UNIVERZITET SINGIDUNUM

-SEMINARSKI RAD-

Šumski resursi i benefiti za lokalno stanovništvo

Sokobanja

Mentor: Suzana Đorđević Milošević Student: Ana Simić IU-12

Beograd, 2019.
 Sadržaj

UVOD 3

1.OPIS LOKACIJE 4

2.STANJE RESURSA ŠUMA I NJIHOVE KARAKTERISTIKE 5

3.BIODIVERZITET 6

3.1 Flora i Fauna 6

3.2 Biomasa 7

4.ZAŠTIĆENA PODRUČJA OPŠTINE SOKOBANJA 8

4. BIOLOŠKI RESURSI KROZ TURIZAM, ZDRAVSTVENO-REKRETIVNE SVRHE 9

4.1 Planina Ozren 9

4.2 Planina Rtanj 10

5. BENEFITI ZA LOKALNO STANOVNIŠTVO OD ŠUMSKIH RESURSA 11

ZAKLJUČAK 12

LITERATURA 14

2
 Uvod

Šumski potencijal sa svim svojim sastojinama, kao prepoznatljiva karakterna crta ovog
kraja, predstavlja izuzetan estetski, vizuelni, zdravstveni, turistički i ekonomski potencijal koji
je godinama od presudnog značaja za opstanak stanovništva na planini.

Pokušaću da vas upoznam sa bogatstvom istočne Srbije, tačnije sokobanjske kotline

koja leži između dve planine i celokupnom lepotom i prirodnim, naročito šumskim
potencijalom koji nudi.

Šuma je složena biljna zajednica ili biogeocenoza (ekosistem) šumskog drveća koje
utiče jedno na drugo, kao i na sredinu u kojoj se nalaze.

Osnovni delovi šume kao ekosistema su:

 zemljište,
 vazduh,
 šumska životna zajednica,
 geološka podloga.

Šume su najsloženiji kopneni ekosistemi. U njima pored drveća živi mnogo drugih vrsta
biljaka, životinja, gljiva i mikroorganizama. Složenost šuma se ogleda u njihovoj izraženoj
spratovnosti i raznovrsnoj međusobnoj povezanosti svih članova životne zajednice. One su
vekovima bile mesto odakle se čovek snabdevao drvetom za ogrev, gradnju i šumskim
plodovima za ishranu.

Teritorija istočne Srbije je pretežno brdsko–planinska, a obradive površine

predstavljaju oko 45% celokupne teritorije. Najrazvijenije oblasti poljoprivrede su stočarstvo,
ratarstvo, voćarstvo i vinogradarstvo. Šume zauzimaju oko 40% celokupne površine istočne
Srbije.

3
 1. Opis lokacije

’’Na čitavoj planeti vanredno stanje, svet se iz temelja meri i kroji, svi bi da zidaju
Sokobanje, al Bog im reče: Ne, može, to već postoji”.

Ovim rečima je pesnik  Odalović  opisao Sokobanju, mesto bogato lepotom, prirodom,

klturno-istorijskim spomenicima, turističkim sadržajima predstavlja pravi mali raj na zemlji.

Sokobanja se nalazi u jugistočnoj Srbiji  ušuškana u istoimenoj kotlini, okruženoj

vencem srednjovisokih planina Rtanj na severu (1560 m), Ozren na jugu (1174 m), Devica na
jugoistoku (1116 m), i Bukovik na zapadu (894 m) ima izuzetnu privilegiju u korišćenju ruže
vetrova, koja struji njenom kotlinom. Kroz Sokobanju protiče reka Moravica, i na zapadu
kotline gradi Bovansku klisuru.

Slika 1. Lokacija Sokobanje na karti Srbije

Izvor: https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BE%D0%BA%D0%BE%D0%B1%D0%B0%D1%9A
%D0%B0

4
 Nadmorska visina je 400 m. Veliki broj termalno mineralnih izvora kao i umereno-
kontinentalna klima, netaknuta priroda i čist planinski vazduh učinili su banju
prepoznatljivom. Sokobanjski termalni izvori otkriveni su još za vreme Rimljana. Sve ovo
veoma pogoduje u rehabilitaciji i lečenju ljudi koji imaju astmu, psihoneuroze, povišen krvni
pritisak, hroničan reumatizam, stanja posle povreda, malokrvnosti, što je rezultirao da se
banja bavi uglavnom medicinskim turizmom.  Opština je poznato banjsko lečilište i treća
turistička destinacija po posećenosti u Srbiji. Osim turizma, opština je poznata po zdravoj
hrani i lekovitom bilju.

