Banghay Aralin sa Araling Panlipunan 8- Unang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin

1. 1. Republic of the Philippines Department of Education Schools Division Office I Pangasinan Lingayen,
Pangasinan BANGHAY_ARALIN SA ARALING PANLIPUNAN Kasaysayan ng Daigdig
PAGPAPAKITANG-TURO Hulyo 9,2016 I. Layunin: Pagkatapos ng 60-minutong pagtalakay, ang mga
mag-aaral ay inaasahang maisasagawa ang mga sumusunod nang may 75% antas ng tagumpay. 1.
Natatalakay ang mga salik na nagbigay-daan sa paglulunsad ng panahon ng pagtuklas at paggalugad 2.
Naipapakita sa pamamagitan ng iba’t ibang presentasyon ang paglalayag ng mga bansa sa Europa
(Portugal, Spain,at England) 3. Nakikilala ang mga manlalayag sa mga nasabing bansa sa Europa 4.
Napahahalagahan ang epekto ng unang yugto ng imperyalismo 5. Nakikilahok nang buong sigla at
pagkukusa sa mga gawain. II. Nilalaman A. Paksa: Unang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin;
Panahon ng Pagtuklas at Paggalugad B. Kagamitan: -Mga Larawan (Ferdinand Magellan, Vasco da
Gama, Bartholomeu Dias, Christopher Columbus, caravel, astrolabe atbp.) -Graphic Organizer (Data
retrieval chart at Cluster Map) -Realia (mapa, telelescope) C. Sanggunian Sulyap sa Kasaysayan ng
Daigdig, pp 289-293 Kasaysayan ng Daigdig nina Grace C. Mateo et’al, pp.241 III. Pamamaraan A.
Panimulang Gawain  Pambungad na Panalangin  Pagtatala sa lumiban sa klase  Pagwawasto ng
takdang aralin  Pagbabalik-aral sa nakaraang leksyon B. Pagganyak Ipakita ang mga sumusunod na
larawan at realia: Caravel Compass Astrolabe
2. 2. Mapa Tanong: Saan kadalasan ginagamit ang mga bagay na ito? C. Panlinang na Gawain 1. Sa
pamamagitan ng cluster map, iisa-isahin ang mga salik sa paglunsad ng panahon ng pagtuklas at
paggalugad. 2. Anu-anong bansa sa Europa ang nanguna sa paglalayag at pananakop? 3. Pangkatang
Gawain Pagpapakita ng nabuong presentasyon (maaari itong role playing, short skit, jingle, mock news
reporting) base sa nakatalagang bansa. Pangkatin sa limang grupo ang klase. Ang bawat grupo ay
naatasang ipakita ang kanilang inihandang presentasyon sa loob lamang ng 3-5 minuto.  Unang
Pangkat- Paglalayag ng Portugal  Ikalawang Pangkat- Paglalayag ng Spain  Ikatlong Pangkat-
Paglalayag ng England Kukumpletuhin ang Explorer Matrix na nasa ibaba pagkatapos ng bawat
presentasyon at magkakaroon ng diskusyon. Kraytirya Iskala Iskor Wastong detalye 1-10 Sapat na
impormasyon 1-10 Presentasyon 1-10 Impact 1-10 Daloy 1-10 Kabuuan 50 Manlalayag Bansang
Pinagmulan Taon Bansa/Lugar na narating 1. Prinsipe Henry 2. Bartholomeu Dias 3. Vasco da Gama 4.
Pedro Cabral Salik na Nagbigay-Daan sa Paglulunsad ng Panahon ng Pagtuklas at Paggalugad
3. 3. D. Pagpapahalaga 1. Mabuti ba o masama ang naging epekto ng unang yugto ng imperyalismo?
Patunayan. 2. Bilang isang mag-aaral, kung ikaw ay naatasang maglakbay sa isang lugar na wala pang
nakararating, saan? Bakit? E. Pagbubuod 1. Ano-ano ang mga salik na nagbigay-daan sa paglulunsad
ng panahon ng pagtuklas at paggalugad? 2. Ano-ano ang mga bansang nanguna sa eksplorasyon? 3.
Sino-sino ang personalidad na nanguna sa paglalayag? IV. Ebalwasyon Pumili ng isang malalayag na
nais mong ilarawan. Tukuyin ang kanyang nagawa at katangian nito. Manlalayag Pananaw mo sa taong
ito: Bansang Pinagmulan Lugar na natuklasan V. Takdang-Aralin 1. Basahin ang pahina 293 at sagutin
ang mga sumusunod na katanungan. a. Sino ang may akda ng sipi? b. Sino ang nahikayat ng may-akda
ng sipi? c. Kung ikaw ay kabilang sa mga Europeo na kabilang sa nakabasa ng sipi na ito noong
panahong iyon, mahihikayat ka rin ba na maglakbay sa lugar na napuntahan ng may- akda? Bakit?
Inihanda ni: Bb. Steffy I. Rosales Nagpapakitang-Turo 5. Christopher Columbus 6. Vasco Nuñez de
Balboa 7. Ferdinand Magellan 8. John Cabot
 Semi-Detailed
BANGHAY ARALIN SA ARALING PANLIPUNAN VII
(Kasaysayan ng Asya)
I. Layunin
            Sa katapusan ng talakayan ang mga mag-aaral ay inaasahang:
1)  naiisa-isa ang mga dahilan nang pananakop ng mga kanluranin sa mga bansa sa      Silangan at Timog-
Silangang Asya;
2)  nakagagawa ng venn diagram na tumutukoy sa magkaibang katangian ng una at ikalawang yugto nang
pananakop ng mga kanluranin sa Silangan at Timog-Silangang Asya at ang mabuting epekto nito sa mga
bansang nasakop;
3)  naipapakita ang kahalagan at mabuting naidulot ng pananakop ng mga kanluranin sa Silangan at Timog-
Silangang Asya sa isang sanaysay.
II. Paksang Aralin
Paksa: Kolonyalismo at Imperyalismo sa Silangan at Timog-Silangang Asya
Sangguniang Aklat: Asya Tungo sa Pagkakaisa.
Awtor: Kalihim Br. Armin A. Luistro, FSC at Pangalawang Kalihim Dina S. Ocampo, PhD
Kagamitan: Pisara, yeso, projector, laptop, widescreen, power point presentation at visual aids.
Konsepto: Paano nakaapekto ang Kolonyalismo at Imperyalismo sa Silangan at Timog-Silangang Asya?
III. Pamamaraan
A. Paghahanda
A.I Panalangin
                        Patatayuin ang mga mag-aaral at sila ay mananalangin.
A.II Pagbati
                        Babatiin ang mga-aaral ng buong galak at sigla.
A.III Pagtatala ng Lumiban
                        Itatala kung ilan ang liban ng klase.
A.IV Pagbabalik Aral
                        Magbibigay ng buod ang mga mag-aaral sa nakaraang paksang tinalakay.
B. Pagganyak
            Magpapakita ng apat na larawan na naglalarawan sa kolonyalismo, imperyalismo at Asya upang
mahulaan ng mga mag-aaral ang mga salitang naka-jumbled ang letra (omsilaynolok, yalismoimper at aysa).
C. Talakayan
            Tatalakayin ang mga dahilan ng mga kanluranin sa pagsakop nila sa Silangan at Timog-Silangang
Asya. Tatalakayin din ang mga naging mabuti at masamang naidulot nang pananakop ng mga kanluranin.
D.Paglalahat
Dahil lubos na naintindihan ng mga mag-aaral ang talakayan, gagawa sila ng sanaysay na
nagpapakita ng kahalagan at mabuting naidulot ng pananakop ng mga kanluranin sa Silangan at Timog-
Silangang Asya.
IV. Pagtataya
Hahatiin sa apat na grupo ang klase at sila ay gagawa ng venn diagram sa pisara na tumutukoy sa
magkaibang katangian ng una at ikalawang yugto nang pananakop ng mga kanluranin sa Silangan at Timog-
Silangang Asya at ang mabuting epekto nito sa mga bansang nasakop.
V. Takdang Aralin
 Magbasa tungkol sa pag-usbong ng nasyonalismo sa iba’t ibang bansa Silangan at Timog-Silangang
Asya.

BANGHAY ARALIN SA ARALING PANLIPUNAN VII

(Kasaysayan ng Asya)
I. Layunin
            Sa katapusan ng talakayan ang mga mag-aaral ay inaasahang:
1)  naiisa-isa ang mga dahilan ng pag-usbong ng nasyonalismo sa mga bansa sa Silangan at Timog-Silangang
Asya;
2)  nakagagawa ng fishbone diagram na tumutukoy sa iba’t ibang dahilan ng pagusbong ng nasyonalismo sa
Silangan at Timog-Silangang Asya at ang mabuting epekto nito sa mga bansang nasakop;
3)  naipapakita ang kahalagan ng nasyonalismo sa isa bansa sa pamamagitan ng pagawa ng sanysay.
II. Paksang Aralin
Paksa: Kolonyalismo at Imperyalismo sa Silangan at Timog-Silangang Asya
Sangguniang Aklat: Asya Tungo sa Pagkakaisa.
Awtor: Kalihim Br. Armin A. Luistro, FSC at Pangalawang Kalihim Dina S. Ocampo, PhD
Kagamitan: Pisara, yeso, projector, laptop, widescreen, power point presentation at visual aids.
Konsepto: Anu-ano ang dahilan ng pag-usbong ng nasyonalismo sa Silangan at Timog-Silangang Asya?
III. Pamamaraan
A. Paghahanda
A.I Panalangin
                        Patatayuin ang mga mag-aaral at sila ay mananalangin.
A.II Pagbati
                        Babatiin ang mga-aaral ng buong galak at sigla.
A.III Pagtatala ng Lumiban
                        Itatala kung ilan ang liban ng klase.
A.IV Pagbabalik Aral
                        Magbibigay ng buod ang mga mag-aaral sa nakaraang paksang tinalakay.

B. Pagganyak
            Magpapakita ng mga larawan nina Jose Rizal, Andres Bonifacio, Ho Chi Minh at Sukamo, at
huhulaan ng mga mag-aaral kung ano ang ibinunga ng kanilang pangunguna sa kanilang mga kababayan.
C. Talakayan
            Tatalakayin ang iba’t ibang dahilan ng pag-usbong ng nasyonalismo sa iba’t ibang bansa sa Silangan
at Timong-Silangang Asya at kung ano ang naidulot nitong mabuti sa kanilang bansa.
D.Paglalahat
Ang mga mag-aaral ay gagawa ng sanysay na nagpapakita ng halaga ng nasyonalismo at ang
mabuting naidudulot nito sa isang bansa
IV. Pagtataya
Hahatiin ang klase sa dalawa at sasagutan ang fishbone diagram na nagpapakita ng iba’t ibang
dahilan ng pag-usbong ng nasyonalismo sa bansang nabunot nila, at isusulat din nila kung ano ang mabuting
ibinunga nito sa bansang nabunot nila.
V. Takdang Aralin
 Sa isang buong papel ang mga mag-aaral ay gagawa ng sanaysay kung paano nila maipapakita ang
kanilang damdaming nasyonalismo para sa kanilang bansa.

Banghay aralin sa araling panlipunan 7

1. 1. DESIRED LEARNING ACTIVITIES (DLA) Honey Marigeo J. Granada DLA No. _____
Subject:_Araling Panlipunan_ Grade Level:_VII_ Learning Competency: Nasusuri ang mga dahilan at
paraan ng Kolonyalismo at Imperyalismo ng mga Kanluranin sa unang yugto (ika-16 hanggang ika-17 na
siglo) pagdating nila sa Timog at Kanlurang Asya. Lesson/s: Ang Nasyonalismo at Paglaya ng mga
bansa sa Timog at Kanlurang Asya Objectives: Sa katapusan ng aralin, ang mga mag-aaral ay
inaasahang: 1. Nasusuri ang mga salik at pangyayaring nagbigay-daan sa pag-usbong at pag-unlad ng
nasyonalismo. 2. Nabibigyang halaga ang papel ng nasyonalismo sa pagbuo ng mga bansa sa Timog at
Kanlurang Asya. 3. Naipapaliwanag ang iba’t-ibang manipestasyon ng nasyonalismo sa Timog at
Kanlurang Asya. Worksheet No. 1 Diagnostic Assessment Bilang pagbabalik-aral, ang mga mag-aaral
ay bibigyan ng mga katanungan ukol sa Nasyonalismo. Ang mga sumusunod ay mga gabay na
katanungan: 1. Ipaliwanag ang kahulugan ng nasyonalismo. 2. Anu-ano ang dahilan ng pagpapakita ng
nasyonalismo ng mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya? 3. Nakabuti ba o hindi sa pamumuhay ng
mga tao at bansa sa Timog at Kanlurang Asya ang pagpapakita ng damdaming nasyonalismo? Bakit? I.
Getting to Know the Lesson (Knowledge) Gawain 1- Scrambled Letters Bumuo ng isang salitang may
kaugnayan sa Nasyonalismo batay sa pinaghalu-halong mga titik sa ipinapakita. Gamitin ang ibinigay na
mga kahulugan sa ibaba bilang isang palatandaan. 1. O M S I L A N O Y S A N 2. T E E U T S 3. C U S
A T O O L H 4. S M N I I O Z
2. 2. 1. Ang pagpapatiwakal ng mga biyudang babae at pagsama sa libing ng namatay na asawa. 2. Ito
ang pag-uwi sa Palestine ng mga Jew mula sa iba’t-ibang panig ng daigdig. 3. Ay damdaming
makabayan na maipakikita sa matinding pagmamahal at pagpapahalaga sa Inang-bayan. 4. Ito ang
sistematiko at malawakang pagpatay ng mga German Nazi sa mga Jew o Israelite. II. Skill Development
(Process) Gawain 2- Data Retrieval Chart Lagyan ng tamang impormasyon ang bawat kolumn ng Data
Retrieval Chart. Pag-usbong ng Nasyonalismo sa Timog at Kanlurang Asya Rehiyon Bansa Dahilan ng
Pagpapakita ng Nasyonalismo Pamamaraang ginamit para matamo ang kalayaan Manipestasyon ng
Nasyonalismo Epekto sa mga Bansang Asyano Timog Asya Kanlurang Asya Gawain 3- Tree Diagram
Lagyan ng wastogn impormasyon ang sumusunod na bahagi ng tree diagram. Maari mong kulayan ang
tree diagram upang maging kaakit-akit. Gawin ito sa isang malinis na papel o kuwaderno. Epekto ng
mga Digmaang Pandaigdig sa Pag-unlad ng Nasyonalismong Asyano sa Timog at Kanlurang Asya
Unang Digmaang Pandaigdig (1914) Ikalawang Digmaang Pandaigdig (1939) Epekto Epekto Kanlurang
Asya Kanlurang Asya Timog Asya Timog Asya
3. 3. III. Constructing Meaning (Understanding and Reflection) Activity 4- Map Sikat Muli mong kilalanin
ang mga pinunong nasyonalista sa Timog at Kanlurang Asya. Gumamit ka ng mapa. Itapat mo sa
bansang pinagmulan ang mga pangalan ng mga lider nasyonalista na nakasaad sa ibaba. Mohandas
Gandhi Ayatollah Khomeini Mohamed Ali Jinnah Ibn Saud Sagutin ang mga katanungan: 1. Sino sa mga
naging pinunong nasyonalista sa Timog at Kanlurang Asya ang nais mong tularan? Bakit? 2. Sino sa
mga lider sa Timog at Kanlurang Asya sa kasalukuyan ang kakitaan natin ng pagiging makabayan sa
kabila ng mga naranasang kaguluhan sa kanilang bansa? Bakit? Gawain 5- Reflection Log Sagutin ang
isang reflection log tungkol sa iyong natutunan repleksiyon, realisasyon, at opinion na may kaugnayan
sa pag-usbong ng nasyonalismo sa Timog at Kanlurang Asya. Pangalan: ___________________
Petsa:_________ Taon at Seksyon:_________ Reflection Log Ang nasyonalismo ay nakabubuti dahil
__________________________________ ____________________________________________.
Ipinagmamalaki ko ang aking pagiging Asyano dahil sa natatanging mga nagawa ng mga kilalang
nasyonalista sa TImog at Kanlurang Asya na nagpaptunay na ang Asyanong katulad ko ay
__________________________________. IV. Learning Transfer (Products or Performances) Gawain 6-
Iguhit, Poster Mo! Sa bahaging ito ng yunit , maaari kang gumuhit ng isang poster na nagpapakita ng
pagiging makabayan at lalagyan ng kapsyon ng pangako ng pagsasakatuparan nito sa: Tahanan
Pamayanan/ Baranggay Paaralan
4. 4. Bibgyang pansin din ang katangiang dapat taglayin ng isang p[oster sa pagmamarka sa pamamagitan
ng isang review sheet na naglalaman ng sumusunod na katangian at may puntos 1, bilang
pinakamababa at 5, bilang pinakamataas. Ebidensiya ng kakayahang maglapat ng kaalaman sa bagong
sitwasyon 1 2 3 4 5 Malinis at maayos ang pagkaguhit at pagkakakulay 1 2 3 4 5 Malikhain at may
malakas na pag-angkit 1 2 3 4 5 Epekto sa nagwawasto 1 2 3 4 5 Summative Assessment: Lagyan ng
 krus (+) ang pahayag na iyong sinasang-ayunan at ekis (x) ang hindi mo naman sinasang-ayunan. 1.
Nasyonalismo ang nagging pangunahing tugon ng mga Asyano sa pananakop ng mga Kanluranin. 2.
Dahil sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig, nagsibalik ang mga Jews sa Kanlurang Asya. 3. Pagkatapos
ng Unang Digmaang Pandaigdig ipinatupad ng mga Kanluranin ang sistemang mandato sa Kanlurang
Asya. 4. Ang patakarang divide and rule ng mga Ingles ang nagbigay-daan sa pagkakaisa ng mga
Indian. 5. Relihiyon ang naging pangunahing batayan sa pagpapakita ng nasyonalismo ng mga Indian.
5. 5. Content Standard Ang mga mag-aaral ay naipapamalas ang pag-unawa sa pagbabago, pag-unlad at
pagpapatuloy sa Timog at Kanlurang Asya sa Transisiyonal at Makabagong Panahon (ikaw-16
hanggang ika-20 na siglo) Performance Standard Ang mga mag-aaral ay nakapagsasagawa ng kritikal
na pagsusuri sa pagbabago, pag-unlad at pagpapatuloy sa Timog at Kanlurang ASya sa Transisyonal at
Makabagong Panahon (ikaw-16 hanggang ika-20 na siglo) Learning Competency Nasusuri ang mga
dahilan at paraan ng Kolonyalismo at Imperyalismo ng mga Kanluranin sa unang yugto (ika-16
hanggang ika-17 na siglo) pagdating nila sa Timog at Kanlurang Asya Daily Essentials Monday Tuesday
Wednesday Thursday Friday Learning Objectives ang mga salik at pangyayaring nagbigay- daan sa
pag- usbong at pag-unlad ng nasyonalismo. Naipapaliwanag ang iba’t-ibang manipestasyon ng
nasyonalismo sa Timog at Kanlurang Asya. Naipapaliwanag ang iba’t-ibang manipestasyon ng
nasyonalismo sa Timog at Kanlurang Asya. Nabibigyang halaga ang papel ng nasyonalismo sa pagbuo
ng mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya. Nabibigyang halaga ang papel ng nasyonalismo sa pagbuo
ng mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya. Level 1 (15%) QA) Knowledge Activities Activity 1-
Scrambled Lettes Level 2 (25%) QB) Process Activities Activity 2- Data Retrieval Chart Activity 3- Tree
Diagram Level 3 (30%) QC) Understanding & Reflections Activities Activity 4- Map Sikat Level 4 (30%)
QB) Activities on Products or Performances Activity 5- Reflection Log Gawain 6- Iguhit, Poster Mo!
Teacher’s Remarks Principal’s Comments BLOCK PLAN TEMPLATE FOR THE WEEK IN ARALING
PANLIPUNAN ANG NASYONALISMO AT PAGLAYA NG BANSA SA TIMOG AT KANLURANG ASYA
Teacher’s Name: Honey Marigeo J. Granada Quarter: III Week No. 2 Date Submitted: 10/4/2017
 Banghay Aralin sa

Araling Panlipunan 7- Araling Asyano

I. Layunin

Sa pagtatapos ng aralin ang mga mag-aaral ay inaasahang:

1. nakikilala ang mga nasyonalista at ang kanilang mga ambag sa Timog at Kanlurang Asya.

2. nasusuri ang mga pamamaraang ginamit ng mga nasyonalista sa pagpapahayag ng kanilang damdaming
makabayan.

3. naiuugnay ang mga mga katangian ng mga nasyonalista sa Timog at Kanlurang Asya sa katangian ng
isang huwarang mamamayan na may pagmamahal sa bansa.

4.  naipapahayag ang sariling paraan upang maipamalas ang damdaming makabayan.

II. Paksang Aralin

A. Paksa

Mga Nasyonalista sa Timog at Kanlurang asya

B. Sanggunian

Blando, Rosemarie C. et al. 2014. Asya: Pagkakaisa sa Gitna ng Pagkakaiba. Eduresource Publishing Inc.
pp. 230-233

C. Kagamitan

ü  Cartolina
ü  Pisara
ü  Marker
ü  Larawan
ü  Laptop
ü  Projector
ü  Speaker

III. Pamamaraan
 Gawain ng Guro Gawain ng Mag-aaral
A. Panimulang Gawain
1. Panalangin
  Magsitayo ang lahat. Maari bang isa sa inyo
ang mamuno sa ating panalangin?
(Isang mag-aaral ang pupunta sa harap at
pangungunahan ang pagdarasal)
2. Pagbati
Magandang araw 7-Love!
Magandang araw din po Ginoong Yco!
3.Pagsasaayos ng Silid
Bago kayo magsiupo, maaari bang pakiayos
muna ang inyong mga upuan at pulutin ang
mga kalat sa inyong paligid.
(Aayusin ng mga mag-aaral ang kanilang mga
upuan at pupulutin ang mga kalat)
Maari na kayong maupo.
(Mauupo na ang mga mag-aaral)
4. Pagtala ng Liban
Mayroon bang liban sa inyong pangkat?
Pangkat 1
Wala po!
Pangkat 2
Wala po!
Pangkat 3
Wala po!
Pangkat 4
Wala po!
Pangkat 5
Wala po!
5. Balik-aral
Sa araw na ito may bagong paksa tayong
tatalakayin ngunit bago ang lahat magbalik-
tanaw muna tayo sa ating pinag-aralan
kahapon. Ano ba  ang inyong
natatandaan  hinggil sa ating tinalakay?
(Magtataas ng kamay ng mga mag-aaral)
(Tatawag ang guro ng mag-aaral)
Sir! Tinalakay po natin ang Nasyonalismo sa
Asya
Mahusay! Ano ba ang kahulugan ng
Nasyonalismo?
Sir! Ito po ay ang pagpapakita ng pagmamahal
sa bayan
Tama! Paano ba natin maipapakita ang
nasyonalismo?
 Sir! pagtangkilik po sa sariling produkto ng
bansa.
Mahusay!
Sir! pagkakaisa at pagiging makatarungan po

Tama! Paano ba umusbong ang damdaming

makabayan sa Timog at kanlurang Asya?
Naging malupit at di makatarungan po ang
mga kanluranin sa pamumuno at pamamahala
sa Asya.
Mahusay!
6. Pagganyak
Ngayon bago tayo dumako sa ating talakayan
sa araw na ito magkakaroon tayo ng isang
gawain.  Manonood tayo ng isang Music
Video  na may pamagat na  “Handog ng Pilipino
sa Mundo”. Ito ay isinulat ni Jim Paredes at
kinanta ng labinlimang mang-aawit kabilang
dito ay sina Kuh Ledesma, Gretchen Barreto,
at ang Apo Hiking Society. Matapos yaon ay
may ilang katanungan ako sa inyo.
(Manood ang mga mag-aaral)
Mahusay! Tungkol saan ang inyong napanood?
Sir! Tungkol po sa mga naganap noong EDSA
People Power Revolution
Mahusay! Ano ang mensahe ng inyong
pinanood?
Sir! makakamit po natin ang kalayaan nang
walang dahas ang kailangan lang po ay
magkaisa.
Magaling! Sino-sino ba ang mga naging bahagi
ng EDSA People Power  Revolution?
Sir! mga pari, madre at sundalo
Tumpak! Alam ninyo ba na ang tawag sa mga
katulad nila na taong nagpapakita ng
pagmamahal sa bayan ay nasyonalista at ang
tatalakayin natin sa araw na ito ay…
Mga Nasyonalista sa Timog at Kanlurang Asya
B. Pagtalakay
Ngayon ay dadako na tayo sa ating talakayan.
Ngunit bago yaon ay magkakaroon tayo ng
isang gawain. Hahatiin natin ang klase sa
limang pangkat. Ang bawat pangkat ay
bibigyan ko ng isang envelope na naglalaman
ng kartolina at litrato ng isang
Nasyonalista.  upang inyo siyang makilala
pupunan ninyo ang ilalim ng larawan ng mga
salita, pangungusap, o parirala na may
kaugnayan sa kanya. Inyo itong gagawin sa
loob ng dalawampung minuto at ibabahagi
ninyo ito sa klase pagkatapos. Kayo ay
bibigyang marka ayon sa rubrik.

Presentasyon- 20 puntos
Impormasyon- 20 puntos
Pagkakaisa sa paggawa- 10 puntos
(Sa loob ng dalawampung minuto ay gagawin
ng mga mag-aaral ang gawain at pagkatapos
nito ay ang kanilang pagbabahagi)

Ang ating pagkilala sa mga nasyonalista ay

pangungunahan ng unang pangkat.

         Ang nasa larawan po ay si Mohandas

Karamchad Gandhi mula sa India
         Namuno upang ipaglaban ang hinaing ng
mga Indian sa mga Ingles
 
         Naniniwala sa Ahimsa (lakas ng kaluluwa)
Mahusay!  Makakaupo na kayo. Bakit nais ni at satyagraha (Kawalan ng Kararahasan)
Gandhi na hindi gumamit ng dahas? sa pakikipaglaban
         Nagsagawa ng Hunger Strike,
pagmamartsa, at civil disobedience o
Tama! Ano ba ang mangyayari kung gagamit pagboykot sa produktong Ingles
ka ng dahas sa pakikipaglaban?          Lumaya ang India subalit namatay ng
hindi nagtagumpay na mapag-isa ang mga
Hindu at Muslim
Tama! Kung ikaw si Gandhi, ano ang iyong
mararamdaman kung hindi ka nagtagumpay sa
iyong layunin?
Sir! ayaw po niya na magbuwis ng buhay ang
mga tao upang makamit lamang ang kalayaan
Mahusay! Ano ang iyong gagawin nang hindi
gumagamit ng dahas?

Maraming buhay ang mawawala at maraming

Tama! pamilya ang mawawalan ng mahal sa buhay.

Tumpak!
Malulungkot po dahil parang nasayang lang po
ang aking pinaghirapan.
Mahusay! Ngayon kikilalanin naman natin ang
ikalawang nasyonalista. Ikalawang pangkat
maari na kayong magsimula.. Sir! Pagtangkilik po sa mga gawa dito sa ating
bansa tulad ng pagkain, damit at iba pa.

 
Pakikiisa po at pagtulong sa mga
nangangailangan sa ating bayan

Pagsunod po sa mga batas na pinaiiral ng

pamahalaan.

Magaling! Bakit kaya ninais ni Jinnah na

magkaroon ng sariling bansa ang mga Muslim?

Mahusay! Maaari bang magsama sa iisang

bansa ang muslim at hindu ?

Tama!
         Siya po ay si Mohamed Ali Jinnah mula
sa Pakistan
Tama! Ang ikatlong nasyonalista naman ang
         Pinangunahan ang Muslim League na
ating kikilalanin sa pangunguna ng ikatlong
naghangad ng isang malayang hiwalay na
pangkat.
bansa para sa kanilang mga Muslim mula
sa India
           Kauna-unahang Gobernador-heneral ng
Pakistan
         Tinaguriang “Ama ng Pakistan”

 
Sir! upang mapanatili ang paraan ng kanilang
 pamumuhay na nakabatay sa relihiyong Islam.

Sir!hindi po upang makaiwas sa pangmamaliit

at diskriminasyon mula sa isa’t isa

Opo, kung sila po ay mag-uunawaan at

rerespetuhin ang bawat isa
Magaling! Bakit ninais ni Atataturk na
mapalaya ang kanyang bansa mula sa tangkang
paghahati sa kanila ng mga Kanluranin?

Mahusay! Bakit nagsagawa ng maraming

pagbabago si Mustafa Kemal sa kanyang
bansa?

Tama!

         Siya ay si Mustafa Kemal Ataturk mula sa

Turkey
         Isang opisyal ng militar na naging unang
Tama! Kung ikaw ay mag-isa lamang posible pangulo at tagapagtatag ng Turkey
ba na ikaw ay magtagumpay na palayain ang          Isa sa mga hindi sumangayon sa
iyong bansa? kasunduan ng Italy at France na hatiin ang
Imperyong Ottoman.
         Naging tagapagsalita ng Grand National
Assembly na nagbigay daan upang
kumilos ang mga Turkong militar para
hingin ang kanilang kalayaan.
Mahusay! Ang ika-aapat na nasyonalista ay          Nagsagawa ng mga pagbabago sa
ipapakilala sa atin ng susunod na pangkat. pamahalaan, ekonomiya, at  kultura.

Sir! upang mapanatili po nila ang kanilang

pagkakakilanlan bilang mga Turko

Sir! dahil may mga pamamaraan o sistema na

hindi akma sa kasalukuyang panahon sa
kanilang bansa o kaya naman po ay labag sa
 kagustuhan ng nakararami

Mahusay! Bakit tinuligsa ni Khomeini ang Sir! dahil kailangan po ng pagbabago upang
kanilang pinuno? makasabay ang kanilang bansa sa takbo ng iba
pang bansa.

Tama? Ano baa ng mangyayari kung may

roong dayuhan sa isang bansa?
Sir! hindi po! Dahil kailangan po ng maraming
tao na nagkakaisa upang makamit ang hangarin
mo na mapalaya ang iyong bansa tulad po ng
nangyari sa Turkey na sinuportahan po si
Mustafa Kemal ng militar.
Tama!

Mahusay! Handa ba kayong makulong o

maipatapon sa ibang bansa maipahayag lamang
ang hinaing ninyo sa pamahalaan? Bakit?
hinaing

Magaling! Sa inyong palagay, ano ang

mangyayari kung nasa iisang tao lamang ang
kapangyarihan sa pamahalaan at simbahan?          Siya ay si Ayatollah Roullah Mousari
Khomeini mula sa Iran
         Bumatikos sa mga karahasan ng Shah at
pagsuporta nito sa interes ng mga
dayuhan.
         Nakulong at ipinatapon sa ibang bansa
Mahusay!          Salman Rushdie- hinatulan niya ng
kamatayan dahil sa aklat nitong “Satanic
Verses”.
         Nakilalang malupit na pinuno.
Tama! Para sa huling nasyonalista, ibabahagi
naman sa atin ito ng ikalimang pangkat.

Sir! dahil pinanigan po niya ang interes ng mga

ito.

Sir! dahil pag may dumating pong dayuhan

 nagugulo po ang paraan ng pamumuhay ng
isang lugar at naiimpluwensiyahan nila ang
pamamalakad ng pamahalaan.

Nawawala po ang pagpapahalaga sa

pagkakakilanlan ng isang lugar dahil mas
nabibigyang pansin ang katangian ng mga
dayuhan.
Mahusay! Paano nabawi ni Saud ang mga
lupaing sakop ng kanyang pamilya?

Sir! Opo dahil bilang isang mamamayan

kailangan  ipahayag po natin ang ating
Tama! Malaki ba ang bahaging ginagampanan karapatan na magmalasakit sa pamahalaan at sa
ng relihiyon upang mapagbuklod ang ilang bayan sa pamamagitan ng pagpapahayag ng
pangkat? hinaing

Tama! Paano naging susi ang langis upang Magiging magulo po dahil ang batas ng
yumaman at maging makapangyarihan ang simbahan ang magiging batas din ng
Saudi Arabia? pamahalaan kaya kung malupit po ang batas ng
simbahan gayundin po ang magiging batas sa
pamahalaan
Tumpak! May katanungan ba o nais linawin sa
ating talakayan? Magkakaroon po ng kaayusan dahil iisang tao
lamang ang namumuno sa bansa.
Magaling!
C. Paglalahat
Sulyapan  natin muli ang  tinalakay sa araw na
ito. Ano nga uli ang ating  paksa ?

Tama! Sino- sino ang mga nasyonalista?

Tama!

Tama!

Tama!
         Siya ay si Ibn Saud mula sa Saudi Arabia
Tama!          Kauna-unahang hari ng Saudi Arabia
         Pinagbuklod sa iisang kaharian ang mga
Tama! Ano ang bagay ang ginamit ni lupaing dating sakop ng kanilang pamilya
Mohandas Karamchad Gandhi? at mga nasakop na lupain.
         Nahimok ang mga nomadiko na mabuhay
 ng payapa at napatigil ang mga
Mahusay! Saang bagay naman nakilala si pagnanakaw at pangingikil sa mga
Mohamed Ali Jinnah dumadalo sa pilgrimage sa Mecca.
         Pinahintulutan ang isang kompanya mula
sa Estados Unidos na magkaroon ng oil
concession sa Saudi Arabia.
Tama! Ano namn ang nagawa ni Mustafa
Kemal Ataturk?
Gumamit po siya ng pakikidigma upang
mabawi ang mga lupaing dating sakop ng
Mahusay! Paano naman ipinakita ni Ayatollah kanilang pamilya
Roullah Mousari Khomeini?

Mahusay! Paano naman nakilala si Ibn Saud? Opo dahil kung iisa lang po ang relihiyong
sinasamba magkakaroon po ng ugnayan ang
bawat pangkat at madali pong magkakasundo
Tama!
D. Paglalapat
Sa puntong ito na nakilala na natin ang mga
nasyonalista sa Timog at Kanlurang Asya, Sino Nagbigay po ito ng malaking pera para sa
sa kanilang lima ang maari mong masabing ekonomiya at pamahalaan ng Saudi Arabia
idolo mo sa larangan ng nasyonalismo? Bakit?

Wala po!

Kung ang ginamit niya ay _______ ang

gagamitin ko naman upang maipamalas ang
nasyonalismo ay ______________
Sir mga Nasyonalista po sa Timog at
Kanlurang Asya

Ayatollah Khomeini

Mohandas Karamchad Gandhi

Mustafa Kemal Ataturk

Ibn Saud

Mohamed Ali Jinnah

Sir! gumamit po siya ng ahimsa at satyagraha

sa pakikipaglaban
 Sir! nakilala po siya sa pangunguna niya na
magkaroon ng hiwalay na bansa para sa mga
Muslim sa India

Sir! Siya po ang nagbigay daan upang lumaya

ang Turkey

Sir! ipinaglaban po niya ang kakapakanan ng

kanyang mga kababayan laban sa karahasan ng
Shah at pagpanig nito sa mga dayuhan.

Sir! pinagbuklod at pinaunlad po niya ang

ekonomiya ng Saudi Arabia.

(Ibibigay ng mga mag-aaral ang kanilang

kasagutan batay sa kanilang damdamin at
naunawaan)

IV. Pagtataya

Pagpapangkat-pangkat. Isulat lamang ang sagot.

                        A                                                                                             B

1. Ama ng Pakitan                                                                  a. Ayatollah Khomeini

2. Nanghikayat ng Civil Disobedience                                   b. Ibn Saud

3. Kauna-unahang hari ng Saudi Arabia                                 c. Mohandas Karamchad Gandhi

4. Unang pangulo ng Republika ng Turkey                           d. Mohamed Ali Jinnah

5. Nagtalumpati at nagsulat laban sa Shah.    .                       e. Mustafa Kemal Ataturk

                                                                                                f. Isman Rushdie

Susi sa Pagwawasto

1. D                        2. C                 3. B                 4. E                  5. A

V. Kasunduan

Sa isang Short Bondpaper gumawa ng Slogan na  nagpapahayag ng nasyonalismo..

Halimbawa:     Buhay ay iaalay

                        Para sa bayang sinilangan

Rubrik:  Pagkamalikhain- 15 puntos.              Mensahe- 15 puntos

Unang Yugto ng Imperyalismo at Kolonyalismo sa Timog at Kanlurang Asya
Kolonyalismo – nagmula sa salitang Latin na colonus na ang ibig sabihin ay magsasaka. Ito
tahasang pagsakop sa isang lugar o bansa upang pakinabangan ang mga likas na yaman nito.

Imperyalismo – nagmula sa salitang Latin na imperium na ang ibig sabihin ay command. Ito ay
ang pananakop sa isang bansa upang mapalawak ang teritoryo at maging pandaigdigang
kapangyarihan o world power.

Hilagang Ruta
• • Ito ay nagmumula sa China at dumaraan sa Samarkand at Bokhara ng Gitnang Asya
hanggang sa Constantinople.

Gitnang Ruta
• • Mula sa mga lugar sa Asya ang iba pang mangangalakal ay tutungo naman sa baybay
ng Syria sa daang Golpo ng Persia.

Timog Ruta
• • Ang sasakyang pandagat ng mga mangangalakal ay bumabagtas mula sa India at iba
pang daungan sa Asya sa Karagatang Indian patungong Egypt sa pamamagitan ng Red Sea.

Ang tatlong rutang gamit ng mga mangangalakal ay isinara nang bumagsak ito sa kamay ng
mga Turkong Ottoman dahil sa ipinataw na mataas na buwis.

Dahilan na Nagbunsod sa mga Kanluranin na Magtungo sa Asya

Renaissance ay mula sa salitang Pranses na ibig sabihin ay "muling pagsilang”.

Ang Renaissance ang nagbukas ng daan sa pagbabago sa larangan ng kalakalan at negosyo
kaya umusbong ang rebolusyong komersiyal na nagdulot ng mga pagbabago sa gawang pang-
ekonomiya.

Ang Krusada ay isang kilusan na inilunsad ng simbahan at ng mga kristiyanong hari upang
mabawi sa mga muslim ang banal na lugar, ang Jerusalem sa Israel.

Si Marco Polo ay isang Italyanong adbenturerong mangangalakal na taga Venice, sa kaniyang

aklat na “The Travels of Marco Polo” dito nya isinulat ang mga nakita niyang magagandang
kabihasnan sa mga bansa sa Asya lalo na sa China.

Ang Pagbagsak ng Constantinople (bahagi ng Turkey sa kasalukuyan) Ito ang nagsilbing rutang
pangkalakalan mula Europa patungong India, China, at iba pang bahagi ng Silangan na
napasakamay ng mga Turkong Muslim noong 1453

Merkantilismo ang prinsipyong pang-ekonomiya na umiral sa Europa kung saan naging batayan
ng kapangyarihan ay ang maraming ginto at pilak.

Epekto sa Ekonomiya

Pinakinabangan nang husto ang mga likas na yaman at mga hilaw na materyales.

Nasanay ang mga Asyano sa paggamit ng mga produktong dayuhan kaya minabuti ng mga
bansang mananakop na maglagay na rin ng mga pabrikang bubuo sa mga hilaw na materyal na
galing sa mga kolonya.

Nagpatayo ng mga tulay, riles ng tren, at kalsada ang mga mananakop upang maging mabilis
ang pagdadala at pagluluwas ng mga produkto

Isinilang ang mga Asyanong naging mangangalakal o middlemen ng mga produkto.

Epekto sa Politika
Nagtatag ang mga mananakop ng isang sentralisadong pamahalaan, ngunit ang matataas na
posisyon ay para lamang sa mga Kanluranin at ang mababang posisyon ay sa katutubo.

