)
lumpe: ["lum.pE] P F päng. pawm fpi lun ten-
gpam na pelun
lun: [lun] P F ’uy. tsa’u a fko si ’uo
may’: [majP] P F rlk.iv. sar ’uot fpi ivomum a fra-
po tsun sar tsa’ut
mäkxu: [m··æ."k’u] P F rlk. kem si fpi ’uot ke tsun
lu kaw’it (za’ärìp ta kxu nìtut tìsraw)
me’em: [mE."PEm] P F kity. ke hu tìsti
mefo: ["mE.fo] P F eo’uy. po mune (za’ärìp ta
me+ san ’aw sì ’aw sìk ’uä wìntuyu sì po tu-
te/tutean)
mekre: ["mEk.RE] P F ’uy. ayu nga kin ulte ngaru
lu nìtam
melo: ["mE.lo] P F kìtm. ’aw sì ’aw nìmun
(za’ärìp ta me+ ’aw sì ’aw ’eo. fpi lì’u ’uyä sì
alo ’awa pxikrr)
menari: [mE."na.Ri] P F ’uy mune nari (za’ärìp
ta me+ san ’aw sì ’aw sìk ’uä wìntxuyu sì nari
sätse’a)
meoauniaea: [­mE.o.a.u.ni.a."E.a] P F ’uy. txant-
sana lì’u ta Karyu Pawl
meuia: [mE."u.i.a] P F ’uy. ’uo a Kernal Kuarìtsur
ke lu
meuianga’: [mE."u.i.a.NaP^] P F kity. tsun tivìng
meuiat (za’ärìp ta meuia ’uo a Kernal Ku-
arìtsur ke lu sì nga’ hu mì)
meyp: [mEjp^] P F kìty. ke txur
mi: [mi] P F kìtm. vay set
>
miktsang: ["mik.tsaN] P F ’uy. ioi kxamlä mikyun
(’aw. ta mikyun fya’o ne kame pam sì tsang
ioi kxamlä ta’leng)
mikyun: ["mik.jun] JC ’uy fya’o ne kame pam
mip: [mip^] P F kìty. fìfya pxasul
mì+: [mI] P F ’eo ’awstengyem hapxì
mìfa: ["mI.fa] or [mI."fa] P F ’uy., kìtm. ke wrrpa
mìkam–: [mI."kam] P F ’eo tok ro mesengä tenga
hapxì
mìn: [m·In] P F kemä za latem
mìnyu: ["mIn.ju] P F ’uy. tute a mìn (za’ärìp ta
mìn za latem)
mìso: [mI."so] P F kìtm. ke fìtseng (za’ärìp ta mì
ke ne)
mllte: [m·l."t·E] P F kemä pivlltxe srane
" (za’ärìp ta muntxatu tute amuntxa)
moe: ["mo.E] P F eo’uy. mune slä ke nga (za’ärìp
ta me+ lì’u fpi mune sì oe ’awa tute)
mok: [m·ok^] P F rlk. plltxe ’uot a fko tsun si
mokri: ["mok.Ri] P F ’uy pam ta sute fu sutean
mowan: [mo."wan] P F kity. nìprrte (letokx)
mrr: [mr] P F hol. mune sì mune sì ’aw
" .tr]
mrrtrr: ["mr P F ’uy. aysrr ta trrmuve vay trr-
puve (aysrr" " krr a fko tìkangkem si) (za’ärìp ta
mrr mune sì mune sì ’aw sì trr kea txon)
na–: [na] P F ’eo tsun livu
na’rìng: ["naP.RIN] P F ’uy pxaya utral
naer: [na."ER] P F ’uy. futa fkol tsun näk
nafì’u: [na.fI."Pu] P F kity. na fya’o/holpxay f.l.
fì’uä (’aw. ta na tsunlivu sì fì’u ke fì’ut a)
nang: [naN] P F hìt. na Tewti!
nari: ["na.Ri] P F ’uy tya’o ne tse’a
nari si: ["na.Ri s·i] P F krlk. tya’o ne tse’a si ne’ìm: [nE."PIm] P F kìtm. uo
(za’ärìp ta nari tya’onetse’a)
12
mrrve: ["mr.vE] P F kity. ’u hu holpxay mrr
" mrr mune sì mune sì ’aw)
(za’ärìp ta
muiä: [mu."i.æ] P F kìty. fa meuia
mun’i: [m·un."P·i] P F kemä hapxì sivi
mune: ["mu.nE] P F hol. fifya menari fu memi-
kyun
munge: ["m·u.N·E] P F kemä luru ngahu
mungwrr–: [muN."wr] P F ’eo fì’u slä ke futa
"
muntrr: ["mun.tr] P F ’uy. mesrr ta trrpuve vay
trrawve (mesrr " krr a fko rä’ä tìkangkem si)
(za’ärìp ta mune fifya menari fu memikyun sì
trr kea txon)
muntrram: ["mun.tram] P F ’uy. muntrr sre
fìmuntrr (za’ärìp "ta muntrr mesrr ta trrpuve
vay trrawve)
muntrray: ["mun.tr.aj] P F ’uy. muntrr maw
fìmuntrr (za’ärìp" ta muntrr mesrr ta trrkive
vay trrawve)
muntxa: [mun."t’a] P F kìty. Na’viru mune ’aw-
siteng na ’aw
muntxa si: [mun."t’a "s·i] P F krlk. tsaheylu si hu
tuteo (za’ärìp ta muntxa Na’viru mune ’aw-
siteng na ’aw)
muntxatan: [mun."t’a.tan] P F ’uy. tutan amun-
txa (za’ärìp ta muntxatu tute amuntxa)
muntxate: [mun."t’a.tE] P F ’uy. tuté amuntxa
muntxatu: [mun."t’a.tu] P F ’uy. tute amuntxa
(za’ärìp ta muntxa Na’viru mune ’awsiteng
na’aw)
muve: ["mu.vE] P F kity. maw ’awve (za’ärìp ta
mune fìfya menari fu memikyun)
muwìntxu: [mu.w·In."t’·u] P F rlk. wìntxu ulte
peng tstxo tuteor tuteot akewong (za’ärìp ta
wìntxu eyk aynari ne muiaä ’u)
natkenong: [nat."kE.noN] P F lel. fì’u lu tìkenong
(’aw. ta na tsun livu sì tìkenong kenong)
nawm: [nawm] P F kìty. apxa ulte fa meuia
nawmtu: ["nawm.tu] P F ’uy. txana sìltsan tute
(za’ärìp ta nawm txana sìltsan)
nayn: [najn] P F ’uy. pamrel sawtuteyä fpi volaw
näk: [n·æk^] P F kemä yom payit
ne–: [nE] P F ’eo kä na ’ìheyu
nefä: [nE."fæ] P F kìtm. ne taw
nekll: [nE."kl] P F kìtm. mìso ftu taw
" olomum (za’ärìp ta «awn» ’uo sì omum no-
nekx: [n·Ek’] P F kemä. sar fatxep
nemfa–: ["nEm.fa] P F ’eo na reypey mì sokx (’aw.
ta ne ke to sì mìfa na repey sì ta’leng lu)
nemrey: [nEm."REj] P F kity., päng. na ’uo lu em-
reyteri (za’ärìp ta emrey var rivey)
neto: [nE."to] P F kìtm. nealìm (za’ärìp ta ne
wìntxu tsafya)
netrìp: ["nEt.RIp^] P F kitm. nìltsan fpi fko
new: [n·Ew] P F kemä.iv. tsun kin
newomum: [n·Ew."o.mum] P F krlk. new ivo-
mum ’uot (’aw. ta new tsun kin sì omum ka-
me tìngay txeleyä)
neympin: ["nEjm.pin] P F ’uy. ’opin aneyn
(za’ärìp ta neyn ’opin fìwopxä)
neyn: [nEjn] P F kity. hu ’opin fìwopxä
niä: [n·i.·"æ] P F kemä. munge
nikre: ["nik.RE] P F ’uy. ’ewll sìn ronsem
nikroi: [nik."Ro.i] P F ’uy. ioi nikrepfi (’aw. ta
nikre ’ewll sìn ronsem sì ioi pxen alor)
nitram: [nit."Ram] P F kìty. lu fpom tuteru ulte
lrrtok si
nì–: [nI] P F si lì’u kìte’e’kemä za’usärìpa ’it sìn
eo lì’u
nì’aw: [nI."Paw] P F kìtm. ’aw ’u (za’ärìp ta ’aw
ke mune)
nì’awtu: [nI."Paw.tu] P F kìtm. nì’aw ’aw tute
(’aw. ta ’aw ke mune sì tute po)
nì’awve: [nI."Paw.vE] P F kìtm. le ’aw (za’ärìp ta
’awve ke muve)
nì’en: [nI."PEn] P F kitm. kem si le’en (za’ärìp ta
’en tìfmi ivomum)
nì’eng: [nI."PEN] P F kitm. lu ’engenga säfpìl
(za’ärìp ta ’engeng ke letske)
nì’eoio: [nI."PE.o.i.o] P F kìtm. muiä mì ayna-
ri ’oloä, mì ftxozä (za’ärìp ta ’eoio fya’o ftx-
ozäyä)
nì’eveng: [nI."PE.vEN] P F kitm. na ’eveng,
fya’ohu ’evengä (za’ärìp ta ’eveng ngawnìl-
mopa tute)
nì’eyng: [nI."PEjN] P F kitm. tering tì’eyng
(za’ärìp ta ’eyng plltxe ne plltxetu)
nì’i’a: [nI."PiP.a] P F kitm. mì tì’i’a (za’ärìp ta
’i’a ftang nìwotx)
nì’it: [nI."Pit^] P F kìtm. ke txan (za’ärìp ta ’it ke
pxay fu ke apxa)
nì’o’: [nI."PoP] P F kitm. fya’o a’o’ (za’ärìp ta ’o’
lu ’u a lu hiyìk)
nì’ul: [nI."Pul] P F kìtm. slu txan
13
nìawnomum: [nI.aw."no.mum] P F kìtm. na nga
lume ’uoti)
nìayoeng: [nI.aj."wEN] P F kìtm. na ayoeng
(za’ärìp ta ayoeng nga ulte oe)
nìfe’: [nI."fEP] P F kitm. na kem afe’ (za’ärìp ta
fe’ na kawng)
nìfkrr: [nI."fkr] P F kitm. kem lefkrr si (za’ärìp ta
fìkrr set) "
nìfrakrr: [nI."fra.kr] P F kitm. na frakrr (za’ärìp
ta frakrr ke ftang)"
nìftue: [nI."ftu.E] P F kìtm. si na ftue (za’ärìp ta
ftue livu leskxawng)
nìftxan: [nI."ft’an] P F kitm. fìtxan hìmtxan
(za’ärìp ta fìtxan ha)
nìftxavang: [nI."ft’a.vaN] P F kìtm. fatxe’lan
nìwotx (za’ärìp ta ftxavang fa txur nìyawne)
nìfya’o: [nI."fja.Po] P F kìtm. mì fìtseng (za’ärìp
ta fya’o tsenge fpi tìran)
nìfyeyntu: [nI."fjEjn.tu] P F kitm. na fyeyntu,
fya’ohu fyeyntuä (za’ärìp ta fyeyntu tute afy-
eyn)
nìhawng: [nI."hawN] P F kìtm. txana txan
(za’ärìp ta hawng txan to)
nìhay: [nI."haj] P rr kitm. kem ahay (za’ärìp ta
hay ’it mì lì’u a ke lolen)
nìhek: [nI."hEk^] P F kitm. ke nìltsan (za’ärìp ta
hek ke fya’o a fko fpìl fko lu)
nìhol: [nI."hol] P F kitm. na hol (za’ärìp ta hol
ke txan, hìm)
nìk’ong: [nIk."PoN] P F kity. ke nìwin (za’ärìp ta
kì’ong rikx na ewllä tìwin)
nìkanu: [nI."ka.nu] P F kitm. kem akanu si
(za’ärìp ta kanu lì’u fpi tute a kame txana
ayu)
nìkeftxo: [nI.kE."ft’o] P F kitm. ke netrìp (za’ärìp
ta keftxo ke nitram)
nìlam: [nI."lam] P F kitm. na ’u lam (za’ärìp ta
lam teng’u/tengfya na leyku)
nìlaw: [nI."law] P F kitm. kem alaw si (za’ärìp ta
law muiä ne menari, nìftue tslam)
nìli: [nI."li] P F kitm. na li (za’ärìp ta li lu sreset)
nìlkeftang: [nIl.kE."ftaN] P F kitm. frakrr (’aw.
ta luke ke hu ’uo sì ftang rä’ä kerä)
>
nìltsan: [nIl."tsan] P F kìtm. ramunong (za’ärìp
ta sìltsan lefpom)
nìlun: [nI."lun] P F kitm. na fko fpìvil
nìmun: [nI."mun] P F kìtm. ’aw tìlen nì’ul
nìmwey: [nIm."wEj] P F kitm. kem si ulte lu
mawey (za’ärìp ta mawey tam tam)
nìmweypey: [nIm."wEj.pEj] P F kity. si kemot ul-
te maweypey (za’ärìp ta maweypey mawey
lu)
nìn: [n·In] P F kemä. tìng nari netsa’u
nìNa’vi: [nI."naP.vi] P F kìtm. na Eywa’evengä
fongu (za’ärìp ta Na’vi tsafongu)
nìnäk: [nI."næk^] P F kitm. näkfa (za’ärìp ta näk
yom payit)
nìngay: [nI."Naj] P F kìtm. nìtxan eyawr (za’ärìp
ta ngay ’uoakametu,muia)
nìno: [nI."no] P F kitm. tse’a mì hì’ia ayhapxì
nìprrte’: [nI."pr.tEP] P F kitm. a kem lu prrte’
"
(za’ärìp ta prrte’ kem a tìng txan fpom)
nìpxay: [nI."p’aj] P F kitm. na pxay (za’ärìp ta
pxay apxa holpxay)
nìpxi: [nI."p’i] P F kitm. nì’aw pxi ’u (za’ärìp ta
pxi tìsraw seyki nìftue)
nìpxim: [nI."p’im] P F kìtm. yey nefä (za’ärìp ta
pxim ’u fu tute kllkxem nefä)
nìrangal: [nI."Ra.Nal] P F kìtm. new txelanhu, slä
ke tsun (za’ärìp ta rangal new ronsemhu)
nìronsrel: [nI."Ron.sREl] P F kitm. ta tìronsrel
(za’ärìp ta ronsrelngop ngop mì ronsem)
nìslele: [nI."slE.lE] P F kitm. fa slivele (za’ärìp ta
slele za’u peyfew)
nìsngum: [nIs."Num] P F kitm. na kem asngum
(za’ärìp ta sngum ke ’efu siltsan teri ’uo)
nìsti: [nI."sti] P F kitm. kem si ulte sti (za’ärìp ta
sti kea sìltsana ronsemur lu)
nìsung: [nI."suN] P F kitm. tsa’u ŭlte fì’u (za’ärìp
ta sung yem ’aw ’u sìn lahea ’u)
nìswey: [nI."swEj] P F kitm. sweya kem si
(za’ärìp ta swey txan to ’uo)
nìsyayvi: [nI."sjaj.vi] P F kitm. ta syayvi
(za’ärìp ta syayvi siltsana syay)
nìsyen: [nI."sjEn] P F kitm. kem asyen si (za’ärìp
ta syen mì tì’i’a)
nìtam: [nI."tam] P F kìtm. teya hìmtxan a ätxäle
soli (za’ärìp ta tam fì’u amuiä lolu, tìkangkem
14
si, ko)
nìteng: [nI."tEN] P F kìtm. hu fì’u (za’ärìp ta
teng na lahe)
nìtengfya: [nI."tEN.fja] P F kitm. kem ateng
(za’ärìp ta tengfya na)
nìtrrtrr: [nI."tr.tr] P F kitm. krr a fko kem si fratrr
(za’ärìp ta"trr" kea txon)
nìtut: [nI."tut^] P F kìtm. len nìmun sì nìmun
(za’ärìp ta tut ye’rìn lekeräa lì’u)
nìtxan: [nI."t’an] P F kìtm. nìpxay (za’ärìp ta tx-
an pxay fu apxa)
nìwan: [nI."wan] P F kitm. hu wivan (za’ärìp ta
wan ke new a tsun rivun ’uo)
nìwawe: [nI.wa."wE] P F kitm. kem si hu wawe
(za’ärìp ta wawe ftxey ’u lu letsranten fuke)
nìwä: [nI."wæ] P F kitm. wä tsa’u
nìwäte: [nI.wæ."tE] P F kitm. na kem lewäte
(za’ärìp ta wäte plltxe nìkawng hu tute alahe)
nìwin: [nI."win] P F kìtm. len mìfa yol krr
(za’ärìp ta win ke kì’ong)
nìwotx: [nI."wot’] P F kìtm. fra’u (za’ärìp ta
wotx fra’u ’uoä)
nìzawnong: [nI."zaw.noN] P F kìtm. ke hrrap
(za’ärìp ta «awn» lekeakem lusatema ’it mì
lì’u sì zong tsam si fpi ’uo)
nokx: [n·ok’] P F krlk. ngop ’evengit
nong: [n·oN] P F kemä kä uo’uo
nulkrr: [nul."kr] P F kìtm. na ngip srr sì ton
(za’ärìp ta krr" ’u a trrt ngolop)
nulnew: [nul."n·Ew] P F kemä new nì’ul (za’ärìp
ta new tsun kivin)
nume: ["n·u.m·E] P F kemä. kame karyuä txele
numeyu: ["nu.mE.ju] P F ’uy. tute a nume ta ka-
ryu (za’ärìp ta nume kame karyuä txele)
>
numtseng: ["num.tsEN] P F ’uy. tseng a nivume
nga tsun (’aw. ta nume kame kryuyä txele sì
tseng tsa’u a tsun fko tivok)
>
numtsengvi: ["num.tsEN.vi] P F ’uy. hapxì numt-
sengä (za’ärìp ta numtseng tseng a nivume
fko tsun)
Ng
nga: [Na] P F eo’uy. ke oe fu po
nga’: [NaP^] P F krlk. ’uomi lu fì’u
>
ngatsyìp: ["Na.tsjIp^] P F eo’uy. hì’ia nga
(za’ärìp ta nga ke oe fu po)
ngawng: [NawN] P F ’uy. ngima ioang mì hllte
ngay: [Naj] P F kìty. ’uo a kametu, muiä
ngaytxoa: [Naj."t’o.a] P F lel. new a fì’u ke lolen
(’aw. ta ngeyä ke oeyä fu feyä sì txoa pängkxo
san tam sìk teri fì’u a lolen)
ngäng: [NæN] P F ’uy. tseng mì a fkxen kä
ngäzìk: ["Næ.zIk^] P F kity. ke ftue
ngenga: [NE."Na] P F eo’uy. ke oe fu po (a eyk fu
tsawl to oe) (za’ärìp ta nga ke oe fu fko)
ngeyn: [NEjn] P F kìty. kea txen
ngian: [Ni."an] P F,SW kìtm. slä mi
ngim: [Nim] P F kìty. nulkrr, slä teri tokx fu fì’u
oe: ["o.E] P F eo’uy. ke nga fu fo
oeng: ["wEN] P F eo’uy. mune mefo, slä ke aylahe
(za’ärìp ta oe ke nga)
>
oetsyìp: ["wE.tsjIp^] P F ’uy. hì’ia oe (za’ärìp ta
oe ke nga fu fo)
oeyk: [o."Ejk^] P F ’uy. tìleren si
oeyktìng: [o."Ejk.t·IN] P F kemä peng tafral (’aw.
ta oeyk tafral sì tìng rikx po a por lu)
ohakx: [o."hak’] P F kity. a fko new yivom
ohe: ["o.hE] P F eo’uy. Tsun tivam. Aylì’u ngian
nì’it skepek lu.
P
pa’o: ["pa.Po] P F ’uy. hapxì
pak: [pak^] P F lì’u fpi stuseyki kem fpi nga pll-
txe a ’uo ke lu tsatxan fu tsapxay
pam: [pam] P F ’uy. tsa’uri a fkol tìng mikyun
pamrel: [pam."REl] P F ’uy. woleyn aylì’u (’aw. ta
pam tsa’uri a fkol tìng mikyun sì rel tìweyn ’u
a kenong ionag/tute/atxkxe/utral)
pamrelfya: [pam."REl.fja] P F ’uy. fya’o famä
lì’umì (za’ärìp ta pamrel woleyn aylì’u sì
fya’o tusìrana tsenge)
pamrel si: [pam."REl "s·i] P F krlk. weyn aylì’u
(za’ärìp ta pamrel woleyn aylì’u)
>
pamtseo: ["pam.tsE.o] P F ’uy. sìltsana lì’u fu
hufwe (’aw. ta pam tìrikx mì ya sì tseo skx-
awngä tìkangkem)
15
ngimpup: [Nim."pup^] P F ’uy. ’u a peng ftxey ’uo
lu ngim fu pup (za’ärìp ta ngim nulkrr, slä te-
ri tokx fu fì’u sì pup ke ngim)
ngop: [N·op^] P F rlk. tìlu si
ngopyu: ["Nop.ju] P F ’uy. po a sngä’i fra’ut
(za’ärìp ta ngop sngä’i ’uot)
