*FILIPO BRUNOLESKI

-Đorđo Vazari o životu Filipa Bruneleskija piše kao o čovjeku kojeg je priroda obdarila velikim duhom I
neizmernom odvažnošću. Zbog Brunoleskog postoji izraz koji iskazuje pojavu i razvoj renes. koje se
prepisuju samo jednom čovjeku- process “brunoleskijana”. -
Iako je renesansa prekompleksna da bi se pripisala jednom čovjeku, nesumnjivo je da je Brunoleski bio
ličnost koja je u velikoj mjeri zaslužna za uvođenje brojnih novina XV vijeka.

-Početkom XV vijeka Firenca izlazi iz velike krize, stanovništvo počinje da se množi nakon velike
epidemije kuge. Grad je zadržao srednjovjekovni urbani- ruralni karakter. Trgovina vunom opada dok
trgovina svilom cvjeta. Firenca se proslavila novim načinom poslovanja, velike porodice su davanjem
novca na zajam uvećavali svoj kapital. Pored teologije i filozofije bio je uobličen nov način logičkog
metoda razmišljanja zasnovanog na matematici, geometriji, mehanici, fizici… Za arhi umjetnosti posebno
interesantna su bila optička istraživanja koja su rezultirala renesansnom perspektivom dovedenom do
savršenstva kao I upotrebom svjetlosti u određenim odnosima, koja je smatrana prvim uslovom za
iskazivanje osjećajnog u umjetnosti. Sve je to uticalo na stvaranje novih sprava, prije svega pojava
opruge sistema za navodnjavanje, hidraulične pumpe, vatreno oružje…

-1377 god rodio se Filipo Bruneleski u porodici uglednog bilježnika. Otac ga je podigao u duhu
humanizma, na tekstovima I djelima naučnika I pisca kao što je Dante. Bruneleski je kao mlad studirao
mjesta I odnose u DAnteovoj “Božanstvenoj komediji” pripremajući se da grafički predstavi Danteovo
literarni opis kosmosa. Kao mali se bavio poslovima umjetničkog I ručnog roda pa je zato stupio u jednu
zlatarsku radionicu gdje je naučio da crta I okiva drago kamenje. On je radio ukrase u zlatu I srebru,
razne figure… Njegovo prijateljstvo se sa Donatelom sve pojačavalo, a njega su smatrali velikim i
nadarenim skulpturom. Brunoleski je 1401 upisan u ceh tkalaca svile.

-Na konkurs za druga vrata u Firenci su radili Brunoleski, Donatelo, Giberti, Nikolo d’Areco i Jakopo dala
Gverča. Iako je nagradu ponio Giberti, Brunoleskijev projekat je važio za najbolji po snazi I orginalnosti.
Inspiraciju Brunoleski je nalazio u srednjovjekovnui toskansku romaniku i ostacima građevina iz Antike.
Pored svega studirao je matematiku i geometriju gdje je otkrio principe perspektive. Pomogao je
mladom slikaru Mozaču da oslika perspektivnu podlogu na freskama crkve santa Maria Novela. Svoje
prve graditeljske sposobnosti iskazaop je na kupoli katedrale Santa Maria del Fiore.
Još 1404. U Firenci se stalno razmišljalo o izgradnji kupole iznad katedrale, koja je prethodno već bila
izgrađena ali samo do visine tambura. Katedrala se veoma dugo radila, počeo je još Arnolfo di Kambio
1296. a bila je gotova tek 1471. I to bez zapadne fasade koja je završena u XIX vijeku. Raspon iznad kojeg
je trebalo podići kupolu bio je veliki 42m. Esnat Vune je tada napisao konkurs za izradu modela kupole
1418. Konkurisali su Brunoleski i Giberti, pa su 1420 imenovani za izvođače. Brunoleski je 1423 je
imenovan za izumitelja i guvernera velike kupole.
Brunoleski je za bazu zatekao ranije konstruisan osmougaoni tambor kupole. Nadsvođavanje tog
tambura je bila problem koji je on riješio tako što je istrajao na osmougaonom obliku i u kupolnom dijelu
za razliku od Gibertijevog prijedloga koji je osmougaonik pretvorio u tada neizvodljivi krug.
Kostur kupole čini konstrukcija od 8 krupnih i čvrstih spoljnih rebara, koji se spajaju u tjemenu jednim
prstenom. Ova koncepcija proistekla je iz građevinskog iskustva gotike zahtijevala kupolu blago
zašiljenog oblika, kako bi se pritisci prenijeli što vertikalnije. Između ovih 8 rebara položene su 8
trostranih sfernih površina, koje su zatvarale ovaj ogromni prostor. Unutrašnji omotač kupole takođe se
sastojao od rebara i ispune. Prostor između ova dva omotača ispunjen je stepeništem, kanalima za
odvod atmos-- I lancima koji su dodatno utezali cijelu konstrukciju. Čak su u unutrašnjem omotaču bili
ostavljeni klinovi kako bi se olakšao rad na oslikavanje kupole.
Treba istaći da je kupola crkve Santa Maria del Fiore prvo važno djela gdje arhitekta nije bio samo
konsultant najvišeg stepena jednog kolektivnog dijela izvođača, već je on bio jedini odgovoran za
konstrukciju građevine i organizaciju gradilišta.

-Paralelno sa tim radio je mnoge druge projekte. Smatra se da je prvo djelo sa istinskim renesansnim
oblicima Brunoleskijeva bolnica za nahočad. Bolnica je bila smještena tako da definiše pravilan
pravougaoni trg ispred crkve Santa Anuncijata. Osnovni program riješen je tako što su spavaonice I
ekonomske prostorije grupisane oko dva dvorišta. Kako je projekat kasnije mijenjan, kao orginalan rad
Brunoleskija se u glavnom smatra ulazni portik (trem) koji se podiže cijelom dužinom fasade ka trgu.
Portik je sastavljen od providnih traveja u kojima su postavljene slijepe kupolice umjesto krstastih
svodova. Arkade su sastavljene od polukružnih lukova, a odnos svjetlosti I sijenke je unaprijed fiksiran
pošto sve visinske mjere zavise samo od jedne mjere -strijele luka. Iako tako sve mjere u osnovi zavise od
stranice otvora traveja.
Ono što je bila novina pored upotrebe mjernih odnosa, bilo je korinski kapitel stubova. Dalje se na samo
tjeme lukova oslanjao arhitravni vijenac iznad kojeg su prozorski otvori na spratu bili raspoređeni u
osnovama lukova prizemlja. Prozori su imali plitke timpanone. Između lukova bili su raspoređeni
medaljoni od terakote sa čuvenim dječijim likovima koje je uradio Luka dela Robia.

-Obnova I adaptacija starih crkava bio je čest zadatak tokom renesanse. Brunoleski je obnovio crkvu San
Lorenco I pretvorio u grobnu crkvu porodice Mediči. Osnova crkve ponavlja srednjovjekovni oblik,
trobodni naos sa transeptom I 5 oltarskih apsida završenih ravnim zidom. Na ukršnici transept I
podužnog centralnog broad postavljanjem je kupola, koja je naglašena s obzirom da je okolna ravan
tavanica
Podužno uz bočne brodove, se nalaze manje kapele koje su kao bočni brodovi presvedeni svodovima.
Organizam crkve tako ima 3 niza ambijenta koji streme ka kupoli. Uz crkvu sa njene sjeverne oltarske
strane Brunoleski je izradio tzv “staru sakristiju” u kojoj se nalaze sarkofazi sa tijelima Đovanija I Pijera de
Mediči. Medaljone u uglovima klesao je Donatelo. Zapadna fasada crkve ostala je nedovršena. U osnovi
ive crkve Brunoleski je uspio da zadrži duh sare hrišćanske bazilike.

-Brunoleskiju se dugo vremena pripisivala izgradnja kapele Paci. Kapela je smještena u dvorištu
samostana Santa Kroče i sastoji se od dvije spojene prostorije, naosa i svetilišta, oba zasvedena
kupolom. Dimenzije osnove su takve da se širina oltarskog prostora ponavlja 3 puta, između razapetih
lukova koji pridržavaju kupolu većeg prostora. TAko je cio prostor zavisan od ssamo 3 mjere, 2 za osnovu
i jednu za visinu. Glavna novina u unutrašnjosti kapele je ponavljanje istih arhitektonskih ukrasa u većem
I manjem prostoru. Razmaci stubova na portiku su identični sa unutrašnjim.

- Takođe je radio I na crkvi San Spirito 1428. Kod ove crkve je korišten sličan oblik kao kod crkve San
Lorenca, ali je ođe razrađen znatno ozbiljnije I homogenije, zato što je bio zasnovan na nizu lukova koji
se ponavljaju po obodu cijele crkve, stvarajući jedan dembulatorijum u kontinuitetu, određujući širinu
glavnog broda I transepta. Obodni zid je pokrenut serijom niša, čija je dubina regulisana tako da se
prozori tih niša na presečnim mjestima sjeku po osovini. TA dubina jednaka je polovini stranice traveja
bočnog broda. Sve mjere u osnovi proističu iz jedne jedine, a to je stanica malog traveja bočnog broda,
koja mjeri tačno 11 lakata. Baze I kapiteli stubova izvedeni su u korinskom stilu, kao što su I profile
arhitrava bili po ugledu na rimske. Glavni brod je bio 2 puta viši nego što je širok. Prizemlje I dio za
osvjetljenje su iste visine. Bočni brodovi imaju Kvadratne traveje koji su 2x viši nego što su široki. Glavna
karakteristika novina je osnova istočnog dijela u kojoj je slijedio svoje prethodnike i odstupio od
uobičajene kompozicije romanskih i gotskih crkava. Način na koji je izjednačio transept sa horom,
obrubio sve sa obimnim brodom i postavio kupolu, iznad ukrštanja podužnog centralnog broda :
transepta .