Ozren je planina u jugoistočnoj Srbiji, najviši vrh je Leskovik (visine 1.178 m). Nalazi
se istočno od Aleksinca, a u blizini je Sokobanja i srednjovekovni Soko Grad (banjski).
Poznato klimatsko lečilište, bogato ozonom, jedna od najšumovitijih planina u Srbiji. Na ovoj
planini se nalaze dve bolnice, za lečenje plućnih i očnih bolesti, kao i vodopad Ripaljka,
najviši u Srbiji (visine 17 m).

Planina Rtanj je specijalan rezervat prirode, pripada opstinama Soko banja i Boljevac.
Nalazi u istočnoj Srbiji, spada u karpatsko-balkanske planine u istočnom delu Srbije. Prostire
se od reke Dunav na severu do Zaplanjsko-lužičke kotline i Ruj-planine na jugu, a najviši vrh
Šiljak (1.565 m).

Severna strana planine, prekrivena je šumama i pašnjacima, obrasla autohtonim

biljnim vrstama i obiluje izvorima pitke vode. Misteriozna planina Rtanj, je bila
prepoznatljiva uglavnom po lekovitosti biljaka koje na njoj rastu.

2. Stanje resursa šuma i njihove karakteristike

Ukupna površina šuma, šumskog zemljišta i ostalog zemljišta na području kojim

gazduje “JP Srbijašume”, Šumsko gazdinstvo ”Niš” iznosi 56.123 ha, a ukupna površina
kojom gazduje Š.U “Soko Banja” je 13 594 ha. Visoke šume zauzimaju 26,3 % od ukupne
obrasle površine, a izdanačke šume 27,5 %. Veštačke podignute sastojine i kulture zahvataju
18,9 %, šikare 7,7 %, i šibljaci 19,6 % ukupne obrasle površine.

U šumama (državnim) Sokobanje odnos čistih i mešovitih sastojina je 66,4 % : 33,6 %

(površinskih). Potrebno je napomenuti da se ovde radi o mešovitim sastojinama lišćara i
četinara po vrstama drveća. U skladu sa prirodnim stanišnim uslovima dominira bukva sa

5
učešćem 76,7 %, zatim hrast kitnjak sa 6,9 %. Izražena je i zastupljenost cera, graba, bagrema
i od četinara crni bor a ostale vrste su zastupljene sa manje od 1 %.

Značajno učesnje unešenih vrsta tj. četinara (ukupno učestvuju u zapremini sa 4,6 %),
kao i prirodne vrednosti i retkosti, reliktna vrsta mečija leska. Isto tako treba napomenuti I
prisustvo voćkarica: divlja trešnja, divlja kruška, brekinja. Mečija leska je već u tercijaru
živela u ovim krajevima. Na Ozrenu, mečija leska se nalazi u sastavu reliktnih
polidominantnih zajednica. Semenska stable mečije leske su izdvojena na Ozrenu i ukupan
broj odvojenih i zabeleženih stabala je 54.

Šume zauzimaju veliki deo brdsko-planinskih prostora koj su ujedno i površine sa

najvećim padavinama, svojim pokrivačem pružaju najbolju zaštitu od vodne erozije, a sa
svojim zemljištem i njegovim retecionim sposobnostima sprečavaju poplave, obezbeđuju
povoljan režim oticanja. Takodje šume su važan činioc regulisanja režima voda, vodnih
tokova i akumulacije, zbog toga se delatnost i razvoj šumarstva i vodoprivrede dobrim delom
uslovljavaju i dopunjuju. Ovu zavisnost je najbolje iskazao H.M Brechtel (1988) koji kaže:“
Bez vode nema šume, i bez šume nema ni vode“.

