Rāga-s in Saṅgītarāja of Mahārāṇā Kumbha

English translation of the verses describing the Rāga-s

in the first Parīkṣaṇam on Grāmarāga and others,

in the Second section on Rāgōllāsa,

and in the Second part on Gītaratnakōśa of the

Saṅgītarāja of Mahārāṇā Kumbha

by

Hema Ramanathan

musicresearchlibrary.net

2020

-------------------------------------------------------------------------------------------------

Translation based on the

Saṅgītarāja of Mahārāṇā Kumbha, vol.I, ed. by Dr. Premlata Sharma,

pub. by Hindu Vishvavidyalaya Sanskrit Publication Board,
Banaras Hindu University, Varanasi, 1963.

1
 महाराणाकु भ णीकृ तः स गीतराजः
ि तीयो गीतर कोशः
ि तीयो रागो लासः

SaṅgĪtarāja presented by Mahārāṇā Kumbha

Part Two – Rāgōllāsa

त ामरागा द नाम थमं परी णम्

।। वि त ीभरताचायाय नमः।।
Now in that, the First Chapter on Grāmarāga etc.

Salutations, obeisance to Revered Teacher, Bharata.

भवानीपादप ानुरागरि तचेतसा।

यते राजराजेन िवशु ा रागप ितः ।।1।।

With a mind tinged with loving devotion to the feet-lotuses of Bhavānī, this king of

kings fashions the true path of Rāga. (1)

यो िवरागी मृतः कामिवकामीकरणे बुधैः।

तं रािगणं िग रसुतावदने नौिम श करम् ।।2।।

That Śaṅkara who is known to the learned as the passionless drawer away of the

lover from love, but with his loving gaze fixed on the fair countenance of Girijā – we

bow to Him. (2)

रागो रामा य वे व ते ायशो यतः ।

ततो मे व तामेष रागो रामा यः सदा ।।3।।

2
 As the love <rāga> placed in Rāma grows and grows, may this enterprise of

mine, centred around rāga prosper, eternally sheltered by Rāma. (3)

भरता दिभराचायन ं मागकद शिभः ।

य ागरािजगं पं मागदेशीसमा यम् ।।4।।
मत गा दबृह ेशीिवदां मतमुपाि तः
कालसेनो िववृणुते ल यल मयुतं िह तत् ।।5।।

The fashioning of the beauties of rāgas belonging to the mārga and dēśī

traditions that the path lighters like sage Bharata have not spoken about, but

Mataṅga etc. who are familiar with the Great Dēśī body of music, have made their

subject, will be described by Kālasēna, complete in definition and description of

practice. (4-5)

रागाणां पूव (ण) ता त त् षाडवौडु िवतािप च ।

तथा ामिवभाग हांशा दिविनणयः ।।6।।
मू छनातानवणा द ानं थानिविन यः ।
यथा वं ययो पि ः व थानानां चतु ये ।।7।।
जायते ति दां सा ात् सकृ दि मन् परी णे ।
ुते तथा यतते ल म कतु धरािधपः (B. नरािधपः) ।।8।।

The completeness of svara content, its hexatonic or pentatonic measure proper

to a rāga, the rāga’s placement in the proper grāma, the determination of its

distinguishing features such as graha and aṁśa, the enumeration of the long and

short movements that bring out its identity, the registers in which it is properly

manifested, the shaping of the melody in the four stages of development such that it

is unmistakably recognised by the expert ear – all these this royal author will attempt

to set down in definition and practical illustration. (6-8)

3
 षाडवौडु वहेतु वं य य (प य ?) य िवलो यते ।

स ामो (B. सं ामो) म यमो, ध य य ैवं त ष जता ।।9।।

The hexatonic and pentatonic reduction that is brought about by (dropping) pa,

wherever this is seen, indicates that the rāga belongs to the madhyama grāma;

when this reduction is brought about by dhaivata, it comes under ṣaḍja grāma. (9)

क यप मुखैर यथा वमिप व णतम् ।

व पं रागश द य यथाव दहो यते ।।10।।

The precise definition of the term rāga by Kaśyapa and other teachers, keeping

faithful to its form (in practice), will be explained here. (10)

वरवणिविश न
े विनभेदेन य परम् ।
र यते येन सततं (सि ं) स रागः स मतः सताम् ।।11।।

That which imbues the mind of the listening public with supreme delight on

account of its aural identity, that rests on its distinct svara content and phrasing, is

recognised as rāga by the experts. (11)

योऽसौ विनिवशेष तु वरवणिवभूिषतः ।

र को जनिच ानां स रागः किथतो बुधैः ।।12।।

That (aural structure), adorned by unique tonal movement, that sounds distinct,

and, on that account, delights the minds of the public, is called rāga by the

knowledgable. (12)

प षट् स स याक वरस दभ पवान् ।

ामि तयजा यु थो र को राग उ यते ।।13।।

4
 Arising from the jātis of the two grāmas, bearing a five-, six- or seven-svara form,

the melody that delights is called rāga. (13)

रागोऽयं र तेधातोः क थ घिञ स मतः ।

यौिगको र क वेन व णतः कारका दवत् ।।14।।
अथ वणा दव ागश दोऽयं ढतो मतः ।
योग ढोऽथवा रागश दः प कजश दवत् ।।15।।

The word ‘rāga’ arises in the sense of (tinging) ‘agent’ from the root of the verb

‘rañjatē’ with the application of the affix ‘ghañ’, according to the accepted view. It is

described etymologically as instrument on account of its pleasingness. And like

‘varṇa’ etc., this word rāga is considered to be established in the conventional sense

(of ‘particular melody’). Hence the word rāga is etymology-convention-based, like the

word ‘paṅkaja’ (which means ‘mud-born’, and hence is conventionally applied to

‘lotus’). (14-15)

उ पि त य राग य व यतेऽ यथाथतः ।

सामवेदात् समभवन् वराः ष जादयः पुरा ।।16।।
वरे यो ामस भूित ामे यो जातयोऽभवन् ।
जाित यो रागसंभूित र या मुिनस कथा ।।17।।

The genesis of rāga will be described faithfully. From Sāmavēda svaras such as

ṣaḍja originated at first. From svaras came about the birth of grāmas, and jātis arose

from the two grāmas; from jātis the birth of rāgas – this is how the first teacher

describes the process. (16-17)

स रागो दशधा कै ि वधा कै ि द यते ।

तद द यतेऽ मािभमत गा दमता दह ।।18।।
ामरागा ोपरागा रागा भाषािवभािषकाः ।

5
 तथैवा तरभाषा या रागा गा यिखला यिप ।।19।।
भाषा गा य युपा गािन या गानीित ते दश ।

Rāga is conceived of in ten classes by some authorities and in nine by others.

We shall follow Mataṅga’s view in presenting the classification of rāgas. The ten

classes are grāmarāgas, uparāgas, rāgas, bhāṣās, vibhāṣās, antarabhāṣās,

rāgāṅgas, bhāṣāṅgas, upāṅgas and kriyāṅgas. (18-19)

राग वजा या ा त वे समाने रागश देन ।।20।।

यदेक य िवभ यो ं राग वं तं न िव हे ।
र ना ागता रागभाषा गादेरपी यते ।।21।।
न ि दृ यते कािचद् िभ ा राग व िपणी ।
तदे व तभव येते ये रागा त मते पृथक् ।।22।।
अतोऽ के वलं रागश दवा यं िवमु य तम्।
रागे त वधा ाह भवानीपितरागवान्।।23।।
ते पुन िवधा ेया मागदेशीिवभेदतः।

Since (all these classes of rāga) are equal in that they all possess rāga-ness

(melodic identity?) and all belong to some jāti, why one should be distinguished by

rāga-ness and counted separately, is beyond our comprehension. The function of

delighting which gives them all rāga-ness belongs to rāgāṅgas, bhāṣāṅgas etc. too.

No characteristic that is distinctly of the form of ‘rāga’ can be seen (in the rāga class

of rāgas). So the melodies that are held separate in that view fall within the fold of

these (nine classes). Hence, leaving out the class indicated by the class name

‘rāga’, the master of rāga, Śaṅkara <Bhavānīpati>, has spoken of nine classes of

rāga. These are again twofold, on account of the mārga-dēśī distinction. (20cd-24ab)

ामरागा िवभ य ते त ो ेश मा दह।।24।।

ते प धा समा द ाः प गीितसमा यात्।

6
 ता नानामुिनमताद् गीतयः युरनेकधा।।25।।
भरतेन चतुध ा मागधी चाधमागधी।
संभािवता च पृथुले यथ

Now grāmarāgas form the first division in the list. They have been prescribed to

be of five kinds on the basis of the five melody-manners <gīti>. In the schools

following different authorities gītis are enumerated differently. Bharata has

spoken of four gītis – māgadhī, ardhamāgadhī, saṃbhāvitā and pṛthulā. (24cd-

27ab)

स ािप ता इित।।26।।
थमा शु गीितः याद् िभ ा चैव ततः परा।
गौडी गीित तृतीया याद् रागगीित तु वधा (चतु थका)।।27।।
साधारणा तथा भाषा िवभाषा चैव स मी।
मत गो ा इमाः स

Next, there is the view that they are seven. The first is śuddhā gīti. After that there

is bhinnā. The third is gauḍī gīti, and the fourth, rāgagīti. Then we have sādhāraṇā,

bhāṣā, and the seventh, vibhāṣā. These seven have been prescribed by Mataṅga.

(26cd-28c)

दुगशि मते पुनः।।28।।

गीतयः प िव ेया शु ा िभ ा च वेसरा।
गौडी साधारणा चेित

In the school of Durgāśakti, five gītis are recognised – śuddhā, bhinnā, vēsarā,

gauḍī and sādhāraṇā. (28d-29c)

याि के न पुन तथा।।29।।

भाषा चैव िवभाषा च तथैवा तरभािषका।
7
 ित तु गीतयः ो ाः

Yāṣṭika has spoken of only three gītis - bhāṣā, vibhāṣā and antarabhāṣā. (29d-

30c)

क यपेन पुन तथा।।30।।

भाषा चैव िवभाषा च गीित मुदा तम्।
भाषव (भाषैव?) गीितरे का यात् शादूलमुिनस मता।।31।।

Only two gītis have bee spoken of by Kaśyapa - bhāṣā and vibhāṣā. Only one

gīti is accepted by sage Śārdūla, and that is bhāṣā. (30d-31)

दुगशि मतादेताः शु ा ा अ गीतयः।

प ैवा युपग य ते कालसेनेन भूभुजा।।32।।

The royal author Kālasēna observes in practice only the five gĪtis, śuddhā etc.

recognised in the Durgāśakti school of thought. (31)

म म तरै तार थानगैलािलतैः वरै ः।

समैः संपूण ुितकै ः शु ा गीित दा ता।।33।।

The śuddhā gĪti is prescribed to contain gentle svaras of plain quality, possessing

their full śruti measure, traversing the low to lowest range as well as the higher

register. (33)

िभ ा तु सू मैमधुरैगमकै रि वता वरै ः।

तारम गतैव ै वकृ तैः प रक तता।।34।।

8
 The bhinnā gīti is recognised by its turning, not plain svaras that are

characterised by subtle, sweet gamakas, while traversing the higher and lower

registers. (34)

गाढैः थान य ाि पेशलैगमकै युता।

वरै रोहा टकायोगा लिलतैग िडका मता।।35।।
उ(ओ)हाटी त गमकै त
ु त
ु तरै ः वरै ः।
कि पतैम देश थै य ते िचबुके सित।।36।।
हकारौकारयोगेन जायते यासयोगतः।

Gauḍī gĪti is characterised by svaras laden with heavy gamakas that traverse the

three registers, beautiful with the feature of ōhāṭī.

Now ōhāṭī consists of svaras rendered with gamakas of a fast tempo, shaken in

the lower range with the chin resting on the chest, accompanied by ‘ha’ and ‘ō’

sounds. (35-37b)

वेगवि ः वरै यु ा वणानां च चतु ये।।37।।

िनतरां र क वेन वेसरा गीित यते।
वेगव वरसंयोगा ैव वेग वरे ित च।।38।।
रागगीित रित ो ा क यपेन मह षणा।

The vēsarā gīti is endowed with svaras moving quickly in all the four melodic

directions in the most delightful manner. Named vēgasvarā (vēsarā) on account of its

speedily rendered svaras, this gīti has also been named as rāgagīti by sage

Kaśyapa. (37c-39b)

अथैतासां चतसृणां गीतीनां ल मयोगतः।।39।।

साधार येन मुिनना गीितः साधारणो दता।

9
 ामरागानथो वि म गीतीरे ताः समाि तान्।।40।।

Next, the sage has prescribed the combination of all these gītis, calling it

sādhāraṇā gīti, because it shares all their qualities. Now I shall describe the

grāmarāgas that are rendered in these gītis. (39c-40)

ते च शु ा दगीतीनां योगा छु ादयः मृताः।

त यात् थम तेषु शु कै िशकम यमः।।41।।
शु साधा रत ैव ष ज ाम तृतीयकः।
ष ज ामसमु प ा यः शु ाः क तताः।।42।।
च वारो म यम ामे शु ा त तु प मः।
म यम ामसं षाडवः शु कै िशकः।।43।।
एवं शु ा तु स ैव, शु वे हेतु यते।
वजातेः पोषक वं च, यथात(व)दनुवतनम्।।44।।
अ यजाितिव प विमित पूव दी रतम्।
(इित स शु ाः)

And they are classed as śuddhā etc. rāgas, because they are rendered in śuddhā

etc. gītis. The first among them is Śuddhakaiśikamadhyama. Then we have

Śuddhasādhārita, and Ṣaḍjagrāma is the third. These three are classed as śuddha

rāgas belonging to the ṣaḍjagrāma.

In madhyamagrāma there are four śuddha rāgas. They are Pañcama, the one

called Madhyamagrāma, Ṣāḍava and Śuddhakaiśika.

Thus there are only seven śuddha rāgas. The conditions fulfilled by them earning

them the śuddha classification, are – they nourish their jātis, faithfully following them,

and do not resemble other jātis. These distinctions have been named by early

authorities. (41-45ab)

(These are the seven śuddha rāgas.)

10
 उ य ते तु िभ ा तु त कै िशकम यमः।।45।।
ष ज ामगतौ ौ तु म यम ामगा यः।
तानः कै िशकनामा च िभ प मसंि तः।।46।।
िभ ाः प ेित िव ेयाः,

Now we shall enumerate the bhinna rāgas. In ṣaḍjagrāma there are two –

(Bhinnaṣaḍja) and (Bhinna-)kaiśikmadhyama. In madhyamagrāma there are three –

(Bhinna-)tāna, (Bhinna-)kaiśika and Bhinnapañcama. In all there are five bhinna

rāgas. (45d-47a)

चतुधा िभ तो दता।
त शु विभ ोऽसौ यः वजा यनुवतकः।।47।।
िनषेध यजाती(श्)च जाितिभ तु स मृतः।
वजाितवा दसं थानो ब( ः) व पोऽथवािप सन्।।48।।
सू मसू मैः योगै तु ुितिभ ः स उ यते।
वरो ि ुितको य जायतेऽथ चतुः ुितः।।49।।
वरो वा ानुवादी वा लु यते य चे छया।
यासोऽनुवा दिन या ेत् वरिभ तु उ यते।।50।।

The bhinna quality has been observed to come about in four ways. The rāga that

deviates from straight rendering <śuddhatva> but follows its jāti faithfully, and

eschews another jāti, is (śuddhabhinna). That rāga is jātibhinna which, while staying

in its jāti, changes phrases subtly even though they may be sparse. That melody is

śrutibhinna in which a (three-śruti) svara may be rendered two-śruti or four-śruti.

When, at will, the singer omits a vādī or anuvādī svara, or rests at an anuvādī svara,

the melody is svarabhinna. (47-50)

त यात् कै िशकः शु िभ ( ः)कै िशकम यमः।

जाितिभ तथा तानः ुितिभ उदा तः।।51।।

11
 वरिभ ौ मृतौ िभ ष जम यमको(कौ) बुधैः।

(Bhinna-)kaiśika is of the śuddhabhinna type; Kaiśikamadhyama is jātibhinna;

Bhinnatāna is classed as śrutibhinna. Bhinnaṣaḍja and Bhinnamadhyama are

categorised as svarabhinna by the experts. (51-52b)

स य य येषु रागेषु शु िभ ा दल णे।।52।।

िभ वं तेषु य ाि त त गीित तु कारणम्।।53।।

Although in the other rāgas, the śuddha and bhinna features are possible, the

lack of the bhinna variety in them is because of the gīti (not being bhinna in

practice?) (52c-53)

ष ज ामे ि थतौ गौडौ गौडकै िशकम यमः।

गौडप मक ेित ौ तथा गौडकै िशकः।।54।।
म यम ामग ैक इित गौडा यः मृताः।

In ṣaḍjagrāma there are two gauḍa class rāgas - Gauḍakaiśikamadhyama and

Gaupañcama; and there is one, namely, Gaukaiśika, in madhyamagrāma. So in all

there are three gauḍa rāgas. (54-55b)

अथा ौ वेसराः ष ज ामे ट ािभध ततः।।55।।

वेसरः षाडवा त सौवीर ेित ते यः।
ामे तु म यमे ो ौ बो मालवकै िशकौ।।56।।
मालवः प मा त तथा ै ािमकः पुनः।
ट कै िशकिह दोलािव य ौ वेसराः मृताः।।57।।

Next there are eight vēsara rāgas. In ṣaḍjagrāma there are three – the one called

Ṭakka, Vēsaraṣāḍava, and Sauvīra. In madhyamagrama are counted Bōṭṭa and

12
Mālavakaiśika. Mālavapañcama belongs to both grāmas. With Ṭakkakaiśika and

Hindōla, in all eight vēsara rāgas are recognised. (55cd-57)

य तु पसाधारशकभ माणप माः।

ष ज ामे, म यमे तु नतगा धारप मौ।।58।।
ष जकै िशकनामा च, ि ामः ककु भः मृतः।
एवं साधारणाः स ामयो भयोरिप।।59।।
एवमेते ामरागा शत् संप रक तताः।

The three – Rūpasādhāra, Śaka and Bhammāṇapañcama - in ṣaḍjagrāma, in

madhyama(grāma), (the three,) Narta, Gāndhārapañcama and the one called

Ṣaḍjakaiśika, and, belonging to both grāmas, Kakubha - these are the seven

sādhāraṇa rāgas between the two grāmas. These are the thirty grāmarāgas that

have been spoken of (in the treatises). (58-60b)

शका दि तलक ः सै धवो राज(नाग)-प मः।।60।।

भावनाप मो नागगा धारो रे वगु कः।
प मः षाडवा त को कलाप म तथा।।61।।
इ य ावुपरागाः युदगशि
ु मते मताः।

Śakatilaka, Ṭakkasaindhava, Rāja(Nāga)pañcama, Bhāvanāpañcama,

Nāgagāndhāra, Rēvagupta, Pañcamaṣāḍava, Kōkilapañcama – these eight are

counted as uparāgas in the school of Durgāśakti. (60d-62b)

मत गो रे वगु ट सै धवमेव च।।62।।

साधारणेषु िनि य न च तान(व) वीदथ।
ामरागानग यद् ा श दित त ुजेः।।
प ैव चोपरागान् स िवना प मषाडवम्।।63।।
ामरागेषु िनि य कि त् प मषाडवम्।
य श दित ाह न तदाचायस मतम्।।64।।
13
 Mataṅga places Rēvagupta and Ṭakkasaindhava in the sādhāraṇa group, and

does not count them here. With their addition he counts thirtytwo grāmarāgas; and

leaving out Pañcamaṣāḍavam, he counts only five uparāgas. Some experts place

Pañcamaṣāḍavam in the grāmarāga list, raising that count to thirtythree. That is not

acceptable to our teacher. (62c-64)

िभ ष जा यिह दोलट मालवप माः।

भाषाणां जनका वेदसं याः शादूलस मताः।।65।।

In Śārdūla’s view, Bhinnaṣaḍja, Hindōla, Ṭakka and Mālavapañcama are the four

grāmarāgas that give rise to bhāṣās. (65)

ट प मिह दोलमालवा दककै िशकाः।

ककु भो िभ ष ज ष मत गमते मताः।।66।।

In Mataṅga’s view the six rāgas Ṭakka, Pañcama, Hindōla and Kaiśika, Kakubha

and Bhinnaṣaḍja have this capacity. (66)

सौवीरः ककु भ ः प मो िभ प मः।

ट कै िशकिह दोलबो मालवकै िशकाः।।67।।
गा धारप मो िभ ष जो वेसरषाडवः।
मालवः प मा त तानः प मषाडवः।।68।।
भाषाणां जनकाः प दशेित याि के मते।

In Yāṣṭika’s view, the fifteen melodies that give rise to bhāṣās are – Sauvīra,

Kakubha, Ṭakka, Pañcama, Bhinnapañcama, ṭakkakaiśika, Hindōla, Bōṭṭa,

Mālavakaiśika, Gāndhārapañcama, Bhinnaṣaḍja, Vēsaraṣāḍava, Mālavapañcama,

Tāna and Pañcamaṣāḍava. (67-69b)

14
 भणि त के िचदाचाया रे वं गु ं तु षोडशम्।।69।।
एषां मते ामरागा ा श दह स मताः।

Some teachers add Rēvagupta to this list, bringing the total to sixteen. According

to their view, the grāmarāgas are thirtytwo. (69d-70b)

षाडवः ककु भो िभ कै िशक कै िशकः।।70।।

िह दोलो िभ ष ज बो मालवकै िशकौ।
िभ प मसौवीरगौडकै िशकसं काः।।71।।
गा धारप म ेित का यपे ादशो दताः।

In Kāśyapa’s view, twelve make up this list (of grāmarāgas that parent bhāṣās).

They are Ṣāḍava, Kakubha, Bhinnakaiśika, Ṭakkakaiśika, Hindōla, Bhinnaṣaḍja,

Bōṭṭa, Mālavakaiśika, Bhinnapañcama, Sauvīra, Gauḍakaiśika, and

Gāndhārapañcama. (70c-72b)

एवं नानामुिनमते भाषाणां जननं ित।।72।।

िवक पे पुन े न िवना स दशैव ते।
अ ादशाथवािप युः के षांचन मते ि वमे।।73।।
स येवं याि क यैव मतं प दशा यम्।
भाषाणां जनक वे तु वयम ा यामहे।।74।।

These are the various views held by the teachers on the subject of the birth of

bhāṣās (from grāmarāgas). One view is that there are seventeen of these (bhāṣā

parents). In the view of some the number is eighteen. In this background, it is the

view of Yāṣṭika, namely, that the number of rāgas giving rise to bhāṣās is fifteen, that

we support. (72c-74)

ए यो भाषाः समु प ा भाषा य िवभािषकाः।

िवभाषा यः समु प ा तथैवा तरभािषकाः।।75।।।
15
 आलापभेदो रागाणां भाषे या मनीिषणः।
ितरागमथो भाषा क यते पूवशा तः।।76।।
From these are born bhāṣās; from bhāṣās vibhāṣās; from vibhāṣās come the

antarabhāṣās.

The variation in elaboration of the rāgas is termed bhāṣā by experts. So every

rāga is described as bhāṣā according to ancient theory. (75-76)

साधा रता च गा धारी सौवीरी वेगम यमा।

भाषा चत ः सौवीरे …………………..।।77।।

In Sauvīra, the four bhāṣās are Sādhāritā, Gāndhārī, Sauvīrī and

Vēgamadhyamā. (77abc)

ककु भे िभ प मी।।77।।
का बोजी म यम ामा रग ती मधुरी तथा।
शकिम ेित षट् ो ाि त ैव िवभािषकाः।।78।।
आभी रका मधुकरी भोगव िनका तथा।
एकै वा तरभाषा तु शालवाहिनकािभधा।।79।।

In Kakubha, six (bhāṣās) have been prescribed. They are Bhinnapañcamī,

Kāmbōjī, Madhyamagrāmā, Ragantī, Madhurī and Śakamiśrā. And there are only

three vibhāṣās, namely, Ābhīrikā, Madhukarī and Bhōgavardhanī; and the only

antarabhāṣā is named Śālavāhanikā. (77d-79)

वणा म यम ामदेहा मालववेसरी।

कोलाहला च वैर ी छे वाटी वणो वा।।80।।
सौरा ी प मी दो ा तथा प मलि ता।
गा धारप मी तानविलता वेगरि का।।81।।
लिलता मालवी ताना वेसरी रिवचि का।

16
 सै ध ाभी रके यु ा मत गेनैक वशितः।।82।।
ट रागसमु भूता भाषा ैव िवभािषकाः।
भाव या ी गूजरी च तथा देवारव नी।।83।।
चत ः

From Ṭakkarāga arise the twentyone bhāṣās - Travaṇā, Madhyamagrāmadēhā,

Mālavavēsarī, Kōlāhalā, Vairaṇjī, Chēvāṭī, Travaṇōdbhavā, Saurāṣṭrī, Pañcamī,

Dōhyā, Pañcamalakṣitā, Gāndhārapañcamī, Tānavalitā, Vēgarañjikā, Lalitā, Mālavī,

Tānā, Vēsarī, Ravicandrikā, Saindhavī and Ābhīrikā, according to Mataṅga. And only

four vibhāṣās – Bhāvanī, Āndhrī, Gūrjarī and Dēvāravardhinī. (80-884a)

प मे रागे दश भाषा तु ता यथा।

कै िशक ावणी तानो वाऽऽभीरी च गुजरी।।84।।
सै धवी दाि णा याऽऽ ी मा गली भावनीित च।
िवभाषाि तयं चाथ भ मा या धािलका तथा।।85।।

In the rāga Pañcama, ten bhṣās are there. They are Kaiśikī, Trāvaṇī,

Tānōdbhavā, Ābhīrī, Gurjarī, Saindhavī, Dākṣiṇātyā, Āndhrī, Maṅgalī and Bhāvanī.

And a pair of vibhāṣās - Bhammāṇī and Āndhālikā. (84-85)

िभ प मके भाषा शु िभ ा वरा टका।

िवशािल यपरा ो ा तथा धैव तभूिषता।।86।।
चत तु िवभाषैका कै िशक ित मता सताम्।

According to experts, in Bhinnapañcama, there are four hāṣās – Śuddhabhinnā,

Varāṭikā, Viśālinī and Dhaivatabhūṣitā. The only one vibhāṣā is Kaiśikī. (86-87b)

ट कै िशकरागे तु भाषा मुदी रतम्।।87।।

मालवा िभ लिलता ािव ेक ा िवभािषका।

17
 In Ṭakkakaiśika rāga, two bhāṣās have been spoken of – Mālavā and

Bhinnalalitā. The single vibhāṣā is Drāviḍī. (87d-88b)

छेवाटी वेसरी चूतम री ष जम यमा।।88।।

िप री िभ पौराली गौडी मालववेसरी।
मधुरीित समा याता िह दोलेन च भािषका।।89।।

For Hindōla the bhāṣās are Chēvāṭī, Vēsarī, Cūtamañjarī, Ṣaḍjamadhyamā,

Piñjarī, Bhinnapaurālī, Gauḍī, Mālavavēsarī and Madhurī. (88c-89)

बो े या मा गली येका भाषा शादूलस मता।

In Bōṭṭa there is one bhāṣā, called Māṅgalī, according to Śārdūla. (90ab)

खि नी गुजरी हषपुरी मालववेसरी।।90।।

म(ब) गाली मा गली गौडी पौराली चाधवेसरी।
शु ा मालव पा च सै ध ाभी रके ित च।।91।।
योदशेित िव ेया भाषा मालवकै िशके ।
देवारव नी चाथ त त् का बोिजकािप च।।93।।
िवभाषाि तयं चा िव ेयं दि लो दतम्।

In Mālavakaiśika thirteen bhāṣās are known. They are Khañjinī, Gurjarī,

Harṣapurī, Mālavavēsarī, Baṅgālī, Māṅgalī, Gauḍī, Paurālī, Ardhavēsarī, Śuddhā,

Mālavarūpā, Saindhavī and Ābhīrikā.