-Uporedo sa tom crkvom radio je i na centralnoj građevini, koja je bila jedan od najljepsih neostvarenih
projekata(nije bilo stedstava). Crkva se zvala Santa Maria del Anđeli. Ostali su samo zidovi prizemlja.
Crkva je trebala biti rimskog karaktera, veoma je masivna. Jezgro je bio oktagon u osnovi sa čvrstim
stepenima uz koje su bili prislonjeni pilastri, a okolo se nalazilo 8 razuđenih kapelica. Pored navedenih
Brunoleski je radio i na Badiju, Palatu partije Gvelfi, palata za porodicu Paci, palata Piti…

*LEON BATISTA ALBERTI

-Alberti je rođen 1404. Školovan je u Veneciji i Bolonji gdje je i doktorirao pravne nauke i studirao
teologiju. Jedan od prvih zadataka arhitekture bila je rekonstrukcija crkve sv. Petra, koju je dobio od
pape, a radio je na njoj zajedno sa Bernardom Roselinijem. Njihova osnova crkve nije bila prihvaćena i
odložena je na nekoliko decenija. U tom vremenu se 4 bavio teorijskim radom u kojem raspravlja o
građevinama Antičkog Rima. U knjizi “De re aediticatoria Libri X” sintezuje teoriju arhitekture starih
rimljana zasnovanu na izlaganju Vitruvija. U tom radu on umjetnost građenja temelji na 6 osnovnih
elemenata: okruženje, mjesto, raspored, zidovi, krov i otvori. Alberti zastuplja mišljenje da prilikom
projektovanja treba voditi računa o čvrstoći, svrsihodnosti I ljepoti građevine, pa se zato smatra
začetnikom novih stavova arh. Bavio se samo projektovanjem, ne gradnjom smatrajući da nju rešava
matematičar.

-Prvi arh. zadatak koji je dobio bio je prerada srednjovjekovne crkve San Francisko u Rumuniji. Bila je
predviđena za mauzolej vladajuće porodice Malatesta. Gotsko jezgro je obukao u renesansni omotač, s
planom da umetne veliku kupolu iznad ukrštanja transepta I centralnog podužnog broad, ali to pile
izvedeno. Desnu bočnu stranu je spolja obradio kao arkadni niz, pročelje crkve je najsmjelije obradio kao
slobodnu varijantu antičkog Avgustovog slavoluka koji I danas postoji u Rimu.

-U isto vrijeme projektovao je palate za porodicu Ručelaj, renesansna palata izrazito firentinskog tipa.
Dao joj je gradske rezidencije sa centralnim dvorištem. Najveću novinu uveo je na ulične fasade. Ublažio
je rustičnu obradu fasada i podijelio ih pilastrima, koristivši se dorskim, jonskim i korintinskim stilom.
Horizontalni vijenci kojima je palata bila podijeljena na spratove bili su ornamentisani. Vrata su bila sa
ravnim nadvratnikom. Uveden je termin stilska fasada i astilska.

-Takođe mu se pripisuju radovi : hor u crkvi Santa Anuncijata, obloga fasade crkve Santa Maria Novela,
mala kapela u crkvi San Pankracio, crkva San Sebastijano, urb. rješenje jednog borga (gradske četvrti),
kapela del Inkoronala, djelovi palate Venecija.

-Poslednje njegovo djelo bila je crkva Svetog Andrije. Na pročelju crkve svetog Andrije izgled je bio
uhvaćena varijanta tipičnog rimskog slavoluka. Prolaz je bio zamjenjen ulazom, a sve ostalo su bili isti
elementi. U unutrašnjost je ostvario veliku kupolu nad ukrštanjem centralnog podužnog broda i
transepta. Kao i mnogi drugi Alberto se bavio i drugim umjetnostima. Slikao je portrete istorijske teme.
Konstruisao je jednu vrstu optičke kamere u kojoj su se pokretale slke. Bavio se I hidraulikom. Prvi put se
concept ideala razmatrao u grčko antičkoj arhitekturi I to ugl. Prema platonovoj teoriji arhitekture. Za
platona su kosmos, red I lepota bili sinonimi. Svojim idealnim forama osnovni izraz renesanse bio je
platonski isto koliko I hrišćanski. Adaptacija trijumfalnog luka za crkvu, što je prvi put primjenio Alberti
bila je veoma značajna jer to ne znači da je došlo do paganizacije hrišćanstva, već do hristijanizacije
paganske atike. Alberti je već razlikovao 2 tipa estetskog kvaliteta na građevini: ljepotu I ukras. Ljepota
se sastojala od harmonije svih djelova, a rezultati su bili proporcija I međusobno povezivanje. Ukras je
bio nešto što se dodaje i znači poboljšanje ljepote. Alberti je pisao da su stubovi glavni ukras cijele
arhitekture. Renesansna arh. je poprimila novu psihološku dimenziju i slobodu izbora. TAda je čovjek
vjerovao u svoju trijumfalnu kreativnu prirodu. Ova vjera u ljudsku 5 sposobnost da pobjedi mračnu
stranu postojanja dobro je iskazana kod Alberta koji je napisao « ljepota će dijelovati i na najtežeg
neprijatelja, razoružaće njegovu ljutnju i spriječiće ga da nanese zlo. U stvari, nema veće sigurnosti za
građevinu protiv uništenja od ljepote i dostojanstva

*DONATO BRAMANTE 1444-1514

-XVI vijek je period traganja za savršenstvom forme i ukrasa u renesansnoj arhitekturi, i jedni od
najpoznatijih predstvnika su: Bramante, Rafaelo i Mikelanđelo. Bramante je odrastao u siromašnoj
porodici, ali je kao mlad naučio da čita, piše i računa. Učio je i slikarstvo a kroz to rješavao probleme
perspektive i upoznao se sa zakonitostima ljudskog tijela. S početka je radio na postojećim građevinama i
osavremenjavanju enterijera.

-Jedan od prvih objekata koje je obnavljao i dogra]ivao bila je crkva Santa Maria presso San Satiro.
Dodao joj je oktogonalnu sakristiju s kupolom i 8 niša. Primjenjena dekoracija bila je tradicionalno
lambardska. U osnovi je bila organizovana kao bazilika sa transeptom neposredno ispred oltarskog
prostora. Zbog nedostatka prostora za hor Bramantevje to riješio tako što je na ravnoj zidnoj površini
naspram glavnog broda naslikao apsidu i dodao plitkoreljefnu arhitektonsku dekoraciju, zbog čega je on
prvi koji je nagovjestio kasniji oblik baroknog opremanja enterijera.

Takođe je uradio i kupolu za ovu crkvu. Paralelno je radio i na drugim poslovima, na katedrali u Paviji,
Glavnoj bolnici. Projekat svog glavnog opusa u Milanu, crkva Santa Maria dele Grucije započeo je kao
Oltarski i horski prostor i projektovao kao centralnu građevinu, ali je kao autor izveo samo donji dio
hora, unutrašnjost crkve do faubura kupole, sakrstiju i mali klaustar uz crkvu. U Rimu Bromanteova djela
postala su znatno stroža, lišena nepotrebnih ukrasa. Prvi takav rad bio je kloustal uz crkvu Santa Maria
dela Paće. Trem u prizemlju oslanaj se na stupce uz koje su prislonjeni pilastri, a otvorena galerija na
spratu bila je završena arhitravno, a ne sa arkadama. Drugo djelo koja Bramante realizovao u Rimu bio je
"mali hram" il Tempietto postavljen u središtu klaustra samostana San Pietro in Montorio. To je
porudžba španskog kraljevskog para koji su željeli da tim spomenikom obilježe mjesto na kojem se
pretpostavlja da je bio razapet sv. Petar. On se na tom projektu oslonio na primjenu pet osnovnih stilskih
redova. Na prvom mjestu to je odnos stuba prema tijelu građevine. Stub može biti postavljen nezavisno
u odnosu na zidnu masu, na različitoj udaljenosti od nje, zatim se može dodirivati sa zidom po vertikalnoj
liniji i može biti urasao jednim dijelom u zidnu masu. Na drugom mjestu je veza stubova sa lucima koje
nose iznad sebe. Na trećem mjestu je međusobni razmak stubova. Razmak između stubova iskazivan je u
prečnicima stubova koji su primjenjeni pa je tako postojao razmak pyenosly 1,5 prečnika stuba, syslyl2
prečnika,custlyle 2 1/4 prečnika, diaslyle3 prečnika,areostyle 4 prečnika.
-Bramante je došao na ideju da obnovi oblik kružnog antičkog hrama - monopterosa, tako da Tempjeto
na prvi pogled zaista liči na stare kružne hramove. Kompletna građevina hrama prepuna je simbolike,
umjesto korintskog rascvjetanog stilskog reda, koji je do tada bio omiljeni, promjenio je dorski red koji je
više odgovarao mučeničkoj smrti sv. Petra. Dorske stubove je oslonio na postament koji je sa 3 stepenika
odvojen od tla. Neposredno ispod stubova postavio je kontinualnu plintu, odnosno zajedničku bazu za
sve stubove. Iznad 16 dorskih stubova postavljena je kružna balustrada. Svaki stub ima odgovarajući
pilastar na tijelu hrama. Samo jezgro hrama probija se u sredini između balastrade i završava se
poluloptastom kupolom. Novine koje su unijete su zajednička plinta, cilindrični korpus koji se probija
kroz obruč stubova i polusferna kupola. Tempjeta je jedna od najuspješnijih i najotmenijih tema
renesanse. Drugi naziv nosi Panteon i Konstantinov slavoluk. Jedan od projekata koje mu je dodjelio
papa bilo je preuređenje i dogradnja Vatikanske palate u kojoj je izgradio velelepno dvorište, sa lodjama
izvanredno skladnih proporcija. Drugo dvorište dobilo je veliku i duboku eksedru i uz nju park sa velikom
nišom koja je bila harmoničan pandan prethodnoj. Najmonomentalniji projekat Bramantea bila je crkva
svetog Petra, kojoj je postavljen kamen temeljac na prostoru gdje je postepeno uklonjena stara bazilika
iz IV vijeka. Bila je u obliku grčkog krsta, sa velikom kupolom nad ukrštanjem krakova. Krovovi su se
završavali polukružnim apsidama, a na uglovima su bile postavljene manje i niže kupole. Uz uglove
građevine bili su projektovani vitki tornjevi. Prema ovom projektu započeti su da se grade ogromni
stubovi na kojima je trebala da počiva kupola, ali su radovi prekinuti smrću Bromantea 1414. Mnogi su
pokušavali da ga preurede, ali niko i da završi, sve dok je Mikelanđelo nije uzeo. Bramante je u Rimu
projektovao i profane objekte, palate, među kojima se najčešće spominje Rafaelova kuća. To je bila
građevina mješovite funkcije, na spratu je bilo stanovanje a u prizemlju radnje. Prizemlje je bilo
odrađeno dosta grubo, više inžinjerski nego arhitektonski. Na spratu je udvojeni dorski red organizovao
fasadu. Postamenti stubova bili su iste visine kao i balustrade koje su sačinjavale parapel prozora. To je
bila diskretna novina.Bramante je tako doveo renesansnu arhitekturu do stepena potpunog osvajanja
antike.