ngrr: [Nr] P F ’uy. ’it utralä äo tangek mì hllte
"
ngrrpongu: [Nr.po.Nu] P F ’uy. krr a ayngrr
" ngrr ’it utralä äo tangek mì hll-
’äpärìp (’aw. ta
te sì pongu txana aysute ’awsiteng pxel ’aw)
ngul: [Nul] P F kity. na ayopin avawm
ngulpin: ["Nul.pin] P F ’uy. ’opin angul (za’ärìp
ta ngul na ayopin avawm)
nguway: ["Nu.waj] P F ’uy. tsngusawvìka pam
nantangä (za’ärìp ta way sevina aylì’u)
oìsss: [o.I"s:] LA päng. eltu si!!
olo’: [o."loP] P F ’uy. pongu Na’viä
olo’eyktan: [o.lo."PEjk.tan] JC ’uy. koren siyu
fpiolo’ (’aw. ta olo’ ponguä Na’vi sì eyktan
pongu koren siyu)
omum: [·o."m·um] P F kemä. kame tìngay txeleyä
>
ontsang: ["on.tsaN] P F ’uy. ioi kxamlä ontu (’aw.
ta ontu ’u fa fahew si sì tsang ioi kxamlä
ta’leng)
ontu: ["on.tu] JC ’uy ’u fa fahew si
>
pamtseo si: ["pam.tsE.o "s·i] P F krlk. pamtseo
sleyki (za’ärìp ta pamtseo sìltsana lì’u fu
hufwe)
>
pamtseotu: ["pam.tsE.o.tu] P F ’uy. tute a pamt-
seo si (za’ärìp ta pamtseo siltsana lì’u fu
hufwe)
pan: [pan] P F ’uy. ’aw ta pxehapxì
pate: ["p·a.t·E] ZS kemä kä vay tseng
pawm: [p·awm] P F kemä. ätxäle si, plltxe talun
fwerew lapo tìfpìl
pay: [paj] P F ’uy. ke tskxe slä nìftue rusikxa ’u
pay+: [paj] P F ’eo lì’u pe+ + ay+
payfya: ["paj.fja] P F ’uy rusikxa ’u mì a yemf-
pay si (’aw. ta pay ’u mì a yemfpay si sì fya’o
tsenge tìkäyä)
payìva: ["paj.I.va] P F ’uy. ìlva (za’ärìp ta pay
ke tskxe slä nìftue rusikxa ’u sì ìlva hì’ia hapxì
txepä/herwìyä/payä/tompayä)
paynga’: ["paj.NaP^] P F kity. hu txana pay mì
sa’u (za’ärìp ta pay ke tskxe slä nìftue rusikxa
’u sì nga’ hu mì)
payoang: [paj."o.aN] P F ’uy. ioang a rey paymì
(’aw. ta pay ke tskxe slä nìftue rusikxa ’u sì
ioang kea Na’viyä ruseya ’u)
pähem: ["p·æ.h·Em] P F kemä. rikx ne fìtseng
pängkxo: [p·æN."k’·o] P F kemä. plltxe hu tute
pängkxoyu: [pæN."k’o.ju] P F ’uy. tute a pängkxo
(za’ärìp ta pängkxo plltxe hu tute)
pängkxoyu lekoren: [pæN."k’o.ju lE.ko."REn]
P F ’uy. kawnga kawnga kawnga tute a yom tx-
ìm (’aw. ta pängkxoyu tute a muiä fya’o wìn-
txu sì lekoren na muiä t‘fyawìntxuyä)
pänu: ["pæ.nu] P F ’uy. plltxe sivi ’uot ulte new si
tsat
pänutìng: ["pæ.nu.t·IN] P F kemä pasylltxe
nìmuiä teri ’uo ne tuteo (’aw. ta pänu latem
po a por lu sì tìng pe’u ngeyä lu, slu laheya)
–pe+: [pE] P F wìntxuyu tìpawmä lì’uvi tì-
pawmä
pe’un: ["p·E.P·un] P F kemä ronsem si
pefnel: [pE."fnEl] P F pawm. tìpawm teri fnel
tengpam na fnepe
pefya: [pE."fja] P F pawm. mì na fìkem tengpam
na fyape
pehem: [pE."hEm] P F pawm. tìpawm teri ’u
alawnen tengpam na kempe
pehrr: [pE."hr] P F pawm. tìpawm teri lolen na
tsawke tìran" tengpam na krrpe
pelì’u: [pE."lI.Pu] P F pawm. tìpängkxo a mì sì-
pawm sawni tengpam na lì’upe
pelun: [pE."lun] P F pawm. tìpawm teri tafral
tengpam na lumpe
peng: [p·EN] P F kemä. oeyktìng, plltxe teri ’uo
peseng: [pE."sEN] P F pawm. tìpawm teri tseng
tengpam na tsengpe
pesomwew: [pE.som."wEw] P F pawm. hìmtx-
ampe lu som fu wew? (za’ärìp ta somwew ’u
a peng ftxey ’uo lu ngim fu pup)
pesu: [pE."su] P F pawm. tìpawm teri tute ten-
gpam na tupe
16
peu: [pE."u] P F pawm. tìpawm teri ’u tengpam
na ’upe
pewn: [pEwn] P F ’uy. mìkam ronsem sì tokx
pey: [p·Ej] P F kemä. txey frakem vaykrr krr alaw
piak: [pi."ak^] P F kity. krr a fko tsun kivä mìkam
fì’u
piak si: [pi."ak^ s·i] P F krlk. kea lew si (za’ärìp
ta piak ke lew)
pil: [pil] P F ’uy. hapxì ta’lengä keyä Na’viyä
pizayu: ["pi.za.ju] P F ’uy. tute a ta eo fìkrr lu
pìmtxan: [pIm."t’an] P F pawm. txana ’u tì-
pawmä tengpam na hìmtxampe
pìwopx: [pI."wop’] P F ’uy. ’u mì saw tsafa pay
ziva’u tsun
pllngay: [p·l."Naj] P F rlk. plltxe futa ’uo lu ngay
" ngaru tsaw)
(ke lu yawne
plltxe: [p·l."t’·E] P F kemä. peng, aylì’u si fa kxa
po: [po] P F" eo’uy. latute fu latutan
poan: [po."an] P F eo’uy. latutan (za’ärìp ta po
tuté, tutan)
poe: [po."E] P F eo’uy. latute (za’ärìp ta po tuté,
tutan)
polpxay: [pol."p’aj] P F pawm. tìpawm teri
holpxay (’aw. ta holpxay na ’aw, mune, pxey
sì fra’u sì pe wìntxuyu tìpawmä)
pom: [p·om] P F kemä yem tuteoä seyri sìn lapoä
seyri
pongu: ["po.Nu] P F ’uy. txana aysute ’awsiteng
pxel ’aw (za’ärìp ta po tutan fu tute)
prrkxentrrkrr: [pr.k’En.tr.kr] Skxawng ’uy. ’ive-
fu txantsan (’aw. " ta prrte’
" " kem a tìng txan
fpom sì kxener ya ta txep sì trr mìkam txon
sì txon sì krr nekx aysrr
prrnen: ["pr.nEn] P F ’uy. hì’ia Na’vi
prrnesyul: "["pr.nE.sjul] P F ’uy. hì’ia ’awnong ’u
(’aw. ta prrnen" hì’ia Na’vi sì syulang ’aw-
nong ’u)
prrte’: ["pr.tEP] P F kìty. kem a tìng txan fpom
" .wl]
prrwll: ["pr P rr ’uy. rim eansì ’ewll a kì’ong
tsawl slu" (’aw.
" ta prrnen hì’ia Na’vi sì ’ewll
ke ioang fu kea spxam slä tsun rilvey)
pukap: ["pu.kap^] P F hol. tsìng sì mune
pum: [pum] P F eo’uy. fko
pup: [pup^] P F kity. ke ngim
puve: ["pu.vE] P F kity. uo mrrve (za’ärìp ta
pukap tsìng sì mune)
Px
pxan: [p’an] P F kìty. nawn tsranten
pxasìk: ["p’a.sIk^] P F päng. ke! kä ulte tspäng-
ang! (ke fpom)
pxasul: ["p’a.sul] P F kìty. alaksi teri yom
pxaw–: [p’aw] P F ’eo teri tsengeo
pxawpa: ["p’aw.pa] P F ’uy. ’u a teri lau (’aw. ta
pxaw teri sì pa’o na ’awkxe)
pxawpxun: ["p’aw.p’un] P F ’uy. ioi pxunfpi
(’aw. ta pxaw teri tsengeo sì pxun tokxä hapxì
a ’ärìp ’u ulte txura tìkangkem si)
pxay: [p’aj] P F kìty. txan, apxa hìmtxan
pxel–: [p’El] P F ’eo na
pxelo: ["p’E.lo] P F kitm. alo sì alo sì alo (za’ärìp
ta pxe+ lì’u ’uä sì lì’u eo lì’u ’uä sì alo ’awa
pxikrr)
pxen: [p’En] P F ’uy. ’uo fwa fkoru tsun livu tokx-
mì ulte lesar lu
pxey: [p’Ej] P F hol. holpxay a teng si ’aw nì’ul to
mune
pxeyve: ["p’Ej.vE] P F kity. uo muve (za’ärìp ta
pxey holpxay a teng si ’aw nì’ul to mune)
pxi: [p’i] P F kìty. tìsraw seyki nìftue
pxim: [p’im] P F kìty. ’u fu tute kllkxem nefä
pximaw–: [p’i."maw] P F ’eo. pxi mawkrr (’aw. ta
maw len uo krr alaw sì pxi tìsraw seyki nìftue)
R
ral: [Ral] P F ’uy. tìtsranten, txeleyä lun
ralpeng: [Ral."p·EN] P F kemä. oeyktìng aylì’uä
txele (’aw. ta ral pe’u ’uo fmi pivlltxe sì peng
plltxe)
ram: [Ram] P F ’uy. apxa tskxe frato
>
ramtsyìp: ["Ram.tsjIp^] P F ’uy. ram ahì’i (za’ärìp
ta ram apxa tskxe frato)
ramunong: [Ra."mu.noN] P F ’uy. payä tseng mì
kllte
rangal: ["R·a.N·al] P F kemä new ronsemhu
raspu’: [Ra."spuP] P F ’uy. lew mekunamfpi
rawke: ["Raw.kE] P F päng. tìsyaw fpi zong
rä’ä: [Ræ."Pæ] P F hìt. tìsyaw fpi ftang kemo
re’o: ["RE.Po] P F ’uy. ’it sìn tokx ronsemhu
rel: [REl] P F ’uy. tìweyn, ’u a kenong io-
ang/tute/atxkxe/utral
> rikx: [R·ik’] P F kemä. ’ärìp tute fu tuteyä hapxì,
reltseo: ["REl.tsE.o] P F ’uy. lelor tìweyn (’aw. ta
rel ’u a menari tse’a sì tseo skxawngä tìkang-
kem)
17
pxiset: [p’i."sEt^] P F kitm. mìkam pxiswawam sì
pxiswaway (’aw. ta set fìswaw sì pxi tìsraw
seyki nìftue)
pxisre+: [p’i."sRE] P F ’eo. pxi srekrr (’aw. ta sre
len eo krr alaw sì pxi tìsraw seyki nìftue)
pxiswawam: [p’i.swaw."am] P F kity. pxisre set
(’aw. ta swaw ’it trrä sì –am ftawnemkrr)
pxiswaway: [p’i.swaw."aj] P F kitm. pximaw set
(’aw. ta swaw ’it trrä sì ay zusawkrr)
pxiye’rìn: [p’i."jEP.RIn] P F kitm. pximaw px-
iswaway (’aw. ta ye’rìn mì hìma trr sì pxi tìs-
raw seyki nìftue)
pxìm: [p’Im] P F kìtm. nìmun sì nìmun, txan
aytìlen fratrr
pxor: [p’·oR] P F kemä kä san kangangang sìk
pxorpam: ["p’oR.pam] P F ’uy. kx, px, tx (’aw. ta
pxor prrene ’usonga ’u sì pam tsa’uri a fkol
tìng mikyun)
pxun: [p’un] P F ’uy. tokxä hapxì a ’ärìp ’u ulte
txura tìkangkem si
pxuntil: ["p’un.til] P F ’uy. pxunä tìmìn (’aw. ta
pxun tokxä hapxì a ’ärìp ’u ulte txura tìkang-
kem si sì til rerikx kxam)
>
reltseotu: ["REl.tsE.o.tu] P F ’uy. tute a ngop lelor
tìweyn (za’ärìp ta reltseo skxawngä tìkang-
kem)
reng: [REN] P F kity. na kilvan a fko tsun kllkxem
renten: ["REn.tEn] P F ’uy. tìhawnu menarir
renu: ["RE.nu] P F ’uy. rel a len nìmun sì nìmun
rewon: ["RE.won] P F ’uy. krr mìkam trr’ong sì kx-
amtrr
rey: [R·Ej] P F kemä. tsawl slu sì rikx sì fpìl sì tìy-
awn si, lu fkoru tirea
rey’eng: [REj."PEN] P F ’uy. ke lu pxaya ayrusey to
tsun lu (za’ärìp ta rey tsawl slu sì rikx sì fpìl
sì tìyawn si, lu fkoru tirea)
reypay: ["REj.paj] P F ’uy. tokxä u mì a yemfpay si
(’aw. ta rey tsun mikyun tivìng Eywar sì pay
’u mì a yemfpay si)
’äpärìp
rim: [Rim] P F kìty. ke ean slä na ’ou
rimpin: ["Rim.pin] P F ’uy. ’opin arim (za’ärìp ta
rim ke ean slä na ’ou)
rina’: [Ri."naP] P F ’uy. reyä hì’i ’u ta ayutral
(za’ärìp ta atokirina’ rina’ ta atoki, lam na
hì’ia tswusayon spxam swirä)rerikx kxam
rìk: [RIk^] P F ’uy. ’ewllä zekwä
rìkean: ["RI.kE.an] P F kity. na ’opin rìkä (’aw. ta
rìk ’ewllä zekwä sì ean na tìtse’a Na’viyä)
ro+: [Ro] P F ’eo tok mì seng
rofa–: ["Ro.fa] P F ’eo. ftär fu skien
rol: [R·ol] P F kemä. way si
rolun: [Ro."lun] P F päng. Txantsan! Oe
rolun/tslolam fì’ut a fwolew
sa’nok: ["saP.nok^] P F ’uy. tute mehapxìä a ngo-
lop ’evengC
sa’nu: ["saP.nu] P F ’uy. tute mehapxìä a ngolop
’eveng (ke skepek) (prrnenä tskxo sa’nok tute
mehapxìä a ngolop ’eveng)
> >
sa’nutsyìp: ["saP.nu.tsjIp^] P F ’uy. hì’ia sa’nok
(’ewana sa’nokìri) (za’ärìp ta sa’nu tute me-
hapxìä a ngolop ’eveng (ke skepek))
sa’sem: ["saP.sEm] P F ’uy. sa’nok sì sempul
(za’ärìp ta sa’nok tuté mehapxìä a ngolop
’eveng sì sempul tutan mehapxìä a ngolop
’eveng)
saa: ["sa:] LA päng. eltu si, oel ’iveko ngat tsun!!
salew: [s·a."l·Ew] P F kemä kä, sngä’i kivä
san: [san] P F kìtm. sngä’ikrr lì’uä a lapo polltxe
sang: [saN] P F kity. hì’ia tìsom
sar: [s·aR] P F kemä tìkangkem si fu ’uo
sat: [sat^] P F eo’uy. ke fì’u slä ’u (hì’ia fnel tsayä
maw ftu)
sau: [sa."u] LA päng. ke lu siltsan!!
sayrìp: ["saj.RIp^] P F kity. sevin (tutan)
sä–: [sæ] P F eolì’u lì’u ’uä asawnar (’aw. ta sä-
nume ’u a fko ftia sì säspxin kea lefpoma tokx)
sä’o: ["sæ.Po] P F ’uy. ’u a fko sar kemo sivi
säfpìl: [sæ."fpIl] P F ’uy. lesar rel ronsemä
sänume: [sæ."nu.mE] P F ’uy. karyuä tìtxantslu-
samä hapxì (za’ärìp ta nume kame karyuä tx-
ele)
sänumvi: [sæ."num.vi] P F ’uy. krr a karyu nu-
meyut kar (za’ärìp ta sänume karyuyä tìtx-
antsuslamä hapxì)
säplltxe: [sæ.p·l."t’·E] P F ’uy. lì’u fu aylì’u futa
fko poltxe " lu za’usärìpa ’it sìn eo lì’u
18
ronsem: ["Ron.sEm] P F ’uy fratìfpìl tsunslu mì
tuteyä re’o
ronsrel: ["Ron.sREl] P F ’uy. ’u aronsrelngawnop
(za’ärìp ta ronsrelngop ngop mì ronsem)
ronsrelngop: ["Ron.sREl.N·op^] P F krlk. ngop mì
ronsem (’aw ta ronsem, rel, ngop
rum: [Rum] P F ’uy. ’u hu pxawpa
run: [R·un] P F kemä. ’i’a tìfwew nìeyawr
rusey: [Ru."sEj] P F kìty., ’uy. tsun kivame, ke le-
terkup (’aw. ta rey ke terkup sì «us» lekem lu-
satema ’it mì lì’u)
rutxe: [Ru."t’E] P F päng. pawm askepek tìtung
säplltxevi: [sæ.p·l."t’·E.vi] P F ’uy. säplltxe te-
ri säplltxe lapeyä" (za’ärìp ta säplltxe lì’u fu
aylì’u futa fko poltxe)
säspxin: [sæ."sp’in] P F ’uy. tsa’u a sleyku fkol
spxinit (za’ärìp ta spxin ke fpom)
säspxintsyìp: [sæ."sp’in.tsjIp^] P F ’uy. hì’ia
säspxin (za’ärìp ta säspxin tsa’u a sleyku fkol
spxinit)
säsulìn: [sæ."su.lIn] P F ’uy. kem a sunu fkor
(za’ärìp ta sulìn ’ìn hu siltsana kem)
säwäte: [sæ.wæ."tE] P F ’uy. ’u futa wäte (za’ärìp
ta wäte plltxe nìkawng hu tute alahe)
säzärìp: [sæ."zæ.RIp^] RL,P F ’uy. u mìkam nga sì
Pa’li (ke tsaheylu!) (za’ärìp ta za’ärìp munge
ne pängkxo)
sekrr: ["sE.kr] P F kìtm. fì’it trrä (’aw. ta set fì’it
" sì krr ’u a si fa fya’o tsawkeä)
trrä a leren
sempu: ["sEm.pu] P F ’uy. tutan mehapxìä a ngo-
lop ’eveng (ke skepek) (nìyawne sempul tutan
mehapxìä a ngolop ’eveng (ke skepek))
sempul: ["sEm.pul] P F ’uy. tutan mehapxìä a
ngolop ’eveng
set: [sEt^] P F kìtm. fìswaw
sevin: [sE."vin] P F kìty. tuteyä tìlor atxan
seykxel: [sEj."k’El] P F kity. tsivun sivi fra’ut luke
’efu nìhiyìk
seyri: ["sEj.Ri] JC ’uy. tokxä hapxì fa a fko pom la-
po
>
seysonìltsan: [sEj.so.nIl."tsan] P F päng. tsa-
kem nga soli nìltsan (za’ärìp ta hasey soli
nìtxan)
si: [s·i] P F oel sìlpey fìlì’ut a yawnom fa toruk
sim: [s·im] P F kemä tok lok ’uo
sì: [sI] P F lel. ulte, lì’u a wìntxu nì’awstengyem
’uä (’awsitenyem meu, tsun ’awsitenyivem
na –sì: mì sìpängkxo, sar san ulte sìk ulte
lì’u a wìntxu nì’awstengyem ’uä)
sìk: [sIk^] P F kìtm. tì’i’a tìplltxeyä
sìlpey: [sIl."p·Ej] P F kemä new fa txe’lan (’aw.
ta sìltsan lefpom sì pey txey frakem vaykrr krr
alaw)
sìlronsem: [sIl."Ron.sEm] P F kìty. ’uo (’aw. ta
sìltsan ’uo sì ronsem ’uo)
>
sìltsan: [sIl."tsan] P F kìty. lefpom
sìn–: [sIn] P F ’eo ta’em slä ’usampi
ska’a: [sk·a."P·a] P F kemä tspang ’uot
skepek: ["skE.pEk^] P F kìty. ’eoio/letsranten
skien: ["ski.En] P F kity. pa’o pxunä a Na’viyä tx-
ampxì tukrut sar
skxakep: ["sk’a.kEp^] P F kity., kitm. nga ke
omum txo livu
skxawng: [sk’awN] P F ’uy. Akademiä Awartxä
ftxeytu
skxir: [sk’iR] P F ’uy. ’u sneykaytx fpomtokxit
skxir si: ["sk’iR "s·i] P F krlk. sleyku leskxir
(za’ärìp ta skxir ’u sneykaytx fpomtokxit)
> speng: [sp·EN] P F kemä fpom si nìmun
skxirtsyìp: ["sk’iR.tsjIp^] P F ’uy. hì’ia skxir