Nagkaroon ng paghahati-hati ng rehiyon sa mga Kanluraning bansa at nagkaroon ng fixed

border o takdang hangganan ang teritoryo ng bawat bansa.

Epekto sa Sosyo-Kultural

Nagkaroon ng paghahalo ng lahi ng mga katutubo at mga Kanluranin para makuha ang
katapatan ng kolonya.

Pinanghimasukan ang tradisyon ng mga katutubo

Ang edukasyon ay naging instrumento para payapain ang mga Asyanong naghahangad ng
pagbabago
Cansuje National High School
Cansuje, Argao, Cebu

September 24, 2021

MARILYN S. ANDALES, Ed. D., CESO V
Schools Division Superintendent
Division of Cebu ProvinceIPHO Bldg.,
Sudlon, Lahug, Cebu City

Madam:
Greetings of Peace and Solidarity!
My name is Jannet A. Fuentes, twenty-
eight (28) years old, Married, and with
one (1) daughter. I am a
secondary school teacher in our
division with current station at Cansuje
National High School in Argao,
Cebu for three (3) years already after
having been granted transfer last 2018
from Bantayan National
High School in Bantayan, Cebu where
I rendered service for more than 3
years also. Those six (6) years
of performing my profession in two (2)
different but equally homelike schools
not only taught me a lot of
relevant teaching experiences from
handling classes with diverse learners
to being assigned in subject
areas which were not my specialization
but also indulged myself in wholesome
encounters helpful for
everyday life like it brought my
patience, industry, kindness,
leadership, camaraderie, and love of
self and
of others to a whole new level. Most
importantly, it made me grow
personally and develop professionally.
And through this far, despite this
global health crisis that we
continuously are fighting, I am still
very glad
and grateful for being an educator and
that still excites me everyday to report
to work.
However, just the same way the world
has turned upside down since the
pandemic hit us, life happens.
We got to make long-term decisions as
a family for the future that we
envisioned. And so, we moved in
our permanent humble home built and
located in Lowac, Lapay, Argao, Cebu,
approximately thirty (30)
minutes to Cansuje National High
School via motorcycle. For three (3)
years of going to and from there
even though there are some parts of the
road that are still for/under
construction, it was okay; not until
th
now that I am in my 10 week of
(twin) pregnancy. I started becoming
worried of the risk of travel as a
pregnant mom and by the time my
babies are born, it would be harder for
me and that could possibly
affect my efficiency in performing my
functions at a distant school.
In lieu of this, I am very
optimistic to request from your
good office the re-
employment/transfer/reassignment/
swap in exchange with whatsoever
name preferably as it is to Usmad
National High School, Usmad, Argao,
Cebu, which is only fifteen (15)
minutes or a barangay away from
my permanent residence…where I
wish to transfer for valid reasons as
stated in DM 357 s. 2021,
 The teacher is at least 3 years of
service in his/her current station or has
obtained 3 RPMS ratings,
 The teacher is a bona fide resident
of a barangay without school; a
municipality, city, province
where the school is located (RA No.
8190, Localization Law) as evidenced
by the teacher’s
voter’s ID or residence certificate, and
 The teacher is 2 months pregnant
with twins as reflected on TVS result.
I believe that I will be more efficient
and effective if I will be transferred at
a school nearer to my
home. I can guarantee that I can carry
out my functions and roles as a teacher
to the peak because
I am always willing to teach, serve, and
do my best. I hope and pray for your
favorable consideration
on this matter.
Enclosed herewith are my pertinent
documents for your perusal. And
should this letter merit your
attention and usual prompt action,
I may be reached at 0999-318-
4836 or
jannet.fuentes@deped.gov.ph.
Thank you very much and God bless.
Madam:

Greetings of Peace and Solidarity!

My name is Jannet A. Fuentes, twenty-eight (28) years old, Married, and with one (1)
daughter. I am asecondary school teacher in our division with current station at Cansuje
National High School in Argao,Cebu for three (3) years already after having been granted
transfer last 2018 from Bantayan NationalHigh School in Bantayan, Cebu where I
rendered service for more than 3 years also. Those six (6) yearsof performing my
profession in two (2) different but equally homelike schools not only taught me a lot
ofrelevant teaching experiences from handling classes with diverse learners to being
assigned in subjectareas which were not my specialization but also indulged myself in
wholesome encounters helpful foreveryday life like it brought my patience, industry,
kindness, leadership, camaraderie, and love of self andof others to a whole new level.
Most importantly, it made me grow personally and develop professionally.And through
this far, despite this global health crisis that we continuously are fighting, I am still very
gladand grateful for being an educator and that still excites me everyday to report to
work.

However, just the same way the world has turned upside down since the pandemic hit
us, life happens.We got to make long-term decisions as a family for the future that we
envisioned. And so, we moved inour permanent humble home built and located in
Lowac, Lapay, Argao, Cebu, approximately thirty (30)minutes to Cansuje National High
School via motorcycle. For three (3) years of going to and from thereeven though there
are some parts of the road that are still for/under construction, it was okay; not
untilnow that I am in my 10th week of (twin) pregnancy. I started becoming worried of
the risk of travel as apregnant mom and by the time my babies are born, it would be
harder for me and that could possiblyaffect my efficiency in performing my functions at
a distant school.
In lieu of this, I am very optimistic to request from your good office the
re-employment/transfer/reassignment/swap in exchange with whatsoever name
preferably as it is to Usmad National High School, Usmad, Argao, Cebu, which is only
fifteen (15) minutes or a barangay away from my permanent residence…where I wish to
transfer for valid reasons as stated in DM 357 s. 2021,

 The teacher is at least 3 years of service in his/her current station or has obtained
3 RPMS ratings,
 The teacher is a bona fide resident of a barangay without school; a municipality,
city, provincewhere the school is located (RA No. 8190, Localization Law) as
evidenced by the teacher’svoter’s ID or residence certificate, and
 The teacher is 2 months pregnant with twins as reflected on TVS result.

I believe that I will be more efficient and effective if I will be transferred at a school
nearer to myhome. I can guarantee that I can carry out my functions and roles as
a teacher to the peak becauseI am always willing to teach, serve, and do my best. I
hope and pray for your favorable considerationon this matter.
Enclosed herewith are my pertinent documents for your perusal. And should this
letter merit yourattention and usual prompt action, I may be reached
at 0999-318-4836 orjannet.fuentes@deped.gov.ph.

Thank you very much and God bless.

Very truly yours,

JANNET A. FUENTES
Teacher

Very truly yours,

JANNET A. FUENTES
Teacher
tumutukoy sa mekanismo o lugar kung saan maaring magtagpo ang konsumer at
prodyuser.
Ang pamilihan ay maaaring lokal, panrehiyon, pambansa o pandaigdigan ang
lawak

MGA ESTRUKTURA NG PAMILIHAN

Ang estruktura ng pamilihan ay tumutukoy sa balangkas na umiiral sa sistema ng

merkado kung saan ipinapakita ang ugnayan ng konsyumer at prodyuser. Ito ay
nahahati sa dalawang pangunahing balangkas - ang pamilihang may ganap na
kompetisyon (perfectly competitive market) at ang pamilihang may hindi ganap na
kompetisyon (imperfectly competitive market)

Pamilihang may Ganap na Kompetisyon- Ito ang estruktura ng pamilihan na

kinikilala bilang modelo o ideal.

Mga Katangian:

 Maraming mamimili at tindera ng produkto

 Magkakatulad ang mga produkto
 Malayang paggalaw ng salik ng produksiyon
 May kalayaan sa pagpasok at paglabas sa negosyo
 May sapat na kaalaman at impormasyon ukol sa pamilihan
Ang Pamilihang May Hindi Ganap na Kompetisyon o Imperpectly Competitive
Market ( ICM) ay ang estruktura ng pampamilihan na walang anumang kondisyon o
katangian na matatagpuan sa pamilihang may ganap na kompetisyon.

MGA BUMUBUO SA PAMILIHANG MAY HINDI –GANAP NA KOMPETISYON

MONOPOLYO – ang estruktura ng pamilihan na iisa lamang ang prodyuser

nagumagawa ng produkto o nagbibigay serbisyo kung kaya’t walang pamalit o kahalili.

Patent-pumoprotekta sa mga imbentor at kanilang imbensyon.

Copyright-isang uri ng intellectual property right na tumutukoy sa karapatang
pagmamay-ari ng isang tao na maaring kabilang ang mga akdang pampanitikan (literary
works) o akdang pansining (artistic works)
TradeMark –ang paglalagay ng mga simbolo o marka sa mga produkto at serbisyo na
siyang nagsisilbing pagkakakilanlan ng kompanyang maygawa o nagmamay-ari nito.
Natural Monopoly- ito ang mga kompanyang binigyang karapatan na magkaloob ng
serbisyo sa mga mamamayan.

MONOPSONYO – ang estruktura ng pamilihan na mayroon lamang iisang

mamimilingunit maraming prodyuser ng produkto at serbisyo

OLIGOPOLYO – ang estruktura ng pamilihan na may maliliit na bilang o iilanlamang na

prodyuser ang nagbebenta ng magkakatulad o magkakugnay na produkto at serbisyo

Hoarding- ang pagtatago ng produkto upang magkulang ang supply sa pamilihan na

magdudulot ng pagtaas ng pangkalahatang presyo.
Collusion- pagkontrol o sabwatan ng mga negosyante, ito ay nagaganappartikular na sa
presyo sa ilalim ng kartel o samahan ng mgaoligopolista. Ang konsepto ng cartel ay
nangangahulugang pagkakaroonng alliance of enterprises.

MONOPOLISTIC COMPETITION o monopolistikong kompetisyon – ang estruktura

ngpamilihan kung saan maraming kalahok na prodyuser ang nagbebenta ng produktosa
pamilihan subalit marami rin ang mga konsyumer
 ARALING PANLIPUNAN 8
IKALIMANG LINGGUHANG PAGSUSULIT
Pangalan: __________________________________________________ Petsa:
______________________
Seksyon/Baitang: __________________________________

Panuto: Unawain mo ang mga katanungan at isulat ang titik ng tamang sagot.

1. Ano ang sektor ng pamumuhay ng mga kanluranin ang may magandang naidulot
matapos ang Krusada?
A. Lipunan B. Kalakalan C. Transportasyon D. Pagsasaka
2. Ano ang tawag sa sitemang gumagabay sa paraan ng pagsasaka, ng buhay ng
mga magbubukid, at ng kanilang ugnayan sa isa’t isa at sa panginoon na
nagmamay-ari ng lupang sakahan?
A. Piyudalismo B. Feudal C. Manoryalismo D. Manor
3. Ano ang paraan ng pamumuhay na kung saan ay walang sentralisadong pamumuno
kung kaya ang kapangyarihan ay nasa kamay ng mga panginoong maylupa na bumuo
ng sari-sariling hukbong magtatanggol sa kanila?
A. Piyudalismo B. Feudal C. Manoryalismo D. Manor
4. Ang sumusunod ay mga pagbabagong naganap sa Europa noong Gitnang Panahon,
alin ang HINDI kabilang?
A. Sistemang piyudalismo at manoryalismo
B. Paglawak ng kapangyarihan ng Holy Roman Empire
C. Paglakas ng Simbahang Katoliko at Paglunsad ng krusada
D. Pagbagsak ng Imperyong Romano
5. Alin sa sumusunod ang kabilang sa Bourgeoisie?
A. Sila ay mga artisano at mga manggagawa C. Mga mangangalakal at banker
B. Mga nagmamay-ari ng lupain D. Mga magsasaka
6. Ano ang naging dahilan ng paglakas ng kapangyarihan ng Simbahang Katoliko?
A. Pagbagsak ng Imperyong Romano noong 476 C.E
B. Paglakas ng kapangyarihan ng feudal lord
C. Paghina ng kapangyarihan ng mga obispo
D. Paglakas ng kapangyarihan ng Bourgeoisie
7.Alin sa mga sumusunod ang hindi kabilang sa lipunan sa panahon ng Piyudalismo?
A.Pari B. Serf C. Kabalyero D. Maharlika
8.Ang _________ ay isang malaking lupaing sinasaka.
A.Fief B. Lambak C. Vassal D. Manor
9.Ang ________ ay binuo ng mga 30000 kabalyero at 12000 na mandirigma sa
pamumuno ng Prinsipe at mga Pranses na nabibilang sa “nobility”
A.Unang Krusada C. Krusada ng mga Bata
B.Ikalawang Krusada D. Ikaapat na Krusada
10.Isa sa mga krusada kung saan labing dalawang taong gulang na French na ang
pangalan ay Stephany ay naniniwala na siya ay tinawag ni Kristo na mamuno ng
krusada
A.Unang Krusada C. Krusada ng mga Bata
B.Ikalawang Krusada D. Ikaapat na Krusada
 ARALING PANLIPUNAN 7
IKAANIM NA LINGGUHANG PAGSUSULIT

Pangalan: __________________________________________ Petsa:

______________________
Baitang/Seksyon: _________________________

Panuto: Unawain ang mga katanungan at isulat ang titik ng tamang sagot.

1. Alin sa sumusunod ang kalagayan ng kababaihan noong sinaunang panahon?

A. Mataas na pagtingin sa mga kababaihan.
B. Mababang pagtingin sa mga kababaihan.
C. May karapatan ang bawat kababaihan.sa kasaysayang naitala sa mga bansang
Asyano, hindi malawak ang mga
karapatan at kapangyarihan ng mga kababaihan noon. Ano ang sinasalamin ng
mababang pagtingin nito sa mga kababaihang Asyano?
A. Itinuturing na mababang miyembro ng lipunan ang kababaihan at limitado ang
kanilang mga karapatan.
B. Hindi pinagkalooban ng langit ang mga kababaihan na mamuno sa lipunan.
C. Mahihina ang loob at walang kakayahang mamuno ang mga babae sa imperyo.
D. Hindi pinagkakalooban ang kababaihan ng mataas na edukasyon at kasanayan sa
buhay.

3. Ayon sa Kodigo ni Manu, ilang taon ang agwat ng edad ng asawang lalaki sa
kanyang asawang babae?
A. 1 B. 2 C. 3 D. 4

4. Sa batas ng Kodigo ni Hammurabi ay mababa ang pagtingin sa mga kababaihan. Ang

sumusunod ay katayuan ng mga kababaihan MALIBAN sa isa, ano ito?.
A. Ituturing na parang produkto na ibinibenta at binibili sa kalakalan.
B. Ipinagkakasundo sa ibang lalaki kapalit ng pera at dote.
C. Ang mga ritwal na may kaugnayan sa kababaihan ay hindi kinikilala.
D. Mahigpit na ipinagbabawal ang paglahok ng mga babae sa kalakalan.

5. Alin sa sumusunod ang hindi pinapayagang makisama sa isang mababang uri ng

babae sa lipunan?
A. Vaishya (mangangalakal) C. Sudras (alipin)
B. Ksatriyas (mandirigma) D. Brahmin (pari)

6. Ayon parin sa batas ni Hammurabi, anong kaparusahan ang maaaring matanggap ng

isang babaeng hindi tapat sa kanyang asawa?
A. kamatayan C. pagkabilanggo
B. pagputol ng daliri sa kamay D. paglatigo

7. Bakit limitado ang karapatan ng kababaihan sa sinaunang lipunan?

I. Sapagkat hindi sila pinahahalagahan.
II. Dahil sa mababa ang katayuan nila sa lipunan.
III. Dahil itinuturing silang makapangyarihan.
IV. Sapagkat kinikilala sila ng lahat.
A. I,III B. II,IV C. III,I D. I,II

8. Sa Kodigo ni Manu, kanino ipinagkakaloob ang dote o bigay kaya?

A. sa babae C. sa pamilya ng babae
B. sa lalaki D. sa mag-asawa

9. Ayon sa Kodigo ni Manu, bakit hindi dapat tumutol ang ama sa ipinagkasunduang
kasal ng kanyang anak n babae?
A. Dahil ito ang nakasaad sa batas.
B. Dahil ito ay isang malaking paglabag na katumbas ay pagpapalaglag sa sanggol.
C. Dahil maaari siyang parusahan ng kamatayan.
D. Dahil maaari siyang mawalan ng karapatan sa kanyang anak.

Para sa Bilang 10.

Ang Batas ng Diyos; ang Batas ng Tao. Alam natin na ang bawat batas ay
dapat sundin o tuparin sapagkat kung atin itong susuwayin may
karampatang parusang naghihintay.
10. Ano ang mensaheng nais iparating ng pahayag sa loob ng kahon?
A. Ang batas ng tao kapag ating nilabag ay may karampatang parusa.
B. Ang batas ng Diyos alam man natin o hindi kapag nilabag ay may
kaukulang parusa kahit sino ka man.
C. Sa paggawa ng kasalanan, maliit man o malaki ay may naghihintay.
D. Lahat ng nabanggit.

ARALING PANLIPUNAN 9
WEEK 5
Gawain 1
Panuto: Suriing mabuti ang mga pahayag sa ibaba. Tukuyin kung ang sumusunod na
pangungusap ay nagsasaad ng surplus, shortage, o ekwilibriyo

___________1.Kailangan ni Phillip ng isang dosenang rosas para sa kaarawan ng

kaniyang ina ngunit siyam na rosas lamang ang natitira sa flower shop.
___________2. Nagkasundo ang prodyuser at konsyumer sa halagang Php50 at sa dami
na 30.
___________3. May 100 sako ng palay si Isko ngunit 70 sako lamang ang handing bilhin
ng bumibili nito.
___________4. May 36 na panindang payong si Jelen. Dahil sa biglaang pagbuhos ng
ulan, naubos lahat ng kanyang paninda.
___________5. Napanis lamang ang tindang ulam ni Cecelia dahil sa suspensiyon ng
klase kaninang umaga.
Gawain

Gawain 2
Panuto: Ayusin ang ginulong letra sa bawat bilang upang maibigay ang hinihinging
kasagutan sa mga gabay na tanong. Maaari mong balikan ang iyong mga napag-aralan
sa mga naunang aralin upang madali mong masagot ang katanungang nakapaloob dito.

1. ORSAGEHT
2. NKAMWI
3. LEWIKIYRBIO
4. KOYLISEDBRIWI
5. LUPRSUS

1. Ang dami ng demand ay mas malaki kaysa sa dami ng supply.

2. Ayon sa kaniya, kapag nagaganap ang ekwilibriyo ay nagtatamo ng kasiyahan ang
parehong konsyumer at prodyuser.
3. Kung konsyumer at prodyuser ay nagkasundo sa presyo at dami ng produkto.
4. Kung hindi pareho ang quantity demanded at quantity supplied sa isang takdang
presyo.
5. Tawag sa dami ng supply ay mas malaki kaysa sa dami ng demand.
 Ang Ekwilibriyo sa Pamilihan

Ayon kay Gregory Mankiw (2012) sa kaniyang aklat na Essentials of Economics,

kapag nagaganap ang ekwilibriyo ay nagtatamo ng kasiyahan ang parehong konsyumer
at prodyuser.

Ang ekwilibriyo ay isang kalagayan sa pamilihan na ang dami ng handa at

kayang bilhing produkto o serbisyo ng mga konsyumer at ang handa at kayang
ipagbiling produkto at serbisyo ng mga prodyuser ay pareho ayon sa presyong kanilang
pinagkasunduan.

Ekwilibriyong presyo ang tawag sa pinagkasunduang presyo ng konsyumer at

prodyuser. Ekwilibriyong dami naman ang tawag sa napagkasunduang bilang ng mga
produkto o serbisyo.

Market Schedule para sa Kendi

A. Sa presyong tatlong piso, ang quantity
Quantity Quantity supplied at quantity demanded ay pantay.
Demanded Presyo Supplied (Qd=Qs)
(Qd) (P) (Qs) B. Sa presyong mas mataas sa tatlong piso,
10 5 50 mas maliit ang quantity demanded kaysa sa
20 4 40 quantity supplied. (Qd < Qs)
30 3 30 C. Sa presyong mas mababa sa tatlong piso,
40 2 20 mas malaki ang quantity demanded kaysa sa
50 1 10 quantity supplied. (Qd > Qs)
60 0 0

Shortage at Surplus
 Ang anumang sitwasyon o kalagayan na hindi pareho ang quantity demanded at
quantity supplied sa isang takdang presyo ay tinatawag na disekwilibriyo

Ang pamilihan na maaaring makaranas ng surplus kung mas marami ang

quantity supplied kaysa quantity demanded.

Ang shortage ay nararanasan naman kung ang dami ng demand ay mas malaki
kaysa sa dami ng supply.
ARALING PANLIPUNAN 9
ACTIVITY #4
Gawain 1
Panuto: Isulat sa loob ng kahon ang angkop na salik upang mabuo ang organizer.

Mga Salik na
Nakakaapekto sa
Supply

Gawain 2
Panuto: Punan ng angkop na salita ang bawat patlang na tumutukoy sa tamang
sagot na bubuo sa mga pangungusap.

Sa araling ito, aking natutuhan na maliban sa presyo, may iba pang __________ na
nakaaapekto sa ____________. Ang pagsusuri ng mga salik na ito ay mahalagang malaman
upang higit na maging matalino sa paggawa ng ______________ ang mga prodyuser.
Pangunahing layunin ng bawat prodyuser ang kumita mula sa kanilang negosyo.
Kinakailangan ng prodyuser ang matalinong pagtugon sa bawat pagbabago ng
_______________________ upang makamit ang layunin nito. Ngunit higit sa layunin na
kumita, dapat na maging mapanagutan ang ______________ sa mga desisyon na ginagawa nito
lalo sa mga sitwasyong maaapektuhan ang maraming mamimili.
Pagpipilian ng sagot para sa Gawain 2

Salik ng Supply
Prodyuser
Supply
Salik
Desisyon

Banghay aralin sa arpan 6 pananakop ng mga hapones

1. 1. Name of Teacher: Cyril C. Gomez Grade: VI Observer: Anabeth S. Basay Date: Oktobre
9, 2019 Subject: Araling Panlipunan 6 Kabuuang Oras: 40 minuto Banghay Aralin I.
LAYUNIN A. Pamantayang Pangnilalaman Naipamamalas ang mapanuring pag-unawa sa
pamamahala at mga pagbabago sa lipunang Pilipino sa panahon ng kolonyalismong
Amerikano at ng pananakop ng mga Hapon at ang pagpunyagi ng mga Pilipino na
makamtan ang kalayaan tungo sa pagkabuo ng kamalayang pagsasarili at
pagkakakilanlang malayang nasyon at estado B. Pamantayang sa Pagganap
Nakapagpapahayag ng kritikal na pagsusuri at pagpapahalaga sa konteksto, dahilan,
epekto at pagbabago sa lipunan ng kolonyalismong Amerikano C. Mga Kasanayan sa
Pagkatuto Isulatang code ng bawatkasanayan Nakapagbibigay ng sariling pananaw tungkol
sa naging epekto sa mga Pilipino ng pamamahala sa mga dayuhang mananakop.
AP6KDP-IIh-9 II. NILALAMAN Pananakop ng mga Hapones KAGAMITANG PANTURO A.
Sanggunian 1. Mga Pahina sa Gabay ng Guro AP6 CG, EASE Module 2. Mga Kagamitan
Tsart, TV, laptop B. Iba pang Kagamitang Panturo Video clip III. PAMAMARAAN ALAMIN
NATIN Balik-Aral sa nakaraang aralin at/o pagsisimula ng bagong aralin Maglaro ng
message relay (Mga batas at patakaran ng mga Amerikano) B. Paghahabi sa layunin ng
aralin Pagpapakita ng larawan na may kaugnayan sa hapones C. Pag-uugnay ng mga
halimbawa sa bagong aralin Video clip tungkol sa pagsabog ng Pearl Harbor.
2. 2. D. Pagtalakay ng bagong konsepto at paglalahad ng bagong kasanayan #1 Pagtatalakay
sa mga pangyayari kung paano nasakop ng mga Hapones ang Pilipinas. E. Pagtalakay ng
bagong konsepto at paglalahad ng bagong kasanayan #2 Isa-isahin ang mga pangyayari
sa pagsakop ng mga Hapones sa Pilipinas gamit ang TIMELINE F. Paglinang sa
Kabihasaan (Tungo sa Formative Assessment) Pangkatang Gawain Pagsunud-sunud ng
mga pangyayari G. Paglalapat ng mga aralin sa pang-araw-araw na buhay Kung ikaw ay
nabubuhay noong panahon ng mga hapones sa Pilipinas, susunod ka ba sa mga
lumalaban o susunod na lamang sa mga hapones ?Bakit? H. Paglalahat ng Aralin Ano ang
naging daan upang maging sakop ng mga Hapones ang Pilipinas I. Pagtataya ng Aralin
Panuto: Piliin ang titik ng tamang sagot. 1. Dumating sa Pilipinas ang mga Hapon noong: A.
1939 C. 1944 B. 1941 D. 1950 2. Alin sa sumusunod ang hindi nangyari sa panahon ng
pananakop ng Hapon sa Pilipinas? A. pagbagsak ng Bataan B. pagsuko ng huknong
Amerikano at Pilipino sa Corregidor C. pagbabayad ng Hapon sa Amerika kapalit ng
Pilipinas D. pagpapatuloy ng Komonwelt sa Amerika 3. Sino ang pangulo ng Pilipinas
noong panahong sakopin ng Hapon ang Pilipinas? A. Claro M. Recto C. Manuel Roxas B.
 Manuel L. Quezon D. Jose Rizal 4. Bakit kailangang lisanin ang Maynila ng tropang
USAFFE at magtungo sa Bataan? A. Sapagkat naroon ang mga Hapon B. Sapagkat
napakalaki nito C. Sapagkat maraming gerilya doon D. Sapagkat mahirap nang ipagtanggol
ito at labis na mawawasak 5. Paano madaling nagapi ng mga Hapon ang puwersang
Pilipino-Amerikano? A. Sa pamamagitan ng propaganda B. Sa pamamagitan ng pagbayad
ng malaking halaga C. Sa pamamagitan ng pagpatay sa mga sumukong sundalo
3. 3. D. Sa pamamagitan ng walang humpay na pagbobomba sa mahahalagang istalsayong
military 6. Bakit nasali ang Pilipinas sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig? A. Dahil
mayaman ito B. Dahil ito ay isang Komonwelt na protektado ng Amerika C. Dahil ginalit nito
ang mga Hapon D. Dahil ito ay bahagi ng kolonya ng Amerika 7. Ang pangunahing element
ng panghihimagsik sa Gitnang Luzon? A. KALIBAPI C. gerilya B. HUKBALAHAP D.
USAFFE 8. Bago pumasok ang mga Hapones sa Maynila, idiniklara ni Heneral Douglas
MacArthur na Open City ang lungsod noong Disyembre 26, 1941. Ano ang ibig sabihin sa
pagiging “open city” ng Manila? A. Malugod na tinanggap ang mga mananakop na Hapon
B. Bukas na pakikipag-usap sa mga dayuhan C. Di dapat bombahin sapagkat maraming
sibilyan doon D. Wala na ang pwersa at gamit pandigma ng pwersang Amerikano at
Pilipino 9. Ang unang pag-atake ng Hapon sa Pilipinas ay naganap noong: A. Disyembre
8,1941 C. Disyembre 12, 1941 B. Disyembre 10, 1941 D. Disyembre 15, 1941 10. Ang mga
sumusunod ay ang mga tunay na layunin sa pananakop ng Hapon, MALIBAN SA ISA: A.
Lumalaki ang populasyon ng Hapon at kailangan ng mas malaking teritoryo. B. Lumalaki
ang kanilang produksyon at kailangang magkaroon ng pamilihan ang kanilang mga kalakal.
C. Naghahanap ito ng makukunan ng mga likas na yaman upang gamitin sa paggawa ng
mga makabagong teknolohiya at mga kagamitang pandigma. D. Pagbibigay ng kasarinlan
ng mga Pilipino mula sa kamay ng mga Amerikano. J. Takdang Aralin Magtanong tanong
sa mga matatanda kung ano ang naging karanasan nila sa panahon ng mga Hapones.
Inihanda ni: Pinagtibay ni: CYRIL C. GOMEZ ANABETH S. BASAY Guro Head Teacher I,
Observer
 Mga Kaganapan sa Gitnang Panahon

 Ang Holy Roman Empire sa kanluranin at sistemang piyudalismo

 Ang sistemang manoryalismo
 Ang paglakas ng simbahang katoliko
 Ang paglunsad ng mga krusada

Mga Pangyayaring Naganap sa Gitnang Panahon

1.) Politika
A. HOLY ROMAN EMPIRE
 Sinikap ni Charles Martel, isa sa mga mayor ng palasyo na pag-isahin ang France.
 Si Pepin the Short ang unang hinirang na hari ng France. Noong 768 humalili sa kanya
ang kanyang anak na si Charlemagne o Charles the Great.
 Ang pamumuno ni Charlemagne sa kaharian ng frank at dinastiyang Carolingian ay
ang pagsisimula ng “Holy Roman Empire”. Sa pagkamatay niya ay humalili si Louis
the Religious at hinati ng kanyang tatlong anak ang imperyo sa pamamagitan ng
Kasunduan ng Verdun noong 841 na sina Charles the Bald -France, Louis the German -
Germany at Lothair -Italy.

Mga Kaganapang Nagbigay-daan sa Pagkakabuo

ng “Holy Roman Empire”
 481 -Pinag-isa ni Clovis ang iba-ibang tribong Franks at sinalakay ang mga romano.
 496 -Naging kristiyano si Clovis at ang kaniyang buong sandatahan.
 511 -Namatay si Clovis at hinati ang kaniyang kaharian sa kaniyang mga anak.
 687 -Pinamunuan ni Pepin II ang tribong Franks.
 717 -Humalili kay Pepin II ang kaniyang anak na si Charles Martel.
 751 -Ang anak ni Charles Martel na si Pepin the Short ay hinirang bilang Hari ng mga
Franks sa halip na Mayor ng Palasyo.

 Lupa ang pinakamahalagang anyo ng kayamanan sa Europa mula ikasiyam hanggang

ika-14 na siglo. Ito ay pangunahing pagmamay-ari ng hari na isang lord o panginoon na
tinatawag ding liege o suzerain at kailangang pangalagaan.
 Nagsasagawa ng investiture o seremonya na tinatawag na homage na kung saan
binibigyan ng lord ang vassal ng fief.
 Lipunan sa Panahong Piyudalismo

Hari
Maharlika at obispo
Knight (Kabalyero)
Serf (Magsasaka)

2.) Ekonomiya

A. MANORYALISMO

 Ang kayamanan ng feudal lord ay mula sa pagsisikap ng mga paisano na naninirahan sa kanilang
lupain. Sa mga nagdaang taon ng Imperyong Romano, karamihan sa mga paisano ay mas piniling
magsimulang magsaka sa lupang pagmamay-ari ng lord kaysa magkaroon ng sariling lupain. Sa
pagsisimula ng Gitnang Panahon ay nagmay-ari na ng lupang sakahan ang iilan sa mga paisano.

 Sa Panahong Medieval malaking bahagi ng populasyon ng Europa ay mga paisano, karamihan sa

kanila ay serfs o manggagawang legal ang pagkakatali sa manor o isang malaking nababakurang
gusali o kaya ay palasyo. Ito ay isang malaking lupang sinasaka. Makikita rito ang kamalig, kiskisan,
panaderya, kuwadra ng panginoon, simbahan pandayan at pastulan.

 Pagsasaka ang batayan ng Sistemang Manoryalismo. Ang paglakas ng kalakalan ay naging

malaking tulong sa paglago ng mga bayan. Nagkaroon ng pagbabago sa agrikultura bunsod ng
pagtuklas ng mga bagong teknolohiya at mga bagong pamamaraan sa pagtatanim.

Sa pag-unlad ng kalakalan at industriya at paglawak ng mga bayan, isang makapangyarihang

uri ng tao ang lumitaw. Sila ay tinawag na bourgeoisie, mga mangangalakal at banker na
bagaman may salapi ay hindi nabibilang sa mga lipi ng maharlika at kaparian. Iba-iba ang
tawag sa kanila depende kung saang bansa; sa England ay burgesses, sa France ay bourgeois,
at sa Germany ay burghers. Sila ang nagiging gitnang uri at mababa ang pagtingin sa kanila
ng panginoong piyudal dahil sa sila ay mga bagong yaman lamang.

3.) Sosyo-kultural
A. PAGLAKAS NG SIMBAHANG KATOLIKO
 Ang pagbagsak ng Imperyong Romano noong 476 C.E., ay isa sa mga dahilan ng
paglakas ng kapangyarihan ng Simbahang Katoliko. Naghari sa Kanluran at
Silangang Europa sa Gitnang Silangan at sa Hilagang Africa sa loob ng halos 600 taon.
 Noong mga unang taon ng Kristiyanismo, karaniwang tao lamang ang mga pinuno ng
Simbahan na nakilala bilang mga presbyter na pinili ng mga mamamayan.
 Mula noong kalagitnaan ng ika-11 siglo, pinipili ang mga papa ng kolehiyo ng mga
kardinal sa pamamagitan ng palakpakan lamang, depende kung sino ang gusto ng
matatandang kardinal.
Mga naging pinuno ng Simbahang Katoliko ay sina; Constantine the Great, Papa Leo the
Great (440-461), Papa Gregory I at Papa Gregory VII.
 Pamumuno ng mga monghe -binubuo ang mga monghe ng isang pangkat ng mga pari
na tumalikod sa makamundong pamumuhay at nanirahan sa mga monasteryo upang
mamuhay sa panalangin at sariling disiplina.
A. MGA KRUSADA
 Ang Krusada ay isang ekspedisyong militar na inilunsad ng Kristiyanong Europeo dahil sa
panawagan ni Pope Urban II noong 1095. Ito ay isang banal na labanan ng mga relihiyosong
Europeo laban sa ga Turkong Muslim na sumakop sa banal na pook sa Jerusalem. Unang
Krusada 1096-1099 -binubuo ng mga 3000 kabalyero at 12000 na mandirigma sa pamumuno
ng Prinsipe at mga Pranses na nabibilang sa nobility.
Ikalawang Krusada 1147-1149 -Sa paghihikayat ni St. Bernard ng Clairvaux, sinamahan siya
nina Haring Luis VII ng France at Emperor Conrad III ng Germany.
Ikatlong Krusada 1189-1192 -Krusada ng mga bata. Noong 1212 isang labindalawang taong
French na ang pangalan ay Stephenay na naniwala na siya ay tinawag ni Kristo na mamuno ng
Krusada.
Ikaapat na Krusada 1202-1204 -inilunsad noong 1202 ay naging isang iskandalo.
Ikalimang Krusada 1213-1221 -Pagtatangka na muling makuha ang Jerusalem sa
pamamagitan ng pananakop mula ng estadong Ayyubid ng Ehipto.
Ikaanim na Krusada 1228 -Ito ay nagsimula pitong taon pagkatapos ng pagkabigo ng
ikalimang krusada.
Ikapitong Krusada 1248-1254
-pinamunuan ni Louis IX ng France.
Ikawalong at ikasiyam na Krusada 1270-1272 -ito ang huling bahagi ng Krusada. Naglayag si
Edward I ng England sa Acre. At nabigo si Louis IX ng France na bihagin ang Tunis.
 Ang magandang resulta ng krusada ay ang pagiging matatag ng kalakalan.
MGA KAISIPANG ASYANO

China
Sentro ng daigdig at superyor sa lahat, iyan ang paniniwala ng mga Tsino sa kanilang
imperyo at kultura. Sinocentrism ang tawag sa pananaw na ito ng mga taga China. Parte ng
paniniwalang sila ang sentro ng daigdig ay ang paniniwalang Tsino na ang kanilang emperador ay
“Anak ng Langit” o Son of Heaven. Pinili siya ng langit na namumuno sa kalupaan dahil puno siya
ng virtue (birtud o kabutihan). Namumuno siya sa kapahintulutan o basbas ng kalangitan (mandate of
heaven) hanggang nananatili siyang mabuti at puno ng virtue. Kapag siya ay naging masama,
mapang-abuso at hindi nag-aruga sa kanyang mga nasasakupan, ang kapahintulutang ito ay babawiin
ng kalangitan at ipagkakaloob sa susunod na taong puno ng kabutihan. Ang taong ito ang susunod na
tatanghaling emperador.

Japan
Nagsimula kay Amaterasu ang emperador ng mga Hapones. Naniniwala sila na ang kanilang
emperador ay Diyos. Ang paniniwalang ito ay nakaugat din sa relihiyon ng mga Hapones na Shinto
na ang pinakamahalagang diyos ay si Amaterasu na kinilala bilang diyosa ng araw na anak ng
kanilang Diyos na si Izinagi at diyosang si Izanami. Banal o sagrado ang emperador at tanging sa
lahi lamang ni Amaterasu maaari siyang magmula. Ang pagpapahalagan ito ng mga Hapones kay
Amaterasu ay makikita sa kanilang watawat na kung saan ang pulang bilog ay tumutukoy sa araw
bilang simbolo ng kanilang diyosa.
Subalit kumpara sa China, walang mandate of heaven sa Japan. Samakatuwid, hindi maaaring palitan
sa puwesto ang emperador. Banal o sagrado ang emperador at tanging sa lahi lamang ni Amaterasu
maaari itong magmula. Sa ngayon, bagama’t hindi na Diyos ang pananaw ng mga Hapones sa
kanilang emperador, nananatili ang kanilang paggalang at pagmamahal dito. Noon at ngayon,
simbolo ng pagkakaisa ng mga Hapones ang kanilang emperador.

Korea
Ang mga Korean ang naniniwala rin sa banal na pinagmulan ng kanilang emperador. Ayon sa
kanilang alamat at mito, nagmula ang kanilang pinuno kay Prinsipe Hwanung na anak ng diyos ng
kalangitan sa si Hwanin. Bumaba si Prinsipe Hwanung sa kalupaan at itinatag ang lungsod ng Diyos.
Sa kanyang pakikipag-asawa sa isang oso na naging magandang dilag naging anak nila si Danjun
Wanggeom o Tangun na nagtatag ng Gojoseon o Lumang Joseon, ang unang kaharian ng Korea.

Timog Silangang Asya

Sa Pilipinas at ibang mga bansa sa Timog-Silangang Asya ang mga namumuno ay kinilala
batay sa katapangan, kagalingan at katalinuhan (men of prowess). Ang kanilang superyor na
katangian ay makikita sa kanyang kakayahang mamuno sa mga nasasakupan niya at kakayahang
magkaloob ng ritwal at papuri sa mga Diyos.
Maaaring ikategorya ang mga sinaunang datu ng Pilipinas bilang men of prowess sa dahilang pinili
sila sa kanilang barangay bunga ng kanilang katapangan, katalinuhan o kagalingan.

India
Sa alamat ng India, ang unang hari nila ay si Manu na nabuo sa pamamagitan ng pagsasama-
sama ng mga bahagi na sinisimbolo ng iba’t ibang Diyos. Dahil nagmula siya sa mga Diyos, hindi
lamang niya sinisimbolo ang isang diyos kung taglay niya ang iba’t ibang diyos. Tinitingala siya na
mataas at walang kapantay. Tinatawag siyang devajara kung saan ang deva ay nangangahulugang
diyos at ang raja ay hari. Samantala ang hari ay nakaupo sa trono at kinikilalang cakravartin o hari ng
buong daigdig.