3.Biodiverzitet

Biodiverzitet se određuje kao sveobuhvatna raznolikost i različitost živih organizama,

uključujući kopnene, morske i ostale vodene ekosisteme i ekološke komplekse čiji su deo.
Ovo uključuje diverzitet u okviru vrsta, između vrsta i između ekosistema. Pored vrsta divlje
flore, faune, gljiva, bakterija, virusa, kao i svih ekosistema, biološka raznovrsnost obuhvata i
vrste koje su odgajane ljudskom aktivnošću, odnosno sorte kulturnih biljaka i gajenih
životinja. Raznovrsnost života, kao jednu od osnovnih odrednica Planete na kojoj živimo, čini
i čovek, sa mnoštvom naroda, jezika i kultura.

3.1 Flora i Fauna

Od samoniklih biljaka rastu: borovnica, šipurak, žalfija, kopriva, lipa,beli slez,majčina

dušica,zova, breza kao i mnoge druge vrste.

U flori planine Rtanj utvrđeno je pristvo 25 endemičnih biljaka (15 vrsta, 10 podvrsta).
Oni zajedno čine oko 3.88% ukupne flore Rtnja, te na taj način ukazuju da planina Rtanj

6
predstavlja izrazit centar endemizma na prostoru severoistočne i istočne Srbije. Padine
okrenute severu su uglavnom obrasle šumama. Svojom lepotom i starošću izdvaja se mešovita
zajednica jele i bukve, koja dopire do samog Šiljka. Padine okrenute ka jugu su obrasle
zajednicama kamenjara, pašnjaka i žbunja. Ove zajednice su floristički veoma bogate i
raznovrsne. Značajna je pojava reliktnog stepskog bademića i više vrsta orhideja. Prisutne su i
vrste: Viola grisebachiana, Genista subcapitata, Hieracium marmoreum i Ramonda serbica.
Zajedno sa ostalim endemitima Ramonda serbica koja spada u grupu biljaka značajnih sa
aspekta očuvanja genofonda i biodiverziteta na nacionalnom i međunarodnom nivou. Simbol
Rtnja je poznati rtanjski čaj (Satureja kitaibelii), koji se tradicionalno sakuplja na ovoj planini,
dok je rtanjska metvica (Nepeta rtanjensis) striktni lokalni endemit Rtnja, koji je zbog
izuzetno ograničenog rasprostranjenja zaštićen zakonom (http://rtanjdobrenade.com/flora-
fauna.php).

U južnom delu planine Rtanj, na stepskim visokoplaninskim pašnjacima Ledničke

stene (1160 mnv) nalazi se stanište slepog kučeta (na Preliminarnom spisku vrsta za Crvenu
knjigu kičmenjaka Srbije). Fauna vodozemaca i gmizavaca planine Rtanj je raznovrsna. Od
ukupnog broja vrsta ove grupe koji za područje cele Srbije iznosi 44, na istraživanom prostoru
planine Rtanj, zabeleženo je prisustvo 21. vrste. Malobrojni vodotokovi podnožja planine
Rtanj značajni su zbog prisustva autohtonih vrsta riba (potočna pastrmka, potočna mrena,
krkuša...). Rtanj, kao tipično planinsko stanište, karakteriše i prisustvo velikog broja vrsta
ptica. Za sada je evidentirano 89 vrsta, što sigurno nije njihov konačan broj, a gotovo
polovina evidentiranih vrsta (45%) zaštićeno je Uredbom o zaštiti prirodnih retkosti, dok su
93% (83 vrste) gnezdarice (http://rtanjdobrenade.com/flora-fauna.php).

Kada je u pitanju fauna planine Ozren, nju nastanjuju divlje svinje, srneća divljač,
vukovi, lisice, zečevi , ježevi, šumske kornjače, od ptica sove i soko. Predtavnik sakuplačke
grane su šumski puževi, ali su pod zaštitom.

3.2 Biomasa

Drvna biomasa pored cepanica i sav otpad drvenog materijala sto ostaje u šumi poput
piljevina, oblica, otpad od seče drveće, orezivanje, a najčešće se koristi direktno u konačnoj
potrošnji energije za grejanje, kuvanje ili zagrevanje tople vode, ali se može koristiti i za
proizvodnju električne energije i toplote. Takođe može se koristiti u industriji za proizvodnju
vlakana i hemikalija.

7
 Procenjena biomasa mrtvog drveta u ovim šumama iznosi oko 16% u odnosu na
biomasu živog drveta (iznad i ispod zemlje) što se sa šireg aspekta problema očuvanja
raznovrsnosti može smatrati povoljnim (pri tom se misli na biotope, entomofaune i mikoflore
koje srećemo u šumi i na šumskom zemljištu).

