Charakterystyka grupowych form pomocy psychologicznej.

Określenie „choroby psychiczne” odnosi się do szerokiej grupy różnych zaburzeń

psychicznych, wśród których są zaburzenia związane z ryzykiem przebiegu
postępującego,przewlekłego czy nawrotowego, jak i zaburzenia krótkotrwałe,przemijające
i epizodyczne.
Nawet wtedy, gdy sama choroba lub jej następstwa nie ustępują całkowicie ,możliwe jest
wyleczenie „społeczne” pozwalające osobie ,która doświadczyła
zaburzeń psychicznych,na sprawne (niezależne ,satysfakcjonujące,godne)
funkcjonowanie życiowe.
Jedną z form leczenia jest psychoterapia grupowa.
Psychoterapia grupowa jest alternatywą dla psychoterapii indywidualnej. Polega ona na
systematycznym uczestnictwie w spotkaniach grupy pacjentów , której przewodzi jeden
lub dwóch psychoterapeutów.
Psychoterapię grupową poleca się szczególnie osobom ,których problemy mają charakter
społeczny np. osoba cierpiące na fobię społeczną , albo ma trudności w komunikacji
międzyludzkiej, porozumiewania się z innymi.
Pomoc innych osób jest nie do przecenienia, szczególnie w trudnych momentach
życiowych. Ludzie jako istoty społeczne potrzebują kontaktu z innymi osobami. Kiedy
brakuje sieci wsparcia, ludzie popadają w apatię, pogarsza się ich stan i samopoczucie.
Ludzie wykształcili wiele psychicznych mechanizmów pozwalających otwierać się na
innych i udzielać innym pomocy. Dlatego też pracę w grupie stosuje się jako efektywną
formę leczeni.

Rodzaje psychoterapii grupowej

Psychoterapia grupowa to dobra forma pracy w przypadku zaburzeń osobowości
dysfunkcje trwałych zachowań pacjenta jest trudno zniwelować ,ale można na pewno
przyczynić się do redukcji cierpienia jest trudno. Dobre rezultaty daje także psychoterapia
grupowa w pracy ze schizofrenikami czy w przypadku innych psychoz kiedy akurat
objawy chorobowe nie ujawniają się aż tak bardzo. Wówczas zespół staje się wsparciem i
punktem odniesienia dla własnych patologicznych reakcji.

Wyróżnia się dwa główne rodzaje psychoterapii grupowej:

• praca w grupach zamkniętych – wszyscy członkowie grupy rozpoczynają i kończą
leczenie w tym samym czasie; czas pracy psychoterapeutycznej jest zazwyczaj
określony w kontrakcie psychoterapeutycznym; spójność grupy i intensywność
procesu terapeutycznego są mocniejsze niż w przypadku grup otwartych;
• praca w grupach otwartych – zespół pracuje cały czas; nie wyznacza się początku
ani końca terapii; pacjenci się zmieniają, niektórzy odchodzą z grupy, przychodzą
nowi – zdarza się, że jeden pacjent kończy, a drugi dopiero zaczyna psychoterapię i
są ze sobą zupełnie na innym poziomie dochodzenia do zmian; grupy otwarte
 bardzo dobrze funkcjonują pod względem organizacyjnym i stanowią formę
wsparcia, np. dla ofiar przemocy domowej, dla rodzin z problemem alkoholowym
czy dla matek samotnie wychowujących dzieci .

