Nr.

Data Imię i nazwisko Wydział Semestr Grupa L3

Ćwiczenia 27.10.2022 WiLIT 1 Nr lab
103 L3/1

Prowadzący: Ocena

Sprawozdanie z ćwiczenia 103

Wyznaczanie współczynnika rozszerzalności linowej ciał stałych

1. Wzory oraz opis tekstowy, jednostki

𝛥𝑙 = 𝛼 ⋅ 𝑙0 ⋅ 𝛥𝑇 gdzie α to współczynnik rozszerzalności cieplnej

𝑎 = 𝛼 ⋅ 𝑙0
𝑎
𝛼=
𝑙0

𝛥𝑙
𝑎 = 𝛥𝑡

𝛥𝑇 – różnica temperatur po miedzy 𝑇0 a T wyrażana w [°C] podczas doświadczenia mierzone z

dokładnością do ± 0,1[°C]

𝛥𝑙 – wydłużenie materiału wyrażane w [mm] podczas doświadczenia mierzone z dokładnością do

±0,01[mm]

𝛼 - współczynnik rozszerzalności cieplnej wyrażane w jednostce [1/K]

a- współczynnik kierunkowy linii zależności T(l) wyrażany w [m/K]

𝑙0 – długość początkowa materiału wyrażana w [mm] doświadczenia mierzone z dokładnością do

±0,05[mm]

Rachunek jednostki wydłużenia

𝑚𝑚
𝐾 𝑚𝑚 1 1
[ = ⋅ = ]
𝑚𝑚 𝐾 𝑚𝑚 𝐾

Przebieg ćwiczenia

Celem tego ćwiczenia jest ustalenie wartości współczynnika rozszerzalności cieplnej danych
materiałów w tym celu zmierzyliśmy długość początkową trzech materiałów: Miedź, Mosiądz oraz
Stal. Następnie ustawiliśmy mikrometry mierzące wartość wydłużenia na wartość zero, odczytaliśmy
temperatury początkowe każdego materiału. A następnie rozpoczęliśmy nagrzewanie materiału za
pomocą gorącej wody wprowadzanej do materiału przez specjalną pompkę. Rozpoczęliśmy pomiary
temperatur mieliśmy wykonywać pomiar na każdym materiale (wydłużenia oraz temperatury) gdy
temperatura na pierwszym materiale wzrośnie o około 1°C i wykonywać to do temperatury 70°C.
Następnie należy przeliczyć współczynnik z wzoru.

W sprawozdaniu znajdują się wykresy zależności wzrostu temperatury do wzrostu wydłużenia dla
danych materiałów oraz znajdują się wyznaczone współczynniki rozszerzalności cieplnej. Oraz tabele
z pomiarów z zajęć, wyliczonymi współczynnikami a, 𝛼
 2. Pomiary i obliczenia

Miedź
Pomiary początkowe

Długość początkowa - (777,65 ±0,05)mm w metrach 0,77765[m]

Temperatura początkowa – (26,7 ± 0,1)°C

Pomiary wzrostu temperatury i wydłużenia

T ∆T [°C] ∆l ∆l
Temperatura Przyrost Wydłużenie [mm] Wydłużenie w
[°C] ±0,1[°C] temperatury ∆T ±0,01[mm] metrach
[K] ±0,1[K] ±0,00001[m]
30,5 3,8 0,05 0,00005
31,0 4,3 0,08 0,00008
32,6 5,9 0,09 0,00009
34,2 7,5 0,10 0,00010
35,5 8,8 0,12 0,00012
37,9 11,2 0,18 0,00018
39,9 13,2 0,22 0,00022
42,2 15,5 0,23 0,00023
43,7 17,0 0,24 0,00024
44,9 18,2 0,24 0,00024
46,1 19,4 0,26 0,00026
48,3 21,6 0,33 0,00033
51,7 25,0 0,36 0,00036
54,3 27,6 0,40 0,00040
56,1 29,4 0,44 0,00044
59,9 33,2 0,48 0,00048
63,2 36,5 0,50 0,00050
66,5 39,8 0,54 0,00054
68,4 41,7 0,56 0,00056
70,0 43,3 0,59 0,00059
OBLICZENIA

𝛼 - współczynnik rozszerzalności cieplnej wyrażane w jednostce [1/K]

a- współczynnik kierunkowy linii zależności T(l) wyrażany w [m/K]

Przykład obliczenia dla a oraz 𝛼 w dalszej części sprawozdania będę używał obliczeń przy pomocy
programu Excel oraz stats