* LEONARDO DA VINČI

-Uz ime Leonarda da Vinčija stoji da je bio slikar i vajar firentinski, čime je sasvim jasno ukazano da on za
vreme svog života nije bio smatran arhitektom takvog renomea da bi to trebalo posebno isticati.I danas
pojedini istoričari arhitekture smatraju da on ima ograničen značaj u stvaranju arhitektonskih teorija,
iako već dugo vremena ne postoji ni jedna rasprava o renesansnoj arhitekturi u kojoj leonardo da Vinči
nije zastupljen svojim crtežima ili tekstovima.Leonardo da Vinči je u Milano došao 1481. Prethodno je, sa
svega 23 godine, završio školovanje u radionici slikara Andrea del Verokija. To je bilo u Firenci, 7 gde je
zatim ostao još 6 godina i radio kao slikar.Leonardo da Vinči je doprineo iznošenjem svojih stavova u
kojima je bila sintetizova specifična arhitektonika Bruneleskija i Albertija. Te stavove je on iznosio i
potkrepljivao sa velikom slobodom u istraživanjima klasičnog repertoara, bez ikakvog
ograničenja.oncepcija idealne crkvene građevine u renesansi bila je rezultat interpretacije odnosa
između čoveka i Boga, pri čemu je velika doza samosvesti koja je bila razvijena oslobađala maštu i
ljudsku kreativnost.Kako ostvariti idealnu građevinu centralnog plana bila je glavna preokupacija i
Leonarda da Vinčija u onoj meri u kojoj se on bavio arhitekturom uopšte.Centralni plan i karakteristični
tipovi takvih građevina postojali su još u antici, a zatim su se oblato koristili i u ranohrišćanskoj i
vizantijskoj arhitekturi. u Leonardovim skicama i crtežima nalaze se isklučivo osnove centralnog plana,
među kojima su najinteresantnije, ali i najsloženije, one nastale variranjem i multiplikacijom osnova
vizantijskog tipa i upisanog krsta. Ukoliko bi se pažljivo upoređivali crteži i skice renesansnih umetnika
koji su stvarali do Leonarda, tada bi se moglo uočiti da su oni građevine centralnog plana predstavljali
uglavnom na sličan način. Centralno jezgro građevine bilo je upadljivo dominantno nad obodnim
elementima koji su postavljeni na glavnim osovinskim pravcima. Izgrađeni su i brojni primeri, među
njima najilustrativniji su srkva sv .Sebastijana u Mantovi od Albertija i crkva sv. Marije zatvorenice (Sta
Maria delle Carceri) u Pratu, od Đulijana da Sangala. Leonardo da Vinči je međutim, na svojim crtežima,
istraživao veoma složene planove sa obodnim elementima radijalno raspoređeni oko centralnog jezgra
koji se i po horizontali i po vertikali nalaze u odnosima komplikovanije subordinacije, nego što je to slučaj
kod prethodnih primera. Pored idealizovanja geometrijskih figura, kruga i kvadrata, kao savršenih oblika
kojim se fizički ostvaruje i simbolika nebeske crkve Leonardo je centralnom planu davao prednost i iz
praktičnih razloga. To je bilo vreme u kojem su vernici u velikom broju odlazili u crvke da slušaju
propovedi, da čitaju, pevaju i zajedno izgovaraju molitve. Trebalo je oblikovati odgovarajući prostor za
brojne učesnike u crkvenim ceremonijama, a pritom obezbediti dobru akustiku i sagledljivost sveštenika,
naročito propovednika. Rešavajući ovaj problem, u nekim svojim skicama Leonardo je posegao i za
osnovom tipičnog antičkog pozorišta, koji je on za ove potrebe pokrio, a u sredinu orkestra je postavio
stub koji je trebalo da služi kao propovedaonica. Među kolegama na koje je nesumnjivo uticalo njegovo
razmišljanje o građevinama centralnog plana posebno se ističe Donato Bramante, koji je bio
najotvoreniji za primanje uticaja. Ustvari, iz njihovog stvaralaštva može se zaključiti da je uticaj bio
obostran. Bramante je svakako Leonarda podstakao da se on počne više baviti arhitekturom, a Leonardo
je Bramantea, kroz svoje radove, uputio u nove i neobične crtačke tehnike kojima su građevine
centralnog plana dobijale posebnu izražajnost. Bramanteov 8 hramić(II tempietto) u dvorištu samostana
San Pjetro in Montorio u Rimu izraziti je NOVI VEK – Arhitektura renesansnog dobaprimer građevine
centralnog plana i predstavlja jedno o najsavršenijih ostvarenja renesansne arhitekture.Postoji,
međutim, još jedna moguća linija Leonardovog uticaja na Bramanteovo stvaralaštvo i to na znčajno veću
i monumentalniju građevinu nego što je Tempjeto. To je Bramanteov projekat za crkvu sv. Petra u Rimu,
nastao na samom početku XVI veka. Uticaj je mogao biti ostvaren na sledeći način. Kada su se stanovnici
Milana razbežali pred Francuskom vojskom pod vođstvom Šarla VIII, koja je osvojila grad, Leonardo se
sklonio u Mantovu, a Bramante je stigao u Rim i tamo se brzo nametnuo kao arbiter u oblasti
graditeljstva. Nama su poznati njegovi crteži osnove za crkvu sv. Petra kao i medalja na kojoj je bilo
prikazano projektovano ali nikada izvedeno pročelje te građevine. Ako se sada uporedi osnova crkve sv.
Petra sa jednom skicom koju je Leonardo napravio dok su još svi pomenuti umetnici bili u Milanu, tada
se odmah nameće nesumnjiva sličnost polazne koncepcije. To bi se moglo tumačiti kao opšti interes za
građevine centralnog plana, ali ne ukoliko znamo podatak da je Bramante gradio oltarski prostor crkve
Santa Maria dele Gracije, koja se nalazila u sredini samostana u čijoj trpezariji je Leonardo istovremeno
slikao čuvenu Tajnu večeru. Blizina dva umetnika bez sumnje je izazvala i bliskost njihovih stavova pa
stoga nije neobično da se Bramante možda prisetio skice koju je video kod Leonarda i kasnije je razradio
u složenu osnovu crkve sv. Petra. Druga sfera Leonardovog interesovanja bile su proporcije ljudskog tela
*RAFAELO SANTI

-U nizu arhitekata koji su dali doprinos razvoju graditeljskih djela izdvajaju se samosvojne ličnosti koje su
donekle formirale mimo glavnig pravaca. Kada se radi o rimskoj arhitekturi jedan od takvik je bio
Bramante do njegove smrti, nakon toga najvrijednije ime koje se spominjalo bilo je Rafaelo Sqanti koji je
prvashodno bio slikar. Pored slikarskih porudzbi, dobio je I funkciju upravnika radova na crki sv. Petra,
prvo zajedno sa fra Djakonom I Djulijanom da Sangalom, a zatim sam.

-Rafaelo je sa svega 30 godina postao odgovoran za najveće gradilište na svijetu. Glavna osobina zbog
koje je poznat kaom graditelj bila je sposobnost sintenzovanja prostora I arhitektonskih elemenata.

-To se najviiše uočava na unutrašnjem rešenju kapele Kidiji u okviru crkve Santa Maria del Popolo. Tu je
Rafaelo na izuzetno malom prostoru uspio da isrojektuje sve potrebne elemente normalnog
arhitektonskog programa za kapelu. Kapela je bila Bramanteovskog tipa I pokrivala je cjelokupni proctor.
Na 3 strane, u zidovima su se nalazile niše sa slijepim lucima. Svi elementi su bili projektovani I njihovo
izvodjenje je nazirao Rafaelo, ali on svojom rukom nije ništa radio. On je bio umjetnik takvog nivoa da je
svoj talenat izražavao kao organizator kolektivnog rada. Ovakva raspodjela energije karakteristična je za
autoritet koordinatora koji je potpuno svjesan svoje uloge.

-Takav odnos imao je I kao upravnik radova na crkvi sv. Petra . u medjuvremenu dobio je I druga
zaduženja, nadgledao je I antičke nalaze sa natpisima koji su se u andministraciji apostolske stolice
smatrali najvrijednijim svjedočanstvima antičke kulture. Postao je komesad za starine I tada je zapoćeo
sa formiranjem mape antičkog Rima. Pored toga bio je I načelnik za puteve, I bavio se problemima
urbanizma.

-Sa Antonom da Sangalom projektovao je vilu Madama, pri čemu je uveo toskansku vilu sa vrtom.
Pripisuje mu se I projektovanje palata Vidoni Kafareli I Pandolfini.
Tu se uočava razlika u odnosima. Ravnoteža I harmonija su dolje cilj, ali su sada kombinovane sa
svečanim izgledom I veličinoom. Toskanski dorski red zamijenio je pilaster. Nekad izabrani ritam a-b-a
sada je kontrahovan na uži a-b, sa akcentomna a dupliranjem stubova I na b ravnim arhitravima koji su
postavljeni iznad prozora. Projekat rustifikacije prizemlja naglašavao je horizontalnost.
Tokom razvoja renesanse javlja se želja da se intenzivnije proučavanje ostataka Rima proširi na
vizuelizaciju I moguću obnovu rimskih ruševina u cjelini. Jedan od takvih pokušaja bio je projekat za vilu
Madama, koja je u osnovi imala kružno dvorište sa brojnim nišama I prostorije sa nišama. Dekoracija Vile
Madama proističe iz proučavanja nekadašnje Neronove kuće.