Drvnu biomasu odlike:

 Ostaci i otpad nastao pri sečenju, brušenje.

 Često je to otpad koji opterećuje poslovanje drvno-prerađivačke firme.
 Služi kao gorivo u vlastitim kotlarnicama, sirovina za proizvode, brikete, pelete.
 Jeftinije je i kvalitetnije gorivo od šumske biomase.

4.Zaštićena područja opštine Sokobanja

U Sokobanji se odavno preduzimaju odgovarajuće aktivnosti i mere kako bi se očuvao

ekološki kvalitet prostora, zaštitile prirodne lepote, lekovita i atraktivna svojstva banje i njene
okoline. Tako da je 1992. god. doneta je Deklaracija kojom je Sokobanja proglašena prvom
ekološkom opštinom u Srbiji. Sokobanja sa zdravom i očuvanom životnom sredinom, bez
industrijskih zagađivača, brojnim prirodnim i zaštićenim vrednostima sa turističko-
rekreativnom, zdravstvenom i obrazovnom funkcijom, ima velike potencijale za razvoj
ekološkog turizma. 

Područje pod okriljem opština Sokobanja i Boljevac nalazi se specijalni rezervat

prirode Rtanj i zauzima teritoriju od 49.971.701 ha Karpatsko-balkanskog planinskog sistema.
Na ovom području su predviđene tri zone i stepena zaštite. Karakteristike koje ga kvalifikuju
za ovakav status su: prisustvo pašnjačke fitocenoze velike florističke raznovrsnosti uz
značajno prisustvo endemičnih i reliktnih vrsta kao i činjenica da je stanište mnogim
zaštićenim i strogo zaštićenim vrstama.

Računa se da na ovom području ima više od 800 posebnih vrsta i podvrsta bilja, mada
mu zvanično pripada 644, što je 18 odsto „taksona“ zabeleženih u Srbiji. Među njima je
zaštićena flora kao što su rtanjska metvica, kaćun i kaćun smrdljivi, kohova lincura… I
naravno, čuveni rtanjski čaj (Nepeta rtanjensis), a lekovito rtanjsko bilje ima i „zvaničnog“
zaštitnika sv. Jovana Biljobera i praznik branja. Među životinjama tu su nezaobilazni slepi
miševi, a na ovom ih je području čak 20 vrsta, što je tri petine svih vrsta zabeleženih u Srbiji.

8
 Na Ozrenu nalazi se nalazi najviši vodopad, visok 11 metara krasi baš ovu planinu, reč
je o vodopadu Ripaljka. Ripaljka je i prvi spomenik prirode koji je država zaštitila još 1948.
godine.  Uredbom Vlade Repoblike Srbije 2002. godine područje oko klisure Moravice
stavljeno je pod zaštitu na površini od 345,33 ha kao Predeo izuzetnih odlika Lepterija –
Sokograd. Područje izvanredne pejzažne raznolikosti sa atraktivnim geomorfološkim oblicima
i pojavama, bogatom i raznovrsnom florom i faunom i kulturno-istorijskim vrednostima
(srednjevekovno utvrđenje Sokograd, kulturno dobro od velikog značaja). Na lepom
uređenom izletištu Kalinovica, u šumsko-livadskom ambijentu, posebnu atrakciju
predstavljaju dve sekvoje koje su ujedno najviše jelke u tom predelu, predpostavlja se da su
zasađene 1920 i neke godine.

Slika 2. Park Kalinovica, planina Ozren

4. Biološki resursi kroz turizam, zdravstveno-rekretivne svrhe

Najrazvijeniji oblici rekreacije u šumi su: šetnja, skijanje, planinarenje, trčanje,

jahanje, lov, nastava u prirodi, sakupljanje šumskih plodova i lekovitog bilja, različite
sportske aktivnosti koj ovaj predeo nudi. Sokobanja je izazov za sve vrste turista: od
zdravstvenih i rekreativnih do izbirljivih ekoloških. A i za avanturiste ima koječega, lovci
odavno ovde imaju čeke, a i ribolovci znaju gde je i kad najbolji ulov, uključujući i pastrmku
potočarku koju samo najveštiji mogu savladati.