Aby wyliczyć współczynnik rozszerzalności cieplnej 𝛼 należy wyznaczyć współczynnik kierunkowy linii
zależności T(l) a

Dla przykładu wyliczę współczynnik rozszerzalności cieplnej dla miedzi

𝛥𝑙 = 0,00005 [m]

𝛥𝑇 = 3,8 [K]

𝑙0 = 0,77765 [m]
0,05 𝑚
𝑎= 3,8
= (14 ⋅ 10−3 ) 𝐾
𝑚𝑚
0,014 𝑚𝑚 1 1
𝛼 = 777,65 = (18 ⋅ 10−6 ) 𝐾
𝑚𝑚
= 𝐾
⋅ 𝑚𝑚 =𝐾

Współczynnik a

𝑚
Dla miedzi a= (14⋅ 10−3 × ± 7 ⋅ 10−3 ) 𝐾

Współczynnik 𝛼
0,014 1
𝛼 = 777,65 = (18 ⋅ 10−6 ) 𝐾

Mosiądz

Pomiary początkowe

Długość początkowa - (771,25 ±0,05)mm w metrach 0,77125[m]

Temperatura początkowa – (26,6 ± 0,1)°C

Pomiary wzrostu temperatury i wydłużenia
T ∆T [°C] ∆l ∆l
Temperatura [°C] Przyrost temperatury Wydłużenie [mm] Wydłużenie w metrach
±0,1[°C] ∆T [K] ±0,1[K] ±0,01[mm] ±0,00001[m]
28,8 2,2 0,08 0,00008
31,9 5,3 0,10 0,00010
33,2 6,6 0,11 0,00011
34,4 7,8 0,11 0,00011
 35,3 8,7 0,15 0,00015
37,2 10,6 0,22 0,00022
38,9 12,3 0,25 0,00025
41,2 14,6 0,26 0,00026
44,3 17,7 0,27 0,00027
45,1 18,5 0,28 0,00028
46,0 19,4 0,30 0,00030
47,6 21,0 0,37 0,00037
52,4 25,8 0,42 0,00042
55,2 28,6 0,47 0,00047
57,2 30,6 0,50 0,00050
60,9 34,3 0,55 0,00055
64,1 37,5 0,58 0,00058
66,4 39,8 0,61 0,00061
68,9 42,3 0,64 0,00064
70,0 43,4 0,65 0,00065
Współczynnik a

𝑚
Dla mosiądzu a= (15⋅ 10−3 × ± 9 ⋅ 10−3 ) 𝐾

Współczynnik 𝛼
0,015 1
𝛼 = 771,25 = (19 ⋅ 10−6 ) 𝐾

Stal

Pomiary początkowe

Długość początkowa - (773,05±0,05)mm w metrach 0,77305 [m]

Temperatura początkowa – (27,1 ± 0,1)°C

Pomiary wzrostu temperatury i wydłużenia

T ∆T [°C] ∆l ∆l
Temperatura [°C] Przyrost temperatury Wydłużenie [mm] Wydłużenie w metrach
±0,1[°C] ∆T [K] ±0,1[K] ±0,01[mm] ±0,00001[m]
29,9 2,8 0,05 0,00005
31,5 4,4 0,06 0,00006
32,9 5,8 0,07 0,00007
34,4 7,3 0,08 0,00008
35,4 8,3 0,09 0,00009
38,5 11,4 0,15 0,00015
40,4 13,3 0,16 0,00016
42,5 15,4 0,17 0,00017
43,9 16,8 0,18 0,00018
45,1 18,0 0,19 0,00019
46,1 19,0 0,20 0,00020
47,4 20,3 0,24 0,00024
52,0 24,9 0,27 0,00027
54,6 27,5 0,30 0,00030
56,4 29,3 0,32 0,00032
60,1 33,0 0,35 0,00035
63,4 36,3 0,37 0,00037
66,7 39,6 0,39 0,00039
68,2 41,1 0,41 0,00041
70,0 42,9 0,42 0,00042
Współczynnik a

𝑚
Dla mosiądzu a= (9⋅ 10−3 × ± 5 ⋅ 10−3 ) 𝐾

Współczynnik 𝛼
0,009 1
𝛼 = 773,05 = (12 ⋅ 10−6 ) 𝐾
Wykres przedstawiający zależność T(∆l) dla wszystkich materiałów

Obliczanie błędu przypadkowego

Średnia
𝑥1 +𝑥2 …𝑥𝑛
𝑋= 𝑛

Odchylenie standardowe

(𝑥1 −𝑋)2 +(𝑥2 −𝑋)2 +...+(𝑥𝑛 −𝑋)2

𝜎=√
𝑛

Współczynnik studenta-Fischera 𝑡𝑛 = 1,027

dla poziomu ufności 0,6828 co odpowiada poziomowi ufności odchylenia standardowego.