Dēvāravarddhinī and Kāmbōjikā are the two vibhāṣās according to Dattila. (90c-

94b)

गा धारप मे रागे भाषा गा धा रकै कका।।93।।

In Gāndhārapañcama rāga there is a single bhāṣā, Gāndhārī. (93cd)

18
 ष जभाषा च कािल गी तु बरी लिलता ततः।
ीकि ठका बा गाली गा धारी वरवि लका।।94।।
गा धारव ली क छे ली दाि णा या िनषा दनी।
वणा म यमा शु ा सै धवी च पुिलि दका।।95।।
भाषाः स दश ेया िव ि भ ष जके ।
देवारव नी त त् पौराली मालवी तथा।।96।।
कािल दीित चत तु िवभाषाः प रक तताः।

Scholars describe seventeen bhāṣās in Bhinnaṣaḍja - Ṣaḍjabhāṣā, Kālindī,

Tumbarī, Lalitā, Śrīkaṇṭhī, Bāṅgālī, Gāndhārī, Svaravallikā, Gāndhāravallī, Kacchēllī,

Dākṣiṇātyā, Niṣādinī, Travaṇā, Madhyamā, Śuddhā, Saindhavī and Pulindikā. And

the four vibhāṣās spoken of are Dēvāravarddhanī, Paurālī, Mālavī and Kālindī. (94-

97b)

अ भाषे भवेतां े रागे वेस रषाडवे।।97।।

एका न ािभधा चा या सं ो ा बा षाडवा।
िवभाषाि तयं त त् ीक ठी पावती तथा।।98।।

In the rāga Vēsaraṣāḍava there are two bhāṣās. One is called Naṭṭā, the other is

named Bāhyaṣāḍavā. Likewise there are two vibhāṣās, Śrīkaṇṭhī and Pārvatī. (97c-

98)

िवभावनी वेदवती भावनीित समा यया।

ित ो भाषा तु िव ेया रागे मालवप मे।।99।।

Vibhāvanī, Vēdavatī and Bhāvanī are the three bhāṣās known in Mālavapañcama

rāga. (99)

ताने तानो वा भाषैकैव ो ा पुरातनैः।

19
 In Tāna, Tānōdbhavā is the only bhāṣā mentioned by ancient scholars. (100ab)

ेया पोतािभधैकैव भाषा प मषाडवे।।100।।

िवभाषा प लवी येका ित ा तरभािषका(काः)।
थमा भासविलता ि तीया करणावली।।101।।
तृतीया शकलिलता याि के नोररीकृ ता।

In Pañcamaṣāḍava, only one bhāṣā, named Pōtā, is known. One vibhāṣā called

Pallavī, and three antarabhāṣās are there. The first is Bhāsavalitā, the second,

Karaṇāvalī, and the third, Śakavalitā. (100c-102b)

चत ोऽनु जनकाः प ल ा ाः मृत ा बुधैः।102।।

ोचुभाषांशकामेके(?) ति दो रे वगु के ।
एवं भाषा(षाः) ष णवित वभाषा वशित(ितः) मृताः।।103।।
चत ोऽ तरभाषा(षाः) यु ामरागान् समाि ताः।

According to scholars there are four (bhāṣās), Pallavī etc., whose parent (rāgas)

have not been named. And experts mention the single bhāṣā, Śakā, in Rēvagupta.

Thus there are ninetysix bhāṣās, twenty vibhāṣās, and four antarabhāṣās, which

have their basis in the grāmarāgas. (102c-104b)

चतु व यं बृह े यां मत गो िनरदीधरत्।।104।।

भाषाणां त मु याः युभाषाः का न का न।
वरा यया समा याता(ताः) काि े शा यया पुनः।।105।।
उपरागभवाः काि मु या तु ताः मृत ाः।
अन या यगा या तु या तु याताः वरा यया।।106।।
वरा या ता(ताः) मृता देशे ना ा याता तु देशजाः।
उपरागभवा भाषाः ो य ते चोपरागजाः।।107।।

20
 In his Bṛhaddēśī, Mataṅga has classifed bhāṣās into four kinds. Some bhāṣās are

classed as mukhyā; some are named after svaras; some after a region; and some

are born of uparāgas.

Mukhyās are those that do not have any other basis (than their parent rāga).

Those that are well known for a particular svara are clased as svarākhyā. Those that

are linked to particular lands, are distinguished as dēśajā. Bhāṣās born of uparāgas

are classed as uparāgajā. (104c-107)

ट े मु या समा याता भाषा मालववेसरी।

सौराि का सै धवी च मालवी चेित देशजाः।।108।।
वणी वणो भूत ा लिलता वेगरि का।
कोलाहला तथा ताना मृताः षडु परागजाः।।109।।
वरािभधा म यदेहा तथा प मलि ता।

In Ṭakka, Mālavavēsarī is designated as a mukhyā. Saurāṣṭrikā, Saindhavī and

Mālavī are dēśajā melodies. Travaṇī, Travaṇōdbhavā, Lalitā, Vēgarañjikā, Kōlāhalā

and Tānā are the six uparāgajās. Madhyadēhā and Pañcamalakṣitā are svarākhyā

(lit. named after svara). (108-110b)

आभीरी प मे मु या सौरा ी गुजरी तथा।।110।।

दाि णा या सै धवी च बा गाली देशजाः मृताः।
वणा कै िशक ित े उपरागसमुि थते।।111।।

In Pañcama, Ābhīrī is the mukhyā. Saurāṣṭrī, Gurjarī, Dākṣiṇātyā, Saindhavī and

Bāṅgālī are the dēśajās. Travaṇā and Kaiśikī are the two uparāgajās. (110c-111)

िह दोलके मृता मु या भाषा मालवकै िशक (वेसरी)।

गौडी का बोिजके ित े देशजे त क तते।।112।।
उपरागभाषा भाषा छेव ाटी क ततै कका।

21
 In Hindōlaka, Mālavakwśikī(vēsarī) is a mukhyā type of bhāṣā; Gauḍī and

Kāmbōjī have been named as dēśajās; and Chēvāṭī is the single uparāgajā bhāṣā.

(112-113b)

मालवा नु समा याता मु या मालववेसरे ।।113।।

मालवी सै धवी हषपुरी गौडी च बा गाली(ब गाली)।
प युदशजा भाषा

Belonging to Mālava, Mālavavēsarī is a mukhyā. Mālavī, Saindhavī, Harṣapurī,

Gauḍī, and Baṅgālī are the five dēśajā bhāṣās. (113c-114c)

िभ ष जभवा अथ।।114।।
शु ष जा तु म यैका (मु यैका) दाि णा या च सै धवी।
बा गाली चेित ित ः युदशजा ोपरागजाः।।115।।
ीक ठी वणा या च लिलता

Next, of Bhinnaṣaḍja is born one mukhyā, Śuddhaṣaḍjā. The three dēśajās are

Dākṣiṇātyā, Saindhavī and Bāṅgālī. The uparāgajās are Śrīkaṇṭhī, Travaṇā and

Lalitā. (114d-116a)

ककु भे पुनः।
मु या रगि तकै का यादाभीरी देशसंभवा।।116।।
उपरागभवा िभ प मी प रक तता।
वणा म यम ामदेहा गा धारप मी।।117।।
कोलाहला च वैर ी छे वाटी वणो वा।
वाहेया लिलता चैव सौरा ी रिवचि का।।118।।
गुजरी सै धवी चैव तथा मालववेसरी।
प मा याि क यैता मते षोडषभािषकाः।।119।।

22
 In Kakubha there is just one mukhyā bhāṣā, Ragantikā. Ābhīrī is the one dēśajā.

The uparāgajā bhāṣās are sixteen in Yāṣṭika’s view. They are Bhinnapañcamī,

Travaṅā, Madhyamagrāmadēhā, Gāndhārapañcamī, Kōlāhalā, Vairañjī, Chēvāṭī,

Travaṇōdbhavā, Vāhēryā, Lalitā, Saurāṣṭrī, Ravicandrikā, Gurjarī, Saindhavī,

Mālavavēsarī and Pañcamā. (116b-119)

[Some of the rāgas in the uparāgajā list seem to be named after particular

regions, and probably could also come under the dēśajā class.]

ट ो वा िवभाषैका पोता या त क तता।

Only one vibhāṣā, named Pōtā, is known to originate from Ṭakka. (120ab)

पौराली हषपुयू ववेसरी गुजरी तथा।।120।।

सै ध ाभी रका चैव बा गाली ख री तथा।
अ ौ भाषाः समु प ा रागा मालवकै िशकात्।।121।।
िवभाषैका तु शु ाऽि त

From the rāga, Mālavakaiśika, are born the eight bhāṣās, Paurālī, Harṣapurī,

Ūrdhvavēsarī, Gurjarī, Saindhavī, Ābhīrī, Bāṅgālī and Khañjarī. Only one vibhāṣā is

there, called Śuddhā. (120c-122a)

मधुरी भोगव नी।

का बोजी शकिम ा च म यम ािमका तथा।।122।।
शालवाहिनका िभ प मी ककु भो वा।
स भाषा िविन द ा

From Kakubha seven bhāṣā have been shown to emerge. They are Madhurī,

Bhōgavarddhanī, Kāmbōjī, Śakamiśrā, madhyamagrāmikā, Śālavāhanikā and

Bhinnapañcamī. (122b-123c)

23
 वेसरी ष जम यमा।।123।।
छेवाटी मधुरी चूतम री प भािषकाः।
िह दोला यात् समु प ा

From (the rāga) named Hindōla, are born the five bhāṣās, Vēsarī,

Ṣaḍjamadhyamā, Chēvāṭī, Madhurī and Cūtamañjarī. (123d-124c)

भाव या ी च सै धवी।।124।।
तानो वा ावणी बा गाली प मो वाः।
षड् भाषा तु चत ः यु वभाषा गुजरी पुनः।।125।।
दाि णा याभी रका च प मी याि के मते।

From Pañcama are born the six bhāṣās, Bhāvanī, Āndhrī, Saindhavī,

Tānōdbhavā, Trāvaṇī and Bāṅgālī. And according to Yāṣṭika, the four vibhāṣās are

Gurjarī, Dākṣiṇātyā, Ābhīrikā and Pañcamī. (124d-126b)

िभ ष जा समु प ा शु ा गा धा रका तथा।।126।।

सै धवीभािषकाि ो िवभाषा दाि णाि यका।
ीक ठी चैव पौराली बा गाली च मा दमाः।।127।।
चत ोऽ तरभाषे े क(का)िल दी च पुिलि दका।

The three bhāṣās, Śuddhā, Gāndhārikā and Saindhavī, are born of Binnaṣaḍja.

The four vibhāṣās are Dākṣiṇātyikā, Śrīkaṇṭhī, Paurālī and Bāṅgālī. The two

antarabhāṣās are Kālindī and Pulindikā. (126c-128b)

साधा रका च गा धारी-सौवीरी-वेगम यमाः।।128।।

सौवी रका चत ः युः

The four (bhāṣās) of Sauvīra are Sādhārikā, Gāndhārī, Sauvīrī and Vēgamadhyamā.

(128c-129a)

24
 िभ प मतः पुनः।
शु िभ ा िवशाला च तथा धैवतभूिषता।।129।।
िवशालेित (?) चत ः युः

From Bhinnapañcama emerge the four, Śuddhabhinnā, Viśālā, Dhaivatabhūṣitā

and Viśālā (?). (129b-130a)

अथ मालवप मात्।
भाव येका मृता भाषा बा गाली बो रागतः।130।।
ट कै िशकति त ो ावडी मालवी तथा।
तृतीया िभ विलता

Next, from Mālavapañcama, the single bhāṣā, Bhāvanī, is recorded; from

Bōṭṭarāga, Bāṅgālī; and from Ṭakkakaiśika, three - Drāviḍī, Mālavī, and the third,

Bhinnavalitā. (130b-131c)

चतुणा तु मते मताः।।131।।

भाषाः साधशतं सवा वा रश वािधकाः।
िवभाषा ा तरा या तु चत ः प रक तताः।।132।।

According to the four schools, in all there are a hundred and fifty bhāṣās,

fortynine vibhāṣās, and four antarabhāṣās. (131d-132)

समाने नाि भाषाणां हेतुरागिभदावशात्।

िविभ ता व पतो न ग या पुन ि ः।।133।।
संक णदेशजा(जे) मूला छायामा ेित नामिभः।
याि के नो दता एताः सु ानानामत(तः) फु टाः।।134।।

25
 Some bhāṣās share the same name, but differ in shape as they have their

source in different rāgas. Following the view of scholars, Yāṣṭika has described the

bhāṣās as saṅkīrṇa, dēśaja, mūla and chāyāmātra. (133-134)

।।इित ामरागोपरागभाषािवभाषा तरभाषो ेशः।।

Thus ends the enumeration of grāmarāgas, uparāgas, bhāṣās, vibhāṣās

and antarabhāṣās.

अधुना ामरागाणां ल णं ितपा ते।

उ ेश ममाि य भरताचायस मतम्।।135।।

Now, the distinguishing features of the grāmarāgas will be set down, taking them up

in the order in which they have been enumerated, following the teacher, Bharata.

न वेषां ामसंब धः कथम ोप द यते।

But how is their being brought under a particular grāma guided? (136ab)

आचायवचनादेव त ा यं द यते यथा।।136।।

षाडवो म यम ामे प मः कै िशक तथा।
ष जे साधा रत ैव तथा कै िशकम यमः।।137।।
मुखे तु म यम ामः ष ज(जः) ितमुखे तथा।
गभ साधा रत ैव वमष तु प मः।।138।।
संहारे कै िशकः ो ः पूवर गे तु षाडवः।
िच या ादशा ग य व ते कै िशकम यमः।।139।।
शु ानां िविनयोगोऽयं णा समुदा तम्(तः)।।140।।इित।।

That is determined on the basis of the teacher’s authority. For instance, Ṣāḍava,

and likewise, Pañcama and Kaiśika, (have been placed) in madhyamagrāma; and

Sādhārita and Kaiśikamadhyama in ṣaḍjagrāma.

26
 In mukha (sandhi) (a melody of) madhyamagrāma / Madhyamagrāmarāga has to

be employed; in pratimukha (a melody of) ṣaḍjagrāma / Ṣaḍjagrāmarāga. In garbha

(sandhi) Sādhārita has been prescribed, and in avamarṣa (sandhi), Pañcama. In

saṃhāra, Kaiśika has been prescribed, and in the pūrvaraṅga, Ṣaḍava must be

employed. At the last stage / end of the eighteen-part citra kind of pūrvaraṅga,

Kaiśikamadhyama has to be rendered. This is the application of the śuddha

(grāmarāgas) that has been taught by Brahmā. (136c-140) This is how (Bharata has

prescribed the melodies in the different parts of nāṭya).

य य ाम य संब धे या जाित रह वतते।

तया यो ज यते रागः स त ाम ई रतः।।141।।
यि मन् वा दृ यते रागे य य ाम य मू छना।
स या ामस ब ध इित का यपिनणयः।।142।।

The jāti from which the rāga originates is related to a particular grāma, and so,

the rāga is placed under that grāma. Or, as Kaśyapa directs, the grāma to which the

mūrcchanā of the rāga belongs, is the grāma under which the rāga is placed.

(141cd-142)

ि (श्)चतुः ुितक वं तु प य म यमष जयोः।

िनयामकिमित ो ं ागेव पृिथवीभुजा।।143।।
इ येषां प रभाषाऽ ानु ामिवशेषके ।
रागे ामिवशेषाय िव ात ा िवपि ता।।144।।

This royal author has already pointed out that the three-śruti or four-śruti measure

of its pa determines whether the melody belongs to madhyama or ṣaḍja grāma. So

the intelligent student should keep this defined distinction in mind for fixing the

particular grāma housing the rāga, in case the grāma has not been specified in the

description. (143-144)
27
 ।।अथ शु ामरागाः।।
।।अथ शु कै िशकम यमः।।1।।
जाित यां कै िशक शु म यमा यां समुि थतः।
तार थान थष जांश हः काकिलना युतः।।145।।
व पगा धारकोपेतः प मषभव जतः।
स ा तोऽलं यालंकृतः ष जा दमू छनः।।146।।

Now for the śuddha grāmarāgas.

So (we begin with) Śuddhakaiśkamadhyama. (1)

(This grāmarāga) has originated from the jātis, Kaiśfkī and Śuddhamadhyamā. It

has the ṣaḍja in the tāra register serving as aṃśa and graha. It includes the kākalī

(modification of ni), and is sparse in gāndhāra. It is devoid of pañcama and ṛṣabha. It

is adorned y the prasannānta alaṅkāra, and has for its scale the mūrcchanā

commencing from ṣaḍja. (145-146)

म यम वर यासो वणनैवावरोिहणा।
उपेतो वासर या े हरे सं यु यते।।147।।
रसे व भुतवीरा यरौ े वा े तथा पुनः।
स धौ िनवहणा ये तु शशा क ीितकारकः।।148।।
ष ज ामसंभूतः शु कै िशकम यमः।
न वयं म यम ामजातकै िशको वः।।149।।
कथम भवि तु ष ज ामे तु व यते।
स यं य ाितजो रागो यः या ाम ािमता।।150।।
त य य िप संिस ा तथा य ोपद यते।
प मषभहीन वात् ष ज ामिनवािसता।।151।।

Having its nyāsa on the svara, madhyama, and employing mostly the avarōhī

varṇa, Śuddhakaiśikamadhyama is employed to indicate the first quarter of the

28
day, in the rasas, adbhuta, vīra, raudra and the first (śṛṅgāra), and in the sandhi

called nirvahaṇa. It pleases the Moon. It is born of the ṣaḍjagrāma.

But it is born of the Kaiśikī jāti that belongs to madhyamagrāma; how is it that you

are describing it under the ṣaḍjagrāma?

It is true that the grāma of a rāga is determined on the basis of the jāti from which

it originates. But in this case, since pañcama and ṛṣabha may be dropped, the rāga

belongs to ṣaḍjagrāma. (147-151)

आलापो पक ैव करणं वतनी तथा।

आि ि का चैित पै राग(गः) यात् प िभ(िभः) फु टः।।152।।
ह ऽश तारम ौ च यासोऽप यास एव च।
ग छि त य ैते स रागालाप ई रतः।।153।।

The rāga becomes clearly apparent in the five forms - ālāpa, rūpaka,

karaṇa, vartanī and ākṣiptikā. That rendering in which the graha, aṃśa, the tāra-

mandra limits, the nyāsa and apanyāsa tones become explicit, is known as rāga

ālāpa. (152-153)

रागालापवदेव या प
ू कं क तु त च।
पृथक् य ते वा ादेः वरा ये यु ववा दनः।।154।।

Rūpaka is just like rāga ālāpa, but in this the vivādī svaras of the vādī and

other prominent svaras are kept away / apart. (154)

िच ा दमागि तये ताले च पुटा दके ।

संद भता वरपदै दताऽऽि ि का बुधैः।।155।।

29
 The form composed of svara and verbal text in specific time spans

<tāla> such as Caccatpuṭa that flow in citra and other courses, is termed ākṣiptikā by

the experts. (155)

करण य िभदाः सि त बो या व िनकािप च।

ो ा कारणव प
ू ं पके षु तयोरतः।।156।।
िन पिय यते य मा द तगािमता तयोः।

Karaṅa has different forms, and vartanikā too takes a form according to its

purpose in the rūpakas. As these two are integral to the rūpaka, they will be

described while dealing with the rūpakas. (156-157ab)

त ालापचतु भ तु व थानैः कटीभवेत्।।157।।

भवानीपितरागेण िवरागेण िवग हते।
मृषालापिवहीनेन रा ालापः द यते।।158।।

Ālāpa should be manifested in four stages <svasthāna>. This sovereign

writer, full of devotion to Śiva, expounds the subject of ālāpa, avoiding words which

are devoid of rāga and therefore, blameworthy. (157cd-158)

यि मन् रागे हो य तं थाियनं प रक य च।

तृतीया दोलनादू व ि तीयि मन् िवल य च।।159।।
यास वरिवरामे च व थानं थमं मृतम्।

Taking the graha svara of the rāga as the sthāyī, going up to the third svara

with a shake, stopping at the second, and resting at the nyāsa svara, is prescribed

for the first svasthāna. (159-160ab)

हा(त्)तूय षु वेदाि ध यासैः ो ो ि तीयकः।।160।

30
 The second svasthāna consists of making stops at the fourth svaras above

the graha. (160cd)

तुया ाि धयुगान् कृ वा ि थ वा प मके ततः।

िवधाय रसबाणा धीन् यासेना ये तृतीयकम्।।161।।

After combining the fourth and first four times and then stopping at the fifth,

rendering the sixth, fifth and fourth, and resting on the last svara, the third svasthāna

is done. (161)

हाि धवेदबाणाि नागान् कृ वा िवल य च।

ि तीयमि प ौ च िवधाय यसन वरे।।162।।
यासा तुथ व थानिम यु ं पृिथवीभृता।

Making the start <graha> at the fourth, fifth and third and tarrying, and

rendering the second thrice and twice, resting at the nyāsa svara, is the fourth

svasthānam according to this royal expert. (162-163ab)

अ या गणना ो ा ि तीया द वरा दतः।।163।।

असौ िव ेन िव ेया वजिय वा िववा दनम्।

The counting here prescribed as second etc., from the first, should be

done by the intelligent student, leaving out the vivādī svara. (163cd-164ab)

ि ःसा मां धां तथा सा च िनधौ सनी च सां यम्।।164।।

धा िन ि मा तथा सा गा यं सा धा यं च सां।
िनधौ सनी ि ः सा धा मा माधौ मगौ ग स यम्।।165।।
धा मा सगौ च सा गा मा धा सनी धा च सां यम्।
धानी ि मा तथा सा गा यं मा धा यं च सां।।166।।
िनधौ सनी ि ःसां धा मा मधौ सगौ गस यम्।

31
 धा मा सगौ च सा गा मा धा सनी धा च सां यम्।।167।।
नी मा धीयतो (? म मागतो) यास आलापः सृतः पटु ः।

Two sā, māṃ, dhāṃ, sā, then ni and dha, sa and ni, then three sāṃ-s,

dhā, ni, two mā-s, sā, two gā-s, sa, two dhā-s, and sāṃ, ni and dha, sa and ni,

two sā-s, dhā, mā, ma and dha, ma and ga, ga, three sa-s,

dhā, mā, sa and ga, dha, sā, gā, mā, dhā, sa and ni, dhā, three sāṃ, dhā

and nī, two mā-s, and sā, two gā-s, mā, two dhā-s, sāṃ,

ni and dha, sa and ni, two sāṃ-s, dhā, mā, ma and dha, sa and ga, ga and

three sa, dhā, mā, sa and ga, and sā, gā, mā, dhā, sa and ni, dhā, and three sāṃ-s,

nī, mā – after rendering these (?coming to the mandra range) and resting, the

ālāpa is effected well. (164cd-168ab)

येकं ि ः समधमा धम यो धमसां यम्।।168।।

ि रे वं तु पुन ः सां गसौ गमौ मधौ समौ।
िनधौ ि ःसां धमौ ि र येकं वा (िव)रिम यत।।169।।।
धमौ मगौ मसौ गसौ गमौ धमौ धसौ गनी।
गा यं सा यं मानां चतु वं करणे मृतम्।।170।।

Taking each of the group, sa, ma, dha, ma twice, dha, ma and ni, the trio dha-

ma-sā, in this way, two and again, two sāṃ, ga and sa, ga and ma, ma and dha, sa

and ma, ni and dha, three sāṃ, dha and ma, after every two or one, a stop should be

made.

Dha and ma, ma and ga, ma and sa, ga and sa, ga and ma, dha and ma, dha

and sa, ga and ni, two gā-s, sā trio, a foursome of ma-s – this is what should be

rendered in karaṇa. (168cd-170)

ि ः सा धा पा तथा मा धा पा मां इित कला दमा।

32
 धा पा ि तु सारी मां यं यादपरा कला।।171।।
नी धा मा नी तथा धा नी सा यं तु तृतीियका।
नी धा नी प कं सानां चतुथ , प मी पुनः।।172।।
ि धा सा मा तथा ी री ि ः सा, ष ी ततः मृता।
ि धा मागा यं मागा, स यां नी च धा तथा।।173।।
मा नी धा नी तथा ि ः सा, कला याद मी पुनः।
धा सा धा नी माचतु किम येवं यात् वराविलः।।174।।

Two sā-s, dhā, pā, then mā, dhā, pā and māṃ make up the first kalā. Dhā, pā, two

sā and two rī, māṃ twosome, should make up the next kalā.

Nī, dhā, mā, nī, then, dhā, nī, sā twosome in the third (kalā). Nī, dhā, nī and

fivesome of sā-s must form the fourth; and likewise, in the fifth (kalā), two dhā-s, sā,

mā, then two rī-s, two sā-s are prescribed. In the sixth (kalā), two dhā-s, mā twice

and gā twice, mā, gā; nī and dhā, mā, nī, dhā, nī, then two sā-s constitute the

seventh (kalā). Dhā, sā, dhā, nī, foursome of mā should form the eighth (kalā). This

is the tonal structure <svarāvalī>. (171-174)

1. सां सां धां पां मां धां पां मां

ऊँ का र मू
2. धा पा सा सा री री मा मा

सं थं मा ा
3. नी धा मा नी धा नी सा सा
य भू िष तं
4. नी धा नी सा सा सा सा सा
क ला ती तं
5. धा धा सा मा री री सा सा
व र दं व रं व
6. धा धा मा मा गा गा मा गा

33
 रे गो व
7. नी धा मा नी धा नी सा सा
द क सं तु तं
8. धां सा धां न मां मां मां मां
वं दे

1. sāṃ sāṃ dhāṃ pāṃ māṃ dhāṃ pāṃ māṃ

ūṃ kā ra mū rttti

2. dhā pā sā sā rī rī mā mā

saṃ sthaṃ mā trā

3. nī dhā mā nī dhā nī sā sā

tra ya bhū ṣi taṃ

4. nī dhā nī sā sā sā sā sā

ka lā tī taṃ

5. dhā dhā sā mā rī rī sā sā

va ra daṃ va raṃ va

6. dhā dhā mā mā gā gā mā gā

rē vya gō viṃ

7. nī dhā mā nī dhā nī sā sā

da ka saṃ stu taṃ

8. dhāṃ sā dhāṃ nīṃ māṃ māṃ māṃ māṃ

vaṃ dē

ो ािन जानीयात् पदा याि ि कासु च।

व नीकरणेनैव ा यािप ( यात्) िचत् िचत्।।175।।
पाथ येनो यते ािप िचत् यादुभयं पृथक् ।
मत गा दमहाचायस मतैकानुसा रणा।।176।।
िन यते मया स यक् (ग्) भाषा द वेव पकम्।
34
 इित ो ा( ो) मया स यक् शु कै िशकम यमः।।177।।

The words uttered by Brahmā have to be employed in the ākṣiptikās (without

question). For the varttanī-karaṇa, some expansion / alternative may be possible.