Kanlurang Asya
Tulad ng ibang bahagi ng Asya, mahalaga ang papel ng Islam sa mga nabuong Islamikong
pamahalaan sa Kanlurang Asya. Ang tagapagtatag ng relihiyon na si Muhammad ay pinaniniwalaang
may seal of the phrophets o ang huling propeta na magpapahayag ng mensahe ni Allah sa sanlibutan.
Maliban sa pagiging pinunong panrelihiyon, kinilala si Muhammad bilang pinunong pulitikal ng mga
Muslim. Sa pagkamatay ni Muhammad, siya ay pinalitan ni Abu Bkr at ginawaran ng titulong caliph
na nangangahulugan kinatawan. Sila ang kinatawan o kahalili ni Muhammad sa kalupaan. Tinawag
na caliphate ang sistema ng pamahalaan na itinatag ng mga pinunong ito.
Pinunong panrelihiyon at pampahalaan ang caliph. Maliban sa pagiging pinunong pulitikal ng lahat
ng mga pamayanang Muslim, ang caliph din ang pangunahing hukom, pinuno ng hukbong
sandatahan at pinunong panrelihiyon.
 ANIMULA AT MGA GABAY NA TANONG: ng Kabihasnan ay nakatutulong sa
pagkakakilanlan ng isang nasyon. Marahil ay maraming tanong sa ating kaisipan tungkol
dito at sa mga pangyayaring naganap nang sumibol ang kabihasnan sa Asya.Paano nga
ba nabuo ang sinaunang kabihasnan sa Asya? Naniniwala ka ba na ang pilosopiya,
relihiyon at kaisipang Asyano ay may kinalaman sa pag-usbong at pag- unlad ng
kabihasnang Asyano? Sa modyul na ito, ikaw ay inaaasahan na kritikal na makapagsusuri
sa mga pilosopiya, relihiyon at kaisipang Asyano na nagbibigay daan sa paghubog ng
sinaunang kabihasnan at sa pagbuo ng pagkakakilanlang Asyano.Gayundin ay
mapapahalagahan mo at mauunawaan ang mga ambag ng kabihasnan sa kasaysayan
Asyano at ang pagbabago at pag-unlad nito sa kasalukuyang panahon.Dapat mong
maunawaan sa modyul na ito ang mga sagot sa mga sumusunod na katanungan:  Paano
nahubog ang kasalukuyang sibilisasyon ng mga bansa sa Asya?  Paano nagsimula ang
mga sinaunang kabihasnan sa Asya?  Paano nakatulong ang kabihasnan sa pagbabago,
pag-unlad at pagpapatuloy ng kabihasnan tungo sa pagkakakilanlang Asyano? Aralin 1 -
Mga Sinaunang Kabihasnan sa Asya Aralin 2 - Sinaunang Pamumuhay sa Asya 96 Mga
Araling Sakop ng Modyul
1. 3. Sa araling ito, inaasahang matututunan mo ang mga sumusunod: Aralin 1 Mga
Sinaunang Kabihasnan sa Asya 1. Konsepto at Kahulugan ng Kabihasnan 2. Mga
Sinaunang Kabihasnan sa Asya Kabihasnang Sumer Kabihasnang Indus Kabihasnang
Shang 3. Mga Ambag ng Kabihasnan sa Asya 4. Mga Kaisipang Pinagbatayan sa Pagbuo
ng Imperyo Aralin 2 Sinaunang Pamumuhay 1. Konsepto ng Tradisyon,Pilosopiya at
Relihiyon 2. Mahahalagang Pangyayari mula sa Sinaunang Kabihasnan hanggang sa Ika-
16 na siglo a.Pamahalaan e. Edukasyon b.Kabuhayan f. Paniniwala c.Teknolohiya g.
Pagpapahalaga d. Lipunan h. Sining at kultura 3. Impluwensya ng mga
Paniniwala,Pananaw at Tradisyon 4. Bahaging ginampanan ng mga kababaihan sa ibat
ibang uri ng pamumuhay GRAPIKONG PANTULONG SA GAWAIN 97
2. 4. Upang maisakatuparan ang pagkatuto sa modyul na ito, kailangan mong alalahanin at
gawin ang mga sumusunod 1. Mabibigyang kahulugan ang mahahalagang konsepto na
may kaugnayan sa paksa 2. Makapagsuri ng mga talahanayan, larawan at mapa at mga
babasahin na magpapaliwanag ng paksa. 3. Makabubuo ng mga konklusyon hinggil sa
kalagayan,pamumuhay at debelopment ng sinaunang pamayanan. 4. Makilahok sa
kinabibilangang pangkat sa pagtupad ng iba’t ibang mga gawaing pampagkatuto. 5.
Makapagsulat ng iyong repleksiyon o realisasyon tungkol sa naging pag-unlad ng
pamayanan patungo sa pagtatatag ng mga imperyo. 6. Mapapahalagahan ang mga naging
ambag / kontribusyon ng kabihasnan sa lipunan. 7. Mapapahalagahan ang naging papel ng
mga kababaihan sa Asya. 1 PAMANTAYANG PANGNILALAMAN ( Grade Level Standard)
Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa rehiyong Asya sa
mayamang katangian at kakayahan ng heograpiya, kasaysayan, kultura, lipunan nito at sa
ibat-ibang larangan ng buhay Asyano ( pampulitika, pang-ekonomiya, pampamahalaan, at
uganayan sa pagitan ng rehiyon ) mula sa sinaunang kabihasnan patungo sa mga
 kasalukuyang lipunan at bansa tungo sa pagbuo ng pagkakakilanlang Asyano. 2.
Pamantayang Pangnilalaman: ( Content Standard) Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-
unawa sa mga kaisipang Asyano,pilosopiya at relihiyon na nagbigay daan sa paghubog ng
sinaunang kabihasnan sa Asya at sa pagbuo ng pagkakakilanlang Asyano. 3. Pamantayan
sa Pagganap: (Performance Standard) Ang mga mag-aaral ay kritikal na nakapagsusuri sa
mga kaisipang Asyano,pilosopiya at relihiyon na nagbigay daan sa paghubog ng sinaunang
kabihasnan sa Asya sa pagbuo ng pagkakakilanlang Asyano. ARALING PANLIPUNAN 8
Araling Asyano MGA INAASAHANG KAKAYAHAN 98
3. 5. PAUNANG PAGTATAYA 99 Subukin mo ang iyong kakayahan sa pagsagot sa mga
paunang pagsusulit/pagtataya na magtatakda kung ano ang iyong alam sa mga aralin.
Basahing mabuti at unawain ang bawat pahayag. Bigyan pansin ang mga katanungan na
hindi mo masasagutan upang mabigyang linaw at malaman ang mga tamang kasagutan sa
mga aralin na itatakda sa modyul na ito. Panuto: Basahin at unawain ang bawat
pangungusa. Piliin ang titik ng tamang sagot. 1. Alin sa mga sumusunod ang sumasaklaw
sa kahulugan ng kabihasnan? A. Pamumuhay na nakagawian at pinaunlad ng maraming
pangkat ng ta B. Pamumuhay na pinaunlad ng tao gamit ang bagong teknolohiy C.
Pamumuhay na nakagawian bunga ng pagtira sa mga ilog at lamba D. Pamumuhay na
nabago ng kapaligiran 2. Paano nabubuo ang isang kabihasnan A. Sa pagkakaroon ng
sentralisadong pamahalaan,relihiyon,uring panlipunan,sining ,arkitektura at sistema ng
pagsula B. Kapag may pamahalaan,relihiyon,sining,arkitektura at sistema ng pagsulat C.
Kapag naging maayos ang pamumuhay at nabago ng kapaligiran D. Kapag nagkaroon ng
paglaki ng populasyon at napangkat ang tao ayon sa kakayahan 3. Alin sa mga sumusunod
na impormasyon ang nagpapatunay na ang Sumer ang itinuring na pinakamatanda at
pinakaunang kabihasnan sa daigdig? A. Dahil kinilala ang Sumer na unang sibilisadong
lipunan ng tao na nangibabaw bunga ng marami nitong kontribusyon sa daigdig. B. Dahil
nakapagtatag ito ng mga pamayanan at imperyo C. Dahil sa nagkaroon ito ng matatag na
sistemeng political D. Dahil sila ang nangibabaw na pamayanang nabuo sa lupain ng
Fertile Crescent 4. Ano ang pinakamahalagang kontribusyon ng Sumerian sa kabihasnang
pan daigdig? A. Sistema ng pagsulat na tinawag na cuneiform B. Ang pagkatuklas ng
pottery wheel C. Mga seda at porcelana D. Pagkakatuklas ng paggamit ng decimal system
5. Ano ang tawag sa templong dambana na itinatag ng mga Sumerian na kinilala nila bilang
dambana ng kanilang diyos o diyosa? A. Great Wall of China B. Taj Mahal C. Ziggurat D.
Hanging Garden
4. 6. PAUNANG PAGTATAYA 100 7. Bakit kinilala ng mga arkeolohiya ang kabihasnang
Indus na isang organisado at planadong lipunan A. Dahil maayos at mabilis na natagpuan
ang mga labi ng kabihasna B. Dahil sa natuklasang dalawang lungsod na pare-pareho ang
sukat na bloke ng kabahayan na may sentralisadong sistema ng kanal sa ilalim ng lupa C.
Dahil hindi nagkaroon ng anumang bakas ng pag-aaway sa lugar na ito D. Dahil naging
maayos ang mga labi ng mga taong nahukay sa lugar na ito 8. Bakit naiiba ang tungkulin
ng hari sa kabihasnang Shang sa tungkulin ng hari sa kabihasnang Indus at Sumer? A.
Dahil ang hari ng Shang ang gumagawa ng sakripisyo para sa kasaganaan ng lahat ng
nasasakupan B. Dahil ang gawain lamang ng hari ng kabihasnang Indus at Sumer ay
nakasentro sa tungkuling panrelihiyo C. Dahil ang hari sa Sumer at Indus ay nakatira sa
mga templo samantalang ang sa kabihasnang Shang ay malayo sa mga tao D. Dahil ang
hari ng kabihasnang Shang ay may tungkuling politikal hindi lang panrelihiyon. 9. Anong
mga pamamaraan o paghahanda ang ginawa ng mga kabihasnang umusbong sa Asya
upang hindi sila magapi ng hamon ng kalikasan sa kanilang lugar tulad ng mga baha at
kalamidad? A. Nagtayo sila ng mga dike na haharang sa mga tubig na maaaring sumira sa
kanilang lupain kapag panahon ng pag –ulan B. Nagtanim sila ng malalaking puno sa tabi
ng ilog C. Nagtatago sila at bumabalik sa mga kweba kapag panahon na may ulan D.
Nagtayo sila ng mga dike at nagtanim ng mga malalaking puno at inayos ang mga daluyan
ng tubig upang hindi pumasok sa kanilang pamayanan. 10. Paano ginampanan ng mga
kababaihang pinuno ang kanilang tungkulin bilang lider ng bansa sa Asya? A.Itinaguyod at
pinanatili nila ang Asyanong pagpapahalaga sa panahon ng kanilang pamumuno. B.
Pinalawak nila ang kapangyarihan ng mga kababaihang pinuno sa kanilang bansa. C.
 Pinataas nila ang kita ng bansang kanilang pinamunuan D. Binigyan ng pagkakataon ang
mga kababaihang may kakayahang manungkulan sa kanilang bansa. 11. Paano
isinasagawa ang footbinding sa mga batang babae sa Tsina bilang bahagi ng kanilang
kultura? A. Ang mga batang babae sa murang edad ay tinatanggalan na ng kuko at binabali
ang buto ng daliri at lalagyan ng bondage at ibabalot sa bakal o metal ang paa upang hindi
ito humaba pa. B. Binabali ang buto ng daliri at nilalagyan ng balot na bakal sa paa. C. Sa
murang edad ay binalot na ng bakal ang paa at hindi pinalalabas ng bahay. D. Ang mga
batang babae ay nilalagyan ng bakal sa paa.
5. 7. PAUNANG PAGTATAYA 101 11. Paano isinasagawa ng mga kababaihan ang satti
bilang kultura ng India noong sinaunang panahon? A. Isinasama ang sarili sa labi ng
namatay na asawa bilang tanda ng pagmamahal B. Tumatalon ang babae sa apoy habang
sinusunog ang labi ng asawang lalak C. Naliligo ng gas at sinisindihan ang katawan upang
masunog D. agpapakamatay para kasama o kasabay sa paglilibing sa labi ng asawang
namatay. 12. Isa sa apat na Noble ng katotohanan ng Budhismo ay nagsasaad na “Buhay
ay nangangahulugan na puno ng paghihirap”. Ano ang kahulugan ng ganitong pahayag A.
Hindi natatakasan ang kahirapan at kalungkutan sa buha B. Kahit pa magsumikap ang tao
ay makararanas pa rin siya ng paghihira C. Pang habangbuhay ang paghihirap ng tao D.
Bahagi na ng buhay ng tao ang paghihirap at pagpapakasakit 13. Ang Tsina ay nagkaroon
ng tinatawag na Apat na Dakilang Dinastiya? Bakit tinawag itong dakilang dinastiya A.
Lumawak ang impluwensiya ng Tsina sa panahong ito. B. Nagkaroon ng pagsakop ang
mga dayuhan at nagapi nila C. agkaroon ng pag-unlad ang Tsina sa panahong ito sa ibat-
ibang laranga D. Nagkaroon ng pag-unlad sa kanilang sining at teknolohiya 14. Ang kultura
ay mahalaga sa isang bansa. Kung walang tradisyunal na kultura, walang makabagong
kultura at kung hindi aangkop sa makabagong lipunan ang tradisyon at kultura mahihirapan
itong panatilihin ng tao. Ano ang mensaheng ipinapaabot ng pahayag? A. Ibagay ang
kultura at tradisyon sa mga kaganapang panlipuna B. Isabuhay at ibahagi ang mga
magagandang kultura at tradisyon ng bans C. Ang lumang kultura at tradisyon ay
pahalagahan at pagyamanin at ariin itong mahalagang haligi ng bansa D. Dapat
pahalagahan ang mga kultura ng bansa. 15. Matatapos ang inyong talakayan sa aralin
tungkol sa relihiyon,Naatasan ka ng iyong guro na mamuno sa paglikha ng presentasyon
sa ibat-ibang relihiyon sa Asya. Ano ang gagawin mong pamantayan sa pagbuo ng
nilalaman ng presentasyon? A. Kasaysayan ng relihiyon,sino nagtatag,saan natatag B.
Kasaysayan ng relihiyon at mahahalagang aral nito C. Kasaysayan ng relihiyon,sino ang
nagtatag at ang impluwensiya nito sa bansa D. Kasaysayan ng relihiyon,mga
mahahalagang aral,impluwensiya sa bansa at kalagayan nito sa kasalukuyang panahon
6. 8. PAUNANG PAGTATAYA 102 16. Kakatawanin mo ang inyong paaralan para sa isang
paligsahan ng debate tungkol sa pilosopiya at misyon ng bawat paaralan sa inyong
dibisyon. Anong paghahanda ang gagawin mo bago ang paligsahan? A. Magbasa at
magsaliksik tungkol sa magiging punto ng debate B. Magsaliksik at maghandang humarap
sa karamiha C. Gumawa ng outline ng isyu at magsaliksik at paghandaan ang mga
posibleng magiging punto ng debate D. Magbasa, manood ng balita at maghanda 17. Ikaw
ay pangulo ng History Club sa inyong paaralan, naatasan ka na gumawa ng mga proyekto
sa kahalagahan ng mga kontribusyon Asyano. Ano ang gagawin mo para makilala at
Makita ng lahat ang mga nasabing kontribusyon? A. Magtakda ng paligsahan sa pagsulat
ng sanaysay B. Collage making contes C. Open house exhibi D. Quiz contest 18. Naatasan
ka ng inyong guro na kumatawan sa pagpupulong sa inyong paaralan na ang punto ng pag
uusapan ay tungkol sa karapatan ng mga minority group. Naipangako mo sa inyong klase
na poprotektahan mo ang ilang kaklase na nabibilang sa ganitong pangkat. Alin sa mga
sumusunod ang maaari mong ihanda bago ka humarap sa pagpupulong? A. Case study B.
Resolusyon C. Report ng mga insidenteng may kinalaman sa minority group sa paaralan D.
Petisyon 19. Si Trisha ay napili ng dibisyon para kumatawan sa gagawing Youth Meeting
sa Singapore na dadaluhan ng piling mag-aaral ng ibat –ibang bansa sa Asya. Maglalahad
siya ng mga kalutasan sa problemang kinakaharap ng mga kabataan sa Pilipinas. Alin sa
mga sumusunod ang dapat niyang ihanda at isalang-alang? A. Datos na naglalaman ng
mga suliranin ng kabataang Pilipino B. Mga sanaysay na naglalaman ng maraming
 kalutasan sa problema ng kabataang Pilipino C. Progress Report Chart ng bansa D. Datos
na naglalaman ng suliranin at datos na naglalaman kung paano ito nalutas ng bansa. 20.
Sa paanong paraan mo ipepresenta ang kultura,tradisyon at kagandahan ng Pilipinas sa
isang pagpupulong kung ikaw ay naatasan na kinatawan sa kabila ng ibat-ibang balita na
nagbibigay ng masamang impresyon sa ating bansa? A. Powerpoint presentation ng mga
magaganda at itinatanging kultura ng bansa B. Paghahanda at pagbasa ng ng progress
report tungkol dito C. Video presentation ng mga ipinagmamalaking kultura,tradisyon at
mga taong nagpapahalaga dito D. Pagbibigay ng pamphlet ng mga larawan ng katangi
tanging tanawin at kultura ng bansa.
7. 9. 103 Ano nga ba ang ka- hulugan ng kabihasnan at sibilisasyon? ais mo bang malaman
ang tungkol sa pagsibol at pag-unlad ng sinaunang kabihasnan sa Asya? Sa bahaging ito
ng aralin ay sisikapin nating tuklasin ang mga konsepto at kahulugan ng kabihasnan at
kung paano ito sumibol, umunlad at nagpatuloy sa kasalukuyang panahon. Lil- inangin ang
dating mga kaalaman,at pag-unawa. Magsasagawa ng mga kasanayan para sa pag- tuklas
ng mga kaalaman na may kaugnayan sa pagusbong ng kabihasnan sa Asya. Marahil ay
handa ka na para sa pagtupad at pagsasagawa ng mga gawain. Kaya halina… Tunghayan
ang ilustrasyon sa ibaba. Makikita mo ang salitang kabihasnan at sibilisas- yon. Magbigay
ka ng iyong ideya o kaalaman tungkol sa salitang nabanggit base sa iyong saril- ing
pananaw at pag-unawa. Isulat mo ito sa pamamagitan ng pangungusap na makikita sa ib-
aba. Matapos mong masagutan ay ilahad mo at ibahagi sa mga kamag-aral upang ang
lahat ay makabuo ng konsepto at kahulugan. Gawain 1: Halina’t Tuklasin!
8. 10. 104 Pamprosesong Tanong: Gawain 2: Larawan-Suri Maaari mo ring gamitin ang
diagram para sa pagbibigay mo ng kahulugan ng mga salitang kabihasnan at sibilisasyon.
1. Batay sa mga naisulat mong konsepto, ano ang maipapakahulugan mo sa salitang
kabihasnan at sibilisasyon? Ang kabihasnan ay
______________________________________________________________________.
Ang sibilisasyon ay
_______________________________________________________________________.
2. Mayroon kaya silang mga pagkakaiba? Anu-ano ang mga ito? Tunghayan ang mga
bagay na nasa larawan. Suriin mo at bigyan kahulugan kung ano ano ang mga ito. Bigyan
mo ng kahulugan at kung ano ang naging halaga nito sa Sinaunang Asyano. Matapos
mong masuri ay sagutin mo ang mga katanungan na nasa ibaba
9. 11. 1. Ano ang ipinahihiwatig ng mga bagay na nasa larawan? 2. Ano ang kaugnayan ng
mga larawan sa sinaunang kabihasnan? 3. Bakit kaya kinailangan ng mga sinaunang tao
ang mga bagay na ito? 4. Paano naging mahalaga ang mga bagay na ito noong sinaunang
panahon? Nais mo bang marating ang mga ilog at lambak na ito? Subalit bago mo
marating ang mga lugar na ito ay dapat mong malaman ang mga kwento at kasaysayan
tungkol sa mga ilog at lambak na makikita. Surin mo ang mga larawan at alamin kung ano
ang pagkakatulad at pagkakaiba ng bawat isa.Saan kaya matatagpuan ang mga ito? Ano
kaya ang kinalaman ng mga ilog at lambak sa pag - usbong at pag-unlad ng kabihasnan at
sibilisasyon? Tigris—Euprates Huang—Ho Indus Valley River 105 Pamprosesong Tanong:
Gawain 3: Suriin Natin
10. 12. Sagutin mo ang mga sumusunod na katanungan: 1. Ano ang ipinakikita ng mga
larawan? 2. Ano kaya ang kaugnayan ng mga larawan sa mga sinaunang kabihasnang
nabuo o umusbong sa Asya? 3. Ano ano ang mga salik o batayan sa pagbuo ng
kabihasnan? 4. Paano umusbong ang mga kabihasnan at sibilisasyon sa mga ilog at
lambak sa Asya? 4. Paano nakaimpluwensya ang sinaunang kabihasnan sa pagbuo at
pag-unlad ng mga pamayanan at estado? Matapos mong matukoy at mabuo ang mga
konsepto at kahulugan ng kabihasnan pati na ang mahahalagang lugar sa Asya ay marahil
nais mo nang malaman kung bakit naging mahalaga ang mga ito noong sinaunang
panahon. Subalit bago tayo magpatuloy sa pagpapalawak ng kaalaman ay sagutan muna
natin ang itinakdang gawain na nasa ibaba. Panuto: Sagutan ang unang kahon na Ang
aking Alam at ang ikalawang kahon Nais malaman. Samantala,ang ikatlong kahon Mga
Natutuhan ay mapupuna na may takip at kalakip na tandang pananong dahil masasagutan
mo lamang ito kapag natapos mo na ang pag aaral sa paksa kaya’t ito ay muli mong
 babalikan 106 Pamprosesong Tanong: Gawain 4: Bahagdan ng Aking Pag Unlad
BINABATI KITA! Matapos matimbang at masuri ang iyong kaalaman tungkol sa mga
konsepto ng kabihasnan at sibilisasyon ay marahil nais mo pang malaman ang
mahahalagang impormasyon tungkol dito, at maraming katanungan ang nabuo sa iyong
isipan at sarili na nais mong masagot at matuklasan. Ang mga katanungang nabuo sa
iyong isipan ay masasagot na sa susunod na bahagi ng modyul na ito sa pamamagitan ng
ibat ibang gawain na may kaugnayan sa aralin. Surin mo rin kung ang dating kaalaman ay
tutugma sa bagong kaalaman na matutuklasan mo at matututuhan.
11. 13. Basahin, suriin at unawain mo ang nilalaman ng teksto tungkol sa kabihasnan at sibi-
lisasyon. Matapos mong mabasa ay sagutan ang mga gawain na itinakda para sa bahaging
ito. a bahaging ito ay inaasahan na malilinang at matututuhan mo ang mga bagong
kaalaman kung paano nagsimula at umunlad ang Sinaunang Kabihasnan sa Asya. Maaring
balikan ang mga katanungan sa unang bahagi upang masagot ito matapos ang pag-aaral
sa bahaging ito ng modyul. Inaasahan din na maitatama na kung mayroong mali o di
katanggap tanggap na mga pag unawa sa pagtalakay sa paksa. Gawain 5: Basa-Suri-
Unawa 107 …Sinasabing ang sibilisasyon at kabihasnan ay umiiral kapag ang tao ay
marunong nang bumasa at sumulat pati na ang kakayahan at talino sa pagtatala ng kasay-
sayan ng kanilang pamumuhay. Nakakamit ito dahil sa pag-unlad ng kanilang pagkatao.
Ang sama-samang kakayahan ang pinanggalingan ng sibilisasyon. Bi- nubuo ito ng
kaugalian,organisadong lipunan,mataas na antas ng teknolo- hiya,kakayahan sa mga
gawaing panlipunan, sining at agrikultura pati na ang reli- hiyon.Lahat ng ito ay umiral sa
Asya dahil sa sunod sunod at magkakaugnay na pangyayari.
12. 14. Matapos mabasa at masuri ang tungkol sa sibilisasyon at kabihasnan at sa tulong ng
mga lara- wan ay sagutan mo ang mga gawain upang matukoy ang kahulugan ng paksa
gamit ang venn diagram Sa bilang na 1at 2- ibigay ang katangian ng kabihasnan at
sibilisasyon Sa bilang na 3 – ibigay ang pagkakatulad ng dalawa. 1. Ano ano ang mga
katangian ng kabihasnan? 2. Balik mahalaga ang mga salik o batayan sa pagbuo ng
kabihasnan? 3. Kung mawala ang isang salik o batayan, masasabi mo pa bang isang
kabihasnan o sibilisasyon ang mabubuo? Bakit? Ipaliwanag ang sagot. 108 Ngayon naman
ay isulat mo sa bawat kahon sa susunod na pahina ang mga salik at batayan sa pag- buo
ng Gawain 6: Venn Diagram 1 2 3 Pamprosesong Tanong:
13. 15. Isa-isahin mong buuin at isalaysay ang mga pangyayari at pagbabagong naganap sa
bawat pana- hon, kapaligiran at mga tao na naging dahilan ng pag usbong ng kabihasnan.
Isulat mo ito sa ladder web upang makita ang naging pag-unlad mula sa panahong
paleolitiko hanggang panahong metal. 109 Ano nga ba ang nangyari o pagbabago sa
paglipas ng panahon? Masasabing parasitiko sa kapaligi- ran ang mga tao noong
panahong Paleolitiko,umaasa lamang sila sa kung anong biyaya mayroon ang mga puno
sa kapaligiran na makapupuno sa kanilang pang araw araw na pamumuhay at pagkatapos
ay aalis kapag naubos na ang mga ito. Nomadiko ang ganitong pamumuhay.Kahit ganito
pa man ang kanilang sis- tema nalinang ang kasanayan nila sa paggawa ng mga
kasangkapang yari sa matutulis na bato at kalaunan ay nagamit sa pangangaso.
Pinakamahalagang ambag nila ay ang pagkakatuklas ng apoy.Nagpatuloy ang pagbabago
dahil sa pag agapay sa pagbabago ng kapaligiran.Natutong mag paamo ng
hayop ,gumawa ng mga damit na galing sa mga balat ng hayop bilang proteksyon sa
kanilang katawan, naganap ito sa pana- hong mesolitiko na naging transisyon sa panahong
neolitiko. Kakaiba ang nangyari nooong panahong neo- litiko kung saan natutong magtanim
at mag-alaga ng mga hayop ang mga tao. Malawakan ang naging pag- tatanim kaya
tinawag itong Rebolusyong Neolithic. Naging dahilan ito ng mga tao para manatili sa isang
lugar upang mabantayan ang mga pananim at alagang hayop. Dito nagsimulang mabuo
ang pamaya- nan.Nagkaroon ng kakayahan ang mga tao sa ibat ibang kasanayan o aspeto
ng pamumuhay at nagkaroon ng pag-uuri sa lipunan.Nagsimula ang ibat ibang hanapbuhay
ng tao at nabuo ang pundasyon ng isang kabihasnan.Bunsod ng patuloy na pagbabago sa
lipunan, nabuo ang panahong Metal kung saan ang mga kasangkapang yari sa bato ay
napalitan ng metal at paglaon ay napalitan ng tanso. Ngunit dahil sa salat sa
mapagkukunan ng tanso napalitan naman ito ng bakal na siyang ginagamit pa rin
 hanggang sa kasalukuyan na nagpapalawak ng pamumuhay. Gamit na yari sa bato Gamit
sa Pagsasaka Gamit na yari sa metal
14. 16. 1. Ano anong pagbabago ang naganap sa bawat panahon? 2. Paano binago ng
kapaligiran ang pamumuhay ng mga Unang Asyano? 3. Paano sumabay sa pagbabagong
ito ang mga sinaunang Asyano upang makapamuhay ng maayos? Ipaliwanag ang sagot. 4.
Paano nakaapekto ang katangiang pisikal ng Asya sa pagbuo ng kabihasnan? Ipaliwanag
ang sagot. Suriin mo ang mapa at tukuyin kung anong mga kabihasnan ang umusbong at
umunlad dito. Sa iyong pagsusuri ay unawain mo ang mga naging dahilan ng Unang
Asyano sa pananatili nila dito. Matapos ang gawain ay sagutan mo ang mga tanong sa
ibaba na magpapalawak ng iyong kaala- man tungkol sa sinaunang kabihasnan.Maaring
gamitin ang legend upang mas madali ang iyong gagawing pagtukoy sa mga lugar. 1. Ano
ang katangian ng mga lugar kung saan unang umusbong ang mga kabihasnan sa Asya? 2.
Bakit umusbong ang mga sinaunang kabihasnan sa mga ilog at lambak sa Asya? 3. Ano
anong kabihasnan ang umusbong sa mga lugar ng Mesopotamia,Indus Valley at China?
110 Gawain 8 : Mapa-Tukoy Pamprosesong Tanong: Pamprosesong Tanong: Sa mga ilog,
lambak nagsimula ang mga kauna- unahang kabihasnan ng Asya. Mga lupaing naaangkop
sa pagsasaka upang makapagtanim at maging permanenteng panirahan. Sa Mesopota-
mia na nasa pagitan ng T i g r i s a t E u - prates,namuhay ang mga Sumerians,Huang Ho
na nasa China umunlad ang pamayanang Shang at sa mga baybayin ng Ilog In- dus
nagsimulang bumuo ng perrmanenteng panira- han ang mga Indus. Nalinang ang mga ka-
sanayan sa ibat ibang la- rangan na nagpaunlad sa kanilang pamumuhay. Sa mga ilog na
ito hinarap ng mga sinaunang tao ang hamon ng kalikasan upang mabuhay.
15. 17. Matapos mong matutuhan ang mga lugar na naging panirahan ng Unang Asyano ay
tuk- lasin mo naman ang naging kasaysayan at katayuan ng mga kabihasnang itinatag o
nabuo ng mga Unang Asyano. Pagkatapos maari mong sagutin ang mga katanungan na
magbibigay sa iyo ng malawak na kaalaman. 111 Gawain 8: Kabihasnan—Ano Ka? Ang
Kabihasnang Sumer Ang Mesopotamia ang kinilala bilang “cradle of civilization’ dahil dito
umusbong ang unang sibilisadong lipunan ng tao .Matatagpuan ang Mesopotamia sa
Gitnang Silangan na tinawag na Fertile Crescent,(Iraq) isang arko ng matabang lupa na
naging tagpuan ng ibat ibang grupo ng tao mula sa Persian Gulf hanggang sa
dalampasigan ng Mediterranean Sea. Sa lugar na ito matatagpuan ang Ilog ng Tigris at
Euprates kung saan umusbong ang kabihasnan. Noong panahong Neolitiko natatag ang
pamayanang Jericho sa Israel at Catal Huyuk sa Anatolia at mga kalat-kalat na pamayanan
sa Zagros. Subalit hindi naglaon nangibabaw ang Sumer na naging sentro ng kabihasnang
Mesopotamia. Ang mga mahahalagang lungsod ng Sumer ay ang Ur, Uruk, Eridu, Lagash,
Nippur at Kish. Sa katunayan, isang pinakamahalagang gusali ang itinayo sa Ur na tinawag
na Ziggurat bilang pagbibigay karangalan sa kanilang mga Diyos na nagsisilbing panirahan
nito. Nagkaroon sila ng sistema ng pagsulat na tinawag na cuneiform kasunod nito ang
pagkakaroon ng mga scribe na tagatala o tagasulat ng mga pangyayari sa pamamagitan ng
pag ukit sa mga clay tablet na naging basehan ng mga historyador ng eksaktong petsa
kung kailan naganap ang isang pangyayari. Sa pag-unlad na ito sa sining natala ang mga
mito,mahahalagang tradisyon,epiko na naging katibayan ng kanilang kabihasnan. Isang
patunay nito ang Epiko ng Gilgamesh. Umunlad ang mga pamayanan at naging lungsod-
estado na malaya at nagsasarili, subalit hindi naglaon nagkaroon ng mga pag-aaway.
Sinamantala ng ibang lungsod tulad ng Akkadian ang mga pangyayaring ito at nasakop ang
mga Sumerian sa pamumuno ni Sargon na nagtatag ng pinakaunang imperyo sa
kasaysayan. Marahil naging masaklap din ang pagwawakas ng mga Akkadian dahil sa
pagsakop ng Babylon na gumamit ng kaguluhan at digmaan sa pagsakop na pinamunuan
ni Hammurabi na nagpatupad ng mga batas na hango sa “Code of Hammurabi”. Matapos
ang mga Babylon sunod sunod na ang mga nanakop dito, ang mga Hittite na kilala sa
imperyong gumagamit ng kasangkapang bakal na pandigma, ang mga Chaldean at mga
Assyrian na kilala bilang matatapang na mandirigma. Ziggurat Cuneiform Clay Tablet
16. 18. 112 Ang Kabihasnang Indus Sa Timog Asya makikta ang lambak-ilog ng Indus at
Ganges. Tulad din ng Ilog Tigris at Euprates ay umaapaw din ito taun taon dahil sa
pagkatunaw ng yelo sa Himalayas na nag iiwan din ng banlik na nagpapataba sa lupaing
 agrikultural nito. Bago pa man umunlad ang kabihasnang ito ay may mga pamayanan nang
natatag noong panahon ng Neolitiko. Ito ang pamayanang Mhergah na nasa kanluran ng
Ilog Indus. Masasabing sedentaryo at agrikultural ang pamumuhay ng tao dito batay sa
mga nahukay na ebidensya. May dalawang importanteng lungsod ang umusbong dito, ang
Harrapa at Mohenjo-Daro.(www.youtube.com/watch? v=RAyKZAXTAea Mohenjo Darro
and Harrapa). Pinalagay na ang mga Dravidian ang bumuo ng kabihasnang Indus. Salat sa
likas na yaman ang Indus tulad ng metal at kahoy kaya’t pagsasaka ang naging
pangunahing gawain dito. Tulad ng Sumerian natuto rin silang makipagkalakalan sa mga
baybayin ng Arabian Sea at Persian Gulf. Dahil sa istruktura ng bahay dito na may isa o
higit pang banyo o palikuran na konektado sa sentralisadong sistema ng tubo at imburnal
sa ilalim ng lupa ay masasabing planado at organisado at sentralisadong pamahalaan ang
mga Dravidian. Mahiwaga ang kabihasnang Indus dahil maraming katanungan ang hindi
masagot ng mga arkeologo tulad na lamang ng hindi maipaliwanag na kahulugan ng mga
simbolo ng pagsulat ng mga Indus na pictogram; May mga artefact din na nahukay, mga
laruan na nagpahiwatig na mahilig maglibang at maglaro ang mga Dravidian. Hindi naging
malinaw ang paglaho ng Kabihasnang Indus dahil walang bakas ng digmaan . Hindi rin
malinaw kung may kinalaman ang Aryan sa paglaho nito. Ipinalagay na maaring may
matinding kalamidad na nangyari dito. Harrapa Mojenjo-Daro Unicorn Seal of Harrapa
Mojenjo-Daro Pot
17. 19. 1. Ano ang pagkakaiba at pagkakatulad ng bawat kabihasnan? Saang aspeto sila
nagkakatulad? 2. Paano nalutas ng bawat kabihasnan ang mga hamon ng kalikasan? 3.
Bakit itinuring na mahiwaga ang kabihasnang umusbong sa Indus? Paano ito naglaho?
Ipaliwanag ang iyong sagot. 4. Bakit napakahalaga ng ilog Huang Ho sa kabihasnang
Shang? Paano nagwakas ang kabihasnang ito? 113 Pamprosesong Tanong: Kabihasnang
Shang N a g i n g t a g p u a n n g Kabihasnang Shang ang Ilog Huang Ho na tinawag ding
Yellow River dahil pagkatapos ng pagbaha ang tubig nito ay nag iiwan ng loess o dilaw na
lupa na nagsisilbing pataba sa lupaing agrikultural na malapit dito. Ang taunang pagbaha
sa ilog na ito na kumikitil ng maraming buhay ay pinaghandaan ng mga tao dito sa
pamamagitan ng pagtatanim ng mga halaman na kokontrol sa tubig pati na ang paglalagay
ng mga dike. May mga pam ayanang sum ilang dito). Pagtatanim ang pangunahing gawain
sa panahong ito. Ang Longshan ay naging transisyon tungo sa Kabihasnang Shang. May
mga hinalang naunang dinastiya na natatag dito ang Xia o Hsia subalit wala itong basehan
o ebidensyang arkeolohikal. Ang pagsusulat ang naging importanteng bahagi ng kulturang
Tsino. Calligraphy ang sistema ng kanilang pagsulat na nagsilbing taga pag- isa sa mga
Tsino. Ginamit na simbolo ng pagsulat ang mga oracle bones. Dahil sa sunod sunod na
pamumuno ng mga mahihinang hari ay bumagsak ang Shang at dito nabuo ang paghahari
ng mga dinastiya. Ipinalagay ng mga Tsino na ang kanilang kabihasnang umusbong sa
Huang Ho ang isa sa mga sinaunang kabihasnan at pinakamatandang nabubuhay na
kabihasnan sa daigdig. Ang pananaw nilang ito ay nagpatuloy tungo sa pagtatatag ng mga
imperyo. Calligraphy Oracle Bones Ruins of Ancient Shang
18. 20. Gawain 11: Magtala Tayo Ngayong nalaman mo na ang lahat ng impormasyon sa mga
Sinaunang Kabihasnan sa Asya ay punan mo ng sagot ang talahanayan ng mga natutuhan
mo mula sa pagtalakay sa paksa. Sikapin na maisulat ang lahat. 1. Alin sa mga
kontribusyon ng sinaunang kabihasnan ang iyong lubusang hinangaan? Bakit? 2. Paano
mo pahahalagahan ang mga naging kontribusyon ng mga kabihasnan na nakatulong ng
malaki sa kasalukuyang panahon? 3. Bakit pinanatili ng mga Tsino ang ambag na sistema
ng pagsulat ng kanilang kabihasnan ? Ano ang naging malaking tulong nito sa kanila
hanggang sa ngayon? 4.Sa iyong palagay may epekto kaya ang mga katangian ng mga
unang kabihasnan sa katangian ngayon ng mga estado at imperyo sa Asya? Ipaliwanag
ang sagot. Sa paglipas ng panahon ay nagpatuloy ang pag-unlad ng mga kabihasnan mula
sa payak na pamumuhay patungo sa pagtatatag ng mga bagong estado at imperyo sa
Asya. Sa gawaing ito ay alamin mo at itala ang mga Kaisipang Asyano na naging batayan o
pundasyon sa pag- buo ng mga pamayanan,estado at imperyo sa Asya. Itala ito sa
ilustrasyon sa ibabang bahagi. Basahin at unawain ang tungkol sa kaisipang Asyano na
umiral sa Asya. 114 Pamprosesong Tanong: Gawain 10: Likumin ang Datos Mga
 Kabihasnan Lugar na Pinagmulan Mga Katangian Mahalagang Ambag/kontribusyon Sumer
Indus Shang
19. 21. Panuto para sa gawain: (Indibidwal ) Tingnan ang tsart sa susunod na pahina at isulat
ang hinihingi sa mga sumusunod: 1. Kaisipang Asyano – sa unang mga kahon sa banding
itaas. 2. Mga rehiyon,bansa kung saan ito nagmula – sa bawat bilog 3. Mga paniniwala
kaugnay ng mga kaisipang Asyano – ikatlong bahagi ng mga kahon 4. Ang impluwensya
nito sa pagbuo at pag-unlad ng mga estado at imperyo pati na sa buhay ng mga Asyano –
sa ikaapat at huling kahon. Matapos ang gawain ay ilahad ito sa klase para sa talakayan.
Para sa pangkatang gawain; 1. Suriin ang mga Kaisipang Asyano na nabasa ninyo. 2. Isa-
isahing alamin at ipaliwanag ang mga kaisipang Asyano batay sa mga estratehiya na
gagawin at napagkasunduan ng grupo. Halimbawa: Unang Pangkat : Maglalahad at
magpapaliwanag sa pamamagitan ng kwento Ikalawa Pangkat: Sa pamamagitan ng role
play Ikatlong Pangkat : Sa pamamagitan ng mga paglikha ng drawing batay sa
pagkaunawa sa mga kwento. 115
20. 22. Pamprosesong Tanong: 1. Paano nakaapekto ang mga kaisipang Asyano sa pagbuo
ng mga imperyo sa Asya? 2. Ang mga kaisipang Asyano ba ay may malaki ring epekto sa
naging pag- Uugali ng mga Asyano sa kasalukuyan? Magbigay ng halimbawa at ipaliwanag
ang sagot. 3. Paano nakatulong ang mga kaisipang ito sa pag-unlad ng mga estado sa
kasalukuyang panahon? 4. Alin sa mga kaisipang Asyano ang sa tingin mo at pananaw ay
nananatili pa hanggang sa kasalukuyan? Magbigay ng halimbawa at ipaliwanag. 116
21. 23. Gawain 12: Feedback Tools! Bigyan ang bawat mag-aaral ng “feedback tool face”
(naglalarawan ng nararamda man).Matapos ang pagtalakay, pagsusuri ng mga konsepto at
kaalaman sa naging aralin ay dito malalaman mo kung gaano mo naunawaan ang naging
pag-aaral tungkol sa mga kabi- hasnan nagsimula sa Asya. Ipaskil sa pisara ang bawat
pahayag na isa-isahing babasahin ng mag-aaral at dito ay ididikit nila ang tool face base sa
kanilang naging pagsusuri at pag-unawa. Maaring itala ng guro ang resulta upang malaman
kung babalik o magpapatuloy sa susunod na gawain. Binabati kita! Matagumpay mong
nasagutan ang lahat ng gawain, sa puntong ito ay nagtatapos na ang bahagi ng Paglinang.
117 Mga Pahayag/Kaalaman Naunawaan Hindi Naunawaan 1. Dahil sa pagbabago ng
kapaligiran natutong magtanim ang mga Unang Asyano at nanatili sa isang lugar upang
linangin ang mga lupain 2.Kapag nakontrol na ng tao ang likas na yaman masasabing
sibilisado na ang tao at magkakaroon ng kabihasnan. 3.Nagsimula ang kabihasnan sa mga
ilog at lambak sa Asya. 4.Maituturing na malaking ambag ng kabihasnan ang sistema ng
pagsulat sa China. 5.May mga kaisipang Asyano ang nananatili sa kasalukuyan lalo na sa
Si- langang Asya. Ngayong nalaman mo na at naunawaan kung paano sumibol/ umusbong
at umunlad ang mga sinaunang kabihasnan sa Asya ay maari ka nang tumungo sa
susunod na bahagi ng modyul upang mas higit na mabigyan ng malalim at malawak na pag
unawa ang mga bagay at kaala- man tungkol sa paksa.
22. 24. a bahaging ito ng modyul ay palalawakin at pagtitibayin ang nabuong pag-unawa at
pag- susuri tungkol sa Sinaunang Kabihasnan sa Asya at ang mga naging pag-unlad nito
patungo sa kasalukuyang panahon.Mas malalim na pagtalakay sa kahalagahan ng
kabihasnan upang maihanda ang iyong sarili sa paglalapat ng lahat ng natutuhan. Sa
gawaing ito ay mararanasan mo at mararamdaman kung ano ang naging buhay ng mga tao
noong sinaunang panahon sa pamamagitan pagsulat ng kasaysayan. Panuto: A. Isipin mo
na isa kang scribe o tagatala ng mga mahahalagang pangyayari o kaganapan noong unang
panahon.Matapos mong maitala o maisulat ang lahat ng mahalagang impormasyon ay
sagutin mo ang mga katanungan. 1. Ano ang naramdaman mo habang ginagawa ang mga
gawain? 2. Mahalaga ba ang papel na ginampanan ng mga scribe sa Sinaunang
Kabihasnan Sumer? Sa kasalukuyang panahon kaya, mahalaga pa ba sila? 3. Kung wala
ang mga scribe, ano kaya ang nangyari sa sinaunang kabihasnan? 4. Ano ang pagkakaiba
ng paraan ng pagsulat noon at ngayon? Ihambing sa Pilipinas o sa ibang bansa sa Asya na
nais mo. B. Maituturing na isa sa pinakamahalagang ambag ng kabihasnan ang Epiko ng
Gilgamesh. Maari mo itong panoorin (www.youtube.com/watch?v=oSZg5DTW7Hw The
Epic of Gilgamesh-An Animation) upang mapagyaman mo ang iyong kaalaman at
mapahalagahan ang mga iniwang pamana ng Unang Asyano.Suriin mo ang nilalaman nito
 at ang mahahalagang pangyayaring naganap sa Unang kabihasnan. Gumawa ng isang
reaction paper tungkol sa napanood na epiko. Ang iyong magiging grado ay batay sa iyong
malalim na pagkaunawa,paglalahad ng datos,kaalaman sa naganap na pangyayari at pag-
uugnay ng mga pangyayari sa mga kaisipang Asyano. Gawain 13: Talasaysayan 119
Pamprosesong Tanong:
23. 25. Bigyan mo ang sarili ng pagkakataon na makapag-isip at makapagsulat ng isang
replek- syon essay at reyalisasyon tungkol sa mga paksang napag-aralan o natutuhan mula
sa mga ga- wain at kaalamang naunawaan sa Sinaunang Kabihasnang Asyano hanggang
sa naging pag- unlad nito sa kasalukuyang panahon. Maaring isulat ang repleksyon essay
mo sa isang buong papel o kaya naman ay sa iyong reflection journal. Binabati kita!
Mahusay mong naisagawa at nagampanan ang mga Gawain sa bahagi ng pagpapalalim sa
modyul na ito. 120 Pamantayan Natatangi ( 4) Mahusay ( 3) Medyo Mahusay(2) Hindi
Mahusay (1) Naunawaan ang ka- buuang mensahe ng paksa Nailahad ang mataas na
antas ng pagsusuri sa pamamagitan ng maayos na paglalahad ng datos. Kaalaman sa
panahon kung kalian naganap ang pangyayari. Maayos na naiugnay ang mga kaalaman sa
paksa. Kabuuang Marka Gawain 14: Quiet Time Maglagay ng ilang datos sa mga patlang
sa ibaba bilang iyong panimulang balangkas:
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________ Ngayong may sapat ka nang
kaalaman tungkol sa mga impluwen- sya ng Sinaunang Kabihasnan sa pagbuo at pag-
unlad ng mga pamayanan at estado ay maaari ka ng tumungo sa mga gawain sa huling
bahagi ng mo- dyul upang mailapat ang lahat ng yong natutuhan.
24. 26. a bahaging ito ay isasagawa mo ang mga nararapat na pagganap bilang patunay na
naunawaan mo ang kabuuan ng aralin o paksa. Ngayon ay maaari mo nang balikan ang
unang Gawain 1 (Ang Aking Natutunan ) upang maitala ang lahat ng bagay at
impormasyon na iyong natutuhan. Ilagay o isulat sa isang buong papel at ipunin sa inyong
Portfolio. Sa mga natutuhan mo, nalikom na impormasyon mula sa pag-aaral ng paksa ay
pag- yamin mo ito sa pamamagitan ng paglikha ng isang presentasyon ( Story Board ) na
magpa- paliwanag at magpapakita ng naging pag usbong at pag-unlad ng Sinaunang
Kabihasnang Asyano sa pamamagitan ng mga larawan na iyong lilikhain. Basahin ang
panuto para sa ga- wain mo. 1. Gumawa ng isang presentasyon sa pamamagitan ng sarili
mong paglikha (drawing) na maglalarawan ng pagbuo at pag-unlad ng kabihasnan. 2.
Gamitin ang iyong pagiging malikhain sa pagpapaliwanag ng mga mahahalagang datos o
impormas- yon. 3. Kapag natapos mo na ang paglikha ay maari mo itong ipost sa facebook
upang makita ng ibang kamag-aral upang makalikom ka ng pag -sangayon nila. 4. Kung
hindi naman maipopost sa facebook ay maari mo itong ipakita sa klase at ilahad ang mga
paliwanag mo tungkol sa nabuo mong proyekto.Ang magiging grado mo ay ibabatay sa
mga pamanta- yan tulad ng nilalaman,pagkamalikhain,presentasyon at kaangkupan ng
impormasyon. 121 Gawain 15: Portfolio Gawain 16: Story Board Ko—Like Mo Ba? Ang
Aking Natutunan
25. 27. 122 Indikador Natatangi (4) Mahusay ( 3 ) Medyo Ma- husay ( 2 ) Hindi Mahusay ( 1 )
Marka Nilalaman Naipaliwanag at nai- pakita ang lahat ng dapat tunguhin ng proyekto.
Naipakita ang lahat na dapat lamanin ng proyekto ngunit kulang sa pali- wanag. Hindi
gaanong nakita ang da- pat lamanin ng proyekto at dapat na pali- wanag Hindi naipakita at
naipaliwanag ang mga dapat lamanin ng proyekto Pagkamalikhain Ang likha ay orihinal.
Ang likha ay original subalit kulang sa kaa- yusan. Ang likha ay hindi orihinal at kulang sa
kaa- yusan. Ang likha ay hindi orihinal at walang tungu- hin. Presentasyon Naging
maayos,maliwanag at mahalaga ang ka- buuang presen- tasyon. Maayos ang
 presentasyon subalit kulang sa mahaha- lagang datos Hindi naging maayos ang
presentasyon at kulang ang mga datos. Hindi naunawaan ang dapat tun- guhin ng pre-
sentasyon. Kaangkupan ng Impormasyon Malinaw at angkop sa paksa ang pre- sentasyon.
Malinaw ang mga impormas- yon subalit ku- lang sa kaangkupan. Hindi malinaw ang mga
im- pormasyon at walang kaangkupan. Hindi naunawaan ang mga impor- masyon na nais
ipahiwatig.
26. 28. 123 Calligraphy Sistema ng pagsulat ng mga Tsino. Cuneiform Sistema ng pagsulat na
imbensiyon ng mga Sumerian Divine Origin Paniniwala ng mga Hapones sa kabanalan at
buhay na simbolo ng panginoon sa kanilang mga hari. Kabihasnan Pamumuhay na
kinagawian at pinipino ng maraming pangkat ng tao. Scribe Mga tagatala ng pangyayari at
kasaysayan sa panahon ng Sinaunang kabihasnan. Sibilisasyon Masalimuot na
pamumuhay sa mga lungsod. Sinocentrism Ang pananaw ng mga tsino na sila ang
superiyor sa lahat. Pictogram Sistema ng pagsulat ng Kabihasnang Indus. Ziggurat Templo
ng mga sinaunang Mesopotamia tulad ng Sumerian na pinan- iniwalang panirahan ng mga
diyos.
27. 29. 124 Mga Mungkahing Babasahin: Grace Estela Mateo.et al., Asya Pag-Usbong ng
Kabihasnan Ma. Carmelita B. Samson.et.al., Pana-Panahon Michael D. Pante
et.al.Kasaysayan ng Daigdig McDougal Littell ,World History www.wikipidia.com
www.google images.com www.yahooimages.com Mga Mungkahing Panoorin:
www.youtube.com/watch?v=w8v2vRILL58 (Mesopotamia, Sumerian First Civilization on
Earth) www.youtube.com/watch?v=RAyKZAXTAeA (Mohenjo-Darro and Harrapa)
www.youtube.com/watch?v=OSZg5DTW7Hw(The Epic of Gilgamesh- An Animation)
Inilahad sa unang aralin ang mga konsepto at kahulugan ng mga kabihasnan at sibilisas-
yon, ang mga pagbabago at pag unlad ng tao para sa kanyang kapakanan mula sa
panahong paleolitiko hanggang sa panahong metal ay nagbunga ng mas higit na pag unlad
para sa pamu- muhay. Hindi matatawaran ang mga kabihasnang umusbong sa lupain ng
Asya tulad ng Sumer,Indus at Shang na nag iwan ng malaking ambag sa sangkatauhan na
kahit hinamon o sinubok ng panahon nanatili pa rin at dito rin nakapagsimula ng mas
matatag na lipunan tulad ng mga imperyo. Sa susunod na aralin ay tatalakayin ang mga
naging pamumuhay ng mga natatag na im- peryo,batay sa mga pananaw,tradisyon at
paniniwala na nagsilbing haligi ng kanilang pag unlad at higit sa lahat ang naging
impluwensya nang nasabing mga pananaw at paniniwalang ito sa kasalukuyang
pamumuhay ng mga Asyano. TRANSISYON SA SUSUNOD NA ARALIN
28. 30. 125 a modyul na ito ay iyong tatahakin ang pag-unawa sa kaisipang Asyano, pilosopiya
at relihiyon na nagbigay-daan sa paghubog ng sinaunang kabihasnan sa Asya at sa
pagbuo ng pagkakakilanlang Asyano. Bagamat may kaniya kaniyang katangian ang kultura
ng bawat bansa sa Asya, mababakas din ang ilang pagkakatulad ng mga ito sa isa’t isa.
Tutuk- lasin din sa modyul na ito ang impluwensiya ng mga bansa sa isa’t isa kung paano
nagbunga ang kanilang pakikipag-ugnayan sa kalapit na rehiyon at bansa. Pagkatapos
makuha ang kinakailangang mga kaalaman ikaw ay inaasahang kritikal na nakapagsusuri
sa mga kaisipang Asyano, pilosopiya at relihiyon na nagbigay daan sa paghubog ng
sinaunang kabihasnan sa Asya at sa pagbuo ng pag- kakakilanlang Asyano. Panuto:
Sagutan ang hanay na K kung ano na ang alam sa paksa . Samantala, masasagutan mo
lamang ang iba pang bahagi ng chart sa ibang bahagi ng modyul at bago matapos ang
modyul na ito. Ang paksa ay : Sinaunang Pamumuhay . Gawain 1: K-W-H-L Chart K W H L
Alam sa paksa Nais malaman sa paksa Mga dapat na malaman sa paksa Natutuhan
Pagkatapos masuri ang iyong kahandaan sa mga kaalaman tungkol sa Sinau- nang
Pamumuhay. Natitiyak kong nais mong malaman ang mga sagot sa iyong katanungan.
Malalaman mo ang mga kasagutan sa susunod na bahagi ng modyul na ito. Sa iyong
pagtupad sa iba’t ibang gawain sa susunod na bahagi ng modyul, suriin kung tumutugma
ba ang iyong mga dating alam sa mga bagong kaalaman na iyong matututuhan sa modyul
na ito.
29. 31. Suriin ang kasunod na mga larawan . Ano ang iyong masasalamin sa mga larawan ?
Ipali- wanag ang naging batayan mo sa ipinahahayag ng mga larawan. Kilalanin at ilarawan
kung ito ay tradisyon,pilosopiya, relihiyon, pananaw o paniniwala. Pagkatapos masuri ang
 iyong kahandaan sa mga kaalaman tungkol sa Sinaunang Pamumu- hay. Natitiyak kong
nais mong malaman ang mga sagot sa iyong katanungan. Malalaman m o ang mga
kasagutan sa susunod na bahagi ng modyul na ito. Sa iyong pagtupad sa iba’t ibang
gawain sa susunod na bahagi ng modyul, suriin kung tumutugma ba ang iyong mga dating
alam sa mga bagong kaalaman na iyong matututuhan sa modyul na ito. Gawain 1: Salamin
ng kasaysayan 126 1 2 3 4 5
30. 32. 126 Mga naging batayan ko sa ipinahahayag ng mga larawan ay ang sumusunod :
Pamprosesong Tanong: Ang unang larawan ay………
__________________________sapa gkat __________________________
_____________________________ _____________________________ Ang ikalawang
larawan ay……… ________________________________
_____sapagkat____________________ ________________________________ Ang
ikatlong larawan ay…… ______________________________________________
___sapagkat____________________________________
______________________________________________
______________________________________________ ___________
______________________________________________ Ang ikaapat na larawan
ay_______________________________ ___sapagkat______________________
________________________________ ________________________________ Ang
ikalimang larawan ay__________________________ sapag-
kat_________________________
31. 33. 127 Pamprosesong Tanong: 1. Ano ano ang mga mensahe na ipinararating ng mga
larawan? 2. Ano ang iyong pakahulugan sa paniniwala, pilosopiya, relihiyon, tradisyon at
pananaw? 3. Magbigay ng mga halimbawa ng sariling paniniwala, pilosopiya,relihiyon. 4.
Bakit kaya nag kakaiba- iba ang pilosopiya ng tao? 5. Gaano kahalaga ang relihiyon sa
buhay ng tao? 6. Sa iyong pananaw, paano makatutulong ang tradisyon, pilosopiya at
relihiyon sa paghubog ng sinaunang pamumuhay ng mga Asyano? Gawain 3: Libre ang
Magtanong Suriin ang mga larawan sa gawain 2 at gawain 3 . Pag-ugnay-ugnayin ang mga
larawang ito sa pamamagitan ng pagbuo ng mga tanong na sasaklaw sa lahat ng ito. Isulat
ang mga ta- nong mula sa simple hanggang sa mahirap na antas. Ang aking nabuong
konsepto sa buong larawan ay
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________ 1 2 3
32. 34. 128 BInabati kita! Sa puntong ito ay nagtatapos na ang bahagi ng Alamin. Ang mga
salita, larawan at konsepto na nabigyang kahulugan sa gawaing ito ay magagamit sa pag-
unawa ng susunod na gawain. Makatutulong din ito sa pag- susuri kung paano nahubog
ang kasalukuyang sibilisasyon ng mga bansa sa Asya. Upang lubos ang iyong kahandaan
sa aralin hinahamon kita na sagutin mo muna at kumpletuhin ang susunod na gawain.
Pagkatapos kong suriin ang mga larawan sa gawain 2 at 3 , ang aking mga tanong ay…….
_________________________________________________________________________
______
_________________________________________________________________________
______
_________________________________________________________________________
______
_________________________________________________________________________
 ______
_________________________________________________________________________
______ _________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_____________________________ 4 5 6
33. 35. agkatapos masuri ang iyong kahandaan sa mga kaalaman tungkol sa Sinaunang Pa-
mumuhay. Natitiyak kong nais mong malaman ang mga sagot sa iyong katanungan.
Malalaman mo ang mga kasagutan sa susunod na bahagi ng modyul na ito. Sa iyong
pagtupad sa iba’t ibang gawain sa susunod na bahagi ng