(za’ärìp ta skxir ’u sneykaytx fpomtokxit)
skxom: [sk’om] P F ’uy. nìsar trr, ’u
> spxam: [sp’am] P F ’uy. txan ’ewll
sla’tsu: ["sl·aP.ts·u] P F krlk. peng teri ’uo a fko ke
tsun wivìntxu
slä: [slæ] P F lel. luke fwa ’u ngay layu
slele: ["sl·E.l·E] P F krlk. za’u peyfew
sleyku: [slEj."k·u] P F kemä. ’uo (za’ärìp ta slu
latem nemfa mipa ’u sì «eyk» ’uo)
sloan: [sl·o."·an] P F rlk. za’u newrrpa
slu: [sl·u] P F kemä mìn nemfa lahea ’uo
smar: [smaR] P F ’uy. ’u futa fko taron
smon: [sm·on] P F krlk. livu ’u a fko omum
snaytx: [sn·ajt’] P F rlk. lapo yamora’
sngap: [sN·ap^] P F kemä hì’angä tìfrìp
sngä’i: ["sN·æ.P·i] P F kemä.iv. si set
sngä’ikrr: ["sNæ.Pi.kr] P F ’uy. na tìngopä trr
(’aw. ta sngä’i kä sì " krr nekx aysrr)
sngä’iyu: ["sNæ.Pi.ju] P F ’uy. tutan/tute a sngä’i
kemit ulte ke tsun siltsan si tsat (za’ärìp ta
sngä’i si set)
sngel: [sNEl] P F ’uy. Klingon
>
sngeltseng: ["sNEl.tsEN] P F ’uy. tsatsenge a fko
yem sngel (’aw. ta sngel txìm tìzup sì tseng
tsa’u a tsun fko tivok)
19
sngum: [sNum] P F ’uy. ke ’efu siltsan teri ’uo
sno: [sno] P F eo’uy. peyä pum
snumìna: ["snu.mI.na] CP kìty. skxawng
soaia: [so."a.i.a] P F ’uy. nga sì sa’nok sì sempul
sì smuk ngeyä
sok: [sok^] P F kity. ’ewan
som: [som] P F kìty. txana txana sevin, na tsawke
somwew: [som."wEw] P F ’uy. ’u a peng ftxey lu
som fu wew (za’ärìp ta som txana txana sevin,
na tsawke sì wew ke som)
somwewpe: [som."wEw.pE] P F pawm. hìmtx-
ampe lu som fu wew? (siltsan to pesomwew)
(za’ärìp ta somwew ’u a peng ftxey ’uo lu
ngim fu pup)
sop: [s·op^] P F kemä kä sìn ngim fya’o
sopyu: ["sop.ju] P F ’uy. tute a sop ne pxaya aya-
txkxe (za’ärìp ta sop kä sìn ngim fya’o)
spaw: [sp·aw] P F kemä omum fa txe’lan, kame
nemfa fwa ke tok
spä: [sp·æ] P F kemä tul nìtsawl
spe’e: [sp·E."P·E] P F kemä. yìm si
spe’etu: [spE."PE.tu] P F ’uy. fko a yolìm (za’ärìp
ta spe’e yolìmyu)
spule: ["sp·u.l·E] P F kemä kä’ärìp fpi rivikx
spuwin: ["spu.win] P F kity. koak fpi ayu
spxin: [sp’in] P F kìty. ke fpom
srak(e): ["sRak(E)] P F hìt. fpi srane fu kehe aysì-
pawm
sran: [sRan] P F hìl., päng. tìmllte lì’u
srane: ["sRa.nE] P F hìl., päng. ngay tì’eyng
sraw: [sRaw] P F kity. vä’a tì’efu seyki
sre+: [sRE] P F ’eo len eo krr alaw
sre’: [sREP] P F ’uy. säyom
srefey: [sRE."f·Ej] P F (k)rlk. pey ’uot a zene za’u
(’aw. ta sre+ len eo krr alaw sì pey txey frakem
vaykrr krr alaw)
srekamtrr: [sRE."kam.tr] P F ’uy. krr pxisre kam-
trr (’aw. ta sre len eo" krr alaw sì kxamtrr krr
a tsawke za’u)
srekamtxon: [sRE."kam.t’on] P F ’uy. krr mìkam
txon’ong sì kxamtxon (’aw. ta sre len eo krr
alaw sì kxamtxon kxam txonä)
srekrr: [sRE."kr] P F kitm. sre set (’aw. ta sre len
eo krr alaw "sì krr nekx aysrr)
srese’a: [sRE.s·E."P·a] P F kemä nìn zusawkrrit
(’aw. ta sre+ eo trr sì tse’a kame )D
sresrr’ong: [sRE.sr."PoN] P F ’uy. krr pxisre
trr’ong (’aw. ta "sre len eo krr alaw sì trr’ong
krr a tsawke sa’u)
sreton’ong: [sRE.ton."PoN] P F ’uy. krr pxisre
ton’ong (’aw. ta sre len eo krr alaw sì tx-
on’ong krr a tsawke kä neto)
srew: [sR·Ew] P F kemä. rikx hu auä ’ekong
srung: [sRuN] P F ’uy. aungia yawneyä
srung si: ["sRuN "s·i] P F krlk. tìyawnit wìntxu fa
kem (za’ärìp ta srung aungia yawneyä)
starsìm: ["st·aR.s·Im] P F rlk. slivu fayu ngaru
stawm: [st·awm] P F kemä. mikyun si, tslam pam
fa mikyun
stä’nì: ["st·æP.n·I] P F kemä syep tsyokxhu
steftxaw: [st·E."ft’·aw] P F kemä. nìn nìsim
steyki: [stEj."k·i] P F kemä ’uoä kea fpom si
(za’ärìp ta sti kea siltsana ronsem sì «eyk»
san len si sìk ’it a mì lì’u)
sti: [st·i] P F kemä kea sìltsana ronsemur lu
sto: [st·o] P F kemä pängkxo san kehe sìk ulte rä’ä
si ’uo
stum: [stum] P F kìtm. nìtxan nìlok
stxeli: ["st’E.li] P F ’uy. ’u a fko tìng lahea tuteru
ulte ke new ’uot tsafpi
stxong: [st’oN] P F kity. ’u/tute/ioang/atxkxe a
nga ke omum
sulìn: ["s·u.l·In] P F krlk. ’ìn hu siltsana kem
(za’ärìp ta ’ìn si kemo nì’aw)
ta–: [ta] P F ’eo ke ne
ta’em: [ta."PEm] P F kìtm. zera’u nekll
ta’leng: ["taP.lEN] P F ’uy. tsun mawnu’ia ’u aean
sìn tokx
ta’lengean: ["taP.lE.NE.an] P F kity. na ’opin
ta’lengä (’aw. ta ta’leng tsun mawnu’ia ’u ae-
an sìn tokx sì ean na tìtse’a Na’viyä)
tafkip–: [ta."fkip^] P F ’eo ta lu ’uohu (’aw. ta ta
tsatsenge a tsa sngolä’i sì fkip– lu ’uohu)
tafral: [ta."fRal] P F kìtm. talun
takip–: [ta."kip^] P F ’eo ’it fra’uä (’aw. ta ta ke
ne sì kip– mìfa)
takrra: [ta."kr.a] P F lel. krr-ta a tengpam na
akrrta (’aw" ta krr ulte ta)
takuk: ["t·a.k·uk^] P F kemä tìng kxu, fa win ’eko
talun(a): [ta."lun(a)] P F lel. tafral (’aw. ta ta ke
ne sì lun tsa’u a fko si ’uo)
20
sung: [s·uN] P F kemä yem ’aw ’u sìn lahea ’u
sunu: ["s·u.n·u] P F krlk. za’u nìprrte’
sutx: [s·ut’] P F kemä syep, nong
swaw: [swaw] P F ’uy. ’it trrä
>
swawtsyìp: ["swaw.tsjIp^] P F ’uy. yola swaw
(za’ärìp ta swaw ’it trrä)
swey: [swEj] P F kìty. siltsan frato
sweylu: ["swEj.lu] P F kemä. tsafya livu nìswey
(za’ärìp ta swey siltsan frato sì lu pxìm sar
lì’u)
swirä: [swi."Ræ] P F ’uy. ioang
swizaw: [swi."zaw] P F ’uy. sätoltem, fu sxko
swok: [swok^] P F kìty. teya rolä
swotu: ["swo.tu] P F ’uy. teya rolä tseng
syaw: [sj·aw] P F krlk. pängkxo hu txana pam,
pängkxo tuteor
syay: [sjaj] P F ’uy. fya’o a nga zene kä, taluna
Eywa new tsat
syayvi: ["sjaj.vi] P F ’uy. siltsana syay (za’ärìp
ta syay fya’o a nga zene kä, taluna Eywa new
tsat)
syä’ä: ["sjæ.Pæ] P F kìty. ke sevin
syen: [sjEn] P F kity. mì tì’i’a
syep: [sj·Ep^] P F kemä spe’etu si
syo: [sjo] P F kity. ke ku’up
syulang: ["sju.laN] P F ’uy. na seze slä ke ean,
’usonga ’ewll
syuve: ["sju.vE] P F ’uy. yomtu
tam: [t·am] P F kemä, päng. fì’u amuiä loli, tì-
kangkem si, ko
tam tam: ["tam "tam] M päng. mawey
tangek: ["ta.NEk^] P F ’uy. tokx utralä
tanhì: [tan."hI] P F ’uy. hì’i atan txonä, hì’i atan
sìn key
taron: ["t·a.R·on] JC,P F kemä tspang fpi yivom
taronyu: ["ta.Ron.ju] JC,P F ’uy. tspangtu ioangä
(’aw. ta taron tspang fpi yivom sì –yu ’uo a
kem si)
>
taronyutsyìp: ["ta.Ron.ju.tsjIp^] P F ’uy.
hì’ia/’ewana taronyu (za’ärìp ta taronyu
tspangtu ioangä)
tatep: ["t·a.t·Ep^] P F kemä terkup mì uvan
tatlam: [tat."lam] P F kitm. fya’o a nga tse’a ’uot
(za’ärìp ta lam teng’u/tengfya na leyku)
taw: [taw] P F ’uy. txana ya
taweyk(a): [ta."wEjk(a)] P F lel. talun, tafral
tawng: [t·awN] P F kemä kä ne kllte fu pay
täftxu: [t·æ."ft’·u] P F kemä yem ayvulit ’awsi-
teng fte sivi ’uo
täftxuyu: [tæ."ft’u.ju] P F ’uy fko a si (za’ärìp ta
täftxu ’awsitengyem pxaya ayu sì –yu ’it a ’i’a
lì’u ulte wìntxu futa fko eyk)
tätxaw: [t·æ."t’·aw] P F kemä za’u ne’ìm nìmun
te: [tE] JC hìt. solar mì stxo
tel: [t·El] P F kemä. lapol tìng oeru ’uo
telem: [tE."lEm] P F ’uy. letuvon ’u ngima ngop fa
letäftxu ay’ewll
tem: [t·Em] P F kemä swizaw si
temrey: [tEm."REj] P F ’uy. tìvusar rivey (za’ärìp
ta emrey var rivey)
teng: [tEN] P F kìty. na lahe
tengfya: ["tEN.fja] P F lel. na (’aw. ta teng na sì
fya’o tsenge a fko tìran)
tengkrr: [tEN."kr] P F lel. na trrwong (’aw. ta
teng nekx aysrr " sì krr nekx aysrr)
teri–: [tE."Ri] P F ’eo nìtxele
terkup: ["t·ER.k·up^] P F kemä ftang rerey
teswotìng: [tE."swo.t·IN] P F kemä sivi tìrangal
ngay (’aw. ta tìng tung tsnì fkoru lu ’uo)
tete: ["tE.tE] P F kìty. ke tsun mivun’i
tewng: [tEwN] P F ’uy. pxen a lu pxaw kxam tokxä
tewti: ["tEw.ti] P F lel. Nang, nantäng!
teya: [tE."ja] P F kìty. nìwotx hìmtxan
teya si: [tE."ja "s·i] P F krlk. sleyku ’uot ateya
(za’ärìp ta teya nìwotx hìmtxan)
teyr: [tEjR] P F kity. ke layon
teyrpin: ["tEjR.pin] P F ’uy. ’opin ateyr (za’ärìp
ta teyr ke layon)
til: [til] P F ’uy rerikx kxam
tirea: [ti."RE.a] P F ’uy a tirey luke poä tokx
tireafya’o: [ti."RE.a.­fja.Po] P F ’uy. tìtìran kip
unilä tseng (’aw. ta tirea a tirey luke poä to-
kx sì fya’o tseng atawnìran)
tireaioang: [ti."RE.a.i.­o.aN] P F ’uy. tuteyä Ey-
wayä tìkenongä swirä (’aw. ta tirea a tirey luke
poä tokx sì ioang lereya ’u)
tireapängkxo: [ti."RE.a.p·æN.­k’·o] P F kemä
’awsitengyem ronsemhu ronsem, txelanhu txe-
lan (’aw. ta tirea a tirey luke poä tokx sì päng-
kxo plltxe)
tì’awm: [tI."Pawm] P F ’uy. ’u a kelku si fpi hì’ia
trr (za’ärìp ta ’awm kelku fpi hì’ia trr)
tì’awm si: [tI."Pawm "s·i] P F krlk. kelku si fpi
hì’ia trr (za’ärìp ta ’awm kelku fpi hì’ia trr)
21
tì’awpo: [tI."Paw.po] P F ’uy. new livu nì’aw
(za’ärìp ta ’awpo one individual)
tì’efu: [tI."PE.fu] P F ’uy. ’efu ’uot (za’ärìp ta ’efu
kame fapoä tokx fu ronsem)
tì’em: [tI."PEm] P F ’uy. kem ’emyuä (za’ärìp ta
’em ngop yomtut)
tì’eylan: [tI."PEj.lan] P F ’uy. txo ngaru lu ’ey-
lan/meylan/pxeylan/eylan (za’ärìp ta ’eylan
Ftiafpi, Skxawng sì frapo mì learnnavi.org)
tì’eyng: [tI."PEjN] P F ’uy. tìplltxe a kä ne’ìm
(za’ärìp ta ’eyng plltxe ne plltxeyu)
tì’i’avay: [tI."PiP.a.vaj] P F kitm. vaykrr ke kivä
(’aw. ta ’i’a ftang nìwotx sì vay ne tseng fkip)
tì’o’: [tI."PoP] P F ’uy. ’u a’o’ (za’ärìp ta ’o’ lu ’u
a lu hiyìk)
tì’ong: [tI."PoN] P F ’uy. kem a ewll ’usong si
(za’ärìp ta ’ong tsawl sleiu)
tìfkeytok: [tI."fkEj.tok"] P F ’uy. fya’o a ’u lu
(za’ärìp ta fkeytok tok mì kifkey)
tìfmetok: [tI."fmE.tok^] P F ’uy. kenong tuteyä
tìtxur sì eltu (za’ärìp ta fmetok tse’a fpi la-
he)
tìfnu: [tI."fnu] P F ’uy. frapo fnu (za’ärìp ta fnu
eltu si, rä’ä plltxe)
tìftang: [tI."ftaN] P F ’uy fwa txerey pay (za’ärìp
ta ftang rä’ä kerä)
tìftang si: [tI."ftaN s·] P F krlk. na ftang (za’ärìp
ta tìftang fwa txerey pay)
tìftia: [tI.fti".a] P F ’uy. ftivia ’uoteri (za’ärìp ta
ftia nerume nìltsan)
tìftia kifkeyä: [tI.fti".a ki."fkE.jæ] P F ’uy. ftivia
kìfkeyit (’aw. ta tìftia ftivia ’uoteri sì kifkey
kllte nìwotx)
tìftxavang: [tI."ft’a.vaN] P F ’uy. fya’o aftxavang
(za’ärìp ta ftxavang fa txur nìyawne)
tìftxey: [tI."ft’Ej] P F ’uy. ’u/kem a ftxoley fko
(za’ärìp ta ftxey tse’a ’upe nga srung)
tìfyawìntxu: [tI.fja.wIn."t’u] P F ’uy. sänume
ftu txantslusama tute (za’ärìp ta fyawìntxu
ereyk tìrantut)
tìfyeyn: [tI."fjEjn] P F ’uy. livu Na’viyä hapxì
(za’ärìp ta fyeyn lu sute a lu hapxì Na’viyä)
tìhawl: [tI."hawl] P F ’uy. hawl si (za’ärìp ta
hawl prepare)
tìhawnu: [tI."haw.nu] P F ’uy. tìzong, ’u a txey
tì’eko (za’ärìp ta hawnu wem fpi suteo, lew si
nìwotx)
tìhawnu si: [tI."haw.nu "s·i] P F krlk. hawnu
(za’ärìp ta tìhawnu tìzong, ’u a txey tì’eko)
tìk’ìn: [tIk."PIn] P F ’uy. krr a fko ke zene kem si
(za’ärìp ta ’ìn si kemo nì’aw)
tìkan: [tI."kan] P F ’uy. ’u a nga kivan (za’ärìp ta
kan aim)
tìkangkem: [tI."kaN.kEm] P F ’uy. kem fa mesyo-
kx a ngop ’uo (za’ärìp ta kem tsa a fko si)
tìkangkem si: [tI."kaN.kEm "s·i] P F krlk. kawng
vitralur sì ronsemur lu a ’u si (za’ärìp ta tì-
kangkem kem fa mesyokx a ngop ’uo)
tìkangkemvi: [tI."kaN.kEm.vi] P F ’uy. ’u a fko ti-
kangkem si hu tsat (za’ärìp ta tìkangkem kem
fa mesyokx a ngop ’uo)
tìkanu: [tI."ka.nu] P F ’uy. tsun fpìl nìkanu
(za’ärìp ta kanu lì’u fpi tute a kame txana
ayu)
tìkawng: [tI."kawN] P F ’uy. ke Eywa (za’ärìp ta
kawng ke muiä)
tìkenong: [tI."kE.noN] P F ’uy. kenong (za’ärìp ta
kenong za’usärìpa ’it sìn eo lì’u)
tìketeng: [tI."kE.tEN] P F ’uy. mìkam ’u sì ’u alahe
(’aw. ta ke na rä’ä sì teng na lahe)
tìkin: [tI."kin] P F ’uy. ’u a new lu (za’ärìp ta kin
zene si)
tìkusar: [tI.ku."saR] P F ’uy. kem karyuä (za’ärìp
ta kar tìng sänume)
tìkxey: [tI."k’Ej] P F ’uy. hu keyey (za’ärìp ta kx-
eyey ke muiä tìkenong)
tìkxey si: [tI."k’Ej "s·i] P F krlk. ke ngay si
(za’ärìp ta tìkxey hu keyey)
tìlam: [tI."lam] P F ’uy. fya’o a ’uo lam (za’ärìp ta
lam teng’u/tengfya na leyku)
tìlen: [tI."lEn] P rr ’uy. ’u a lusen (za’ärìp ta len
slu tìlut)
tìlor: [tI."loR] P F ’uy. ’uä tìsevin (za’ärìp ta lor
’u a nga new tsive’a)
tìm: [tIm] P F kity. ke kxayl
tìme’em: [tI."mE.PEm] P F ’uy. livu me’em
(za’ärìp ta me’em ke hu tìsti)
tìmok: [tI."mok^] P F ’uy. ’u amawnok (za’ärìp ta
mok plltxe ’uot a fko tsun si)
tìmuntxa: [tI.mun."t’a] P F ’uy kem a muntxa
nga sì tuteo a yawne lu ngaru (za’ärìp ta
muntxa Na’viru mune ’awsiteng na’aw)
tìmweypey: [tIm."wEj.pEj] P F ’uy. tìtsun frakrr
maweypey (za’ärìp ta maweypey mawey lu)
tìn: [tIn] P F ’uy. kem a ’eykìn (za’ärìp ta ’ìn si
kemot nì’aw)
tìng: [t·IN] P F kemä pe’u ngeyä lu, slu laheyä
22
tìngay: [tI."Naj] P F ’uy fwa aeywar lu (za’ärìp ta
ngay a kametu, muiä)
tìngäzìk: [tI."Næ.zIk^] P F ’uy. ’u angäzìk (za’ärìp
ta ngäzìk ke ftue)
tìng mikyun: ["t·Im "mik.jun] P F kemä. stawm
(za’ärìp ta tìng pe’u ngeyä lu, slu laheyä sì
mikyun fya’o ne kame pam)
tìng nari: ["t·In "na.Ri] P F kemä. tse’a, eltu si
(za’ärìp ta tìng pe’u ngeyä lu, slu laheyä sì
nari fya’o ne tse’a)
tìngop: [tI."Nop^] P F ’uy. ’u/tute/ioang/atxkxe a
ngolop mì hrro (za’ärìp ta ngop tìlu si)
>
tìng tseng: ["t·IN "tsEN] P F kemä tìran ne’ìm, aw-
neyk lu (za’ärìp ta tìng pe’u ngeyä lu, slu la-
heyä sì tseng tsa’u a tsun fko tivok)
tìno: [tI."no] P F ’uy. fya’o leno
tìnomum: [tI."no.mum] P F ’uy. fya’o tuteyä a
newomum (za’ärìp ta newomum new ivo-