Rendered differently, they must be mutually distinct.

Following the tradition accepted by great teachers like Mataṅga strictly, I

present the rūpakam in the descriptions of the bhāṣās.

Thus I have clearly described Śuddhakaiśikamadhyama. (175-177)

--------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ शु साधा रतः।।2।।

ष जम यिमकाजाते भूतः पूणतािमतः।
ष जा दमू छन तार थानष ज हांशकः।।178।।
अ पि ुितको यासम यमेन िवभूिषतः।
अवरोिहिण वण यादलंकार तथाऽ च।।179।।
स ा तो, दन या े हरे गीयते बुधैः।
िविनयोगोऽ य िव ेयो गभस धौ, रसौ पुनः।।180।।
वीररौ ौ, कितपये शृ गारमिप म वते।
शु साधा रतो रागो िव ेयो रिवदैवतः।।181।।

II Next Śuddhasādhārita II

Born of Ṣaḍjamadhyamikā jāti, Śuddhasādhārita is complete in svara

content. With its scale commencing from ṣaḍja, it has ṣaḍja of the tāra sthāna

serving as its graha and aṃśa. Sparse in the two-śruti svaras (ga and ni), it has

madhyama serving as the nyāsa. Its movement is chiefly in the avarōhī varṇa,

adorned by the prasannānta alaṅkāra. It is sung by the knowledgeable musicians in

the first watch of the day. It is prescribed in the garbha sandhi of the drama, in the

vīra and raudra rasas. Some attribute śṛṅgāra also to it. This rāga has the Sun as its

presiding deity. (178-181)

35
 ष जप मधा री पा यं धषभप माः।
धप धा सां यं पा धा नी धा पा मा यं च री।।182।।
पा धा रीित याणां याद् यं पाधाथ सा यम्।
धा मां री मां मधौ र सा सां यं स रगा अिप।।183।।
पा धा रीित यं ि ः यात् पाधेित ि तयं पुनः।
ि ःसां रीगा तथा सापा धानी धा पा च मां यम्।।184।।
इ यालापो

Ṣaḍja, pañcama and dha, rī, pa pair, dha, ṛṣabha and pañcama, dhapa, dhā, sāṃ

pair, pā dhā nī dhā pa, mā pair and rī

pā-dhā-rī triad twice, pādhā, then sā twice, dhā māṃ rī māṃ, ma and dha, rīṃ sā

sāṃ twice, sarigā,

pā-dhā-rī twice, the pair pādhā twice, then sāṃ thrice, rīgā, then sāpā dhānī dhā

pā and māṃ twice – this should constitute the ālāpa. (182-185a)

ऽथ करणं ि ः सप धरी रपा।

धमौ ि ः सां इदं ख डं ि र यत् पुनः मृतम्।।185।।
ररी पधौ धनी ि ःपौ रपौ धसौ च सा यम्।
रमसाि तय ेित तृतीयं ि रथो यते।
ससौ धसौ रगौ ि ःसां पाधा िनधपमा यम्।।186।।

Then the karaṇam should go – the duo sapa twice, dharī ripā, dha and ma,

two sāṃ. This section should occur twice. The next one consisting of rirī pa and dha,

dhanī, twice pa, ri and pa, dha and sa, sā twice, rimasā triad twice, the third (ga?)

twice, sa and sa, dha and sa, ri and ga, twice sāṃ, pādhā, nidhapamā twice, should

occur twice. (185-186)

ि ः सा धा नी पाचतु कं थमाऽथ ि तीियका।

धा नी री पा पृथग् ि तृतीया री च पा यम्।।187।।

36
 धा नी पा मेित, धा मा धा प सा(साः) यु तु थका।
ि धा सा धा तथा सा री गा सां इित च प मी।।188।।
री गा षट् पा तु ष ां युधामाि तयतः पुनः।
सांचतु कं च स याम मी तु कलो यते।।189।।
पा मा(धा) िनधौ च पा मानां चतु किमित क तता(तः)।
शु साधा रतो रागो शैलावनीभृता।।190।।

Two sā-s, dhā, nī and a pā foursome in the first (kalā); and in the second , each of

the svaras dhā nī rī pā, rendered twice; in the third, rī, and a pā triad, then dhā nī pā

ma; in the fourth, dhā mā dhā and five sa-s; in the fifth, twice dhā, sā dhā and sā rī

gā sāṃ; in the sixth, rī gā and six pā-s; in the seventh, dhā mā twice, foursome of

sāṃ; and in the eighth kalā, pā mā (dhā) ni and dha, pā, and mā foursome. (This

should make up the eight kalā-s of the ākṣiptikā?). This is the description of

Śuddhasādhārita done by the monarch [of?] Brahmaśaila. (187-190)

1. सा सा धा नी पा पा पा पा
उ द य िग र िश ख र
2. धा धा नी नी री री पा पा
िश खा तु र र ग खु र
3. री पा पा पा धा नी पा मा
धू त िव िभ
4. धा मा धा सा सा सा सा सा
घ न ित िम र
5. धा धा सा धा सा री गा सा
ग ग न त ल स कल
6. री गा पा पा पा पा पा पा
िव लु िल त स ह
7. धा मा धा मा सां सां सां सां

37
 क र णो ज य तु
8. पा धा िनध पा मा मा मा मा
भा नु

1. sā sā dhā nī pā pā pā pā

u da ya gi ri śi kha ra

2. dhā dhā nī nī rī rī pā pā

śi khā tu ra ra ga khu ra

3. rī pā pā pā dhā nī pā mā

dhū ta vi bhi nna

4. dhā mā dhā sā sā sā sā

gha na ti mi ra

5. dhā dhā sā dhā sā rī gā sā

ga ga na ta la sa ka la

6. rī gā pā pā pā pā pā pā

vi lu li ta sa ha sra

7. dhā mā dhā mā sāṃ sāṃ sāṃ sāṃ

ki ra ṇō ja ya tu

8. pā dhā nidha pā mā mā mā mā

bhā nu

।।अथ ष ज ामः।।3।।

ष जम यमया जा या जातः पूण वर तथा।

तारष ज हांश म यम यासभूिषतः।।191।।
ष जा दमू छनोपेतः काक य त(र)रािजतः।
ष जाप यासवान् गेयो वीररौ ा भुते रसे।।192।।
स ा तालंकृितक तथा वणऽवरोिहिण।

38
दन य थमे यामे देवतागु दैवतः।।193।।
ावृ काले ितमुखे िविनयु ो मह षणा।
ष ज ामािभधो रागः ष ज ामसमु वः।।194।।

Born of the Ṣaḍjamadhyamā jāti, belonging to the ṣaḍjagrāma,

Ṣaḍjagrāma(rāga) is complete in svara content. It has the tāra ṣaḍja

serving as graha and aṃśa, and madhyama as nyāsa. Its scale is the

mūrcchanā commencing from ṣaḍja, that is adorned by the kākalī and

antara svaras. Ṣaḍja serves as the apanyāsa. It is characterised by the

avarōhī varṇa, prominently featuring the prasannānta alaṅkāra. This

melody is employed in vīra, raudra and adbhuta rasas. It is sung in the

first watch of the day, and has Guru as its presiding deity. It has been

prescribed by the sage for (indicating) the rainy season, and in the

pratimukha sandhi of the drama. (191-194)

ि ः सां र ग धगौ री ग स न धा पा ध धा र ग।
सां र गा स र गा पा िन धिन सा स म सा ग सा।।195।।
रगपा िनधपा पा मे यालापः,
Two sāṃ, ri ga dha and ga, rī ga sa niṃ dhā pā dha dhā ri ga

sāṃ ri gā sa ri gā pā ni dhani sā sa ma sā ga sā

rigapā nidhapā pā ma – This is the ālāpa. (195-196ab)

करणं तथा।
ससौ गधौ गरी सा सा िन धा पा पा री री गधा।।196।।
गरी ष जा कं म िमित ख डं ि वारतः।
नी धा री री ग धा गा री सा सा नी धाथ पा यम्।।197।।
री री पपौ िनधौ नी सा वार रसौ रगौ।
धा िनधौ प पगौ मानां यम्

39
 The karaṇa goes thus. Sa and sa, ga and dha, ga and ri, sā sā ni

dhā pā pā rī rī gadhā

garī, eight mandra ṣaḍjas – this section should be rendered twice,

rī rī pa and pa ni and dha nī four sa-s, ri and sa, ri and ga, dhā ni and

dha pa pa and ga, triad of ma. (196b-198c)

आि ि का ततः।।198।।
री यं च तथा गा धा गा री सां मा दमा।
धापारीित पृथग् ि ः याद् गाधा याऽथ तृतीियका।।199।।
गा री ष कं म सानां, ि ः सा गा च धनी इित।
नीचतु कं चतुथ तु, प मी गा रगौ ि धा।।200।।
गा री ि ः सां, अथो ष ी नी धा ि ः पा ी री ि ः सा।
नी धा नी साचतु कं च स रसाः स मी कला।।201।।
पा धा िनधौ च पा म म यमानां चतु ककम्।
अ मीित यथाथा यः ष ज ामो िन िपतः।।202।।

Next the ākṣiptikā – two rī-s, then gā dhā gā rī and a duo of sāṃ form the first (kalā).
Dhā pā rī each comes twice, and in the end, gādhā, make up the second. The third is
made up of gā rī and six mandra sā-s; two sā-s, gā, then dhani and four nī-s form the
fourth. The fifth consists of gā, ri and ga, two dhā-s, gā rī and two sāṃ; the sixth is
formed by nī dhā, two pā, two rī and two sā; the seventh consists of nī dhī nī, four
sā-s, sarisa. Pā dhā, ni and dha, then pā and four mandra madhyamas constitute the
eighth kalā. This is a faithful description of Ṣaḍjagrāma(rāga). (198d-202)

1 री री गा धा गा री सा सा
स ज य तु भू ता
2 धा धा पा पा री री गा धा
िध प ितः प रक र
3 गा री सां सां सां सां सां सां
भो गी कु ड
4 सा गा धिन नी नी नी नी
40
 ला भ र णाः
5 रग धा धा गा री सां सां
ग ज च म प ट िन
6 धा पा पा री री सा सा
व स नः श शा क
7 धा नी सा सा सा सा स रस
चू डा म िणः
8 धा िनध पा मां मां मां मां
शं भुः

1. rī rī gā dhā gā rī sā sā

sa ja ya tu bhū tā

2. dhā dhā pā pā rī rī gā dhā

dhi pa tiḥ pa ri ka ra

3. gā rī sāṃ sāṃ sāṃ sāṃ sāṃ sāṃ

bhō gī ndra ku ḍa

4. sā sā gā dhani nī nī nī nī

lā bha ra ṇaḥ

5. gā riga dhā dhā gā rī sāṃ sāṃ

ga ja ca rma pa ṭa ni

6. nī dhā pā pā rī rī sā sā

va sa naḥ śa śā ṅka

7. nī dhā nī sā sā sā sā sarisa

cū ḍā ma ṇiḥ

8. 8. pā dhā nidha pā māṃ māṃ māṃ māṃ

śaṃ bhuḥ

----------------------------------------------------------

41
 ।।अथ शु प मः।।

म यमाप मीजाितसंजातः काकलीयुतः।

अ तर वरसंयु ो िवरामाि तप मः।।203।।
म यमस कसं थानप मांश ह तथा।
यकामू छनोपेतः कामकामा ददैव तः।।204।।
स ा दिवभूष पूणः संचा रवणवान्।
ष जाप याससंयु ः व पि ुितकः वरः।।205।।
िविनयु ऋतौ ी मे हरे वासरा दमे।
शृ गारहा ययोरे ष रसयोरवमशके ।।
स धौ नाटकसंब धे शु प सं कः।।206।।

Next Śuddhapañcama

Born of Madhyamā and Pañcamī jātis, (the rāga) named Śuddhapañcama, takes in

the kākalī and antara svaras. Pañcama serves as the nyāsa, and situated in the

middle octave, it functions as the aṃśa and graha. Its scale is the Hṛṣyakā

mūrcchanā, and it is complete in svara content. It mostly moves in the sañcārī varṇa,

adorned by the prasannādi alaṅkāra. Ṣaḍja serves as the apanyāsa. The two-śruti

svaras occur rarely. It is prescribed in the hot season, for the first quarter of the day,

and in the context of drama, in the śṛṅgāra and hāsya rasa, and in the avamarśa

sandhi. Its presiding deity is …………. (203-206)

पा धा मा धा िन धा पा पा प ध नी रमयोयु मम्।
पधमा धनी धा पा यं धािन रगा ि (ि ः) सां।।207।।
मा पमौ गा री री मा प धा मा धिनधपा प सा।
गा नी धा पा पनी री मा पा धा मा ध िन धा प पा।।208।।
इ यालापो

pā dhā mā dhā ni dhā pā pā pa dha nī, the duo of ri and ma

42
pa, dha and ma, dhanī dh, pā triad, dhānirigā, two sāṃs

mā pa and ma, gā rī rī mā pa dhā mā dhanidhapā pa sā

gā nī dhā pā panī rī mā pā dhā mā dha ni dhā pa pā – this is the ālāpa. (207-

209a)

ऽथ करणं माचतु कं धमौ धमौ।

िनधौ पा पेित ष जं ि ः पपौ धनी रमौ पपौ।।209।।
मधौ िनधौ पपौ चेित ि तीयं च पपौ धनी।
पृथग् ि ः यू रगस रगरय मगौ मपौ।।
धमा-धधौ िनधौ पेित

Next, the karaṇa goes like this – four mā-s, dha and ma, dha and ma,

ni and dha, pā pa/pā, two ṣaḍja-s, pa and pa, dhanī, ri and ma, pa and pa,

ma and dha, ni and dha, pa and pa. The second karaṇa is – pa and pa, dhanī,

then, ri, ga, sa, ri, ga and ri, each coming twice, ma and ga, ma and pa, dhamā-

dha and dha, ni and dha, pa/pā. (209b-210e)

ग दताऽऽि ि का ततः।।210।।
पांचतु कं ी री ि ः सां आ ा, पा गा पमौ च गा।
री यं सा ि तीया तु, मासारीणां ि कं ि कम्।।211।।
गा सां इित तृतीया तु, मा गा पमौ च गा तथा।
र य सां चतुथ तु, रीमापानां पृथक् पृथक् ।।212।।
ि कं धामेित प मी, मा धा ि ः सां नी धा ि ः पा।
ष ी, धा नी री मा री तु मा यं स मी कला।।
धां मां धां नी तथा पानां चतु कं वसुसि मता।।213।।

Next the ākṣiptikā will be described. Four pāṃs, two rīs, two sāṃ-s make

up the first (kalā). Pā gā pa and ma, gā, three rī-s, sā constitute the second. The

third is made up of mā, sā and rī doubled and repeated, followed by gā sāṃ. Mā

43
gā, pa and ma, gā, tī triad, sāṃ make up the fourth. The fifth consists of doubled

ri, ma and pa repeated, dhā and mā. Mā, dhā twice, sāṃ nī dhā, pā twice form

the sixth. Dhā nī rī mā rī, mā triad make up the seventh kalā. Dhāṃ māṃ dhāṃ

nī, four pā-s form the eighth <vasusammitā>. (210d-213)

1. पां पां पां पां र र सां सां

ज य िव ष म न य न
2. पा गा पम गा री री री सा
म द न त नु व द न
3. मां मां सां सां र र गां सां
व र वृ ष भ ग म न
4. मां गां पंमं गां र र र सां
पु र द ह न
5. र र मां मां पां पां धा मा
न त स क ल भु व न
6. मा धा सां सां नी धा पा पा
न त स क ल भु व न
7. धां न र मां र मां मा मा
भ व म म भ य ह र
8. धां मां धां न पां पां पां पां
भ व श र णं

1. pāṃ pāṃ pāṃ pāṃ rīṃ rīṃ sā sāṃ

ja ya vi ṣa ma na ya na

2. pā gā pama gā rī rī rī sā

ma da na ta nu da ha na

3. māṃ māṃ sāṃ sāṃ rī rī gāṃ sāṃ

va ra vṛ ṣa bha ga ma na

44
 4. māṃ gāṃ paṃmaṃ gāṃ rīṃ rīṃ rīṃ sāṃ

pu ra da ha na

5. rīṃ rīṃ māṃ māṃ pāṃ pāṃ dhā mā

na ta sa ka la bhu va na

6. mā dhā sāṃ sāṃ nī dhā pā pā

na ta sa ka la bhu va na

7. dhāṃ nīṃ rīṃ māṃ rīṃ māṃ mā mā

bha va ma ma bha ya ha ra

8. dhāṃ māṃ dhāṃ nīṃ pāṃ pāṃ pāṃ pāṃ

bha va śa ra ṇaṃ

इ यु ः प मो रागो म यम ामसंभवः।।214।।

This is how the rāga, Pañcama has been described. (214)

----------------------------------------------------------------

।।अथ म यम ामः।।5।।

गा धा रकाम यमा याप मीजाितसंभवः।

म ष ज हांश म यम याससंयुतः।।215।।
सकाकलीकः सौवीरमू छनो ुवव लभः।
अवरोिहिण वण यात् स ा दिवभूिषतः।।216।।
िनयो यो वासर या े हरे ी मकालगे।
शृ गारहा ययोरा ैः सं ो ो रसयो रसौ।।217।।
मुखस धौ नाटक य, म यम ामसंभवः।
संपूण म यम ामे रागो

Next, Madhyamagrāma(rāga). (5)

Born of Gāndhārī, Madhyamā and Paṇcmī jāti-s in the madhyamagrāma, the

rāga, Madhyamagrāma, has its graha and aṃśa at the mandra ṣaḍja, and its nyāsa

45
at madhyama. Taking the Sauvīra mūrcchanā for its scale, this melody is complete in

svara content and includes the kākalī svara. Moving mainly in the avarōhī varṇa, it is

adorned by the prasannādi alaṅkāra. It should be rendered in the first quarter of the

day in summertime. It has been prescribed by the ancents in the śṛṅgāra and hāsya

rasas, and in the mukhasandhi of drama. It is dear to Dhruva. (215-218c)

ऽ यालाप ईयते।।218।।
सा नी धा पा धा धरी गां सा र गां नी स सा ग पां।
पपपा नी पनी सा सां गा सां िनध िन नी िन री।।219।।
गा सां पा च मपौ नीधामेित चालाप ई रतः।

Its ālāpa will now be described.

Sā nī dhā pā dhā dharī gāṃ sā ri gāṃ nī sa sā ga pāṃ papapā nī panī sā sāṃ nidha

ni nī ni rī

gā sāṃ pā and ma and pa, nīdhāmē- this is how the ālāpa has been taught. (219-

220ab)

पृथक् सपगसा ि रगौ िनसौ च सां यम्।।220।।

सगपा ि ः पृथङ् म ा धमौ धिनसनीधपा।
पा यं नी पनी सानां यं गा च सनी धनी।।221।।
ि न री गा ि (ि ः) सा पा पा मा पा िन ध प मा यम्।
इ येतत् करणं नाम

Sa, pa, ga and sa should each be rendered in pairs twice, then two ri and ga, ni and

sa, two sāṃ,

mandra sagapā twice each, dha and ma, dhanisanīdhapā,

pā triad, nī panī, triad of sā-s, gā, then sanī dhanī,

three nī-s, gā twice, sā pā pā mā pā ni dha pa ma pair – This is how the karaṇa

should be rendered. 220c- 222c)

46
 आि ि का ो यते मया।।222।।
ि ः सां ि मा पुन त देषा यात् थमा कला।
ि मा गा मां धा नी ि वःसा ि तीयाऽ तृतीियका।।223।।
सां मां पां सां ि कं चैषां, चतुथ तु तथा पुन ः।
री गा नी प कं सानां, प मा यां नीचतु कतः।।224।।
धा पा मा मामथो (मां अथो) ष ां गा सािमित (सां इित) वरौ ि शः।
धा नी ि ः सामथो(सां अथो) न री गां न सां पां यं यम्।।
स मी, चा मी ि ः सां िनधौ पा मांचतु ककम्।।225।।

Now I shall describe the ākṣiptikā.

Two sāṃ, two māṃ, the same again. This is how the first kalā should be rendered.

Twice mā, gā, māṃ, dhā, nī, twice sā – make up the second kalā.

Then the third should be - sāṃ māṃ pāṃ sāṃ should come twice.

The fourth should have rī gā nī and sā quintet.

In the fifth, after four nī-s, dhā pā mā māṃ.

Next, in the sixth, the svaras gā sāṃ twice, dhā nī, two sāṃ.

Then, nīṃ rī gāṃ nīṃ sāṃ pair twice, make up the seventh.

The eighth is made u of two sāṃ ni and dha, pā, māṃ quartet. (222d-225)

1. सां सां मां मां पां पां मां मां

अ म र गु म म र
2. मां मां गां मां धां न सा सा
प ित म जे यं
3. सां सां मां मां पां पां सां सां
िज त म द नं श िश श
4. री गा नी सा सा सा सा सा
क ल ित ल कं
5. न न न न धां पां मां मां

47
 ग ण श त प र वृ त
6. गां मां गां मां धां न सां सां
म शु भ ह रं
7. न र गां न सां सां पां पां
ण म त िस त वृ ष
8. सा सा िनध पा मां मां मां मां
र थ ग म नं

1. sāṃ sāṃ māṃ māṃ pāṃ pāṃ māṃ māṃ

a ma ra gu ru ma ma ra

2. māṃ māṃ gāṃ māṃ dhāṃ nīṃ sā sā

pa ti ma jē yaṃ

3. sāṃ sāṃ māṃ māṃ pāṃ pāṃ sāṃ sāṃ

ji ta ma da naṃ śa śi śa

4. rī gā nī sā sā sā sā sā

ka la ti la kaṃ

5. nīṃ nīṃ nīṃ nīṃ dhāṃ pāṃ māṃ māṃ

ga ṇa śa ta pa ri vṛ ta

6. gāṃ māṃ gāṃ māṃ dhāṃ nīṃ sāṃ sāṃ

ma śu bha ha raṃ

7. nīṃ rīṃ gāṃ nīṃ sāṃ sāṃ pāṃ pāṃ

pra ṇa ma ta si ta vṛ ṣa

8. sā sā nidha pā māṃ māṃ māṃ māṃ

ra tha ga ma naṃ

म यम ामोऽयं ष जाप यासभूिषतः।

सालापकरणाि ि का द प उदा तः।।226।।

48
 This (rāga) Madhyamagrāma is adorned by ṣaḍja serving as apanyāsa. Its

shape has been described in ālāpa, karaṇa, ākṣiptikā etc. (226)

------------------------------------------------------

।।शु षाडवः।।6।।

म यमाजाितसंजात तारम यमक हः।

म यमांश यासयु ो म यमा दकमू छनः।।227।।
काक य तरसंयु ः स ा तरभूिषतः।
अवरो ा दवण व पगा धारप मः।।228।।
संपूणः पूवर गे च यो ो मनीिषिभः।
शृ गारहा यरसयोद यदैवतदैवतः।।229।।
दन य थमे यामे गेयोऽयं शु षाडवः।

Śuddhaṣāḍava (6)

Born of Madhyamā jāti, Śuddhaṣāḍava has the tāra madhyama serving as

its graha. Madhyama is the aṃśa and nyāsa. Its scale commences on

madhyama and includes the kākalī and antara svaras. The movement which is

mainly descending <avarōhī> is adorned by the prasannānta alaṅkāra. Pañcama

and gāndhāra are sparsely employed, but the rāga is complete in svara content.

The melody must be employed by the discerning in the pūrvaraṅga and in the

śṛṅgāra and hāsya rasas. It should be sung in the first quarter of the day. The

presiding deity is the god of the demons. (227-230ab)

मा सा री नी ध सा धा नी मा पा पा धनी मा ध सा।।230।।
री मा धा सा ध मा री गा मा मा धा मा र गा र नी।
ध सा धा नी च मा िम यालापः क ततः।।231।।

The ālāpa should be as follows.

49
mā sā rī nī dha sā dhā nī mā pā pā dhanī mā dha sā

rī mā dhā sā dha mā rī gā mā dhā mā ri gā ri nī

dha sā dhā nī and a pair of mā-s. (230cd-231)

ममौ रगौ ममौ संसं इित ि ःख डमा दमम्।

धनी स सा धनी मा मां सकृ द यद् ि शः पुनः।।232।।
म प नी म ध सा री गा री गा मा री ग मायुगम्।
करणं

ma and ma, ri and ga, ma and ma, saṃsaṃ rendered twice should be the first

part.

dhanī sa sā dhanī mā māṃ once, next twice –

ma pa nī ma dha sā rī gā rī gā mā rī ga, a pair of mā-s.

This is the karaṇa. (232-233c)

व नी चाथ ो यते, मा धनी धपौ।।233।।

मा रमौ िनधधा धौ सौ रगौ सौ धिनधा पमां।
मा गां री गा म मा धा मा गा री गा सग री ग सा।।234।।
सा धनी मा धनी धा सा धनी मानां चतु कम्।
व येषा समु ा

Next we describe the varttanī. mā dhanī dha and pa,

mā, ri and ma, nidhadhā, two dha-s, two sa-s, ri and ga, two sa-s, dhanidhā

pamāṃ

mā gāṃ rī gā ma mā dhā mā gā rī gā saga rī ga sā

sā dhanī mā dhanī dhā sā dhanī four mā-s.

This is how the varttanī has been taught. (233cd-235c)

ऽऽि ि का तू यतेऽधुना।।235।।

50
 थमा मा यं धा नी सा धा नी पा क तता।
धा नी मा सा तथा मा री मा नीित या तः परा।।236।।
धा नी ि ः सा गा रगौ धा यं चा या, चतु थका।
सा धा सा च मगौ मानां चतु कं , प मी पुनः।।237।।
मगौ री गा मा यं च पमो गाऽथोऽिप, षि का।
री गा मांष कमथ च, स मी नी च धा तथा।।238।।
नी धा सानां चतु के णा मी गा री यं च गा।
मांचतु किमित ो ाऽऽि ि कायां वराविलः।।239।।

Now we describe the ākṣiptikā.

The first (kalā) should be – a mā pair, dhā nī sā dhā nī pā.

The next one is dhā nī mā sā, then mā rī mā nī.

dhā nī two sā-s, gā, ri and ga, dhā pair should form the next.

The fourth should be sā dhā sā, ma and ga, mā foursome.

The fifth should be ma and ga, rī gā mā triad, pa and ma, and gā.

The sixth is rī gā, six māṃ-s. The seventh should be nī and dhā, then, nī dhā, four

of sā-s. The eight should have gā, rī pair, gā, māṃ foursome.