PAUNLARIN, suriin kung tumutugma ba ang iyong mga dating alam sa mga bagong
kaaalaman na iyong matututuhan sa modyul na ito. Makilahok sa isa sa apat na
pangkatang gawain at sundin ang hinihinging gawain sa Task Card upang lubos mong
maunawaan ang mahahalagang pangyayari mula sa Sinaunang Pamumuhay. Maging
mapanuri sa babasahin at magtala ng mahahalagang datos at pangyayari. Tak Card 1: Ang
Asya sa Sinaunang Panahon: Kanlurang Asya pp 156-168 Task Card 2. Ang Asya sa
Sinaunang Panahon :Silangan at Hilagang Asya pp.172-188 Task Card 3. Ang Asya sa
Sinaunang Panahon :Timog Asya pp192-198 Task Card 4. Ang Asya sa Sinaunang
Panahon : Timog Silangang Asya pp 202-214 Gawain 129 Task Card 1. KANLURANG
ASYA Proseso ng Gawain 1.Basahin ang sipi ng aralin mula sa Batayang Aklat : Ang Asya
sa Sinaunang Pana- hon: Kanlurang Asya pp 156-168 2.Pagkatapos basahin ang sipi ay
punan ang Data Retrieval Chart tungkol sa mga Ma- hahalagang Pangyayari sa Kanlurang
Asya. 3.Itala ang mahahalagang pangyayari sa bawat aspeto nito mula sa pamahalaan
hang- gang sa sining at kultura. 4.Magkakaroon ng pag uulat pagkatapos mapunuuan ang
chart upang masuri nang lubos ang bawat pangyayaring naganap sa bawat rehiyon.
5.Katulong sa pagsagot ng mga gawain ay ang mahahalagang sipi na mababasa sa ib-
aba. 6.Sagutin ang Pamprosesong Tanong. 1
34. 36. Pamprosesong Tanong: 130 Mga Puna sa Mahahalagang Pangyayari……….
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________ 1. Paano
umusbong ang ibat ibang imperyo sa Kanlurang Asya? Paano pinangasiwaan ni Sargon
Iang mga sakop na Imperyo? 2. Ano ang pinaka mahalagang nagawa ni Hammurabi ?
 Bakit ? 3. Ano ano ang mga ambag ng Imperyong Persiano ? Pano sinakop ngi Alexander
the Great ang mga imperyo sa Kanlurang Asya 4. Ano ang bahaging ginampanan ng mga
imperyo sa pagtatag ng sibilisasyong Kanlu- ranin ? 5. Anong aspekto ang nagpatingkad ng
pagsulong ng kabihasnan sa kanlurang Asya? 6. Paano naka impluwensya ang kaisipang
Asyano, relihiyon at pilosopiya ng Kanlurang Asya sa paghubog ng kasalukuyang
sibilisasyon sa Asya ? Nais mo bang malaman ang iba’t ibang mga imperyo sa Asya? Nais
mo bang mabatid kung anu-ano ang mahahalagang kontribusyon ng bawat imperyo sa
kasaysayan at sibilisasyon? Kung gayon ay basahin at un- awain ang talahanayan ng mga
Imperyo sa Asya sa ibaba. Isang uri ng Sumerian script
35. 37. 131 Isang uri ng Akkadian Sculpture Djcobspbworks.com Isang uri ng Babylonian Script
Livius.org Isang uri ng Assyrian Image Ancientreplicas.com Isang uri ng Chaldean Image
Bible-history.com
36. 38. 132 Isang uri ng Phoenician Image Bible-history.com Hebrew Alphabet Bible-
history.com Mandirigma ng Hittite Bible-history.com
37. 39. 133 Batay sa talahanayan sagutin ang sumusunod na mga tanong . Anong imperyo ang
may pinaka mahalagang ambag sa sangkatauhan at bakit ?
_________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________
_ ___________________________________________________________ Sa larangan
ng pamumuno, pulitika at pamahalaan aling imperyo ang higit na nangibabaw ang
kontribusyon?Ipaliwanag?
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
Ano ang karaniwang dahilan ng pagbagsak at paghina ng mga imperyo ?
_________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________
_ ________________________________________________________________ Ano ang
pinakamatatag na imperyo at paano nila ito pinagtanggol sa mga mananakop ?
_________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________
_ Gawain 5: Bigyang Kahulugan
38. 40. 134 Pag usapan at suriin sa inyong mga pangkat ang mga naitakdang dahilan ng
pagbagsak. Iulat ang epekto sa pamumuhay noon at paano sila umahon mula sa
pagbagsak. Iulat ito sa Gawain 6: Bagsak o Pasado? MGA DAHILAN NG PAGBAGSAK
NG MGA IMPERYO SA KANLURANG ASYA EPEKTO SA PAMUMUHAY NOON PAANO
SILA UMAHON MULA SA PAGBAGSAK (Unang Pangkat ) Panguanahing dahilan ng
paghina ng mga Sumerian ay ang madalas na labanan at kawalan ng pagkakaisa ng mga
lungsod estado nito. Madalas na pinagtatalunan ang patubig at hangganan ng mga lupain.
(Ikalawang Pangkat ) Naging mahina ang kanilang sistema ng pag- tatanggol sa kanilang
teritoryo kaya madali silang nasalakay ng mga mananakop. Ka- sunod nito ang kawalan ng
tiwala sa mga na- mumuno kaya ninais ng ilang mamamayan na lumikas sa lugar. (Ikatlong
Pangkat) Simula ng pumanaw si Hammurabi naganap ang pag atake ng ibat ibang grupo at
nag- simula na silang magtatag ng mga pamaya- nan ang mga Hittite sa Babylonia (Ika
apat na Pangkat ) Dahil sa kalupitan ng pamumuno nagkaisa ang mga Chaldean, Medes,
at Persian noong 612 BCE upang pagtulungan itaboy ang mga Assyrian. Ang paglusob ni
Alexander the Great pagkalipas ng 300 taon at halos walang iniwang karangyaan ng
Assyria (ika limang Pangkat ) Hindi napagtuunan ang pagpapatatag ng pamahalaan at
sandatahang lakas (Ika anim na Pangkat) Ang mataas na pagpataw ng buwis ni haring
 Rehoboam na naging dahilan ng pagrerebelde ng mga nak ni Solomon na dahilan ng
pagka- watakwatak ng Hebreo. Ayon sa lumang tipan ang dahilan ng pagbagsak ng
kaharian ay ang pagkakaroon ng ibat-ibang diyos ng Israel na dala ng maraming asawa ni
haring Solomon. (Ika pitong Pangkat ) Simula ng makipagdigmaan sila sa mga dayu- hang
imperyo ay humina ang kanilang pwersa. Madali silang nasakop ng mga Griyego at na-
pasakamay sila ni Alexander the Great.
39. 41. 135 Teksto ng Silangan at Hilagang Asya Mga Dinastiya sa China 1. Zhou o Chou (112
B.C.E. – 221 B.C.E.) Naipasa sa dinastiyang Zhou ang “Basbas ng Langit” at ang titulo na
“Anak ng Langit”.Naimbento ang bakal na araro. Ipinagawa ang mga irigasyon at dike laban
sa pagbaha ng Huang Ho.Nagpagawa ng mga kalsada at sumulong ang kalakalan.
Naimbento ang sandatang crossbow at bumuo ng hukbong nakakabayo at gumamit ng
chariot.Dahil malawak ang teritoryo ng Zhou, humina ang kon- trol nito sa nasasakupang
estadong lungsod.Nauwi ito sa panahon ng digmaan ng mga estado o warring states.
Lumitaw ang pilosopiyang Confucianism at Taoism.Si Confucius ang naghain ng solusyon
sa kaguluhan ng lipunan. 2. Qin o Ch’in ( 221-206 B.C.E) Nagapi ng Qin ang mga kalabang
estado sa ilalim ng pamumuno ni Zheng.Napabagsak ni Zheng ang Zhou noong 221 B.CE.
Idiniklara ni Zhen gang sarili bilang si Shi Huangdi o Shi Huang Ti, na nangangahulugang
“Unang Emperador”.Naganap ang kosolidasyon sa China sa panahon ng Qin. Pinili ni Shih
Huangdi bilang tagapayo ang mga iskolar ng pilosopiyang Legalism. Kailangang malulupit
ang batas at mabibigat ang parusa upang maabot ang kaayusan, ayon sa Legalism.Si Li Xi,
isa sa mga legalista, ang nagaing punong ministro ni Shih Huangdi.Ayon kay Li Xi,
makasasama sa agrikultura, medisina, at mahika.Inutos ni Shih Huangdi na ipatayo ang
Great Wall Of China bi- lang proteksyon sa pagatake ang mga kalaban. Sa pagkamatay ni
Shih Huangdi bumagsak din ang dinastiyang Qin. Task Card 2.SILANGAN AT HILAGANG
ASYA Proseso ng Gawain 1.Basahin ang sipi ng aralin mula sa Batayang Aklat : Ang Asya
sa Sinau- nang Panahon :Silangan at Hilagang Asya pp.172-188 2.Gawin ang Flow Chart
tungkol sa daloy ng mga Mahahalagang Pan- gyayari sa Silangan at Hilagang Asya.Itala
kung kailan naganap ang pan- gyayari. 3.Itala ang mahahalagang pangyayari sa Flow
Chart. Itala din kung anong aspeto ito ng pangyayari.(tulad ng kabuhayan, lipunan,
edukasyon, pan- iniwala, sining at kultura,pagpapahalaga at iba pa. 4.Magkaroon ng pag-
uulat pagkatapos masagutan ang chart upang masuri ng lubos ang bawat pangyayari sa
bawat rehiyon. 5.Katulong sa pagsagot ng mga gawain ay ang kasunod na mahaha- lagang
sipi na babasahin. 6.Sagutin ang Pamprosesong Tanong. 2
40. 42. 136 3. Han (206 B.C.E – 220 C.E.) Kinikilala ang Han bilang isa sa mga dakilang di-
nastiya sa China.Itinatag ito ni Liu Bang noong 206 B.C.E.Pinalitan niya ang mararahas na
patakaran ng Qin.Ang Confucianism ang naging opisyal na pi- losopiya.Natamo ng Han
ang tagumpay sa panahon ni Wudi o Wuti . Pinalawak ni Wudi ang teritoryo ng sa
pamamagitan ng pagsakop ng iba pang teritoryo.Sa panahon ng Han napatanyag ang Silk
Road, isang ruta ng kalakalan.Sa tala ang dinastiyang Han, nakarating sa Rome ang isang
pangkat ng mgaTsi- nong juggler.Nakarating sa rome ang seda ang China na tinatawag
naseres.Sa dinastiyang ito naimbento ang papel, porselana, atwater-powdered mill.
Nabuhay sa panahong ito si Simaqien, ang dakilang historyador ng China. 4. Sui (589 –
618 C.E) Mabilis na pumalit ang Sui pagkatapos bumagsak ang Han.Napasok din sa China
ang mga nomadikong mandirigma. Watak-watak ang China nang may 400 na taon.Umabot
ang Buddhism sa China.Bumalik ang konsolidasyon. Itinatag ito ni Yang Jian. Itinayo ang
Grand Canal. 5. Tang (618-907 C.E.) Labis na nagdusa ang mga magsasaka dahil ginamit
silang manggagawa sa proyekto ng Sui.Nag-alsa sila na pinamunuan ni Li Yuan na itinatag
ang dinastiyang Tang. Tinawag si Li Yuan na Emperador Tai Cong.Pangalawa ang Tang sa
mga dakilang dinastiya ng China.Naimbento sa panahong ito ang woodblock printing. At
napabilis ang paggawaang mga kopya ng anumang sulatin. 6. Sung (960-1278 C.E.)
Watak-watak muli ang China ng bumagsak ang Tang.Ikatlo sa mga dakilang dinastiya ang
Song. Itinatag ito ni Heneral Zhao Kuangyin. Nag patuloy ang pagsalakay ng pangkat-
etniko sa Hilangang Asya.Kahit nasakop sila ng mga nomadiko patuloy pa rin ang
pamumulaklak ng sining at panitikan.Naimbento ang gun powder.Nagsimula ang tradisyon
ng footbinding sa nga ba- bae. Lumitaw ang Neo-Confucianism na binuo ni Zhuxi. 7. Yuan
 (1278-1368 C.E.) Daidu ang naging kapital ng Yuan – unang banyagang dinastiya ng
China.Si Kublai Khan ang nagtatag ng dinastiyang Yuan.Ipinairal ng Mongol ang
Confucianism bilang pilosopiya.Nasa mataas na posisyon ang imperyo ng mga Mongol.
Nagkaroon ng maraming manlalakbay sa Yuan at isa na doon si Marco Polo. 8. Ming
(1368-1644 C.E.) Pinalitan ng mahihinang emperador si Kublai Khan.Noong 1368
napabagsak ng hukbo ni Zhu Yuanzhang ang Mongol sa Daidu at itinatag ang Ming.Ang
Ming ang ikaapat sa mga dakilang di- nastiya sa China.Nanumbalik ang mga Tsino sa
pamamahala sa kanilang bansa. Halimbawa ng sculpture mula sa Qin Dynasty
41. 43. 137 Mga Dinastiya sa Korea 1.Gojoseon o Lumang Joseon (2333 B.C.E-108 B.C.E)
Ayon sa mga iskolar nagkaroon ng hiwa-hiwalay na estadong pamayanan sa Korea noong
panahon ng Bronse(3000-300 B.C.E.).Isa sa pinakamalakas ay ang Gojoseon na itiantag ni
Dan- gun. Mula sa pagiging estadong pamayanan, ito ay naging kaharian.Nasakop ng Han
ng China noong 109 B.C.E. and Gojoseon. Nagpatuloy ang pangningibabaw ng Tsino
hanggang 313 C.E. 2. Tatlong Kaharian (313-668 C.E.) Unti-unting lumitaw ang tatlong
kaharian ng Korea sa timog na bahagi: ang Goguryeo(37 B.C.E.-668 C.E.), Baekje (18
B.C.E-663 C.E.), at Silla (57-668 C.E.).Tinawag ito bilang panahon ng Tatlong
Kaharian.Unang nabuo sa tatlo ang Goguryeo noong 37 B.C.E.Noong 313 B.C.E. tinalo
ang Goguryeo ang hukbong Tsino. Nabuo ang Baekje sa timog-silangan malapit ang
pakikipag-ugnayan nito sa China at Japan. Ang lipunan ang tatlong kaharian ay
pinamumunuan ng mga aristokratikong mandirigma.Hiniram nila ang sistema ang
pamahalaan ng Han sa China, ang Buddhism, at ang tra- disyon ng pagsusulat ng
kasaysayan. 3. Pinag-isang Silla (668-935 C.E.) Noong ikaanim na siglo ang Baekje at
Goguryeo ay pinahina ng mga sigalot na kahar- ian.Samantala, ang Silla ay nasa ilalim ng
pamumuno ng magaling na hari na may planong sakupin ang katabing kaharian.Unang
bumagsak ang Baekje at sumunod ang Goguryeo.Dahil dito napag-isa ng Silla ang halos
kabuuan ng Korea.Matapos ang pitong taon, napatalsik ng Silla ang mga Tsino sa Korea
4.Balhae (698-926 C.E.) Ang Balhae ay itinatag ni Dae Joyong.Matatagpuan ang Balhae sa
hilaga ng Korea at umaabot hanggang sa Manchuria. Ang kultura nito ay pinag-sanib ng
Tang at Goguryeo. Noong ika-10 siglo nasakop ito ng mga nomadikong Khitan 5. Goryeo o
Koryo (918-1392 C.E.) Ang Goryeo ay itinatag ni Wang Geon. Ang pangalang Korea ay
nagmula sa kahariang ito.Ang buong Korea ay napasailalim sa iisang kaharian.Sa larangan
ng sining, nakalikha ang Goryeo ng sariling istilo ng porselana na tinatawag na celadon 6.
Joseon o Yi (1392-1910 C.E.) Ito ang pinakahuli at pinakamahabang dinastiya sa
Korea.Itinatag ito ni Yi Seong-gye. Inilipat niya ang kabisera ng Hanseong(ngayon ay
Seoul)Sa panahon ni Haring Sejong siya ay tinaguriang “Ang Da- kila” Kautusan ni Haring
Sejong na bumuo ang mga iskolar ng alpbetong Korean – ang hangul o Hunmin
Jeogeum.Mahalaga rin ang kontribusyon ni Admiral Yi Sunsin sa labanang dagat.
Inembento niya ang turtle ship.Ang lipunan ng Korea ay binubuo sa apat na uri:
angyangban, chung-in, yangmin, at chonmin. Isang tradisyunal na panahanan sa Korea
42. 44. Gawain 7: Flowchart ng mga Pangyayari 139 Mga Dinastiya sa Japan Ang Liping
Yamato at Nara. Ito ang paglaganap ng impluwensyang Tsino at Japan. Naging tulay ang
Korea sa pagdating ng Buddhism at Confiucianism. Itinayo ang lunsod ng Nara noong 710
C.E. Itinayo ang kapital ng Japan sa Heian.Si Fujiwara Kamatari ang batang emperador na
nagingre- gent.Ang regent ang siyang namamahala sa ngalan ng empera- dor.Namayantag
ang eleganteng pagsususlat ng tula, sining ng calligraphy, at pananamit. Naisulat sa
panahong ito ang dakilang nobela na The Tale of Genji ni Murasaki Shikibu o Lady Mu-
rasaki.Nagkaroon ng labanan ng mga angkang aristokratiko sa huling bahagi ng panahong
Heian,Lumitaw ang gru- pong bushi at samurai.Nabuo ang trdisyong military na nakapaloob
sa Bushido.Pagkatapos ng Heian ay sumunod ang bakufu. Itala sa flowchart ang
mahahalagang pangyayari sa Silangan at Hilagang Asya. Isang tradisyunal na kasuotang
pandigma sa bansang Japan Mahahalagang Pangyayari mula sa Sinaunang Pamumuhay
sa Silangan at Hilagang Asya
43. 45. Gawain 8: Mag TRI-Question Tayo 140 1.Ano ang Dinastiya ?Saang prinsipyo
nakabatay ang dinastiya? 2.Paano hinubog ng mga dinastiya ang pamumuhay ng mga
bansa sa Silangang Asya? 3.Gaano kahalaga si Wang Geon sa lipunang Korea ? 4.Paano
 naimpluwensiyahan ng Tsina ang lipunang Korea ? 5.Ano ang mga mahalagang
pangyayari sa panahon ng Hapones? 6.Ilarawan ang Minamoto at Ashikaga ? ano ang
mahalagang ambag nila sa pamumuhay at lipunang Hapones ? 7.Paano naka
impluwensiya ang kulturang hapones sa paghubog ng pamumuhay ng mga Silangang
Asyano ? 8.Paano nakatulong ang heograpiya ng hilagang Asya sa pag-usbong ng
kanilang kabihas- nan? Panuto : Sagutin ang tatlong mahahalagang tanong at isulat sa
loob ng kahon ang bawat sagot. Reaksiyon sa daloy ng mga Pangyayari sa Silangan at
Hilagang Silangan….
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________ _
Pamprosesong Tanong:
44. 46. 141 Mga Pangyayari Ano ang bahaging ginampanan ng pangyayaring ito sa kanilang
bansa na kinabibilangan ? Bakit mahalaga ang mga pangyayaring ito sa kanilang bansa ?
Paano nakatulong sa pagbuo at pa- ghubog ang mga pangyayaring ito sa kanilang
pamumu- hay ? ( CHINA ) Naipasa sa dinastiyang Zhou ang “Basbas ng Langit” at ang
titulo na “Anak ng Langit”. ( CHINA ) Kinikilala ang Han bilang isa sa mga dakilang di-
nastiya sa China. ( KOREA ) Unti-unting lumitaw ang tatlong kaharian ng Korea sa timog na
bahagi ( KOREA ) Ang Goryeo ay itinatag ni Wang Geon. Ang pan- galang Korea ay
nagmula sa kahariang ito.Ang buong Korea ay na- pasailalim sa iisang ka- harian. ( JAPAN
) Naisulat sa panahong ito ang dakilang nobela na The Tale of Genji ni Murasaki Shikibu o
Lady Murasaki.Nagkaroon ng labanan ng mga angkang aristokratiko sa huling bahagi ng
panahong Heian. ( JAPAN) Lumitaw ang gru- pong samurai.Nabuo ang trdisyong military
na na- kapaloob sa Bushido.Pagkatapos ng Heian ay sumunod ang bakufu.
45. 47. 142 Task Card 3. TIMOG ASYA Proseso ng Gawain : 1.Babasahin ang sipi ng aralin
mula sa Batayang Aklat : Ang Asya sa Sinaunang Panahon : Timog Asya pp.192-198.
Basahin din ang sipi na makikita sa ibaba. 2.Sagutan ang Hagdan ng Kasaysayan tungkol
sa mga Mahahalagang Pangyayari sa Timog Asya. 3.Sagutan ang Hagdan ng
Katanungan.Tandaan na maari ka lamang umakyat sa susunod na hagdan kung
masasagot mo ang mga kata- nungan. 4.Dapat mo lamang makuha ang iyong tropeyo
kung matatapos mo at masasagot ang lahat ng tanong. 5.Magkakaroon ng pag-uulat
pagkatapos mapunan ang Hagdan ng Kasaysayan upang masuri nang lubos ang bawat
pangyayaring naga- nap sa bawat rehiyon. 6.Sagutan ang Pamprosesong Tanong. 3
TIMOG ASYA Indo-Aryan (1500 B.C.E.) tumawid sa hilagang-kanlurang bahagi ng India na
ang ilan ay sumalakay sa Persia, Greece at Italy sa iisang panahon.Matatangkad, maputi,
malakas kumain, at umiinom ng alak, payak ang pamumuhay, nag-aalaga ng bata at
nagtatanim. Panahong Vedic Panahong nagtagal ng 600 na taon, mula 1500-900 B.C.E na
hango sa salitang Vedas (karunungan)pagtaboy ng mga Indo-Aryan sa mga Dravidian
patungong katimugan maraming mga Indo-Aryan ang naging magsasaka at natutong
mamuhay sa pamayanan Panahong Epiko Tumulay ang mga Indo-Aryan patungong
silangang lamba sa Ganges River. Mga unang pama- yanan ay itinatag noon 900 B.C.E.
Ang mga ulat tungkol sa pamumuhay ay galing sa mga epiko .Mga lungsod-estado na
 gawa ng Indo-Aryan ay napaligiran ng mga palibot-bambang (moat) at mataas na pader.
Sa gitna ang RAJA; binubuo ng mga kamag-anak at mga dugong- bughaw ang konseho
46. 48. 143 Pagtatag ng Sistemang Caste Nagpatupad ang mga Indo-Aryan ng diskriminasyon
o pagtatangi laban sa mga Dravidian upang patatagin ang kanilang kapangyarihan,nilikha
upang hatiin ang lipunan sa mga pangkat 4 na Pangkat sa Lipunan § BRAHIMIN / PARI
(pinakamataas) § KSHATRIYAS (mandirigma) § VAISHYA (mangangalakal/ magsasaka) §
SUDRAS / ALIPIN (alipin Kshatriyas ang una sa pagakahanay sa mababang panahon,nang
maglaho ang digmaan at ang pananampalataya ay naging higit na mahalaga, nagsimulang
mangibabaw ang mga Brahmin, sundin ng bawat kasapi ang mga tuntunin sa pag-
aasawahanapbuhayseremonya sa pananam- palatayamga kaugaliang panlipunan
(kumain;uminom)manatili sa pangkat kung saan ipinanga- nak hanggang mamatay. Ang
Panitikan ng mga Indo-Aryan Sankrit ang wika sa loob ng 100 taon na dala ng Indo-
AryanVedas ang tawag sa naunang lit- erature Rig-Veda (awit ng
Karunungan)Pinakamahalagang Vedas na pamumuri ng diyos Si ALEXANDER THE
GREAT Siya ang hari ng Macedonia, isang kaharian sa hilagang Greece,ang kaniyang
pangarap ay lu- pigin ang Persia, napabagsak niya ang Persia noong 328 B.C.E,
pagkatapos ng dalawang taon tinawid niya angIndus River at tinalo ang isang hukbong
Indian, nilisan niya ang India na hindi kasama ang mga sundalo IMPERYONG MAURYA
(321 B.C.E) Inagaw ni Chandragupta Maurya ang isang kaharian.Si Chandragupta Maurya
ang unang hari ng dinastiyang Maurya. 273 B.C.E ng humalili si Asoka (apo ni
Maurya).Pinangunahan niya ang isang kampanyang military.Nang makaranas ng
kampanya ni Asoka na hindi kanais-nais, nag- pasya siya na bigyan ng katahimikan ang
kanyang nasasakupan.Niyakap niya ang Bud- dhism. Tinuruan at tinulungan niya ang mga
mamamayan.Nagpadala ng mga misyonero sa Ceylon at Burma; lumaganap ang
Buddhism sa Asya Ang mga Kushan Unang siglo ng sinalakay ang Kushan.Ang kanilang
paghahari ay tumagal ng 200 C.E Ang Kamishka ang pinaamakapangyarihang hari ng
Kushan. Nagpatayo siya ng mga gusali sa Peshawar.Tagapagtaguyod ng Buddhism si
Karishka.Mahayana-Buddhism- naniniwala sa pagkakaroon ng mababang uri ng diyos
47. 49. 144 Bodhisasatta- tumutulong sa mga tao na makamit ang NIRVANA o kaliwanagan at
kaluwal- hatian- ( langit),mababang uri ng diyos).Ang tawag sa orihinal na Buddhism ay
Hinayanna o Theraveda Buddhism.Ang Mhayana Buddhism ay lumaganap sa
China,Korea,Mongolia,Tibet at Japan. Imperyong Gupta Nahati ang hilagang India sa maliit
na estado. Ito ay makapangyarihan. Sinakop ng unang hari ng Gupta ang lambak ng
Ganges Rivernoong 320 C..E. Narating ng Gupta ang pinakamataas na katanyagan sa
pamamagitan ni Haring Chandra Gupta II Naganap ang Golden Age o Gintong Panahon
Umunlad ang agham sa panahong ito.Tinalakay ng isang matematiko at astronomo na si
Ary- abhata ang halaga ng pag-ikot at hugis sphere ng daigdig. Tinantiya ng ibang
astronomo ang dyametro ng buwan. Nagsulat tungkol sa gravitation. Pinaunlad rin ang
number symbols.Pinag- aralan ang sistemang decimals at sila ang unang gumamit ng zero
Nakahanap sila ng mga bagong gamit at lumikha. Ang kanilang patalim ay yari sa asero
Ang mga manggagamot ay marunong mag isterilisa (sterilization) na mga panturok o
panlinis ng sugat. Nagsagawa sila ng operasyon (surgery) at lumago muli ang Hinduism
Mga Muslim na Mananalakay Tinawid ng mga mananalakay na muslim ang mga
bulubundukin ng hilagang- kanlurang bahagi ngIndia. Noong una ang kanilang pakay ay
palaganapin ang Islam.Ngunit ng Makita nila ang malaking yaman ngIndia ay sinikap nilang
maging mga hari at prinsipe. Ang pinakatanyag at pinakamakapangyarihan na sultanato ay
sultanato ng Delvi. Matagumpay na nasakop ng mga Muslim ang malaking bahagi ng
India.1398 nang nilusob ng Tanlerlane ang India. Sinalakay niya ang Delvi, kinuha lahat ng
kayamanan at pumatay ng isang libong tao. Ang mga Mongol at Imperyong Mogul May
mga bagong Muslim na mananalakay ang dumating sa India na pinangunahan ni Babur, Si
Babur ay isang Turk na kaanak ni Tamerlane at ni Genghis Khan.Inakala ng mga taga-India
na Mongol si Babur kaya tinawag itong Mogul.1556 ng magsimulang manlupig si Akbar,
apo ni Ba- bur.Pinalaganap niya ang pamamahala patungong Silangan.Nakuha niya noong
1576 ang Bi- har at Bengal.Pagkatapos ng 10 taon, naidagdag niya ang Kabul at Kashmir
1595 nang mapa- bilang ang Balu Chistan sa kanyang imperyo, si Akbar ang naging
 pangunahing hari sa buong Hilagang-India. Si Akbar ay hindi marunong bumasa o sumulat
ngunit hangad na matuto, pi- naligiran niya ang kanyang sarili ng
mga :Pilosopo,Arkitekto,Pari Makata,Pinagbuti ni Akbar ang pangangasiwa ng
katanungan,Hinigpitan niya ang paggamit ng pisikal na paghihirap,parusang kamatayan
para sa may malubhang pagkakasala.
48. 50. Gawain 9: Pangyayari, Sanhi at Bunga 145 Natatanging Pangyayari sa Timog Asya
Sanhi ng Pangyayari Bungan g Pangyayari Puna sa Pan- gyayari Panahong Vedic
Pagtatag ng Sistemang Caste Ang mga Mongol at Im- peryong Mogul Pamumuno at pag-
salakay ni Alexander The Great Mga Muslim na Mananalakay Itala ang mga sanhi at bunga
ng mahahalagang pangyayari sa Timog Asya. Matapos masuri sa mga pangyayari ay
maglagay ng sariling puna.
49. 51. Gawain 10: Hagdan ng Kaalaman 146 Panuto: Sagutin ang mga gabay na taong sa
ibaba. Ilagay ang inyong sagot sa bawat bahagdan ng hagdanan na nasa larawan upang
makamit ang inyong premyong tropeyo. Handa naba kayo? HAKBANG MGA TANONG 1
Saan at paano itinatag ang mga unang pamayanan ng mga Indo Aryan? 2 Sino sino ang
namuno sa pagtataguyod ng sibilisasyon ng Timog Asya? 3 Ano ang naging ambag ni
Alexander The Great at mga katutubong pinuno ng imperyo? 4 Paano nabuo at nahubog
ang sibilisasyon ng mga bansa sa Timog Asya? 5 Paano naka impluwensiya ang mga
kaisipan, paniniwala ng taga Timog Asya sa kasalukuyang mga bansa sa Asya 6 May mga
paniniwala at kaisipan ba sila na ginagawa din nating mga Pilipino? Ipaliwanag. 1 2 3 4 5 6
50. 52. Pamprosesong Tanong: 147 1.Ilarawan ang mga Indo Aryan, ano ang kanilang
kontribusyon sa sinaunang pamumuhay ng taga Timog Asya ? 2. Paano itinatag ang
sistemang Caste sa India? Akma ba ito na gamitin sa ating bansa ? pangat- wiranan
3.Patunayan na nakatulong si Alexander sa pagsakop sa ilang bansa sa Asya 4.Ano ang
mga kontribusyon ni Chandragupta sa kabihasnan ng Timog Asya? 5.Naging matagumpay
ba ang mga muslim sa pagsakop sa Hilaga at Gitnang Asya.?Patunayan ang sagot?
6.Paano lumaganap ang imperyong Mogul ? 7.Batay sa gawain blg .Anong pangyayari sa
sinaunang kabihasnan sa Timog asya ang may ma- lawak na impluwensiya sa paghubog
ng kasalukuyang sibilisasyon sa mga bansang Asyano ? 8.Batay din sa mga naunang
gawain paano nahubog ng mga pangyayaring ito ang kasalukuyang pamumuhay ng mga
Asyano ? Ngayon ay naunawaan mona ang mga mahahalagang pangyayari sa Timog
Asya. Ganun din nasuri mo kung paano nabuo at nahubog ang sibilisasyon sa mga bansa
sa Timog Asya at kung paano ito nakaimpluwensya sa mga bansang Asyano.
Ipagpapatuloy mo ang pag-aaral ng kabihasnan sa pag-unawa naman sa mga kaisipan,
pilosopiya at relihiyon sa Ti- mog Silangang Asya. Tutuntunin mo din kung paano ang
Timog Silangang Asya ay nakatu- long sa pagpapayabong ng sibilisasyong Asyano sa
kabuuan. Kaya simulan mo na. Task Card 4. TIMOG SILANGANG ASYA Proseso ng Mga
Gawain : 1.Basahin ang sipi ng aralin mula sa batayang Aklat : Ang Asya sa Sinaunang
Panahon : Timog Silangang Asya pp 202-214 2.Sagutan ang Matrix Chart tungkol sa
Mahahalagang Pangyayari sa Timog Silangang Asya 3.Itala ang mahahalagang pangyayari
sa bawat aspekto nito mula sa pamahalaan hanggang sa sining at kultura. 4.Magkaroon ng
pag-uulat pagkatapos masagutan ang chart upang masuri nang lubos ang bawat
pangyayaring naganap sa bawat rehiyon. 5.Basahin ang kasunod na teksto at sagutin ang
Pamprosesong Mga Tanong. 4
51. 53. 148 SINAUNANG KABIHASNAN SA TIMOG-SILANGANG ASYA Ang paglipat lipat ng
mga tirahan ng ibang lahi ay nakaabot sa Timog Si- langang Asya. Dahil dito ay