Liczba uczestników. Optymalna liczba uczestników grupy terapeutycznej mieści

się w granicach od 6 do 12 osób. Yalom (1975) preferuje grupy liczące 7 członków. W
grupach poniżej 6 osób liczba możliwych interakcji pomiędzy uczestnikami jest niewielka.
W
grupach liczących powyżej 12 członków wzrasta prawdopodobieństwo wyłonienia się
podgrupy osób aktywnych—bardziej spontanicznych, dominujących, agresywnych, a
pojedyncze osoby mogą pozostawać wycofane. Liczba uczestników powinna być tak
ustalana, aby na każdym posiedzeniu grupowym wszyscy uczestnicy mieli szansę
wypowiedzieć się.
Kratochvil (1988) pisze o możliwości efektywnego prowadzenia grup 24-30-
osobowych, zwłaszcza gdy członkowie grupy uczestniczą w całodziennym programie
leczniczym. Nawet wtedy, gdy grupy prowadzone są w systemie stacjonarnym, istnieje
tendencja do dzielenia społeczności terapeutycznej na mniejsze grupy liczące około 10
członków (np. Bigo 1973). Grupy alkoholików anonimowych, byłych więźniów zwykle są
bardziej liczne — około 20 osób i więcej. Grupy takie bazują na innych czynnikach
leczących, takich jak inspirowanie, doradzanie, powstrzymywanie.
Czas trwania grup. Zalecana najmniejsza liczba godzin pracy grupy zamkniętej
wynosi 40-60 godzin. Grupa mająca łącznie około 60 godzin zajęć traktowana jest jako
krótkoterminowa. Małe, zamknięte grupy analityczne pracują zwykle w dłuższym czasie.
Relacjonowane w literaturze zamknięte grupy psychoterapeutyczne trwały najczęściej od
80
do 100 godzin (Kratochvil 1981, Yalom 1975, Tworska 1973).
Czas trwania jednej sesji terapeutycznej i częstości spotkań. Dla zamkniętych
grup prowadzonych ambulatoryjnie najczęściej organizowane są spotkania 1-2 razy w
tygodniu. Propozycje częstszych spotkań są mało realistyczne. Klienci, niezależnie od
wieku,
mają wówczas trudności z łączeniem psychoterapii z zadaniami życiowymi. Ważną zaletą
grup ambulatoryjnych jest możliwość „niewypadania" z życia na okres psychoterapii. Czas
trwania jednej sesji terapeutycznej wynosi zwykle l ,5-2 godz. Przy liczbie uczestników
powyżej 8 osób wskazane jest raczej przedłużanie sesji do 2 godzin. Małe grupy 6-
osobowe
mogą być prowadzone jedną godzinę. Przy ustalaniu czasu trwania jednej sesji terapeuci
kierują się: (l) możliwością swobodnej wymiany myśli pomiędzy wszystkimi członkami
grupy, (2) planowaną całkowitą liczbą godzin terapii grupowej.

Proces grupowy
Psychoterapia grupowa polega czasem na tzw. „pracy indywidualnej na tle grupy”. Jest to
forma pośrednia pracy między psychoterapią indywidualną a psychoterapią grupową.
Terapeuta bardziej zwraca uwagę na procesy wewnętrzne zachodzące w każdym
pacjencie i traktuje grupę jako sumę poszczególnych pacjentów. Istota psychoterapii
grupowej tkwi w interakcjach, jakie zachodzą między osobami biorącymi udział w terapii, a
nie tylko w relacjach z terapeutą, jak ma to miejsce podczas psychoterapii indywidualnej.
Uczestnicy grupy przejawiają tendencję do wchodzenia w związki podobne do
utrzymywanych z ludźmi spoza grupy, a zwłaszcza do wyniesionych z rodziny
pochodzenia. Tworzą się normy grupowe, np. otwarta komunikacja, akceptacja
odmiennych poglądów itp. Psychoterapia grupowa wykorzystuje naturalną dynamikę
grupy, by wywołać pożądane zmiany u poszczególnych pacjentów. Grupa ludzi staje się
zatem środowiskiem i narzędziem terapeutycznym.
W grupach zamkniętych daje się zaobserwować 4 główne fazy procesu
psychoterapeutycznego:
• I faza – pacjenci mają tendencję do wypowiadania się głównie na temat własnych
objawów chorobowych, dolegliwości, problemów. Są nieufni wobec reszty członków
grupy i psychoterapeuty. Może pojawić się chęć testowania wiedzy i kompetencji
terapeuty;
• II faza – kształtują się role podejmowane przez uczestników terapii, powstają
konflikty między pacjentami i pojawia się kontestacja norm grupowych. Ludzie mogą
nie chcieć ujawniać prawdziwych emocji. Mimo napięć, kłótni i protestów, tworzą się
spójność grupy, wzajemna akceptacja, chęć poznania, zaangażowanie w życie
grupy i udzielanie sobie pomocy;
• III faza – słabną napięcia i konflikty, zostają zaakceptowane normy grupowe.
Pacjenci w bardziej pogłębiony i szczery sposób przedstawiają własne problemy,
wspólnie zastanawiają się nad ich istotą i zachodzącymi zmianami;
• IV faza – najbardziej wartościowa praca psychoterapeutyczna, która prowadzi do
osiągnięcia wglądu w siebie, następuje zmiana postaw pacjentów i ćwiczy się nowe
funkcjonalne zachowania.
Czynniki leczące w grupie psychoterapeutycznej