This is the tonal sequence in the ākṣiptikā. (235d-239)

1. मा मा धा नी सा धा नी पा
पृ थु ग ड ग िल त
2. धा नी मा सा मा री मा नी
म द ज ल त ित सौ
3. धां न सा सा गा रग धा धा
र भ ल ष प

4. सा धा सा मग मां मां मां मां

द स मू हं

51
 5. मग री गा मा मा मा पम गा
मु ख िम नी ल
6. री गा मां मां मां मां मां मां
श क लै भू िष त
7. नी धा नी धा सा सा सा सा
िम व ग ण प ते
8. गा री री गा मां मां मां मां
ज य तु

1. mā mā dhā nī sā dhā nī pā

pṛ thu ga ṇḍa ga li ta

2. dhā nī mā sā mā rī mā nī

ma da ja la ta ti sau

3. dhāṃ nīṃ sā sā gā riga dhā dhā

ra bha la gna ṣa ṭpa

4. sā dhā sā maga māṃ māṃ māṃ māṃ

da sa mū haṃ

5. maga rī gā mā mā mā pama gā

mu kha mi ndra nī la

6. rī gā māṃ māṃ māṃ māṃ māṃ māṃ

śa ka lai rbhū ṣi ta

7. nī dhā nī dhā sā sā sā sā

mi va ga ṇa pa tē

8. gā rī rī gā māṃ māṃ māṃ māṃ

rja ya tu

इ यु ः षाडवः शु ो रागरािजिवभूषणम्।।240।।

52
 The jewel adorning all rāgas, Śuddhaṣāḍava, has been described thus. (240cd)

---------------------------------------------

।।अथ शु कै िशकः।।7।।

कामारवीकै िशक यामु प ः काकलीयुतः।

संपूणः सावरोही च स ा तेन भूिषतः।।241।।
ष जा दमू छन तारष जांश हपेशलः।
प म वरिव ामः पृिथवीसुतदैवतः।।242।।
वीररौ ा भुतरसो िविनयो यो मनीिषिभः।
स धौ िनवहणे ेयः िशिशरे वासरा दमे।।243।।
हरे ेय(गेय) काल ैः शु कै िशकसं कः।

Next Śuddhakaiśika (7)

The rāga named Śuddhakaiśika is born of the Kārmāravī and Kaiśikī jātis. It is

complete in svara content, and includes the kākalī svara. It mostly in descent,

adorned by the prasannānta alaṅkāra. Its scale commences on ṣaḍja. The tāra ṣaḍja

serves as the aṃśa and graha, and the pañcama is the nyāsa. Its deity is Sītā

(daughter of the Earth). It should be employed for vīra, raudra and adbhuta rasas by

the wise. It is suitable for the nirvahaṇa sandhi in drama, and for the cold times, in

the first quarter of the day, according to the experts on time. (241-244ab)

सा सगौ सा सरी गा मा सा नी सा री सधा मधा।।244।।

मा धा नी धा प मा गा मा पा पे यालाप ई रतः।

The ālāpa has been taught as follows –

sā, sa and ga, sā, sarī, gā mā sā nī sā rī sadhā, madhā

mā dhā nī dhā pa mā gā mā pā pā.

स मरी स रगा सा म ग म सा र स सा ि शः।।245।।

53
 म ष जचतु कं च ररी ममौ पपौ धमौ।
धसौ धनी सम ाणां चतु कं रगसा पधौ।।246।।
ि शो धमौ चाथ पमौ पधा सां च चतु यम्।
व त येष ा

The varttanī is like this –

sa marī sarigā sā ma ga ma sā ri sa sā twice,

four mandra ṣaḍjas, rirī, ma and ma, pa and pa, dha and ma

dha and sa, dhanī, four mandra sas, rigasā, pa and dha

twice dha and ma, then pa and ma, padhā and four sāṃ.

ऽऽि ि का तु ो यते धरणीधृता।।247।।

षट् सा नी धेित त ा ा, ि ः सारीमा च सा तथा।
री गा मेित ि तीया तु, तृतीया तु कलो यते।।248।।
मा गा री प कं सानां, चतुथ सांचतु कतः।
नी सा नी नी तु, प यां ि मा गा री ि मा ि ः पा।।249।।
धा नी पा धा तथा माधा यं ष थ, स मी।
सांचतु कं तथा नी धा पा येन क ता।।250।।
धा मा गा सा पाचतु कम यां च वराविलः।।251।।

The ākṣiptika is now described by this ruler of the land.

Six sā-s, nī dhā make up the first kalā; twice sā, rīmā, and sā rī gā mā form the

second; the third kalā should have mā gā rī and five sā-s; the fourth should be four

sāṃ-s, then nī sā nī nī; in the fifth, two mā-s, gā rī, two mā, two pā; in the sixth, there

is dhā nī pā d1 and two mādhā-s; the seventh has four sāṃ, then nī dhā, two pā-s. In

the eighth we have dhāmā gā sā, four pā-s. This is the svara series.

1 सा सा सा सा सा सा नी धा

54
 अ ि वा ला
2. सा सा री मा सा री गा मा
िश खा के िश
3. मा गा री सा सा सा सा सा
मां स शो िण त
4. सा सा सा सा नी सा नी नी
भो िज िन
5. मा मा गा री मा मा पा पा
स वा हा र िण
6. धा नी पा धा मा धा मा धा
िन मा से
7. सा सा सा सा नी धा पा पा
च म मु डे
8. धा मा गा सा पा पा पा पा
न मो ऽ तु ते

1. sā sā sā sā sā sā nī dhā

a gni jvā lā

2. sā sā rī mā sā rī gā mā

śi khā kē śi

3. mā gā rī sā sā sā sā sā

māṃ sa śō ṇi ta

4. sā sā sā sā nī sā nī nī

bhō ji ni

5. mā mā gā rī mā mā pā

sa rvā hā ri ṇi

6. dhā nī pā dhā mā dhā mā dhā

55
 ni rmāṃ sē

7. sā sā sā sā nī dhā pā pā

ca rma mu ṇḍē

8. dhā mā gā sā pā pā pā pā

na mō ‘stu tē

शु कै िशकसं ोऽयं रागः स यङ् िन िपतः

म यम ामसंब धो शु ाः स ािप क ताः।।252।।

This rāga named Śuddhakaiśika has been described completely. With

that all the seven śuddha rāgas connected with the madhyamagrāma

have been presented. (252)

---------------------------------------------------------------
।।अथ िभ रागाः।।

Next, bhinnarāgas.

।।अथ िभ कै िशकम यमः।।1।।(8)

ष ज ामसमु भूतः ष जम यिमको वः।

वण संचा रिण फ तः काकली वररािजतः।।253।।
ष ज हांशाप यासो म यम यासभूिषतः।
ष जा दमू छनः पूणः स ा दिवभूषणः।।254।।
वीररौ ा भुतरसो न ाधीशदैवतः।
वासर थमे यामे िनयो योऽयं मनीिषिभः।।255।।
गमकै म भूिय ै भ कै िशकम यमः।

Next Bhinnakaiśikamadhyama. (8)

56
Born in the ṣaḍja grāma from the jāti Ṣaḍjamadhyamā, Bhinnakaiśikamadhyama

progresses much in the sañcārī varṇa, adorned by the kākalī svara. It has ṣaḍja

serving as graha and aṃśa, and madhyama as nyāsa. Its scales begins on ṣaḍja. It

is complete in svara content and is adorned by the prasannādi alaṅkāra. It serves

the vīra, raudra and adbhuta rasas, and has for its deity the moon (the king of stars).

It ought to be employed in the first quarter of the day by the intelligent. It is rendered

with plenty of mandra sthāna gamakas. (253-256ab)

सा नी धा सा मां ममौ मा मगयुगं च गामा मा।।256।।

धा धा नी धा स(म)यु मं सा गा मा धा िन धा स सा।
मा धा मधौ गमौ सा गा सधौ धा मा स सा ग मा।।257।।
धा नी धा सा सा मधौ च पमौ प ममायुगम्।
इ यालापो

sā nī dhā sā māṃ ma and ma, mā, two maga-s, then gāmā mā,

dhā dhā nī dhā sa(ma) pair, sā gā mā dhā ni dhā sa sā,

mā dhā ma and dha, ga and ma, sā gā, sa and dha, dhā mā sa sā ga mā,

dhā nī dhā sā sa and dha, then pa and ma, pañcama, and mā pair –

this is the ālāpa. (256cd-258c)

व नी च ससौ िनधौ ससौ ममौ।।258।।

मधौ मगौ मधौ िनमौ मनी धानी मधौ ममौ।
िनधौ नी प कं सानां धधौ ममौ मसौ सगौ।।259।।
मसौ समौ धधौ धधौ ममौ धमौ गमौ मधौ।
संचतु कं धम धध पा मा पामेित क तता।।260।।

The varttanī has been prescribed thus –

sa and sa, ni and dha, sa and sa, ma and ma,

57
ma and dha, ma and ga, ma and dha, ni and ma, manī, dhānī, ma and dha, ma and

ma,

ni and dha, nī, five of sā-s, dha and dha, ma and ma, ma and sa, sa and ga,

ma and sa, sa and ma, dha and dha, dha and dha, ma and ma, dha and ma, ga and

ma, ma and dha,

saṃ foursome, dhama dhadha pā mā pāmā. ((258c-260)

ि ः सा नी धा ि ः सा ि मा थमाऽथ ि तीियका।
मा धा मा गा पुनमा धा नी मेित यात्, तृतीियका।।261।।
मा नी धा नी पुनमाधा नीमे,- यथ चतु थका।
नी धा नी प कं सानां, प यां या दसा यम्।।262।।
नी धा पा पेित, धा नी मा पा गा री म यं तथा।
ष ी, स िमका पा मा यं धा नी पमौ गु ।।263।।
सा धा धा नी माचतु कम याि ि का मृता।।264।।

Two sā nī dhā two sā, two mā form the first (kalā).

The second has mā dhā mā gā again mā dhā nī mā.

The third is mā nī dhā nī, again mā dhā nī mā.

The fourth goes nī dhā nī, five of sā-s.

In the fifth should come nī, sā triad, nī dhā pā pā.

The sixth should have dhā nī mā pā gā rī mā pair.

The seventh must be pā mā triad dhā nī, long pa and ma.

In the eighth we have sā dhā dhā nī, mā foursome. This is the ākṣiptikā prescribed.

(261-264)

1. सा सा नी धा सा सा मा मा
बृ ह दु द र िव क ट
2. मा धा मा गा मा धा नी मा
ग म न र ज स िव
58
 3. मा नी धा नी मा धा नी मा
भ ं सु िव पु ल
4. नी धा नी सा सा सा सा सा
पी नां गं
5. नी सा सा सा नी धा पा पा
अ र द म न िव ष म
6. धा नी मा पा गा री मा मा
लो च न सु र न िम
7. पा मा मा मा धा नी पा मा
तं िव ना य कं
8. धा सा धा नी मा मा मा मा
व दे

1. sā sā nī dhā sā sā mā mā

bṛ ha du da ra vi ka ṭa

2. mā dhā mā gā mā dhā nī mā

ga ma na ra ja sa vi

3. mā nī dhā nī mā dhā nī mā

bha ktaṃ su vi pu la

4. nī dhā nī sā sā sā sā sā

pī nāṃ gaṃ

5. nī sā sā sā nī dhā pā pā

a ri da ma na vi ṣa ma

6. dhā nī mā pā gā rī mā mā

lō ca na su ra na mi

7. pā mā mā mā dhā nī pā mā

taṃ vi nā ya kaṃ

59
8. dhā sā dhā nī mā mā mā mā

va ndē

इ येष किथतो रा ा िभ कै िशकम यमः।।265।।

This is how the royal author has prescribed Bhinnakaiśika. (265)

अथ िभ ष जः।।2।।(9)
ष ज ामे िभ ष जः ष जोदी यवतीभवः।
म यम वरिव ामः प मषभव जतः।।266।।
धैवतांश ह ा ः स ा तिवभूषणः।
संचा रवण िचरः काक य तररािजतः।।267।।
सावभौमो सवे गेय उ रायतमू छनः।
हैम ते थमे यामे चतुराननदैवतः।।268।।
भयानके च बीभ से रसे

Next Bhinnaṣaḍja. (2) (9)

Bhinnaṣaḍja is born of the jāti Ṣaḍjōdīcyavatī in the ṣaḍja grāma. It has madhyama

for nyāsa, and lacks pañcama and ṛṣabha. Dhaivata serves as the aṃśa and graha.

Beautifully moving in the sañcārī varṇa, it is adorned by the pretty prasannānta

alaṅkāra. It is further embellished by the kākalī and antara svaras. Its scale is formed

by the uttarāyatā mūrcchanā. It should be sung in the festival of Sārvabhauma. It is

prescried for the fall in the first quarter of the day. Its chief deity is Brahmā (four-

faced). It is employed in the bhayānaka and bībhatsva rasa-s. (266-269a)

ऽ यालाप ईयते।
धा मा मगौ तथा सा सां सगौ मधौ धधौ िनधौ।।269।।
गमगा मा यं त मगौ मधौ मगौ ससौ।

60
 समौ गसौ मगौ धानां यं म िन स सां यम्।।270।।
िनगौ िनसौ िनधौ धा च स नीम य प कम्।
गसौ गमौ धा यं च िनधौ मगौ ि मा च धा।।271।।
धनी िन िन गमौ गा च ि मालापः क ततः।

Its ālāpa is now described.

dhā mā ma and ga, then sā sāṃ sa and ga ma and dha ni and dha

gamagā mā pair and like that ma and ga, ma and dha, ma and ga, sa and

sa

sa and ma, ga and sa, ma and ga, triad of dhā-s, ma ni sa, sāṃ triad,

ni and ga, ni and sa, ni and dha, dhā, and sa, five mandra nī-s,

ga and sa, ga and ma, dhā pair, and ni and dha, ma and ga, two mā, and

dhā,

dhanī ni ni ga and ma gā, and two mā-s – this is how the ālāpa is taught.

(269-272ab)

धा धगौ मा मधौ मगौ ि ःसां समौ मधौ ि धा।।272।।

धनी धपौ मा यं च ि रदं ख डमा दमम्।
मममा मधमा गसौ ससगा मधधा धधौ।।273।।
धनी धमौ िनधौ िनसौ म ष जचतु ककम्।
िनसौ िनगौ िनसौ िननी ि धा सधौ धनी धपौ।।274।।
िनघौ ि मा मगौ मधौ मगौ ससौ सगौ मधौ।
ि धा धनी धपौ मगौ मा यं व नी ि वयम्।।275।।

dhā dha and ga mā, ma and dha, ma and ga, two sāṃ, sa and ma, ma and dha, two

dhā,

dhanī, dha and pa, mā pair, all twice, make up the first section.

mamamā madhamā ga and sa sasagā madhadhā dha and dha,

dhanīdha and ma, ni and dha, ni and sa, four mandra ṣaḍja-s,
61
ni and sa, ni and ga, ni and sa, ninī, two dhā, sa and dha, dhanī, dha and pa

ni and ga, mā trio, ma and ga, ma and dha, ma and ga, sa and sa, sa and ga, ma

and dha,

two dhā, dhanī, dha and pa, ma and ga, mā pair – this is the varttanī. (272cd-275)

ि धा नी धा च पा मा गा थमा-ऽथ ि तीियका।
सागांमानी च ि धा नी, धा पा मा गा सगौ मधौ।।276।।
गुरवः यु तृतीय यां, पा धा (धा धा) नी गा च मा वराः।
चतुधा तु चतु या यु,-मा नी धा नी च म सा।।277।।
च वारः प मी, ष ी नी गां सां नी च धा यम्।
न अथो स मी ो ा तृतीयावद,-था मी।।
चतुथ व दयं याताऽऽि ि का िभ ष जगा।।278।।

Three dhā, nī, dhā and pa, mā gā make up the first kalā.

The second is sāgāṃmānī and three dhā-s, ni.

dhā pā mā gā, long sa and ga, ma and dha should be there in the third.

pā d(dhā dhā) nī gā, and four mā svaras should be there in the fourth.

mā nī dhā nī and four mandra sā-s make up the fifth.

The sixth has nī gāṃ sāṃ nī and dhā triad and nīṃ.

Next the seventh is prescribed to be like the third.

The eighth should be like the fourth.

This is how the ākṣiptikā of Bhinnaṣaḍja is rendered. (276-278)

1. धा धा धा नी धा पा मा गा
च ल रं ग
2. सा गा मा नी धा धा धा नी
भं गु रं अ
3. धा पा मा गा सा गा मा धा

62
 ने क रे णु
4. धा धा नी गा मा मा मा मा
िप रं सु
5. मा नी धा नी सां सां सां सां
रा सु रै ः सु
6. न गा सा न धां धां धां न
से िव तं पु
7. धा पा मा गा सा गा मा धा
ना तु जा न
8. धा धा नी गा मा मा मा मा
वी ज लं

1. dhā dhā dhā nī dhā pā mā mā gā

ca la tta raṃ ga

2. sā gā mā nī dhā dhā dhā nī

bhaṃ gu raṃ a

3. dhā pā mā gā sā gā mā dhā

nē ka rē ṇu

4. dhā dhā nī gā mā mā mā mā

pi ñja raṃ su

5. mā nī dhā nī sāṃ sāṃ sāṃ sāṃ

rā su raiḥ su

6. nīṃ gā sā nīṃ dhāṃ dhāṃ dhāṃ nīṃ

sē vi taṃ pu

7. dhā pā mā gā sā gā mā dhā

nā tu jā hna

63
8. dhā dhā nī gā mā mā mā mā

vī ja laṃ

--------------------------------------------------------------

।।अथ िभ तानः।।3।।(10)

Next Bhinnatāna. (3) (10)

म यमाप मीजाितसंजातो िभ तानकः।

म यम ामरागोऽयं प मांश ह तथा।।279।।
िवहीन ऋषभेणाथो ऋषभा पतया युतः।
म यम वरिव ामः व पम यमकोऽथवा।।280।।
वण संचा रिण यातः स ा दिवभूषणः।
यकामू छनोपेतः काकली वरपेशलः।।281।।
वासर थमे यामे शृ गारे िविनयु यते।
िनषाददुबलः ो ो भवानीपितदैवतः।।282।।
अ य दतं त ैदबल
ु वं िनषा दनः।
त त
े ुजाितजं िच यं रदौब यं पुनबुधैः।।283।।

Bhinnatāna is born of Madhyamā and Pañcamī jātis. It is a madhyamagrāma rāga.

Pañcama is the aṃśa and graha, and ṛṣabha is either absent or sparse. Madhyama

svara provides the nyāsa for resting, or is sparse. The varṇa sañcārī is most used,

adorned by the prasannādi alaṅkāra. The scale is provided by the hṛṣyakā

mūrcchanā, and includes the kākalī svara. It is employed in the first quarter of the

day, and in the śṛṅgāra rasa. It is prescribed to be weak in niṣāda. This prescription

of the weakness of niṣāda should be noted to be caused by the weak ri in the parent

jāti, by the intelligent practitioners. The presiding deity is Śiva (lord of Bhavānī). (279-

283)

पा यं धा यं धानी धा पा पा धपमा ध मा।

64
 म गा म मा प सा गा मा सपग रसप माः।।284।।
ि ि मधौ प रपा(पाः) यु नपधमा यम्।
इ यालापो,

pā triad, dhā pair, dhānī dhā pā pā dhapamā dha mā,

ma gā ma mā pa sā gā mā sapagarisa and pañcama,

three times ma and dha, paripā twice, twice ni pa dha, mā triad – this is the ālāpa.

(284-285c)

व नी च पनी सग पनी ि शः।।285।।

पनी संगं गसं गा मा पा धा पा म ग मा पपौ।
चतुः पा सं यं धानी पा यं स यं गगौ।।
पानी सा गां मा प धा पा मागां मामेित क तता।।286।।

Varttanī is prescribed as - panī saga panī twice,

panī saṃgaṃ gasaṃ gā mā pā dhā pā ma ga mā pa and pa,

four pā-s, saṃ pair, dhānī pā pair, sa triad, ga and ga,

pānī sāṃ mā pa dhā pā māgāṃ māmā. (285d-286)

पा नी सा गा पृथग् ि रा ा, सागां मधौ मगौ।

संचतु कं ि तीया तु, तृतीयाऽथ कलो यते।।287।।
सा गा मा पा तथा धा पा ि मगौ, तु चतु थका।
सा गा मा प कं पानां, धा पा ि ः सा ि ः पा ि धा।।288।।
प मी, सा यं ि ःपा धापा मागेित त परा।
धा पा मपौ मगौ ि ःसां पा मा (मा पा) स यथा,- मी।।289।।
धा पा मगौ च माः प ाि ि का िभ तानगा।।290।।

The first kalā is pā nī sā gā, each group rendered twice.

sāgāṃ ma and dha, ma and ga, saṃ foursome form the second.

65
The third kalā is prescribed as sā gā mā pā, then dhā pā, wo maga-s.

The fourth is sā gā mā and five pā-s.

dhā pā, two sā, two pā, two dhā form the fifth.

sā pair, two pā, dhā pā mā gā make up the next.

dhā pā ma and pa ma and ga two sāṃ pā mā (mā pā) form the seventh.

The eighth is dhā pā ma and ga and five mā-s.

This is the ākṣiptikā of Bhinnatāna. (287-290)

1. पा पा नी नी सा सा गा गा
ह र व र मु कु टं
2. सा गा मध मग सां सां सां सां
ज टा लु िल तं
3. सा गा मा पा धा पा मग मग
अ म र व धू कु च
4. सा गा मा पा पा पा पा पा
प र म िल तं
5. धा पा सा सा पा पा धा धा
ब िव ध कु सु म
6. सा सा पा पा धा पा मा गा
र जो िण तं
7. धा पा मप मग सां सां मां पां
िव ज य ित गं गा
8. धा पा मग मा मा मा मा मा
िव म ल ज लं

1. pā pā nī nī sā sā gā gā

ha ra va ra mu ku ṭa

66
2. sā gā madha maga sāṃ sāṃ sāṃ sāṃ

ja ṭā lu li taṃ

3. sā gā mā pā dhā pā maga maga

a ma ra va dhū ku ca

4. sā gā mā pā pā pā pā pā

pa ri ma li taṃ

5. dhā pā sā sā pā pā dhā dhā

ba hu vi dha ku su ma

6. sā sā pā pā dhā pā mā gā

ra jō ru ṇi taṃ

7. dhā pā mapa maga sāṃ sāṃ māṃ pāṃ

vi ja ya ti gaṃ gā

8. dhā pā maga mā mā mā mā mā

vi ma la ja laṃ

--------------------------------------------------------------

।।अथ िभ कै िशकः।।4।।(11)

कामार ा कै िश या उ भूत ो िभ कै िशकः।

ामे म यमसं े तु ष जांश हगोचरः।।291।।
संपूणः प म यासः काकली वरसंयुतः।
चा संचा रवणा ः स ा दिवभूषणः।।292।।
भू रम वरयुत तथा ष जा दमू छनः।
िनयो यः िशिशरे यामे वासर या दमे पुनः।।293।।
दानवीरे ऽ भुते रौ े रसे शंकरव लभः।

Next Bhinnakaiśika. (4) (11)

67
Bhinnakaiśika is born of Kārmāravī and Kaiśikī (jātis) in the madhyama grāma. It has

ṣaḍja serving as aṃśa and graha, and pañcama as nyāsa. It is complete in svara

content and includes the kākalī svara. It is beautiful, full of sañcārī varṇa,

embellished by the prasannādi alakāra. It employs the mandra svaras profusely. Its

scale is the mūrcchanā beginning with ṣaḍja. Th melody should be employed in the

winter, in the first quarter of the day. It is prescribed in the vīra rasa involving the

munificent hero, and in the adbhuta and raudra rasas. It is dear to Śaṅkara. (291-

294ab)

सा सा धा सा िनधौ सा नी ि ः सां नी मां च पां तथा।।294।।

धा मां धा सा िनधौ सा नी ि ःसां सां री स मां सरी।
सा गा धा नी स धा सा म पां मा पौ पा यं तथा।।295।।
इ यालापः सदालापिव ेना िन िपतः।

sā sā dhā sā ni and dha sā nī thrice, sāṃ nī māṃ and pāṃ

dhā māṃ dhā sā ni and dha sā nī two sāṃ sāṃ rī sa māṃ sarī

sā gā dhā nī sa dhā sā ma pā two pa-s, pā pair –

this is the ālāpa as shown by the scholar who knows ālāpa well. (294cd-296ab)

ि ः सा धमौ धपौ मा री मपौ धा मा च धा पुनः।।296।।

ष म सा री यं च सा री गा मा च सा रसा।
सा मा धा पा यं सा री मा पा धा सेित च यम्।
धा पा मा पा यं ो ा व नी ।।297।।

Two sā dha and ma dha and pa mā rī ma and pa dhā mā and again dhā

six mandra sā-s, mā dhā, pā pair, sā rī mā pā dhā sā twice

dhā pā mā, pā triad, is the prescription for varttanī. (296-297)

आि ि का पुनः।।297।।

68
 सांचतु कं ि री मा(ऽऽ) ा, ि तीया च पा यम्।
सा सा मा पेित, मा ं पमौ पाः प चापरा।।298।।
ि मा सनी म ष जप कं तु चतु थका।
प मी सा के न यान् नी गा सा सा च धा तथा।।299।।
पामापेित तद या च, मा धा सा पा च धा च मा।
रीमेित स मी ो ा तृतीयावदथा मी।।300।।

Ākṣiptikā is like this. The first kalā is made up of sāṃ foursome,, two two rī mā.

The second has pā pair, (two svaras missing?) sā sā mā pā,

mā pair, pa and ma, five pā-s make up the next.

Two mā-s, sa and ni, five mandra ṣaḍjas, form the fourth.

The fifth has eight sā-s.

nī gā sā sā dhā mā pā mā make up the next.

mā dhā sā pā dhā mā rī mā form the seventh.

The eighth is like the third kalā. (297d-300)

1. सा सा सा सा री री मा मा
इ नी ल
2. पा पा मा धा सा सा मा पा
स भं म
3. मा मा पम पा पा पा पा पा
दा धग ध

4. मा मा स न सा सां सां सां सां

वा िस तं
2. सा सा सा सा सा सा सा सा
ए क दं त
6. नी गा सा सा धा पा मा पा
शो िभ तं िव
69
 7. मा धा सा पा दा मा री मा
मा िम तं िव
8. मा मा पम पा पा पा पा पा
ना य कं

1. sā sā sā sā rī rī mā mā

I ndranI1 la

2. pā pā mā dhā sā sā mā pā

sa pra bhaṃ ma

3. mā mā pama pā pā pā pā pā

dā ndha ga ndha

4. mā mā saniṃ sā sāṃ sāṃ sāṃ sāṃ

vā si taṃ

5. sā sā sā sā sā sā sā sā

ē ka daṃ ta

6. nī gā sā sā dhā pā mā pā

śō bhi taṃ na

7. mā dhā sā pā dhā mā rī mā

mā mi taṃ vi

8. mā mā pama pā pā pā pā pā pā

nā ya kaṃ

भ नकै शकरागोऽय म यु तः पृ थवीभृता।। 301।।

This is the Bhinnakaiśika rāga, as described by the royal author. (301)

।।अथ िभ प मः।।5।।(12)

म यम ामसंभूतो िभ प क(म)सं कः।

70
 म यमाप मीजाितसंजातः प मा तकः।।302।।
धैवतांश ह ैव पौरवीमू छनाि वतः।
िचि षादसंयु ः काकलीकिलतः िचत्।।303।।
संचा रवणिव तीणः स ा ेन भूिषतः।
भयानका यबीभ सरसः सौ रि य तथा।।304।।
िविनयु ः सू धार वेशेऽयं मनीिषिभः।
ी मे ाक् हरे गेयो गानकालिवच णैः।।
अ ि ुितकौ व पौ के षांचनमते मतौ।।305।।

Next, Bhinnapañcama. (5) (12)

(The rāga) named Bhinnapañcama is born in the madhyamagrāma. originating

in the jātis Madhyamā and Pañcamī. It has paṅcama serving as the nyāsa <anta>,

and dhaivata as the āṃśa and graha. It takes the Pauravī mūrcchanā for its scale.