mum ’uot)
tìoeyktìng: [tI."o.Ejk.tIN] P F ’uy. wìntxu
(za’ärìp ta «eyk» kem si)
tìohakx: [tI.o."hak’] P F ’uy. ’efu livu ohakx
(za’ärìp ta ohakx a fko new yivom)
tìpawm: [tI."pawm] P F ’uy. fwa kerin tì’eyng
(za’ärìp ta pawm pängkxo fpi laheo peng
fì’uot)
tìpähem: [tI."pæ.hEm] P F ’uy. tseng fu krr a nga
pivähem (za’ärìp ta pähem rikx ne fìtseng)
tìpängkxo: [tI.pæN."k’o] P F ’uy. tìplltxe (za’ärìp
ta pängkxo plltxe)
>
tìpängkxotsyìp: [tI.pæN."k’o.tsjIp^] P F ’uy. hì’ia
tìpängkxo (za’ärìp ta tìpängkxo tìplltxe)
tìpe’un: [tI."pE.Pun] P F ’uy. fya’o a nga pole’un
’uot. (za’ärìp ta pe’un ronsem si)
tìprrte’: [tI."pr.tEP] P F ’uy. txo tsa’u lu prrte’
(za’ärìp ta "prrte’ kem a tìng txan fpom)
tìran: [t·I."R·an] P F kemä kewina venu aytìrikx
tìrey: [tI."REj] P F ’uy piaka menari, piaka ronsem,
le’ekong txe’lan (za’ärìp ta rey tsawl slu sì rikx
sì fpìl sì tìyawn si)
tìrol: [tI."Rol] P F ’uy. aylì’u a pam asìltsan ’awsi-
teng (za’ärìp ta rol way si)
tìronsrel: [tI."Ron.sREl] P F ’uy. tìfpìl leronsrel
(za’ärìp ta ronsrelngop ngop mì ronsem)
tìska’a: [tI.ska."Pa] P F ’uy. pxaya ’u skilva’a
(za’ärìp ta ska’a tspang ’uot)
>
tìsla’tsu: [tI."slaP.tsu] P F ’uy. kem aslusa’tsu
(za’ärìp ta sla’tsu peng teri ’uo a fko ke tsun
wivìntxu)
tìsnaytx: [tI."snajt’] P F ’uy. snamaytx ’uot
(za’ärìp ta snaytx lapo yamora’)
tìsom: [tI."som] P F ’uy. txo fra’u lu som (za’ärìp
ta som txana sevin)
tìsop: [tI."sop^] P F ’uy. sivop tseng ne tseng alahe
(za’ärìp ta sop kä sìn ngim fya’o)
tìspe’e: [tI.spE."PE] P F ’uy. kem a spe’e ’uot
(za’ärìp ta spe’e yìm si)
tìspxin: [tI."sp’in] P F ’uy. pekrr fko sìltsanke ’efu
(za’ärìp ta spxin kawng)
tìsraw: [tI."sRaw] P F ’uy. tì’efu talun nìtokx kxu
(za’ärìp ta sraw tì’efu avä’)
tìsraw seyki: [tI."sRaw sEj."k·i] P F kemä. takuk
tuteo ulte tìng txura ke fpom fa nìtokx kxu (’aw.
ta tìsraw tì’efu talun nìtokx kxu sì s«eyk»i
tung len)
tìsraw si: [tI."sRaw "s·i] P F krlk. ’efu ke fpom
talun nìtokx kxu (za’ärìp ta tìsraw tì’efu talun
nìtokx kxu)
tìsrese’a: [tI."sRE.sE.Pa] P F ’uy. kame tìlen eo
trr ayuä (za’ärìp ta srese’a kame nemfa zu-
sawkrr)
tìsti: [tI."sti] P F ’uy. tì’efu a fko sti (za’ärìp ta sti
kea sìltsana ronsemur lu)
tìsung: [tI."suN] Lance ’uy. ’u sawnung (za’ärìp
ta sung yem ’aw ’u sìn lahea ’u)
tìtaron: [tI."ta.Ron] P F ’uy. kem taronyuä
(za’ärìp ta taron tspang fpi yivom)
> tompa (za’ärìp ta tompa pay ftu taw sì meyp
tìtslam: [tI."tslam] P F ’uy. tsun tslivam (za’ärìp
ta tslam molune txele ulte omum tsa)
> tomperwì: ["tom.pER.wI] P F ’uy. ’u mìkam tom-
tìtstunwi: [tI."tstun.wi] P F ’uy. fya’o atstunwi
(za’ärìp ta tstunwi siltsan (tute))
tìtusaron: [tI.tu."sa.Ron] P F ’uy. kem taronyuä
(za’ärìp ta taron tspang fpi yivom)
tìtxanew: [tI."t’a.nEw] P F ’uy. kem a frakrr nivew
fra’ut (za’ärìp ta txanew frakrr nivew fra’ut)
tìtxen: [tI."t’En] P F ’uy. sleru txen (za’ärìp ta tx-
en ke hahaw)
tìtxula: [tI."t’u.la] P F ’uy. ’u txusola (za’ärìp ta
txula ngop ’u o fa aysyokx)
tìtxur: [tI."t’uR] P F ’uy fkewa aypxun (za’ärìp ta
txur ke meyp)
tìvawm: [tI."vawm] P F ’uy. krr a fra’u vawm lu
(za’ärìp ta vawm hu hola atan)
tìväng: [tI."væN] P F ’uy. ’efu nìväng (za’ärìp ta
väng kivin naerit)
tìve’kì: [tI.vEP."kI] P F ’uy. fya’o a fko ve’kì
(za’ärìp ta ve’kì ke yawne)
23
tìwan: [tI."wan] P F ’uy. wan ’uot (za’ärìp ta
wan ke new a tsun rivun ’uo)
tìwäte: [tI.wæ."tE] P F ’uy. tìplltxe lewäte
(za’ärìp ta wäte plltxe nìkawng hu tute alahe)
tìwew: [tI."wEw] P F ’uy. txo fra’u lu wew
(za’ärìp ta wew ke som)
tìwusem: [tI.wu."sEm] P F ’uy. kem a su-
te/ioang/ewll awusem si (za’ärìp ta wem tsam
si wä ’aw tute)
tìyawn: [tI."jawn] P F ’uy fwa nì’ul lu to ’eylan
(za’ärìp ta yawne ’u anawnew)
tìyawr: [tI."jawR] P F ’uy. fra’u lu ngay (za’ärìp
ta eyawr si fìkem angay)
tìyora’: [tI.jo"RaP] P F ’uy. yamora’ ’uot (za’ärìp
ta yora’ emza’u mì tìwusem)
tìyusom: [tI.ju."som] P F ’uy. kem krr a fko yom
(za’ärìp ta yom näk fkxenit)
to: [to] P F wìntxuyu meu lì’u a wìntxu nì’ul
(lu na ’it eo lì’u)lì’u wìntxu meu keteng txo
’aw nì’ul apxa
tok: [t·ok^] P F kemä tokx fìtsenge
tokx: [tok’] P F ’uy. tute nìwotx
tolel: [to."lEl] P F päng. Txantsan! Oe
rolun/tslolam fì’ut a fwolew (na tslolam
toltem: [t·ol."t·Em] P F kemä. takuk ioang fa tsko
swizaw
tompa: ["tom.pa] P F ’uy pay ftu taw
tompameyp: [tom.pa."mEjp^] P F ’uy. meypa
ke txur)
pa sì herwì (za’ärìp ta tompa pay ftu taw sì
herwì hewnea tskxepay)
tompìva: ["tom.pI.va] P F ’uy. ìlva payä ftu taw
(za’ärìp ta tompa pay ftu taw sì ìlva hì’ia
hapxì txepä/herwìyä/payä/tompayä)
tor: [toR] P F kity. maw fra’u (za’ärìp ta toruk
tuna kerusey letaw)
toruk makto: ["to.Ruk^ "mak.to] JC ’uy. fkewa ts-
wayonyu, ’awstengyemyu ’olo (’aw. ta toruk
tsawla ikran sì makto tsaheylu si nìftxavang)
trr: [tr] P F ’uy krr mìkam txon sì txon
"
trr’awve: [tr."Paw.vE] P F ’uy. trr fpivìl Eywayä
" mìkam txon sì txon sì ’awve sngä’i
(’aw. ta trr
eo aylahe)
trr’ong: [tr."PoN] P F ’uy. krr a tsawke za’u (’aw.
"
ta trr mìkam txon sì txon sì ’ong tsawl sleiu)
trr’ongmaw: [tr."PoN.maw] P F ’uy. krr pximaw
trr’ong (’aw. " ta trr’ong krr a tsawke za’u sì
 maw len uo krr alaw)
trram: [tr."am] P F kìtm. ’aw txonsre (za’ärìp ta
trr krr"mìkam txon sì txon sì ham ’u pxisre ’uo)
trray: [tr."aj] P F kìtm. ’aw txonmaw set (za’ärìp
ta trr" krr tsawkeyä sì hay ’it mì lì’u a ke lolen)
trrkive: [tr."ki.vE] P F ’uy. trr maw (’aw. ta trr
mìkam txon" sì txon sì kive ’u hu holpxay kinä)
trrmrrve: [tr."mr.vE] P F ’uy. trr mì kam srr amrr
" sì" trr’awve) (’aw. ta trr mìkam tx-
(luke trrkive
on sì txon sì mrrve ’u hu holpxay mrr)
trrmuve: [tr."mu.vE] P F ’uy. trr sngivä’i tìkang-
" ta trr mìkam txon sì txon sì muve
kem si (’aw.
’u hu holpxay mune)
trrpeve: [tr."pE.vE] P F pawm. tìpawm teri trr
"
trrpuve: [tr."pu.vE] P F ’uy. trr maw trrmrrve
(’aw. ta trr" mìkam txon sì txon sì puve ’u hu
holpxay pukap)
trrpxeyve: [tr."p’Ej.vE] P F ’uy. trr maw trrmuve
(’aw. ta trr" mìkam txon sì txon sì pxeyve ’u
hu holpxay pxey)
>
trrtsìve: [tr."tsI.vE] P F ’uy. trr mìkam trrpxeyve
sì trrmrrve" (’aw. ta trr mìkam txon sì txon sì
tsìve ’u hu holpxay tsìng)
Ts
> >
tsa–: [tsa] P F eolì’u tsa
> rikxyu)
tsa’u: ["tsa.Pu] P F wìn. ke fì’u slä ’u (’aw. ta tsa
ke fì’u slä lahe teri a oe pängkxo, fko sì ’u ke kem
slä tìkem)
> >
tsafya: [tsa."fja] P F kitm. na tsa fya’o (’aw. ta
tsa- ke fì’u slä lahe teri a oe pängkxo, fko sì
fya’o tseng atawnìran)
> >
tsa-hey: ["tsa."hEj] ZS päng. tsivun livu siltsan
to lu
> laponguti sì pongu pxaya tute)
tsaheyl si: [tsa."hEjl "s·i] P F krlk. yìm meronsem
hu tute fu ioang (za’ärìp ta tsaheylu fwa a si
lemuntxa mune)
> pongul ’eykeko laponguti sì –yu tute a seri tsa-
tsaheylu: [tsa."hEj.lu] JC,P F ’uy fwa a si lemun-
txa mune
> >
tsakem: ["tsa.kEm] or [tsa."kEm] P F wìn. ke fìtì-
len slä lahe (za’ärìp ta tsa- ke fì’u sì kem tsa a
fko si)
>
tsakrr: [tsa."kr] P F wìn. maw fì’u (za’ärìp ta tsa-
ke fì’u sì krr" nekx aysrr)
> >
tsakrrvay: [tsa."kr.vaj] P F kitm. vay tsakrr (’aw.
ta tsakrr maw "fì’u sì vay ne tseng fkip)
24
trrtxon: [tr.t’on] P F ’uy. trr txonsì Eywa’evengä
(’aw. ta" trr mìkam txon sì txon sì txon ke trr,
hu kea tsawke)
tukru: [tuk."Ru] P F ’uy pxia ’u a fa taron
tul: [t·ul] P F kemä. tìran awin
tumpin: ["tum.pin] P F ’uy. ’opin atun (za’ärìp
ta tun hu ’opin reypayä)
tun: [tun] P F kity. hu ’opin reypayä
tung: [t·uN] P F kemä na eyktu, oeyk ’uo kivä
tungzup: [t·uN."z·up^] P F rlk. ’uä tì’ärìp seyki
nekll (’aw. ta tung tsun sivi sì zup kä nekll)
tup: [tup^] P F lel. nulnew to
tupe: ["tu.pE] P F pawm. pe sì tute ’awsiteng ten-
gpam na pesu
tut: [tut^] P F hìt. ye’rìn lekeräa lì’u
tuté: [tu."tE] P F ’uy. poe, Na’vi a tsun sevin lu
(za’ärìp ta tute ’awa Na’vi)
tutan: [tu."tan] P F ’uy. poan, Na’vi a tsun lu ta-
ronyu fu tsamsiyu (za’ärìp ta tute ’awa Na’vi)
tute: ["tu.tE] P F ’uy. ’awa Na’vi
tuteo: ["tu.tE.o] P F eo’uy. ke fìtokx, ke tsatokx, slä
la’u (za’ärìp ta tute ’awa Na’vi)
tuvon: ["t·u.v·on] P F kemä. rikx ne pa’o fa ay-
venu ke rikx
tsal: [tsal] P F eo’uy. ke fì’u slä ’u, fko (lawnatema
>
tsalsungay: [tsal.su."Naj] P F kitm. hufwa ’u lu
>
tsam: [tsam] P F ’uy pxayl aylahet tsperang
tsamopin: ["tsa.mo.pin] P F ’uy. ’opin tsokxur
tsamfpi (’aw. ta tsam pxayl aylahet tsperang
sì ’opin na ean, ’u atsawne’a)
tsampongu: ["tsam.po.Nu] P F ’uy pxaya ayt-
samsiyu ’awsiteng (’aw. ta tsam pongul ’eko
>
tsamsiyu: ["tsam.si.ju] P F ’uy. fkoli tupe tspang
fpi poä kelkut herawnu (za’ärìp ta tsam si
kem)
>
tsang: [tsaN] P F ’uy. ioi kxamlä ta’leng
>
tsap’alute: [tsap."Pa.lu.tE] P F ’uy letxoa tìpawm
>
tsap’alute si: [tsap."Pa.lu.tE "s·i] P F krlk. pawm
txoa ta tuteo (za’ärìp ta tsap’alute letxoa tí-
pawm)
tsapo: ["tsa.po] P F eo’uy. ke fìpo (’aw. ta tsa– ke
fì sì po latute fu latutan)
 >
tsaria: ["tsa.Ri.a] P F eo’uy. that (’aw. ta tsa’u-ri na tskxe)
>
ke fì’uri slä ’uri sì a fpi meponguyä aylì’uti tsa- tskxe: [tsk’E] P F ’uy atxkxe ’evenga
heyl seri) >
tskxekeng: ["tsk’E.kEN] P F ’uy. kem fa tute tsawl
>
tsat: [tsat^] P F eo’uy. ke fì’u slä ’u, fko (lusatema slu tìtxur
rikxtu) >
tskxekeng si: ["tsk’E.kEN "s·i] P F krlk. kem si fpi
>
tsata: ["tsa.ta] P F eo’uy. that (’aw. ta tsa’u-t ke slivu siltsan teri tsakem (za’ärìp ta tskxekeng
fì’ut slä ’ut sì a fpi meponguyä aylì’uti tsaheyl kem fa tute tsawl slu tìtxur)
seri) >
> > > > tskxepay: ["tsk’E.paj] P F ’uy. pay awew fìtxan a
tsatseng: [tsa."tsEN] or ["tsa.tsEN] P F wìn. mì lu na tskxe (za’ärìp ta tskxe atxkxe ’evenga sì
atxkxeo, ke fì’u (’aw. ta tsa ke fì’u sì tseng pay ke tskxe slä nìftue rusikxa ’u)
tsa’u a tsun fko tivok) >
> tslam: [tsl·am] P F kemä. molune txele ulte
tsatu: ["tsa.tu] P F wìn. ke fìpo slä lapo (’aw. ta omum tsa
tsa ke fì’u slä lahe teri a oe pängkxo, fko sì tute >
tsleng: [tslEN] P F kìty. ’uo a lu kxeyey
po) >
> tslolam: [tslo."lam] P F päng. ’uo (za’ärìp ta
tsaw: [tsaw] P F wín., eo’uy. tsa’u/fko (ke rus.) tslam ’uo sì «ol» ’uo)
> >
tsawa: ["tsa.wa] P F eo’uy. that (’aw. ta tsa’u ke tsmuk: [tsmuk^] P F ’uy. tute kop tasa’nok
fì’u slä ’u sì a fpi meponguyä aylì’uti tsaheyl >
tsmukan: ["tsmu.kan] P F ’uy. tutan kop tasa’nok
seri) (za’ärìp ta tsmuk tute kop ta sa’nok)
> >
tsawke: ["tsaw.kE] P F ’uy apxa tanhì arim tsmuke: ["tsmu.kE] P F ’uy. tute kop tasa’nok
>
tsawl: [tsawl] P F kìty. tenga utral, ne taw (za’ärìp ta tsmuk tute kop ta sa’nok)
> >
tsawlhì’: [tsawl."hIP] P F ’uy. tsatxan a ’uo lu tsmuktu: ["tsmuk.tu] P F ’uy. tute kop tasa’nok
(’aw. ta tsawl tenga utral, ne taw sì hì’i le’it, (za’ärìp ta tsmuk tute kop ta sa’nok)T
ke tsawl) >
> tsngal: [tsNal] P F ’uy. fa’u a fko näk
tsawl slu: ["tsawl "sl·u] P F kemä latem nemfa mi- >
tsngan: [tsNan] P F ’uy. tokx ioangä a tsun yaw-
pa ’u atxan (’aw. ta tsawl ke hì’i sì slu latem
nom
nemfa mipa ’u) >
> tsngawvìk: ["tsN·aw.v·Ik^] P F kemä ’efu nì-
tsay+: [tsaj] P F ’eo lì’u tsa ayu (’aw. ta tsa– ke
kawng ulte tungzup pay ftu menari
fì sì ay+ nì’ul to pxe) >
> tsnì: [tsnI] P F lel. tsa (lì’u)
tsä’: [ts·æP] P F kemä. tsre’i pay awin >
> tsopì: ["tso.pI] P F ’uy. säkrrnekx yaä
tse: [tsE] P F hìt. ha...(sngä’iyu tìpängkxoä >
> tspang: [tsp·aN] P F kemä. si kerusey
tse’a: [ts·E."P·a] P F kemä pekem aynari sivi >
> tsranten: ["tsR·an.t·En] P F krlk. teri txana ral
tseng(e): ["tsEN(E)] P F ’uy. tsa’u a tsun fko tivok >
> tsray: [tsRaj] P F ’uy. ayhelku mì ’aw tseng
tsengo: ["tsE.No] P F eo’uy. ke fìatxkxe ke tsatxkxe >
slä la’u (za’ärìp ta tseng tsa’u a fko tsun tivok) tsre’i: ["tsR·E.P·i] P F kemä toltem tsyokxhu
> >
tsengpe: ["tsEN.pE] P F pawm. tìpawm teri atx- tstal: [tstal] P F ’uy. sämun’i
>
kxeo tengpam na peseng tstew: [tstEw] P F kìty. ke wìntxu txopu
> >
tseo: ["tsE.o] P F ’uy ’u alor ngop fa lora ronsem tstu: [tstu] P F kity. ke piak
> >
tsewtx: [tsEwt’] P F kity. hu hapxì kllteyä tstunwi: ["tstun.wi] P F kity. siltsan (tute)
> >
tsim: [tsim] P F ’uy. tseng a tìsngä’i tstu si: ["tstu "s·i] P F krlk. ’ärìp ’u fte txey säf-
> pxäkìm (za’ärìp ta tstu ke piak seyki)
tsìng: [tsIN] P F hol. mune sì mune
> >
tsìve: ["tsI.vE] P F kity. uo pxeyve, eo mrrve tstxo: [tst’o] P F ’uy. san oeru syaw fko sìk
>
(za’ärìp ta tsìng mune sì mune) tstxolì’u: ["tst’o.lI.Pu] P F ’uy. lì’u hu ral ’uyä
> (’aw. ta tstxo san oeru syaw fko sìk sì lì’u
tskalep: ["tska.lEp^] P F ’uy lepa’oa tsko
> hapxì lì’fyayä)
tsko: [tsko] P F ’uy swizaw temyu
> >
tsko swizaw: ["tsko swi."zaw] P F ’uy. ayu a fa tsuk–: [tsuk] P F lì’uvi fko tsun ..<iv>... (’aw. ta
fko taron tìtspang (’aw. ta tsko swizaw temyu tsun sivi sì fko tsa’aw)
>
sì swizaw sätoltem, fu sko) tsuksìm: ["tsuk.sIm] P F ’uy. txìm keyä
> > > >
tskxaytsyìp: ["tsk’aj.tsjIp^] P F ’uy. tskxepay ftu tsuktswa’: [tsuk."tswaP^] P F kity. fko tsun tswi-
taw (za’ärìp ta tskxepay pay awew fìtxan a lu va’ fì’ut (za’ärìp ta tswa’ ke zerok)