-Papa imenuje Rafaela nadzornikom rimskih starina. Istovremeno Rafaelo je sa prijateljima prevodio
Vitruvija, a papi upućuje memorijandum sa zahtjevom da se tačno premjere ostaci antičkih gradjevina.
Ovim zahtjevom ukazao je na put koji će se dalje razvijati arheologija u akademskom smislu, lišena
pretjerane ljubavi za rimskom arhitekturom I sa puno više racionalnosti.
*MIKELANDJELO BUONAROTI

-Za Mikelandjela se obično kaže da je stvarao kao bog, a bio nesrećan kao čovjek, prkosan I cničan,
izolovan od ljudi I svijeta, koji ni jedno djelo nije uspio da završi za života.
Razmišljajući prvo kao vajar on je stvarao arhitekturu koja postaje plastičnost sculpture. Kao vajar pravio
je monumentalnu grobnicu pape Julija II u Rimu. Čuvena skulptura Mojsija trebala je da bude dio
kompozicije na grobu. Pet godina oslikavao je plafon Sikstinske palate.

-Kada je ponovo počeo da radi na grobnici pape Julija II, javlja mu se želja da dovrši zadudzbinu porodice
Mediči, crkve san Lorenco u Firenci. Zbog problema oko transpota kamena, porodica Mediči odustaje od
posla obrade kamena za pročelje crkve. Odmah mu nude uredjenje mauzoleja, odnosno izradu nove
sakristije u sklopu iste crkve. Unutrašnji prostor je kvadratna osnova sa kupolom, ali sa potpuno
drugačije odradjenim detaljima.. pilastri I svi drugi elementi su odradjeni od tamnog istarskog kamena.
Arhitektura je potpuno podredjena I služi samo kao neutrakna podloga za isticanje skulpturalnih
elemenata od bijelog kamena- grob Djulijana Medičija sa personifikacijom dana I noći I groba Lorenca
Medičija sa personifikacijom večeri I zore.

-Prva prava Mikelandjelova arhitektura bila je biblioteka manastira San Lorenco koja se veoma dugo
razvijala. Od svih djeloova gradjevine najupečatljiviji je predprostor. To je visok I uzak prostor , što sam
po sebi ostavlja neprijatan utisak. Zidovi predstavljaju ritmički podijeljenja platna sa udvojenim
stubovima. Na nivou bibliotekeova zidna platna imaju slijepe prozore I niše iznad njih. Koloristička šema
je veoma hladna, skoro morbidna. Zidna platna su obojena mrtvački bijelo, a nasuprot tome svi elementi
strukture, prozori stubovi, dekorativni detalji su tamno sivi. Dje god je mogao okrenuo je ustaljene
logičke odnose naopako. Ovdje su stubovi uvučeni, tako da zidna platna , koja su isturena prosto stiskaju
stubove. Umjesto parapet iznad ulaza u biblioteku nalazi se samostalna razdjelna linija. Stepenice su
najoriginalnije riješene I liče na teško razlivanje vulkanske mase.
Biblioteka u arhitektonskom smislu predstavlja najrazvijeniji manierizam. Sve sile su paralisane,
opterećenje kao da nema težinu, ono što treba da nosi ne nosi, ono što treba da bude spolja odje je
unutra, prirodni zakoni odje ne važe, to je krajnje izvještačen system oblikovan snažnom disciplinom
volje koju je samo Mikelandjelo imao. Predprostor je visok I uzak kao neka jama, I sama bibliotek a do
koje se dolazi je dugačka I uska kao hodnik. Oba prostora navode protiv volje da iz dubine se izadje, a
zatim kreće naprijed bez skretanja. Ovo I čini glavni kvalitet manierizma.

-Mikelandjelov rad na crkvi svetog Petra predstavlja vrhunac svog stvaralastva. Kad je preuzeo gradilište
crkve bili su podignuti samo veliki bramanteovi stubovi, a planovi Rafaelova I Sangala nisu bili
realizovani. Mikelandjelo se zatim vratio ideji centralnog plana, zadržao je krake grčkog krsta, ali je
ukinuo podcentre. Skratio je krake I kondezovao svu prostornu snagu u kompoziciji centralne kupole.
Isto tako na fasadama je isključio uravnotežene ozbiljne motive I postavio je ogromne korinske pilaster
koji nose masivnu atiku. Postavio je I prozore neobičnog oblika, niše, edikule raznih dimenzija, što je sve
u disharmoniji, ali impresivno izgleda. Ispred ulaza bio je projektovan portik s deset stubova u jednom
redu I sa cetiri isped njih u sredini. Krunu objekta cini tambur koji je znatno podigao I dao jednu tezu
varijantu kupole maijeristickog oblika.
Mnogi elementi koje je on zamislio nisu izvedeni. Pred kraj zivota veoma je aktivno radio na crkvi I kroz
taj rad uvliko smirio I ublazio svoj violentni duh, kao sto je I sam izkazazao kroz stihove,, Ne traba vise
slikati, ne treba vajati, da bi se smirila dusa okrenuta bozanskoj ljubavi, koja siri ruke sa krsta da bi nas
obuhvatila”. Poslednje njegovo djelo bila je prerada antičke kapije Porta.
*ANDREA PALADIO

*PALATE STAMBENE I JAVNE NAMJENE

-Palate u doba renesanse bila oblik stanovanja plemića I grad. Tako su mogli uvjek biti prisutni I aktivni u
događajima grada, a veličinom I izgledom palata izazvati zavist I divljenje drugih plemićkih porodica.

-Palata za plemića Izepo da Porto, poznata kao palata Koleoni Porto u Vićenci se može smatrati njegovim
pokušajem da poveže I prožme tip palata građene u renesansnom rimu I svoje misljenje o tome kako je
izgledala antička grčka kuća u kojoj su prostorija domaćina bile odvojene od gostijskih. To su njegove
palate izkazivalo kroz dva indentična bloka postavljena sa svake strane dvorišta, od kojih je samo jedna
blok izveden. Fasada je u velikoj mjeri nalik na bramanteoski tim.

-Na palate svog velikog prijatelja Mark Antonija Tijene bolje razrađujesvoju ideju o obnovi antičke kuće
prema VItruvijeovu opisu. Okusnicu čitni atrijum sa obodnim sobama prema paladijevoj rekonstrukciji
rimske kuće. Krajnje krilo sastoji se od malih oktogonalnih ili pravougaonih soba sa obije strane
dugačkog hola koji je centralno postavljen I koji se na krajevima apsidalno zavrsava. Fasada je medjutim
pretrpljela znacajne promjene. Imala je rustično obrađeno prizemlje I stilski red primljenen iznad njega
rustifikacija baze jer trebalo obezbijediti snagu I moć. Zid prvog sprata ima glatku, po obradi površine
elemenata, ali oštro rezani po spojnicama rustiku. Sve to urađeno je u kombinaciju sa teškim kamenim
okvirima prozora, što čini contrast glatkim, velikim pilastrima koji su glavna tema fasade. Rustikicirani
jonski stubovi uz prozore I gletki korijenski pilastri nalaze se u izuzetnom odnosu povezanim ravnim
vijencem koji teče ispod pilastra.

-Prve skice za palate porodice Valmarana Braga Paladio je započei znatno prije nego što je postavljen
kamen temeljac. Utisak masivnosti zida skoro je potpuno nestao jer je njegova površina preplavljena
nizom motiva. Na svakom kraju glavne, ulične, fasade napravljen je prelaz ka nižim I skromnijim
zgradama, tako što je promijenjen ritam I pojavljuje se pilaster u prizemlju I visoka skulptura na spratu.
Glavne karakteristike, iluzija dubine I smanjivanje bočnih djelova savršeno odgovaraju zgradi koja se
nalazi u veoma uskoj ulici I može se sagledavati u cjelini samo pod uglom, a nikada frontalno.

-Palata Porto Bregance ili Ca del Dijavolo je nedovršena palata. Izuzetno masivni, impresivni, kolosalni
stubovi I visoki postament na koji su postavljeni su ono sto sačinjava ovu palatu. Ne zna se koliko je bila
zamiljena cjelina palate, jer postoje samo crteži nastali znatno kasnije na osnovu ovog izgradjenog
fragmentaa.

-Palata Antonini u Udinama do detalja je opisana u Paladijevoj knjizi. Enterijer je bio na pravilnoj osnovi
palate I glavnu fasada je sa rustično obradjenim uglovima po vertikali I centralnim dijelom prizemlja.
Rešenje izgleda u crtežima sa timpanonom iznad centralnog dijela uredjenog kao heksastilni hram.
Tokom izgradnje je zamijenjen karakterističnom snažnom renesansnom strehom.

-Palata porodice Kjerikati-u molbi upravi grada da se dozvoli gradnja palate, piše da će dvospratni portik
ispred zgrade biti podignut ,,radi moje udobnosti, ali I radi udobnosti I ukrašavanja cijelog grada,, zato
što je pročelje bilo ikrenuto ka trgu na kojem se u to vrijeme nalazila stočna pijaca. Portik je tako mogao
da posluži kao zaklon plemićima I gradjanima dok trguju. Ima 11 otvora u prizemlju a na spratu je 5
centralnih polja zatvoreno I neznatno istureno u odnosu na krila, kako bi se time obiljezile private
prostorije, salon Kjerikratija. Venecijanski model otvorenog centralnog dijela I zatvorenih bokova na
palatama duž kanala, ovdje je hrabro obrnut, zatvorena je sredina a transparenti su krajevi gradjevine. U
prizemlju je primijenjen relativno zdepast toskansko dorski stilski red, povezan lucima na krajevima
zgrade. Na spratu, na oba kraja zgrade stubovi su imali josnki oblik I bili su, takodje, povezani lucima.
Sustina Paladijeve smjelosti bila je u inverziji-plana, odnosno u postavljanju onoga sto se inače u rimskim
renesansnim palatama nalazilo na dvorišnim fasaddama na pročelje zgrade, zatim u otvaranju većeg
dijeka pročelja I zadržavanju čvrste, pune zidne mase samo u centralnom dijelu. Potenciranje centralnog
dijela u prizemlju sa po 3 gusto zbijena stuba na ivicama rizalita nesumljivo održava slobodu. Paladjevo
korišćenje svih elemenata koji mogu doprinijeti ljepoti zgrade.