At times it incorporates (the normal?) niṣāda,, sometimes rendered kākalī. It is

elaborated in the sañcārī varṇa, adorned by (alaṅkāras such prasannādī. It serves

the rasas named bhayānaka and bībhatsa. It is dear to Sauri (Saturn). It is

prescribed by the experts at the entry of the sūtradhāra. It should be sung in

summer in the first watch of the day according to the experts on the time schedule of

singing. According to the view of some, the two-śruti svaras (ni and ga) are sparse in

this melody. (302-305)

धा मा नी धा पनी धा मा पमा पा पा पगौ मगौ।

पगौ मगौ मगौ मागा री यं माप पा धमा।।306।।
नी धा धपौ धनी धा च धपौ धनी च धैवतः।
धा धा मा धा स सा साम गरी गस गसौ गसौ।।307।।
सा नी नी धैवतो धा नी पधधा धा धा च मा यम्।
ि ःसालापो,

71
 The ālāpa should go like this – dhā mā nī dhā panī dhā mā pamā pā pā paga

maga, paga, maga, maga māgā three rīs, māpa pā dhamā, nī dhā dha and pa, dha

and ni, and dhaivata, dhā dhā mā mā dhā sa sā sā sāma ga and rī gasa, ga and sa,

ga and sa, sā nī nī dhaivata dhā nī padhadhā dhā dhā and a ma triad, two sa-s.

(306-308c)

व नी तु धससा गषभौ मनी।।308।।

धधौ पधौ पनी धौ च ख डमा िमदं ि शः।
धपौ धनी धपौ मनी रगौ रनी धधौ पमौ।।309।।
गमौ पपौ ररी माध ममौ धपौ धधौ पनी।
धनी ष ज यं गारी ररी िनधौ धधौ पधौ।।310।।
ममौ गमौ मगौ नी धा पनी धापां च मां च गां।
मां पां (च) पामथो(पां अथो) याता

The varttanī is known to be like this. The first part made up of dhasasā ga and

ṛṣabha, ma and ni (or manī), dha and dha, pa and dha, pa and ni (or panī) and two

dha-s, should be rendered twice.

Dha and pa, dha and ni, dha and pa, ma and ni ri and ga, ri and ni, dha and

dha, pa and ma, ga and ma, pa and pa, ri and ri, mādha, ma and ma, dha and pa,

dha and dha, pa and ni, dha and ni, ṣaḍja triad, gārī, rirī, ni and dha, dha and dha,

pa and dha, ma and ma, ga and ma, ma and ga, ma and ga, nī dhā, pa and ni,

dhāpāṃ, then māṃ and gāṃ, māpā (and pāṃ). (308d-311c)

ऽऽि ि का त थो यते।।311।।
री मा धपौ धा यं च धनी धपौ च मा दमा।
धा सा नी धा सा (पा) िनधौ मा मा ि तीया, ततःपरा।।312।।
मा री मा धा धपौ धा धपौ मा, नी धा पधौ िन (नी)धा।
धा यं* मा चतुथ , री मा धासा च न तथा।।313।।
गां सां नी प मी, चैव धा पनी धा यं तु मा।
72
 री मा ष ी, स मी धा पमौ गरी च मा धपौ।।314।।
धा पधौ मा,-ऽऽ मी नी धा पधौ धनी च धा तथा।
मा पा येन सं ो ाऽऽि ि का िभ प मी।।
इ येवं पूणतामा ाः प िभ ाः समासतः।।315।।

The ākṣiptikā has been prescribed as follows.

rī mā dha and pa, dhā pair, dha and ni, dha and pa, ma make up the first (kalā).

dhā sānī dhā sā (pā) ni and dha, mā mā form the second.

The next one has mā rī mā dhā dha and pa mā,

nī dhā pa and dha ni(nī) dhā, dhā pair*, mā make up the fourth.

rī mā dhāsā, then nīṃ, gāṃ sāṃ nī form the fifth.

dhā, pa and ni, dhā triad, mā rī and mā form the sixth.

The seventh consists of dhā, pa and ma, ga and ri, mā, dha and pa, dhā, pa and

dha, mā.

The eighth has nī dhā pa and dha dha and ni, dhā, mā, pā pair. This is how the

ākṣiptikā has been prescribed in Bhinnapañcamī.

Thus we complete the description of the five bhinna rāgas. (311d-315)

* The suggested correction in the text, namely ( यं) (triad), seems to be wrong.

1. री मा धप धा धा धिन धप मा
िव म ल श िश ख् ड
2. धा सा नी धा पा िनध मा मा
धा र णं

3. मा री मा धा धप धा धप मा
अ मर ग ण न िम त
4. नी धा पध नी धा धा धा मा

73
 म भ व भ यं
5. धा पिन धा धा धा मा री मा
वं दे ि लो क
6. धा पिन धा धा धा मा री मा
ना थं गं गा
7. धा पम ग र मा धप धा पध मा
स र त् स िल ल
8. नी धा पध धिन धा मा पा पा
धौ त ज टं

1. rī mā dhapa dhā dhā dhani dhapa mā

vi ma la śa śi kha ṇḍa

2. dhā sā nī dhā pā nidha mā mā

dhā ri ṇaṃ

3. mā rī mā dhā dhapa dhā dhapa mā

a ma ra ga ṇa na mi ta

4. nī dhā padha nī dhā dhā dhā mā

ma bha va bha yaṃ

5. rī mā dhā sā nī gā sā nī

vaṃ dē tri lō ka

6. dhā pani dhā dhā dhā mā rī mā

nā thaṃ gaṃ gā

7. dhā pama gari mā dhapa dhā padha mā

sa ri t sa li la

8. nī dhā padha dhani dhā mā pā pā

dhau ta ja ṭaṃ

74
 ।।अथ गौडरागाः।।
।।अथ गौडकै िशकम यमः।।1।।(13)

Next, the gauḍa rāgas.

Next, Gauḍakaiśikamadhyama. (1) (13)

ष ज ामसमु भूतः ष जम यमसं या।

जा याऽयं जिनतो रागो गौडकै िशकम यमः।।316।।
ष ज हांशाप यास तथा ष जा दमू छनः।
काकिलकिलतः पूण वणनारोिहणा युतः।।317।।
स म यालंकारो न ाधीशदैवतः।
सभयानकवीरा यरस यिवव जतः।
गेयो म या नकाले तु रागिवि ः योगतः।।318।।

Arising in the ṣaḍjagrāma, this rāga Gauḍakaiśikamadhyama is born f the jāti named

Ṣaḍjamadhyamā. It has ṣaḍja serving as the graha, aṃśa and nyāsa, and its scale is

the mūrcchanā commencing from ṣaḍja. It includes the kākalī modification, and is

complete in svara content. It moves mainly in the ārōhī varṇa, adorned by the

prasannamadhya alaṅkāra. Its deity is the lord of the stars (moon?). It should be

sung by the learned in rāga in the afternoon according to the needs of the dramatic

performance, leaving out the bhayānaka and vīra rasas. (316-318)

ससौ मधौ मसौ धासौ सधसाि तयं सरी।

मा गा मानां चतु कं ध मध री ध चतु कनी।।319।।
धनी ध मा ध मा गा ध र ध नी धसमा ि शः।
धधौ ष जचतु कं मध री ध चतु कनी।।320।।
स यं री ग री मा प गसगा सधस यम्।
चतु कं म यमानां च धमधा रचतु ककम्।।321।।
ध रधा धिनधा धा स धपमा गा रतुयकम्।

75
 ग रगा गधासा साध धसधा धसरी धरी।।322।।
ममधा र रधा नी ध िनमधा मसधा र धा।
िन ध नी मधगा गा ध र ध नी धा यं सतः।।323।।
धधौ ससौ सरी गा र म र गा स ग सा ध सा।
स म यमचतु कं च धमधा रचतु ककम्।।324।।
धरी म यिन ष कं तु धैवतानां पधौ पमौ।
रचतु कं गरी मा गं धसधा मसधा ि शः।।325।।
री ध री ममधा ी री धिनधा म ध नी मधा।
मगधा र ध नी धा ध स यं धौ सतुयकम्।।326।।
र ग र म र गा सा ग सा ि न सिनसाः पुनः।
एकादश धसा रीमाः प ध यतो मसौ।।327।।
गसा ि मा धमपधा ि म यालाप ई रतः।

The ālāpa has been prescribed as follows.

sa and sa, ma and dha, ma and sa, dhā and sā, sa dha sa twice, sa rī

mā gā mā foursome, dha madha rī dha, four times nī,

dhanī ṣaḍja foursome, dha, sa rī sa sa dhā dha sa,

sa triad, rī ga rī mā pa gasagā sadhasa twice,

four madhyamas, dhamadhā ri foursome,

dharidhā dhanidhā dhā sa dhapamā gā, ri foursome,

garigā gadhasā sādha dhasadhā dhasarī dhaī,

mamadhā riridhā nī nimadhā masadhā ri dhā,

ni dha nī madhagā gā dha ri dha nī dhā triad sa, after that,

dha andha sa and sa sarī gā ri ma ri gā sa ga sā dha sā,

sa madhyama foursome, and dhamadhā, ri foursome,

dharī, madhya(sthāna) ni, six of dhaivatas, pa and dha, pa and ma,

ri foursome, garī mā gaṃ dhasadhā masadhā twice,

rī dha rī mamadhā two rī, dhanidhā ma dha nī madhā,

76
magadhā ri dha nī dhā dha sa triad, two dhas, sa foursome,

ri ga ri ma ri gā sā ga sā, three nī, sa ni and sa,

eleven dhasā rīmā five times, dha triad, then ma and sa,

gasā two mā dhamapadhā, twice ma. (319-328ab)

ध यं स यं ध ध यं सधमा म धा।।328।।
मम (सस) म यमष कं च धमगा नी च ध यम्।
र ध धाि तयं धौ नी धौ सौ ि ि - सौ च धौ।।329।।
स म धा र स री गा स स स धा ष जतुयकम्।
मचतु कं धमा धा ध िन ध धा धिनधा ग धा।।330।।
सगधा ध ध धा सापौ मधमा रगमा धधौ।
सधधा रचतु कं च गममा धमधा िनधौ।।331।।
िनधौ धैवतष कं च रम यं नी च स यम्।
ध स धा मां पृथक् तूया र यं गसगा ध सा।।332।।
ध ध सा स ध सा धा स स ध सा र रमा म धा।
धमधा यतो री च ध यं नी धतुयकम्।।333।।
गं स यं च गं ि धा सपतो धमयो यम्।
रगगा मा गष जौ च पधमा मधमा ममा।।334।।
पृथग् ि र धा री धा ि ः सगौ धौ स पा ध मा।
म म गा मा येनो ं करणं कृ णभूभुजा।।335।।

dha triad, sa duo, dha and dha triad, sadhamā ma dhā,

mama (sasa) six madhyamas, dhamagā nī and dha triad,

ri dha dhā pair, two dhas, nī two dhas two sa-s, triads of dhasa and dha pair,

sa ma dhā ri sa rī gā sa sa sa dhā, ṣaḍja foursome,

ma foursome, dhamā dhā dha ni dha dhā dhanidhā ga dhā,

sagadhā, ri foursome, gamamā, dhamadhā, ni and dha,

ni and dha, dhaivata six times, ri madhya, nī and sa triad,

dha sa dhā māṃ, each four times, ri triad, gasagā, dha sā,

77
dha dha sā sa dha sā dhā sa sa dha sā ririmā ma dhā,

dhamadhā thrice, rī dha triad, nī dha foursome,

gaṃ sa triad, gaṃ, three dhās, sapa, then dha-ma thrice,

rigagā mā ga and ṣaḍja, padhamā madhamā mamā,

ri dhā rī dhā twice each, twice sa and ga, dha twice, sa pā dha mā,

ma ma gā mā duo should make up the karaṇaas per the instructions of the kṛṣṇa

ruler. (328cd-335 )

सा का ा तृतीय थधैवता,ऽथ ि तीियका।

मा मां सा सां तथा धा सा रीमेित यात्, तृतीियका।।336।।
ममौ री साचतु कं च गरी समयुगं तथा।
चतुमा च चतुःसां च चतुथ , प मी पुनः।।337।।
माधामागा ि धा भूता, ष ी मा धा च सा यम्।
िनधा सासेित, सा सां मा मगौ री गा च सा सनी।।338।।
स मी, चा मी या तु िव ेयाऽऽि ि का कला।
धा सा पा धा मगौ मानां येण िवबुधै रयम्।।339।।

The first (kalā) contains eight sā-s, with the third being replaced by dhaivata (?).

The second has mā māṃ sā sāṃ and dhā sā rī mā.

The third is ma and ma rī sā foursome, ga and ri, sama pair.

Four māṃ-s and four sāṃ-s form the fourth.

The fifth has mādhāmāgā twice.

The sixth has mā dhā and sā pair, nidhā sāsa.

sā sāṃ mā, ma and ga, rī gā and sā, sani make up the seventh.

The eighth kalā of the ākṣiptikā is taught by the experts as – dhā sā pā dhā ma and

ga, mā triad. (336-339)

1 सा सा धा सा सा सा सा सा

78
 त ण र िव स दृ श

2 मां मां सा सा धां सा री मा

भा सु र िव क ट ज

3 मम री सा सा सा सा ग र सम
टा जू ट शे ख र

4 मां मां मां मां सां सां सां सां

प र र िच ता . . .

5 मा धा मा गा मा धा मा गा
िह म िश ख र िश ख र

6 मां धां सा सा न धां सा सा

मा . ल . श र ण ग

7 सां सां मां मग री गा सा सन

ता . पा . तु वः . स

8 धां सा पा धा मग मा मा मा
दा . गं . गा . . .

1. sā sā dhā sā sā sā sā sā

ta ru ṇa ra vi sa dṛ śa

2. māṃ māṃ sā sā dhāṃ sā rī mā

bhā su ra vi ka ṭa ja

3. mama rī sā sā sā sā gari sama

ṭā jū ṭa śē kha ra

4. māṃ māṃ māṃ māṃ sāṃ sāṃ sāṃ sāṃ

pa ri ra ci tā

5. mā dhā mā gā mā dhā mā gā

hi ma śi kha ri śi kha ra
79
6. māṃ dhāṃ sā sā nīṃ dhāṃ sā sā

mā la śa ra ṇa ga

7. sāṃ sāṃ māṃ maga rī gā sā saniṃ

tā pā tu vaḥ sa

8. dhāṃ sā pā dhā maga mā mā mā

dā gaṃ gā

इ यु ो ल णोपेतो गौडकै िशकम यमः।।340।।

This is the prescribed form of Gauḍakaiśikamadhyama. (340)

।।अथ गौडप मः।।2।।(14)

ष ज ामे ष जम याधैवतीजाितसंभवः।
ध हो धैव तांश म यमा तः पव जतः।।341।।
काकली वरसंयुत तथा तरिवरािजतः।
स म यालंकारो धैवता दकमू छनः।।342।।
आरोिहवण िचरो िन यं शौ र मरि यः।
भयानका यबीभ सिव ल भरसः पुरः।।343।।
िविनयोगोऽ य िव ेयो ी मेऽ नो म ययामयोः।
उ टे नटने गौडप म य पुरातनैः।।344।।

Next Gauḍapañcama. (2) (14)

Gauḍapañcama is born of the jātis Ṣaḍjamadhyamā and Dhaivatī, in the

ṣaḍjagrāma. Dhaivata serves as the graha and aṃśa, and madhyama as the nyāsa.

It drops pa, and includes the kākalī and antara svaras. Beautiful with movements in

the ārōhī direction, adorned by the prasannamadhya alaṅkāra, its scale is the

mūrcchanā commencing in dhaivata. It is dear to Śaurī and Smara. It serves the

80
bhayānaka, bībhatsva and vipralambha (śṛṅgāra) rasas. It is prescribed for the two

midday quarters of a summer day and in frenzied dance by the ancients. (341-344)

धा मा ि ध म यम धा मा स िन ध मा िन धा।
नी ध यं िनध ं स रगा म रगा र मा।।345।।
मधधा नी यं धानां मगमा ि ःसधैवताः।
षि नध य तुधा धः स ध नी ध स री गगौ।।346।।
ध नी ध यतो नीमौ मिनधा गससा म गा।
माप कं धमौ ि ध ि नधौ मा च ध यम्।।347।।
िनध यो धचतु कं मौ ध मा धा ध ध नी ध नी।
धममा गौ ससगसा धम यो म ध नी ध नी।।348।।
सोऽ धा िन ध नी धानां चतु कं िन ध नी च धाः।
च वारः, स ध नी धा स र ग धा ध िन ध यम्।।349।।
िन म पमौ िन धगौ सोऽतः सप कम यमः।
धमगा च धमौ ि न (ि ध ) िन ध नी ध म मा ध धा।।350।।
िनधधा िनिनधा धा स ध यं मधधौ िनधौ।
िनध यो धमधा मागौ सौ मगौ मो धप कम्।।351।।
ि नधौ गससा मा ग ममधा मा स रमा म गा।
मधधाि तयं ि ध िन ध धा स ध धा िनधा।।352।।
धौ मधौ स रमा गा मा मा ि ध गोऽ धा नधौ।
िनधमा मगमा मालापे प रक ततम्।।353।।

dhā mā two dha-s, madhyama, dhā mā sa ni dha mā ni dhā, nī dha triad, nidha pair,

sarigā marigā ri mā, madhadhā nī, triad of dhā / dha, magamā, two sa and dhaivata-

s, six nidhani-s, four dhā, dha, sa, dha nī dha sa rī ga and ga, dha nī, dha triad, nī

mā, three dha-s, two nidha, mā, dha triad, nidhani, dha foursome, two ma-s, dha mā

dhā dha dha nī dha nī, dhamamā, two ga-s, sasagasā, dhamani, ma dha nī dha nī,

sa eight times, ni dha nī, dha foursome, ni dha nī, four dhā-s, sa dha nī dhā sa ri ga

dhā dha ni dha triad, ni ma pa and ma, ni dha and ga, then sa,sa five times,

81
madhyama, dhamagā, dha and ma, three na (three dha-s?) ni dha nī dha ma mā dha

dhā, nidhadhā ninidhā dhā sa dha triad, ma dha dha, ni and dha, nidhani, dhamadhā

mā and gā two sa-s, ma and ga, ma, dha fivesome, twice ni and dha, gasasā, mā ga

mamadhā mā sarimā ma gā, madhadhā pair, three dha, ni dha dhā sa dha dhā

nidhā, two dha-s, ma and dha, sarimā gā mā mā, three dha, ga eight times, ni and

dha, nidhamā magamā pair – this is prescribed in the ālāpa. (345-353)

ि ःसो मधो(मधौ) धिनधसा धिनधा धसरी ग धा।

िन धा म गा ममौ धा म ध म यमचतु ककम्।।354।।
िनधधा रधधा ि म धगौ मधौ धनी यम्।
धा समौ मसमा मा ध धधिनधा यं च सं।।355।।
धिनधा ध म री गा िन म ध मा ध स री म धौ।
म ध मा प कं धानां ि नधौ िनमधा म मा।।
गमा येन करणं क ततं क तमी सता।।356।।

Three sa, ma and dha, dhanidhasā dhanidhā dhasarī ga dhā, ni dhā ma gā ma and

ma, dhā ma dha madhyama foursome, nidhadhā ridhadhā, three ma, dha and ga,

ma and dha, dhanī pair, dhā sa and ma, masamā mā dha dhadhanidhā, saṃ triad,

dhanidhā dha ma rī gā ni ma dha mā dha sa rī ma and two dha-s, ma dha mā, five

dhā-s, thrice ni and dha, nimadhā ma mā, gamā duo – this is the karaṇa prescribed

for the aspirant after fame. (354-356)

धा धा सा धा तथा सांसां ि वारं थमा कला।

ष धां सांधा ि तीया( याद्), ि ःसां ि मा ततः परा।।357।।
ि धा इित, चतुथ तु ि धा माप के न तु।
एति पययादु ा प मी, च ततः परा।।358।।
धा नी धा माचतु के ण चा तगेन तु, स मी।
मा धा धा धेित मागेित मामेित याद,-था मी।।359।।
ि धा धनी च गा ि माऽऽि ि के यमुदा ता।

82
 प वरसमार धगौडप मसंि तः(ता)।।360।।

dhā dhā sā dhā and sāṃsāṃ twice make up the first kalā.

Six dhāṃ sāṃ dhā should belong to the second.

Two sāṃ, three māṃ and three dhāṃ make up the next one.

The fourth has three dhā and five mā-s.

The same in reverse constitutes the fifth.

The next one has dhā nī dhā, mā quartet, ending with gā.

The seventh has mā dhā dhā dhā mā gā mā mā.

The eighth has three dhā-s, dha and ni, gā, three mā-s.

This is the ākṣiptikā of the five-svara melody, Gauḍapañcama. (357-360)

1 धां धां सा धां सां सां सां सां

घ न च ल न िख

2 धां धां धां धां धां धां सा धां

प ग िव ष म िव

3 सां सां मां मां मां धा धा धा

िनः ा स धू म

4 धा धा धा मा मा मा मा मा
धू श िश

5 मा मा मा मा मा धा धा धा
िव र िच त क पा ल

6 धा नी धा मा मा मा मा गा
मा लं ज य ित ज

83
 7 मा धा धा धा मा गा मा मा
टा मं ड लं

8 धा धा धा धिन गा मा मा मा
शं भो

1. dhāṃ dhāṃ sā dhāṃ sāṃ sāṃ sāṃ sāṃ

gha na ca la na khi nna

2. dhāṃ dhāṃ dhāṃ dhāṃ dhāṃ dhāṃ sā dhāṃ

pa nna ga vi ṣa ma vi

3. sāṃ sāṃ māṃ māṃ māṃ dhā dhā dhā

niḥ śvā sa dhū ma

4. dhā dhā dhā mā mā mā mā mā

dhū mra śa śi

5. mā mā mā mā mā dhā dhā dhā

vi ra ci ta ka pā la

6. dhā nī dhā mā mā mā mā gā

mā laṃ ja ya ti ja

7. mā dhā dhā dhā mā gā mā mā

ṭā maṃ ḍa laṃ

8. dhā dhā dhā dhani gā mā mā mā mā

śaṃ bhōḥ

।।अथ गौडकै िशकः।।3।।(15)

कै िशक ष जम या यामु भूतो म यमािभधे।

ामे ष ज हांशोऽयं संपूण गौडकै िशकः।।361।।

84
 ष जा दमू छनः ा तप मः काकलीयुतः।
स ा दिवभूष वणनारोिहणा युतः।।362।।
वीररौ ा भुतरसः क णोपेतगीितमान्।
िनयो यः िशिशरे काले दैने याम ये तथा।।363।।
शंकर ीतये गेयो गानत विवच णैः।

Next Gauḍakaiśika. (3) (15)

Born in the madhyama grāma from the Kaiśikī and Ṣadjamadhyamā jātis,

Gauḍakaiśika is complete in svara content. It has ṣaḍja serving as graha and aṃśa,

and pañcama as nyāsa. Its scale is the mūrcchanā commencing from ṣaḍja. It

includes the kākalī svara. Its movement is chiefly ārōhī, adorned by the prasannādi

alaṅkāra. It serves the vīra, raudra and adbhuta rasas, and is rendered in the gīti

imbued with pathos. It should be employed in the cold weather, during the two

quarters of the day. It should be sung by well trained musicians for the pleasure of

śaṅkara. (361-364ab)

न वयं म यम ामे कथं रागः तीयते।।364।।

ामि तयजा यु थो यु यते त यानुगः।
नैवम्,-अ य योगेषु वरौ प मधैवतौ।।365।।
ि तुः ुितकौ त ैद ृ येतेऽतः वकारणे।
जाित यसमु थाने िभ वे( वै)कगितः फु टः।।366।।

But how does this rāga belong to madhyamagrāma, as it is born of jātis

belonging to both grāma? Should it not follow both?

That cannot be, for, in the phrases employed by singers who have mastered it,

the svaras pañcama and dhaivata are observed to be three-śruti and four-śruti,

respectively. Hence, even with its origin being in two jātis, even in this divergence, a

single gait is clearly perceived. (364cd-366)

85
 कामारवीकै िशक यामु पि ः कै ि दी रता।
अ य त िवचाराह योगे दृ यते यतः।।367।।
ष जो ह ततः ष जम यकै िश कके उभे।
कारण वेन व यते एतदेव िह सु दरम्।।
संगीतशा मीमांसामांसल स मतम्।।368।।

By some, its origin is traced to Kārmāravī and Kaiśikī. This theory does not

merit consideration as, in practice, ṣaḍja is seen to be the graha. Hence it is only fit

that Ṣadjamadhyamā and Kaiśikī are described as the sources. Only this is

acceptable to the experts who have a solid knowledge of the discipline of music.