25
 > >
tsukyom: [tsuk."jom] P F kity. fko tsun yivom
tsat (za’ärìp ta yom näk fkxenit)
> >
tsulfä: [tsul."fæ] P F ’uy. tsirvun tseot/kem txant-
san
> >
tsulfä si: [tsul."fæ "s·i] P F krlk. tsun tseot/kem
txantsan (za’ärìp ta tsulfä tsirvun tseot/kem
txantsan)
> tsyafe: ["tsja.fE] P F kity. mìkam som sì wew
tsulfätu: [tsul."fæ.tu] P F ’uy. tuteo a tsun tse-
ot/kem txantsan (za’ärìp ta tsulfä tsivun tse-
ot/kem txantsan)
> ngusop tìyom
tsun: [ts·un] P F kemä.iv. sivi
> >
tsunslu: ["ts·un.sl·u] P F kemä tawnunga tìlu fa
Eywa kxawm (’aw. ta tsun tawnunga tìlu fa
Eywa sì slu latem nemfa mipa ’u)
Tx
txa’: [t’aP] P F kity. ke hewne
txal: [t’al] P F ’uy. uo tokx
txampay: [t’am."paj] P F ’uy. tsawla yemfpayä
tseng (’aw. ta txan ke hìm sì pay ’u mì a yemf-
pay si)
txampxì: [t’am."p’I] P F ’uy. hapxì atxan ayuä fu
suteyä (za’ärìp ta txan apxa holpxay ’uyä)
txan: [t’an] P F kìty. apxa holpxay ’uä
txanatan: ["t’a.na.tan] P F kity. na neympin, hu
txana atan (’aw. ta txan apxa holpxay ’uyä sì
atan na txana tsawke, fì’u ta rum mì taw)
txanew: ["t’a.nEw] P F kity. nivew fra’ut (’aw. ta
txan apxa holpxay ’uyä sì new tsun kin)
txanfwerwì: [t’an."fwER.wI] P F ’uy. txana herwì
hu hufwe atxur (za’ärìp ta hufwe rusikxa ya
sì herwì hewnea tskxepay)
>
txantsan: ["t’an.tsan] P F kìty. sìltsan frato
>
txantslusam: ["t’an.tslu.sam] P F kìty. ’uo. (’aw.
ta txan ’uo sì tsl«us»am ’uo)
>
txantstew: ["t’an.tstEw] P F ’uy. sìltsana tute a
por frapol yawnet tìng (’aw. ta txan nìmuiä sì
tstew hrrapur ke lu)
txantur: ["t’an.tuR] P F kity. tsun txana ayu (’aw.
ta txan apxa holpxay ’uyä sì txur ke meyp)
txanwawe: [t’an.wa."wE] P F kity. hu txana
wawe fkoteri (’aw. ta txan apxa holpxay ’uä sì
wawe ftxey ’u lu letsranten fuke)
txasom: ["t’a.som] P F kity. som to som (za’ärìp
ta txan pxay fu apxa sì som txana sevin)
txawew: ["t’a.wEw] P F kity. lu wew to wew
(za’ärìp ta txan pxay fu apxa sì wew ke som)
26
tsurokx: [ts·u."R·ok’] P F kemä. lu mawey fu ha-
haw
tswa’: [tsw·aP^] P F kemä. ke zerok
>
tswayon: ["tsw·aj.·on] P F kemä kä tawka
tswin: [tswin] P F ’uy. txana hapxì nikreyä
> >
tswintsyìp: ["tswin.tsjIp^] P F ’uy. hì’ia tswin
(za’ärìp ta tswin txana hapxì nikreyä)
>
>
tsyal: [tsjal] P F ’uy. pxun letaw
>
tsyo: [tsjo] P F ’uy. rina’ a tolakuk fte fo hapxì lu
>
tsyokx: [tsjok’] P F ’uy. vul pxunä
tsyosyu: ["tsjo.sju] P F ’uy. syuve ngusop tsyoä
(’aw. ta tsyo rina’ a tolakuk fte fo hapxì lu ngu-
sop tìyom sì syuve ’ewll/ioang a fko tsun yom)
txayo: ["t’a.jo] P F ’uy. atxkxe piak ne taw
txärem: ["t’æ.REm] P F ’uy. ayu mì Na’vi a lu na
skxe
txe’lan: [t’EP."lan] P F ’uy. tseng tìnewä sì rey-
peyä
txele: ["t’E.lE] P F ’uy. fì’u
txen: [t’En] P F kìty. ke hahaw
txep: [t’Ep^] P F ’uy. sänekx
txepìva: ["t’E.pI.va] P F ’uy. ìlva txepä (’u a lu
mawkrr txep nolekx) (za’ärìp ta txep sänekx sì
ìlva hì’ia hapxì txepä/herwìyä/payä/tompayä)
>
txeptsyìp: ["t’Ep.tsjIp^] P F ’uy. hì’ia txep
(za’ärìp ta txep sänekx)
txepvi: ["t’Ep.vi] P F ’uy hì’i hapxì fu tanhì ftu
nerekx txep (za’ärìp ta txep sänekx)
txewk: [t’Ewk^] P F ’uy keruseya vul atspusang
txey: [t’·Ej] P F kemä ftang
txin: [t’in] P F kity. na letsranten
txintìn: ["t’in.tIn] P F ’uy. na tìuseyk (’aw. ta txin
na letsranten sì tìn kem a ’eykìn)
txìm: [t’Im] P F ’uy. frapo oeyä eylanä
txìng: [t’·IN] P F kemä kä neto
txo: [t’o] P F lel. lì’u wìntxu ngaya txele eo ha ng-
aya txele kop uo lu
txoa: ["t’o.a] P F ’uy. aungia sìltsana txelanä
txokefyaw: ["t’o.kE.fjaw] P F lel. mì lakem (’aw.
ta txo-ke-fya’o-’aw Srung si! Oe syep mì san
translation sìk tìkangkemtseng!)
txon: [t’on] P F ’uy. ke trr, hu kea tsawke
txon’ong: [t’on."PoN] P F,P rr ’uy. krr a tsawke kä
neto (’aw. ta txon ke trr, hu kea tsawke sì ’ong
 tsawl sleiu)
txon’ongmaw: [t’on."PoN.maw] P F ’uy. krr pxi-
maw txon’ong (’aw. ta txon’ong krr a tsawke
kä neto sì maw len uo krr alaw)
txonam: [t’o."nam] P F kìtm. ke trr, kea atanä trr
a lìmen (za’ärìp ta txon ke trr sì ham lusolena
’it mì lì’u)
txonay: [t’o."naj] P F kìtm. ke trr a lìyen (za’ärìp
ta txon ke trr sì hay lusen a ke lolen mi)
txopu: ["t’o.pu] P F ’uy. tì’efu tul neto ta hrrap
uk: [uk^] P F ’uy. vawma ’u a lu krr a tsawkeyä
atan za’u ne tsa’u (za’ärìp ta toruk tuna keru-
sey letaw)
ukxo: [u."k’o] P F ’uy. ke lepay
ulte: ["ul.tE] P F lel. teng si, ’awstengyem mune
lì’uä txele
ultxa: [ul."t’a] P F ’uy pxay ’awsiteng tengkrr
ultxarun: [ul."t’a.R·un] P F rlk. tok mì seng hu
tuteo (’aw. ta ultxa pxay ’awsiteng tengkrr sì
run ’i’a tìfwew nìeyawr)
ultxa si: [ul."t’a "s·i] P F krlk. ultxeykarun
(za’ärìp ta ultxa pxay ’awsiteng tengkrr)
unil: ["u.nil] JC ’uy nìtxon ronsem tìran
uniltìrantokx: [u.nil.tI."Ran.tok’] JC,P F ’uy. ke-
tuwong a stum lam nìayoeng, slä hu mrr ay-
zekwä sì ayvenzek (’aw. ta uniltìranyu ke-
var: [v·aR] P F krlk.iv. kem si nulkrr
vawm: [vawm] P F kity. hu hola atan
vawmpin: ["vawm.pin] P F ’uy. ’opin avawm
(za’ärìp ta vawm hu hola atan)
vay–: [vaj] P F ’eo ne tseng fkip
vaykrr: [vaj."kr] P F lel. mì ’u a ne la’u (’aw. ta
vay– mì seng" a ne tseng sì krr tsawkeyä trr)
vä’: [væP] P F kity. ke nìprrte
väng: [væN] P F kity. kivin naerit
ve’kì: [v·EP."k·I] P F rlk. ke yawne
venu: ["vE.nu] P F ’uy. vul kinamä
venzek: ["vEn.zEk^] P F ’uy. hì’ia vola ayvul ki-
namä (’aw. ta venu vul kinamä sì zekwä vola
ayvul pxunä)
vewng: [v·EwN] P F rlk. ’uo atxin ’eykìn ngat
vey: [vEj] P F ’uy. syuve ngusop ioangä
virä: [v·i."R·æ] P F kemä ’ong mì holpxay
vitra: [vit."Ra] P F ’uy. txelanä txelan
27
txopu si: ["t’o.pu "s·i] P F krlk. ’efu new tul ne-
to ta hrrap (za’ärìp ta txopu tì’efu tul neto ta
hrrap)
txukx: [t’uk’] P F kity. ke reng
txula: ["t’·u.l·a] P F kemä. ngop ’uo fa aysyokx
txum: [t’um] P F ’uy. ’ewll fu ioang pay a tspang
txumnga’: ["t’um.NaP^] P F kity. tsun kxu
Na’viot, hu txum (za’ärìp ta txum ’ewll fu io-
ang pay a tspang sì nga’ hu mì)
txur: [t’uR] P F kìty. ke meyp
tuwong a sop nemfa tireayä tseng sì tokx tute
nìwotx)
uniltìranyu: [u.nil.tI."Ran.ju] P F ’uy. ketuwong
a sop nemfa tireayä tseng (’aw. ta unil n‘txon
ronsem tìran sì tìranyu tute a terìran)
uo–: ["u.o] P F ’eo ne txal ’uä fu tuteyä
uran: ["u.Ran] P F ’uy. ’uo fwahu fko tsun kivä
payka
utral: ["ut.Ral] P F ’uy. aykelku Eywayä, tsawl
’ewll hu tangek sì rìk
>
utraltsyìp: ["ut.Ral.tsjIp^] P F ’uy. hì’ia utral
(za’ärìp ta utral aykelku Eywayä, tsawl ’ewll
hu tangek sì rìk)
uvan: [u."van] P F ’uy. kem prrnenä
uvan si: [u."van "s·i] P F krlk. prrnenä kem len
(za’ärìp ta uvan kem prrnenä)
vol: [vol] P F hol. holpxay zekwäyä
volve: ["vol.vE] P F kity. uo kive (za’ärìp ta vol
holpxay zekwäyä)
vospxì: [vo."sp’I] P F ’uy. vosìpxì zìsìtä (alu pxe-
vosìng fu pxevomrr fu pxevofu fu pxevphin srr)
(za’ärìp ta vosìpxì ’aw ta vosìng sì zìsìtä krr
vaykrr ’aw trr lu nìmun)
vospxìam: [vo."sp’I.am] P F ’uy. vospxì sre fì-
vospxì (za’ärìp ta vospxì vosìpxì zìsìtä )
vospxìay: [vo."sp’I.aj] P F ’uy. vospxì vay fì-
vospxì (za’ärìp ta vospxì vosìpxì zìsìtä )
vrrìn: ["v·r.·In] P F krlk. ’ìn hu kem a ke lu siltsan
(za’ärìp" ta ’ìn si kemo nì’aw)
vrrtep: ["vr.tEp^] P F ’uy. FOX
vul: [vul] P" F ’uy. ’u a tsawl slu ta tangek utralä
vur: [vuR] P F ’uy. tìpängkxo a wìntxu tìlen
vurvi: ["vuR.vi] P F ’uy. plltxe vurit hu aylì’u ahol
(za’ärìp ta vur tìpängkxo a wìntxu tìlen)
W
wan: [w·an] P F rlk. ke new a tsun rivun ’uo
wawe: [wa."wE] P F ’uy. ftxey ’u lu letsranten fu-
ke
way: [waj] P F ’uy. pawnlltxea pamtseo
way si: ["waj "s·i] P F krlk. plltxe/peng wayit
(za’ärìp ta way pawnlltxea pamtseo)
waytelem: ["waj.tE.lEm] P F ’uy. tìrolä hapxì
(’aw. ta way pawnlltxea pamtseo sì telem le-
tuvon ’u ngima ngop fa letäftxu ewll)
wä+: [wæ] P F ’eo na txo mì tsam
wäte: [wæ."t·E] P F rlk. plltxe nìkawng hu tute
alahe
wätu: ["wæ.tu] P F ’uy. tute fkowä (za’ärìp ta
wä- na txo mì tsam)
wätx: [w·æt’] P F rlk. lu meyp teri
wem: [w·Em] P F kemä. tsam si wä ’aw tute
wempongu: ["wEm.po.Nu] P F ’uy. pongu suteyä
a wivem (’aw. ta wem tsam si wä ’aw tute sì
ya: [ja] P F ’uy. tsa’u a kxamlä tsati ikranl tswayon
yafkeyk: ["ja.fkEjk^] P F ’uy. ’u a tom-
pa/tsawke/fìwopx seyki (za’ärìp ta fkeytok
exist)
yapay: ["ja.paj] P F ’uy. hì’ia pay mì ya (’aw. ta
ya tsa’u a kxamlä tsati ikranìl tswayon sì pay
ke tskxe slä nìftue rusikxa ’u)
yawne: ["jaw.nE] P F kìty. ’u anawnew
yawnetu: ["jaw.nE.tu] P F ’uy. tute a lu yawne
ngaru (za’ärìp ta yawne ’u anawnew)
yawntu: ["jawn.tu] P F ’uy. tute fu tutan a lu
yawne ngaru (za’ärìp ta yawne ’u anawnew)
yayayr: [ja."jajR] P F ’uy. ke ivomum tsengit ke’uä
yaymak: ["jaj.mak^] P F kity. ke tslusam
yayo: ["ja.jo] P F ’uy. ioang a tsun tswivayon
(’aw. ta ya tsa’u a kxamlä tsati ikranìl tswayon
sì ioang kea Na’viyä ruseya ’u)
yän: [j·æn] P F kemä. yìm sìn kllte
ye: [jE] P F kity. na teya
ye’krr: ["jEP.kr] P F kitm. vay krr asìltsan
(za’ärìp ta "ye’rìn mì hìma trr sì krr nekx
aysrr)
ye’rìn: ["jEP.RIn] P F kìtm. mì hìma trr
28
pongu txana aysute ’awsiteng pxel ’aw)
wew: [wEw] P F kìty. ke som
weyn: [w·Ejn] P F kemä reltseo si
win: [win] P F kìty. ke kì’ong
win säpi: ["win sæ."p·i] P F kemä. sop fa txan
nìyol (’aw. ta win ke kì’ong sì s«äp»i len fa
kem pängkxoä)
win si: ["win "s·i] P F krlk. tìkangkem si nìhawng
yola krr (za’ärìp ta win ke kì’ong)
wiya: ["wi.ja] ZS päng. na tsa-hey
wìntxu: [w·In."t’·u] P F kemä munge ne nari
wok: [wok^] P F kity. ke fnu
wotx: [wot’] P F ’uy. tìfra’u
wrrpa: ["wr.pa] P F ’uy., kìtm. ke nemfa
"
wur: [wuR] P F kity. hì’ia tìwew
>
wutso: ["wu.tso] P F ’uy. tsa’u a tsun fko yivom
yehakx: ["jE.hak’] P F kity. teya hu syuve (za’ärìp
ta ye na teya sì ohakx a fko new yivom)
yem: [j·Em] P F kemä. heyn ’u nekll
yemfpay: [jEm."fpaj] P F ’uy. kem a yem nemfa
rusikxa ayu (’aw. ta yem heyn ’u nekll sì pay
ke tskxe slä nìftue rusikxa ’u)
yemfpay si: [jEm."fpaj "s·i] P F krlk. yem nemfa
rusikxa ayu (za’ärìp ta yemfpay kem a yem
nemfa rusikxa ayu)
yemstokx: ["j·Em.stok’] P F rlk. yem sìn tokxit
(’aw. ta yem sìn sì tokx tute nìwotx)
yeväng: ["jE.væN] P F kity. teya hu naer (za’ärìp
ta ye na teya sì väng kivin naerit)
yey: [jEj] P F kìty. ke pxaw
yìm: [j·Im] P F kemä syew mesyokx
yol: [jol] P F kìty. krrä nì’it
yom: [j·om] P F kemä näk fkxenit
yomtìng: ["jom.t·IN] P F kemä ’uot teya seyki
(’aw. ta yom näk fkxenit sì tìng rikx po a por
lu)
yora’: [jo·."R·aP] P F rlk. emza’u mì tìwusem
yur: [j·uR] P F rlk. sar pay sìn ’u
Z
za’ärìp: [za."P·æ.R·Ip^] P F kemä munge ne päng-
kxo (za’ärìp ta ’ärìp rikx (hu uo arawnìkx))
za’u: ["z·a.P·u] P F kemä. zamäpunge
zam: [zam] P F hol. vola vol
zamunge: [za."m·u.N·E] P F kemä. za’u hu ulte
tìng ’u (za’ärìp ta munge luru ngahu)
zapxì: [za."p’I] P F ’uy. ontu ’uoä (za’ärìp ta
hapxì kä ne tsengeo)
zawng: [z·awN] P F kemä. nìtxan apxa pam si,
nguway si
zekwä: ["zEk.wæ] P F ’uy. hì’ia ayvul tsyokxä
zene: ["z·E.n·E] P F kemä.iv. si fu TSPANG
zenke: ["z·EN.kE] P F kemä.iv. rä’ä! (’aw. ta zene
si fu tspang sì ke srane skxawngä)
zerok: ["z·E.R·ok^] P F kemä. omum futa nga soli
29
zeyko: [zEj."k·o] P F rlk. sleyku zivo (za’ärìp ta
zo lu siltsan/lefpom sì «eyk» kem si)
zìsìkrr: ["zI.sI.kr] P F ’uy. hapxì zìsìtä (za’ärìp ta
zìsìt krr vaykrr " ’aw trr lu nìmun sì krr nekx
aysrr)
zìsìt: ["zI.sIt^] P F ’uy. krr vaykrr ’aw trr lu nìmun
zo: [z·o] P F krlk. lu siltsan/lefpom
zong: [z·oN] P F kemä tsam si fpi ’uo
>
zongtseng: ["zoN.tsEN] P F ’uy. kelku (’aw. ta
zong lew sawni sì tseng tsa’u a tsun fko tivok)
zoplo: [zop."lo] P F ’uy. aylì’u a tsun weykem
zoslu: ["zo.sl·u] P F krlk. slu lefpom (’aw. ta zo lu
siltsan/lefpom sì slu latem nemfa mipa ’u)
zup: [z·up^] P F kemä. rikx win ne kllte
zusawkrr: [zu."saw.kr] P F ’uy. na trray krr (’aw.
ta z«us»a’u kerä sì" krr nekx aysrr)
A Holpxayä Tìtäftxu
Fì’u tseng a wìntxu Na’viyä ayholpxay. Nì’rrta ke, fay’ut volìl oleyk. Ngrr äo aylì’u wìntxu ’it
lì’uä zene pivlltxe nì’ul. Holpxayìl san eyt neynsì sìk fìtsengit tok fpi le’rrta holpxaya tìfwew,
na mì fone-holpxay. Mefto ke ral si tsnì holxpay eytä neynäsì.