naimpluwensiyahn nila ang mga taga Timog silangang Asya na magtanim, magsaka, mag
alaga ng hayop , maglayag , magpastol. Kasabay nito ay ang pa- ghiram nila ng wikang
Austronesian. Ayon sa Kasaysayan bago pa man maganap ang pagsakop ng mga
Kanluranin at ibang mananakop ay may roon ng maituturing na kaalaman sa kabihasnan at
pamumuhay ang mga taga Timog Silang Asyano. Tulad ng mga sumusunod : paggamit ng
metal,pag buo ng pamilya, agnkan o grupo,pagsamba at pagpapahalaga sa mga kalikasan,
pagtatayo ng mga poon at dambana,paninirahan sa ibat ibang lugar. Kaharian ng Vietnam
Nakaranas ang Vietnam ng pamumuno ng mga Tsino. Pinagkukunan ang Vietnam ng mga
hilaw na produkto na dinadala sa Tsina. Naging malawak ang sakop ng tsina sa Hilagang
 Vietnam. Namana ng mga Vietnamese sa mga Tsino ang paggamit ng epelyido,relihiyon at
iba pang impluwensiya. Kaharian ng Funan, Chenla at Champa Naging malakas ang
kapangyarihan ng Funan dahil sa tulong at impluwensiya ng kul- turang Indian at Tsina.
Subalit sa pagsapit ng ikaanim na siglo ito ay naagaw ng mga Khmer na tinawag ding
Chenla ng mga Tsino.Ang Chenla ang nagbigay daan sa pagbagsak ng Funan. Sa Timog
ng Vietnam naman ay namayagpag ang Champa.Malaki ang impluwensiya ng mga In- dian
sa Cham. Imperyong Angkor/Khmer Dating pinakamakapangyarihang lupain sa
rehiyon.Kasalukuyang matatagpuan sa Cam- bodia. Pinamunuan ni Jayavarman II na
itinuring na pinakamalakas na pinuno ng Khmer.Ang Angkor Wat ang pinakadakilang
ipinagawa sa panahong ito. Ito rin ang kinikilalang pinakama- tanda at pinakamalaking
Istrukturang pang-arkitektura sa daigdig. Kaharian ng Pagan Ito ay may pamayanang
agrikultural, makikita sa pamayanang ito ang ibat ibang uri ng arkitek- tura. Malawak ang
kanilang sakop na teritoryo. Marami ang naging mahuhusay na punino ng pagan tulad nila
Anawrahta at Kyanzithha. Naging sentro ng mga Pagan ang Theravada Bud- dhism subalit
bumagsak din sila dahil sa pananakop ng ibang tribu. Kaharian ng Ayutthhaya Itinatag ito ni
U Thong. Itinatag niya ang darmasastra, isang kodigong legal batay sa tra- disyong Hindu
at Thai.Naging pamantayan ito ng batas ng Thailand. Ang mga monument at templo ay
pagpapatunay na ambag ng kahariang Ayuthhaya subalit katulad ng ibang imperyo ay
nasakop din sila at bumagsak.
52. 54. 149 Kaharian ng Sailendras Hari ng Kabundukan ang kahulugan sa salitang Sanskrit ng
Sailendras, isa sa kilalang pamana nila ang Borobodur, isa itong banal na kabundukan, isa
itong pamana ng monumentong Buddhist. Naniniwala sa Mahayana Buddhism kaya
pinalibutan ang Boro- budur ng mga monument ni Buddha MGA KAHARIAN SA
PANGKAPULUANG TIMOG SILANGANG ASYA Imperyong Srivijaya Nagsimula ang
imperyo noong ika 13 siglo.Kinilala ang kaharian bilang Dalampasigan ng Ginto, dahil
mayaman sila sa mina ng ginto.Naskop nila ang Malay Penin- sula,Sumatra,Kalimantan at
Java. Naimpluwensiyah sila ng relihiyong Buddhism ng Tsina. Malaks ang kanilang
pwersang pandagat, ito ay dahil sa kapit at kontrolado nila ang mga rutang pangkalakalan.
Binubuo dati ng Sumatra, Ceylon, Java, Celebes, Borneo, at Timog ng Pilipi- nas,May
hawak dati ng spice route Imperyong Majapahit Pinalakas ng Majapajit ang kanilang
imperyo sa pamamagitan ng pagsakop sa maliliit na kaharian. Lumawak ang
kapangyarihan nila hanggang sa Malay Peninsula.Umunlad ang Maja- pajit sa pamumuno
ni Gaja Mada.Dahil sa ibat ibang pwersang pang relihiyon at sa pagdating ng mga dayuhan
ay humina ang pwersa ng imperyo at bumagsak sila. Dating may hawak sa Spice Islands
Binubuo dati ng Laos, Vietnam, Cambodia, New Guinea, Sulu, at Lanao Malacca Kilalang
daungan ang Malacca, malaki ang kahalagahan ng Malacca bilang sentrong
pangkalakalan. Kontrolada nila ang monopoly ng kalakalan sa pagitan ng India,China at
Timog Silangang Asya. Humina ang Malacca mula ng maagaw ng mga muslim ang
kapangyarihan sa rehiyon. Pilipinas ( Bago ang 1565 ) Ang Pilipinas ay binubuo ng bawat
barangay sa Luzon at Visayas, tanging Mindanao ang yumakap sa Islam. Nagtatag ng mga
Sultanato sa Lanao at Sulu.Nagkaroon din ng mga pagpa- patunay sa mga impluwensiya
ng mga Tsino sa ating mga kultura. Ganun din ang mga implu- wensiyang muslim sa ating
pamumuhay ay nagpakita din ng malakas na pwersa sa bahagi ng Mindanao.
53. 55. Gawain 11: Simulan Mo, Tatapusin Ko. 150 Suriin mo ang mga kahariang nabuo sa
Timog Silangang Asya Sa pamamagitan ng pagsagot sa kapus na pangungusap. Maging
makabuluhan sa paglalatag ng mga ideya at kaisipan. Basahin ang sipi ng aralin mula sa
batayang Aklat : Ang Asya sa Sinaunang Panahon : Timog Silangang Asya pp 202-214 at
ang Teksto sa itaas upang mapayaman ang mga kasagutan sa gawain. 1.Makikita ang
katutubong kultura ng mga taga Timog Silangang Asya sa
_________________________________________________________________________
____
_________________________________________________________________________
____ 2.Ang mga impluwensiya na nakaapekto sa kultura ng Timog Silangang Asya ay
_________________________________________________________________________
____
 _________________________________________________________________________
____ 3.Naging mabuti ang kinahinatnan ng migrasyon ng mga Austronesian sapagkat
_________________________________________________________________________
____
_________________________________________________________________________
____ 4.Maunlad ang naging ugnayan sa pagitan ng Funan at China dahil
_________________________________________________________________________
____
_________________________________________________________________________
____ 5.Tanyag ang Imperyong Angkor sapagkat
_________________________________________________________________________
____
_________________________________________________________________________
____ 6.Naging sentro ng ng ruta ng perigrinasyon ng mga Buddhist ang kahariang Srivijaya
dahil
_________________________________________________________________________
____
_________________________________________________________________________
___ 7.Bumagsak ang imperyo ng Majapajit dahil
_________________________________________________________________________
____
_________________________________________________________________________
____ 8.Napayabong ang mayamang kultura ng mga katutubo sa Pilipinas sa pamamagitan
ng
_________________________________________________________________________
____
_________________________________________________________________________
____ 9.Nahubog ang kasalukuyang sibilisasyon sa Timog Silangang Asya sa pamamagitan
ng
_________________________________________________________________________
____
_________________________________________________________________________
____ 10.Sa mga katangian ng katutubong kabihasnan sa Timog Silangang Asya ang aking
pinahaha- lagahan ay
_________________________________________________________________________
____
54. 56. Gawain 12: Harapan 151 Gamit ang mga datos mula sa Batayang Aklat, Mga Sipi at
Teksto.Makilahok sa maikling pagtatalo o debate tungkol sa isyung ito “Timog Silangang
Asya, Anino la- mang ba ng India at Tsina” 1.Paano nabuo ng sibilisasyon sa Timog
Silangang Asya sa Panahon ng Neolitiko? 2.Ano ang mahahalagang impluwensiya ng
Vietnam sa kabihasnan? 3.Paano nabuo ang mga Kahariang Pangkontinente sa Timog
Silanagng Asya? 4.Ano ano ang mga impluwensya ng Mga Kaharian sa Pangkapuluang
Timog Silangang Asya ? 5.Paano nahubog ng Timog Silangang Asya ang kasalukuyang
sibilisasyon ng mga bansa sa Asya ? 6.Paano napayabong ang mayamang kultura ng mga
katutubo sa Pilipinas ? 7.Nakabuti basa mga bansa sa Timog Silangang Asya na tawagin
na anino ng Tsina at India? 8.Paano nakatulong ang mga relihiyon,pilosopiya at kaisipang
Timog Silangang Asya sa pa- ghubog ng kasalukuyang pamumuhay ng mga Asyano?
Timog Silangang Asya, Anino lamang ng India at Tsina ? Hindi! Oo Pamprosesong Tanong:
55. 57. 152 MGA RELIHIYON SA ASYA Basahin ang mga sumusunod na lathalain upang
mapayaman ang kaalaman sa pag- susuri ng kaisipang Asyano, relihiyon at pilosopiya.
Sagutin ang kasunod na Retrieval Chart sa ang Batayang Aklat.Aralin 16 Mga Relihiyon sa
Timog at Kanlurang Asya at Araling 17 Mga Reli- hiyon at Pilosopiya sa Silangan, Hilaga at
Timog Silangang Asya. Malawak ang naging saklaw ng mga pangyayari sa ibat ibang
rehiyon sa Asya tulad ng mga naitala na impluwensya sa pamahalaan, kabuhayan,
teknolohiya, lipunan, edukas- yon ,paniniwala, pagpapahalaga at sining. Sa mga
 impluwensya sa mga pagbabagong ito higit na lumutang ang kaisipang Asyano, pilosopiya
at relihiyon. Ang relihiyon ay nag mula sa salitang latin (re-ligare) -
pagbubuklod,pagbabalikloob sa greigo (re-legion) - pagpili, paghirang nabubuo sa
kahulugang muling pagsasama ng mga pinili sa pananampalataya. Ayon sa kasaysayan
halos lahat ng mga relihiyon sa mundo ay nagmula sa Asya. Sa lawak ng mga teritoryong
sakop at sa kapal ng tao na mga naniniwala malaki ang dahilan upang tawagin ang Asya
na sinilangan ng relihiyon sa daigdig. Halinat ating talakayin ang ibat ibang relihiyon na ito,
alamin kung saan umusbong , kung sino ang nagtatag at ang mga mahahalagang aral ng
mga ito. Sisirin din natin ang mga impluwensiya ng mga relihiyong ito sa ating lipunan.
Hinduismo Hinduismo ang pangunahing relihiyon sa India na,mga Aryan ang unang tribong
sumam- palataya sa Hinduismo. Naniniwala sila sa maraming Diyos mula sa ibat ibang
likha ng kalika- san,subalit ito ay naglaho at napalitan ng pagsamba kay Brahma.Veda ang
banal na kasulatan ng mga Hindu na nagmula pa sa panahon ng mga Aryan,tinuturo ng
Vedas na ang tao ay mag- karoon ng mahaba at mabuting buhay.Ginagalang ng
Hinduismo ang indibidwal na pagsamba, mayroon silang mga altar,mga santo. Nagpupunta
sila sa mga banal na lugar. Mga Paniniwala ng Mga Hindu Naniniwala ang mga Hindu sa
pagkakabuklod at pagkakaisa ng mga bagay sa kapaligiran na nagdadala sa pagkakaisang
ispiritwal. Naniniwala ang mga Hindu sa pagmamahal, pag- galang at pagrespeto sa lahat
ng mga bagay na may buhay, espiritu o kaluluwa. Sumasamba sila sa ibat ibat uri at anyo
ng Diyos na tinatawag na polytheismo. Bahagi ng paniniwalang Hindu ang Reinkarnasyon,
kung saan ang namatay na katawan ng tao ay isisilang na muli sa ibang anyo,paraan o
nilalang. Nainiwala ang mga Hindu sa Karma, Ang Karma ang magbibigay sa tao ng
gantimpala kung kabutihan ang tinanim, subalit pagdurusa naman ang balik kapag
kasamaan ang itinanim sa kapwa. Naniniwala ang mga Hindu na ang tao ay dapat na
magsikap sa buhay at ito ay dapat na iniaalay niya sa Diyos anuman ang antas niya sa
lipunan.
56. 58. 153 Buddhismo Itinatag ito ni Sidharta Gautama, isang batang prinsipe, subalit ninais
na maging asetiko upang danasin ang katotohanan ng buhay , isinuko niya ang
karangyaan, luho at masarap na buhay.Iniwan niya ang pamilya at naglakbay hanngang
matuklasan niya ang kaliwanagan.Kaya ang Buddhismo ay nangan- gahulugan ng “
Kaliwanagan”. May dalawang paghahati ang Buddhismo : Mahayana Buddhism – Kinilala
bilang Diyos si Buddha na tagapagligtas mula sa guro. Niyakap ito ng mga taga Silangang
Asya tulad ng China, Korea at Japan at Vietnam sa Timog Silangang Asya. Theravada
Buddhism – Kinikilala si Buddha bilang guro at banal na tao. Kinilala ito ng mga bansa sa
Sri Lanka, Myanmar, Thailand ,Laos at Cambodia. Apat na Dakilang Katotohanan ng
Buddhismo Ang buhay at pagdurusa ay hindi mapaghihiwalay. Pagnanasa ang sanhi ng
pagdurusa. Mawawala lamang ang pagdurusa kung aalisin ang pagnanasa Maalis ang
pagnanasa kung susunod sa walong landas at matatamo ang tunay kaligayahan o Nir-
vana. Walong Dakilang Daan 1.Tamang pananaw 2. Tamang aspirasyon 3.Tamang
pananalita 4. Tamang ugali 5.Tamang kabuhayan 6.Tamang konsentrsyon 7. Tamang
pagpupunyagi 8. Tamang konsentrasyon. Jainismo Isa sa mga relihiyon sa India,ayon sa
Veda ang jainismo ay itinatag ni Rsabha,subalit ang pinaka naging pinuno ng Jainismo ay
si Mahavira o Vhardamana. Tinalikuran niya ang lahat ng kaniyang kaya- manan at
kapangyarihan at naging asetiko katulad din ni Buddha. Mga Doktrina ng Jainismo Ang
bawat tao ay may layunin na makalaya ang kaluluwa sa pagkabuhay,pagkamatay at muling
pagkabu- hay. Ito ay siklo na dapat maranasan ng lahat ng tao.Bawal kumain ng karne,
bawal ang pumatay ng insekto, bawal ang magnakaw, magsinungaling, bawal ang
magkaroon ng ari arian at makipag talik.Ang karma ay isang buhay na bagay na dumadaan
sa katawan ng anumang bagay at buhay at nagiging pabigat ito. Kailangan mapagtimpi at
disiplinado ang tao. Kailangan igalang ang lahat ng mga bagay na may buhay.Bawal ang
pananakit sa anumang may buhay, tinawag itong ahimsa o kawalan ng karahasan o non
violence.Binibigyang diin ng Jainismo ang aseti- smo o pagpapakasakit at mahigpit na
penitensya upang upang mapaglabanan ang kasikiman ng katawan.
57. 59. 154 Sikhismo Ang Sikhismo ay itinatag ni Guru Nanak. Sinikap niyang pagbuklurin ang
ang mga Mus- lim sa isang kapatiran. Ang mga mananampalataya ng Sikhismo ay
 matatagpuan sa India, Paki- stan at iba pang parte ng daigdig. Mga Paniniwala ng mga
Sikhismo May Isang Diyos, Walang hanggang katotohanan ang kanyang pangalan.Sila ay
nanini- wala sa reinkarnasyon at sa pag-akyat ng mga kaluluwa mula sa mababang antas
pataas.Kailanganag masagip ang mga tao o silay patuloy na makaranas ng mulit muling
pagsi- lang. Ang nirvana ng mga Sikh ay makakamtam sa pagsama ng indibidwal sa
kanyang lumikha sa kabilang buhay. Judaismo Ang Judaismo ang isa sa pinakamatandang
relihiyon sa daigdig. Ang paniniwala ng mga Hudyo sa monoteismo ay nagpapatunay na
naging batayan ito ng Kristyanismo at Islam. Ang Torah na nangangahulugang batas at aral
ay naglalaman ng limang aklat ni Moses. Ang Sampung Utos ang gabay ng mga Hudyo sa
wastong pagkilos at pamumuhay. Ang mga ito ay ang sumusunod : ANG SAMPUNG UTOS
NG DIYOS (Tagalog) 1. Ibigin mo ang DIYOS ng lalo at higit sa lahat. 2. Huwag kang
sasamba sa mga diyos-diyosan. 3. Ipangilin mo ang araw ng Sabbath. 4. Igalang mo ang
iyong ama at ina. 5. Huwag kang papatay. 6. Huwag kang makikiapid sa hindi mo asawa. 7.
Huwag kang magnanakaw. 8. Huwag kang magbibintang at huwag kang magsisinungaling.
9. Huwag kang mag nanasa sa hindi mo pag- aari. 10. Huwag kang magnanasa sa hindi
mo asawa. .
58. 60. 155 Kristiyanismo Ang Kristiyanismo ang pinaka malaking bilang sa lahat ng mga
relihiyon sa mundo. Sa dami ng taga sunod at kasapi. Ito ay relihiyong batay sa sa buhay at
turo ni Kristo. Si Kristo ang tagapagligtas na ipinadala upang iligtas ang sanlibutan. Ang
Kristiyanismo ay mula sa relihiyong Judaismo,mula sa Lumang Tipan hanggang sa mga
aral ni Moses si Kristo ang ipinagakong Me- siyas at manunubos. Ayon kay Kristo mahal ng
Diyos ang lahat ng tao at natutuwa siya kapag mahal siya at pinaglilingkuran
nila.Pinagtibay ng Simbahang katoliko ang paniniwala sa San- tisima Trinidad, ito ang
paniniwala sa Iisang Diyos, Ama, Anak at Espiritu Santo.Bibliya ang ba- nal na aklat ng
mga Kristiyano.Ang Kristiyanismo ay nakabatay sa dalawang paniniwala: Ang pagkilala kay
Hesus na Anak ng Diyos at paniniwala sa kanyang pagkabuhay na muli.Bahagi ng
paniniwalang Kristiyanismo ang pagsunod sa Pitong Sakramento, pagsasabuhay ng
Sampung Utos ng Diyos at Mga kautusan ng Simbahan ng nagmumula sa Papa sa
Roma.Ang Papa sa Roma ang pinaka mataas na pinuno ng Simbahang katoliko. Ang lahat
ng simbahang katoliko sa daigdig ay nasa ilalim ng kapangyarihan ng Papa sa Roma. Islam
Ang relihiyon ng mga Muslim. Sinasabing ikalawa sa pinaka malaking relihiyon sa daig-
dig.Kakaiba dahil ang pangalan ng relihiyon ay hindi tao, pook atbp. Ito ay galing sa
salitang Arabik “Salam”, kapayapaan , pagsunod at pagsuko sa Diyos Si Muhammad, Ang
huling propetang pinadala ni Allah. Siya ang nagtatag ng Islam. Sinasabing mabait at
mapagkakatiti- walaan , “Al Amin” (Mapagkakatiwalaan) Muslim ang tawag sa mga nilikha
ni Allah na Sumusunod, Sumusuko at Tumatalima sa Kaniyang mga kautusan. Mga
Paniniwala at Aral ng Islam Ang Koran ang banal na aklat ng mga Muslim na tunay na
salita ni Allah galing kay Muhammad sa pamamagitan ni angel Gabriel.Isa lang ang Diyos
na si Allah at si Muham- mad ang kanyang propeta.Hindi sila maaaring kumain ng baboy at
hamon at uminom ng alak.Ang lalaki ay maaaring magkaroon ng 4 na asawa na
Muslim.“Islam aims to bring about prosperity to all mankind.”Nais nilang magkaroon ng
Kapayapaan, pagkawalang gulo, kapaya- paan, “pluralism”, at “consultative system of
leadership”.Sina Abraham, Noah, Moses, Hesus at Muhammad ang mga propeta ni
Allah.Hindi tinuturing anak ng Diyos si Hesus. Pinadala lang daw siya ni Allah bilang isang
propeta.
59. 61. 156 LIMANG HALIGI NG ISLAM Ang Limang Haligi ng Islam ay ang pundasyon ng
relihiyon. Inaasahang ang bawat Muslim ay makakasunod dito. Una: IMAN
(Pananampalataya) - Pagpapahayag ng Shahadah, “Walang Diyos kundi si Allah at si
Muhammad ang kanyang propeta.” - maglingkod at sumunod kay Allah buong buhay batay
sa nga turo at gawa ng propetang si Mu- hammad Pangalawa: SALAH (Pagdarasal) -
nagdadasal nang limang beses “mula sa madaling araw at tuwing tawag ng muezzin o
taga- tawag” - mas kanais-nais na magdasal sa Moske/Mosque kasama ng ibang Muslim
Pangatlo: ZAKAH (Pag-aabuloy) - magbigay ng ilang bahagi ng kayamanan sa
nangangailangan - Zakah: “purification”, “growth” - Sadaqa-h (voluntary charity) ay
maaaring ibigay. Pang-apat: SAWM (Pag-aayuno) - pag-aayuno mula sa pagkain, inumin,
 at seksyuwal na relasyon kasama ng kanilang asawa - 40 araw mula 6 ng umaga
hanggang 6 ng gabi (Ramadan) Panlima: HAJJ (Paglalakbay) - magbiyahe sa Mecca (The
Black Stone of Kaaba) kahit isang beses lamang sa kanyang buhay - ika-12 na buwan ng
taong Islam - para lang sa mga may kayang pumunta physically at financially
Zoroastrianismo Noong ika-6 na siglo B.C., ipinalaganap ni Zoroastro, isang mangangaral
na taga-Persia (Iran na ngayon), ang isang relihiyon. Sang-ayon sa relihiyong ito, ang
búhay ng tao sa daigdig ay ang pagtahak patungo sa kabutihan o kasamaan.
Pinamumunuan ang kabutihan ni Ahura Mazda, ang Kataas-taasang Diyos; samantalang
ang kasamaan ay nasa pangangasiwa ni Ahriman, ang Diy- ablong Espiritu.Sa wakas ng
panahon, magtatagumpay si Ahura Mazda laban kay Ahriman. At ang magiging wakas ng
daigdig ay sa pamamagitan ng pagkatupok sa apoy. Ang táong mabubuti at su- musunod
sa mga aral ni Ahura Mazda ay titira na sa isang kahariang walang hanggan ang kaligaya-
han at kabutihan. Ang masasama naman ay parurusahan magpakailanman.Ang mga
pangaral ng relihiyong ito ay nakatalâ sa mga aklat na pinagsama-sama sa ilalim ng
pamagat naZend-Avesta. Naging malaganap ang relihiyong ito sa Gitnang Silangan sa loob
ng higit sa isang libong taon, mula ika-6 na siglo B.C. hanggang ika-7 siglo A.D. Ginawa pa
nga itong opisyal na relihiyon ng Imperyo ng Persia noon. Subalit dinaig ito ng Islam nang
mapadpad itong huli sa Persia noong mga huling ba- hagi ng ika-7 siglo A.D. Bagama't
nadaig ng Islam, hindi naman ito tuluyang naglaho. Magpahang- gang ngayon, marami pa
rin ang mga naniniwala sa relihiyong ito sa Iran at India.Napakahiwaga ng relihiyong ito.
Pinaniniwalaang nakatatanda ito nang isa o higit pang libong taon sa iba pang mga
relihiyon, kabilang na ang Judaismo, Kristiyanismo, Buddhismo, at Islam. Mula rito ang
maraming pangunahing doktrinang pananampalataya, gaya ng Diyos at Diyablo, langit at
impiyerno, purga- toryo, kaluluwa ng tao, araw ng paghuhukom, at wakas ng mundo
60. 62. 157 Shintoismo Shintoismo ang tawag sa Paniniwala ng mga Hapones tungkol sa
Diyosa ng araw at iba pang Diyosa ng kalikasan. Ang Shinto ay nangangahulugang Daan o
kaparaanan ng Diyos. Tinatawag na Kami ang mga Diyos na may kapangyarihang likas at
nananahan ang mga ito sa ilog, puno, bato, bundok, buwan at araw. Sinasamba rin nila ang
namatay nilang mga kamaganak at ninuno.Nakasentro ang pagsamba nila sa mga templo
at dambana na sa panini- wala nila ay nananahan ang Diyos. Bunubuo ang paniniwala nila
ng mga dasal, pagpalakpak, pag-aalay at gawaing pananampalataya. Malaking bilang nila
ay makikita sa bansang Hapon. APAT NA PANININDIGAN NG SHINTO  Tradisyon at
Pamilya: Ang pamilya ang kanilang pangunahingprayoridad.  Pagmamahal sa Kalikasan:
Ang kalikasan ay may malakas na koneksyon sa mga Panginoon kaya ito’y binibigyang
silbi.  Kanilang Kalinisan: Sila ay palaging naliligo at naghuhugas.  Matsuri: Pagpuri sa
mga Panginoon at sa mga sinaunang espirito. Paniniwala Purification: Pagtanggal ng
masamang espiritu sa katawan. Kami: Banal na espiritu na lumalabas sa anyo ng mga
bagay. Kapag ikaw ay namamatay, ikaw ay magiging isang kami. Aragami: Masamang
“kami” na pinatay at ngayon ay naghahanap ng paghihiganti. Mizuko: Mga batang hindi
naipanganak. Mga sanhi ng problema. Mizuko Kuyo: Pag-samba ng mga Mizuko upang
iwasan ang problema. Templo ng mga Shinto Kasuotan ng mga Shino
61. 63. 158 Panuto : Basahin at unawain ang mga impormasyon, lathalain at sulat.
Kinakailangan mo ring basahin ang Batayang Aklat ( Arain 16 : Mga Relihiyon sa Timog at
Kanlurang Asya pp 218-228 at Aralin 17 : Mga Relihiyon at Pilosopiya sa Silangan, Hilaga
at Timog Silan- gang Asya pp 232-244 ) upang higit na mapayaman ang kaalaman sa
pagtupad ng mga gawain sa bahaging ito. Punan ang kasunod na Retrieval Chart at
sagutin ang kasunod na Pamprose- song MgaTanong. Gawain 13: Mga Relehiyon sa Asya
RELIHIYON Bansang Sinilan- gan Tagapagtatag Mga Batayang Turo,Aral at Paniniwala
62. 64. 159
63. 65. 160 1. Paano itinatag ang mga relihiyon sa Asya? 2. Ano ang nagtulak sa mga
tagapagtatag ng relihiyon na talikuran ang masarap na buhay at magtatag ng isang
relihiyon ? 3. Bakit nagkakaiba iba ang relihiyon at paniniwala ng mga tao sa Asya? 4. Aling
relihiyon na tinalakay ang higit na pinaniniwalaan at niyayakap ng mga Asyano? Bakit ? 5.
Paano nakatulong ang mga relihiyon sa pagbuo at paghubog ng kabihasnang Asyano ? 6.
Paano nakaimpluwensiya ang relihiyon sa buhay at pamumuhay ng mga Asyano, anong
 aral, paniniwala at gawain ng kanilang relihiyon ang higit na nakapagpaunlad sa kanilang
sarili? 7. Paano mo pinili ang kasalukuyang relihiyon na iyong pinaniniwalaan? 8. Aling turo
o aral ng iyong relihiyon ang higit na nakakaapekto sa iyong buhay ?Bakit ? Pamprosesong
Tanong: MGA PILOSOPIYA SA ASYA Nagmula ang salitang Pilosopiya sa mga salitang
griyego na "Philo" at "Sophia". Ang "Philo" ay nangangahulugang "Pagmamahal" at ang
"Sophia" naman ay "Karunungan". Kung pagsasamahin, ito ay "Pagmamahal sa
Karunungan". Kung kaya't ang Pilosopiya ay palagiang nagtatanong sa mga bagay-bagay
upang magbigay-linaw, mag-alay ng kasagutan at magdag- dag ng karunungan sa
nagtatanong. Confucianism Isang pilosopiya o paraan ng paglakad ng buhay ng isang tao.
Itinatag ni Confucius sa Shantung, China noong ika 6-5 century B.C.Siya ay mayroong 5-6
milyon na taga-sunod sa buong daigidig. Ang turo niya ay makikita sa kanyang mga isinulat
na libro na ang mga Four books at Five classics.Ang paniniwala ni Confucius ay ang
mabuting paraan ng pamumuhay ng isang tao ay magdadala ng kapayapaan .Hindi
itinuturing ito relihiyon ng iba dahil hindi lahat ng elemento ng isang relihiyon ang
Confucianism, nagpopokus ito sa paraan ng pamumuhay at ethical teachings.Naniniwala
sila sa isang Panginoon sa langit at nag-aalay sila ng iba’t ibang sakripisyo, pero inaalay ito
ng mga hari, prinsipe at tao na may mataas na posisyon sa lipunan .Hindi sila naniniwala
sa buhay pagkatapos mamatay, noong itanong si Confucius tung- kol dito, ito ang kanyang
sagot. "We haven't yet finished studying life to delve into the question of death." Li: includes
ritual, propriety, etiquette, etc. Hsiao: love within the family: love of parents for their children
and of children for their parents Yi: righteousness Xin: honesty and trustworthiness Jen:
benevolence, humaneness towards others; the highest Confu- cian virtue Chung: loyalty to
the state, etc.
64. 66. 161 Taoism Tinatag ni Lao Tzu, Isinilang siya noong 500 B.C. sa Hunan sa Timog
China. Siya ay nagtrabaho sa Imperial Library.Sa kanyang simpleng pamumuhay, siya ay
natuto sumunod sa tawag niyang “Tao”.Tao: “Ang Daan”: Isang paraang pamumuhay.
Bago iniwanan niya ang Chou Empire, isinulat niya ang Tao Te Ching Mga Turo Lahat ng
mga bagay ay isa. Naniniwala sila na kapag gumawa ka ng masama ang katumbas ay
dapat gumawa ka ng kabutihan. Ang buhay at kamatayan ay magkasama. Ito ay iisang
realidad. Mga birtud: pagpipili sa sarili, pagpapasensya at pag- papakumbaba. Ang estado
ay nararapat na primitibo, pasibo at ma- payapa. [Dahil sa pagdaloy ng panahon,
nagkaroon ng daming pagbabago ang kanilang mga aral.] Mga Paniniwala Yin at Yang:
Pagiging isa sa kalikasan. Chi: enerhiya na nang-gagaling sa kalikasan o sa tao. Tao: Isang
puwersa sa likod ng mga natural na kaayusan. Wu Wei: Hindi nakikita na kapangyarihan sa
loob ng lahat ng mga bagay Pu: Lahat ng bagay ay nakikita na ito ay walang
“preconceptions”. De: Ang aktibong pamumuhay, o sa sarili, ng “paraan”. Kasulatan—TAO
TE CHING Sinulat ito ni Lao Tzu. Ito ay na sa anyong patula.Layunin nito na makamit ang
ugnayang mistiko. Nilalaman nito ang mga pangunahing aral ng Taoismo. Lahat daw ng tao
ay may pag- kakapantay-pantay. Lahat daw ng bagay ay relatibo. Lao Tzu
Klasikong Kabihasnan sa Africa