(367-368)

सा सा सगौ स िन स री ग यं स म मा पमौ।
िनपौ पगौ मगौ री री ग म मा सा सनी सरी।।369।।
मगौ पमौ पपौ रीमौ पा पा िन रमपा धसा।
सनी ादश सा मा ग सगसा नी च सा तु षट् ।।370।।
गससा मगमा री ग सगसा धसपा धपा।
मा प मा पा यं चैव पमौ ि ःपा धप यम्।।371।।
पमौ धपौ धरी र र म र मा स र मा ध सा।
नी प दशकं स य गा धारसगसा िन च।।372।।
गम यं ष जष कं च गमौ र ग सगौ सधौ।
स प धा प म पा पा ध म ग गा म प पा प गा।।373।।
ग म गा ग स मा गा ग िन िन पा िन प गा म गा।
ससौ िनप यं ि ग प म गा म ग मा ररी।।374।।
रगौ ममौ च साः प दश गा सधसा गधौ।
स र पा मा पमा ि ः सा आलापोऽयं िनद शतः।।375।।

sā sā, sa and ga, sa ni sa rī, ga triad, sa ma mā, pa and ma, ni and pa, pa and ga,

ma ad ga, rī rī ga ma mā sā, sa and ni, sa and ri, ma and ga, pa and ma, pa and pa,

86
rī and ma, pā pā nirimapā, dhasā, sanī, twelve sā, mā, ga sagasā, nī and six sā-s /

sa-s, gasasā magamā rī ga sagasā dhasapā dhapā, mā pa mā, pā pair, pa and ma,

two pā-s, dhapa triad, pa and ma, dha and pa, dharī, ri ma ri mā sa ri mā dha sā, nī,

sa-s, gāndhāra, sagasā and ni, ga, madhyam, six ṣaḍja-s, ga and ma, ri ga sa and

ga, sa and dha, sa pa dhā pa ma pā pā, dha ma ga gā ma pa pā pa gā, ga ma gā ga

sa mā gā ga ni ni pā ni pa gā ma gā, sa and sa, nipa pair, three ga-s, pa ma gā ma

ga mā rirī, ri and ga, sa and ma, fifteen sā-s, gā sadhasā ga and dha, sa ri pā mā

pamā, two sā – this is the way the ālāpa has been instructed to proceed. (369-375)

िनसौ िनधौ ससौ रीमौ रगौ सामौ ममौ पपौ।

िनगौ री री रमौ रीगौ रमौ सामौ रमौ रगौ।।376।।
सा मगौ ध स री मा प पमपा र म री म पा।
पा र मा प िन री री र म प धा स ध सा प धा।।377।।
ि ः सो िन सा समौ गौ री स ग सा प म वराः।
स ध धा स ध मा मा म प पा गा म प नी िन च।।378।।
प म धा िन ग गा गा प स म गा र र री म मा।
मा ष जि तयं नी च िनसौ गा री रमौ गमौ।।379।।
सगौ गा पा प नी धा िन गमगा धधमा र सा।
ि गसौ िन ध सा धा स र मा पमौ च प यम्।।380।।
म ध मा र म री सा ध सा री र म मगौ मपौ।
स ध धा स म मा पा प म प पा पपपा ग गा।।
म म पा पेित करणं करण फु रणो धात्।।381।।

ni and sa, ni and dha, sa and sa, rī and ma, ri and ga, sā and ma, ma and ma, pa

and pa, ni and ga, rī rī ri and ma rī and ga, ri and ma, sā and ma, ri and ma, ri and

ga, sā ma and ga, dha sa rī mā pa pamapā ri ma rī ma pā pā ri mā pa ni rī rī ri ma pa

dhā sa dha sā pa dhā, three sa-s, ni sā sa and ma two ga-s, rī sa a sā pañcama

svara-s, sa dha dhā sa dha mā mā ma pa pā gā ma pa nī ni, pa pa dhā ni ga gā gā

87
pa sa ma gā ri ri rī ma mā mā, ṣaḍja triad, nī, ni and sa, gā rī ri and ma, ga and ma,

sa and ga, gā pā pa nī dhā ni gmagā dhadhamā ri sā, ga and sa twice, ni dha sā dhā

sa ri mā, pa and ma, pa triad, ma dha mā ri ma rī sā dha sā rī ri ma, ma and ga, ma

and pa, sa dha dhā sa ma mā pā pa ma pa pā papapā ga gā ma ma pā pa – this is

how the karaṇa has been prescribed by the karaṇa expert. (376-381)

स योः पृथक् चतु कं च थमा,-ऽथ ि तीियका।

नी नी सा री तथा री गा सा सा,-ऽथ या ृतीियका।।382।।
ि ःसा रीसा ि श,- तुया पृथग् रीमाचतु यम्।
पृथक् सारीचतु कं च प यां, साचतु ककम्।।383।।
ि मा री गा तु ष ी तु, री ि मा पाचतु यम्।
स मी, चा मी रीणां पानां चैव चतु कतः।।384।।
सा री यं ि रे व सानीित नवमी मृता।
दशमी नी यं सानी रीमेित ि तयेन च।।285।।
सा सा समौ गरी सा पा सधौ धनी ततः परा।
पदौ धपौ पपौ ि तो मपौ ि ेित पा यम्।।386।।
ाद यथ, ि शः यातां पधौ चैव रमौ पमौ।
धाति ःसा योद यां, धा नी पधौ च मा ततः।।
पाचतु कं चतुद यािम यु ाऽऽि ि का ुव ा।।387।।

The first (kalā) shuld be made up of sā and nī, each of them singly four times.

The second should go nī nī sā rī, then rī gā sā sā.

The third should have two sā-s, rīsā thrice.

The fourth should have four single rī-s and mā-s..

In the fifth there should be sā and rī should come singly four times each.

Sā foursome, two mā-s, rī and gā should form the sixth.

The seventh should consist of rī, three mā-s, pā foursome.

The eighth should have a foursome of rī-s and similarly of pā-s.

88
The ninth should go sā, rī triad, sā and nī singly twice.

The tenth should have nī pair, sānī, rīmā twice.

sā sā sa and ma, ga and ri, sā pā, sa and dha, dha and ni should form the next

kalā.

pa and dha dha and pa pa and pa twice, ma and pa twice, pā pair should make up

the twelfth.

pa and dha twice, ri and ma, pa and ma, dhā, sā triad should form the thirteenth.

dhā nī, pa and dha, mā, pā foursome should form the fourteenth. This is how the

ākṣiptikā has been firmly established. (382-387)

1 सा सा सा सा न न न न
भ मा यं ग िव

2 न न सा री री गा सा सा
भू िष त दे हं

3 सा सा री सा री सा री सा
सु र व र मु िन स िह

4 री री री री मा मा मा मा
तं भी म भु

5 सा सा सा सा री री री री
जं ग म वे ि त

6 सा सा सा सा मा मा री गा
बा ं सु र व र

7 री मा मा मा पा पा पा पा
न िम त प दं

8 री री री री पा पा पा पा
च क ला क र
89
 9 सा री री री सा सा नी नी
सं त ित ध व लं

10 नी नी सा नी री मा री मा
*
सु र स र दं बु ध

11 सा सा सम ग र सा सा सध धिन
रं ण म त
12 पध धप पप पप मप मप पा पा
स त तं िन क लं
13 पध पध रम पम धा सा सा सा
स क लं प र म
14 धा नी पध मा पा पा पा पा
िश व म जे यं

1. sā sā sā sā nīṃ nīṃ nīṃ nīṃ

bha smā bhyaṃ ga vi

2. nīṃ nīṃ sā rī rī gā sā sā

bhū ṣi ta dē haṃ

3. sā sā rī sā rī sā rī sā

su ra va ra mu ni sa ha

4. rī rī rī rī mā mā mā mā

taṃ bhī ma bhu

5. sā sā sā sā rī rī rī rī

jaṃ ga ma vē ṣṭi ta

6. sā sā sā sā mā mā rī gā

bā huṃ su ra va ra

7. rī mā mā mā pā pā pā pā

90
 na mi ta pa daṃ

8. rī rī rī rī pā pā pā pā

ca ndra ka lā ka ra

9. sā rī rī rī sā sā nī nī

saṃ ta ti dha va laṃ

10. nī nī sā nī rī gā* rī gā

su ra sa ri daṃ bu dha

11. sā sā sama gari sā sā sadha dhani

raṃ pra ṇa ma ta

12. padha dhapa papa papa mapa mapa pā pā

sa ta taṃ ni ṣka laṃ

13. padha padha rima pama dhā sā sā sā

sa ka laṃ pa ra ma

14. dhā nī padha mā pā pā pā pā

śi va ma jē yaṃ

।।अथ वेसररागाः।।

।।ट ः (वेसरः)।।1।। (16)

ष ज ामसमु भूतः ष जम यमया ततः।

धैव या च समार धः व पप मिन वनः।।388।।
ष ज यास हांश काक य तररािजतः।
चा संचा रवणन स ा तेन भूिषतः।।389।।
ष जािजमू छनः पूणः पावतीपितव लभः।
वीररौ ा भुतरसो िवशेषाद् यु वीरयुक्।।390।।
गेयोऽ नः पि मे यामे वषाकाले िवपि ता।
ट ो वेसररागोऽयम्

91
 Next vēsara rāgas.

Ṭakka (vēsara) (1) (16)

The vēsara rāga, Ṭakka, is born in ṣaḍjagrāma, from the jātis, Ṣaḍjamadhyamā

and Dhaivatī. Sparsely sounding pañcama, it has ṣaḍja serving as nyāsa, graha

and aṃśa. It is adorned by kākalī and antara svaras. Beautifully moving in the

sañcārī vaṇa, it is embellished by prasannānta alaṅkāra. Its scale is the mūrcchanā

commencing with ṣaḍja, and it is complete in svara content. It is dear to Śiva

(Pārvatīpati). Its rasas are vīra, raudra and adbhuta, especially connected with the

martial hero (yuddhavīra). It should be sung in the later quarters of the day in the

rainy season by the expert singer. (388-391c)

अ यालापो िन यते।।391।।
सा धा मा री म गा गा स म ध नी स र गा सरी।
मगमा धिनधा माध म री री रमगा म सा।।392।।
मगमा ध िन धा सा ध म र गा सा ग धा िन मा।
चतुःसा ग स सा सा म र ग सा स स गा ध धा।।393।।
धग सा स स धौ नी ध ध म धा मा गरी गरी।
र िन नी ध िन नी धा म ध म सा र गरी मरी।।394।।
स ग सा स ग सा सा री ग धा सा िन िन सा तु षट् ।
ग स सा स म गा धा स म िन धा ध स धा ध धा।।395।।
म म धा म र गा सा ग ध िन सा मा यं धनी।
धिनमा म ध सा नी ध म धा म र ग सा ग धा।।396।।
िन सा सा सससा धा ध ि म ग र गरी िनधौ।
धमधा म र री री म ग ग सा ष जप कम्।।397।।
ग स सा म ग मा सा स ग स सा िन ध नी ससौ।
ग स गा स ग मा नी धा ष जस को रगौ।।398।।
म म गा स िन सा मा ध म धमौ धौ िननी ममौ।

92
 ध ग सा स म री गा स ग ध नी िन म धा ध नी।।399।।
दश युः, षोडशैते च िनधमा धा कं सधौ।
िनधमा धा कं त द् ग स गा स ग नी ध मा।।400।।
मा कं च धमौ गा री मा यं च ग सा ग धा।
नी सा सा किथत ायमालापः पृिथवीभुजा।।401।।

Its ālāpa is now described. sā dhā mā rī ma gā gā sa ma dha nī sa ri gā sarī

magamā dhanidhā mādha ma rī rī rimagā ma sā

magamā dha ni dhā sā dha ma ri gā sā ga dhā ni mā, four sā-s ga sa sā sā ma ri ga

sā sa sa gā dha dhā

dhaga sā sa sa two dha-s nī dha dha ma dhā mā garī garī ri ni nī dha ni nī dhā ma

dha ma sā ri garī marī

sa ga sā sa ga sā sā rī ga dhā sā ni ni six sā-s ga sa sā sa ma gā dhā sa ma ni dhā

dha sa dhā dha dhā

ma ma dhā ma ri gā sā ga dha ni sā mā triad dhanī dhnimā ma dha sā nī dha ma

dhā ma ri ga sā ga dhā

ni sā sā sasasā dhā dha three ma-s ga ri garī ni and dha dhamadhā mari rī rī ma ga

ga sā five ṣaḍja-s,

ga sa sā ma ga mā sā sa ga sa sā ni dha nī sa and sa ga sa gā sa ga mā nī dhā

seven ṣaḍja-s, ri and ga,

ma ma gā sa ni sā mā dha ma dha and ma two dha-s ninī ma and ma dha ga sā sa

ma rī gā sa ga dha nī ni ma dhā dha nī

six should be there, sixteen of these and nidhamā eight dha-s, sa and dha nidhamā,

eight dha-s, likewise ga sa gā sa ga nī dha mā,

eight ma-s and dha and ma gā rī mā pair ga sā ga dhā nī sā sā. This is the ālāpa

prescribed by the royal author. (391d-401)

ससधा म रगा री िन धा मा म ध सरी स स।

93
 ग धा ध स स धा धा सा ध गरी गषभ यम्।।402।।
िन र सा म मधौ नी धा म ध सा धाः पृथग् ि शः।
ग र मा सगमा नी ध िन म धा स ध नी स सौ।।403।।
म सनी स ध धा नी सा ग धनी साचतु यम्।
मा धा गा रीचतु कं मा मा नी धा नी च सा यम्।।404।।
गमधा धिनधा धा सा ससमा रगमा गसा।
िन धनी धा यं सानां प कं म ध मा च धा।।405।।
धनी धपौ मधौ सा मा मा धा म र ग सा स गा।
धा धनी धा स धा नी सा प धा धा गमा ससा।।406।।
सा गा सा सा ग मा धा च ममौ धधौ म री यम्।
ग सा धनी शः ष ज(जः) करणं प रक ततम्।।407।।

sasadhā marigā rī ni dhā mā ma dha sarī sa sa ga dhā dha sa sa dhā dhā sā dha

garī ga, ṛṣabha triad,

ni ri sā ma ma and dha nī dhā ma dha sā dhā – each of these twice, ga ri mā

sagamā nī dha ni ma dhā sa dha nī sa, two sa-s,

ma sanī sa dha dhā nī sā ga dhanī sā foursome, mā dhā gā rī foursome, mā mā nī

dhā nī and sā triad,

mā dhā gā rī foursome, mā mā nī dhā nī and sā triad,

gamadhā dhanidhā dhā sā sasamā rigamā gasā ni dhanī dhā pair five sā-s, ma dha

mā and dhā,

dhanī dha and pa, ma and dha, sā mā mā dhā ma ri ga sā sa gā dhā dhanī dhā sa

dhā nī sā five, dhā dhā gamā sasā,

sā gā sā sā ga mā dhā and ma and ma, dha and dha ma rī pair, ga sā dhanī thrice

ṣaḍja – this is how the karaṇa is known to be shaped. (402-407)

सा यं धा यं मा गा ि मा ा,-ऽथ ि तीियका।
सा सनी धा प साः यु,- तृतीया सा यं ि गा।।408।।

94
सामागामेित, तुया धा सा िनधौ ष जप कम्।
धा नी सा गा तथा गा धा मा गा प िमका कला।।409।।
ि ः सा धा नी सनी धानां यं ष ी, च स मी।
ि ः सा पा नी ि सो(शो) मा गा, अ यां गा यं च धा।।
नी साचतु यं ो ाऽऽि ि का ट सं या।।410।।

sā pair, dhā pair, mā gā, two mā-s make up the first (kalā).

The second has sā sa and ni, dhā, five sā-s.

The third has sā pair, two gā-s, sā mā gā mā.

The fourth goes dhā sā, ni and dha, five (long) ṣaḍja-s.

dhā nī sā gā, then gā dhā mā gā form the fifth kalā.

The sixth kalā has two sā-s, dhā nī sa ni, dhā triad.

The seventh goes two sā-s dhā nī, sa and ni, dhā triad.

In the eighth we have gā pair, dhā, nī, sā foursome.

This is the shape of the ākṣiptikā based on Ṭakka. (408-410)

1 सा सा धा धा मा गा मा मा
सु र मु कु ट म िण मा

2 सा स न धा सा सा सा सा सा
ला च त च र णं

3 सा सा गा गा सा मा गा मा
सु र वृ कु सु म

4 धा सा िनध सा सा सा सा सा
वा िस त मु कु टं

5 धा नी सा गा गा धा मा गा
श िश श क ल क र ण

95
 6 सा सा धा नी सिन धा धा धा
िव छु र त ज टं

7 सा सा पा नी मा गा मा गा
ण म त प शु प ित

8 गा गा धा नी सा सा सा सा
म ज म म रं

1. sā sā dhā dhā mā gā mā mā

su ra mu ku ṭa ma ṇi mā

2. sā saniṃ dhā sā sā sā sā sā

lā ciṃ ta ca ra ṇaṃ

3. sā sā gā gā sā mā gā mā

su ra vṛ kṣa ku su ma

4. dhā sā nidha sā sā sā sā sā

vā si ta mu ku aṃ

5. dhā nī sā gā gā dhā mā gā

śa śi śa ka la ki ra ṇa

6. sā sā dhā nī sani dhā dhā dhā

vi cchu ri ta pa ṭaṃ

7. sā sā pā nī mā gā mā gā

pra ṇa ma ta pa śu pa ti

8. gā gā dhā nī sā sā sā sā

ma ja ma ma ma raṃ

।।वेसरषाडवः।।2।।(17)

ष ज ामसमु भूतो रागो वेसरषाडवः।

96
 ष जम यिमकाजाितजातो गमकपेशलः।।
म यमांश ह यासकाक य तरसंयुतः।।411।।
आरोिहवण िचर स ा दिवभूषणः।
दै यपू यि यः पूणः शा तशृ गारहा ययुक्।।412।।
वासर याि तयामो गानकालकलो करः।
मत गा दमत ो म सरीकृ तमू छनः।।413।।

Vēsaraṣāḍava (2) (17)

The rāga Vēsaraṣāḍava is born of the jāti Ṣaḍjamadhyamā in the ṣaḍjagrāma. It is

beautiful with gamakas> It has madhyama serving as aṃśa, graha and nyāsa, and

includes kākalī and antara svaras. It is beautiful moving mosty in the ārōhī varṇa,

adorned by the prasannādi alaṅkāra. It is complete in svara content and is dear to

the god of the demons. It serves the śānta, śṛṅgāra and hāsya rasas. It is prescribed

for the last quarter of the day. According to the view of Mataṅga etc., its scale is

formed by the matsarīkṛta mūrcchanā. (411-413)

मा सा री गा सा री गा मा मा गा मा सा मा मा री मा।
पा धा नी पौ िनधौ मा नी धा सा सा सा धा सा री गा।।414।।
धा सा नी धा िनधौ ि ः पा संधौ संगौ मारी गारी।
मा मा मा री गा री धा मा मंरी मंगौ संगौ रीसौ।।415।।
मंसौ संनी धंनी धंसौ सा नी धा नी धंपौ संगौ।
संमौ री री च वारो मा सा मं धा नी सा र गा मौ।।416।।
मं गं सं नी धा नी धं सं धा नी धं पं पा पा पं नी।
धं नी धा मौ मा मा मा नी धा धं धं गं सं सं सं गं।।417।।
री री गा मा मा गा री री गा सा सा सा री री गा मा।
मा मा री री गा री री धा मा मा मा री री गा धा री।।418।।
री मं री सा री गा सा गा सा धा नी धा सा सा धा नी।
मं मं मं धं मं री री मौ री गा सं गं सा धं नी धं।।419।।

97
 सं नी धा पा मा ौ पा नी धं नी धं नी धं नी मं()।
नी धा धा सा धं धं गं सं सं गं धं धं सं धं धं मं।।420।।
री गा सा गा सा धा सा री गा मं री गा मा मा मं री।
सं सं री मं मा मा मं री गं मा मं री गं री गं री।।421।।
धं री री धा च वारो री री धा धा मं गा री मा()।
री गा री नी नी धा मा धा मं री री मं ◌ी गा सा गा।।422।।
सा धा सा री गं मा री गा मं गा मा मा मं मं मं गं।
ि धा मा धा मं री रीमौ सं गं सं धं नीधौ सानी।।423।।
धा नी धा प द पा नी धा नी धा धा नी धा नी मं।
नी नी धा नी धा धा धा गा सं गं सं धं नी धं सं नी।।424।।
धं नी धं सं री गा गा री सं नी धा सा पा धा सा री।
च वारो मा इ यालाप े रा ा िन िपतः।।425।।

mā sā rī gā sā rī gā mā mā gā mā sā mā mā rī ma

pā dhā nī dhā, ni and dha, three pā-s, saṃ and dha, saṃ and ga, mārī gārī,

mā mā mā rī gā rī dhā mā maṃrī maṃ and ga saṃ ga rī and sa,

maṃ and sa saṃnī dhaṃnī dhaṃ and sa sā nī dhā nī dhaṃ and pa saṃ and ga,

saṃ and ma rī rī four mā-s sā maṃ dhā nī sā ri gā two ma-s,

maṃ gaṃ saṃ nI1 dhā nī dhaṃ saṃ dhā nī dhaṃ paṃ pā pā paṃ nī,

dhaṃ nī dhā two ma-s mā mā nī dhā dhaṃ dhaṃ gaṃ saṃ saṃ sagaṃ,

rī rī gā mā mā gā rī rī gā sā sā sā rī rī gā mā,

mā mā rī rī gā rī rī dhā mā mā mā rī rī gā dhā rī,

rī maṃ rī sā rī gā sā gā sā dhā nī dhā sā sā dhā nī,

maṃ maṃ maṃ dhaṃ maṃ rī rī two ma-s rī gā saṃ gaṃ sā dhaṃ nī dhaṃ,

saṃnī dhā pā eight mā-s pā nī dhaṃ nī dhaṃ nī maṃ (?),

nI1 dhā dhā sā dhaṃ dhaṃ gaṃ saṃ saṃ gaṃ dhaṃ dhaṃ saṃ dhaṃ dhaṃ maṃ,

rī gā sā gā sā dhā sā rī gā maṃ rī gā mā mā maṃ rī,

saṃ saṃ rī maṃ mā mā maṃ rī gaṃ rī gaṃ rī,

98
dhaṃ rī rī dhā foursome, rī rī dhā dhā maṃ gā rī mā (?),

rī gā rī nī nī dhā mā dhāmaṃ rī rī maṃ rī gā sā gā,

sā dhā sā rī gaṃ mā rī gā maṃ gā mā mā maṃ maṃ maṃ gaṃ,

two dhā-s, mā dhā maṃ rī rī and ma saṃ gaṃ saṃ dhaṃ nī and dha sānī,

dhā nī vie dhā-s, eight pā-s, nī ? dhā nī dhā dhā nī dhā nī maṃ,

nī nī dhā nī dhā dhā mā gā saṃ gaṃ saṃ dhaṃ nī dhaṃ saṃ nī,

dhaṃ nī dhaṃ saṃ rī gā gā rī saṃ nī dhā sā pā dhā sā rī,

four mā-s - this is how the ālāpa has been instructed by the royal author. (414-425)

म म ग स म स मं गं प मा री चतु ा
म र मम ध ध नी धा नी ध धा सं ध नी धा।
ध ध म र ग म पं पं धैवतो धं िन नी मां
म म र म रम मं नी धैवतः प नीधाः।।426।।
स स स िन ध स र गा ि मधा ि री गो
म म र म र म नी पं धं म मं री ग री मं।
र ग स स ध िन धं सं िन धं धं प धं.( ?)
ध ग स करणमु ं मांचतु के ण रा ा।।427।।

ma ma ga sa ma sa maṃ gaṃ four mā-s, rī four times,

mari mama dha dha nī dhā nī dha dhā saṃ dha nī dhā,

dha dha ma ri ga ma paṃ paṃ dhaivata dhaṃ ni nī māṃ

ma ma ri ma rima maṃ nī five dhaivata-s, nīdhā,

sa sa sa ni dha sa ri gā, three madhī, three rī ga,

ma ma ri ma ri ga nī paṃ dhaṃ ma maṃ rī ga rī maṃ,

ri ga sa sa dha ni dhaṃ saṃ dhaṃ ni dhṃ dhaṃ pa dhaṃ . (?),

dha ga sa māṃ foursome – this is the karaṇa prescribed by the royal author.

(426-427)

99
मा गा री सा री मा री सा थमा,-ऽथ ि तीियका।
री सा री गा मांचतु कं तृतीया तु पुनः मृता।।428।।
मा री गा सा तथा नी धा ि ः सा, चाथ चतु थका।
पा धा सा री गा येण मानामथ, ी री ि ः पा।।429।।
मा पा धा नी प मी च, ष ी पां धां ि मा च री।
गा री सा, स मो मा री गा सा नी धा ि मा पुनः।।430।।
अ यां च कलायां पा पा सा री साचतु ककम्।
इ यु ाऽऽि ि का रा ा रागे वेसरषाडवे।।431।।

mā gā rī sā rī mā rī sā form the first (kalā).

The second has rī sā rī gā māṃ foursome.

The third is prescribed to go mā rī gā sā, then nī dhā, two sā-s.

Then the fourth has pā dhā sā rī gā, mā triad.

two rī-s, two pā-s, mā pā dhā nī form the fifth.

the sixth has pāṃ dhāṃ two māṃs, rī gā rī sā.

The seventh has mā rī gā sā nī dhā two mā-s.

In the eighth kalā we have pā pā sā rī, sā forsome.