Grupa terapeutyczna daje okazję do zorientowania się, jakie role się pełni w małym
systemie społecznym. Zespół jest jednocześnie źródłem wsparcia i korektywnych
doświadczeń emocjonalnych – pokazuje, co przyczynia się do dysfunkcjonalnego
funkcjonowania w społeczeństwie. Wśród czynników leżących u podstaw zdolności
leczenia za pomocą grupy uznaje się:
• świadomość i poczucie, że nie jest się odseparowanym ze swoimi problemami, że
podobne trudności mają także uczestnicy grupy terapeutycznej;
• nadzieję na wyzdrowienie, wynikającą z obserwowania innych, którym udało się
przezwyciężyć objawy chorobowe i zacząć żyć funkcjonalnie;
• informacje zwrotne na temat własnego zachowania, jakich udzielają pozostali
uczestnicy grupy;
• poczucie wsparcia ze strony grupy terapeutycznej;
• demonstrowanie przez inne osoby z grupy pożądanych dla pacjenta zachowań,
które mogą dostarczać mu wzorów postępowania;
• wchodzenie przez członków grupy we wzajemne relacje, analogiczne jak w rodzinie
pierwotnej, co ułatwia eksplorowanie istotnej kategorii doświadczeń pacjenta;
• możliwość odreagowania frustracji w grupie w atmosferze zaufania i zrozumienia.
Istnieje wiele grup terapeutycznych – niektóre zajmują się leczeniem zaburzeń
psychicznych, np. schizofrenii,borderline,agorafobii. Inne natomiast są typowymi
grupami wsparcia (nie leczą, a pomagają) albo mają charakter grup
samopomocowych.
Zalety pracy grupowej
Praca w grupie wpływa na podwyższenie się poziomu motywacji poszczególnych osób.
Zaangażowanie w różne aktywności jest większe w pracy grupowej. Grupa jest cennym
źródłem wielu możliwych rozwiązań problemów i innowacyjnych pomysłów. W porównaniu
z jednostką grupa ma większe skłonności do podejmowania ryzykownych decyzji, szybciej
przyswaja informacje i uczy się. Oceny i sądy grupy są ważniejsze niż sądy i oceny
jednostki.
Praca grupowa pozwala na wykształcenie się poczucia wspólnoty oraz poczucia
solidarności z jej członkami. Inni uczestnicy są osobami udzielającymi jednostce
 wsparcia i zrozumienia, wzmacniają pożądane zachowania, a inne wygaszają.
Osoby pracujące w grupie mają szansę na udział w procesie korekcji sądów i
poglądów, uczenie się nowych rozwiązań problemów, analizę związków
przyczynowo -skutkowych, a także otrzymywanie i udzielanie informacji. Zajęcia
grupowe wpływają na rozwój umiejętności społecznych i komunikacyjnych.
Zagłębianie się w interakcje między uczestnikami, tworzenie więzi oraz rozwijanie
swoich zdolności pozwala osobom wyobcowanym uczyć się pozytywnych wzorców
relacji międzyludzkich. Za sprawą aprobaty grupy te umiejętności są utrwalane i w
późniejszym czasie przenoszone na otoczenie.
Rola terapeuty
Pracę w grupie w różnym stopniu koordynuje terapeuta. Jego rola jest zależna od potrzeb
grupy oraz metody terapeutycznej. Terapeuta ustala skład grupy, ilość jej członków oraz
główne założenia. Jego działania mają na celu utrzymanie organizacji grupy oraz
wpływanie na przebieg procesów grupowych. W zależność od uczestników terapii i ich
potrzeb terapeuta może prowadzić spotkania w sposób mniej lub bardziej autorytatywny.
Oznacza to, że terapeuta wprowadza w działania grupy więcej lub mniej
strukturalizowanych zadań oraz poleceń. Powinien on również stać na straży norm i zasad
przyjętych przez uczestników. Ich przestrzeganie w trakcie terapii jest bardzo istotne,
ponieważ pozwala osiągnąć odpowiednie efekty w pracy.