Błąd przypadkowy = 𝜎 ⋅ 𝑡𝑛

Przykład obliczenia dla miedzi

Średnia
0,000017+0,000024…+0,000018
𝑋= 20
= (19 ⋅ 10−6 )

Odchylenie standardowe

(0,000017−0,000019)2 +(0,000024−0,000019)2 +...+(0,000018−0,000019)2

𝜎=√ 20
= 2 ⋅ 10−6
Współczynnik studenta-Fischera
1
Błąd przypadkowy =0,000002 ⋅ 1,027 = 0,000002054 = (2 ⋅ 10−6 ) 𝐾

Błąd przypadkowy 𝛼 – współczynnika rozszerzalności cieplnej

Miedź

Obliczanie błędu przypadkowego dla miedzi

1. Wartość średnia 𝛼 = 0,000019

2. Odchylenie standardowe wartości średniej 𝜎= 0,000002
1
3. Błąd przypadkowy 𝛼 dla miedzi = 𝜎 ⋅ 𝑡𝑛 = 0,000002⋅ 1,027 = (2 ⋅ 10−6 ) 𝐾

Mosiądz

Obliczanie błędu przypadkowego dla mosiądzu

1. Wartość średnia 𝛼 = 0,000023

2. Odchylenie standardowe wartości średniej 𝜎= 0,000006
1
3. Błąd przypadkowy 𝛼 dla mosiądzu = 𝜎 ⋅ 𝑡𝑛 =0,000006⋅ 1,027 = (8 ⋅ 10−6 ) 𝐾

Stal

Obliczanie błędu przypadkowego dla stali

1. Wartość średnia 𝛼 = 0,000015

2. Odchylenie standardowe wartości średniej 𝜎= 0,000002
1
3. Błąd przypadkowy 𝛼 dla stali = 𝜎 ⋅ 𝑡𝑛 = 0,000002⋅ 1,027 = (2 ⋅ 10−6 )
𝐾

3. Ostateczne wyniki

Uśrednione wyniki współczynników rozszerzalności cieplnej α

Dla miedzi
1
α = (18 ⋅ 10−6 ) 𝐾
Dla mosiądzu
1
α = (19 ⋅ 10−6 ) 𝐾
Dla stali
1
α = (12 ⋅ 10−6 ) 𝐾
4. Wnioski
Pomiary wykonywane na zajęciach z dużym prawdopodobieństwem zostały wykonane
poprawnie ponieważ, wyliczone współczynniki rozszerzalności cieplnej danych materiałów
(miedzi, mosiądzu oraz stali) są zbliżone do wartości literaturowych oraz mieszczą się w
wyliczonym błędzie przypadkowym. Różnice to mogą wynikać z niedokładności pomiarowych
narzędzi pomiarowych użytych do pomiarów na zajęciach. Na wykresach załączonych w
sprawozdaniu można zauważyć liniowy przyrost wydłużenia do wzrostu temperatury z
niewielkim odchyleniem mieszczącym się w słupku błędu. Dzięki tej zależności wykazana
zostaje liniowość współczynnika rozszerzalności cieplnej.
 Dane literaturowe pochodzą z strony -
https://cnx.org/contents/FqtblkWY@7.77:B6GQECzL@6/1-3-Rozszerzalno%C5%9B%C4%87-
cieplna
Porównanie wartości literaturowych współczynników rozszerzalności cieplnej α do
wyliczonych
Materiał Wartości literaturowe Wartości wyliczone
Miedź −6 1 1
α = (17 ⋅ 10 ) 𝐾
α = (15 ⋅ 10−6 ± 2 ⋅ 10−6 ) 𝐾

Mosiądz 1 1
α =(19 ⋅ 10−6 ) α = (19 ⋅ 10−6 ± 8 ⋅ 10−6 )
𝐾 𝐾

Stal 1 1
α = (12 ⋅ 10−6 ) α = (12 ⋅ 10−6 ± 2 ⋅ 10−6 )
𝐾 𝐾

Wartości wyliczone mieszczą się w granicy błędu przypadkowego co do wartości literaturowych