This is how the ākṣiptikā has bee prescribed by the royal author in the rāga

Vēsaraṣāḍava. (428-431)

1 मा गा री सा री मा री सा
इं द गो ब म िण

2 री सा री गा मां मां मां मां

दा सं िच अं

3 मा री गा सा नी धा सा सा
फु ळ कं द ळ िम

4 पा धा सा री गा मा मा मा

100
 ळ ध सो िह अं

5 री री पा पा मा पा धा नी
म द दु र िण

6 पा धा मा मा री गा री सा
ना अ मो िह अं

7 मा री गा सा नी धा मा मा
का ण णं सु र ही

8 पा पा सा री मा मा मा मा
गं ध सी अ ळं

1. mā gā rī sā rī mā rī sā

iṃ da gō ba ma ṇi

2. rī sā rī gā māṃ māṃ māṃ māṃ

dā ru saṃ ci aṃ

3. mā rī gā sā nī dhā sā sā

phu ḷḷa kaṃ da ḷa mi

4. pā dhā sā rī gā mā mā mā

ḷiṃ dha sō hi aṃ

5. rī rī pā pā mā pā dhā nī

ma tta da ddu ra ṇi

6. pā dhā mā mā rī gā rī sā

nā a mō hi aṃ

7. mā rī gā sā nī dhā mā mā

kā ṇa ṇaṃ su ra hi

8. pā pā sā rī mā mā mā mā

gaṃ dha sī a ḷaṃ

101
 ।।सौवीरः।।3।।(18)

ष ज ामसमु भूतः ष जम यिमकाभवः।

काकलीकिलतः ष ज हांश यासपेशलः।।432।।
व पि ुितक थान फू ज ष जा दमू छनः।
सावरोिह स ा लंकृतः पूणतायुतः।।433।।
गृिहतापससं यािस वेशा ु गानयुक्।
वीररौ ा भुतरसोऽि तमयामिनयोगयुक्।।
सुशा तरसभूिय ः सौवीरः शंकरि यः।।434।।

Sauvīra (3) (18)

Sauvīra is born in the ṣaḍjagrāma from the jāti Ṣaḍjamadhyamā. It includes the

kākalī svara, and has ṣaḍja serving as the graha, aṃśa and nyāsa. There is a rare

occurence of the two-śruti form (of ni). Its scale is the mūrcchanā commencing from

ṣaḍja. Moving chiefly in the avarōhī varṇa, adorned by the prasannādi alaṅkāra, it is

complete in svara content. It is employed in songs announcing the entry etc. of

householder (?), ascetic, world renouncer. It serves the vīra, raudra and adbhuta

rasa-s, and is associated with the last quarter of the day. Brimming with śānta rasa, it

is dear to Śaṅkara. (432-434)

स स प प धिन धा पा पाध सा सा प पा धा (?)।

ध धा म ग री म ग री सं िन सा ....(?)।।435।।
प ध स िन स स मं मं सं मं सं सं स मं सं
ग स स ग र गा मं मं गं सं सं ध नी धं।
स िन ध िन ध ध पा पं पं ध धं मं िन धं धं
प प प ध ध सं िन धं सं स पं पा प पं धं।।436।।
ध स स र र गं री मं र गं सं ग सं िन

102
 ध स स प प धं धं धं स न सां स सं सं।
म ग स स स स गं सं सं स गं र र गं सं
स ग प ध िन ध धं मं सं स सं धं ध न धं।।437।।
स िन ध िन ध ध पं पं पा प री पं प न धं
ध िन ध िन िन पं न धं धं स सं सं ध धं मं।
र र ग ध म म र र गं स सं गं ध धं गं
स स स ध िन धं सं न ध न ध ध पा पं. (?)।।438।।
प प प ग ध र सं गं मं म र सं ग सं नी
ध स स प प ध धं सं न स सं सं स पं पं।
प ध ध ध िन िन न सं सं स सं र स र र
र ध र प ध ध सं न सा स धा धं ग र र।।439।।
ध म म र र र ग सं सं ग धं धं... (?)
ग स स स ध न सं धं सं िन धं नी ध पं पं।
ध र िन ध स ध ग र सं ग र सं िन धं धं
स प प ध ध स न सालाप उ ोऽ रा ा।।440।।

sa sa pa pa dhani dhā pā pādha sā sā pa pā dhā . (?)

dha dhā ma ga rī ma ga rī saṃ ni sā ….. (?)

pa dha sa ni sa sa maṃ maṃ saṃ maṃ saṃ saṃ sa maṃ saṃ

ga sa sa ga ri gā maṃ maṃ gaṃ saṃ maṃ dha nī dhaṃ

sa ni dha ni dha dha pā paṃ paṅ dha dhaṃ maṃ ni dhaṃ dhaṃ

pa pa pa dha dha saṃ ni dhaṃ saṃ sa paṃ pā pa paṃ dhaṃ

dha sa sa ri ri gaṃ rī maṃ ri gaṃ saṃ ga saṃ ni

dha sa sa pa pa dhaṃ dhaṃ dhaṃ sa niṃ sāṃ sa saṃ saṃ

ma ga sa sa sa sa gaṃ saṃ saṃ sa gaṃ ri gaṃ saṃ

sa ga pa dha ni dha dhaṃ maṃ saṃ sa saṃ dhaṃ dha niṃ dhaṃ

sa ni dha ni dha dha paṃ paṃ pā pa rī paṃ pa niṃ dhaṃ

dha ni dha ni ni paṃ niṃ dhaṃ dhaṃ sa saṃ saṃ dha dhaṃ maṃ

103
ri ri ga dha ma ma riṃ riṃ gaṃ sa saṃ gaṃ dha dhaṃ gaṃ

sa sa sa dha ni dhaṃ saṃ niṃ dha niṃ dha dha pā paṃ . (?)

pa pa pa ga dha ri saṃ gaṃ maṃ ma riṃ saṃ ga saṃ nī

dha sa sa pa pa dha dhaṃ saṃ niṃ sa saṃ saṃ sa paṃ paṃ

pa dha dha dha ni ni niṃ saṃ saṃ sa saṃ riṃ sa riṃ riṃ

ri dha ri pa dha dha saṃ niṃ sā sa dhā dhaṃ ga riṃ riṃ

dha ma ma ri ri ri ga saṃ saṃ ga dhaṃ dhaṃ… (?)

ga sa sa sa dha niṃ saṃ dhaṃ saṃ ni dhaṃ nī dha paṃ paṃ

dha ri ni dha sa dha ga riṃ saṃ ga riṃ saṃ ni dhaṃ dhaṃ

sa pa pa dha dha sa niṃ sa – this is the ālāpa prescribed by the royal author. (435-

440)

ष जसप मिनधा धा धा, िन म म प म नी धा धा नी।

ष जससा र री री पं री पं, पं िन धा धा ध ध धा सा धं नी।।441।।
धा प प पं ध ध सं सं री री, री ग र गा र स सा मं मं री।
गा स स सं स म री सा सा नी, धा प म धं िन स सा मा सं मं।।442।।
सा म स सा स म सा सा सा सा, मा र ग गा स ग सा गं मा गा।
सा स स गं स िन धं नी धं गं, नी ध ध धं िन ध मं पं पं गं।।443।।
धं ग ग गं ग ग गा री सा सा, नी ध प पा प ध धा धं नी. ()।
नी स स सा म ग गा री री री, री र म सं म ध गां गा मं सं।।444।।
सं प ध सा ध िन नी धा नी नी, धं प र पं प प पा धा धं धं।
सा स स धं ध ध धा मा मा मा, री र र री म र मा री गा सा।।445।।
सा ध िन धा स ध नी धा धा री, धं प प धं ध ध धा धा नी नी।
पं प प मं ध ध नी सा सा सा, उ मदः करणं भूभ ा।।446।।

ṣaḍja with pañcama nī dhā dhā dhā, ni ma ma pañcama nī dhā dhā nī.

ṣaḍja-sasā ri rī rī paṃ, paṃ ni dhā dhā dha dha dhā sā dhaṃ nī,

dhā pa pa paṃ dha dha saṃ saṃ rī rī rī ga ri gā ri sa sā maṃ maṃ rī

104
gā sa sa saṃ sa ma rī sā sā nī, dhā pa ma dhaṃ ni sa sā mā saṃ maṃ

sā ma sa sā sa ma sā sā sā, mā ri ga gā sa ga sā gaṃ mā gā

sā sa sa gaṃ sa ni dhaṃ nī dhaṃ gaṃ, nī dha dha dhaṃ ni dha maṃ paṃ paṃ gaṃ

dhaṃ ga ga gaṃ ga gā rī sā sā, nī dha pa pā pa dha dhā dhaṃ nī. (?)

nī sa sa sā ma ga gā rī rī rī, rī ri ma saṃ ma dha gaṃ gā maṃ saṃ

saṃ pa dha sā dha ni nī dhā nī nī, dhaṃ pa ri paṃ pa pa pā dhā dhaṃ dhaṃ

sā sa sa dhaṃ dha dha dhā mā mā mā, rī ri ri rī ma ri mā rī gā sā

sā dha ni dhā sa dha nī dhā dhā rī, paṃ pa pa paṃ dha dha dhā dhā nī nī

paṃ pa pa maṃ dha dha nī sā sā sā, - this is the karaṇa prescribed by the royal

author. (441-446)

सा िभः थमा, चा या नी धापानां पृथग् यम्।

पामे यथ, तृतीया तु नी धा सा धा च नी ततः।।447।।
धा पा यं, चतुथ धा गा धा साप के ण(न) तु।
प मी सा यं नी सा सा री गेित, तथा परा।।448।।
सा गा धा यतो नी धा पा मेित, या तः परा।
नी धा सा धा च नी धा पा येना,- िमका पुनः।।
ि गा धा सा चतुःसा ता सौवीराि ि का मता।।449।।

The first (kalā takes eight sā-s.

The next goes nī dhā pā, each of them twice, pāmā.

The third goes nī dhā sā dhā, nī, dhā, pā pair.

The fourth goes dhā gā dhā and five sā-s.

The fifth has sā triad, nī sā sā rī gā.

The next goes sā gā dhā twice nī dhā pā mā.

The next has nī dhā sā dhā nī dhā pā pair.

The eighth has two gā-s, dhā sā, ending with four sā-s.

This is the recognised form of the ākṣiptikā in Sauvīra. (447-449)

105
 1 सां सां सां सां सां सां सां सां
त ण त िश ख र

2 नी नी धा धा पा पा पा मा
कु सु म भ र न िम त

3 नी धा सा धा नी धा पा पा
मृ दु सु र िभ प व न

4 धा गा धा सा सा सा सा सा
धु त िव ट पे

5 सां सां सां न सा सा री गा

का न ने

6 सा गा धा धा नी धा पा मा
कुं ज रो

7 नी धा सा धा नी धा पा पा
म ित म द ल िल त

8 गा गा धा सा सां सां सां सां

ली ला ग ितः

1. saṃ saṃ saṃ saṃ saṃ saṃ saṃ saṃ

ta ru ṇa ta ru śi kha ra

2. nī nī dhā dhā pā pā pā mā

ku su ma bha ra na mi ta

3. nī dhā sā dhā nī dhā pā pā

mṛ du su ra bhi pa va na

4. dhā gā dhā sā sā sā sā sā

106
 dhu ta vi ṭa pē

5. sāṃ sāṃ sāṃ nīṃ sā sā rī gā

kā na nē

6. sā gā dhā dhā nī dhā pā mā

kuṃ ja rō

7. nī dhā sā dhā nī dhā pā pā

bhra ma ti ma da la li ta

8. gā gā dhā sā sāṃ sāṃ sāṃ sāṃ

lī lā ga tiḥ

।।अथ बो ः।।4।।(19)

प मीष जम या यामु पि य य व यते।

स बो रागो िव ेयो म यम वरिव मी।।450।।
हांशप मः व पगा दारः काकलीयुतः।
संपूणः प मा ु मू छनामू त छतोदयः।।451।।
आरोिहवणसंपृ स ा तोपलि तः।
िनयो यः पि मे यामे वासर यो सवे तथा।।452।।
शृ गारहा यरसयोभवानीपितव लभः।
य य य ज न ाम यजाितसमु वम्।।453।।
िवलो य म म ामसंब धः कै ि दीयते।
तथािप प म या चतुः ुितकतावशात्।।454।।
योगे ाह संगीतमीमांसकिवच णः।
ष ज ामैकसंब धं कृ णः मापालपु गवः।।455।।

Next Bōṭṭa (4) (19)

107
 Bōṭṭarāga whose oigin is traced to Pañcamī and Ṣaḍjamadhyamā, has

madhyama as the nyāsa svara, and pañcama as the graha and aṃśa. It is sparse in

gāndhāra, and includes the kākalī svara. It is complete in svara content, having its

rise in the mūrcchanā commencing from pañcama. Moving chiefly in the ārōhī varṇa,

it is marked by the prasannānta alaṅkāra. It should be employed in the latter quarters

of the day and in festivity, and in the śṛṅgāra and hāsya rasa-s. It is dear to Śiva

<bhavānīpati>. Although, considering its birth in jātis belonging to both grāmas,

some experts relate it to the madhyamagrāma, observing the four-śruti measure of

pañcama in its performance, the mighty ruler of the earth, Kṛṣṇa, who is also master

of the discipline of music, has stressed its connection with the ṣaḍjagrāma. (450-

455)

प प प प िन ध िन ध नी मं मं धनी सा ध नी मं
म म ग र र स री पं पं स सं मं प न धं।
स ग र र प र ष जं प कं प मानां
ऋषभ र रपनी धं मं ग सं गं स गं गं।।456।।
म म र म म र मा गा री ग पा पा ध सं धं
स म म र प र पं धं पं प पं पा स री मं।
प प म म प र पं धं पं प पं पा स री मं
प प म म प प धं धं न प धं मा र धं धं
ध ध प प म म गं गं र धरी धा र री पं।।457।।
प ध प म प ग र मा मा िन नी सं ग र गं
र ग म ग र ग पं पं प मो माचतु कम्।
किथत इह नृपेणालाप इ थं सलीलं

pa pa pa pa ni dha ni dha nī maṃ maṃ dhnī sā dha nī maṃ

ma ma ga ri ri sa rī paṃ paṃ sa saṃ maṃ pa niṃ dhaṃ

sa ga ri ri pa ri ṣaḍja, pañcama fivesome,

108
ṛṣabha-riripanī dhaṃ maṃ ga saṃ gaṃ sa gaṃ gaṃ

ma ma ri ma ma ri mā gā rī ga pā pā dha saṃ dhaṃ

sa ma ma ri pa ri paṃ dhaṃ paṃ pa paṃ pā sa rī maṃ

pa pa ma ma pa ri paṃ dhaṃ paṃ pa paṃ pā sa rī maṃ

dha dha pa pa ma ma gaṃ gaṃ riṃ dharī dhā ri rī paṃ

pa dha pa ma pa ga riṃ mā mā ni nī saṃ ga ri gaṃ

ri ga ma ga ri ga paṃ paṃ pañcama, mā foursome –

this is how the ālāpa has been described by the royal author. (456-458c)

करणमथ कर थं कायते कोिवदानाम्।।458।।

प प ध ध िन ध धं मं मा म धा मं सं . . ()
र प म प िन िन मैत ख डकं ि ः यो यम्।
प प िन िन ध िन न पं िन प धं सं म र गं
स ग र प म म चैत ख डमेत- तीयम्।।459।।
प प िन िन ध ध पं पं मं ग गं गं र र सं
ग म म िन ध िन धा धं धं िन पं पं ध धं मं।
प ध म म ग म र र पं र पं मं ग मा मा

Then the karaṇa that has been handed down by the experts should be executed.

pa pa dha dha ni dha dhaṃ maṃ mā ma dhā maṃ saṃ.. (?)

ri pa ma pa ni ni ma – this section has to be performed twice.

pa pa ni ni dha ni ni paṃ ni pa dhaṃ saṃ ma ri gaṃ

sa ga ri pa ma ma – this is the second section.

pa pa ni ni dha dha paṃ paṃ maṃ ga gaṃ gaṃ ri riṃ saṃ

ga ma ma ni dha ni dhā dhaṃ dhaṃ ni paṃ paṃ dha dhaṃ maṃ

pa dha ma ma ga ma riṃ riṃ paṃ ri paṃ maṃ ga mā mā. (458d-460c)

नृपितमुकुटर ं( ो) व यथाि ि का यम्।।460।।

109
 पा नी सा धा साचतु कं थमा,-ऽथ ि तीियका।
धापाम यगतं मापा मा यं च, तृतीियका।।461।।
धा पा मा गा तथा री गा सा नी यथ, चतु थका।
सा री मा प कं पानां, सा री मा पाचतु ककम्।।462।।
धेित यात् प मी, ष ी ि ः सा ि (ि ः) पा च दा पुनः।
पा मा गा, स मी ो ा तृतीयावद,-था मी।।
ि ः पा पमौ गमौ गा मा माि के न क तता।।463।।

The crown jewel among kings describes the section named ākṣiptikā.

pā nī sā dhā sā foursome make the first (kalā).

The second consists of mā pā lying between (two) dhāpā, followed by two mā-s.

The third goes dhā pā mā gā and rī gā sā nī.

sā rī mā and five pā-s make up the fourth.

sā rī mā four pā-s and dhā form the fifth .

The sixth has two sā-s, two pā-s, dhā, then pā mā gā.

The seventh has prescribed to be like the third.

The eighth has two pā-s, pa and ma, ga and ma, gā mā, mā pair. (460d-463)

1 पा नी सा धा सा सा सा सा
प व न िव लु िल त

2 धा पा मा पा धा पा मा मा
िम त म धु क र

3 धा पा मा गा री गा सा न
ज ल ज रे णु प र

4 सा री मा पा पा पा पा पा
प ज र ते

110
 5 सा री मा पा पा पा पा धा
म द मं द ग ित

6 सा सा पा पा धा पा मा गा
हं स व धू

7 धा पा मा गा री गा सा नी
व च र ित िव क िस त

8 पा पा पम गम गा मा मा मा
कु मु द व ने

1. pā nī sā dhā sā sā sā sā

pa va na vi lu li ta

2. dhā pā mā pā dhā pā mā mā

bhra mi ta ma dhu ka ra

3. dhā pā mā gā rī gā sā nīṃ

ja la ja rē ṇu pa ri

4. sā rī mā pā pā pā pā pā

piṃ ja ri tē

5. sā rī mā pā pā pā pā pā

ma da maṃ da ga ti

6. sā sā pā pā dhā pā mā gā

haṃ sa va dhū

7. dhā pā mā gā rī gā sā nī

rvi ca ra ti vi ka si ta

8. pā pā pama gama gā mā mā mā

ku mu da va nē

111
 ।।अथ मालवकै िशकः।।5।।(20)

कै िशक जाितसंजातो हांश यासस वरः।

काकलीकिलतः व पधैवतो म यमािभधे।।464।।
ामे संगीयते िवि मू छ ष जा दमू छनः।
आरोिहवणिव तीणः वरस तितपेशलः।।465।।
स म यालंकारो िव ल भे रसे तथा।
वीरे रौ ेऽ भुते गेयो वासर याि तमे दले।।466।।
िशिशरे के शव ी यै रागो मालवकै िशकः।
के िचत् प मिव ामं म य ते के चन ि वमम्।।467।।
गा धारकृ तसंपू मेत ादरमहित।
गा धार य िववा द वा या( या)स त न यु यते।।468।।
त मात् संगीतमीमांसापारदश नरे रः।
यासं स वरमेवा य म यते भरतोि वत्।।469।।

Next Mālavakaiśika. (%) (20)

Mālavakaiśika is born of Kaiśikī jāti. It has the svara sa serving as raha, aṃśa

and nyāsa. It includes the kākalī svara and is sparse in dhaivata. It is sung in the

grāma named madhyama by the expert musicians, taking for its scale the

mūrcchanā commencing from ṣaḍja. It is chiefly expanded in svara strings in the

ārōhī varṇa, and adorned by the prasannamadhya alaṅkāra. It should be sung in

vipralambha śṛṅgāra, vīra, raudra and adbhuta rasa-s, in the last part of the day,

in winter. It pleases Kēśava.

Some experts consider this melody to rest (nyāsa) at pañcama. Completing

the rendering at gāndhāra nyāsa is not suitable, due to the vivādī nature of

gāndhāra. Hence this royal scribe who has mastered the discipline of music

follows Bharata’s injunction and keeps sa as the nyāsa svara. (464-469)

112
 स सं पं ग मं री स नी सा स री मा
म नी नी र री सा प नी री प सं सं।
म गा मा प सं नी स नी पा प न पा
स मा नी ग मा री स मा नी स पा पं।।470।।
स गं गं स पं पं िन सं सं िन री सं
प नी सं िन सं सं ग मं मं ग मं मं।
स गं गं म गं गं िन नी सं स सं सं
इहालाप उ ः सदालापक ा।।471।।

sa saṃ paṃ ga maṃ rī sa nī sā sa rī mā

ma nī nī ri rī sā pa nī rī pa saṃ saṃ

ma gā mā pa saṃ nī sa nī pā pa nīṃ pā

sa mā nī ga mā rī sa mā nī sa pā pāṃ

sa gaṃ gaṃ sa paṃ paṃ ni saṃ saṃ ni rī saṃ

pa nī saṃ ni saṃ saṃ ga maṃ maṃ ga maṃ maṃ

sa gaṃ gaṃ ma gaṃ gaṃ ni nī saṃ sa saṃ saṃ - this is the ālāpa prescried by the

master of ālāpa. (470-471)

करणमथ स सं पं मं ग पं नी ग पा पं
प प ग म ग प गा री री ग मं सं स मं सं।
स म प म स स पं मं मं ग सं धं िन पं पं
स र प म िन र सं नी सं िन री सं स नी सं।।472।।

The karaṇa goes like this – sa saṃ paṃ maṃ ga paṃ nī ga pā paṃ

pa pa ga ma ga pa gā rī rī ga maṃ saṃ sa maṃ saṃ

sa ma pa ma sa sa paṃ maṃ maṃ ga saṃ dhaṃ ni paṃ paṃ

sa ri pa ma ni ri saṃ nī saṃ ni rī saṃ sa nī saṃ. (472)

ि ः सा ि ः पा तथा गा मा गा पेित थमा कला।

113
 धा नी पा पा तथा धानी गागेित याद् ि तीियका।।473।।
सांसांम यगतं पां सां सा नी पा नी तृतीियका।
री धा सनी प ष जा तुथ , प मी पुनः।।474।।
पा नी री पा तथा नी री री सनी च, ततः परा।
पा नी री च गमौ री गा री सनी, स मी पुनः।।475।।
सापानीनां पृथग् यु मं पमौ नी, चा मी तथा।
सां इ यि भरा याताऽऽि ि का मालवकै िशक ।।476।।

two sā-s, two pā-s, then gā mā gā pā make the first kalā.

dha nī pā pā then dhānī gā gā should go into the second.

sāṃsāṃ with pāṃ sāṃ in betwee, sā nī pā nī – this is the third.

rī dhā sa and ni, five ṣaḍja-s make the fourth.

The fifth takes pā nī rī pā and nī rī rī sani.

The next goes pā nī rī, ga and ma, rī gā rī sa and ni.

The seventh has pairs of sā, pā and nī, pa and ma, nī.

The eighth is made up of eight sāṃ-s.

This is the structure of the ākṣiptikā in 1lavakaiśika. (473-476)

1 सा सा पा पा गा मा गा पा
च ा भ र णं

2 धा नी पा पा धा नी गा गा
ह रं नी ल क ठ

3 सां पां सां सां सा नी पा नी

म ही व ल यं

4 री धा स न सा सां सां सां सां

ि पु र ह र

114
 5 पा नी री पा नी री री सन
मृ गां क न य नं

6 पा नी री गम री गा री सन
िग र िन ल यं

7 सा सा पा पा नी नी पम नी
न म त स दा म द

8 सां सां सां सां सां सां सां सां

नां ग ह रं

1. sā sā pā pā gā mā gā pā

ca ndrā bha ra ṇaṃ

2. dhā nī pā pā dhā nī gā gā

ha raṃ nī la ka ṇṭha

3. sāṃ pāṃ sāṃ sāṃ sā nī pā nī

ma hi va la yaṃ

4. rī dhā saniṃ sā sāṃ sāṃ sāṃ sāṃ

tri pu ra ha ra

5. pā nī rī pā nī rī rī saniṃ

mṛ gāṃ ka na ya naṃ

6. pā nī rī gama rī gā rī saniṃ

gi ri ni la yaṃ

7. sā sā pā pā nī nī pama nī

na ma ta sa dā ma da

8. sāṃ sāṃ sāṃ sāṃ sāṃ sāṃ sāṃ sāṃ

nāṃ ga ha raṃ

115
 ।।अथ मालवप मः।।6।।(21)

प मीम यमाजाितजातो मालवप मः।

म यम ामरागोऽयं यकामू छनायुतः।।477।।
प मांश ह यासः स ा तिवभूषणः।
आरोिहवण िचरः व पि ुितक वरः।।478।।
काकलीकिलतो गेयो हा यशृ गारयोरसौ।
िव लि भिन संपूणः क चुक नां वेशने।।
दन य पि मे यामे के तुतुि करः।।479।।

Next Mālavapañcama (6) (21)

Mālavapañcama is born of Paṅcamī and Madhyamā jāti-s. It is a

madhyamagrāma rāga, having for its scale the hṛṣyakā mūrcchanā. It has pañcama

serving as the aṃśa, graha and nyāsa. It is complete in svara content, and is

beautiful with movements in the ārōhī varṇa, embellished by the prasannānta

alaṅkāra. With sparse use of the two-śruti svara (ni) it should include the kākalī

modification. It should be sung in the hāsya and śṛṅgāra rasa, in the vipralambha

situation. It should mark the entry of kañcukīs and the latter quarters of the day. It

pleases Kētu. (477-479)

प म र ग स ध नी धं पा प धा नी म री मं
पग प ध म र मा सा नी ध नी सा री गा मा।
प िन प ध म प ध िन धा मा री र मा मा ग सा सा
स म प प ध ग सं धं सा ध नी सा र मं मं।।480।।
स र ग स र ग गं गं सं स गं सा स री पं
म म िन िन ध ध पं पं पं ध मं . (?) स सं धं।
िन िन ध ध प प मं मं गं ग री री िन नी धं
ध प ध म ग स धा नी धा प धं मं स धा पा।।481।।

116
िनग दत इित रा ाऽऽलापकः

pa ma ri ga sa dha nī dhaṃ pā pa dhā nī ma rī maṃ

paga pa dha ma ri mā sā nī dha nī sā rī gā mā

pa ni pa dha ma pa dha ni dhā mā rī ri mā mā ga sā sā

sa ma pa pa dha ga saṃ dhaṃ sā dha nī sā ri maṃ maṃ

sa ri ga sa ri ga gaṃ gaṃ saṃ sa gaṃ sā sa rī paṃ

ma ma ni ni dha dha paṃ paṃ paṃ dha maṃ . (?) sa saṃ dhaṃ

ni ni dha dha pa pa maṃ maṃ gaṃ ga rī rī ni nī dhaṃ

dha pa dha ma ga sa dhā nī dhā pa dhaṃ maṃ sa dhā pā –

this is the ālāpa instructed by the royal expert. (480-482a)

ो यतेऽथो
करणिमह सुरागे प मे मालवा े।
म प ध म म र गं सं धं िन मं नी ध स ि ः।
सकलिमदमथा यत् ो यते चैकवारम्।।482।।
ध ध ध िन ध िन र सं प पं पं ध पं मं
अथ म म प ध िन धं सं िन धं पं प र गं।
म प ध िन ध स धं िन पं प ध मं(धं मं) प धं सं
ध िन म म िन िन धं धं पा प धं मं िन पा पं।।483।।

Next the karaṇa is described for the good rāga 1lavapañcama.

ma pa dha ma ma ri gaṃ saṃ dhaṃ ni maṃ nī dha sa pair. This whole set should be

rendered from beginning to end once. dha dha dha ni dha ni riṃ saṃ paṃ pa paṃ

paṃ dha paṃ maṃ, then ma ma pa dha ni dhaṃ saṃ ni dhaṃ paṃ pa ri gaṃ ma pa

dha ni dha sa dhaṃ ni paṃ pa dhaṃ maṃ pa dhaṃ saṃ dha ni ma ma ni ni dhaṃ

dhaṃ pā pa dhaṃ ma ni pā paṃ. (481-483)

पा नी सनी सा मगौ च रगौ सा च पमौ पुनः।

117
ि ः पा सा मा गमौ गा च िनधौ नीित ि तीियका।।484।।
पा मा सा च गमौ गा नी मा येन तृतीियका।
रमौ गसौ धसौ धनी पाचतु कं चतु थका।।485।।
पमौ धमौ सा यं गा सा िनधौ प मी पुनः।
िनधौ सानां चतु कं री गा मे यथ, तु स मी।
तृतीया च चतुथ वद याि ि का मता।।486।।

pā nī, sa and ni sā, ma and ga, ri and ga, sā, pa and ma (make the first kalā).

two pā-s, sā mā, ga and ma, gā, then ni and dha, nī form the second.

pā mā sā, ga and ma, gā nī, mā pair make up the third.

ri and ma, ga and sa, dha and sa, dha and ni, pā foursome form the fourth.

pa and ma, dha and ma, sā triad, gā sā, ni and dha form the fifth.

ni and dha, sā foursome, rī gā mā make up the next.

The seventh and eighth are like the third and fourth, respectively.

This is the shape of the ākṣiptikā. (484-486)

1 पा नी सिन सा मग रग सा पम
या न म यं न िव

2 पा पा सा मा गम गा िनध नी
मुं च ित न

3 पा मा सा गम गा नी मा मा
ा ह र ित िव श ित

4 रम गस धस धिन पा पा पा पा
स रः स िल ले

5 पम धम सा सा सा गा सा िनध
िव धु नो ित प

118
 6 िनध सा सा सा सा री गा मा
यु ग लं न रे

7 पा मा सा गम गा नी सा मा
हं सो िन ज

8 र गस धस धिन पा पा पा पा
ि या िव र हे

1. pā nī sani sā maga riga sā pama

dhyā na ma yaṃ na vi

2. pā pā sā mā gama gā nidha nī

muṃ ca ti na

3. pā mā sā gama gā nī mā mā

vyā ha ra ti vi śa ti

4. rima gasa dhasa dhani pā pā pā pā

sa raḥ sa li lē

5. pama dhama sā sā sā gā sā nidha

vi dhu nō ti pa kṣa

6. nidha sā sā sā sā rī gā mā

yu ga laṃ na rē ndra

7. pā mā sā gama gā nī mā mā

haṃ sō ni ja

8. rima gasa dhasa dhani pā pā pā pā

pri yā vi ra hē

---------------------------------------------------

।।ट कै िशकः।।7।।(22)

119
 उभय ामसंभूतो धैवतीम यमो वः।
धैवतांश ह यासः काक य तररािजतः।।487।।
आरोिहवण िचरः स ा दिवभूषणः।
ेयाऽ रागत व ैमू छना वो(चो) रायता।।488।।
िनयोगः सौिवद ल य वेशेऽ य िनग ते।
दन य पि मे यामे योगः ो ामनतने।।489।।
संपूणः कामकामा रदैव त कै िशकः।
सभयानकबीभ से रसे रसिवदी रतः।।490।।
वीररौ ा भुतरसान् के चना ािप म वते।
िनषादष जयोल पादौडु वं ाह क यपः।।491।।
उभय ामसंभूतजाितजात वतोऽ यमुम्।
पं(प)चतुः ुितक वेन ीकृ णः ाह ष जगम्।।492।।

Ṭakkakaiśika (7) (22)

Ṭakkakaiśika has its origin in both the grāmas, as it is born of Dhaivatī and

Madhyamā jātis. It has dhaivata serving as aṃśa, graha and ny1sa, and is adorned

by the kākalī and antara svaras. Beautiful with movements in the ārōhī varṇa, it is

adorned by the prasannādi alaṅkāra. According to the experts on the essentials of

rāga, its scale is provided by the uttarāyatā mūrcchanā. Its employment is prescribed

at the entrance of the sauvidalla (chamberlain). It should be peformed in the last

quarter of the day, in the context of fierce dance. It is complete in svara content. It is

dear to god Śiva <kāmakāri> (?), and rasa experts prescribe it in bhayānaka and

bībhatsva rasa-s. some consider it suitable for vīra, raudra and adbhuta rasa-s too.