Grupy działające w celu rozwiązania różnych problemów pracują z użyciem rozmaitych
technik. W tych, gdzie podstawą pracy jest komunikacja słowna i interakcje, stosowane są
dwie podstawowe techniki – pogadanka/wykład terapeuty oraz swobodna dyskusja.
Pogadanka czy wykład jest formą przekazania treści dotyczących zagadnień poruszanych
w trakcie terapii. Prowadzić takie zajęcia może terapeuta lub odpowiednio przygotowany
członek grupy. Ma ona na celu przekazanie ważnych informacji dla uczestników terapii.
Jest to jednak forma biernego uczestnictwa w zajęciach grupowych oraz biernego uczenia
się nowych treści.
Druga forma pracy – swobodna dyskusja – angażuje wszystkich uczestników
grupy. Może ona dotyczyć wielu tematów oraz problemów. W tym przypadku
terapeuta staje się bardziej obserwatorem niż aktywnym uczestnikiem rozmowy. Ta
forma pracy jest wielopoziomowym przekazem informacji. Wzajemne
komunikowanie się umożliwia włączenie wszystkich członków grupy do pracy.
Przekazywane w ten sposób informacje mogą być lepiej przyswajane, dzięki czemu
dają korzyści wszystkim uczestnikom. Jest to także forma rozwoju kompetencji
społecznych oraz komunikowania się. Uczy odpowiedniego reagowania na własne i
cudze emocje, pozwala wzmacniać działania empatyczne oraz uzyskiwać
informacje zwrotne.
Metody terapeutyczne
Powstało wiele nurtów w psychologii i psychiatrii, które stały się podstawą do opracowania
metod terapeutycznych. Podobnie jak w przypadku terapii indywidualnej, także w terapii
grupowej osoby zainteresowane mogą wybrać odpowiedni dla siebie rodzaj oddziaływań
terapeutycznych. W zależności od potrzeb i problemów proponowane są terapie dla
par/małżeństw, psychodrama, metoda Gestalt, trening asertywności,trening
interpersonalny, metody relaksacyjne , praca w grupach zainteresowań (np.
taniec,ruch,gimnastyka, rytmika).
Psychoterapia grupowa wpływa na poprawę stanu psychicznego osoby
potrzebującej. Działanie grupy jest bardzo cennym doświadczeniem, szczególnie
dla osób, które z powodu choroby lub problemów zostały odizolowane od
społeczności. Grupa pozwala poczuć się potrzebnym, zjednoczyć się, poczuć więź i
wspólnotę. Członkowie grupy otaczają się nawzajem zrozumieniem oraz
wsparciem. W grupie powstaje więcej konstruktywnych pomysłów, razem łatwiej jest
 podjąć decyzję oraz odnaleźć swoje miejsce w świecie. Praca grupowa uczy
również poprawnych relacji z innymi, pozwala powrócić do życia społecznego,
podbudować swoją samoocenę i nabrać pewności siebie. Może być również
doskonałą formą pomocy przy wielu życiowych problemach, ponieważ wspólnie
łatwiej jest opracować sprawny plan działania i znaleźć najlepsze wyjście. Grupa
daje także stabilizację oraz poczucie bezpieczeństwa.

Bibliografia
• Bridges P., Malbi G., Postępowanie w depresji, Urban&Partner, Wrocław 2001,
ISBN 83-87944-57-2.
• Grzesiuk L., Psychoterapia [w:] Strelau J., (red.), Psychologia. Podręcznik
akademicki, t. 3, GWP, Gdańsk 2005, ISBN 83-87957-06-2.
• Habrat-Pragłowska E., Koszewska I., O depresji, o manii, o nawracających
zaburzeniach nastroju, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003, ISBN
83-200-2796-9.
• Horwood J., Znaleźć ulgę w depresji, Jedność, Kielce 2005, ISBN 83-7442-041-3.
• Kratochvil S., Podstawy psychoterapii, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2003,
ISBN 83-7150-877-8.
• Grzesiuk L. Psychoterapia