-Prvi veliki javni uspjeh Paladio je doživjeo ,,oblačenjem,, srednjovjekovne gradske većnice zvane
Bazilika, u renesansno ruho. Glavni problem je bila različita širina postojećih travea što je
onemogućavalo postavljanje jednostavne arcade, razamci su bili tako veliki da se nije mogla postaviti
arhitravna konstrukcija. Paladio je ponudio veoma jednostavno, a sjajno rešenje. Stubci su bili sastavljeni
od odvojenih elemenata. Glavni okvir bio je sa grednim sisitemom kome su polustubovi nosily friz I
vijenac. Stubovi su bili dorski u prizemlju, jonski na spratu. Izmedju se nalazio system lukova koji su
nosily manji dorski I jinski stubovi. Pogled posmatrača je tako bio privučen pravilnošću lučnih otvora, a
isto tako je djelovao I gredni system, pošto je razlika u širini otvora bila popravljena razmacima izmedju
ova dva Sistema tj izmedju stubova koji nose lučne otvore, oblikovane kao tzv ,,serliana I masivnim
stibcima.
Bazilika se sagledava sa sve 4 strane tga I u prizemlju ima uski centralni prolaz oko kojeg su prodavnice I
magacini. Na gornjem spratu prostrana lodja po obodu je veoma duboka I Iz nje se ulazi u salone I
kancelarije. Ratnim rasporeda elemenata na spratu se ne mijenja u odnosu na prizemlje.

-Paladio je projektovaogradjevinu Loggia del Cappitaniato na Pjacu deI Sinjori u obliku prve renesansne
lodje sa 3 otvora I monumentalnim izrazom fasada, zahvaljujući dzinovskim stubovima na snažnim
postamentima I jednim za Paladia potpuno neuobičajenim tretiranjem zidnih ploha izmedju stubova. S
obzirom na to kada se lodja gradila jasno se može uočiti simbolična veza imedju gradjevine I dogadjaja
koji je naveo Paladia da se ugleda na sličnu ogradu I natrpavanju zidniih ukrasa kaon a triumfalnom luku
Septimia Sjevera.. nesumljivo je lodja postala monumentalnisimbol venecijanske pobjede nad Turcima
kao što su u Antici bili triumfalni luci.

*VILE
-Najuticajniji oblik Paladijevog stvaralaštva je vila u prirodnom okruženju. Jedan oblik gradjen je u
neposrednoj blizini grada, to je bilo kratkotrajno utočište I povalšćenje od urbanog života. Drugi oblik
vila nalazio se u centrima porodičnih imanja od kojih je poticalo bogastvo mnogih porodica na tzv Terra
Fermi.
Paladio je projektovao 2 onsovna tipa: 1. Vila kao kompaktan, masivan blok , sa centralinm dvorištem ili
holom, samostojeća u prirodnom pejzažu; 2. Vila čiji se elementi mogu pojedinačno razdvojiti kao jasna
forma I urediti hijerarhiski, sa glavnim stambenim objektom u centru I pomoćnim prostorijama u
nizovima sa strane, koji se planktiraju.
Jedan od prvih porudzbina bio je vila u mjestu Lonedo di Lugo Vićematino , za gospodina Đirolama
Godija.
U direktnom lancu teoretičar arhitekture od Vitruvija do Paladija uvjek je bila pristuna analogija
građavina – ljutsko tijelo. Suština posmatranja ovog problema kod paladija jeste zgrada kao sinonim za
ljutsko tijelo, pri čemu su njegovi elementi kao djelovi tog tijela, simetrično raspoređeni s jede I s druge
strane ose koju markira portik sa tim panonom koji ga nadvisuje. Veze sa ljustkim tijelom služi da odredi
I potvrdi kompoziciju ukupne strukture I fasada, kao I da rasporedi prostorije stanovanja prema funkicji I
njihovog značaja u društvenom smislu. Iz ovog principa proističe kompoziciona šema Paladiovih vila: u
centru se nalazi glavni proctor kako u fizičkom tako I u društvenom smislu, u prizemlju je hol a na spratu
je veliki salon, na krajevima su razne sobe I izmedju njih pomoćne prostorije I stepenište. Još više su
udaljene kuhinje, ekonomija, ambari I štale koji ne služe stanovanju pa nisu dostojne da budu u nivou
glavnih redova,, kuća je udobna ako je izgrađena prema potrebama domaćina,, navodi Paladia.

-Vila Gazoti u blizini Vićenca je primjer I osnov definisane kubične forme slobodno stojećem u uređenom
parku. Na jednom detalju može se sagledati paladijeva sposobnost da se dekorativni blici pojednostave
do apstrakcije kao što se to može uočiti na kompozitivnim kapitalima ove zgrade.

-Vila braće Viktora, Marka I Daniela Pizanija je vila na aktivnom gospodarskom imanju pa je zato I imala
prostorije za privredne delikatnosti, koje su danas nestale. Spajajuči korisnost sa udobnim Paladio je
pojačavao volume centralne građevine, a kule postavljene na udaljenim krajevima od nje, trebalo je da
prestavljaju simbole porodične moći.

-Vila Saraćeno je naručio Biađo Saraćeno. Ovo je bila jedna od vila na poljoprivednom imanju sa
razvijenim bočnim krilima za smještaj pomoćnih prostorija.

-Bonifaćio Pojana naručio je svoju vilu, koju je želio da bude oblikovana kao seosko utoćište u Pojana
Mađore blizu Vićence. Jednostavnost spoljnog izgleda ove graževine predstavlja jednu od najljepših
Paladinih ostvarenja. Centralni motiv je portal koji je smješten u centralnom dijelu fasade koji je
naglašen prelomljenim timpanonom. Potral je ustvari specifično razrađen motiv ,,Serliana,, jednostavno
obrađene, čiji su jedini ukrasi pet okulusa u širini dvostruko naglašenog luka.

-Vila Kornaro u Pjonbinu u osnovi jasno uočava centralno postavljeni glavni proctor, dvoranu sa 4 stuba,
za odmor I opštanje Đorđa Kornara I njegove supruge, na vili su stilski redovi primjenjeni na lođama koje
su u ravni zida, tako što je jonski red postavljen I prizemlju, a korijenski na spratu.

-Već pomeniuta vila Pizani prestavlja pravi model vile Suburbane. Dvidje fasade ove zgrade riješene
kompaktno u jednom bloku, izlaze na ulice koje se sjeku, tako da Paladijev crtež koji opisuje u knjizi
očigledno nije realizovan. Jednostavnost korpusa pontencirana je finim gorskim vijencima koji dijeli
prizemlje od sprata, a sa središnim motivom na pročelju od samo 4 superponirana stuba postignut je
utisak monumentalnosti.

-Vila Brojara u blizini Roviga, nastala je na poljoprivednom imanju Frančeska Badoera. Karakteristično
pročelje centralne zgrade u vidu heksastilnog hrama naglašena je pomoću kolonade trijema uz pomoćne
zgrade, zgrade koje su tako zakrivljene da usmjeravaju pogled posjetioca na centralnu zgradu koja se
uzdiže u sredini.

-Vila Barbaro u Mazeru je jedna od velikih prijatelja Paladija. Vila prestavlja idealizaciju predstave života
na zemlji kao rezultat komunističkih ideja. Topografija terena dozvolila je da u nivo sprata, sa zadnje
strane produži terasu koja se završava polukružnim nimfeumom sa vodom iz prirodnog izvora.

-Na obali rijeke Brento Paladio je podigao jednu od svojih najljepsih vila za braću Alviza I Nikolu
Foskarija. To je savršena kombinacija Poljske rezidencije vile hrama, zato što je snažan portik sa
stubovima nadkriven tim panonom, izazito upadljiv u odnosu na skoro uglačanu rustičnu zidnih površina.
Interesantna je unutrašnja organizacija prostora zato što je kuća namijenjena za dva domaćinstva.
-Vila Emo u Fancolu u Paladiovoj knjizi opisana nabrajanjem niza vinarskih podruma, ambara, štala, I
drugih ekonomskih prostorija koje je on morao da smjesti uz glavni stambeni blok. Prije toga je morao
da void računa da zadovolji glavni zahtjev stanara da se do svih prostorija I onih udaljenih može doći korz
trijemove.

-Rotonda je najpotuniji Paladio projekat. To je bila prva Paladijeva vila koja nije bila okružena
poljoprivednim gazdinstvom, već je služila samo kao Poljsko utočište I zakon od urbanog života. Paladio
nije bio zadovoljan realizacijom. U centralnom oblikovanom osnovu Rotnde najveći problem je bio kako
naći mjesto za stepenište, jer se njihovim umetanjem gubilo idealno centralno fokusiranje simboličke
geometrije. S obzirom da su sve 4 strane zgrade podjednake bilo je najbolje rešenje skratiti stepenice u
zidnu masu odmah uz centralno jezgro, tako da mogu poslužiti I kao dodatni nosači kupole. Time se
međutim izgubila mogućnost postavljanja niša pa se Paladio priklonio izbori jedne još savršenije
centralne forme, krug upisanom u kvadrat. Krug je bio pitagorejski simbol jedinstvenog savršenstva,
vječnosti I božanstva, a kvadrat je prestavljao materijalizovani univerzum I realni svijet.

*CRKVENA ARHITEKTURA
-Crkvenu arhitekturu Paladio je uspio da je realnizuje samo u Veneciji I to nakon niza pokušaja da se
afrimiše. Na pročelju crkve San Frančesko della Vinja Paladio je počeo da arhitektonski osmišljava I
razrađuje ideju koja objašnjava međusobnu vezu između tzv. zemaljske I tzv. nebeske crkve. Pokušao je
da arhitetonskim motivom rezlike u visini dva timpanona , od kojih onaj na višem prodire kroz niži I širi,
simbolički prestavi običnu kuću I Božiju kuću koje si visinski neizmjerno razlikuju.