Kaharian ng Axum (350 C.E.)

• Malawak ang pakikipagkalakalan nito at sa katunayan, ito ay may pormal na kasunduan ng kalakalan sa mga Greek.
• Mga elepante, ivory (ngipin at pangil ng elepante), sungay ng rhinoceros, pabango, at pampalasa o rekado ang
karaniwang kinakalakal sa Mediterranean at Indian Ocean.
• Isang resulta ng malawakang kalakalan ng Axum ay ang pagtanggap nito ng kristiyanismo noong 395 C.E. at naging
opisyal na relihiyon.

Imperyong Ghana (700 C.E.)

 Ang Ghana ang unang estadong naitatag sa Kanlurang Africa. Malaking pamilihan ng iba’t ibang produkto tulad
ng ivory, ostrich, feather, ebony, at ginto.
 Malayang nakapagtatanim ang mga tao dulot ng matabang lupa sa malawak na kapatagan ng rehiyon. Ang
pagkakataon ng sapat na pagkain ay isang dahilan kung bakit ang populasyon dito.

Imperyong Mali (1240 C.E.)

 Ang Mali ang tagapagmana ng Ghana. Nagsimula ang Mali sa estado ng Kangaba, isa sa mahalagang outpost
ng Imperyong Ghana.
 Ang pag-akyat ng Mali sa kapangyarihan ay sinimulan ni Sundiata Keita. Noong 1240, sinalakay niya at
winakasan ang kapangyarihan ng Imperyong Ghana.
 Nang mamuno si Mansa Musa noong 1312, higit pa niyang pinalawak ang teritoryo ng imperyo. Nagpatayo siya
ng mga mosque o pook dasalan ng mga Muslim sa mga lungsod ng imperyo.

Imperyong Songhai (1335 C.E.)

• Sa pagsapit ng 1010, tinanggap ni Dia Kossoi, hari ng mga Songhai, ang Islam.
• Noong 1325, ang Songhai ay sinalakay at binihag ng Imperyong Mali ngunit noong 1335, at lumitaw ang bagong
dinastiya, ang Sunni, na matagumpay na binawi ang kalayaan ng Songhai mula sa Mali.
• 1461-1492, sa ilalim ni Haring Sunni Ali, ang Songhai ay naging isang malaking imperyo. Pinalawak niya ang imperyo
hanggang Nigeria at Djenne. Hindi niya tinanggap ang Islam.

Klasikong Kabihasnan sa America

Kabihasnang Olmec (1500-500 B.C.E.)

Ang kauna-unahang umusbong sa Central America (at maaaring maging kabuuang America) ay ang Olmec
• Ang katagang Olmec ay nangangahulugang rubber people dahil sila ang kauna-unahang taong gumamit ng dagta ng
punong rubber o goma
• Ang Olmec ay isang pamayanang agrikultural. Ang sistemang irigasyon na itinayo rito ay nagbigay-daan upang
masaka ang kanilang lupain.
• Sila ay nakagawa ng kalendaryo, gumamit ng isang sistema ng pagsulat na may pagkakatulad sa hieroglyphics ng
mga Egyptian, at nakalinang ng katangi-tanging akda ng sining. Naunawaan na rin nila ang konseptong zero sa
pagkukuwenta.

Kabihasnang Maya (250 C.E. – 900 C.E.)

 Namayani ang Kabihasnang Maya sa Yucatan Peninsula, ang rehiyon sa Timog Mexico hanggang Guatemala.
 Sa lipunang Maya, katuwang ng mga pinuno ang mga kaparian sa pamamahala. Pinalawig ng mga pinunong
tinatawag na halach uinic o “tunay na lalaki” ang mga pamayanang urban na sentro rin ng kanilang pagsamba
sa kanilang mga diyos. Nakamit ng Maya ang tugatog ng kabihasnan matapos ang 600 C.E.
 Sa larangan ng ekonomiya, kabilang sa mga produktong pangkalakal ay mais, asin, tapa, pinatuyong isda,
pulot-pukyutan, kahoy,at balat ng hayop. Nagtatanim sila sa pamamagitan ng pagkakaingin.

Kabihasnang Aztec (1200 – 1521)

 Ang mga Aztec ay mga nomadikong tribo na ang orihinal na pinagmulan ay hindi tukoy. Unti-unti silang
tumungo sa Lambak ng Mexico sa pagsapit ng ika-12 siglo CE.
 Noong 1325, itinatag nila ang pamayanan ng Tenochtitlan, isang maliit na isla sa gitna ng lawa ng Texcoco.
Ang Texcoco ay nasa sentro ng Mexico Valley. Nang lumaon, ang lungsod ay naging mahalagang sentrong
pangkalakalan.
  Kilala ang Aztec sa paglikha ng mga chinampas, mga artipisyal na pulo na kung tawagin ay mga floating
garden. Sa pagsapit ng ika-15 siglo, nagsimula ang malawakang kampanyang militar at ekonomiko ng mga
Aztec. Ang isa sa mga nagbigay-daan sa mga pagbabagong ito ay si Tlacaelel, isang tagapayo at heneral.

Kabihasnang Inca (1200 – 1521)

 Noong ika-12 siglo, isang pangkat ng mga taong naninirahan sa hilagang-kanlurang bahagi ng Lake Titicaca sa
matabang lupain ng Lambak ng Cuzco. Sa pamumuno ni Manco Capac, bumuo sila ng maliliit na lungsod-
estado. Ang salitang Inca ay nagangahulugang “imperyo.”
 Noong 1438, pinatatag ni Cusi Inca Yupagqui o Pachakuti ang lipunang Inca sa pamamagitan ng pagkakaroon
ng isang sentralisadong estado. Sa ilalim ni Topa Yupanqui (1471-1493), pinalawig niya ang imperyo hanggang
hilagang Argentina, bahagi ng Bolivia, at Chile.

Klasikong Kabihasnan sa mga Pulo sa Pacific

Polynesia
 Ang Polynesia ay matatagpuan sa gitna at timog na bahagi ng Pacific Ocean na nasa silangan ng Melanesia at
Micronesia. Ang Polynesia ay higit na malaki kaysa pinagsamang lupain ng Melanesia at Micronesia.
 Batay sa dami ng pinagkukunan ng pagkain ang laki ng pamayanan sa Polynesia. Umabot hanggang 30
pamilya ang bawat pamayanan dito.
 Sa larangan ng pananampalataya, naniniwala sila sa banal na kapangyarihan o mana. Ang katagang mana ay
nangangahulugang “bisa” o “lakas.”
 May mga batas na sinusunod upang hindi mawala o mabawasan ang mana. Halimbawa, bawal pumasok sa
isang banal na lugar ang pangkaraniwang tao. Ang sinaunang kababaihan ay hindi maaaring sumakay sa
bangka sapagkat malalapastangan niya ang bangka na may angking mana.

Micronesia
 Ang maliliit na pulo at atoll ng Micronesia ay matatagpuan sa hilaga ng Melanesia at sa silangan ng Asya. Ang
Micronesia ay binubuo ng Caroline Islands, Marianas Islands, Marshall Islands, Gilbert Islands (ngayon ay
Kiribati), at Nauru.
 Ang mga sinaunang pamayanan dito ay matatagpuan malapit sa mga lawa o dagat-dagatan. Itinatag nila ang
kanilang mga pamayanan sa bahaging hindi gaanong tinatamaan ng bagyo o malalakas na ihip ng hangin.
Pagsasaka ang pangunahing kabuhayan ng mga Micronesian.
 Taro, breadfruit, niyog at pandan ang pangunahin tanim. Animismo ang sinaunang relihiyon ng Micronesian

Melanesia
 Ang Melanesia ay matatagpuan sa hilaga at silangang baybay-dagat ng Australia.
 New Guinea, Bismarck Archipelago, Papua New Guinea, Solomon Islands, Vanuatu (dating New Hebrides),
New Caledonia, at Fiji Islands.
 Ang mga sinaunang pamayanan dito ay maaaring nasa baybaying-dagat o sa dakong loob pa. Pinamumunuan
ito ng mga mandirigma. Tagumpay sa digmaan ang pangkaraniwang batayan ng pagpili sa pinuno. Sa
maraming grupong Papuan, ang kultura ay hinubog ng mga alituntunin ng mga mandirigma tulad ng
katapangan, karahasan, paghihiganti, at karangalan.
 Taro at yam ang pangunahing sinasaka sa Melanesia. Naniniwala rin sa animism ang mga sinaunang
Melanesian.

ARPAN 8 ACTIVITY #4
WEEK 4

Pangalan: __________________________________ Petsa: _________________

Seksyon/Baitang:___________________________

Panuto: Isulat ang mga lugar na makikita sa ating lungsod na masasabi nating naging ambag ng
kabihasnang klasikal.Piliin lamang sa ibaba ang mga kasagutan.
 NOON NGAYON
Colosseum

Forum o pamilihan

Istilo ng haligi ng Parthenon

Manor

Bourgeoisie

City Coliseum Hacienda

Shopping Mall Kapitalista o Negosyante
Legislative Building ng Capitol

Panuto: Unawain mo ang mga katanungan at isulat ang titik ng tamang sagot.
6. Ano ang tumutukoy sa mga naunang naganap na may kaugnayan sa mga literatura, panitikan ,
arkitektura, agham o ideya?
A. Kasaysayan B. Historya C. Klasikal D. Salaysay

7. Ang sumusunod ay maraming naiambag sa larangan ng dula at panitikan, MALIBAN sa isa, alin
dito?
A. Sophocoles B. Euripides C. Homer D. Aristotle

8. Sino ang Tinaguriang “Ama ng Geometry”?

A. Euclid B. Socrates C. Euripides D. Aristotle

9. Sino ang nakaguhit ng mapa ng Asya, Africa at Europe at pinagsanib niya ang astronomiya at
heograpiya upang matantiya ang haba ng ekwador sa Mundo?
A. Hippocrates B. Herodotus C.Eratosthenes D. Euclid

10.Paano pinahahalagahan sa kasalukuyanng panahon ang mga pamana ng mga klasikal na

panahon?
A. Mas magagaling ang mga tao ngayon kaysa noong unang panahon.
B. Karaniwan lamang ang nagawa ng mga tao noong panahong klasikal.
C. Patuloy na hinahangaan at ginagamit sa kasalukuyan at kung minsan naging batayan sa
paggawa ng mga bagay o inspirasyon sa pagdesisyon sa buhay.
D. Limitado lamang ang kakayahan ng mga tao sa panahon klasikal upang makagawa ng mga
kahanga-hangang bagay sa daigdig.
 ARPAN 7 ACTIVITY #6
WEEK 5
Pangalan: __________________________________ Petsa: _________________
Seksyon/Baitang:___________________________

Panuto: Basahin ang mga nakasulat na kaisipang Asyano sa loob ng kahon.

Iguhit ang masayang mukha kung ito ay makikita pa sa kasalukuyang panahon sa ating mga

pinuno at malungkot na mukha kung ito naman

ay hindi na makikita.

Kaisipang Asyano Sagot

1. Ang pagtawag ng Caliph sa mga pinunong
 pangrelihiyon ng Muslim
2. Ang pinunong nagtataglay ng galing, tapang at
katalinuhan o men of prowess
3. Ang paniniwalang Tsino na ang kanilang pinuno
ay “Anak ng Langit” o Son of Heaven
4. Ang paniniwala sa India sa “haring diyos” o
cakravartin
5. Ang paniniwalang Hapones kay Amaterasu

Panuto: Ang sumusunod na pahayag ay nagpapakita ng kahalagahan sa paniniwala, sistemang

pampulitikal at kaisipang Asyano sa kanilang mga pinuno. Basahin at unawain ang bawat pahayag.
Isulat sa patlang ang salitang TOTOO kung ito ay tama at CHIKA kung ang pahayag ay mali.

_____________1.Mahalaga sa mga Tsino ang kanilang kultura at lahi kung kaya’t nangibabaw sa kanila ang
Sinocentrism.
_____________2. Ang pagkakaroon ng bagong pinuno ay lubhang mahalaga para sa mga bansang nawalan
nito dahil ito ang nagsilbing sandigan ng pagbangon at pagbuo ng kabihasnan.
_____________3. Isa sa mga palatandaan na labis ang pagmamahal at pagpapahalaga ng mga Hapones sa
kanilang diyosa na si Amaterasu ay ang simbolo sa kanilang watawat.
_____________4. Napakalahaga sa isang pinuno ang pagkakaroon ng talino, husay at tapang upang
pangunahan ang kanyang nasasakupan.
_____________5. Ang paniniwala sa mga banal na espirutu bilang gabay sa pamumuno
ng isang caliph ay patuloy na isinasagawa ng mga bansa sa Kanlurang
Asya.
 ARPAN 7 ACTIVITY #5
WEEK 5
Pangalan: __________________________________ Petsa: _________________
SEksyon/Baitang:___________________________

KUMPLETUHIN MO

Ang mga ____________________________________ ang naging batayan o pundasyon sa pagtatag ng mga

pamayanan, estado at imperyo sa Asya na umiikot sa kalagayang panlipunan o uri ng pamumuno at kultura
sa Asya. Ayon sa mga Tsino ang kanilang imperyo ang ___________________. Pinaniniwalaan ng mga
Tsino ang pagiging superiyor sa lahat na tinawag na ____________________. Naniniwala ang mga tao sa
______________________________o “Basbas ng Kalangitan” na mamuno na may itinakdang kasaganaan
at kapayapaan. Banal o sagrado naman ang paniniwala ng mga Hapones at Korea na ang kanilang pinuno ay
nagmula sa pamilya ng diyos na tinatawag na ___________________. Sa mga Hapones ang kanilang
emperador ay banal dahil nagmula ito kay ___________________, ang diyosa ng araw. Ang mga hari o
pinuno sa Timog Silangang Asya ay pinaniniwalaang mga _________________________________o mga
lalaking may kakaibang angking talino, galing, at katapangan. Sa India, ang mga hari ay kinikilala bilang
____________________ o “haring diyos” at ________________________ o “hari ng buong daigdig”.
Samantalang sa mga Muslim, ang kanilang ________________ay namumuno sa kalupaan na may utos at
basbas ni Allah upang protektahan ang nasasakupan at palaganapin ang Islam.

Amaterasu Mandate of Heaven Devaraja

Sinocentrism Men of Prowess Cakravartin
Sentro ng daigdig Divine Origin Caliph
Kaisipang Asyano

KONTRIBUSYON NG KABAHISNANG KLASIKO

Inhinyeriya at Arkitektura
 Parthenon-Templo na ipinatayo ni Pericles parakay Athena.
 Tatlong uri ng istilo ng haligi ang ipinamana ngmga Griyego-ang Doric na
pinakapayak, walang salalayan (base) at simple ang kapital; ang Ionic na makitid
and dayametro at may disenyong scroll sa kapital; Corinthian na ang kapital ay
may disenyong dahon ng acanthus.

 Ang Colosseum sa Rome isa itong bukas na theatro (ampitheater), at nakagawa

dinng daanan ng tubig (aqueduct), mga daang yari sa bato, tulay na nag-uugnay
sa lahat ngsulok ng imperyo ng Rome, mayroon ding pampublikong paliguan,
basilika (bulwagan nghukuman), arkong pamparangal (triumphal arch) at
hippodrome dito nagaganap angkarera ng mga chariot.
➢Aztec at Inca sa South Amerika ay mahusay din sa paggawa ng kalsada, templo
atiba
pang gusali.

Parthenon
 Colosseum

ESKULTURA

Phidias
➢Hinubog niya ang higanteng estatwa ni Athena parasa Parthenon, ito ay yari sa ivory at ginto may
39talampakan.

Pagpipinta
Plorerang may pinta
➢Ang mga disenyo nito aykaraniwang gawain sa araw- araw tulad ng pagkanta,pagsayaw, pagtugtog
nginstrumentong pangmusika,pagligo at iba pa.

Dula at Panitikan
Aeschylus, Sophocles, at Europides
➢Drama isang uri ng palabas sa entablado. Itinatanghal sa mga teatrokung saan ang mga manonood
noong araw ay nakaupo sa mga upuangbato na walang sandalan.
➢May dalawang uri ng drama ang sumibol- trahedya at komedya.
➢Aeschylus- ama ng “Trahedyang Griyego”.May akda ng Agamemnon.
➢Sophocles- Mayroong 125 dula isa sa kanyang dula ay ang Antigone,pakikipaglaban ng dalagita sa
kanyang sarili na magkasalungat natungkulin.-tungkulin sa pamilya o tungkulin sa batya.

Dula at Panitikan
➢Aristophanes- tanyag na manunulat ng komedya.
➢Homer- may-akda ng pinakadakilang piyesa ng tulang Griyego, ang Iliadat Odyssey ungkulin sa
pamilya o tungkulin sa batya.

Pilosopiya
➢Socrates- ayon sa kanya ang katwiran ang dapat manaig sa pag-uugaliat hindi ang emosyon.
➢Plato- ayon sa kanya ang batas ay para sa lahat at hindi lamang parasa malalakas at mayayamang
mamamayan.
➢Aristotle- pinag-aralan niya ang hayop, halaman at astronomiya atpisika. Tiningnan din niya ang
iba’t ibang uri ng pamahalaan.

Agham
➢Pythagoras- pinaunlad niya ang prinsipyo sa geometry na taglay angkanyang pangalan, ang
Pythagorean theorem
➢Hippocrates- Kinilala bilang “Ama ng Medisina”
➢Euclid- kinikilala bilang “Ama ng Geometry.”
➢Erastosthenes- pinagsanib ang astronomiya at heograpiya upangmatantiya ang haba ng ekwador sa
mundo. Nakaguhit ng mapa ng Asya,Africa at Europe bago napalitan ito noong 1500 BCE
➢Archimedes- tinantiya ang paraan ng pagsukat ng circumference ng isangbilog at natuklasan din
niya ang prinsipyo ng specific gravity.
➢Herophilus- “Ama ng Anatomy.”
➢Erasistratus- “Ama ng Physiology.”
➢Aristarchus -isang matematisyan na lumikha ng kontrobersiya na angmga planeta ay umiikot sa
araw.

IBA PANG MGA SALIK NA NAKAAAPEKTO SA SUPLAY

1. Pagbabago sa Teknolohiya
2. Pagbabago sa Halaga ng mga Salik ng Produksiyon
3. Pagbabago sa Bilang ng mga Nagtitinda
4. Pagbabago sa Presyo ng Kaugnay na Produkto
5. Ekspektasyon ng Presyo

Ang Paglipat ng Supply Curve o Shifting of Supply Curve

Ang pagtaas ng supply ay makapagdudulot ng paglipat ng kurba ng supply sa kanan. Ang pagbaba
ng supply ay makapagdudulot ng paglipat ng kurba ng supply sa kaliwa.
MATALINONG PAGPAPASIYA SA PAGTUGON SA MGA PAGBABAGO NG MGA SALIK
NA NAKAAAPEKTO SA SUPPLY

1. Ang pagtaas ng gastusin sa produksiyon ay nagreresulta sa pagtaas ng presyo ng

produkto.

2. Ang pagpasok sa negosyo ay malaking pakikipagsapalaran. Upang maging

matagumpay, kailangang pagtuunan nang masusing pag-aaral ang pamamalakad nito.

3. Ang pagkakaroon ng sapat na kahandaan sa anumang balakid sa negosyo ay

napakahalaga.

4. Iwasan ang pagsasamantala lalo na sa panahon ng kagipitan o kakulangan.

 ARPAN 8
WEEK 3

Gawain 1
Panuto: Basahin at unawain ang mga pangungusap tungkol sa aralin. Isulat ang salitang TAMA kung
wasto ang nakasulat at MALI kung hindi.
_____________1. Paggamit ng dagta sa puno ng rubber ay nagmula sa Imperyong Maya.
_____________2. Nagsimula ang Mali sa Kangaba, isa sa mahalagang outpost ng Ghana.
_____________3. Si Mansa Musa ay nagmula sa Kaharian ng Songhai.
_____________4. Ang Melanesia ay nasa hilaga at silangang baybay-dagat ng Australia.
_____________5. Tinanggap ng Kahariang Axum ang Kristiyanismo noong 395 C.E.

Gawain 2:
Panuto: Basahin at unawain ang bawat katanungan at isulat sa patlang ang titik ng tamang sagot.

6. Anong kabihasnan sa Amerika ang umusbong sa hilagang-kanlurang bahagi ng Lake Titicaca sa

matabang lupain ng Lambak ng Cuzco?
A. Aztec C. Inca
B. Maya D. Olmec

7. Alin sa sumusunod na sinaunang kabihasnan ang may paniniwala na ang mga kababaihan ay
pinagbabawalan na sumakay sa bangka sapagkat malalapastangan ang bangka na may angking “mana”?
A. Polynesian C. Micronesian
B. Inca D. Melanesian

8. Alin sa sumusunod ang HINDI WASTO tungkol sa kabihasnang Polynesia?

A. Paniniwala sa animismo.
B. Pagbabawal sa karaniwang tao na pumasok sa sagradong lugar.
C. Paniniwala tungkol sa “mana”.
D. Pagbabawal sa mga kababaihan na sumakay sa bangka.

9. Alin sa sumusunod na pahayag tungkol sa Melanesia ang WASTO?

A. Ang Melanesia ay higit na malaki sa pinagsamang lupain ng Polynesia at Micronesia.
B. Ang New Zealand ay kasama sa mga pulong bumubuo sa Melanesia.
C. Sa Melanesia nagsimula ang paniniwala tungkol sa ”mana” na nangangahulugang bisa o lakas.
D. Taro at yam ang mga pangunahing produktong agrikultural na sinasaka sa Melanesia.
10. Anong klasikal na kabihasnan sa Amerika ang may taguring “halach uinic” sa kanilang namumuno na
may ibig sabihin na “tunay na lalaki”?
A. Aztec C. Inca
B. Maya D. Olmec
Impluwensiya ng mga Kaisipang Asyano sa Kalagayang Panlipunan at Kultura sa Asya

Kaisipang Asyano – ito ang tumutukoy sa pananaw o paniniwala ng mga Asyano noong sinaunang
kabihasnan na naging batayan sa pagtatag ng mga pamayanan, estado at imperyo sa Asya. Ito ay nagkakaiba
depende sa prinsipiyong pinaniniwalaan ng tao.

Ayon sa mga Tsino, ang kanilang imperyo ang sentro ng daigdig. Pinaniniwalaan ng mga Tsino ang
pagiging superiyor sa lahat na tinawag na Sinocentrism. At ang namumuno ay Anak ng Langit (Son of
Heaven) na nangangahulugang ang kanilang emperador ay pinili ng langit upang mamuno na may
itinakdang kasaganaan at kapayapaan at may basbas ng langit (Mandate of Heaven).

Para sa mga Hapones sagrado ang kanilang imperador dahil nagsimula ito kay Amaterasu O-mi-kami na
kinilala ng mga Hapones na diyosa ng araw.Ang paniniwala na ang pinuno ay nagmula sa pamilya ng diyos
na tinatawag na Divine Origin.

Pinaniniwalaan din ng mga Korean na banal ang pinagmulan ng emperador ng Korea mula kay Prinsipe
Hwaning.

Ang sa Pilipinas at ang ibang mga bansa na kabilang sa Timog Silangang Asya ang mga namumuno ay
kinilala batay sa katapangan, kagalingan, at katalinuhan (men of prowess). Ito ang lalaking namumuno na
nagtataglay ng kakaibang galing, tapang at katalinuhan. Sa Pilipinas, maaring ibilang ang sinaunang datu
bilang men of prowess dahil sa angkin nilang kagalingan kaya sila pinili sa kanilang barangay.

Sa India, ang mga hari ay kinilala bilang devaraja. (Haring Diyos) at cakravartin bilang hari ng daigdig o
haring nakaupo sa trono.Ang devaraja ay isang kulto na ang epekto ng kaisipang ito ang mga hari ay
sumampalataya bilang diyos ng bawat nasasakupan.

At sa mga Muslim ang kanilang pinuno na tinawag na caliph na ang kahulugan ay kinatawan o kahalili ni
Muhammad ay utos at basbas ni Allah.
Gawain 2
Panuto: Punan ng tamang sagot ang tsart batay sa mga klasikal na kabihasnan sa Africa, Amerika, at
mga pulo sa Pacific.

PINUNO IMPERYO MAHALAGANG NAGAWA

Sundiata Keita

Topa Yupanqu

Tlacaelel

Sunni Ali

Mansa Musa
 WORKSHEETS SA ARPAN 7
IKATLONG LINGGO

Gawain 1:
Panuto: Tukuyin ang sumusunod na pahayag.Isulat ang T kung Tama ang pahayag at
M kung ito ay Mali.

_____1. Ang Ziggurat ay isang pook sambahan ng mga Sumerian.

_____2. Ang Mohenjo- daro at Kish ay mga organisadong lungsod ng
Kabihasnang Shang.
_____3. Mga butong pang orakulo ang ginagamit sa ritwal ng mga nasa Silangan.
_____4. Magaling sa paggawa ng mga kagamitan ang mga naninirahan sa
kabihasnang Indus.
_____5. Ang Kabihasnang Sumer ay tinaguriang lundayan ng
sinaunang Kabihasnan.
_____6. Ang Epiko ng Gilgamesh ay siyang pinakamatandang Epiko sa mundo.
_____7. Natuklasan ng mga Sumerian ang Potters Wheel.
_____8. Ang Decimal Points ay unang ginamit ng mga naninirahan sa Indus.
_____9. Mahilig sa palamuti o alahas ang mga naninirahan sa kabihasnang Indus.
_____10. Tinatawag na Cuneiform ang sistema ng panulat sa kabihasnang Sumer.

Gawain 2
Panuto: Pagtambalin ang sumusunod na salita sa Hanay A at Hanay B. Isulat ang
sagot sa patlang bago ang bilang.

Hanay A Hanay B
_____ 1. Ito ang sining ng pagsulat ng mga Tsino a. Taguan
_____ 2. Isa sa ambag ng kabihasnang Indus b. Kabihasnan
_____ 3. Pamumuhay na nakagawian at nilinang c. Calligraphy
_____ 4. Imbakan d. Scribe
_____ 5. Tagasulat o Tagatala e. Sistema ng Pagsukat

Gawain 3
Panuto: Tukuyin kung ang pahayag ay naglalahad ng Pagkakatulad o Pagkakaiba ng
paniniwala ng bawat kabihasnan. Lagyan ng P kung Pagkakatulad at K naman kung
Pagkakaiba. Isulat ang sagot sa patlang bago ang bilang.

_____1. Ang Kabihasnang Sumer, Indus, at Shang ay sumasamba sa maraming

Diyos at Diyosa.
_____2. Ang Sumer ay mayroong Ziggurat, ang Indus ay walang
dambana. Samantalang ang Shang ay may ritwal na kinapapalooban
ng butong pang-orakulo.
_____3. Bawat kabihasnan ay mayroong iba’t ibang uri ng panulat?
_____4. Agrikultural ang uri ng pamumuhay sa loob at labas ng Kabihasnang
Sumer, Indus, at Shang.
_____5. Ang bawat kabihasnan ay mayroon ambag na kapakinabangan sa Asya.

WORKSHEET SA ARPAN 9
IKALAWANG LINGGO

Gawain 1 Panuto: Pag ugnayin ang mga salik na nakaaapekto sa demand sa hanay A at
ang epekto nito sa Hanay B. Isulat ang titik ng angkop at tamang sagot sa nakalaang

Hanay A
_________ 1. Kita
_________ 2. Panlasa
_________ 3. Dami ng mamimili
_________ 4. Presyo ng magkaugnay na
produkto
_________ 5. Inaasahang presyo sa
hinaharap ng mga mamimili
Hanay B
A.Ang pagtaas ng demand ay
naaayonkung anong gustong kulay,
disenyo atlaki ng produkto.
B.Nagkakaroon ng pagtaas sa
demandng produkto kung ito ay
nagigingkomplementaryo o maaring
gamitinpamalit sa isa’t isa.
C.Nagkakaroon ng pagtaas
sakakayahang bumili at pagbabago
sademand ng produkto base sa uri
ngkabuhayan ng isang mamimili.
D.Nahihikayat bumili ang
isangmamimili ng mga produkto base
sadami ng mga taong gusting bumili
ngprodukto.
E.Tumataas ang demand sa
produktodahil sa inaasang pagtaas ng
presyong mga bilihin

Gawain 2
Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang mga sumusunod na sitwasyon. Tukuyin ang
mga salik na nakaaapekto sa demand na nasa loob ng kahon. Isulat ang titik ng tamang
sagot sa patlang bago ang bilang.
_______1. Ang pagpili ni Kornel na bumili na lamang ng lata ng sardinas kaysa sa lata ng
corned beef dahil sa laki ng agwat ng presyo ng mga ito ay isang halimbawa ng?
A.demand
B.income effect
C.ceteris paribus
D.substitution effect

_______2. Ano ang tumutukoy sa dami ng produkto at serbisyong gusto at kayang bilhin
ng mga mamimili?
A.curve
B.demand
C.inferior goods
D.quantity demanded

_______3. Sa panahon ng pandemya, si Olga ay nakapagtabi at nakapamili ng mas

maraming pangangailangan kaysa sa iba sapagkat siya ay kumikita ng higit pa sa iba.
Ito ay isang halimbawa ng salik na nakabatay sa?
A.kita
B.panlasa
C.demand
D.dami ng mamimili

_______4. Patuloy na lumalaki ang kita ni Jessica sa kaniyang mga ibinibentang pansit
bilao. Dahil sa paglago ng kaniyang negosyo ay naging karaniwan na lamang ang pagbili
niya ng karneng baka kahit na may mataas itong presyo. Ang ang tawag sa karaniwang
pagbili ng produktong karne ng baka?
A.Inferior goods
B.Normal goods
C.Substitute goods
D.Complementary goods

_______5. Dahil sa biglaang pagtaas ng presyo ng karneng baboy ay mas pinili na

lamang ni Melissa na bumili ng karneng manok para sa kanilang hapunan. Ang manok
ay halimbawa ng anong produkto?
A.Normal goods
B.Inferior goods
C.Substitute goods
D.Complementary goods
 Konsepto at Ugnayan ng Presyo at Suplay

ANG KONSEPTO NG SUPLAY

Ang suplay ay tumutukoy sa dami ng produkto o serbisyo na handa at kayang ipagbili
ng mga prodyuser sa iba’t ibang presyo sa isang takdang panahon.

Batas ng Suplay
Isinasaad ng Batas ng Suplay na mayroong derikta o positibong ugnayan ang presyo sa
quantity supplied ng isang produkto. Kapag tumataas ang presyo, tumataas din ang
dami ng produkto o serbisyo na handa at kayang ipagbili. Kapag bumababa ang presyo,
bumababa rin ang dami ng produkto o serbisyo na handa at kayang ipagbili (ceteris
paribus).

Supply Schedule
Ang supply schedule ay isang talaan na nagpapakita ng dami ng kaya at gustong
ipagbili ng mga prodyuser sa iba’t ibang presyo. Makikita sa ibaba ang supply schedule.

Presyo (bawat piraso) Quantity Supplied

P5 50
4 40
3 30
2 20
1 10

Supply Curve
Ito ay isang grapikong paglalarawan ng ugnayan ng presyo at quantity supplied.
Supply Function
Ang supply function ay ang matematikong pagpapakita ng ugnayan ng presyo at
quantity supplied. Maaari itong ipakita sa equation sa ibaba.

Qs = f (P)

Isa pang paraan ng pagpapakita ng supply function ay sa equation na:

QS = c + bP

Kung saan:
Qs=dami ng suplay
P=presyo
C=intercept (ang bilang ng Qs kung ang presyo ay 0)
D=slope= ΔQs
ΔP

Supply function mula sa Supply Schedule para sa kendi: Qs=0+10P.

Kapag ang P=1Qs=? Kapag ang P=10 Qs=?
Qs=0+10P Qs=0+10P
Qs=0+10P(1) Qs=0+10(5)
Qs=0+10 Qs=0+50
Qs=10 piraso Qs=50 piraso
Panuto: Tukuyin kung saang bahagi ng kultura nabibilang ang sumusunod na pamana ng kabihasnang
Romano. Piliin ang hugis ng tamang sagot. Isulat ang sagot sa patlang bago ang bilang.

______1. mga daanan at tulay na yari sa bato

______2. ang kahalagahan ng Twelve Tables ay ang katotohanan na wala itong
tinatanging uri ng lipunan
______3. si Horace na may-akda ng Oda, kalipunan ng mga tulang liriko
______4. pagkatuklas ng semento at paggamit ng stucco, isang plaster na pampahid at
pantakip sa labas ng pader
______5. si Tacitus at ang kaniyang obra maestrang Germ

Inhenyeriya Wika at Panitikan

Arkitektura Kasaysayan

Panuto: Tukuyin ang sumusunod na kontribusyon ng kabihasnang Romano. Lagyan ng (√) kung ito ay
nananatili at napakikinabangan pa sa kasalukuyang panahon. Lagyan naman ng ekis (X) kung hindi na ito
nakikita at napakikinabangan sa ngayon. Isulat ang tamang sagot sa patlang bago ang bilang.
_____1. mga daang yari sa bato at mga tulay na nag-uugnay sa iba’t ibang bahagi ng
mundo
_____2. batas na ginagamit upang alamin ang mga krimen at tantiyahin ang kaukulang
parusa
_____3. mga pampublikong paliguan at pamilihan na nagsisilbing tagpuan para sa mga
negosyo, pag-uusap, at paglilibang
_____4. paggamit ng semento sa paggawa ng mga gusali
_____5. ang colosseum na isang amphitheater para sa labanan ng mga gladiator

Panuto: Pumili ng isa sa mga ambag ng mga Romano na sa palagay mo ay may napakalaking tulong sa
iyong pang-araw-araw na buhay. Isulat sa bituin ang iyong napiling ambag at isulat naman sa kahon kung
bakit ito ang iyong napili.
.

Iba Pang Salik na Nakaaapekto sa Demand Maliban sa Presyo

Maliban sa presyo, may iba pang mga salik na nakaaapekto sa demand

1. Kita- ang pagbabago sa kita ng tao ay maaaring makapagpabago ng demand

parasa isang partikular na produkto. Sa pagtaas ng kita ng isang tao, tumataas
angkaniyang kakayahan na bumili ng mas maraming produkto.

normal goods – ang mga produkto ay maituturing na normal goods kapag dumadami
ang demand sa mga produkto dahil sa pagtaas ng kita.
inferior goods - naman ang tawag sa mga produktong tumataas ang demand kasabay
sa pagbaba ng kita.

2. Panlasa- karaniwang naaayon sa panlasa ng mamimili ang pagpili ng produktoat

serbisyo. Kapag ang isang produkto o serbisyo ay naaayon sa iyong
panlasa,maaaring tumaas ang demand para rito.

3. Dami ng Mamimili- maaari ring magpataas ng demand ng indibidwal

angtinatawag na bandwagon effect. Dahil sa dami ng bumibili ng isang
produkto,nahihikayat kang bumili.

4. Presyo ng magkaugnay na produkto sa pagkonsumo – masasabing

magkaugnayang mga produkto sa pagkonsumo kung ito ay komplementaryo o
pamalit sa isa’tisa.

complementary goods ay mga produktong sabay na ginagamit, ibig sabihin hindi

magagamit ang isang produkto kung wala ang complement nito.
substitute goods - ang pagtaas ng presyo ng isang produkto ay magdudulot ng pagtaas ng demand ng isang
produkto, masasabing ang mga produktong ito ay pamalit sa isa’t isa (substitute goods). Mga produktong
maaaring magkaroon ng alternatibo.

5. Inaasahan ng mga mamimili sa presyo sa hinaharap- kung inaasahan ng

mgamamimili na tataas ang presyo ng isang produkto sa susunod na araw
asahanna tataas ang demand ng nasabing produkto sa kasalukuyan habang
mababapa ang presyo nito.

Ang Paglipat ng Demand Curve

Ang pagtaas ng demand ay makapagdudulot ng paglipat ng kurba ng demand sa kanan.
Sa kabilang banda, ang pagbaba ng demand ay makapagdudulot ng paglipat ng kurba ng demand sa kaliwa

Pangalan: ___________________________________________ Petsa: ____________________

Seksyon: __________________________

Panuto: Basahing mabuti ang bawat pangungusap at isulat sa patlang ang ☺kung
ito ay may katotohanan at naman kung di-makatotohanan.

________ 1. Nagkakaroon ng pagbabago sa demand sa isang produkto kapag nagkaroon

ng pagbabago sa kita ng tao.
________ 2. Normal goods ang tawag sa mga produktong tumataas ang demand kasabay
sa pagbaba ng kita.
________ 3. Dahil sa dami ng mamimili, nahihikayat ang iba na bumili ng kaparehas na
produkto, ito ay tinatawag na bandwagon effect.
________ 4. Masasabing may ugnayan ang dalawang produkto kung ito ay
komplementaryo o pamalit sa isa’t-isa.
________ 5. Kapag ang isang produkto o serbisyo ay naaayon sa iyong panlasa, maaaring
tumaas ang demand para dito.

Panuto: Piliin ang tamang sagot sa loob ng kahon at isulat sa patlang ang mga salik na
nakaapekto sa demand ng produkto ayon sa sitwasyon.