4.1 Planina Ozren

Na samo 4,5 km od Soko banje nalazi se poznato klimatsko lečilište bogato ozonom
Ozren. Spada u jedno od najšumovitijih planina Srbije, sa bogatom planinskom vegetacijom,
četinarskom i listopadnom šumom, livadama i pašnjacima. Potencijalu Ozrena doprinosi i
stimulativna subplaninska klima na osnovu u kojoj je svrstan u planine za oporavak i na kojoj

9
se nalaze dve bolnice za lečenje plućnih i očnih bolesti. Specijalna bolnica za plućne i očne
bolesti i tuberkolozu Ozren bazirana je na kopletnoj primeni prirodnih lekovitih faktora,
prvenstveno klimatskih i ambijentalnih vrednosti savremenih metoda i dostignuća
balneoklimatologije i odgovarajićih medikamenata. Godinama ljudi iz svih krajeva Srbije ali i
Evrope, dolaze na Ozren radi korišćenja prirodnih inhalacija. Izuzetno čist vazduh sa
procentom kiseonika, značajnim sadržajem ozona i negativnih jona blagotvoran je za ljudski
organizam. Stučnjaci kažu da vazduh na Ozrenu dodatno oplemenjen radonom jedinstven u
svetu i preporučuje se svima a naročito deci. Respiratorna rehibilitacija je pre svega značajna
u decijem uzrastu, deca koja boluju od asme kako bi se boravkom na čistom vaduhu i
primenom metoda resperitorne rehablitacije sprečilo pogoršanje bolesti.

U Soko banji se nalaze šest radio-aktivnih izvora čija se temperatura vode kreće od 28
do 45 °C. Termani izvori Sokobanje spadaju u najradioaktivnije izvore u našoj zemlji, čije je
izbijanje radioaktivnih gasova na čitavoj teritoriji banje veliko, svaki posetilac je blago
izložen inhalaciji što veoma korisno utiče na disajne organe i ceo organizam.

Termalno-radijoaktivni izvori u Soko banji svrstavaju se u dve grupe:

 Hipetermalni sa temeraturom od 39 do 45 °C
 Hipotermalni sa temperaturom od 28 do 34 °C

4.2 Planina Rtanj

Svojom veličinom, položajem i oblikom Rtanj je oduvek privlačio veliku pažnju a

time i brojne posetijoce. Predstavlja prirodni fenomen kraškog reljefa. Planina se naglo diže iz
ravnice i završava skoro pravilnom kupom, u podnožju sastavljen od peščara i stena a u višim
delovima od krečnjaka. Ima sposobnost da apsorbuje i emituje.To daje predpostavku da Rtanj
ima ogromnu snagu u elekro-magnetnom zračenjima koje apsorbuje i remituje. Uticaj
elektromagnetizma u medicini poznat je u kontrolisanim tj. bolničkim uslovima. Iskustveno
Rtanj pruža jedan novi pogled na pristup u lečenju prirodom. Boravkom od jednog sata, na
tom prostoru uz konzumiranje rtanjskog čaja ustanovljeno je da je doslo do velikog
poboljšanja sa pozitivnim promene u plućnim funkcijama i strukturi slika snimljenih
rengenskim aparatima.

Rtanjski čaj je endemska vrsta, raste i bere se na planini Rtanj u blizini Soko banje.
Jedinstveni u svetu po svom sastavu i može se naći samo na Rtnju. Namena Rtanjskog čaja je

10
višestruka, pa se osim lečenja bolesti organa za disanje kao sto su: bronhitis, astma, hročni
kašalj može koristiti i za diuretik, pojačavanje znojenja, bolesti jetre, ubija bakterije i gljivice i
za mnoge druge namene. Bolnice koriste Rtanjski čaj u lečenju, pa ih doktori vrlo često
preporučuju i daju svojim pacijentima na konzumiranje i redovno ili obavezno uzimanje
pored druhih terapija.