-Prva prava prilika da projektuju cjelokupnu crkvenu graževinu dolazi od strane Heneditinskog
samostana San Đorđo Manđore za njihove potrebe Palada im je već bio uradio refektorijum – trpezariju I
pomoćne prostorije. Renediktinci su tražili za svoje potrebe sasvim drugačiji oblok osnove, izduženi oblik
sa transeptom. Unutrašnjost po Paladiovom projektu djeluje kao jedinstveni proctor, izvanredno
osvijetljen, zahvaljujući njegovoj vještini da kupolu nametne kao centralni element. Fasada crkve, Iako je
veoma impresivna, prestavlja ustvari razradu I dalji razvoj motiva već primjenjenog na pročelji crkve San
Frančesko della Vinjo.

-Na crkvi Hrista Otkupitelja su prostorna organizacija I struktura još složenije zato što ova crkva ima
posebnu namjenu. Ona je izgrađena kako bi njom Venecijanci zahvalili Bogu što ih je poštedio većih
žrtava od kuge. Senat je odličio da se na ostrvu Đudeka podigne crkva kojom bi se obilježila smrt 50 000
žrtava stradalih od kuge I svih onih koji će umrijeti do kraja epidemije. U prostorne organizacije se osjeća
I simbolika martrtirijuma, koja je postignuta kombinovanjem elemenata trikonhosa I jednobrodne
građevine oko kupole. Pročelje prestavlja završni oblik u nizu koji je započet sa fasadom San Frančesko
della Vinjo. Igra prodora timpanona jedan kroz drugi, koja nagovještava da se može produžiti u
beskonačnost, uz dodatni niz detalja, specifičan je oblik arhitetonskog rečnika koji je Paladio pravio.

-Jedina crkva koju je Palado izgradio nad centralnom osnovom bio je tempio Barbaro. Čvrsta homogrna
struktura jezgra I obodnih bočnih opsida svrstava ovaj hram u bisere od kojih se sastoji renesansna
arhitektura.

*PPZORIŠTA
-Do izgradnje olimpiskog pozorista predstave su se odzavale na otvorenom ili u salonima posebno
pripremljenim I prilagođenim prestavama. Intelektualci Vićence osnovali su ustanovu koju su nazvali
akademija olimpika, u okviru koje su izvođene pozorišne prestave, najčešće sa antičkim temama. Paladio
nije doživio da pozorište bude otovreno za njegovog života, tako da je ono tokom gradnje u izvjesnoj
mjeri izmijenjeno, iako je radove dovršio Paladijev veliki učenik ahitekta Skamoci. Najveći doprinos
oblikovanja pozornice I njihovih djelovanja. Scenae Frons sa nišama u kojima je trebalo da budu
postavljene statue akademika u šuku ostala je nedovšena. Na samo pozornici Kufisa je formirana sa 3
ulice I nizovima građevina koje se sagledavaju u perspektivi I koje su savršeno realistički prikazane.
Gledalište je eliktično Skamocije je pozorisšte završio kako bi se u njemu mogla održati prestava
Sofoklovog Edipa.

*DJANLORENCO BERNINI

-Najveći genije italijanskog baroka neosporno je Bernini. Otac Pietro Bernini bio je sculptor
nadprosjecnog talenta. Formirajući se uz oca, sa 19.godina ušao je u najveće krugove umjetnika. Isto
kao I Mikelandjelo bio je vajar po vokaciji, a istovremeno odličan arhitekta, slikar I pjesnik, kome su se
svi klanjali.

-Berninijeva arhitektonska karijera započinje dobijanjem porudzbine za oblikovanje zapadne fasade

crkve svete Bibiene. Za razliku od kompozicionog rasporeda elemenata I ukrasa na pročeljima koje je
komponizovao Karlo Maderna sa fasadom crkve svete Suzane. U prizemlju je trijem u obliku otovrene
lođe, a iznad njega je postavljen jednostavan sprat svedenih oblia. Srednji dio porčelja po vertikali
naglašen je tako što je nešto isturen u odnosu na bočne djelove u formi lizalita. Centralni dio je na vrhu
završen prekinutim timpanonom koji je znatno viši od bočnih djelova. Središnji dio fasade je ovim
postupkom jako naglasen, a balustrade iznad krovnog vijenca izgleda kao da prolazi neprekinuta iza
sredisnjeg dijela.

-U okviru iztrazivanja prostorne organizacije, isticu se 3 ckve certalnog plana. Najinteresantnija od njih je
San Andrea all Qirinale. Sve 3 crkve Bernini je poceo da radi posle svoje 60-te godine I radio ih je skoro
paralelno. Sve 3 su proektovane nad najomiljenijim centralnim osonovama, slobodnim, grckom krstu,
krugom I elipsom.

-Crkva u Kastelgandolu zamisljena je kao ilustralni slobodni krst istih krakova, pa tim oblikom podsjeca
na neke renesansne crkve. Uz oltarski krak krsta prigradjena je sa svake strane po jedan zvonik, tako da
se oni nalaze u drugom planu kada se crkva sagleda sa zapadne strane. U odnosu na renesanse crkve
visina je znatno povecana I kupoli je data apsolutna prevlast. Elegantna rebrasta kuola radjena je po
uzoru na onu sa crkve Setog Petra, ali za razliku od nje leži na niskom tamburu. Unutrašnji djelovi
gradjevine, pored niza ukrasnih elemenata, najinteresantniji je spoj reara kupole sa kasetiranom
ispunom. Bernini je spojio klasičnu tradiciju kupole sa kasetama I uklopio je kao ispunu izmedju rebara
kao aktivnih nosača I nprenosilaca potisaka.

-Druga crkva nalazi se u Aričiji I postavljena je na kružnom osnovom. U prostoru je realizovana kao
cilindar krunisan poluloptastom kupolom. Na vrhu kupole nalazi se velika lantern. Na pročelju postavljen
je portal izrazito klasaičnog oblika. I kod ove crkve su uz oltarsku apsidu postavljeni sa svake strane po
jedan zvonik tako da im se iza kupole vide samo vrhovi.

-Bernini nije ima srece sa panteonom jer je sa gradjevine skinuo sve predmete od bronze kako bi ih
pretopio za cuveni baldahin u ckvi Svetog Petra zbog toga nastaje uzrecica ,, Ono sto nisu ucinili Varvari,
ucinili su Bernini,, . I ova igra rijeci I danas se koristi kada intelekualac nanosi neku stetu nekom
kulturnom dobru.

-Najznacajnija crkva San Andrea all Quirinale I nalazi se u centralnom dijelu Rima. Crkvu je narucio
cardinal Kamilo Pamfili . Ima ovalnu osnovu sa poprecnom osom. Umjesto nisa Bernini postavlja izrazito
snazne pilaster na taj nacin elipsa osnove je zatvorena na najkriticnijim tackama koje se sagledavaju sa
ulaza tu, u konkavi iznad oltara nalazi se skulptura, Sveti Andrija plovi na oblau ka nebesima.
Upotrebom boje I svjetolosti utisak misterioznosti je jos potencionalniji. U svetovnosnoj, sve do vijenca
crkva blista, obradjena je uglacanim tamnim mermerom. U nebeskoj zoni odnosno u kupoli, primijenjena
su bijela I zlatna boja. Svjetlost iz prozora izmedju rebara pada snopovima I mijesa se sa zenitalnim
osvjetljenjem iz lanterne iznad kupole. Sve nise, koje imaju funkcije kapela, prilicno su mracne, tako da
se svjetlosnim efektom postize jednostavnost centralnog unutrasnjeg prostora.
U crkvi San Andrea all Quirinale, Bernini je rijesio problem perspektuvnivnih pravaca koji postoje u
gradjevinama centralnih prava. Postavljanjem edikule ispred oltarske nise ostvaruje istovremeno
barijeru I zivi u vezu sa oltarskom kapelom. Time je ocuvao I naglasio homogenost ovalne forme, a
istovremeno je uspio da naglasi mjesto oltara.
U eksterijeru crkve ima dosta profinjenih detalja. Kupola je zatvorena u jedan cilindricni omotac, a
potisak spolja primaju valute, koje su u ulaz gotskih kontrfora. Portik crkve je jedini ukraseni dio inace
vrlo strogo rijesene fasade I dinamicmki element u slozenu organizaciju gradjevine. Motiv edikukle na
portiku u enterijeru, ispred oltara, ali svaki od njih obiljezava razlicite funkcije: Portik poziva I privlaci
vjernike da pristupe u crkvu, a oltarska edikula razdvaja vjernike od svete tajne. Uz izrazeni portik
izgradjena su jos dva bocna zida. Oba zida duboko zalaze u vezu sa ovalinim dijelom crkve I portikom.

-U profanoj arhitekturi Bernini se ogledao na palatama od velikog znacaja su 3. Prva je palata Ludovisi
(palata Montećilorijo). Cijela duzina procelja na koje se nalaze 25 prozora podijeljena je u ritmu 3-6-7-6-
3. Svaka podjelina uokvirena je dzinovskim palastrima koji se prtezu kroz dva sprata, dok se u prizemlju
namjestila pilastra nalaze erusticno obradjeni I naglaseni detalji.

-Palata Kiđi je postala prototip barokne aristokratske palate. Prizemlje je veoma strogo, svedeno I sluzi
kao baza za dva gornja sprata sa kolosalnim pilastrima koji su postavljeni tako gusto da prozorski otvori
cijelog sprata zauzimimaju cio proctor izmedju njih. Artikulacija cijelog dijela je bogata I ima 7 djelova a
bocni djelovi po 3. Kasnije font palate je udvostrucen ali su ostali glavni ukrasni elementi, naglasen ulaz
uokviren toskanskim stubovima, balkon iznad njih I naglasen prozor prvog sprata.