Na’vi Holpxay 0 – 39
0 1 2 3 4
0 kew vol mevol pxevol tsìvol
1 ’aw volaw mevolaw pxevolaw tsìvolaw
2 mune vomun mevomun pxevomun tsìvomun
3 pxey vopey mevopey pxevopey tsìvopey
4 tsìng vosìng mevosìng pxevosìng tsìvosìng
5 mrr vomrr mevomrr pxevomrr tsìvomrr
6 pukap vofu mevofu pxevofu tsìvofu
7 kinä vohin mevohin pxevohin tsìvohin

Na’vi Holpxay 40 – 63 holpxay a nerolahe ayu

5 6 7 holpxay + -ve
0 mrrvol puvol kivol 0 – 8 volve
1 mrrvolaw puvolaw kivolaw 1 ’awve 9 volawve
2 mrrvomun puvomun kivomun 2 muve 10 vomuve
3 mrrvopey puvopey kivopey 3 pxeyve 11 vopeyve
4 mrrvosìng puvosìng kivosìng 4 tsìve 12 vosìve
5 mrrvomrr puvomrr kivomrr 5 mrrve 13 vomrrve
6 mrrvofu puvofu kivofu 6 puve 14 vofuve
7 mrrvohin puvohin kivohin 7 kive 15 vohive

Nì’ul Na’vi Holpxay

x1 ’awsterengyem x8 x64 x512 x4096
1 ’aw -aw vol zam vozam zazam
2 mune -mun mevol mezam mevozam mezazam
3 pxey -pey pxevol pxezam pxevozam pxezazam
4 tsìng -sìng tsìvol tsìzam tsìvozam tsìzazam
5 mrr -mrr mrrvol mrrzam mrrvozam mrrzazam
6 pukap -fu puvol puzam puvozam puzazam
7 kinä -hin kivol kizam kivozam kizazam

Example Number
zamtsìvosìng zam + tsìvo + sìng 64 + 4∗8 + 4 100

Kea Na’viyä Ayholpxay

8 ’eyt 9 nayn

B krr
Fìtsenge lu hrr trrä Eywa’evengä sì stxo srrä ’rrtayä. Wokplltxe wolìntxu.

30
31
 Trrtxon
trr’ong krr mìkam txon sì trr
trr’ongmaw mawkrr trr’ong
rewon rewon
srekamtrr sre kamtrr
kxamtrr kxam trrä
Srr ’rrtayä
kxamtrrmaw mawkrr kxamtrr
trr’awve trr’awve
ha’ngir krr maw kxamtrr
trrmuve trrmuve
kaym kaym
trrpxeyve trrpxeyve
sreton’ong sre ton’ong
trrtsìve trrtsìve
txon’ong krr míkam trr sì txon
trrmrrve trrmrrve
txon’ongmaw mawkrr txon’ong
trrpuve trrpuve
txon txon
trrkive trrkive
srekamtxon sre kamtxon
kxamtxon kxam txonä
kxamtxomaw mawkrr kxamtxon
txon txon
sresrr’ong sre srr’ong
trr’ong krr mìkam txon sì trr

C Na’viyä tawnela Aylì’u

’Ìnglìsì: ["PIN.lI.sI] P F ’uy. lì’fya Amerikayä
(za’ärìp ta ’Ìng. English)
’Rrta: ["Pr.ta] P F,P rr ts’uy. kifkey sawtuteyä
(za’ärìp" ta nìÌnglìsì Earth)
Europa: [E.u."Ro.pa] P F ts’uy. hapxì ’Rrtayä
(za’ärìp ta Ngrrik Europe)
> skxaypxe: ["sk’aj.p’E] P F ’uy. ’u furia fko tsun
hametsì: [ha.mE.tsI] P F ’uy. ’u ta tsyo (za’ärìp
ta Hipru chametz)
Jakesully: [ZEjk’su:li] M ’uy. skxawng, toruk
makto (za’ärìp ta "Ìng. Jake Sully)
kunsìp: ["kun.sIp^] P F ’uy. swizawhu sämakto le-
fngap (za’ärìp ta Ìng. gunship)
> ropa (za’ärìp ta Toitsye Deutschland)
matsa: [ma.tsa] P F ’uy. ’u a fko tsun yom
(za’ärìp ta Hipru matsa)
nìFranse: [nI."fRan.sE] P F kitm. na ’awa atxkxe
’Rrtayä (za’ärìp ta Ìng French)
nìToitsye: [nI."to.i.tsjE] P F kitm. na ’awa atxkxe
’Rrtayä (za’ärìp ta Toitsye German)
Pari: [pa.Ri] P F ts’uy. tsray apxa mì Franse
(za’ärìp ta nìFranse Paris)
päsketpol: [pæ.skEt.pol] P F ’uy. uvan hu rum
atun (za’ärìp ta Ìng. basketball)
>
pätsì: ["pæ.tsI] P F ’uy. tsamsiyuä aungia mì tute
(za’ärìp ta Ìng. badge)
pìlok: [pI."lok^] P F ’uy. naviteri.org lu pìlok Ka-
ryu Pawlä (za’ärìp ta Ìng. blog)
puk: [puk^] P F ’uy. tseng pamrelä (za’ärìp ta
Ìng. book)
>
puktsyìp: ["puk.tsjIp^] P F ’uy. hì’ia puk (za’ärìp
ta puk tseng pamrelä)
pxir: [p’iR] P F ’uy. ’uo fko näk tsun (za’ärìp ta
Toitsy. bier)
pivlltxe hu suteo alahe (za’ärìp ta ’Ìng. Skype)
Sweriye: [swERijE] P F ts’uy. atxkxe ’Rrtamì
tawsìp: ["taw.sIp^] P F ’uy. fngapä ikran mì tana
ya (za’ärìp ta Ìng. ship)
>
Toitslan: ["to.i.tslan] P F ts’uy. atxkxe mìkam Eu-
>
Toitsye: ["to.i.tsjE] P F kity. ta Toitslan (na lì’fya)
(za’ärìp ta Toitsye Deutsch)
toktor: ["tok.toR] P F ’uy tokx zongyu, ftu ìnglìs
(za’ärìp ta Ìng. doctor)
>
tsyänel: [tsjæ.nEl] P F ’uy. hapxì fya’oä tse’a ’uot
luke tivok tsatseng (za’ärìp ta Ìng. channel)
>
tsyìräfì: [tsjI.Ræ.fI] P F ’uy. apxa ioang ta ’Rrta
(za’ärìp ta Ìng. giraffe)
wou: ["w·o.·u] P F ìlk. lì’u a eveng plltxe txo ’u lu
txantsan (za’ärìp ta Ìng. whoa)
Yeysu: [jEj.su] P F ts’uy. ’itan Eywayä sawtuteyä
(za’ärìp ta ’Ìtal. Jesu)
Yu.E.Sey: [ju.E.sEj] P F ts’uy. atxkxe mì ’Rrta
(za’ärìp ta Ìng. USA)

32
D Na’vi Tsawl Lì’u
Akwey: [ak."wEj] JC ts’uy. tutan Na’viyä
Amhul: [am."hul] P F tu’uy. tskxo
Ateyitan: [a.tEj.i.tan] JC tu’uy. ’itan Atayoä
(za’ärìp ta Ateyo tutanä tksxo sì ’itan ’itan)
Ateyo: [a."tE.jo] JC ts’uy. tutan Na’viyä
ayRam aLusìng: [aj."Ram a.lu."sIN] P F ts’uy. ay-
ram a lerìng (’aw. ta ram apxa tskxe frato sì
lìng tok mì ya (ulte ke zup nekll))
ayVitrayä Ramunong: [aj.vit."Ra.jæ Ra."mu.noN]
JC ts’uy. tseng mì hll payä sì txelanä txelan
(’aw. ta vitra txelanä txelan sì ramunong
tseng mì hll payä)
Änsìt: ["æn.sIt^] P F tu’uy. tskxo
Entu: ["En.tu] P F ts’uy. tutan Na’viyä
Eytukan: ["Ej.tu.kan] JC ts’uy. poanä tstxo
Eywa: ["Ej.wa] JC ts’uy. nawma sa’nok (ta ’uo mì
sre-Indo-European *aiw)
Eywa’eveng: [­Ej.wa."PE.vEN] JC,P F ts’uy. kifke
Na’viyä (ke skepek puslltxe na: [Ej."wE.vEN])
(’aw. ta Eywa nawma sa’nok sì ’eveng ng-
awnìlmopa tute)
Iknimaya: ["ik.ni."ma.ja] JC ts’uy. Engeng ne
tseng a io kifkey, tìfmetok fpi slivu ’aw Na’viyä
Ìstaw: [I."staw] P F ts’uy. tutan Na’viyä
Kamun: ["ka.mun] P F ts’uy. tutan Na’viyä
(yawn. Kamtsyìp
Kelutral: ["kE.lut.Ral] P F ts’uy. tsatenge a Oma-
tikaya kelku si (’aw. ta kelku tsenge fpi tìrusey
sì utral aykelku Eywayä, tsawl ’ewll hu tangek
sì rìk)
Li’ona: [li.Po.na] G,P F ts’uy. ’olo tstxe
Loak: ["lo.ak^] P F ts’uy. tutan Na’viyä
Mo’at: ["mo.Pat^] JC ts’uy tswayon si ioang tu-
tetstxo
Mo’at’ite: [mo.Pat.Pi.tE] JC ts’uy Mo’at ahì’i
(za’ärìp ta Mo’at tute sì ’ite prrnen tuteä)
Na’vi: ["naP.vi] P F ts’uy Frapo ohengeyä smuk
nìwotx tìrusey fìtseng kifkey Eywa ’evengä
33
Newey: [nE."wEj] P F ts’uy. tuté Na’viyä
Neytiri: [nEj.ti.Ri] JC ts’uy. tuteyä tstxo
Ninat: [ni.nat^] JC ts’uy. tuteyä tstxo
Omatikaya: [o.ma.ti."ka.ja] JC ts’uy. Eana sä-
reltseosiä ’olo
Otranyu: [ot."Ran.ju] JC ts’uy. ’awa tute
Peyral: [pEj."Ral] P F ts’uy. tskxo
Ralu: ["Ra.lu] P F ts’uy. ’evengä tstxo
Rini: ["Ri.ni] P F ts’uy. tuté Na’viyä
Rongloa: ["RoN.lo.a] JC ts’uy. ’oloä tskxo
Seze: ["sE.zE] ZS ts’uy. ikran Neytiriyä
Silwanin: [sil.wa.nin] JC ts’uy. Neytiriyä tsmu-
ke
Sorewn: [so."REwn] P F ts’uy. tuté Na’viyä
Swotulu: ["swo.tu.lu] P F ts’uy. teya rolä payfya
(za’ärìp ta swotu teya rolä tseng)
Tawtute: ["taw.tu.tE] P F ts’uy. tute mì tana ya,
hì’i tute ta ’Rrta (’aw. ta taw txana ya sì tute
po)
>
Tsahìk: ["tsa.hIk^] JC ts’uy olo’e letirea
>
Tsenu: ["tsE.nu] P F ts’uy. tuté Na’viyä
>
Tskaha: ["tska.ha] JC ts’uy. ’oloä tskxo
>
Tsu’tey: [tsuP."tEj] JC ts’uy. tuteanä tskxo
>
Tsumongwi: [tsu.moN.wi] JC ts’uy. Omatikayaä
tstxo a’aw ta James Cameron
Tuke: ["tu.kE] P F ts’uy. tuté Na’viyä
Txewì: ["t’E.wI] P F ts’uy. tutan Na’viyä
Txilte: ["t’il.tE] P F ts’uy. tuté Na’viyä
Uniltaron: [­u.nil."ta.Ron] P F ts’uy. tirea ioangä
tìfewi (’aw. ta unil nìtxon ronsem tìran sì ta-
ron tspang fpi yivom)
Utral Aymokriyä: ["ut.Ral aj."mok.Ri.jæ] JC,P F
ts’uy. tsawl ’ewll a kelku pizayuä lu (’aw. ta
utral ’ewll apxa sì mokri pam ta sute fu sute-
an)(ta utraya mokri C
Va’ru: ["vaP.Ru] P F ts’uy. tutan Na’viyä
E ’Ewll ioangsì
’Ewll
’ampirikx: ["Pam.pi.Rik’] P F ’uy. ’awa ’ewll (’aw.
ta ’ampi rikx sìn ’uo sì rikx ’ärìp tute fu tuteyä
hapxì, ’äpärìp)
’ä’o: ["Pæ.Po] P F ’uy. ’awa ’ewll
’ele’wll: ["PE.lEP.wl] P F ’uy. ’ewll hu pxima ay-
hapxì (za’ärìp ta" ’ewll kea ioang fu kea spxam
slä tsun rilvey)
anìheyu: [a.nI."hE.ju] P F ’uy. ’ewll na eana
’ìheyu (’aw. ta ean na tìtse’a Na’viyä sì ’ìheyu
tìmìn atxan)
apxangrr: [a."p’a.Nr] P F ’uy. utral apxa (’aw. ta
apxa ke hìm fu ke" hì’i sì ngrr ’it utralä äo tang-
ek mì hllte)
atokirina’: [a.to.ki."Ri.naP] JC hol. rina’ ta atoki,
lam na hì’ia tswusayon spxam swirä
awaiei: [a.wa.i."E.i] P F ’uy. ikran lefpom tsengä
eanean: ["E.an."E.an] P F ’uy. ’ewll aean (’aw. ta
ean na tìtse’a Na’viyä)
eyaye: [E."ja.jE] P F ’uy. tsam’u
fkxakewll: ["fk’a.kE.wl] P F ’uy. ’ewll a fkxake
tsun (’aw. ta fkxake"’äpampi fa zekwa fpi fpom
sì ’ewll kea ioang fu kea spxam slä tsun rilvey)
flefle: ["flE.flE] P F ’uy. ’awa ’ewll
fngapsutxwll: ["fNap.sut’.wl] P F ’uy. txura
tskeyä fwewtu a lerìka ’u (’aw. " ta fngap txu-
ratskxe sì sutx syep,nong)
fwäkìwll: ["fwæ.kI.wl] P F ’uy. ’ewll fwäkìyä
(’aw. ta fwäkì ’awa" hì’ang sì ’ewll kea ioang
fu kea spxam slä tsun rilvey)
hìrumwll: [hI."Rum.wl] P F ’uy. ’awa ’ewll
"
kllpxiwll: [kl."p’i.wl] P F ’uy. awa ’ewllpxiwll mì
" "
hllte (’aw. ta kllte kifkeyä hapxì sì pxiwll ’awa
’ewll)
kxaylte: ["k’ajl.tE] P F ’uy. Kxayla ’ewll (za’ärìp
ta kxayl tsawlhì Kelutralä)
loreyu: [lo."RE.ju] P F ’uy. ’ìheyua ’ewll (’aw. ta
lor skxawng sì ’ìheyu na kìm)T
mìnyu: ["mIn.ju] P F ’uy. ’ewll musìn (za’ärìp ta
mìn za latem)
mulpxar: [mul."p’aR] P F ’uy. ’awa ’ewll
pa’liwll: ["paP.li.wl] P F ’uy. ’ewll hu tstxo fa’liyä
(’aw. ta pa’li ioang" a fko tsun makto sì ’ewll
kea ioang fu kea spxam slä tsun rilvey)
>
pamtseowll: ["pam.tsE.o.wl] P F ’uy. nantängä
mikyun (’aw. ta pamtseo " sìltsana lì’u fu
34
hufwe sì ’ewll utralvi)
paywll: ["paj.wl] P F ’uy. rusikxa ’uä ’u a’usong
"
(’aw. ta pay ketskxeslänìftuerusikxa’u sì ’ewll
utralvi)
penghrrap: [pEN."hr.ap^] P F ’uy. mune ’u tsaw-
"
keä, vul sawnia atanä tìngtu (’aw. ta peng pll-
txe sì hrrap tsun tspivang)
pxayzekwä: [p’aj."zEk.wæ] P F ’uy. ’ewll a lam
tsaru livu ayzekwä apxay (’aw. ta pxay txan,
apxa hìmtxan sì zekwä hì’ia ayvul tsyokxä)
pxiut: ["p’i.ut^] P F ’uy. musun’ia ’usonga ’u
(’aw. ta pxi ’uo a tsun mivun’i ngat sì utral
aykelku Eywayä, tsawl ’ewll hu tangek sì rìk)
pxiwll: ["p’i.wl] P F ’uy. ’awa ’ewll (’aw. ta pxi
tìsraw seyki "nìftue sì ’ewll ea ioang fu kea spx-
am slä tsun rilvey)
pxorna’: ["p’oR.naP] P F ’uy. prrnen ’usonga ’uä a
plltxe san kangangang sìk (’aw. ta pxor prrene
’usonga ’u sì rina’ ’u a kä san kangangang sìk)
pxorna’lor: ["p’oR.naP."loR] P F ’uy. ’ewll ho lora
porna (’aw. ta pxorna’ prrnen ’usonga ’uä a
plltxe san kangangang sìk sì lor ’u a nga new
tsive’a)
rawp: [Rawp^] P F ’uy. ’awa ’ewll
rumut: ["Rum.ut^] P F ’uy. pxawpa ’ewll (’aw. ta
rum ’u hu pxawpa sì utral aykelku Eywayä,
tsawl ’ewll hu tangek sì rìk)
seze: ["sE.zE] P F,ZS ’uy. eana syulang
smaoe: [sma."o.E] P F ’uy. ’ewll hu apxa pxia ayu
sngukx: [sNuk’] P F ’uy. ’awa ’ewll
somtìlor: ["som.tI.loR] P F ’uy. kalina vul, txana
sevin (’aw. ta som txana sevin sì tìlor sìltsan
ne menari sì ronsem)
syeptute: ["sjEp.tu.tE] P F ’uy. ’ewll fìapxa a tsun
syep tuteot (’aw. ta syep spe’etu si sì tute ’awa
Na’vi)
tautral: ["ta.ut.Ral] P F ’uy. ’ewll mì ya (’aw. ta
taw txana ya sì utral aykelku Eywayä, tsawl
’ewll hu tangek sì rìk)T
>
tawtsngal: ["taw.tsNal] P F ’uy. txana ya sänak
(’aw. ta taw txana ya sì tsngal fa’u a fko näk)
tìhawnuwll: [tI."haw.nu.wl] P F ’uy. ’ewll a tì-
"
hawnu si tsun (’aw. ta tìhawnu tìzong, ’u a
txey tì’eko sì ’ewll kea ioang fu kea spxam slä
tsun rilvey)
tompawll: ["tom.pa.wl] P F ’uy. ’ewll tompayä
(’aw. ta tompa pay ftu " taw sì ’ewll kea ioang
fu kea spxam slä tsun rilvey)
torukspxam: ["to.Ruk.sp’am] P F ’uy. apxa ’ewll
(’aw. ta toruk tuna kerusey letaw sì spxam
txan ’ewll)
>
tsawlapxangrr: ["tsawl.a.p’a.Nr] P F ’uy. apxa
utral hu pixa ayrìk sì letxum " ngrr (’aw. ta
tsawl äo tangek utralä sì ngrr ’it utralä äo
tangek mì hllte)(hì’i: tsawlapx)
> Vitrautral: [vit."Ra.ut.Ral] P F ts’uy. tireayä ’ewll
tstxa’a: ["tst’a.Pa] P F ’uy. ’awa ’ewll
> fa fko tsun tsaheyl si hu Eywa sì pizayu (’aw.
tsyorina’wll: [tsjo.Ri."naP.wl] P F ’uy. ’usonga ’u
a ngop fkxenit (’aw. ta rina’" prrnen ’usonga
ayu sì ’ewll ’usonga ayu)
txll’u: ["t’l.Pu] P F ’uy. ’ewll a spe’e ulte yom
hì’ang "
txumpaywll: ["t’um.paj.wl] P F ’uy. ’ewll hu ’aw
apxa syulang. Tsa tungzup " letxum pay (’aw. ta
txum rusìkxa ’u tspangä sì paywll ’usonga ’u
Ioang
>
’angtsìk: ["PaN.tsIk^] P F ’uy. tukru fapä tokxä
eltungawng: ["El.tu.NawN] P F ’uy. ngawng ìlä-
eltu (’aw. ta eltu ’u a hu po fpìl sì ngawng
FOX)
fkio: ["fki.o] P F ’uy. payoang a’om
fpxafaw: ["fp’a.faw] P F ’uy. ngey sa’nok
fwampop: ["fwam.pop^] P F ’uy. hiyìka ioang
fwäkì: ["fwæ.kI] P F ’uy. ’awa hì’ang
ikran: ["ik.Ran] JC ’uy. tswusayona ioang a tsun
mivakto nìltsan
ikranay: ["ik.Ra.naj] ASG ’uy. na’rìngä tswu-
sayona ioang a tsun mivakto nìltsanke ta
Pawl
kali’weya: [ka.liP.wE.ja] ASG ’uy. pukapa kinam-
hu hì’ang hu kawnga pay a teykerkup
kenten: ["kEn.tEn] P F ’uy. ’awa ioang
35
rusikxa ’uä)
>
txumtsä’wll: [t’um."tsæP.wl] P F ’uy. txll’u
a’usong a swizaw payit (’aw. " ta tsä’ swizaw
payit sì ’ewll ’u a’usong)
väfewll: ["væ.fE.wl] P F ’uy. ’ewll fahewhu avä’
"
(’aw. ta vä’ ke nìprrte’ sì fahew ’u a tsun tse’a
hu ontu)
värumut: ["væ.Ru.mut^] P F ’uy. ’awa ’ewll (’aw.
ta vä’ ke nìprrte’ sì rum hu pxawpa)
ta vitra txelanä txelan sì utral ’usonga ’u)
yomhì’ang: [jom."hIP.aN] P F ’uy. ke tsawla le-
reya ’u a fi’ut näk (’aw. ta yom ke tsawl sì
hì’ang lereya ’u)
yomioang: [jom.i."o.aN] P F ’uy. letxll’ua ’u
a’usong (’aw. ta yom ’uot tey seyki sì ioang
lereya ’u)
lonataya: [lo.na.ta.ja] ASG ’uy. tute nikrehu
ahiyìk
nantang: ["nan.taN] JC,P F ’uy ayioangil sa tsun
yom ngati
pa’li: ["paP.li] P F ’uy ioang a fko tsun makto
palulukan: [­pa.lu."lu.kan] JC ’uy. tspangtu sìl-
peyä
riti: ["Ri.ti] JC ’uy. tswayuson ioang
syaksyuk: [sjak."sjuk^] P F ’uy. hì’ia ioang a rey
ayutralmì
talioang: ["tal.­i.o.aN] JC ’uy apxa ioang (za’ärìp
ta ioang lerey ’u)
teylu: ["tEj.lu] JC ’uy. prrnen hì’angä
toruk: ["to.Ruk^] JC ’uy tuna kerusey letaw
yerik: ["jE.Rik^] P F ’uy. pukap aykinam ioang
zize’: [zi."zEP] P F ’uy. hì’ang a lu tun sì layon
F Aylì’u lesar tìpängkxofpi
Fayu lu aylì’u lesar tìpängkxofpi. Pxìm tseng a aylì’u lu leykatem tsun, ke kxawm lì’uvi ke
leykatem tsun.