Bandwagon effect Complementary goods Inferior goods

Kita Normal goods Panlasa
Substitute goods
_______________ 1. Marami ang nahihikayat bumili ng milk tea dahil sa dami ng bumibili
at nagpo-post nito sa social media.
________________ 2. Dahil sa pagtaas ng sweldo ni Kristine siya ay nakabibili na ng mga
bagay na gusto niya anumang oras niyo naisin.
________________ 3. Mas pinili ni Cristy na bumili ng de lata na sardinas kaysa sa lata ng
corned beef dahil mas mura ito at parehas naman itong ulam.
________________ 4. Hindi masarap ang timpla ng kape kung hindi ito hahaluan ng
asukal, ito ay tinatawag na ______________ goods.
________________ 5. Mas gusto ni Arnel ang sapatos na dilaw dahil ito ay terno sa
kanyang t-shirt, kahit na may kamahalan ang presyo nito. Ang demand ay
naaapektuhan ng__________________.
 Mga Naiambag ng Kabihasnang Romano

Inhenyeriya
Paggamit ng arko, bobida (dome) hanay ng mga arko (vault), daanan ng tubig
(aqueduct), mga daang yari sa bato, at mga tulay.

• Nagamit nang buong kaganapan ang prinsipyong nakapaloob sa arko sa kilalang

Pantheon na makikita pa ngayon sa Roma. Naitayo ang Pantheon (nangangahulugan
ng “para sa lahat ng diyos”) noong 25 BCE bilang temple.

Arkitektura

Nakatuklas ng semento at marunong na rin silang gumamit ng stucco

• Ang arch na natutuhan ng mga Roman mula sa mga Etruscan ay ginagamit sa mga
templo, aqueduct at iba pang mga gusali.

• Ang gusali na ipinakilala ng mga Roman ay ang basilica.

• Mayroon din silang pampublikong paliguan at pamilihan na nagsisilbing tagpuan

para sa mga negosyo at pag-uusap. Ito ay nasa forum, ang sentro ng lungsod. Kilala
rin ang arkong pamparangal (triumphal arch) at hippodrome kung saan ginaganap ang
mga karera ng mga chariot.

• Ipinatayo ng mga Romano ang colosseum, isang uri ng amphitheater.

Wika at Panitikan
• Si Virgil ay isang manunulang Romano na sumulat ng Aenid, isang epikong Latin.

• Si Horace ay isang sundalo at manunulang Romano na lumikha ng Oda.

• Si Ovid ay manunula sa panahon ni Augustus at tinaguriang makata ng pag-ibig.

• Sina Marcus Palutus at Terence ang mga unang manunulat ng comedy.

• Si Cicero ay isang manunulat at orador na nagpahalaga sa batas.

Kasaysayan

• Si Tacitus ang pinakakilalang historyador na Romano. Sa kaniyang obra

maestra, ang Germania, mababakas ang mga katangian at pamumuhay ng
mga pangkat ng Aleman.

Pilosopiya

• Kilala bilang pilosopong Romano sina Seneca, Nero at Marcus Aurelius. Si

Aurelius na isa ring heneral-emperador ang may akda ng Meditations.

Pagbabatas

• Ang mga Romano ay kinikilalang mga dakilang mambabatas ng sinaunang

panahon. Ang kahalagahan ng Twelve Tables ay ang katotohanan na wala
itong tinatanging uri ng lipunan. Ito ay batas para sa lahat, patrician o plebian
man.
• Naaayon ang Batas Romano sa mga kodigo at iba pang kautusang
nakasulat. Dito ibinatay ang kodigo ni Napoleon at ang batas ng Germany
hanggang 1900.

Paniniwala at Ambag
ng mga Sinaunang Kabihasnan sa Asya

SUMER
Umusbong ang iba’t ibang lungsod sa kabihasnang ito tulad ng Ur, Uruk, Eridu, Lagash,
Nippur, at Kish. Pinamumunuan ng Paring Hari o Haring Pari ang mga lungsod na ito.
Ziggurat ang tawag sa templo ng mga Sumerian. Ang mga Sumerian ay naniniwala sa
maraming diyos at diyosa. Si An ang diyos na kumakatawan sa kalangitan, si Enlil ang
diyos ng hangin, si Enki ang diyos ng katubigan, at si Ninhurseg ang dakilang diyosa ng
sangkalupaan. Mayroon namang kaniya–kaniyang espesyalisasyon ang mga Sumerian
na naging hudyat ng pag-uuri ng tao sa lipunan na pinangungunahan ng mga haring
pari, kasunod ang mga mangangalakal, artisano, scribe o manunulat , at mga
magsasaka at alipin ang nasa pinakaibaba. Tinatawag na Cuneiform ang paraan ng
pagsulat ng mga Sumerian, sa paraang ito naitala ang itinuturing na pinakaunang
kalipunan ng mga batas na binansagang kodigo ni Hammurabi.
Ang ilan pa sa mga naging ambag ng Sumer sa daigdig ay ang sumusunod:
• Epiko ng Gilgamesh – itinuturing na pinakamatandang epiko sa mundo
• Araro, kariton na may gulong, palayok
• Metalurhiya ng bronse
• Perang pilak
• Lunar calendar
• Decimal system
• Ang hugis ng bilog na hinati sa 360 degrees

INDUS

Sila ay pinamumunuan din ng mga Haring Pari. Pictogram, ang paraan ng panulat ng
Kabihasnang ito. Natuklasan sa kabihasnang ito ang mga organisado at planadong
lungsod ng Harrapa at Mohenjo- Daro. Mayroon itong dalawang bahagi ang citadel o
mataas na moog at ang mababang moog o mababang bayan. Sinasamba ng mga
Dravidian ang maraming diyos na sumisimbolo sa puwersa ng kalikasan. Isa sa mga
hayop na sinasamba nila ay ang Toro at ang pinakatanging diyos ay isang babae na
pinagmumulan ng lahat ng bagay na tumutubo. Ang uring panlipunan ng kabihasnang
ito na pinangungunahan ng Paring Hari , mga opisyal ng lungsod at eksperto ,
mangangalakal, artisano ,at magsasaka. Mayroong mga selyo ng Indus na natuklasan sa
Mesopotamia.

Ang ilan sa mga kontribusyon ng kabihasnang Indus ay ang sumusunod:

• Alahas
• Laruan
• Palamuti
• Palayok at iba pa
• Sistema ng Pagsukat at pagtimbang

SHANG
Mayroon mga umusbong na pamayanan dito , Ito ay ang Kalinangang Yangshao (3000 -
1500 BCE) at kalinangang Lungshan (2500-2000 BCE), ang ilan sa kanilang
kontribusyon ay ang sumusunod;
• Potters Wheel
• Paggawa ng Tapayan
• Paggawa ng Dike
• Porselana
• Telang Silk at iba pang kaggamitan

Naitala sa kabihasnang Shang ang mga butong pang orakulo o oracle bones na nahukay
sa mga labi na nagpapatunay sa kultura ng kabihasnang Shang. Ang Shang ay
pinamumunuan rin ng mga Paring Hari. Ang sistema ng pagsulat sa Shang ay
calligraphy.
 AP 10 ACTIVITY 2
WEEK 2

Panuto: Iguhit ang happy face kung ang pangugusap ay nagpapahayag ng mabuting epekto ng
globalisasyon. At sad face naman kung ito ay di-mabuting epekto ng

globalisasyon. Isulat ito sa kahon bago ang bilang.

 1. Intellectual Dishonesty

2. Maraming trabaho para sa mga manggagawa.

3. Mabilis na nakahihingi ng tulong ang mga nangangailangan.

4. Paglimot sa mga nakasanayang tradisyon.

5. Malayang kalakalan at mas napapabilis ang kalakalan o ang

pagpapalitan ng mga produkto at serbisyo.

6. Nalalaman natin agad ang mga balita o pangyayari sa loob at

labas ng ating bansa.

7. Pagtangkilik sa kultura ng ibang bansa.

8. Nagsasara ang mga lokal na mamumuhunan.

9. Pagkawasak ng kalikasan

10. Napabilis ang komunikasyon at transportasyon.

Panuto: Isulat ang titik ng tamang sagot.

11. Ano ang pangyayaring lubusang nakapagpabago sa buhay ng tao sa kasalukuyan?

A. Ekonomiya B.Globalisasyon C. Migrasyon D. Paggawa

12. Ano ang terminong ginagamit sa mga taong gumagamit ng social networking site
bilang midyum o entablado ng pagpapahayag?
A. Citizen B. Influencer C. Vloger D. Netizen

13. Ano ang may pinakamalaking papel na ginagampanan sa pagharap sa hamon ng

globalisasyon?
A. Pamahalaan B. Kabataan C. Pamayanan D. Teknolohiya

14. Isa sa magandang epekto ng globalisasyon sa larangan ng teknolohiya sa ating

bansa ang online business o ang pagbili ng produkto at serbisyo sa pamamagitan ng
internet. Anong konsepto ang tinutukoy?
A. e-businness B. e- class C.e-commerce D. economic commerce

15. Alin sa sumusunod ang kabilang sa mabuting epekto ng globalisasyon?

A. Pagsasara ng mga lokal na mamumuhunan
B. Napabilis ang ugnayan ng bawat bansa.
C. Pag-usbong ng mga environmental issues.
D. Pagtangkilik sa kultura ng ibang bansa.
 AP 10 SY 2022 - 2023
Ikalawang Lingguhang Pagsusulit

Pangalan: __________________________________________ Petsa: ________________________

Seksyon/Baitang: ___________________________________

Panuto: Unawain mo ang mga katanungan at isulat ang iyong sagot sa patlang bago
ang bilang.
____ 1. Ang sumusunod na pahayag ay bunga ng pag-usbong ng Multinational
Corporations at Transnational Corporations, MALIBAN sa, alin dito?
A. Ito ang dahilan ng pagdami ang mga produkto at serbisyong pagpipilian ng mga
mamimili
B. Nagdulot ng kompetisyon sa pamilihan
C. Nagpataas sa presyo ng produkto
D. Nagpapaba sa halaga ng produkto

____ 2. Ano ang pangyayaring lubusang nakapagpabago sa buhay ng tao sa

kasalukuyan?
A. Ekonomiya B.Globalisasyon C. Migrasyon D. Paggawa

____ 3. Ano ang terminong ginagamit sa mga taong gumagamit ng social networking site
bilang midyum o entablado ng pagpapahayag?
A. Citizen B. Influencer C. Vloger D. Netizen

____ 4. Paano nakapagpabilis ng integrasyon ng mga bansa ang globalisasyon?

A. Makikita natin ang pagkakaroon ng mabilis na ugnayan ng mga bansa.
B. Mabilis na tumutugon ang mga bansa sa mga banta na magdudulot ng pinsala.
C. Nagkawatak-watak ang mga bansa sa daigdig.
D. Nagkaroon ng mabilis na palitan ng impormasyon at pagtutulungan ang mga bansa.
____ 5. Sa kabila ng pagkakaroon ng mabuting epekto ng globalisasyon nagdulot din ito
ng di- mabuting epekto sa ating kultura. Alin sa sumusunod na pahayag ang HINDI
kabilang sa di-mabuting epekto nito?
A. Pagtangkilik sa kultura ng ibang bansa na nagdudulot ng kawalan ng
pagkakakilanlan.
B. Pagyakap ng ugaling nasyonalismo.
C. Paglimot sa mga nakasanayang tradisyon.
D. Pagkawala ng ugaling nasyonalismo .

____ 6. Ano ang may pinakamalaking papel na ginagampanan sa pagharap sa hamon ng

globalisasyon?
A. Pamahalaan B. Kabataan C. Pamayanan D. Teknolohiya

____ 7. Isa sa magandang epekto ng globalisasyon sa larangan ng teknolohiya sa ating

bansa ang online business o ang pagbili ng produkto at serbisyo sa pamamagitan ng
internet. Anong konsepto ang tinutukoy?
A. e-businness B. e- class C.e-commerce D. economic commerce

____ 8. Alin sa sumusunod ang kabilang sa mabuting epekto ng globalisasyon?

A. Pagsasara ng mga lokal na mamumuhunan
B. Napabilis ang ugnayan ng bawat bansa.
C. Pag-usbong ng mga environmental issues.
D. Pagtangkilik sa kultura ng ibang bansa.

9. Ang sumusunod ay dulot ng pag-unlad ng teknolohiya sa larangan ng komunikasyon.

Alin sa mga ito ang HINDI angkop na pahayag?
A. Dahil dito madaling natutukoy ang mga lugar na lubos na naapektuhan ng
kalamidad.
B. Agad na nakahingi ng tulong ang mga taong nasalanta ng bagyo.
C. Ang paggamit ng cellphone at computer ay naging parte na ng buhay ng lahat ng tao
sa pang-araw- araw nilang gawain.
D. Hindi na lamang sa pakikipag-ugnayan sa mga mahal sa buhay ang gamit nito dahil
ginagamit na rin ito sa mga negosyo katulad na lamng ng mga online business.

____ 10. Alin ang HINDI kabilang sa mabuting epekto ng globalisasyon sa larangan ng
teknolohiya?
A. Napabilis ang pag-aaplay sa trabaho
B. Naging mabilis ang pagkuha ng impormasyon sa iba’t ibang panig ng daigdig
C. Paglaganap ng intellectual dishonesty
D. Naging aktibo ang mga ordinaryong mamamayan sa pagpapahayag ng kanilang
saloobin.
 AP SY 2022 - 2023
Ikalawang Lingguhang Pagsusulit

Pangalan: __________________________________________ Petsa: ________________________

Seksyon/Baitang: ___________________________________

Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang mga tanong. Isulat sa patlang ang titik ng
tamang sagot.

_____1.Alin sa sumusunod ang HINDI kabilang sa mga ilog na matatagpuan sa Asya?

A. Tigris at Euprates B. Indus at Ganges C. Tiber D. Huang - Ho

_____2. Ano ang tinaguriang Cradle of Human Civilization?

A. Kabihasnang Sumer C. Kabihasnang Shang
B. Kabihasnang Indus D. Kabihasnang Lungshan

_____3. Ano ang kahulugan ng the fertile crescent na kung saan kinilala ang
Mesopotamia sa kabihasnang ito?
A. Lupain sa pagitan ng dalawang ilog C. Luntian ang paligid
B. Arko ng matabang lupa D.Sagana sa Likas na Yaman

_____4. Sa anong rehiyon ng Asya matatagpuan ang Kabihasnang Indus?

A. Silangan B. Kanluran C. Hilaga D. Timog

_____5. Bakit kinailangan na matutunan ng mga Tsino ang pagkontrol sa pagbaha ng

ilog Huang – Ho?
A. Upang hindi na nila kailanganin na lumikas.
 B. Upang mapaunlad ang pagtatanim at maiwasan ang pagkawala ng buhay at
ari-arian.
C. Upang mabuksan nila ang ilog sa paglalayag.
D. Upang maipakita ang kanilang kaalaman.

_____6. Sa paanong paraan nakatulong ang mga kabundukan ng Hindu Kush at

Himalayas sa Kabihasnang Indus?
A. It ang nagsisilbing harang laban sa mga kalamidad at nagdulot ng matabang lupain
sa Indus.
B. Ito ang nagsilbing kanlungan ng mga mandarayuhan.
C. Dito nanggaling ang mga buhay ilang sa Indus.
D. Nagbigay ito ng karangalan dahil dito makikita ang pinakamataas na Bundok sa
daidig.

_____7. Ano ang uri ng pamumuhay ng Kabihasnang Sumer?

A. Agrikultural B.Industriyal C. Moderno D. Pangkalakalan

_____8. Ano ang isa sa sinaunang pamayanan na umusbong sa labas ng Mesopotamia

sa anatolia o kasalukuyang Turkey?
A. Jericho B. Baluchistan C. Catal Huyuk D. Uruk

_____9. Alin sa sumusunod ang naglalarawan sa katangiang pisikal ng mga sinaunang

Kabihasnan ng Asya?
A. Ang mga ito ay matatagpuan sa kontinente ng Asya.
B. Ang mga ito ay umusbong malapit sa lambak ilog at namuhay ng agrikultural.
C. Ang mga ito ay pareho parehong nagpaunlad gamit ang pagmimina.
D. Ang mga ito ay umusbong at nagsimula sa mga kabundukan.

_____10. Anong lagusang sa Timog Asya ang nagsilbing daanan ng mga mandarayuhan
at mananakop patungo sa kabihasnang Indus?
A. Khyber Pass C. Kabundukang Zagros
B. Daanan sa Lungshan D. Gitnang Asya
 Epekto ng Globalisasyon

Globalisasyon – prosesong mabilisang pagdaloy o paggalaw ng mga tao, bagay,

impormasyon at produkto sa iba’t ibang panig ng daigdig.

Sa Ekonomiya
Dahil sa pag-usbong ng Multinational at Transnational Corporations, dumami ang
mga produkto at serbisyong pagpipilian ng mga mamimili na nagdulot ng
kompetisyon sa pamilihan na kalaunan ay naging dahilan ng pagbaba sa halaga
ng produkto.
Nagkaroon din ng malayang kalakalan na nagpapabibilis ng pagpapalitan ng mga
produkto at serbisyo, paglaki ng bilang ng export at import sa isang bansa,
naiiwasan ang monopolyo at pakikipagkasundo ng mga bansa tungkol sa isyu sa
kalikasan.

Di Mabuting Epekto o suliranin ng Globalisasyon

Pagkalugi ng mga lokal na mamumuhunan dahil sa di- patas na kompetisyong

dala ng Multinational Corporations (MNCs) at Transnational Corporations (TNCs) na
may napakalaking puhunan.
Pagkakaroon ng environmental issues tulad ng pagkasira at pagkawasak ng ating
kalikasan, polusyon, Climate Change, Global Warming at iba pa.

Sa Pamahalaan at Politikal
Nagkakaroon ng epektibo at episyenteng ugnayan ang mga bansa na kung saan
nagdala ng mga opportunidad pang-ekonomiko at pangkultural sa magkabilang
panig.

Teknolohiya sa Pamumuhay at Kultura

Sa larangan ng komunikasyon, napadali para sa atin ang makipag-ugnayan sa
isa’t isa saan man tayong panig ng daigdig. Aktibo nang nakikibahagi ang mga
 netizen sa mga usaping nakakaapekto sa kanila. Netizen ang terminong ginagamit
sa mga taong gumagamit ng social networking site bilang midyum o entablado ng
pagpapahayag.
Dahil sa mobile phones at computers ay napabilis ang paghahanap ng trabaho,
pag-alam sa resulta ng eksam, pagkuha ng impormasyon at balita, pagbili ng
produkto at serbisyo na mas kilala sa e-commerce.
Naging mabilis ang pagdaloy ng ideya at konsepto patungo sa iba’t ibang panig ng
mundo dahil ang mga ito ay digitized form.
Kasama rin sa mga magagandang epekto na naidulot ng globalisyasyon sa
teknolohiya ay ang pagbibigay nito ng mas maayos at madaling pamumuhay at
pagsagot sa mga suliraning ating kinahaharap, tulad na lamang sa umiiral na
COVID Protocols, panandaliang itinigil ang tradisyonal na pamamaraan ng
pagtuturo para sa kaligtasan ng mga mag-aaral at guro. Nagkaroon ng online
class.

Di- mabuting epekto ng Pag – unlad ng Teknolohiya

Lumaganap ang pagkalat ng iba’t ibang uri ng computer viruses at spam,

intellectual dishonesty dahil sa madaling pag-copy and paste ng mga impormasyon
mula sa internet at ang paglaganap ng Fake News.
Ginamit din ng mga terorista at masasamang loob ang internet bilang
kasangkapan sa pagpapalaganap ng takot at karahasan.

Di – mabuting epekto ng Globalisasyon sa Kultura

Una, ang pagtangkilik sa kultura ng ibang bansa na nagdudulot ng kawalan ng

pagkakakilanlan. Ikalawa, paglimot sa mga nakasanayang tradisyon dahil sa
impluwesiyang dulot ng social media. At ikatlo, ay ang pagkawala ng ugaling
nasyonalismo. Ang mga nasabing mga epektong ito ay makikita natin sa paraan ng
pananamit, pananalita at pakikisalamuha.
 Katangian at Kinaroroonan ng mga Sinaunang Kabihasnan sa Asya

Kabihasnang Sumer (3500-3000 BCE) ay matatagpuan sa Mesopotamia ito ay nagmula

sa wikang greyigo na nangangahulugang Lupain sa Pagitan ng Dalawang Ilog,
tinagurian itong Cradle of Human Civilization o pinakauna at matandang kabihasnan
sa daigdig. Ang Mesopotamia o ang kasalukuyan na bansang Iraq ay matatagpuan sa
Kanlurang Asya mula sa Persian Gulf hanggang sa dalampasigan ng Mediterranean Sea.
Ang Mesopotamia ay nagsilbing tagpuan ng iba’t ibang grupo ng tao na naghahanap ng
matabang lupain. Dito matatagpuan ang tinatawag na fertile crescent, isang arko ng
matabang lupa.

Sa lugar na ito matatagpuan ang ilog Tigris at Euprates. Ang matabang lupa o banlik
na dala nito tuwing nagaganap ang pag-apaw ng ilog ay naging dahilan upang matuto at
umusbong ang mga agrikultural na pamayanan sa loob at labas ng Mesopotamia. Ayon
sa pananaliksik dito nagsimulang mamuhay bilang isang lipunan ang mga sinaunang
tao. Nagkaroon sila ng malawakang pagtatanim ng trigo at barley, gayundin din ang
pagpaparami ng mga alagang hayop.

Mayroon ding mga pamayanan na umusbong sa labas ng Mesopotamia ang ilan dito ay
ang Jericho sa Israel, Catal Huyuk at Hacilar na nasa Anatolia o ang kasalukuyang
Turkey, at ilang pamayanan sa kabundukan ng Zagros na nasa hangganan ng
Mesopotamia- Persia o ang kasalukuyang Iraq –Iran. Pangangaso at pakikipagkalakalan
ang naging kabuhayan sa ilan sa mga pamayanang ito. Isa sa pangunahing produktong
pangangalakal ay ang sulfur sa Jericho at asin na nililinang mula sa Dead Sea. Nang
Lumaon ay nawala ang mga pamayanan dahil na rin hindi naging sapat ang kapaligiran
nito upang suportahan ang pag-usbong ng kabihasnan.
Kabihasnang Indus ay umusbong sa rehiyon ng Timog Asya sa lambak – ilog ng
Indus at Ganges. Ito ay nakapaloob sa nasasakupan ng bansang India na siyang
pinakamalaki at may malawak na territoryo sa rehiyon. Ito ay binabantayan ng
matatayog na kabundukan ng Hindu Kush at Himalayas kung saan kabilang ang
pinakamataas na bundok sa daigdig ang bundok ng Everest. Mayroong ilang daanan sa
mga kabundukan na ito tulad ng Khyber Pass na nagsisilbing lagusan ng mga
mandarayuhan at mananakop mula sa Kanlurang Asya at Gitnang Asya. Tulad ng Tigris
at Euphrates ang ilog ng Indus at Ganges ay umaapaw din dahil sa pagkatunaw ng yelo
sa Himalayas at pagbagsak ng ulan, At sa paghupa ng baha ito ay nag-iiwan ng bagong
deposito ng banlik na kung saan angkop sa agrikultural na pamumuhay dahil sa
matabang lupa na taglay nito. l

Ang Kabihasnang Shang

Naging tagpuan ng kabihasnang ito ang Ilog Huang –Ho na tinatawag ding
Yellow River dahil nag-iiwan ito ng loess o dilaw na lupa na nagsisilbing pataba
sa agrikultural na lupain.
Natutunan ng mga taga-Shang ang paggawa ng dike at pagtatanim upang
makontrol ang pagbaha ng ilog sa tuwing aapaw ito. Sa pagitan ng mga buwan ng
Hulyo at Oktubre, dumarating naman ang hanging monsoon na may ulan, dahil
na rin sa klima at matabang lupa ay agrikultural ang naging pamumuhay ng mga
naninirahan dito.

Ang mataas na pagbaha ng Ilog Huang Ho ay maaari ding sumira ng ari- arian at
kumitil ng maraming tao, kaya nangangailangan ng paghahanda laban sa sobrang
pag-apaw ng tubig at paglilihis ng daloy ng tubig tungo sa mga taniman. Natuto
ang mga magsasaka ng teknolohiya ng pagtatanim at pagkontrol sa baha.
Kalaunan ang mga pamayanang ito ay naging lungsod sa panahon ng
kabihasnang Shang.

May pagkakapareho ang katangiang pisikal ng kabihasnang Sumer, Indus, at

Tsina/Shang dahil sa katotohanan ang mga ito ay umusbong malapit sa mga
lambak-ilog. Ito ang nagsilbing tagapagtaguyod ng mga mamamayan upang
matugunan ang pangangailangan sa pagkain at inumin.

Panuto: Tukuyin kung anong kabihasnan ang inilalahad ng mga pahayag. Isulat sa
patlang ang tamang sagot.

__________________1. Ang sinaunang kabihasnan na ito ay umusbong malapit sa mga

lambak- ilog ng Indus at Ganges.

___________________2. Naging tagpuan ng kabihasnang ito ang Yellow River.

___________________3. Ito ay itinuturing na pinakamatandang kabihasnan sa daigdig.

___________________4. Ito ang nagsisilbing lagusan ng mga mandarayuhan sa Indus.

___________________5. Dito nagmumula ang mga nilinang na asin sa Kanlunrang Asya.

Panuto: Basahin ang sumusunod na pahayag. Lagyan ng Tsek ( /) kung ito ay TAMA at
Ekis( X) naman kung MALI ang mga pahayag.

____1. Ang pamayanan ng Catal Huyok at Hacilar ay nasa labas ng Mesopotamia.

____2. Tigris at Euprates ang dalawang Ilog sa Kabihasnang Sumer.

____3. Ang Asya ay mayroong tatlong sinaunang kabihasnan.

____4. Ang kabundukan ng Zagros ay matatagpuan lamang sa hangganan ng Persia o

kasalukuyang Iran.

____5. Ang Hindu Kush at Himalayas ay kabilang sa Timog Asya.

Ibigay ang mga Ilog na

Gawain ng Guro
Gawain ng Mag-aaral
Sa nakaraan natin aralin napagaralan natin ang globalisayon at mga ibat-ibang
manipestasyon nito, ano ulit ang isang buhay na manepestasyon ng globalisasyon?

Magaling!

Kaugnay nga ng aralin natin noong nakaraan, ngayon ay hahatiin ko kayo sa 8

grupo para sa isang aktibidad. Naiintindihan ba mga anak?
(Group Jumble words, hahatiin ang klase sa 8 grupo at bawat grupo ay mayroong
mga envelop na may laman na mga salitang kaugnay sa atin aralin na bubuoin at
magbibigay ng ideya ayon sa salitang nabunot ng grupo sa loob ng 3 minuto kada
grupo).
1.Job-mismatch
2. k-12
3. mababang pasahod
4. W.T.O (world trade organization)
5.skilled workers
6.OFW
D. Pagtalakay:
Ang mga salitang iyong nabuo ay may kinalaman sa aralin natin ngayon na
globalisasyon at ang mga isyu ng paggawa,gaano ng aba kahalaga ang mga
manggagawa?

Okay mahusay!
Kaya naman mahalagang maprotektahan ang kanilang mga karapatan.Ang
globalisasyon ay mayroong epekto sa mga manggagawang Pilipino.
Ano kaya ang mga ito?

Magaling!
Ang pag-usbong ng mga TNC at MNC ay nagdulot ng malaking demand sa murang
paggawa at iba pang mga isyu.Nang dahil diyan ay nangailangang gumawa ng isang
organisasyon,ano ito?

Mahusay!
Paano naaapektuhan ng mga TNC at MNC ang mga pamahalaan?

Tumpak!
Mayroong apat na pangunahing naidudulot ang globalisasyon sa paggawa,magbigay
nga ng isa.

Tama!
Iyan ay alinsunod sa pagyabong ng produksyon.ano pa?

Nakuha mo! Magaling

Mayroon poi tong epekto at iyon ay ang pagbabago ng salik ng

produksyon.ngayon ay high-tech na ang mga bagay kaya naman ang mga
kagamitan at trabahador ay kailangang maalam sa mga makabagong teknolohiya.
Sa presyo naman,ano ang epekto ng globalisasyon sa presyo ng mga produkto at
serbisyo?

Mahusay!
Ngayon upang makasunod ang Pilipinas sa globalisasyon,nagkaroon ng k-12,paano
ito nakakaapekto sa mga manggagawa sa hinaharap?

Magaling ang iyong sagot!

Text Box: Tiyakin ang paglikha ng mga sustenableng trabaho,Malaya at pantay na
oportunidad sa paggawa at maaayos na workplaceNgayon naman pag-usapan natin
ang apat na haligi para sa isang disente at marangal na paggawa ayon sa DOLE.
Text Box: Employment Pillar
Text Box: Naglalayong palakasin at siguruhin ang paglikha ng mga batas para sa
paggawa at matapat na pagpapatupad ng mga karapatan ng mga manggagawa
Text Box: Workers’ Rights Pillar
Text Box: Hikayatin ang mga kompanya,pamahalaan at mga sangkot sa paggawa na
lumikha ng mga makanismo para sa proteksyon ng manggagawa at katanggap-
tanggap na sahod.

Text Box: Social Protection Pillar

Text Box: Palakasin ang lagging bukas na pagpupulong sa pagitan ng
pamahalaan,mga manggagawa at kompanya sa pamamagitan ng paglikha ng mga
collective bargaining unit

Text Box: Social Dialogue Pillar

Bakit mahalaga ang mga pillars na iyan?

Mahusay!
Ito ay binalangkas ng DOLE upang mas mapaigting ang pagprotekta sa karapatan
ng mga manggagawa.nakita ng DOLE ang pagunlad ng sector ng serbisyo kaya
naman ginawa nila ang apat na haligi.

E.Paglalapat
Kung ikaw ang pinuno ng DOLE, ano ang maisa-suggest mo upang mas
mapabuti ang kalagayan ng mga manggagawa at masigurong maayos ang pagtrato
sa kanila?
Magaling!
E. Paglalahat
Paano nakakaapekto sa iyo ang mga suliranin sa paggawa?

Mahusay!

IV. Ebalwasyon :
Punan ang tsart sa ibaba ng mga tinalakay ngayong aralin(suliranin/isyu sa
paggawa)
K ( Kinakaharap na isyu)
K ( Kasalukuyang kalagayan)
P ( Programa)
G ( Gagawin ko)

Takdang Aralin :
Pag-aralan at isulat sa notebook ang mga sumusunod.
1.Sektor ng Agrikultura
2.Sektor ng Industriya
3.Sektor ng Serbisyo
Gumupit ng mga larawan:

Sector ng Agrikultura
Sektor ng Industriya
Sektor ng Serbisyo
1. BANGHAY ARALIN SA G10 ARALING PANLIPUNAN QUARTER 2 DLP No. 7
PAGNILAYAN I. LAYUNIN A. Kasanayan sa Pagkatuto 1. Napahahalagahan ang
ibat ibang tugon sa pagharap sa epekto ng globalisasyon AP10GKA-IIc-4 Mga
Layunin Nasusuri ang epektong dulot ng globalisasyon sa buhay ng mga
Pilipino

II. NILALAMAN B. Aralin/Paksa: Epekto ng Globalisasyon sa buhay ng mga

Pilipino

III. KAGAMITANG PAMPAGKATUTO A. Sanggunian Mga pahina sa Gabay ng

Guro Mga pahina sa Kagamitang Pang-mag-aaral Mga pahina sa Teksbuk
Karagdagang kagamitan mula sa Portal ng LR B. Iba pang Kagamitang
Panturo

IV. PAMAMARAAN
A. Panimulang Gawain
a. Balik-aral: Tanong-Sagot: Panuto: Ipasagot sa mag-aaral ang katanungang
nakasulat sa metacard
b. Pagganyak : Larawan-suri:Pagsusuri sa isang editorial cartoon Panuto:
Ipaskil sa pisara ang larawan ng editorial cartoon. Ipasuri sa mag- aaral at
 hinggan sila ng pananaw tungkol sa mensahe ng larawan Ano ang
Globalisasyon?

2. c. Paglahad ng Layunin : Sa araling ito ay aalamin ang Epekto ng

Globalisasyon sa buhay ng mga Pilipino

B. Panlinang na Aralin: REFLECTIVE APPROACH Gawain: Decision Diagram: Suriin

ang dalawang artikulo tungkol sa epekto ng globalisasyon sa pamumuhay ng mga
Pilipino at punan ang Decision Diagram.

Globalization: progress or profiteering? (Liza Smith) Gawi ng globalisasyon ang

pagdadala ng puhunan atnegosyo mula sa pamilihang lokal patungo sa ibang bansa
na siyang nag-uugnaysa iba’tibang pamilihan ng daigdig.Ayon sa mga sumusoporta
sa ideya ng globalisasyon, nakatutulong ito sa mga papaunlad na bansa na
makahabol sa pag-angatng ekonomiya dahil sa pagdami ng bilang ng trabahong
naibibigaynito bukod pa sa teknolohiyang dala nito.Patunay dito ang mga
Asyanong bansa tulad ng India, Pilipinas atThailand.Para sa mga malalaking
negosyante atmiyembro ng economic elite, mabuti ang globalisasyon
sapagkatnakakukuha sila ng manggagawang handang tumanggap ng mas mababang
sahod na nagbibigay naman sa kanila ng higitna kita. Hindi lamang ang mga
negosyanteng nabanggitang naaapektuhan nito kundi maging ang mga
manggagawa sa iba’tibang bansa na handang makipagkompetensya upang makuha
ang mga trabaho kapalitang mas mababang sahod.Sa katunayan, ilang trabaho (hal.
autoworks) mula sa US na dinala ngNorth American Free Trade Agreement(NAFTA)
sa bansang Mexico dahil sa mas murang pasahod dito ay inilipatsa ilang bansa sa
Silangang Asya dahil sa higitna murang pasahod.Ganun pa man ang mga
produktong ito ay ipagbibili sa mga konsumer sa US sa tulad ding
halaga.Samantala,ang mababang pasahod na nakukuha ng mga manggagawa sa
maliliitna bansa ay ginagamitsa pagbili ng mga tinging produktong nagmula rin
naman sa mga kanluraning bansa. Hindi maipagkakaila ang pagtaas ng antas ng
pamumuhayng mga mamamayan sa papaunlad na mga bansa dala ng
industriyalisasyon (teknolohiya) na bitbitng mga korporasyon atkompanya mula sa
mayayamang bansa. Ngunitkabaliktaran naman nito ang nagyayari sa mga
mauunlad na bansa sapagkatbatay sa mga pag-aaral,patuloy ang paglaki ng agwat
ng mayayaman at mahihirap sa mga bansang ito.Ilang politiko rin ang nagsasabing
patuloyna kumakaunti ang middle class dala ng penomenong ito. Kasama rin sa
duotng globalisasyon ang ‘homonisasyon’ ng kultura sa iba’tibang bahagi ng
daigdig.Ang pag-usbong ng coffee shops atbig-boxretailers sa mga syudad ng
maraming bansa ay ‘lumilikha’ ng iisang mukha ng pagkakakilanlang kultural.
Ilang kritiko ng globalisasyon din ang nagsasabing pinahihina nito ang pambansang
soberanya ng mga maliliitna bansa dahil sa malakas na impluwensyang dulotng
mayayamang bansa kung saan nagmumula ang mga nasabing puhunan attrabaho.
Hangga’thindi nakalilikha ng mga solusyon sa mga hamon na kaakibatng
globalisasyon,mananatili ang edukasyon, flexibility atadaptability sa mga
kasanayang makatutulong upang makasabaydito.
3. Spanish government eyes hike in financial assistance to Philippines (Ma.StellaF.
Arnaldo)

Kasalukuyang pinag-aaralan ng gobyerno ng Espanya ang higit na pagpapalakas ng

ugnayan nito sa Pilipinas, maging ang posibleng pagbibigay nito ng tulong -
pinansyal sa bansa mula taong 2018 hangagang 2022. Ayon kay Spanish
Ambassador to the Philippines Luis Antonio Calvo, umabot ng €50 milyon ang
naitulong ng Espanya sa bansa sa mula taong 2014 hanggang 2017. Naging
prayoridad sa mga taong ito ang mga programa na may kinalaman sa
demokratikong pamamahala, disaster risk reduction,at de-kalidad na pagtugon sa
humanitarian crises partikular ang rehiyon ng Bikol at Caraga sa Zamboanga
Peninsula. Ayon din sa kanya’y naghihintay lamang ang mga negosyanteng
Espanyol na handang mamuhunan hanggang malinawan sila sa makroekonomikong
kondisyon ng bansa. Batay sa tala ng Philippine Embassy sa Madrid, ang
kabuuangforeign direct investments ng Espanya sa Pilipinas ay umabot ng $39
milyon mula 2006 hanggang 2015. Ang kalakalan sa pagitan ng dalawang bansa ay
pabor sa Espanya nang kumita ang huli ng $136 milyon sa taong 2015. Ngunit ang
iniluluwas na produkto at serbisyo ng bansa sa Espanya ay patuloy ang paglago na
may average na 11.13% kada taon simula ng 2011. Ilan sa mga kompanyang
naging bahagi ng public-partnership projects ay mula sa Espanya tulad ng OHL
(Obrascon Huarte Lain), na bahagi ngAyala Group consortiumpara sa Cavite-Laguna
Expressway (Calax), Grupo ACS (Actividades de Construccion y Servicios)para sa
proyektong paliparan,atAbengoa para sa mga proyektong patubig. Mula 2014
hanggang 2017,Pilipinas lamang ang bansa sa Asia-Pacific region ang nakatanggap
ng tulong pangkaunlaran (development aid) mula sa Espanya. Kasalukuyang pinag-
aaralan ng Espanya na magaya ang proyekto nitong national disaster risk-
reduction managementsa Bicol sa walo pang lalawigan ng bansa na tinukoy ng
Department of the Interior and Local Government (DILG).

4. 3. Pangwakas na Gawain
a. Paglalahat:
b. Paglalapat: Sa pangkalahatan, nakatutulong ba o nakasasama ang globalisasyon
sa pamumuhay ng mga Pilipino?
PAMPROSESONG TANONG
1. Ano ang mga patunay na mayroongmabutiatdi-mabuting dulotang
globalisasyon? 2
2. . Paano binago ng globalisasyon angpamumuhay ng mga Pilipino? Magbigay
ng halimbawa.
3. 3. Sa pangkalahatan,nakatutulong ba o nakasasamaang globalisasyon sa
pamumuhay ng mga Pilipino?Patunayan ang iyong sagot. Bumuo ng iyong
paglalahat kung nakabuti o nakasama ba globalisasyon sa pamumuhay ng
mga Pilipino? _______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________

Kung ikaw ay hirangin bilang economic adviser ng pangulo ng ating bansa,

anong polisiya ang iyong ipapayo sa pangulo na makatutulong upang mas
maging kapaki- pakinabang sa bansa ang Globalisasyon?

4. c. Pagtataya Gawing batayan ng pagtataya ang decision diagram na ginawa ng

mag- aaral.

Takdang Aralin
1. Isa-isahin ang mga anyo ng suliranin at hamon sa paggawa na kinakaharap
ng mga manggagawa.
2. Ilarawan ang kalagayan ng mga manggagawa sa iba't ibang sektor
3. Ibigay ang kahulugan ng unemployment at underemployment
4. Ano ang epekto ng kontraktuwalisasyon sa mga manggagawa?
5. Magbigay ng ilang probisyon tungkol sa labor-only contracting
6. Isa-isahin ang mga karapatan ng mga manggagawa ayon sa international
labor organization (ILO)
1. Banghay Aralin sa Araling Panlipunan 9 KASAYSAYAN NG DAIGDIG I.
LAYUNIN Matapos ang aralin, ang mga mag-aaral ay inaasahan: 1. Nasusuri
ang limang (5) kabihasnang umusbong sa daigdig at ang heograpiya nito; 2.
Nakagagawa ng “geography checklist” ayon sa paksa; 3. Napahahalagahan ang
mga katangiang heograpikal ng mga sinaunang kabihasnan.