-Treci veliki Berninijev zadatak bio je projekat za kraljevsku palatu Luvr u PArizu. Trebalo je dopuniti
izgled luvra sa istocne strane jer je vec imao zapdno juznu I dio sjevernog krila. Bernini je uradio 3
predloga ,ali nije zadovoljio specifican ukus francuskog dvora.
U prvom projektu fasada je bila rijesena kao otvoreni pravougaonik sa dva isturena krila sa 4 podjele
izmedju kojih se nalazila druga kolonada sa konveksnim I dva konkavna krila. Ustvari primijenio je motiv
sa palate berberini I udruzio ga udruzenjem procelja crkve San Andrea all Quirinale.
U drugom predlogu Bernini je divovski red stubova postavio iznad rustificiranog prizemlja .
Najkonvencionalnije I najneorgiginalnije je bilo trece resenje. Problem je bio resavanje dugackih
frontova. Ovdje je bio dosta poteskoca sa harmonizacijim duzine I visine. Osim toga Bernini je stepeniste
smjestio u uglove kvadrata osnove kako ne bi prekinuo liniju osnove.
Poceo je I da radi na cetvrtoj varijanti, ali se interesi kralja Luja XIV usmjerili ka izgradnji Versaja. Kraljev
minister odbio je projekat I rad na Luvru I povjerio ga je grupi francuskih arhitekata.
-Glavni Berninijev zadatak kome je posvecivao najvijse paznje bila je crkva Sv. Petra u Rimu. Njegov rad u
okviru ove titule obuhvatio veliki broj vajarskih djelova koji imaju I arhitetonsku konotacije. To je prije
svega Baldahin iznad glavnog oltara I stolice katedrale Sv. Petra.
Od arhitetonskig resenja izdvaja se novo ceremonialno stepeniste – Scala Regija. Polozaj ulaza u
Vatikansku palate bio je dosta specifican I skucen, uzak, jos I suzen s jedne strane. Primjenom
obostranog niza stubova stvoren je tunel koji je veoma raskosan, tako da je stoven specifican utisak
sirokih I svecanih stepenica.
Najveci I najupecatljiviji poduhvat Bernini je izveo resavajuci urbanisticki I arhitektonski proctor ispred
crkve Sv. Petra.
Sam objekat crkve Sv. Petra Bernini je pokusao da popravi bio nezadovoljan prpoprcijama fasade Karla
Maderne. Uz to Bernini je to proektovao visoke kule sa 3 etaze, od kojih je samo juzna fasada uradjena,
prvo je zavrsena pa srusena, al on nije odustao od ideje da je sagradi pa je zato pokusao da ih postavi
nezavisno od fasade, samostalno u prostoru, kako bi osigurao staticku stabilnost.

-Pored svega bio je glavni reziser karnevala I veselih rimskih svecanosti, ali I pogrebnih povorki.

-U cast dolaska svetske kraljice Kristine podigao je jednu od gratskih kapija Pora dell Popola, kao
zametak buduceg velikog baroknog trga. Pored toga pisao je pamflete I pozorisne komade koje je sam
rezirao I izvodio.

*FRANČESKO BOROMINI

-Jedan od najznačajnijih likova rimskog baroka je Boromini. On je bio neuravnotežen čovjek koji je digao
ruku na sebe u trenutku nervnog rastrojstva. Otac mu je bio ugledni arhitekta a najbliži rodjak mu je bio
Karlo Maderna. Prije dolaska u Rim bio je kamenorezac, klesao je grobove, fresone, balustrade na crkvi
sv. Petra I na njoj je uradio ogradu od kovanog gvoždja.

-Prilika za arhitektonsko djelovanje Borominiju se ukazala kada je španski monaški red naručio u Rimu
manastir sv. Karla Boromejskog. Prvo je projektovao klaustar I trpezariju, a pošto su bili zadovoljni time
kako je na maloj I nepravilnoj lokaciji to izveo, dobio je I izradu same crkve.
Pri projektovanju zanemario je princim modula. Ovu crkvu I kasnije gradjevine kasnije zasniva na
geometriskim jedinicama. On polazi putem dijeljenja koherentne geometriske jedinice na geometriske
podjeline. U horizontalnom planu crkva je zasnovana na dva jednakostranična trougla sa zajedničkom
osnovicom duž tranzverzalne osnove objekta. Ova kurta geometrija je zatim oblikovana kao zatalasani
zid, isprekidan nišama. Najviše pažnje privlače stubovi koji su grupisani u nizovima po 4 u intervalima, sa
razmacima oko podužne I poprečne osnove. Smjenjivanjem glavnih I sporednih udubljenja zidova stvorn
je odredjen ritam. U gornjoj zoni taj ritam je promijenjen, zato što su elementi drugačije povezani.
Iznad ove osnove projektovao je I neobičnu kupolu I ubacio je prelaznu zonu sa pandantifima koja mu je
ograničila neprekidnu zakrivljenost ovalne kupole. Djelovi ispod pandantifa imali su funkciju stubaca kao
što se to javlja u osnovi grčkog krsta. U zoni pandatifa nalaze se I poprečne niše koje su zajedno sa
oltarskim I ulaznim prostorom obradili kasetama koje se po visini smanjuju I tako sugerijraju da se radi o
većoj dubini od stvarne. Kupola je ovalne osnove I obradjena je dubokim kasetama u oblicima oktogona,
heksagona, krsta. Osvjetljenje se dobija iz lantern, iz same kupole, gdje se otvori nalaze iza stilizovanih
listova koji daju utisak da je kupola odvojena od masivnog I kompaktnog korpusa gradjevine.
Boromini je u enterrijeru transponovao tri različita strukturna tipa:
1.valovitu donju zonu, koja daleko porijeklo ima u oblicima Hadrijanove vile
2.prelaznu sonu sa pandantifima koja potiče iz plana grčkog krsta
3.kupolu na ovalnoj osnovi koja je po tradiciji mogla biti podignuta samo iznad osnove zgrade istog
oblika.
System artikulacije zasniva se na kombinovanju malih I gigantskih stubova. Motiv je postavio u 2
ravnoprave zone čime je stvari djelovao protivno ideji zbog koje je kombinacija nastala. Umjesto da
ujedini front prolazom kolosalnih stubova, on ih je ustvari dva puta ponovio. Stubovi u gornjoj zoni
obuhvataju cjelinu koja je suprotna onoj u donjoj zoni. Pročelje se sastoji od 3 dijela. U donjoj zoni 2
bočna konkavna dijela I konveksni centralni dio čvrsto su medjusobno povezani neprekinutim, snažnim
vijencem koji prati talasastu liniju. U gornjoj zoni tri dijela su konkavna I vijennac iznad je je podijeljen na
segmente. Pored toga, medaljon završen lukovičasto potpuno anulira efekat vijenca kao horizontalne
prepreke. U donji zoni mali stubovi uokviruju niše sa okruglim prozorima I služe kao oslonac za niše sa
statuama: gore mali stubovi uokviruju niše I nose panele, tako da je stvorena obrnuta situacija, ono što
je gore otvoreno dolje je zatvorrno I obrnuto. Otvor za vrata ima contrast u isturenoj konveksnoj kutiji.
Izmad crkve sv. Karla Boromejskog nalazi se medaljon.
Boromini je uključio elemente kao što su kerubini koji uokviravaju nišu sv. Karla Boromejskog, a čija krila
prerastaju u zaštitni luk.

-Drugi veliki projekat Boromini je dobio za crkvu San Ivo u okviru arhigimnazije I smatra se njegovim
remek djelom. Ponovo je izabrao system triangulacije, ali ovaj put trouglovi formiraju pravilan zvjezoliki
šestokrak. Polukružni ispadi koji zamjenjuju špiceve jednog trougla odredjuju krug sa radijusom od
polovine stranice trougla.
Njegov metod je bio revolucionaran. Umjesto da formira glavni heksagonalni prostor sa nižim djelovima
u uglovima trougla, on u tim mjestima postavlja kolosalne stubove. Svaki krak je artikulisan u tri dijela:
dva manja, identična koji uokviruju veći. Kupola zatvara korpus gradjevine bez prelaznih formi. Ona
ustavri nastavlja zvjezdoliki plan od kojeg se svaki segmenat otvara u prozor. Veoma je snažnonaglašena
vertikalnost.
Struktra njegove najsnažnije kupole ima 5 djelobva:
1.prvo se iznad korpusa zgrade diže heksagonalni tambur koji konveksno ispada inad konkave ulaza
2.svaki od 6 djelova tambura podijeljen je na dva manja, bočna, I jedan centralni, veći, kao što su trijade
u enterijeru
3.tamo dje se dvije konveksne strane sučeljavaju postavljeno je ojačanje koje daje vitalnost I tenziju
zgradi
4.iznad je postavljena stepenasta piramida, podijeljena rebrima kao kontrtorima
5.piramida je krunisana lanternom sa dvostrukim stubovima I konkavnim udaljenjem izmedju. Iznad ove
tri zone, koje u stvari imaju tri različita karaktera uzdiže se završna spirala koja ih povezuje kao vodeći
element.

-Crkvu sv. Agneze na trgu Navona je poručio Inokentije X, koji je želio da trg na kojem se nelazi njegova
porodična palata pretvori u najveći trg u Rimu. Kako se projekat crkve već bio počeo da se gradi
Boromini je morao da se uklopi. Uspio je da manjim promjenama izmijeni karakter projekta. Prostor
pripremljen za stupce ukrsnog dijela je zatvorio I tako obradio da izgleda kao da izlaze iz zida, tako da se
ima utisk da su stupci I kraci iste širine, a prostor djeluje kao oktogon. Cijelo tijelo crkve bojeno je bijelo,
dok su stubovi od mermera. Vertikalizam je sugeriran jako naglašenim vijencem koji uzdiže I povezuje
luke izmedju nosećih stubova. Jedna vrsta atikr iznad vijenca, koja se javlja ispod ukrsnog dijela pojačava
taj vertikalizam. Oktogonalni prostor koji se kao slika odražava I u uredjenju poda, podržan je
koherentnim ritmom alternacije plitkih niša uokvirenim pilastrima I visokih krakova krsta uokvirenih
stubovima. Uvlačenjem krakova, Boromini je potencirao tenziju obuhvatajući projektom izuzetno visok
tambur I razvijenu krivinu kupole.
Znatno više slobode imao je u izradi spoljne obrade crkve. Uvukao je fasdu I završio je konkavno. Proširio
je fasadu I na djelove fasada okolnih zgrada čime je dobio prostor za sobodnostojeće kule-zvonike
zavidne visine.
Nakon smrti pape Boromini dobija otkaz, na projekat se vraća Karlo Rainaldi koji kvari izgled same crkve.