’awa swawtsyìp: [] P F flv. pey ’awa swawtsyìp rutxe

’efu ohakx: ["P·E.f·u o."hak’] P F lfv. new yivom
’ivong nìk’ong: [] P F flv. kem si nìk’ong lu siltsan
’ìn nga fyape nìfkrr: [] P F flv. ?
Aytele a ngeyä hapxìmì kifkeyä lu fyape?: [] P F flv.
ätxäle pa(lu)lukanur: [æ."t’æ.lE pa."lu.ka.nuR] P F lfv. ke tsun siyevi tsat!
etrìpa syayvi: ["Et.RI.pa "sjaj.vi] P F lfv. sìyevi nìltsan tsa’ut!
Eywa ngahu: ["Ej.wa "Na.hu] P F,JC lfv. nawma sa’nok ngahu, kìyevame
fìpor syaw fko Ìstaw: [] P F flv. fìpo lu tute tsaru fko syaw Ìstaw
Fnu, ma ’evi. Sa’nur leru hawtsyìp. Tsivurokx ko.: [] P F flv. KE mäkxu hawtsyìp Sa’nuyä
ftia oel lì’fyati leNa’vi nì’o’ nìwotx: [] P F flv. ftivia lì’fyati leNa’vi lu txantsan!
ftxey...fuke: [ft’Ej fu."kE] P F lfv. fì’u fu ke fì’u (za’ärìp ta ftxey whether sì fuke or not)
fwäkì ke fwefwi: ["fwæ.kI kE "fw·E.fw·i] P F flv. fìkem ke lu fya’o a Eywa new
fyape fko syaw ngar?: ["fja.pE fko sj·aw NaR] P F lfv. pe’u lu tstxo ngeyä?
hayalo ta oe (oeta): [ha."ja.lo ta "o.E ("wE.ta)] P F lfv. na irayo
hayalovay: [ha."ja.lo.vaj] P F lfv. vaykrr haya ultxa (ay)oengeyä (’aw. ta hayalo alo mì zusawkrr sì
vay- ne tseng fkip)
irayo: [i."Raj.o] P F päng. fì’u lolu sìltsan oeru
kaltxì: [kal."t’I] P F päng. lì’u a plltxe fko krr a ultxa hu tute alahe
kaltxì sivi, ma Ìstaw: [] P F flv. kaltxì sivi foru rutxe, ma Ìstaw
kea tìkin: ["kE.a tI."kin] P F lfv. na irayo
kefya srak: [kE."fja "sRak^] P F lfv. ngay lu sran?
ke...kaw’it: [kE kaw."Pit^] P F lfv. ke ke ke ke ke tsa’u (za’ärìp ta ke na rä’ä sì kaw’it ke ke ke)
ke pxan: [kE p’an] P F lfv. na irayo
ke tslolam: [] P F flv. oe ke tsolun tslivam
ke zene win säpivi: [] P F flv. ke zene win säpivi nga
kìyevame: [kI.jE."va.m·E] P F lel. eywa ngahu, tsìyeve’a
krro krro: ["kr.o "kr.o] P F lfv. ke frakrr, slä ke kawkrr
" >
"kop plltxe: ["k’E.tsE
kxetse sì mikyun sI "mik.jun kop^ pl."t’E] LN,P F lfv. ke nì’aw tìng mikyun
fkoru, slä tìng nari peyä mìkyun kxetsesì. "
ma frapo, ayngaru oeyä tsmukit alu Newey: [] P F flv. muwayìntxu tsmuke oeyä alu Newey
awngaru
makto zong: ["mak.to zoN] P F flv. ke slu kelfpom mì fya’o ngeyä
ne kllte: ["nE "kl.tE] P F päng. kä äo (’aw. ta ne sìn tseng sì kllte tseng a ayoeng tìran)
nga läpivawk nì’it " nì’ul ko: [] P F flv. peng oeru ’uot ngateri nì’ul rutxe
nga läpivawk nìno ko: [] P F flv. peng oeru fra’ut ngateri rutxe
nga pesuhu käteng nìtrrtrr: [] P F flv. pehemur nga lu ’ìn nìtrrtrr?
ngari solalew polpxaya zìsìt: [] P F flv. pehrr lu takrra nga ’olongokx?
ngari txe’lan mawey livu: ["Na.Ri t’EP."lan ma."wEj li."vu] P F lfv. rä’ä fpìl nìkawng
ngaru lu fpom srak?: ["Na.Ru lu fpom sRak^] P F lfv. ngaru lu fpomtokx srake?
ngaru lu pefnetxintìn nìtrrtrr: [] P F flv. pehem nga si nìtrrtrr?
ngaru oeyä lertut: [] P F flv. muwayìntxu lertut oeyä ngaru
>
ngaru tsulfä: ["Na.Ru tsul."fæ] P F lfv. siltsan ta tute a lu siltsan ngato
ngaru tut: ["Na.Ru tut^] P F lfv. ulte nga? ulte ngaru? (sre sìpawm)

36
nga yawne lu oer: [Na "jaw.nE lu wER] P F lfv.
nga z(ol)a’u ftu peseng: [] P F flv. pesengmì nga ’olongokx?
ngenga lu tupe: [] P F flv. ?
>
ngeyä kxetse lu oeru: ["NEj.æ "k’E.tsE l·u "wE.Ru] P F,JC lfv. ke tsun sivi ke’ut nì’ul
nìlun ayioi a’eoio ayeyktanä lu lor frato: [] P F flv.
nìprrte’: [nI."pr.tEP] P F kitm. oe soli fìut nìprrte’
oe ’olongokx "mì sray a txampayìri sim, slä set kelku si mì Helutral: [] P F flv. tsatseng oe
’olongokx
oe irayo si ngaru: ["o.E i."Raj.o s·i "Na.Ru] P F lfv. oe tìng irayot ngaru
oel ngati kameie: [wEl "Na.ti "ka.mE.i.E] P F lfv. na kaltxì
oeri solalew zìsìt apxevol: [] P F flv. lu pxevolawa zìsìt takkra oe ’olongokx
oeru meuia: ["wE.Ru mE."u.i.a] P F lfv. lolu meuiana oeru (na irayo)
oeru syaw (fko) Txewì: [] P F flv. tstxo oeyä lu Txewì
oeru teya si: ["wE.Ru tE."ja s·i] P F lfv. fì’u lu txantsan
oeru txoa livu: ["wE.Ru "t’o.a li."vu] P F lfv. oe ke tsun silvi tsat
oe tskxekeng si säsulìnur alu tsko swizaw: [] P F flv. oe tskxekeng tsko swizaw - lu säsulìn
oeyä txintìn lu fwa stä’nì fayoangit: [] P F flv. oe stä’ni fayoangit nìtrrtrr
pum ngeyä: [pum "NE.jæ] P F lfv. na irayo
rutxe läpivawk nì’it: [] P F flv. peng ayoeru ’uot ngateri rutxe
rutxe liveyn: [] P F flv. rutxe plltxe tsat alo amuve
rutxe tivìng mikyun, ma frapo: [] P F flv. frasute zene tivìng mikyun
seykxel sì nitram: [sEj."k’El sI nit."Ram] P F lfv. tsa’u lolu nìltsan
smon nìprrte’: [smon nI."pr.tEP^] P F flv. lu siltsan smivon ngat
"
srake fnan ngal lì’fyati leNa’vi: [] P F flv. plltxe lì’fyat leNa’vi nga nìltsan srak?
srake smon ngar oeyä meylan alu Entu sì Kamun: [] P F flv. ?
srefereiey nìprrte’: [] P F flv. srefey ’uot ulte new liven
taronyut yom smarìl: ["ta.Ron.jut j·om smaR.Il] P F flv. ke’u ke lu fya’o a Eywa new
tì’efumì oeyä: [tI."PE.fu.mI "wE.jæ] P F lfv. fya’o a oe fpìl tsat
tì’i’avay krrä: [tI."PiP.a.vaj "kr.æ] P F lfv. vaykrr krrä tì’i’a, frakrr
"
tì’o’ìri peu sunu ngar frato: [] P F flv. ?
tìk’ìnìri kempe si nga: [] P F flv. ?
tìkangkemìri varmrrìn oe nìwotx: [] P F flv. oe frakrr tìkangkem sivi zolene
tìkxey ngaru: [tI."k’Ej "Na.Ru] P F lfv. aylì’u ngeyä lu tsleng
tìyawr ngaru: [tI."jawR "Na.Ru] P F lfv. aylì’u ngeyä lu ngay
tokx eo tokx: ["tok’ "E.o "tok’] P F lfv. hu fìtute ultxäpa (ke hu tute alahe)
Tsalì’uri alu X, ral lu ’upe: [] P F flv. oe ke tslolam tsat, pe’u lu X?
>
tstunwi: ["tstun.wi] P F kity. siltsan lolu aylì’u a plltxe nga
tsun miväkxu hìkrr srak: [] P F flv. tsun pivlltxe oe hìkrr srak?
tsun nga law sivi nì’it srak: [] P F flv. tsun nga peng tsat hìno to srake?
txon lefpom: [t’on lE."fpom] P F lfv. hahaw nìltsan ko!
X-(ì)ri peral: [] P F flv. oe ke tslolam tsat, pe’u lu X?
X nìNa’vi (slu) pelì’u: [] P F flv. pefya fko plltxe X nìNa’vi
za’u nì’eng: ["za.Pu nI."PEN] P F lfv. mesute kan’ìn ’uot ateng
zola’u nìprrte’: [zol."a.P·u nI."pr.tEP] P F lfv. fì’u lu prrte’ oefpi
"

37
G Ayrel pamrelfyayä
Kemaweyan, Plumps, Prrton sì Tirea Aean fpolìl le’awlo fyati a lì’upam si ulte nerolahe tsìvo-
law ayrel pamrelfyayä. Fìtsenge ’u lu.

Ayrel pamrelfyayä
’ tìFtang k KeK s Sä
a A kx Kxekx t TeT
aw AW l LeL tx TxeTx
ay AY ll ’Ll ts Tsä
ä Ä m MeM u U
e E n NeN v Vä
ew EW ng NgeNg w Wä
ey EY o O y Yä
f Fä p PeP z Zä
h Hä px PxePx
i I r ReR
ì Ì rr ’Rr

38
H Hì’ia lì’u a latem aylalì’u
’It a yem nemfa lì’u kemä

alm: [al.m] LN lolu ftawnemkrrteri fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge holpxay 1, za’olärìp ta
am + ol: Oe tsng«alm»awvìk. I wept.
aly: [al.j] LN layu zusawkrrteri fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge holpxay 1, za’olärìp ta ay
+ ol: Oe h«aly»angham. I will have laughed.
am: [a.m] LN wìntxuyu ’u a lolen fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge holpxay 1 (PAST.): Oe
tsw«am»ayon. Oe tolaron mì ftawnemkrr.
arm: [aR.m] LN wìntxuyu ’u a leren mì ftawnemkrr fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge holpx-
ay 1, za’olärìp ta am + er: Oe tsng«arm»awvìk. Oe teraron mì ftawnemkrr
ary: [aR.j] LN run zusawkrrmì fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge holpxay 1, za’olärìp ta ay +
er: Oe h«ary»angham. I will be laughing.
asy: [a.sj] P F wìntxuyu ’u a ke lolen, fa Eywa fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge holpxay
1 (FUT. D .): Oel tsp«asy»ang palulukanit. Oel tspang palulukanit mì zusawkrr, fu Eywal takuk
oeti nekll!
>
ats: [a.ts] LN wìntxuyu ’u a ’uo len, pängkxo fpìl fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge holpxay
2 (INFR .): Oel tsp«ats»ang poanit. Oel tspang poanit, oe fpìl.
awn: [aw.n] P F wìntxuyu ’u a latem lì’u na spe’etu fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge holpxay
1 (P. PART.): Oe t«awn»aron-a túte lu. Oe taron tute, tafral tute tarontu lu.
ay: [a.j] LN wìntxuyu ’u a ke lolen fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge holpxay 1 (FUT.): Oel
yerikit t«ay»aron. Oe ke tolaron mi.
äng: [æ.N] LN wìntxuyu ’u a pängkxoyu yawnet tìng ke fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge
holpxay 2 (PEJ .): Oe sr«äng»ew. Oe rä’ä new tivaron.
äp: [æ.p] P F wìntxuyu ’u a pängkxoyu leyken fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge holpxay
pre-first (REFL .): Oe st«äp»eftxaw. Oel tspang oet.
ei: [E.i] LN wìntxuyu ’u a pängkxoyu yawnet tìng fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge holpxay
2 (LAUD .): Oe sr«ei»ew. Oe new tivaron.
er: [E.R] P F wìntxuyu ’u a sekrr len fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge holpxay 1 (IMPF.): Oe
t«er»ìran. Oe taron set.
eyk: [Ej.k] P F len si fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge holpxay pre-first (CAUS .): Oel t«eyk»erkup
pot. Oel len si futa po taron.
ilv: [il.v] P F wìntxuyu ’u a len set nìteya fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge holpxay 1
(PRES . PER . SUBJ .): Oe new tsl«ilv»am. Oe tslam nìwotx.
imv: [im.v] P F wìntxuyu ’u a lolen sì lawnatem lu fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge holpxay
1 (PAST. SUBJ .): Oeyä swizaw nìngay timvakuk. Oe new a swizaw oeyä tamakuk nìngay.
irv: [iR.v] P F wìntxuyu ’u a mi len fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge holpxay 1 (PRES . IMPF. SUBJ .):
Oe new tsl«irv»am. Oe tslam mi.
iv: [i.v] LN wìntxuyu ’u alawnatem fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge holpxay 1 (SUBJ .):
Ngal new futa oe w«iv»em. Ngal new futa oe taron
iyev: [i.jE.v] P F wìntxuyu ’u a ke lolen sì nawnew lu fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge
holpxay 1 (FUT. SUBJ .): Oel k«iyev»ame ngati. Oel kame ngal mì zusawkrr, ko?
ìlm: [Il.m] LN lolu ftawnemkrrteri asim fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge holpxay 1, za’olärìp
ta ìm + ol: Oe t«ìlm»ätxaw. I just now returned.
ìly: [Il.j] LN lolu sima zusawkrrteri fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge holpxay 1, za’olärìp ta
ìy + ol: Oe h«ìly»ahaw. I will have slept soon.
ìm: [I.m] LN wìntxuyu ’u a lawnen ke ngim mì ftawnemkrr mì hrr fì’it a yem nemfa lì’u kemä
mì senge holpxay 1 (REC . PAST.): Oe tsw«ìm»ayon. Oe tamaron fìtrr.