Slika 3: Kup planine Rtanj

5. Benefiti za lokalno stanovništvo od šumskih resursa

Pelet je bio-gorivo, sadašnjosti i budućnosti, njegova svojstva ga dižu iznad

konkurencije. Prilikom sagorevanja oslobađa minimalnu količinu štetnih gasova, energetska
vrednost 5KW/KG. Iskorišćenost peleta iznosi 98%, dok kod klasičnih goriva iznosi
maksimalno 70%, količina pepela iznosi 0,8-1%. Toplotna energija iz peleta je 2-6 puta
isplativija u odnosu na energiju dobijenu iz fosilnih goriva (ugalj, nafta, gas). Izrađuje se od
odpadne drvne bio mase iz šuma (panjevi,grane), kao i bio-mase iz voćnjaka, nastale
orezivanjem voćnjaka, malinjaka i vinograda. Zemlje Evropske Unije troše 80% svetske
proizvodnje peleta, iz Srbije pelet se najviše izvozi u Italiju,Sloveniju i Makedoniju. Prošle
godine od izvoza peleta ostvaren je prihod od 61 milion evra, a potražnja premašuje sadašnje
kapacitete 10 puta, isto tako poslednjih godina i u našoj zemlji raste potražnja za ovim bio-
gorivom.

Proizvodnjom drvne sečke, tj. sirovinom za pelet u Srbiji se bave 4 firme, a

proizvodnjom peleta 17 firmi, jedna fabrika peleta je u Boljevcu 25 kilometara od Sokobanje,
tako da troškovi transporta sirovine ne bi bili visoki. Obzirom da je Sokobanja ekološki
zaštićena regija, sirovina bi se sakupljala iz šuma u okruženju sušila prirodnim putem
(sunce,vetar) i usitnjavala a zatim transportovala do proizvođača. Na ovaj način rešile bi se

11
drvne deponije, očišćene šume (manje mogućnosti požara), raskrčeni šumski putevi, nova
radna mesta i dodatni prihod seoskim domaćinstvima.

Od šumsko-sakupljačke privrede kojima bi se bavilo lokalno stanovništvo je

prikupljanje divljih plodova: pečuraka, tartufa, borovnica, lešnika, kestenja i dr. Sakupljanje
nekultivisanog šumskog materijala: balata,smole,plute,laka, balzama, žira, mahovine, lišajeva.
Lekovito bilje: kokotac, sitnocvetna mlečika, vranilova trava, zova, majčina dušica, rtanjski
čaj, hajdučka trava, betonika, iva trava i mnogobrojne druge vrste.

Uz pomoć lekovitog bilja koje raste na području Sokobanje, ova banja je razvila
bogatu industriju proizvodnje čajeva koje su jedinstvene u Evropi i svetu. Od prikupljenih
plodova i biljaka mogu se proizvoditi: Čajevi, eterična ulja, lekovi, prirodni kozmetički
proizvodi, dzemovi, slatko, sokovi.. Ovi predeli su takođe pogodni za šumsko stočarstvo.
Kvalitet njihovog mesa bio bi razlog zdravog ambijenta, prirodne hrane šumskog porekla, a
time i kvalitetna prerada mesnih, mlečnih proizvoda. Što bi dodatno diprinelo razvoju i
unapredjenju benefita lokalnom stanovništvu.

Zaključak

Šume su obnovljiv resurs sa kojim se mora pažljivo i racionalno upravljati. U skladu

sa tim je potrebno da se profesionalno vrši uzgoj i zaštitu šuma.

Sokobanja je bogata opština šumskim resursima, ono što predstavlja pretnju jeste
degradacija šuma i prekomerna seča šuma što dovodi posledično do klizišta i sl.. Neophodno
je da se radovi na pošumljavanju izvode koristeći sve vrste sadnog materijala, sve vrste
sadnje, ručno i mašinski. Pored izbora kvalitetnog sadnog materijala uspeh sadnje se
potvrđuje na terenu pošumljenim zelenim površinama kultura smrče, belog i crnog bora,
jasena, javora, kao i drugih lišćara. Intezivno gazdovanje šumom podrazumeva i adekvatan
angažman i stalan kontinuitet radova na nezi prirodnog mladika i guštika, kao i čišćenje od
nepoželjnih vrsta veštačkih zasada. Takođe treba planirati upravljanje šumama koje su deo
koncepta “održive intenzifikacije” odnosno šumarstvo nije isključivo proizvodnja drvnih
sortimenata već modernizovano gazdovanje šumama. U njemu se idealno kombinuje
iskorišćavanje glavnih i sporednih šumskih proizvoda i to u maksimalno mogućem skladu sa
najbližim okruženjem i društvenim i ekonomskim potrebama lokalnog stanovništva.