-Boromini je radio na još jednoj crkvi koju je započeo drugi autor. To je crkva San Andrea dela Frale. Ovaj
objekat je Boromini napuštio pa je tako I ostao nedovršen.
U unutrašnjosti se malo vidi njegovih izmjena, ali je spoljašnost daleko uredjenija. Glavni utisak na
posmatrača ostvaruje se vizurom kupole I kule koje se vide kada se ide niz ulicu Capo le Cose, a to je ono
što ovu inače običnu crkvu izdvaja. Kupola je zatvorena u jedan tambur, ali se javljaju 4 dijagonalno
postavljena kontrfora, pa su tako stvorena 4 jednaka lica, koja se sastoje od široke konkave tambura I
uže konkave djelova sa kontrforima. Ponovo polazi od prostornog razvoja ritmičkih trijada kao što su
kolosalni redovi u donjoj zoni koji su objektu obezbijedili koherentnost. Ova struktura trebalo je da bude
krunisana lanternom , koja je nažalost ostala samo u projektu. Contrast kupoli bila je kula u sjeverno-
istočnom dijelu crkve. Sastoji se od 3 superiorna dijela. Najdonji je masivni kvadrat, odnosno kocka u
prostoru, koja ima uglove flankirane stubovima, druga zona je kružna I otvorena. Iznad se nalazi jedna
neproporcionalno teška balustrade koja pritiska taj kružni tok stubova. Treća zona je takodje otvorena,
ali se sastoji od po dva kerubina izmedju kojih su duboke konkave.

-U Borominijevom opusu postoje još dvije crkve, Santa Maria dei Sette Dolori I kapleu Zajednice za
propaganda vjere, ali se redje spominju I manje cijene.

-Specifičan problem imao je u malom oratorijumu (kapeli) u okviru bratstva kongregacije Sv. Filipa
Nerija. Iza oratorijuma izgradjeni su djelovi manastirke cjeline. Projekat obilježen sjajnim pročeljem
oratorijuma, čija organizacija nema veze sa unutrašnjom dispozicijom. Glavni ulaz djeluje kao da je
simetrično postavljen prema unutrašnjem rasporedu, iako to nije tačno. Na fasadi je spojio opšti sakralni
izraz I elemente ukrasa sa elementima profanih gradjevina. Glavni dio fasade ima 5 djelova povezanih
pilastrima sve zakošeno u blagoj konkavi. Dok je u donjoj zoni centralni dio konkavan , u gornjoj zoni se
tu nalazi duboka niša. Fasada je po prvi put krunisana specifičnim oblikom timpanona koji se sastoji od
krivih I pravih linija. Oblik timpanona uslovljen je vertikalnim tedencijama na fasadu. Tri centralna dijela
sugeriraju ritam tako što su neznatno izbačeni I razdvojeni od bočnih I dodatnim polupilastrom. Iako
postoji jedinstvo svih 5 djelova, trijada centra je naglašena, a timpanon pojačava ovaj utisak. Od ostalih
elemenata dekora ističu se duboke niše u donjoj zoni koje zidu daju punoću, zatim protori u prvoj zoni
koji imaju timpanone, koji kao da sabijaju podeoni horizontalni vijenac, zatim rešenje prozora na drugom
spratu, koji su opet slobodni I uokvireni zidom.

-Posebno vješto Boromini je uradio jedan delikatan zadatak u enterijeru crkve San Djovani in Laterano.
Došao je na ideju da poveže dva stuba bazilike I da ih objedini unutar jednog širokog stupca. Svaki tako
dobijeni stubac, uokvirio je kolosalnim redom pilastra kroz cijelu visinu broad I u tako dobijene niše
postavio je tabernakule sa skulpturama svetaca. Izmedju stubaca su formirane arcade. Pored ritma
uvedenog smjenom visokih stubaca I nižih arkadnih otvora (A, b, A, B) uveo I ritam nižih tabemakula I
viših arkada (a, B, a, B)

-Što se tiče profanih gradjevina, Borominii je bio vezan za nekoliko njih, ali nijednu nije u potpunosti
izveo.
Najveći poduhvat bila je zgrada Collegio di Propaganda Fide. Zgradi je već bio napravio fasadu sa trga.
Fasada je imala dvostruku funkciju- za crkvu I za palate. Duža osovina crkve postavljena je paralelno sa
ulicom, a fasada ima potpuno nesvakidašnji karakter palate. Podjela na 7 djelova artikulisana je sa
dzinovskim redovima pilastera, od tla do vrlo oštrog vijenca. Sve je sažeto I pojednostavljeno. Kapiteli
imaju samo nekoliko uspravnih kanelura , vijenac je bez friza. Centralni dio je vrlo blago konkavan I čini
contrast prema ravnim linijama fasade. Iznenadjujuće bogato je riješen samo prozor iznad portal. Ostali
prozori su dekorisani, ali djeluju kao zbijeni u uskom prostoru izmedju velikih pilastara. Svaki drugi
prozor ima isti motiv kao portal, a parni imaju imaju motiv prozora iznad portal. Isto se ponavlja I na
drugom spratu, ali u znatno pojednostavljenoj formi.

*GVARINO GVARINI

-Kao veoma mlad, Gvarii je pristupio redu trinitaraca, pa je kao monah učio teologiju, filozofiju,
matematiku I arhitekturu Rima. Kasnije je kao svestenik predavao teologiju, filozofiju I matematiku u
Modeni I Mesini. Posle t oga je preseljen u Pariz dje je projektovao crkvu svoga reda St. Anne la Royale.
Početkom XX vijeka je srušena. Osnova crkve je bila u obliku grčkog krsta sa zatalasanom fasadom.
Najekstravangardniji dio bio je tambur sa kupolom.ovdje je kupola bila patuljasta I ukrašena sistemom
medjusobno prepletenih dvojnih rebara.

- u Lisabonu projektuje crkvu Santa Marria Della Divina Providenza koja je uništena tokom zemljotresa.

-Vladajuća kuća Pijemonta, Savoja, došla je u posjed jedne od najsvetijih hrišćanskih relikvija-svetog
pokrova, kojim je hrist bio pokriven nakon skidanja sa krsta. Za čuvanje takve svetinje, oni su kod
gGvarinija naručili projekat velike kapele na istočnom kraju katedrale I u čvrstoj vezi sa vojvodskom
palatom. Cilindrično tijelo kapele bilo je artikulisano u pravilnim razmacima kolosalnim pilastrima I
izmedju njih, manjimn redovima, što je poznato kao Paladijevski motiv. Potpuno je promijenio značenje
pravilne artikulacije, pošto je iznad cilindra postavio zonu sa pandantifima. Dva pomdva dijela je
premostio velikim lukom, a tako premošćeni djelovi smjenjuju se otvorenim djeima.. veliki pilastri u
centru luka nemaju nikakvu funkciju. Iznad njih se nalazi složeni ornamentalni motiv. U tri pandantifa
nalaze se veliki prozori koji odgovaraju prozorima u lucima.

- Njegova konična konstrukcija nije naročito veika, ali odaje utisak kada ste unutra kao da se radi o
velikoj visini. To je postignuto perspektivnim smanjivanjem lukova. Impresija je naglašena specifičnom
primjenom boje. Contrast crnog mermera I pozlate u donjim zonama I sivog kamena u kupoli ublažuje
tonske vrijednosti, na većoj udaljenosti. Na vrhu kupola se završava dvanaestostranom zvijezdom, a u
centru lebdi sveti golub snažno osvijetljen sa 12 ovalnih prozora lantern.
Spoljašnost je isto tako upečatljiva kao I unutrašnjost. Glavni motiv donje zone su šest velikih prozora
tambura sa sanžno naglešenom ondulacijonom linijomo Iznad njih. Iznad vijenca bez ikakve najave javlja
se uznemiravajuća zbrka cik-cak stepenasto poređanih masa što odgovara segmentnim rebrima
unutrašnjosti. To je sve pri vrhu skupljeno nizom vrlo čistih prstenova, a iznad je opet jedna struktura
slična pagodi kojoj ništa ne odgovara u unutrašnjosti. Cijela zgrada podređenja je svojom geometrijom
dogmi svetog Trojstva.

-U blizini kapele Presvetog Pokrova nalazi se crkva sv. Lorenca. Osnova je oktagon koji svojim krivinama
zalazi u glavni prostor. Iza konstrukcije od 16 crvenih stubova nalazi se niša sa statutama. Statue su bijele
na crnoj pozadini uokvirene bijelim pilastrima. Motivi se smjenjuju pod čudnim uglovima, ali su svi
objedinjeni snažnim neprekinutim vijencem, koji jasno naglašava oktagon. U sledećoj zoni pandantifi su
smješteni po dijagonalnim osama I na tom nivou oktagon je transtoruisan u grčki krst sa vrlo kratkim
kracima. Pandantifi I luci ovog krsta funkcionalno su potpuno odvojeni od nosača u donjoj zoni, što je
neuobičajeno. Iznad pandantifa nalazi se galerija sa ovalnim prozorima izeđu kojih je 8 stubaca koji nose
rebra za svod. Rebra formiraju osmokraku zvijezdu završenu u vrhu pravilnim oktagonom. Iznad svega je
lantern sa visokim tamburom visine kao cijela glavna kupola. Spolja je to oblik tambura u kojem se
ustvari nalazi glavna kupola, a iznad je manji tambur I kupola. U podužnoj osi nalazi se kapela Santa
Marija Maggiore. U svojoj knjizi “architecttura civile” Varini navodi svodovi su glavni djelovi arhitekture.

-U profanoj arhitekturi njegovo ostvarenje palate Karinjano ostaje zabilježeno kao prva civilna građevina
sa zatalasanim zidom fasade. Ono što je Bernini htio da predloži za fasadu Luvra ovdje je sada
realizovano I to u opeci. Posebno interesantan slog I ornament u opeci koji su po karakteru skoro
arapski.