39
ìrm: [IR.m] LN run ftawnemkrr asim fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge holpxay 1, za’olärìp
ta ìm + er: Oe t«ìrm»ätxaw. I was just now returning.
ìry: [IR.j] LN pximawa krr fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge holpxay 1, za’olärìp ta ìy + er:
Oe h«ìry»ahaw. Oe haryahaw ye’rin
ìsy: [I.sj] P F wìntxuyu ’u a ye’rìn len, fa Eywa fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge holpxay 1
(IMM . FUT. D .): Oel tsp«ìsy»ang palulukanit. Oel tspang palulukan ye’rìn, fu Eywal tspang oeti!
ìy: [I.j] LN wìntxuyu ’u a ye’rìn len fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge holpxay 1 (IMM . FUT.):
Oel yerikit t«ìy»aron. Oe taron ye’rìn.
ìyev: [I.jE.v] P F wìntxuyu ’u a ye’rìn len sì lawnatem lu fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge
holpxay 1 (FUT. SUBJ .): Oel k«ìyev»ame ngati. Oel new futa oel kame ngat ye’rìn.
ol: [o.l] P F wìntxuyu ’u a lamen nìwotx fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge holpxay 1 (PERF.):
Oe t«ol»ìran. Oe tamaron.
us: [u.s] LN wìntxuyu ’u a latem lì’u ’uä na spe’eyu fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge
holpxay 1 (A . PART.): Oe t«us»aron-a túte lu. Oe taron tafral oe taronyu lu.
uy: [u.j] P F wìntxuyu ’u a muiä mì aynari Na’viyä fì’it a yem nemfa lì’u kemä mì senge holpxay
2 (HON .): Na’viyä, l«uy»u hapxì. Na’viyä, lu hapxì, set eo frapo.

Lì’u ’uä Lusatema ayit:

–ä: [æ] P F nìspe’e ’it uo lì’u fpi ’uä lì’u a ftang hu fra’u slä san a, ä, e, sì ì sìk (tengpam na yä)
(GEN .): Oel yom ikranä yerikit. Oel yom yerikit a ikranur lu.
–it: [it^] P F nì’ekotu ’it uo lì’u fpi ’uä lì’u a ftang hu tskxe’it, pam lekll, fu mupam lekll (tengpam
na t, ti) (PAT.): Oel taron yerikit. Oe taron, ulte ikran a fì’u a oe taron.
–ìl: [Il] P F na nìkem ’it uo lì’u fpi ’uä lì’u a ftang hu tskxe’it, pam lekll, fu mupam lekll (tengpam
na l) (ERG .): Ikranìl taron yerikit. yerikit taron ’u a ikran lu.
–ìri: [IRi] P F na fmawn ’it uo lì’u fpi ’uä lì’u a ftang hu tskxe’it, pam lekll, fu mupam lekll
(tengpam na ri) (TOP.): Fìskxawngìri tsap’alute sengi oe. nga zene eltu sivi a ikranit taron
yerikit.
–l: [l] LN na nìkem ’eo. fpi lì’u ’uä a ’i’a mì fay’it (ERG .): Oel taron yerikit. Oe a Eytukanìl taron
yerekit.
–ri: [Ri] P F eltu si ne faylì’u ’eo. fpi lì’u ’uä a ’i’a hu pay’it (TOP.): Ayngari zene hivum nga zene
tsive’a a oel taron yerikit.
–ru: [Ru] LN nìtìngtu ’it uo lì’u fpi ’uä lì’u a ftang hu pay’it (tengpam na –ur) (DAT.): Oel syuvet
ngaru tìng. oel kxenerit tìng ne nga.
–t: [t^] LN ’u asawni ’it uo lì’u fpi ’uä lì’u a ftang hu rusikxa pam mì lì’u (tengpam na it, ti)
(PAT.): Oel ngat kame. pängkxoyu tse’a ’ut apawnängkxo
–ti: [ti] LN nìspe’etu ’eo. fpi lì’u eo lì’u ’uä sì lì’u ’uä (PAT.): Ngati taron torukìl. Ngat taron
torukìl.Fehler
–ur: [uR] P F nìtìngtu ’it uo lì’u fpi ’uä lì’u a ftang hu tskxe’it, pam lekll, fu mupam lekll (ten-
gpam na –ru) (DAT.): Ayeylanur oeyä. ne ayeylan oeyä.
–y: [j] P F genitive ’eo. fpi fpi eo’uyä lì’u ’eri’a a fu e (GEN .): Ngey toruk sìltsan lu. Your toruk
is good.
–ya: [ja] P F,M ’eo.: Mawey, Na’viya. mawey, ayNa’vi
–yä: [jæ] LN nìspe’e ’it uo lì’u fpi ’uä lì’u a ftang hu san a, ä, e, sì ì sìk (tengpam na ä) (GEN .):
Oel yeiom Neytiriyä yerikit. Oel yom yerikit a neytirir lu.(fì’u zapxì seyki san a sìk mì lì’u eo
lì’u ’uä: nìn na san -eyä sìk.)

Lahe

40
 Ke fralì’u ahì’i a latem aylalì’u lu sìltsan. Fítsenge (kew) plltxe a lì’u ahì’i ke sìltsan lu, slä
(tsìng) plltxe a lì’u lu kawng. Framìkamlì’u lì’uä kemä sì ayeo lu (tsìng).

–a–: [a] P F fpi lì’u kìte’e’ul lalì’uti tsaheyl seri: Oel txantsana ikranit aean tswayon. Oel tswayon
Sezet.
–an: [an] LN na sempul tì’i’a tselì’uä: Poan täftxuyu lu. Oe lu tute a sevina txìmur ke lu.
ay+: [aj] P F nì’ul to ’aw ’eo. fpi lì’u ’uä (PL .): Ay+horen flä. Nga sì oe sì lahe taron.
–e: [E] P F na sa’nok tì’i’a tselì’uä: Poe taronyu lu. Oe lu tute a sevina txìmur ke lu.
fay+: [faj] P F fì- + ay+ ’eo. fpi aylì’u ’uyä (THESE): Fayawkx tsawl lu. ke tsayskxe
fì–: [fI] P F na fìu ’eo. fpi aylì’u ’uyä (THIS): Oel kame fìnantangit. , ke tsa’angtsìkit
–fkeyk: [fkEjk^] P F wìntxu tìfkeytokti: Kilvanfkeyk lu fyape fìtrr? petìfkeytok lu kilvanur
fne–: [fnE] P F fnel ’eo. fpi aylì’u ’uyä (KIND): Fneutralpe tsa’u lu? lu kelutral fu tsawlapxangrr fu
apxangrr?
fra–: [fRa] P F fì- sì tsay- za’usärìpa ’it sìn eo lì’u Oel kamame frapot. I saw everyone.
kaw–: [kaw] P F ke fì- fu tsay- za’usärìpa ’it sìn eo lì’u Oe kawkrr ke kamä. Oe ke kamä sre set
–lo: [lo] P F ’it a ’i’a lì’u holpxayä ulte wìntxu ’awsiteng nìtxan: ’Awlo oe ramol. Mì aw trr oe
ramol.
me+: [mE] LN ’aw sì ’aw ’eo. fpi lì’u ’uä (DU .): Oel new me+orati. Oel new ’aw nari sì ’aw nari.
–ng: [N] LN fra’u ’awsiteng ’eo. fpi lì’u eo lì’u ’uä (CLUS .): Ayoeng rol. Oel sì Ngal sì fol taron.
–o: [o] P F ke omum ’it lì’uä tì’i’a: Oel kalmame tuteot ayzìsìto. Oel tspamang kea fìpot kea tsapot
slä pot.
pay+: [paj] P F pe+ + ay+: Paystalit ngal tsrame’i? (pelun nga tsrame’i tsaystalìt kaw’it?!)
–pe+: [pE] LN wìntxuyu tìpawmä: pe+hrr nga lrrtok sayi. Nga tayaron, slä mì hrr oe rä’ä omum.
Pängkxo oeru!
pxe+: [p’E] P F ’aw sì mune ’eo. fpi lì’u ’uä sì lì’u eo lì’u ’uä (TRI .): Pxoeng Pxe+veng lu. Oe sì
menga eveng lu. (Tse’a futa san e sìk sì san e sìk ke ’awsiteng, ulte ha rusikxa pam len.)
>
tsa–: [tsa] P F na tsau ’eo. fpi aylì’u ’uyä (THAT): Oel kame tsanantangit. , ke tsa’ewll
>
tsay+: [tsaj] P F fì- + ay+ ’eo. fpi aylì’u ’uyä (THOSE): Tsayora txukx lu. slä ke fì’ora
>
–tsyìp: [tsjIp^] P F lì’uvi fpi hì’ia ayu: Za’u fìtseng, ma ’itetsyìp. kä nefìtseng, hì’ia ’ite
–ve: [vE] P F ’eo.: Koren a’awve tìruseyä ’awsiteng. The first rule of living together.
–vi: [vi] P F ’eo.: Oe nume mì numtsengvi. (hapxì numtsengä)

Other Inflectional Morphology

fayu latem seyki ke nì’aw ralit lì’uä, slä fnel lì’uä. ayuo nì’aw Karyu Pawl tsun sivar fpi
ngop lì’ut alahe, na tì–. lahea tsun susivar hu ’awa fnel lì’uä, na –yu fwa tsun lu kemlì’uohu.

le–: [lE] P F lì’u kìte’e’uä za’usärìpa ’it sìn eo lì’u Poan lehrrap lu. Poanur hrrap lu.
–nga’: [NaP^] P F kity. za’usärìpa ’it sìn eo lì’u ’Akra apaynga’ lu. Lu ’akra hu pay mì
nì–: [nI] LN lì’u kìte’e’kemä za’usärìpa ’it sìn eo lì’u Oe nìNa’vi plltxe. Oe plltxe na Na’vi.
sä–: [sæ] P F lì’u ’uä asawnar za’usärìpa ’it sìn eo lì’u Oel sänumet nume. oel nume ’ut anawnu-
me.
si: [s·i] LN lì’i kemä a nong lì’ut za’usärìpa ’it sìn eo lì’u Oe kelku si Kelutralmì. Oe rey mì
kelutral.
tì–: [tI] LN lì’u ’uä za’usärìpa ’it sìn eo lì’u Tìngay sìltsan lu. sìltsan lu ’u lengay.
tì– –us–: [tI us] P F kemlì’u slu lì’u ’uä za’usärìpa ’it sìn eo lì’u Tìkusar eltur tìtxen si. Teaching
is interesting.
–tu: [tu] P F spawne’ea lì’u ’uä za’usärìpa ’it sìn eo lì’u Oe reltseotu lu. Oe tawnaron lu.

41
–yu: [ju] LN ’it a ngop kemä lì’ut ’uä ta lì’u kemä za’usärìpa ’it sìn eo lì’u Oe kea ska’ayu ke
lu. Oe leska’a tute lu ke!

42
I Aylì’u akawng
Fay’u kawnga aylì’u ne ke Karyu Pawl lu: Oel ayfì’ut yolem fìtsenge taluna fay’u mì sìpamrel,
slä fay’u ke Na’viyä aylì’u. Faylì’u, fu feyä ayngrr, rä’ä nong lì’utusäftxuä horen ta Pawl fu
foru kawnga fam fu sar kawnga aysäpamrel lu:
’h [Ph], b [b], c [k], ch [tS], d [d], g [g], h’ [hP], ii [i:], j [Z], sh [S], uu [u:]
Amanti: [a.man.ti] G ts’uy. tute Tipaniyä
Anurai: [a.nu.Ra.i] G tu’uy. olo’ä tskxo
ar’lek: [arPlEk^] G ’uy. rina’it ngop a ’ewll
Beyda’amo: [bEjdaPamo] G ts’uy. tsamsiyu Ti-
paniyä
chan’tu gor’ek nuuto: [tSanPtu gorPEk^nuuto]
ASG ’uy. tskxeä tsngal atsawl
chey: [tSEj] ASG ’uy. vul letawnäftxu fpi tute-
oä ayu (za’ärìp ta P’ah s’ivil chey vul le-
tawnäftxu)
Eywa k’sey nivi’bri’sta: [Ejwa kPsEj niviP-
briPsta] ASG ’uy. letawnäftxu tseng tìha-
hawäta Eywal narit tìng frapor
Eywa s’ilivi mas’kit nivi: [Ejwa sPilivi masP-
kit^nivi] ASG ’uy. tìomumit Eywal wìntxu ayo-
engur φ
Eywa te’ _ tan’sey mak’ta: [Ejwa tEP tanPsEj
makPta] ASG ’uy. ikranä säfyawìntxu, nìmuiä
yawnet Eywayä tìng ne (tskxo) φ
feru m’predu’k: [fEru mPpREduPk^] ASG ’uy. le-
tawnäftxu ’u
Fmilam: [fmi.lam] G ts’uy. tute Tipaniyä
Gro’lryc: [gRoPlRjc] G ts’uy. tseng mìkam ram
Hukato: [hu.ka.to] G ts’uy. tutan Tipaniyä
Ikalu: [i.ka.lu] G ts’uy. tutan Tipaniyä
iveh k’nivi s’dir: [ivEh kPnivi sPdir] ASG ’uy.
na pxun a ’u prrnenä
k’sey nivi: [kPsEj nivi] ASG ’uy. tìhahaw feyäφ
Kaoliä Tei: [ka.o.li.æ tE.i] G ts’uy. ’engenga
tseng
>
Koo Tsura: [ko: tsu.Ra] G ts’uy. tsray Tipaniyä
Kusati: [ku.sa.ti] G ts’uy. tsamsiyu Tipaniyä
Kyuna: [kjuna] G ts’uy. tskxo tuteyäφ
lenay’ga: [lEnajPga] ASG ’uy. swizawyu, yomyu
ioangä φ
Lompo: [lom.po] G ts’uy. poanä tstxo
Lungoray: [lu.No.Raj] G ts’uy. txantslusama tu-
tan Tipaniyä
m’resh’tuyu: [mPRESPtuju] or [mPREshPtuju]
ASG ’uy. sähawnuφ
Malimi: [ma.li.mi] G ts’uy. tstxo
malmoks: [malmoks] G ’uy. ke yeya ’u tskxeyä
43
Marali: [ma.Ra.li] G ts’uy. tute Tipaniyä
mas’kit nivi sa’nok: [masPkit^nivi saPnok^]
ASG ’uy. sa’nok-sätäftxu φ
Maweytakuk: [ma.wEj.ta.kuk^] G ts’uy. tutan
Na’viyä
Mekanei: [mE.ka.nE.i] G ts’uy. tutan Tipaniyä
Mendala: [mEn.da.la] G ts’uy. tutan Tipaniyä
meresh’ti cau’pla: [mERESPti kauPpla] or
[meReshPti kauPpla] ASG ’uy. ikran säspe’e,
nìmuiä ke’u tsive’a
mesh’kai huru: [mESPkai huRu] P N D ’uy. fì’umì
syuvet fkol ’em tsun
mreki u’lito: [mREki uPlito] ASG ’uy. kllkawnu-
lata tseng txepäφ
Mukata: [mu.ka.ta] G ts’uy. tutan Tawkamiyä
na’hla buk’ne: [naPhla bukPnE] ASG ’uy. säfy-
awìntxu pa’liyä, nìmuiä keyä za’ärìpφ
Naalot: [na:.lot^] G ts’uy. tutan Tipaniyä
Nera’nak: [nE.RaP.nak^] G ts’uy. tstxo
>
nikt’chey: [niktPtshEj] or [niktPtSEj] ASG ’uy.
’it fkxenä
nivi: [ni.vi] ASG ’uy. tawnäftxua husahawa ’u
(ke ’eoio), ayoeng (za’ärìp ta Eywa k’sey ni-
vi’bri’sta Eywal narit tìng frapor φ)
Nok: [nok^] G ts’uy. tutanä tskxo
Oloniwin: [o.lo.ni.win] G ts’uy. koaka tutan Ti-
paniyä
Omati: [o.ma.ti] G ts’uy. tutanä tskxo
omati s’ampta: [omati sPampta] ASG ’uy. eana
pamtseoä
Onantu: [o.nan.tu] G ts’uy. tsxko mì Na’viyä
Otamu: [o.ta.mu] G ts’uy. tutan Tipaniyä
P’ah s’ivil chey: [pPah sPivil tSEj] ASG ’uy. vul
letawnäftxu fpi tuteoä ayuφ
pxtxawng: [p’t’awN] JC ’uy. txll’u tìyusuräφ
Rai’uk: [Ra.i.Puk^] G ts’uy. peyä tstxorerikx kx-
am
Raltaw: [Ral.taw] G ts’uy. taronyu Tipaniyä
Sänume: [sæ.nu.mE] G ts’uy. Tsahìk Tipaniyä
(za’ärìp ta sänume karyuyä tìtxantslusamä
hapxì)
Seyvaro: [sEj.va.Ro] G ts’uy. Na’vi tstxo

shah-tell: [Sah.tEl] ASG ’uy. sìp fpi rikx sute
(za’ärìp ta Ìng. shuttle)
su’shiri t’acto sa: [suPshiri tPacto sa] or
[suPshiri tPacto sa] ASG ’uy. ikran prrnenä φ
sumin’sey hulleh: [suminPsEj hulEh] ASG ’uy.
herahaw ke mì fonguφ " ts’uy. ’oloä tskxoφ
sumin jiit’luy: [sumin ZiitPluy] ASG ’uy. lerìka
tseng tìyomäφ
Swawta: [swaw.ta] G ts’uy. tutan Tipaniyä
t’riti so jahmka: [tPRiti so Zahmka] ASG ’uy. ru-
sikxa ’u a ’ekongit latsi φ
Ta’antasi: [ta.Pan.ta.si] G ts’uy, tseng hu txana
skxe
Tan Jala: [tan jala] G ts’uy. tutan Tipaniyä
Tasun: [ta.sun] G ts’uy. tstxo
Tawkami: [taw.ka.mi] G ts’uy. olo’ä tstxo (’aw.
ta taw txana ya sì kame tse’a)
Tilikaru: [ti.li.ka.Ru] G ts’uy. tsray Tipaniyä
Tipani: [ti.pa.ni] G ts’uy olo’tstal
tìtakuk: [tI."ta.kuk^] G ’uy tì’eko fa ’u (za’ärìp ta
takuk tìng kxu, fa win ’eko)
tmi nat’sey: [tmi natPsEj] ASG ’uy. atan-tusìnga
’u na txll’uta tìyom fìtseng
>
Tsa’law: [tsaP.law] G ts’uy. tutan Tawkamiyä
44
>
Tsaro: [tsa.Ro] G ts’uy. tutan Tipaniyä
>
Tsmuke: [tsmu.kE] G ts’uy. tsray Tipaniyä
txei: [t’E.i] G ’uy. apxa atxkxe luke pxay ayutral
u’imi: [u.Pi.mi] ASG ’uy. kxetse letäftxu
U’imi huyuticaya: [uPimi hujutikaja] ASG
>
Ukamtsu: [u.kam.tsu] G ts’uy. tutan Tipaniyä
>
ulivi mari’tsey mak’dini’to: [Ulivi mariPtsEj
makPdiniPto] ASG ’uy. sätäftxu, nìmuiä ayvul
utralä nìn lavulit tìtxurur, fu pxaya ayvul ’aw-
siteng txur lu
ulu’tah inib’sey mulsi: [uluPtah inibPsEy mul-
si] ASG ’uy. lerìka ’u a fpi yomφ
Umkansa: [um.kan.sa] G ts’uy. Tipaniyä tsray
Unipey: [u.ni.pEj] G ts’uy. tute Tipaniyä
utral utu mauti: [ut.Ral u.tu ma.u.ti] ASG ’uy.
’ewll hu pxasula rina’ a lu sìltsan yom (’aw. ta
utral ’ewll apxa sì utu mauti pxasula rina’ a
lu sìltsan yom)
utu mauti: [u.tu ma.u.ti] ASG ’uy. pxasula rina’
a lu sìltsan yom
Va’erä Ramunong: [va.PE.Ræ Ra.mu.noN] G
ts’uy. tsengo mì Eywa’eveng
Vayaha: [va.ja.ha] G ts’uy. tsray Tipaniyä
J Lusatema Tsenge
Fì’u lusatema tsenge lu. Oel mi sung poti, ke fpi melì’fyayä plltxeyu, slä fpi fwewyu a new
ivomum pe’ut a oe lolatem.

• nìn pukit aìnglìsì rutxe.

• tsìvol lu 12.29

• pxevohin lu 12.283

• pxevofu lu 12.282

• pxevomrr lu 12.274

• pxevosìng lu 12.273

• pxevopey lu 12.272

• pxevomun lu 12.271

• pxevolaw lu 12.262

45