2ο Σετ Ασκήσεων – ΦΥΣ 301 “Φυσική Στερεάς Κατάστασης” (26-01-23)

1. Στερεό με χημικό τύπο ΑΧ κρυσταλλώνεται σε πλέγμα κυβικής συμμετρίας. Για το στερεό ισχύει:

• Η πυκνότητα του είναι 2.65 g/cm3

• Η ατομική μάζα του Α είναι 86.6 g/mol και του Χ είναι 40.3 g/mol. (1 mol = 6.023 * 1023 άτομα).
• H κορυφή περίθλασης (002) εμφανίζεται σε γωνία 2θ=41.96ο κατά την εξέταση του στερεού με
ακτίνες x μήκους κύματος λ=0.154 nm.

Στις εικόνες Ι), ΙΙ) και ΙΙΙ) δίνεται η μορφή των μοναδιαίων κυψελίδων του NaCl, CsCl και ZnS, αντίστοιχα.

α) Σε τι είδους πλέγμα βρίσκονται τα ανιόντα Χ- σε καθεμιά από τις δομές Ι, ΙΙ, ΙΙΙ;

β) Πόσα άτομα ανά κυψελίδα έχει καθεμιά από τις δομές Ι, ΙΙ, ΙΙΙ; Πως θα μπορούσατε να συμβολίσετε
τον χημικό τύπο των μοναδιαίων κυψελίδων καθεμιάς από τις δομές αυτές;

γ) Για την δομή Ι ποιες από τις κυψελίδες A,B,C του σχήματος είναι μοναδιαίες

δ) Ποιες από τις δομές Ι, ΙΙ, ΙΙΙ εμφανίζουν κέντρο αναστροφής στο κέντρο της
κυψελίδας.

ε) Κάντε μια εκτίμηση του συντελεστή ατομικής συσκευασίας της δομής ΙΙΙ.

Βοήθημα: Θεωρήστε ένα όμοιο μέσο μέγεθος για τα άτομα Zn και S.

ζ) Με βάση τα δεδομένα που σας δίδονται προσδιορίστε σε ποια/ποιές από τις τρεις δομές Ι, ΙΙ, ΙΙΙ είναι
δυνατό να κρυσταλλωθεί η ένωση ΑΧ;

(Άσκηση Ενδιάμεσης)

2. Για ένα απλό κυβικό πλέγμα σταθεράς α υπολογίστε την πυκνότητα πλεγματικών σημείων ανά
μονάδα επιφάνειας για τα (100) και (110) επίπεδα

(Μέρος ‘Aσκησης Ενδιάμεσης)

3. Ως θεμελιώδη διανύσματα απλού εξαγωνικού πλέγματος Bravais μπορούν να οριστούν τα:

α) Δείξτε ότι ο όγκος της θεμελειώδους κυψελλίδας είναι (31/2/2)α2c

β) Δείξτε ότι τα θεμελειώδη διανύσματα του αντιστρόφου πλέγματος είναι

γ) Σχολιάστε την σχέση ορθού-αντιστρόφου πλέγματος

δ) Σχεδιάστε και περιγράψτε την πρώτη ζώνη Brillouin του απλού εξαγωνικού πλέγματος

4. Τα θερμικά νετρόνια χρησιμοποιούνται στους αντιδραστήρες καθώς μπορούν να οδηγήσουν σε

συγκεκριμένες επιθυμητές αλυσιδωτές αντιδράσεις. Παράγονται όταν νετρόνια υψηλών ενεργειών που
εκπέμπονται κατά πυρηνικές αντιδράσεις όπως η σχάση, διαπερνούν υψηλοπερατά φίλτρα αποκοπής.
Πως θα μπορούσατε να κατασκευάσετε ένα τέτοιο υψηλοπερατό φίλτρο νετρονίων με ένα κρυσταλλικό
στερεό; Σε ποια μορφή πρέπει να βρίσκεται το στερεό; Σχεδιάστε ποιοτικά το φάσμα των νετρονίων
που διαπερνούν το φίλτρο

5. Δείξτε ότι ο όγκος της πρώτης ζώνης Brillouin για οποιοδήποτε κρύσταλλο είναι (2π)3/V όπου V o
όγκος μιας θεμελειώδους κυψελίδας του κρυστάλλου. Υπόδειξη: O όγκος της πρώτης ζώνης Brillouin
ισούται με τον όγκο της θεμελειώδους κυψελίδας στο αντίστροφο πλέγμα. Μπορεί να σας βοηθήσει η
μαθηματική ισότητα

6. Περιγράψαμε την κρυσταλλική δομή του διαμαντιού στο κεφάλαιο 1. Θεωρήστε την κυβική
συμβατική κυψελίδα με βάση 8 ατόμων.
α) Προσδιορίστε τον παράγοντα δομής αυτής της βάσης
β) Προσδιορίστε πότε η ισχύς των περιθλώμενων ακτίνων μηδενίζεται
γ) Δείξτε ότι οι επιτρεπόμενες περιθλάσεις ικανοποιούν την σχέση h+k+l = 4n, με h,k,l,n ακέραιοι και οι
h,k,l είναι όλοι άρτιοι ή όλοι περιττοί

(‘Aσκηση Ενδιάμεσης)
7. Το παρακάτω σχήμα παριστάνει το κρυσταλλικό πλέγμα του Cu3Au. To πλέγμα εμφανίζει κυβική
συμμετρία με πλεγματικά σημεία στις κορυφές και κέντρα των εδρών. Η σταθερά πλέγματος του
Cu3Au είναι 0.37 nm. Προσδιορίστε:

(α) Tο πλέγμα Bravais και την βάση των ατόμων (στοιχείο και συντεταγμένες) που μπορούν να
συνθέσουν τον κρύσταλλο Cu3Au

(β) Tον παράγοντα δομής του πλέγματος

(δ) Τους κανόνες επιλογής περίθλασης ακτίνων Χ από h,k,l κρυσταλλικά επίπεδα του πλέγματος

(ε) Μονοχρωματική δέσμη ακτίνων Χ μήκους κύματος 0.16 nm, προσπίπτει υπό διαφορετικές γωνίες σε
κρύσταλλο Cu3Au. Σχεδιάστε τουλάχιστον 8 περιθλώμενες ακτίνες Χ 1ης τάξης στο παρακάτω φάσμα

Ένταση Περιθλώμενων Ακτίνων Χ

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120

2θ (μοίρες)

(Άσκηση Ενδιάμεσης)

8. Δείξτε ότι ο αριθμός των πλεγματικών σημείων ανά μονάδα επιφανείας σ σε ένα ατομικό επίπεδο
h,k,l είναι ανάλογος με την απόσταση d μεταξύ δύο διαδοχικών ατομικών επιπέδων

(Μέρος Άσκηση Ενδιάμεσης)