II. NILALAMAN
1. Paksa: Impuwensya ng Heograpiya sa pag-unlad ng mga sinaunang
kabihasnan.
2. Kagamitan: Mapa ng daigdig; manila paper at marker
3. Sanggunian: Modyul pp. 57-66 TG pp. 29-32

III. PAMAMARAAN
1. Panimulang Gawain
a. Pagdarasal
b. Pagbati ng Guro
c. Pagtatala ng liban
d. Balitaan
e. Balik-Aral - Ano ang Kabihasnan?
2. Paglinang ng Aralin
a. Mga Gawain (Aktibiti) - Pagpapaskil ng mapa ng daigdig at ipatukoy ang
mga sinaunang kabihasnan sa pamamagitan ng paglalagay ng bituin sa
kinaroroonan nito sa mapa.
3. Pagtatalakay
a. Pagsusuri (Analisis) - Pangkatang Gawain
a.1. Pangkatin ang klase sa limang (5) grupo.
a.2. Suriin ang teksto at unawain ang hakbang sa pagbuo ng geography
checklist. a.3. Presentasyon ng bawat grupo.
Pangkat I – Kabihasnang Mesopotamia sa Kanlurang Asya
Pangkat II – Kabihasnang Indus sa Timog Asya
Pangkat III – Kabihasnang Tsino sa Silangang Asya
Pangkat IV – Kabihasnan sa Africa
Pangkat V – Kabihasnan sa Mesoamerica

4. Pangwakas na Gawain
a. Paghahalaw (Abstraction)
a.1. Paglalahat - Anu ano ang mga kabihasnang umusbong sa daigdig at saan
ito matatagpuan?
a.2. Pagpapahalaga - Para sa iyo, alin sa mga katangiang heograpikal ang
nararapat na mapangalagaan at bakit?
a.3. Paglalapat (Aplikasyon) - Triple Matching Type
Panuto: Buuin ang Triple Matching Type sa pamamagitan ng pagsasama-sama
ng mga terminolohiya at konsepto ayon sa partikular na heograpiya ng isang
kabihasnan.

IV. PAGTATAYA Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na katanungan: 1. Ito

ay nangangahulugang “sa pagitan ng dalawang ilog”. 2. Ito ay isang malawak
na tangway na hugis tatsulok. 3. Ito ay nangangahulugang middle kingdom.
 4. Ilog kung saan nagmula ang sinaunang kabihasnan sa Africa. 5. Ito ay
nangangahulugang “gitna”. Susi sa Pagwawasto: 1. Mesopotamia 2. Timog
Asya 3. Zhongguo 4. Nile River 5. Meso
V. TAKDANG ARALIN Paksa: Mga sinaunang kabihasnan sa daigdig Panuto:
Sagutin ang mga sumusunod na tanong. 1. Paano nagsimula at nagwakas ang
kabihasnang Mesopotamia? 2. Sinu-sino ang mga pinunong namamahala sa
imperyo? 3. Ano ang naging paraan ng kanilang pamamahala? 4. Bakit
sinabing ang kasaysayan ng Mesopotamia ay “pag-usbong at pagbagsak ng
mga kabihasnan”? Banghay Aralin sa Araling Panlipunan 9 Banghay Aralin ni
Bb. Siarry Garcia Manalo Jacobo Z. Gonzales Memorial National High School –
City of Biñan

2. KASAYSAYAN NG DAIGDIG I. LAYUNIN Matapos ang aralin, ang mga mag-

aaral ay inaasahan: 1. Naiisa-isa ang mga lungsod estado at imperyo; 2.
Nasusuri ang mga lungsod estado at imperyo na bumubuo sa kabihasnang
Mesopotamia; 3. Napahahalagahan ang mga kahang-hangang nagawa ng mga
Sumerian, Akkadian, Babylonian, Assyrian, Chaldean at Persian.

II. NILALAMAN 1. Paksa: Ang kabihasnang Mesopotamia sa Kanlurang Asya 2.

Kagamitan: Tulong biswal, larawang may kaugnayan sa paksa. 3. Sanggunian:
Modyul pp. 67-70 TG pp. 42-43

III. PAMAMARAAN
1. Panimulang Gawain
a. Pagdarasal
b. Pagbati ng Guro
c. Pagtatala ng liban
d. Balitaan
e. Balik-Aral - Anu-ano ang mga mga kabihasnang umusbong sa daigdig at
saan ito matatagpuan?

2. Paglinang ng Aralin
a. Mga Gawain (Aktibiti) - Pagsunud-sunurin ang mga salita ayon sa timeline.
SUMER CHALDEAN PERSIAN BABYLONIAN AKKAD ASSYRIAN

3. Pagtatalakay
a. Pagsusuri (Analisis) - Pangkatang Gawain
a.1. Pangkatin ang klase sa anim (6) grupo.
a.2. Pagsusuri sa mga lungsod estado at imperyo na bumubuo sa kabihasnang
Mesopotamia sa pamamagitan ng isang tula o awit.
a.3. Presentasyon ng bawat grupo.
Pangkat I – Sumer
Pangkat II – Akkad
Pangkat III –Babylonian
Pangkat IV – Assyrian
Pangkat V – Chaldean
Pangkat VI - Persian
a.4. Pagbibigay ng puntos sa bawat pangkat sa pamamagitan ng rubriks:
Presentasyon – 50%
Impormasyon – 25%
Pagkamalikhain – 20%
Kabuuang epekto – 5%
100%

4. Pangwakas na Gawain
a. Paghahalaw (Abstraction)
a.1. Paglalahat - Isa-isahin ang mga lungsod estado at imperyo na bumubuo
sa Kabihasnang Mesopotamia.
a.2. Pagpapahalaga - Alin sa mga lungsod estado/imperyo ang nais mong
manatili hanggang sa kasalukuyan at bakit?
a.3. Paglalapat (Aplikasyon) - Sagutan ang Gawain 5/Letter B sa Modyul pp.
69-70

IV. PAGTATAYA
Panuto: Basahin at sagutin ang mga sumusunod na bilang sa Gawain 5/Letter
A sa Modyul pp. 69.
Susi sa Pagwawasto:
1. Sumer
2. Akkad
3. Babylon
4. Chaldea
5. Satrap
6. Assyria

V. TAKDANG ARALIN Paksa: Ang Kabihasnang Indus sa Timog Asya.

Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na tanong.
1. Ano ang dalawang lungsod na umunlad sa lambak- ilog ng Indus? Ilarawan
ang mga ito.
2. Paano mailalarawan ang pamumuhay ng mga tao sa panahong vedic?
3. Ano ang inyong opinion tungkol sa pagpapangkat ng mga tao sa India
batay sa sistemang caste? Ipaliwanag ang sagot.

Banghay Aralin sa Araling Panlipunan 9 KASAYSAYAN NG DAIGDIG Banghay

Aralin ni Bb. Siarry Garcia Manalo Jacobo Z. Gonzales Memorial National
High School – City of Biñan 3500-2340 BCE 2340-2100 BCE 1792-1595 BCE
1813-605 BCE 613-539 BCE 539-330 BCE
3. I. LAYUNIN Matapos ang aralin, ang mga mag-aaral ay inaasahan: 1.
Nailalarawan ang dalawang lungsod na umunlad sa lambak-ilog ng Indus; 2.
Natutukoy kung anong uri ng pamumuhay mayroon ang tao sa panahon ng
vedic; 3. Nakapagbibigay ng sariling opinion tungkol sa pagkakapangkat-
pangkat ng tao sa India batay sa sistemang caste.

II. NILALAMAN 1. Paksa: Ang Kabihasnang Indus sa Timog Asya 2.

Kagamitan: Tulong biswal, larawang may kaugnayan sa paksa. 3. Sanggunian:
Modyul pp. 71-75 TG pp. 43-44

III. PAMAMARAAN
1. Panimulang Gawain
a. Pagdarasal
b. Pagbati ng Guro
c. Pagtatala ng liban
d. Balitaan
e. Balik-Aral - Gamit ang timeline, pagsunud-sunurin ang mga pangkat ng tao
na nanirahan sa lupain ng Mesopotamia.

2. Paglinang ng Aralin a. Mga Gawain (Aktibiti) - Pagpapakita ng larawang

may kaugnayan sa paksang tatalakayin.

3. Pagtatalakay a. Pagsusuri (Analisis) - Pangkatang Gawain

a.1. Pangkatin ang klase sa tatlong (3) grupo.
a.2. Presentasyon ng bawat grupo.
Pangkat I – Gamit ang venn diagram, Ilarawan ang dalawang lungsod na
umunlad sa lambak- ilog ng Indus.
Pangkat II – Sa pamamagitan ng role playing, tukuyin kung paano anmuhay
ang tao sa panahon ng vedic.
Pangkat III – Sa pamamagitan ng tableau, Ilarawan ang pagpapangkat-
pangkat ng tao sa India batay sa sistemang caste.
 a.3. Pagbibigay ng puntos sa bawat pangkat sa pamamagitan ng rubriks:
Presentasyon – 50%
Impormasyon – 25%
Pagkamalikhain – 20%
Kabuuang epekto – 5%
100% 4. Pangwakas na Gawain a. Paghahalaw (Abstraction) a.1. Paglalahat -
Ilarawan kung paano namuhay ang mga tao sa panahon ng vedic. a.2.
Pagpapahalaga - Magbigay ng sariling opinyon tungkol sa pagpapangkat-
pangkat ng tao sa India batay sa sistemang caste. a.3. Paglalapat (Aplikasyon)
- Sagutan ang Gawain 6/Letter A sa Module pp. 74

IV. PAGTATAYA Panuto: Basahin at unawain ang direksyon sa paggawa ng

tsart tungkol sa ambag ng kabihasnang Indus sa Modyul Gawain 6/Letter B
pp. 75.

V. TAKDANG ARALIN Paksa: Pagbuo ng mga kaharian at imperyo sa India

(Timog Asya) Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na tanong. 1. Ano ang
kontribusyon ng mga pinuno sa pag unlad ng kanilang imperyo? 2. Paano
bumagsak ang mga naturang imperyo sa Timog Asya? 3. Anu-ano ang nagging
ambag ng mga imperyong ito sa kasalukuyang kabihasnan?

Banghay Aralin sa Araling Panlipunan 9 KASAYSAYAN NG DAIGDIG I.

LAYUNIN Banghay Aralin ni Bb. Siarry Garcia Manalo Jacobo Z. Gonzales
Memorial National High School – City of Biñan Mohenjo- Daro Harappa
4. Matapos ang aralin, ang mga mag-aaral ay inaasahan: 1. Natutukoy kung paano
nabuo ang mga kaharian at imperyo sa Timog Asya; 2. Naihahambing ang mga
imperyo at kaharian sa Timog Asya; 3. Napahahalagahan ang mga ambag ng
kaharian at imperyo sa Timog Asya. II. NILALAMAN 1. Paksa: Pagbuo ng mga
kaharian at imperyo 2. Kagamitan: Tulong biswal, larawang may kaugnayan sa
paksa 3. Sanggunian: Modyul pp. 70-73 TG pp. 45 III. PAMAMARAAN 1.
Panimulang Gawain a. Pagdarasal b. Pagbati ng Guro c. Pagtatala ng liban d.
Balitaan e. Balik-Aral - Bakit tinawag na panahong vedic ang panahonng nanirahan
ang mga Aryan sa India? 2. Paglinang ng Aralin a. Mga Gawain (Aktibiti) -
Pagbibigay ng trivia tungkol sa India. 3. Pagtatalakay a. Pagsusuri (Analisis) - Board
Game: Fill the Information Panuto: Gamit ang dayagram tungkol sa mga Imperyong
itinatag sa Timog Asya, sa unang kahon ítala ang mahahalagang datos, sa
ikalawang kahon isulat ang mga tanyag na pinuno ng imperyo at ilarawan ang
bawat isa, sa hiling kahon magbigay ng mga aral na natutuhan sa mga itinatag na
imperyo sa Timog Asya. 4. Pangwakas na Gawain a. Paghahalaw (Abstraction) a.1.
Paglalahat - Anu ano ang mga imperyo at kahariang umusbong sa Timog Asya? a.2.
Pagpapahalaga - Paano mo pahahalagahan ang mga ambag ng mga imperyo at
kaharian sa ating kasaysayan. a.3. Paglalapat (Aplikasyon) - Paghambingin ang mga
imperyo at kaharian sa Timog Asya gamit ang Triple venn Diagram. IV.
PAGTATAYA Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na katanungan: 1. Tawag sa pag-
iwas sa karahasan at paggalang sa mga nilalang na may buhay. 2. Pagsunog sa mga
byuda. 3. Isa sa mga pinakamatatag at pinakamasaganag kaharian sa bahaging
ganges river. 4. Isa sa mahusay na pinuno ng Magadha. 5. Nagtatag ng Imoeryong
Maurya. Susi sa Pagwawasto: 1. Ahimsa 2. Sati 3. Magadha 4. Bimbisara 5.
Chandragupta Maurya V. TAKDANG ARALIN Paksa: Ang Kabihasnang Tsino sa
Silangang Asya Panuto: Gumawa ng tsart tungkol sa mga Dinastiyang umusbong sa
Tsina, Ilagay ang mga mahahalagang datos sa bawat dinastiya, pinuno at ambag
nito. Banghay Aralin sa Araling Panlipunan 9 KASAYSAYAN NG DAIGDIG I.
LAYUNIN Banghay Aralin ni Bb. Siarry Garcia Manalo Jacobo Z. Gonzales Memorial
National High School – City of Biñan MAURYA GUPTA MOGUL
5. Matapos ang aralin, ang mga mag-aaral ay inaasahan: 1. Natutukoy ang mga
Dinastiya sa Kabihasnang Tsino; 2. Naipaliliwanag ang mga mahahalagang
pangyayari, pinuno at ambag sa bawat dinastiya; 3. Nakapagbibigay ng sariling
opinion tungkol sa mga ambag sa daigdig ng bawat dinastiya. II. NILALAMAN 1.
Paksa: Ang Kabihasnang Tsino sa Silangang Asya 2. Kagamitan: Mapa ng daigdig,
tulong biswal 3. Sanggunian: Modyul pp. 75-79 TG pp. 46 III. PAMAMARAAN 1.
Panimulang Gawain a. Pagdarasal b. Pagbati ng Guro c. Pagtatala ng liban d.
Balitaan e. Balik-Aral - Ilarawan at ipaliwanag ang sistemang caste ng Kabihasnang
Indus. 2. Paglinang ng Aralin a. Mga Gawain (Aktibiti) - Jumbled Letters I T Y A I D
N S A Clue: pamamahala ng mga miyembrong nagmula sa iisang pamilya o angkan.
3. Pagtatalakay a. Pagsusuri (Analisis) - Pangkatang Gawain a.1. Pangkatin ang
klase sa limang (5) grupo. a.2. Presentasyon ng bawat grupo. Pangkat I – Talakayin
ang Dinastiyang shang at Zhou/Chou Pangkat II – Talakayin ang Dinastiyang
Q’in/Ch’in at Han Pangkat III – Talakayin ang Dinastiyang Sui at T’ang Pangkat IV
– Talakayin ang Dianstiyang Song at Yuan Pangkat V – Talakayin ang Dinastiyang
Ming at Q’ing/Ch’ing. 4. Pangwakas na Gawain a. Paghahalaw (Abstraction) a.1.
Paglalahat - Isa-isahin ang mga dinastiya sa Tsina. a.2. Pagpapahalaga - Magbigay
ng sariling opinyon tungkol sa kahalagahan ng mga ambag ng bawat dinastiya sa
Tsina. a.3. Paglalapat (Aplikasyon) - Paano mo maiuugnay ang pag-usbong at
pagbagsak ng mga dinastiya sa kalagayan ng mga bansa sa mundo? Sa buhay ng
tao? Sa sarili mong buhay? IV. PAGTATAYA Basahin, unawain at sagutin ang
Gawain 8 sa Modyul pp. 80. V. TAKDANG ARALIN Paksa: Kabihasnang Egyptian
Panuto: Basahin ang teksto sa pp 81-88 (modyul) at sagutin ang mga sumusunod
na tanong: 1. Ano ang kabihasnang umunlad sa Africa? 2. Paano nailalarawan ang
pamumuhay ng mga sinaunang Egyptian? 3. Sino ang mga nagging pinuno ng
Egypt? Ano ang kanilang naging papel sa paghubog ng kabihasnan sa Egypt? 4.
Anong konklusyon ang iyong mabubuo sa kabihasnang Egypt? Banghay Aralin sa
Araling Panlipunan 9 KASAYSAYAN NG DAIGDIG I. LAYUNIN Matapos ang aralin,
ang mga mag-aaral ay inaasahan: Banghay Aralin ni Bb. Siarry Garcia Manalo
Jacobo Z. Gonzales Memorial National High School – City of Biñan
6. 1. Natatalakay ang kronolohiya ng kasaysayan ng Egypt; 2. Nasusuri ang mga
kaganapan sa iba’t-ibang panahon na naganap sa Egypt; 3. Nabibigyang halaga ang
mga ginagawang pamumuno ng isang pharaoh. II. NILALAMAN 1. Paksa:
Kabihasnang Egyptian 2. Kagamitan: Tulong biswal 3. Sanggunian: Modyul pp. 81-
88 TG pp. 47-48 III. PAMAMARAAN 1. Panimulang Gawain a. Pagdarasal b. Pagbati
ng Guro c. Pagtatala ng liban d. Balitaan e. Balik-Aral - Pagsunud-sunurin ang mga
dinastiya sa Tsina. 2. Paglinang ng Aralin a. Mga Gawain (Aktibiti) - Kronolohiya ng
kasaysayan ng Egypt. 3. Pagtatalakay a. Pagsusuri (Analisis) - Pangkatang Gawain
a.1. Pangkatin ang klase sa apat (4) grupo. a.2. Presentasyon ng bawat grupo.
Pangkat I – Gamit ang concept map magtala ng mahahalagang salita at ipaliwanag
ito. Paksa: Early Dynastic period at Old kingdom. Pangkat II – First Intermediate
Period at Middle Kingdom Pangkat III – Second Intermediate Period at New
Kingdom Pangkat IV – Third Intermediate Period at Late Period 4. Pangwakas na
Gawain a. Paghahalaw (Abstraction) a.1. Paglalahat - Kronolohiya ng kasaysayan ng
Egypt. a.2. Pagpapahalaga - Ano ang kahalagahan ng isang pharaoh bilang pinuno
ng egypt? a.3. Paglalapat (Aplikasyon) - Walk to Ancient Egypt Panuto:
Kumpletuhin ang kasunod na dyagram at tukuyin ang inilalarawan ng bawat
aytem. Susi sa Pagwawasto: 1. Khufu 2. Hieroglyphics 3. Bagong Kaharian 4.
Hatshepsut 5. Menes 6. Matandang Kaharian 7. Pyramid 8. Rameses II IV.
PAGTATAYA Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na katanungan: 1. Siya ang
tumatayong pinuno, hari at itinuturing na diyos. 2. Tawag sa mga iskolar na nag
aaral ng kasaysayan ng Egypt. 3. Nangangahulugang sagradong ukit. 4. Pyramid na
kabilang sa 7 wonders of the ancient world. 5. Kahuli hulihang reyna ng dinastiya.
Susi sa Pagwawasto: 1. Pharaoh 2. Egyptologist 3. Hieroglyphics 4. Great Pyramid
5. Cleopatra VII V. TAKDANG ARALIN Paksa: Ang Kabihasnan sa Mesoamerica
Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na tanong. 1. Sino ang mga Olmec? Ibigay
ang mahahalagang impormasyon tungkol sa kanila. 2. Sino ang mga Teotihuacan?
Ibigay ang mahahalagang imormasyon tungkol sa kanila. Banghay Aralin sa Araling
Panlipunan 9 Banghay Aralin ni Bb. Siarry Garcia Manalo Jacobo Z. Gonzales
Memorial National High School – City of Biñan
7. KASAYSAYAN NG DAIGDIG I. LAYUNIN Matapos ang aralin, ang mga mag-aaral ay
inaasahan: 1. Natatalakay ang mga Olmec at mga kultura nito; 2. Nasususri ang
pinagmulan ng mga Teotihuacan at mga kultura nito; 3. Napaghahambing ang mga
Olmec at Teotihuacan sa pamamagitan ng venn diagram. II. NILALAMAN 1. Paksa:
Ang mga kabihasnan sa Mesoamerica 2. Kagamitan: Venn diagram, larawang may
kaugnayan sa paksa. 3. Sanggunian: Modyul pp. 90-92 TG pp. III. PAMAMARAAN 1.
Panimulang Gawain a. Pagdarasal b. Pagbati ng Guro c. Pagtatala ng liban d.
Balitaan e. Balik-Aral - Kronolohiya ng kasaysayan ng Egypt 2. Paglinang ng Aralin
a. Mga Gawain (Aktibiti) - Pagpapakita ng larawang may kaugnayan sa paksang
tatalakayin. 3. Pagtatalakay a. Pagsusuri (Analisis) 4. Pangwakas na Gawain a.
Paghahalaw (Abstraction) a.1. Paglalahat - Ano ang pinagkaiba ng Olmec at
Teotihuacan pagdating sa kanilang kultura? a.2. Pagpapahalaga - Bakit mahalaga
ang kultura sa pagpapanatili/pagpapatuloy ng mga nakagisnang gawain? a.3.
Paglalapat (Aplikasyon) - Gamit ang venn diagram, Paghambingin ang Olmec at
Teotihuacan. IV. PAGTATAYA Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na katanungan:
1. Nangangahulugang rubber people. 2. Larong ritwal na kahalintulad ng basketbol.
3. Hayop na sinasamba ng mga Olmec. 4. Nangangahulugang tirahan ng diyos. 5.
Pinakamahalagang diyos ng mga Teotihuacan. Susi sa Pagwawasto: 1. Olmec 2.
Pok-a-tok 3. Jaguar 4. Teotihuacan 5. Quetzalcoatl V. TAKDANG ARALIN Paksa:
Kabihasnang Minoan at Mycenaean Basahin at unawain ang teksto tungkol sa
Minoans at Mycenaean at maghanap ng larawang may kaugnayan sa paksa at
lagyan ng description sa likod ng larawan. Banghay Aralin sa Araling Panlipunan 9
KASAYSAYAN NG DAIGDIG Banghay Aralin ni Bb. Siarry Garcia Manalo Jacobo Z.
Gonzales Memorial National High School – City of Biñan MESOAMERICA OLMEC
*Pagsisimula *Kultura *Pagbagsak TEOTIHUACAN *Pagsisimula *Kultura *Pagbagsak
OLMEC TEOTIHUACAN
8. I. LAYUNIN Matapos ang aralin, ang mga mag-aaral ay inaasahan: 1.
Napaghahambing ang kabihasnang Minoan at Mycenaean; 2. Naipaliliwanag kung
paano nagwakas ang kabihasnang Minoan at Mycenaean; 3. Napahahalagahan ang
sinaunang kabihasnan na umusbong sa Greece. II. NILALAMAN 1. Paksa:
Kabihasnang Minoan at Mycenaean 2. Kagamitan: Mapa ng Greece, Larawan ni
Haring Minos, Arthur Evans at biswal eyds. 3. Sanggunian: Modyul pp. 134-137 TG
pp. 86-87 III. PAMAMARAAN 1. Panimulang Gawain a. Pagdarasal b. Pagbati ng
Guro c. Pagtatala ng liban d. Balitaan e. Balik-Aral - Paghambingin ang mga Olmec
at Teotihuacan gamit ang venn diagram. 2. Paglinang ng Aralin a. Mga Gawain
(Aktibiti) - Reverse Alphabet Para malaman ang kauna-unahang laro, gamitin ang
reverse alphabet code (Z=A, Y=B, X=C) para sa bawat letra. N Z I Z G S L M Sagot:
Marathon 3. Pagtatalakay a. Pagsusuri (Analisis) - Paghambingin ang Kabihasnang
Minoan at Mycenaean gamit ang venn diagram. 4. Pangwakas na Gawain a.
Paghahalaw (Abstraction) a.1. Paglalahat - Pagbuo ng konseptong natutunan sa
Aralin. a.2. Pagpapahalaga - Kung kayo ang pamimiliin, ano kaya ang mas
mahalaga sa dalawang sinaunang kabihasnan ng Greece? Bakit? a.3. Paglalapat
(Aplikasyon) - Tignan ang mapa ng Greece, at ano ang tiyak na lokasyon ng Crete
at Maycenae? IV. PAGTATAYA Panuto: Sagutin ang gabay na tanong sa modyul pp.
125-126 tungkol sa kabihasnang Minoans at Mycenaeans. V. TAKDANG ARALIN
Paksa: Ang mga Polis Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na tanong. 1. Anu-ano
ang mga karapatang tinatamasa ng mga lehitimong mamamayan ng isang lungsod
o estado? 2. Anu-ano ang responsabilidad ng isang mamamayan sa lungsod-estado?
3. Bakit mahalaga ang pakikipagkalakalan para sa mga Greek? 4. Ibigay ang
kahulugan ng mga ss na salita: a. polis b. acropolis c. metrópolis d. agora Banghay
Aralin ni Bb. Siarry Garcia Manalo Jacobo Z. Gonzales Memorial National High
School – City of Biñan Minoan Mycenaean
9. Banghay Aralin ni Bb. Siarry Garcia Manalo Jacobo Z. Gonzales Memorial
National High School – City of Biñan
10. Banghay Aralin ni Bb. Siarry Garcia Manalo Jacobo Z. Gonzales Memorial
National High School – City of Biñan
Banghay Aralin sa Araling Panlipunan 9
KASAYSAYAN NG DAIGDIG
I. LAYUNINMatapos ang aralin, ang mga mag-aaral ayInaasahan:
1. Nasusuri ang limang
(5) kabihasnang umusbong sadaigdig at ang heograpiya nito;
2. Nakagagawa ng "geography checklist" ayon sa paksa;
3. Napahahalagahan ang mga katangiang heograpikal ngmga sinaunang kabihasnan

3. Paghahalaw (Abstraction)
a.1. Paglalahat Anu ano ang mga kabihasnangumusbong sa daigdig at saan
ito.matatagpuan?
a.2. Pagpapahalaga Para sa iyo, alin sa mga katangiang heograpikal ang nararapat
namapangalagaan at bakit?
a.3. Paglalapat (Aplikasyon)-Triple Matching Type Panuto: Buuin ang Triple
Matching Type sa pamamagitan ng pagsasama-sama ng mga terminolohiya at
konsepto ayon sa partikular na heograpiya ng isang kabihasnan.

IL NILALAMAN
1. Paksa: Impuwensya ng Heograpiya sa pag-unlad ngmga sinaunang kabihasnan.
2. Kagamitan: Mapa ng daigdig, manila paper at marker
3. Sanggunian: Modyul pp. 57-66TG pp. 29-32

IL PAMAMARAAN1. Panimulang Gawain

a. Pagdarasal
b. Pagbati ng Guro
c. Pagtatala ng iban
d. Balitaan
e. Balik-Aral-Ano ang Kabihasnan?

IV. PAGTATAYA
Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na katanungan:
1. Ito ay nangangahulugang "sa pagitan ng dalawang
2. Ito ay isang malawak na tangway na hugis tatsulok
3. Ito ay nangangahulugang middle kingdom.
4. Blog kung saan nagmula ang sinaunang kabihasnan sa Africa
5. Ito ay nangangahulugang "gitna".
2. Paglinang ng Aralina. Mga Gawain (Aktibit)-Pagpapaskil ng mapa ng daigdig at ipatukoy ang mga
sinaunang kabihasnan sa pamamagitan ng paglalagay ng bituin sa kinaroroonan nito sa mapa.
Susi sa Pagwawasto:
1. Mesopotamia
2. Timog Asya
4. Nie River
3. Zhongguo
5. Meso

3. Pagtatalakay
a. Pagsusuri (Analisis)-
Pangkatang Gawain2.1. Pangkatin ang klase sa limang (5) grupo.
a.2. Suriin ang teksto at unawain ang hakbangsa pagbuo ng geography checklist
a3. Presentasyon ng bawat grupo.
Pangkat 1-Kabihasnang Mesopotamia sa
b. Pagbati ng Guro c. Pagtatala ng iban
d. Balitaan
e. Balik-Aral
-Ano ang Kabihasnan?
IV. PAGTATAYA
Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na katanungan: 1. Ito ay nangangahulugang "sa pagitan ng
dalawang
2. Ito ay isang malawak na tangway na hugis tatsulok
3. Ito ay nangangahulugang middle kingdom.
4. Blog kung saan nagmula ang sinaunang kabihasnan sa Africa
5. Ito ay nangangahulugang "gitna".
2. Paglinang ng Aralin
a. Mga Gawain (Aktibit)
-Pagpapaskil ng mapa ng daigdig at ipatukoy ang mga sinaunang kabihasnan sa pamamagitan ng
paglalagay ng bituin sa kinaroroonan nito sa mapa.
Susi sa Pagwawasto:
1. Mesopotamia
2. Timog Asya 4. Nie River
3. Zhongguo
5. Meso
3. Pagtatalakay
a. Pagsusuri (Analisis)
-Pangkatang Gawain
2.1. Pangkatin ang klase sa limang (5) grupo. a.2. Suriin ang teksto at unawain ang hakbang
sa pagbuo ng geography checklist a3. Presentasyon ng bawat grupo.
Pangkat 1-Kabihasnang Mesopotamia sKanlurang Asya
Pangkat Il-Kabihasnang Indus sa Timog Asya
Pangkat III-Kabihasnang Tsino sa SilangangAsya
Pangkat IV-Kabihasnan sa Africa
PangkatV-Kabihasnan sa Mesoamerica

V. TAKDANG ARALIN Paksa: Mga sinaunang kabihasnan sa daigdig.Panuto:

Sagutin ang mga sumusunod na tanong.
1. Paano nagsimula at nagwakas ang kabihasnangMesopotamia?
2. Sinu-sino ang mga pinunong namamahala saimperyo?
3. Ano ang naging paraan ng kanilang pamamahala?
4. Bakit sinabing ang kasaysayan ng Mesopotamia ay "pag-usbong at pagbagsak ng
mga kabihasnan"?
Pangalan: ___________________________________________ Petsa: __________________________
Sesyon/Baitang: ____________________________________

Araling Panlipunan 10 SY 2022 - 2023

SECOND QUARTER
ACTIVITY SHEET 1

DUDUGTUNGAN KO
Ang ____________________ ay tumutukoy sa proseso ng ______________________ o
_________________________sa isang lugar o teritoryong politikal patungo sa iba pa maging ito man ay
__________________________ o ____________________________.
Ang _____________________________ mabilisang pagdaloy o _________________________ ng mga
_________________________-, __________________________, _______________________ at
produkto sa iba’t ibang direksiyon na nararanasan sa iba’t ibang panig ng daigdig.

Migrasyon Impormasyon

Pag-lipat Pag - alis

Pansamantala Tao

Globalisasyon Permanente

Bagay Paggalaw

Test 2:

Paano maipapakita ang kagandahang dulot ng globalisasyon at migrasyon sa mga tao?

Panuto: Magbigay ng tatlong (3) dahilan ng pag-usbong ng globalisasyon at tatlong (3)

katangian ng globalisasyon. Isulat ang sagot sa kolumn sa ibaba.

Dahilan ng Pag- usbong ng Katangian ng Globalisasyon

Globalisasyon
 DUDUGTUNGAN KO
Ang ____________________ ay tumutukoy sa proseso ng ______________________ o
_________________________sa isang lugar o teritoryong politikal patungo sa iba pa maging ito man ay
__________________________ o ____________________________.
Ang _____________________________ mabilisang pagdaloy o _________________________ ng mga
_________________________-, __________________________, _______________________ at
produkto sa iba’t ibang direksiyon na nararanasan sa iba’t ibang panig ng daigdig.

Migrasyon Impormasyon

Pag-lipat Pag - alis

Pansamantala Tao

Globalisasyon Permanente

Bagay Paggalaw

Araling Panlipunan 10 SY 2022 - 2023

SECOND QUARTER
Unang Lingguhang Pagsusulit

Panuto: Piliin ang titik ng tamang sagot at isulat sa patlang bago ang bilang.

___________1. Alin sa sumusunod na dimensyon ng globalisasyon ang maaaring politikal

ang hangarin?
A. Pampolitika B. Sosyo C. Globalisasyon D. Paggawa
___________2. Saang dimensyon ng globalisasyon ang nagsasaad na mas madaling
magpupulong-pulong ang mga pinuno sa mga bansang kasapi sa organisasyon upang
magtulungan para sa kapakanan ng kanilang pangangailangan?
A. Sosyo-kultural B. Pampolitika C. Pang-ekonomiya D. Teknolohiya

___________3. Alin sa sumusunod ang HINDI kabilang sa mga dahilan ng pag-usbong

ng globalisasyon?
A. Pagkakaron ng pandaigdigang pamilihan.
B. Paglago ng pandaigdigang transaksyon sa pananalapi.
C. Pagpapalaganap ng makabagong ideya at teknolohiya.
D. Pagbawas ng kalakalan ng multinational corporations.

___________4. Ang sumusunod ay dahilan ng mga tao sa paglalakbay sa ibang bansa

MALIBAN sa isa
A. Magbakasyon B. Mag-aral C. Mamasyal D. Magkwentuhan

___________5. Lahat ng mga sakit ay mabilis na kumalat sa buong daigdig dulot ng

paglalakbay ng mga tao. Alin sa mga sakit na ito ang HINDI kabilang?
A. 2019 N-Corona Virus B. H1N1 Flu C. Ebola D. Malaria

___________6. Alin sa Sumusunod na dahilan bakit ang mga Pilipino ay nahuhumaling

sa K-drama?
A. Dahil Hi-Tech ito
B. Dahil naintindihan nila
C. Dahil maganda ang istorya at napupulutan ng aral
D. Dahil maraming sikat na Pilipino ang makikita

___________7. Alin sa sumusunod na katangian ng globalisasyon ang HINDI kabilang?

A. Pagbabawas ng mga gawaing lokal
B. Pagsulong ng agham
C. Ang pagsulong ng integrasyon sa mga bansa
D. Mabilis na paghatid ng mga produkto at serbisyo

___________8. Bakit pinili ng ibang Pilipino na manirahan sa ibang bansa kaysa

manatili sa Pilipinas?
A. Dahil masaya sa ibang bansa kumpara dito sa Pilipinas.
B. Dahil maraming magagandang tanawin sa ibang bansa.
C. Dahil puwede doon makipag daldalan sa mga kapit-bahay.
D. Dahil mas mataas ang sahod at maraming oportunidad sa ibang bansa.
___________9. Kung ikaw ang Pangulo ng Pilipinas, paano mo matutulungan ang
mga Pilipino na patuloy na nangingibang bansa para magkipagsapalaran?
A. Hihikayatin ang mga tao na dito na lang manirahan sa ating bansa.
B. Tutugunan ang kanilang pangangailngan katulad ng maraming trabaho at dagdag na
sahod.
C. Pagkakaroon ng mga seminar patungkol sa mga tourist spot dito sa Pilipinas.
D. Hahayaan na lamang na lumipat ang mga tao sa ibang bansa.

___________________10. Anong dimensyon ng globalisasyon ang tumutukoy sa proseso ng

pag-alis
o paglipat sa isang lugar o teritoryo ng politikal patungo sa iba pa maging ito man ay
permanente o pansamantala?
A. Ekonomiya B. Migrasyon C. Globalisasyon D. Paggawa

Pangalan:______________________________________________ Petsa:
______________________
Seksyon/Baitang: _____________________________________

ACTIVITY 1/ WEEK 1
 SECOND QUARTER

Yugto ng Pag - unlad Mga Pagbabagong Naganap sa Bawat Panahon

Panahong Paleolitiko

Panahong Mesolitiko

Panahong Neolitiko

Panahong Metal
 Araling Panlipunan 7 SY 2022 - 2023
SECOND QUARTER
Unang Lingguhang Pagsusulit

Panuto: Ibigay ang tamang sagot sa sumusunod na katanungan. Isulat sa patlang ang
titik ng tamang sagot.

_____1. Ano ang tawag sa pamumuhay na nakasanayan o nakagawian at pinauunlad ng

maraming pangkat ng tao?
A. kabihasnan B. Kasaysayan C. Kultura D. sibilisasyon
_____2. Saan unang nanirahan ang mga sinaunang tao na pinag-usbungan ng mga
unang pamayanan?
A. lambak at ilog B. kapatagan C. Kabundukan D. talampas

_____3. Sa anong panahon naganap kung saan nakadepende lamang ang mga tao sa
kapaligiran upang mabuhay?
A. Panahong Metal C. Panahong Neolitiko
B. Panahong Mesolitiko D. Panahong Paleolitiko
_____4. Alin sa sumusunod ang HINDI kabilang sa batayang salik sa pagkakaroon ng
kabihasnan?
A. Pagkakaroon ng organisado at sentralisadong pamahalaan at masalimuot na relihiyon
B. Espesyalisasyon sa gawaing pang-ekonomiya at uring panlipunan
C. Mataas na antas ng kaalaman sa teknolohiya, sining, arkitektura, at sistema ng
pagsusulat
D. Malaking populasyon, pangkat ng mga tao, maayos na pamumuhay

_____5. Ano ang tawag sa mga taong palipat-lipat o walang permanenteng tirahan sa
panahon ng Paleolitiko dahil umaasa lamang sila sa kapaligiran para sa kanilang pang-
araw-araw na pamumuhay at aalis kapag naubos na ang mga ito?
A. nomadiko B. katutubo C. ninuno D. taong-bato
_____6. Ano ang tamang pagkakasunod-sunod sa mga kaganapan ng sinaunang
Kabihasnang Asyano?
1 – MESOLITIKO 2 - METAL 3 – PALEOLITIKO 4 – NEOLITIKO
A. 4-3-1-2 B. 2-3-1-4 C. 3-1-4-2 D. 1-2-3-4

_____7. Kailan naganap ang mga pangyayari kung saan natutong magtanim at mag-
alaga ng hayop ang mga tao?
A. Panahong Neolitiko C. Panahaong Paleolitiko
B. Panahong Mesolitiko D. Panahong Metal

_____8. Ano ang pinakamahalagang ambag ng mga sinaunang tao noong panahong
Paleolitiko?
A. Magpaamo ng hayop at gumawa ng mga damit galing sa mga balat ng hayop
B. Paggawa ng mga kasangkapang yari sa matutulis na bato
C. Pagkakatuklas ng apoy
D. Pagsasaka at pangingisda

_____9. Umiiral ang kabihasnan at sibilisasyon kapag ang tao ay natutong humarap sa
hamon ng kapaligiran at sa pagkakaroon ng kakayahan na baguhin ang kanyang
pamumuhay gamit ang lakas at at talino nito. Ang masasabi mo sa payahag na ito?
A. Tama B. Mali C. Maaaring Tama o Mali D. Hindi
malinaw
_____10. Hinarap ng mga sinaunang tao ang hamon ng kapaligiran na nagdulot ng mga
pagbabago noong unang panahon. Bilang isang mag-aaral, ano ang iyong gagawin
upang mapaunlad ang iyong pamumuhay?
A. Iaasa ang aking kinabukasan sa aking mga magulang.
B. Pagsisikapan kong makatapos ng pag-aaral gamit ang aking angking talino at
kakayahan.
C. Paglalaanan ko ng panahon ang aking mga kaibigan dahil sila ang makatutulong sa
aking kinabukasan.
D. Ilalaan ko ang aking talino at kakayahan sa pagdating ng panahon na ito ay aking
kinailangan.