12
Planiranje gazdovanja šumama treba da bude usmereno na očuvanje, zaštitu i povedanje
biodiverziteta na ekosistemskom, specijskom i genskom nivou, kao i na nivou predela.

Sokobanja je mala opština koja bi mogla da se razvie korišćenjem sopstvenih

prirodnih resursa koja čine okosnicu razvoja. Pre svega izgradnja sušare za voće, lekovito
bilje i šumske plodove bi doprinele razvoju i zapošljavanju lokalnog stanovništva.

Beskrupulozna eksploatacija dovodi do velikih promena u ekosistemima u kojima se

dešava. Kao posledica nekontrolisanog sakupljanja, neke vrste postepeno nestaju.
Nekontrolisano, nestručno i stihijsko sakupljanje lekovitih biljaka sa prirodnih staništa Rtnja i
Ozrena u komercijalne svrhe, tj. za farmaceutsku, kozmetičku, hemijsku, i prehrambenu
industriju, već sada dovode do ugrožavanja ne samo retkih i ugroženih biljnih vrsta, već su
ugrožene i one lekovite biljne vrste, koje su do nedavno bile veoma zastupljene na prirodnim
staništima. Šumske jagode, maline, divlji luk, kleka, dren, kupina, divlja jabuka i kruška, dud,
pitomi kesten i šumske gljive spadaju u šumske plodove, koji su danas na tržištu veoma
aktuelni zbog svojih prirodnih svojstva. Prodaju se kao celi, ubrani plodovi ili prerađeni u
vidu džemova, sokova i slično. Zbog velike potražnje na tržištu, dolazi do masovnih berbi
koje su najčešće nestručne i nekontrolisane.

O mogućim efektima svedoče primeri dobre prakse proistekli iz aktivnosti pojedinaca

(„Adonis“, Sokobanja) i lokalnih zajednicama (Selo Vrmdža) sa ispitivanog područja, koje
zavređuju da budu diseminirane i u druga, njima slična, jer bi realno mogle pomoći najpre
rehabilitaciji ruralnih područja, a zatim i pokretanju razvojnih procesa na temelju održivog
upravljanja resursima.

13
 Literatura

 http://rtanjdobrenade.com/flora-fauna.php 
 _Rezultati_projekta_Prekogranicna_saradnja_kroz_upravljanje_zajednickim_prirodni
m_resursima_-
 http://www.zzps.rs/novo/index.php?
jezik=la&strana=zastita_prirode_bioloska_raznovrsnost_biodiverzitet  
 http://sokobanjka.com/lekovito-bilje/  
 http://www.rts.rs/page/stories/sr/story/57/srbija-danas/1155282/lekovito-bilje-sa-
ozrena.html
 http://www.vrbanjasume.biz/index.php/sr/usluge/eksploatacija-suma
 https://www.youtube.com/watch?v=A244kTd4UXo&t=1169s
 https://www.undp.org/content/dam/bosnia_and_herzegovina/docs/News/E&E
%20Sector/Biomasa/Drvna%20biomasa%20brosura%202017.pdf
 http://www.minpolj.gov.rs/projekti-ministarstva/nauka-i-edukacija/stocarstvo/?
script=lat
 https://sokobanja.wordpress.com/2008/03/31/ozren-planina/
 https://www.researchgate.net/publication/
319903909_ZASTICENA_PRIRODNA_DOBRA_NA_PODRUCJU_ISTOCNE_SR
BIJE_PROTECTED_NATURAL_RESURCES_IN_EAST_SREBIA_AREAS
 https://www.soko-banja.org/najnovije/lekovita-svojstva-sokobanje.html
 https://www.google.com/search?
q=forest+of+serbia&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwiZtYTdx9LiAh
UriYsKHTzpCyEQ_AUIECgB&biw=1366&bih=657#imgrc=_
 https://www.sokobanja.com/zanimljivosti/iz-sokobanje/planina-rtanj 
 http://advision.one/index.php/sr/knjazevac-2/priroda/157-bioloska-raznolikost-i-
sumski-resursi
 https://www.scribd.com/doc/173196602/%C5%A0UMSKI-RESURSI
 https://www.soko-banja.org/najnovije/796.html

14
15