According to Kaśyapa, it is five-svara, dropping niṣāda and ṣaḍja. Even though it is

born of jātis belonging to both grāma-s, Śrīkṛṣṇa places it in ṣaḍjagrāma because its

pañcama is four-śruti. (487-492)

120
 ध सा धा प धा मा म गा री म गा सा
स नी गा स नी सा मरी गा स धा सा।
ध धा री र र मा म री गा स सा धा
स री गा ध सा मा ध सं सं स सं सं।।493।।
ध पं मं ध धं धं स सं धं ध धा पं
म धा री धं पा मा ग री मा र सा धं।
ध मं ध म(धं म) सा री स र धं प धं धा
धमालापके (धं आलापकं ) नी ग सं सं िन धं धं।।494।।
।।इ यालापः।।

dha sā dhā pa dhā mā ma gā rī ma gā sā

sa nī gā sa nī sā marī gā sa dhā sā

dha dhā rī ri riṃ mā ma rī gā sa dhā sā

dha dhā rī ri riṃ mā ma rī gā sa sā dhā

sa rī gā dha sā mā dha saṃ saṃ sa saṃ saṃ

dha paṃ maṃ dha dhaṃ dhaṃ sa saṃ saṃ dhaṃ dha dhā paṃ

ma dhā rī dhaṃ pā mā ga rī sā ri sā dhaṃ

dha maṃ dhaṃ ma sā rī sa riṃ dhaṃ pa dhaṃ dhā

dhaṃ nī ga saṃ saṃ ni dhaṃ dhaṃ constitute the ālāpa. (493-494)

करणमथ ध सं गं मं ध पं मं प धं धं
ध र ध ध ध स धा धं धं स धा धं स मं धं।
ध प म स र र री मं पं म मं धं प धं पं
ध ध स ध स स मं सं मं ध सं मं म धं धं।।495।।

The karaṇa goes like this – dha saṃ gaṃ maṃ dha paṃ maṃ pa dhaṃ dhaṃ

dha ri dha dha dha sa dhā dhaṃ dhaṃ sa dhā dhaṃ sa maṃ dhaṃ

dha pa ma sa ri ri rī maṃ paṃ ma maṃ dhaṃ pa dhaṃ paṃ

dha dha sa dha sa sa maṃ saṃ maṃ dha saṃ maṃ ma dhaṃ dhaṃ. (495)

121
 मा पां सां प कं धानां थमा,-ऽथ ि तीियका।
ि धा री गा तथा ि ः सा रीगे(ित) यात्)तृतीियका।।496।।
धा या तरगतं(तो) मां तु प धा,-ऽथ चतु थका।
तृतीयावत्, प मी तु धां यं सां यं तथा।।497।।
गा री मामेित, ष ी तु री यं सा यं तथा।
धारी मामेित, धा(धाः) स स मी सा इित वरः।।
अ मी या तुथ व द याि ि कका कला।।498।।

mā pāṃ sāṃ, five dhā-s form the first (kalā).

The second has two dhā-s, rī gā, two sā-s, rī gā.

The third should have two dhā-s (dhāṃ-s?), followed by māṃ and five dhā-s (dhāṃ-

s?).

The fourth is like the third.

The fifth should have two dhāṃ-s, two sāṃ-s, then gā rī mā mā.

The sixth should have two rī-s, two mā-s, dhārī māmā.

The seventh has seven dhā-s and sā.

The eighth should be like the fourth.

This is the kalā structure of the ākṣiptikā. (496-498)

1 धा धा धा धा धा मा पा सा
ी म क ट त ट

2 धा धा री गा सा सा री गा
िव ग िल त म द म द

3 धां धां मां धां धां धां धां धां

रा मो द म

4 धां धां मां धां धां धां धां धां

122
 म धु प कु लं

5 धां धां सा सा गा री मा मा
कु िल श ध र क म ल

6 री री मा मा धा री मा मा
यो िन भृ ित नु

7 धा धा धा धा धा धा धा सा
तं ग ण प

8 धा पा मा धा धा धा धा धा
त व दे

1. dhā dhā dhā dhā dhā mā pā sā

śrī ma tka ṭa ta ṭa

2. dhā dhā rī gā sā sā rī gā

vi ga li ta ma da ma di

3. dhāṃ dhāṃ māṃ dhāṃ dhāṃ dhāṃ dhāṃ dhāṃ

rā mō da ma tta

4. dhāṃ dhāṃ māṃ dhāṃ dhāṃ dhāṃ dhāṃ dhāṃ

ma dhu pa ku laṃ

5. dhāṃ dhāṃ sā sā gā rī mā mā

ku li śa dha ra ka ma la

6. rī rī mā mā dhā rī mā mā

yō ni pra bhṛ ti nu

7. dhā dhā dhā dhā dhā dhā dhā sā

taṃ ga ṇa pa

8. dhā pā mā dhā dhā dhā dhā dhā

tiṃ va ndē

123
 ।।अथ िह दोलः।।8।।(23)

धैव याषिभकावजशु जाितसमु वः।

हांश यासष ज धैवतषभव जतः।।499।।
आरोिहवणसंयु ः स ा दिवभूषणः।
काकली वरभूिय ः शु म या दमू छनः।।500।।
वीररौ ा भुतरसो िनयो यो वासराि तमे।
यामे वस तकाले च श बरा रि यंक रः।।501।।
संभोगे च िवशेषेण िह दोलः या दहौडु वः।

Next Hindōla (8) (23)

Originating in all the śuddha jāti-s excepting Dhaivatī and Ārṣabhī, Hindōla is

five-svara, dropping dhaivata and ṛṣabha. It has ṣaḍja serving as graha, aṃśa and

nyāsa. It moves chiefly in the ārōhī varṇa, adorned by the prasannādi alṅkāra. It has

plently of the kākalī svara, and ists scale is the śuddha mūrcchanā commencing from

madhyama. It should be employed in the vīra, raudra and adbhuta rasa-s, in the last

quarter of the day, in springtime. It is dear to Indra <Śambarāri>. Hindōla is

especially suitable for sambhōga (lovers’ union). (499-501)

के िचद् ऋषभलोपेन िह दोलं ष जसंि तम्। ।502।।

वदि त, त मतं नाह मत गा दिवरोधतः।
धैवत यािवलोपेन ि ाम वेऽिप म यगम्।।503।।
म यम ामजा यु थं शु म या यमू छनम्।
अमुं रागिववेकतः ाह ीकालिज ृपः।।504।।

Some experts consider this melody to be dropping ṛṣabha but depending on

ṣaḍja (as graha etc.? / grāma?). That view is not acceptable to me as it goes against

the teaching of Mataṅga and others. Dropping dhaivata, it should be placed in

124
madhyamagrāma, even though it belongs to both grāma-s. From his profound

knowledge of rāga-s, this immortal royal expert pronounces this melody to originate

from the madhyamagrāma, taking for its scale the Śuddhamadhyā mūrcchanā.

(502cd-504)

स सा नी प पा म ग पा सा म नी सा
ग मा मा म गा मा प मा गा प पा सा।
ग मं मं ग मं मं ग नी पा प मं गं
स गं गं स नी पं स नी पं।।505।।
स सा सं ग स ी (सं नी) स गा सं ग मं गं
प गं गं स सं गं स गं पं म नी पं।
स नी मं ग पं गं प नी सा ग सं मं।
स गं सं िन मं नी ससालाप उ ः।।506।।

sa sā nī pa pā ma ga pā sā ma nī sā

ga mā mā ma gā mā pa mā gā pa pā sā

ga maṃ maṃ ga maṃ maṃ ga nī pā pa maṃ gaṃ

sa gaṃ gaṃ sa nī paṃ sa nī paṃ sa nī paṃ

sa sā saṃ ga saṃ nī sa gā saṃ ga maṃ gaṃ

pa gaṃ gaṃ sa saṃ gaṃ sa gaṃ paṃ ma nī paṃ

sa nī maṃ ga paṃ gaṃ pa nī sā ga saṃ maṃ

sa gaṃ saṃ ni maṃ nī sasā – this is the ālāpa prescribed. (505-506)

क णमथ स गं पं मं ग पं मं स गं गं
स ग िन िन प िन पं पं गं ग पं मं ग गं गं।
स स िन स स िन मं गं गं ग सं सं िन सं गं
प िन िन िन स िन स गं गं सं ग सं िन स सं स।।507।।

Next the karaṇa is like this – sa gaṃ paṃ maṃ ga paṃ maṃ sa gaṃ gaṃ

125
 sa ga ni ni pa ni paṃ paṃ gaṃ ga paṃ maṃ ga gaṃ gaṃ

sa sa ni sa sa ni maṃ gaṃ gaṃ ga saṃ saṃ ni saṃ gaṃ

pa ni ni ni sa ni sa gaṃ gaṃ saṃ ga saṃ ni sa saṃ ma. (507)

सा सा मा गा तथा सा गा मापेित थमा, परा।

पमौ गां सां तथा सां सां गा मा मां इित, चापरा।।508।।
नी सा धा नी तथा पा नी गा पे यथ, चतु थका।
नी सां ि (ि ः सा) सनी गां च सधौ नी,-यथ प मी।।509।।
ि न सां गा तथा सा नी पा येना,-थ त परा।
पमौ गा सा तथा सा च गमौ गा मा च पा इित।।510।।
स मी या तृतीयाव,-द मी तु कलो यते।
ि नसौ च तथा सा गा साचतु किमित फु टा।।511।।

The first (kalā) is made up of sā sā mā gā, then sā gā mā pā.

The next takes pa and ma, gāṃ sāṃ sām sāṃ gā mā māṃ .

The next goes nī sā dhā nī and pā nī gā pā.

The fourth takes nī sāṃ, two sā, sa and ni, gāṃ, sa and dha, nī.

Next the fifth has two nī-s, sāṃ gā and sā nī, two pā-s.

The next has pa and ma, gā sā then sā, ga and ma, gā mā and pā.

The seventh should be like the third.

The kalā structure of the eighth should be – two nisa-s, sā gā, and four sā-s.

(508-511)

1 सा सा मा गा सा गा मा पा
स मु प न त स क ल

2 पम गा सा सा सा गा मा मा
म िभ नु त ज नौ घ

126
 3 नी सा धा नी पा नी गा पा
प र तु मा न

4 न सा धा नी पा नी गा पा
स हं सं

5 न न सा गा सा नी पा पा
ि य त म स ह च र

6 पम गा सा सा गम गा पा पा
स िह तं म द न

7 नी सा धा नी सा नी गा पा
ग िव नी श नं

8 नस नस सा गा सा सा सा सा
नौ िम

1. sā sā mā gā sā gā mā pā

sa mu pa na ta sa ka la

2. pama gā sā sā sā gā mā mā

ma bhi nu ta ja nau gha

3. nī sā dhā nī pā nī gā pā

pa ri tu ṣṭa mā na

127
4. nīṃ sā sā sā saniṃ gā sadhaṃ nīṃ

sa haṃ saṃ

5. nīṃ nīṃ sā gā sā nī pā pā

pri ya ta ma sa ha ca ra

6. pama gā sā sā gama gā pā pā

sa hi taṃ ma da nāṃ

7. nī sā dhā nī sā nī gā pā

ga vi nā śa naṃ

8. niṃsa niṃsa sā gā sā sā sā sā

nau mi

।।अथ साधारणरागाः।।
।।अथ पसाधारः।।1।।(23)

नैषदीष जम या यां जाित यामा संभवः।

ष ज ामेण संब धः (संब ः) ष जांश हपेशलः।।512।।
म यम वरिव मः पूण(णः) काकिलना युतः।
ष जा दमू छनः व पप मषभिन वनः।।513।।
स म यालंकारालंकृत ावरोिहिण।
वण रौ ेऽ भुते वीरे क णे च रसे मृतः।।
पसाधाररागोऽयं सह करदैवतः।।514।।

Next, the sādhāraṇa rāga-s.

Next Rūpasādhāra. (1) (24)

Rūpasādhāra is born of Naiṣadī and Ṣaḍjamadhyamā jāti-s, and so is related to

the ṣaḍjagrāma. It is beautiful with ṣaḍja serving as aṃśa, and madhyama as nyāsa.
128
Its scale is the mūrcchanā commencing with ṣaḍja, and it has all the svaras.

Sounding pañcama and ṛṣabha sparingly, it includes the kākalī svara. Moving mostly

in the avarōhī varṇa, it is adorned by the prasannamadhya alaṅkāra. It is prescribed

in the raudra, adbhuta, vīra and karuṇa rasa-s. This rāga has the Sun as its deity.

(512-514)

स नी धा स नी सा स गा मा प धा मा
िन नी धं (धा) स सा धा ध री धा स नी सं (सा)।
स पा धा स री गा स गा सा प धा मा
ध नी धा नी (िन)मा गा म मा सा ग मा मा।।515।।
अथो सा ध सा धा प धा सा स मा मा
ग सा गा ध पा धा स सा मा ग िन धा।
स सा गं ग सा धा प पा धा स सा गा
स सा गा स गा सा स धा पा ध मा मा।।516।।

।।इ यालाप यम्।।

sa nī dhā sa nī sā sa gā mā pa dhā mā

ni nī dhaṃ (dhā) sa sā dhā dha rī dhā sa nī saṃ (sā)

sa pā dhā sa rī gā sa gā sā pa dhā mā

dha nī dhā nī (ni) mā gā ma mā sā ga mā mā.

And sā dha sā dhā pa dhā sā sa mā mā

ga sā gā dha pā dhā sa sā mā ga ni dhā

sa sā gaṃ ga sā dhā pa pā dhā sa sā gā

sa sā gā sa gā sā sa dhā pā dha mā mā. (515-516)

These are the two ālāpa-s.

करणमथ स धं सं न ध नी स स पा मं
प म प स िन धं धं ग स धं(धा) धं िन सं मं।

129
 म म ग ग स स गं धं सं ग सं सं ध न धं
प स स ग स स धं िन धं ध मा मं ग मा मा।।517।।

The karaṇa next – sa dhaṃ saṃ niṃ dha nī sa sa pā maṃ

pa ma pa sa ni dhaṃ dhaṃ ga sa dhaṃ (dhā) dhaṃ ni saṃ maṃ

ma ma ga ga sa sa gaṃ dhaṃ ni dhaṃ dha mā maṃ ga mā mā. (517)

मा नी धा सा पृथग् ि रा ा, नी च यं च धा।
मा साचतु कतोऽ या, सा सा नी धा पा च मा यम् (मा तथा)।।518।।
मा गा तृतीया, तूया तु री यं सा च नी यम्।
सा येन ग दता, माचतु कं नी यम्।।519।।
धा यं प मी, ष ी सापा ं पृथक् ततः।
माचतु कं , स मी च ि मा ि न च धा तथा।।520।।
सा येना,- मी ो ा ि न धा प सा इित।
मासे यथ पृथ वेन नवमी, दशमी पुनः।।521।।
ि ः सा नी धा तथा ि ः सा पामेित या तःपरा।
मा यं नी यं धा सा ,ं ादिशका ततः।।
ि ः सा पा धा तथा नामी(मानां) चतु किमित क ता।।522।।

mā nī dhā sā, each sung twice, form the first (kalā).

two nī-s, dhā mā, sā foursome make up the next.

sā sā nī dhā two pā-s and two mā-s (mā and) mā gā constitute the third.

The fourth has been prescribed to take two rī-s, sā, two nī-s, dhā and two sā-s.

Four mā-s, two nī-s, two dhā-s make up the fifth.

The sixth should have sā and pā, each twice, then four mā-s.

The seventh has three mā-s, two nī-s, dhā and two sā-s.

The eighth has been prescribed two nī-s, dhā, and five sā-s.

The ninth should have mā and sā, each (coming four times).

The tenth has two sā-s, nī dhā, two sā-s, pā mā.

130
The next has two mā-s, three nī-s, dhā and two sā-s.

The twelfth has two sā-s, pā dhā and four mā-s. (518-522)

1 मा मा नी नी धा धा सा सा
स ो जा तं

2 नी नी धा मा सा सा सा सा
वा म म घो रं

3 सा सा नी धा पा मा मा गा
त पु ष मी

4 री री सा न न धां सा सा
शा नं

5 मा मा मा मा नी नी धा धा
िव ं िव णुं

6 सा सा पा पा मा मा मा मा
वे द प दं

7 मा मा मा नी नी धा सा सा
सू म म च य म

8 नी नी धा सा सा सा सा सा
ज न क म जा तं
9 मा मा मा मा सा सा सा सा
ण मा िम ह रं

10 सा सा नी धा सा सा पा मा
स गु ं

11 मा मा नी नी नी धा सा सा
श र ण म भ य म

131
 12 सा सा पा धा मा मा मा मा
हं प र मं

1. mā mā nī nī dhā dhā sā sā

sa dyō jā taṃ

2. nī nī dhā mā sā sā sā sā

vā ma ma ghō raṃ

3. sā sā nī dhā pā mā mā gā

ta tpu ru ṣa mī

4. rī rī sā nīṃ nīṃ dhāṃ sā sā

śā naṃ

5. mā mā mā mā nī nī dhā dhā

vi śvaṃ vi ṣṇuṃ

6. sā sā pā pā mā mā mā mā

vē da pa daṃ

7. mā mā mā nī nī dhā sā sā

sū kṣma ci ntya ma

8. nī nī dhā sā sā sā sā sā

ja na ka ma jā taṃ

9. mā mā mā mā sā sā sā sā

pra ṇa mā mi ha raṃ

10. sā sā nī dhā sā sā pā mā

sa dgu ruṃ

11. mā mā nī nī nī dhā sā sā

śa ra ṇa ma bha ya ma

12. sā sā pā dhā mā mā mā mā

132
 haṃ pa ra maṃ
--------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ शकः।।2।।(25)

षा जीधैवितकाजाितजातः सांश हाि तमः।

ष जा दमू छन त त् काक य तरसंयुतः523।।
आरोिहवण िचरः संपूणः वरगु फवान्।
स म यालंकारो रसयोव रहा ययोः।।524।।
िनयो यो नाटके स धौ सि नवहणे तथा।
साधारणां ि तो गी त शकः शंकरव लभः।।
अ कि त् समाच े पीडनं प म य च।।525।।

Next Śaka. (2) (25)

Śaka is born of Ṣāḍjī and Dhaivatī jātis. It has sa serving as aṃśa, graha and

nyāsa. Its scale is the mūrcchanā commencing from ṣaḍja, and it includes the kākalī

and antara svaras. It is complete in svara content. It is beautiful moving chiefly in the

ārōhī varṇa, adorned by the prasannamadhya alaṅkāra. It ought to be employed by

the experts in the vīra and hāsya rasa-s, and in the nirvahaṇa sandhi of the drama.

This Śaka is rendered in the sādhāraṇī gīti. It is dear to Śaṅkara. According to some,

pañcama should be suppressed. (523-525)

सनी धनी सा प ध नी स री सा
स सा र गा धा ध िन नी स री सा।
नीधा स सा नी ध स नी ध पा नी
स गा म धा धा िन िन री स गा सा।।526।।
।।इ यालापः।।

sanī dhanī sā pa dha nī sa rī sā

133
sa sā ri gā dhā dha ni nī sa rī sā

nīdhā sa sā nī dha sa nī dha pā nī

sa gā ma dhā dhā ni ni rī sa gā sā (526)

This is how the ālāpa should be rendered.

करणमथ सा नी गा म मा पा ध धा गा
स र र ग म ग सौ गं मं ग मा धा ध सं सं।
र र ध ध म ध मा मा धा स री सं म री मं
ध ध प प म म गं गा सं स सा नी स सं सं।।527।।
।।इित करणम्।।

Then, the karaṇa should go – sa sā nī gā ma mā pā dha dhā gā

sa ri ri ga ma ga two sa-s, gaṃ maṃ ga mā dhā dha saṃ saṃ

ri ri dha dha ma dha mā mā dhā sa rī saṃ ma rī maṃ

dha dha pa pa ma ma gaṃ gā saṃ sa sā nī sa saṃ saṃ. (527)

This is how the karaṇa should be sung.

स सं नी ध नी सा स सा सं स सा सं
स नी नी िन सा री र गा मा ग सं मं।
र री री म सं धं ध धं सं स सं गं.. ()
गा म मा गं ग नी नी स मं सं .. ()।।528।।
।। इित वा करणम्।।

sa saṃ nī dha nī sā sa sā saṃ sa sā saṃ

sa nī nī ni sā rī ri gā mā ga saṃ maṃ

ri rī rī ma saṃ dhaṃ dha dhaṃ saṃ sa saṃ gaṃ.. (?)

gā ma mā gaṃ ga nī nī sa maṃ saṃ.. (?). (528)

Or the karaṇa could be like this.

----------------------------------------------------------------------------------------

134
 ।।अथ भ माणप मः।3।।(26)

शु म यिमकाजातः पूण भ माणप मः।

हांश यासष ज ष ज ामसमु वः।।529।।
पञअचम वरिव ामः काकली वरसंयुतः।
वणनारोिहणा व यः व पगा धारिन वनः।।530।।
स म यालंकारः सष जा दकमू छनः।
िविनयु ः पिथ टे वने ा ते िशवि यः।।
वीररौ ा भुतरसोऽ य यालाप उदीयते।।531।।

Next Bhammāṇapañcama. (3) (26)

Born of the śuddha form of Madhyamā jāti, Bhammāṇapañcama is complete

in svara content. It has ṣaḍja serving as graha, aṃśa and nyāsa. It originates in the

ṣaḍjagrāma. Resting on pañcama svara, it includes the kākalī svara. It should move

mostly in the ārōhī varṇa, adorned by the prasannamadhya alaṅkāra. Its scale is the

mūrcchanā commencing from ṣaḍja, and it sounds gāndhāra sparingly. It is

prescribed for the situation of the character losing his way and resting in the woods.

Its elaboration is also recommended for vīra, raudra and adbhuta rasa-s. It is dear to

Śiva. (529-531)

सा री री स र री स री र प ध धा धा धा प धा पं प धा
पा धा पा म म मा म पा म ग र री धा धं प पा धा स धा।
सा सा री र स सा स मा ग र स सा नी नी ध पं पं प धं
पं पं पं प म मं पं मं म म म मा सामेित सालापताः(तः)।।532।।
।।इ यालापः।।

sā rī rī sa ri rī sa rī ri pa dha dhā dhā dhā pa dhā paṃ pa dhā

pā dhā pā ma ma mā ma pā ma ga ri rī dhā dhaṃ pa pā dhā sa dhā

135
 sā sā rī ri sa sā sa mā ga ri sa sā nī nī dha paṃ paṃ pa dhaṃ

paṃ paṃ paṃ pa ma maṃ paṃ maṃ ma ma mā sā mā / ma – this is how the

ālāpa is rendered. (532)

सा सा सा स र री र री स र र पा पा धा प धा धा ध धा
पं धं धं प प पं म पं म प प पा पा धं ध मा मा म धा।
मा गा री र र री र धा र र ध पा पा पा ध धा धा स सा
सा री री स स मा र गं ध प प धा पा मा प पा मा ग सा।।533।।
।।इित करणम्।।

sā sā sā sa ri rī ri rī sa ri ri pā ga dhā pa dhā dhā dha dhā

paṃ dhaṃ dhaṃ pa pa paṃ ma paṃ ma pa pa pā pā dhaṃ dha mā mā ma dhā

mā gā rī ri ri rī ri dhā ri ri dha pā pā pā dha dhā dhā dsā

sā rī rī sa sa mā ri gaṃ dha pa pa dhā pā mā pa pā mā ga sā.

This is how the karaṇa should be sung.

सा सा री गा रगौ सा धा मा पूवा,-थ ि तीियका।

धा पा(पा धा) पधौ पमौ पा पा धा पमौ तु, तृतीियका।।534।।
सा री मा पा यं धा च पधौ पमौ, चतु थका।
पा धनी च पमौ चैव धसौ सानां चतु यम्।।535।।
री यं मा पमौ रगौ सा धा मा, प मी ततः।
ि ः पा पधौ पाचतु कं ष ी, स िमका तु नी।।536।।
पा मा धसौ रगौ साऽथ धनी चैव पमौ तथा।
पा धा पा च धपौ मानां चतु किमयम मी।।537।।

sā sā rī gā, ri and ga, sā dhā mā constitute the first (kalā).

The second has dhā pā (pā dhā) pa and dha, pa and ma. pā pā dhā, pa and ma.

The third goes sā rī mā, two pā-s, dhā, pa and dha, pa and ma.

The fourth is made up of pā dh and ni, pa and ma, dha and sa, four sā-s.

136
 The fifth has two rī-s, mā, pa and ma, ri and ga, sā dhā mā.

The sixth takes three pā-s, pa and dha, four pā-s.

The seventh has nī pā mā, dha and sa, ri and ga, sā, dha and ni, pa and ma.

pā dhā pā, dha and pa, four mā-s constitute the eighth. (534-537)

1 सा सा री गा रग सा धा मा
गु ज घ न ल िल तं

2 पा धा पध पम पा पा धा पम
मृ दु च र ण प त न

3 सा री मा पा पा धा पध पम
म ित सु भ ग ग म नं

4 पा धिन पम धस सा सा सा सा
म द य ित

5 री री मा पम रग सा धा मा
ि य मु द ता म धु र

6 पा पा पा पध पा पा पा पा
म धु म द प र व श

7 नी पा मा धस रग सा धिन पम
द या भृ शं

8 पा धा पा धप मा मा मा मा
त वी

1. sā sā rī gā riga sā dhā mā

gu ru ja gha na la li taṃ

137
2. pā dhā padha pama pā pā dhā pama

mṛ du ca ra ṇa pa ta na

3. sā rī mā pā pā dhā padha pama

ma ti su bha ga ga ma naṃ

4. pā dhani pama dhasa sā sā sā sā

ma da ya ti

5. rī rī mā pama riga sā dhā mā

pri ya mu di tā ma dhu ra

6. pā pā pā padha pā pā pā pā

ma dhu ma da pa ra va śa

7. nī pā mā dhasa riga sā dhani pama

hṛ da yā bhṛ śaṃ

8. pā dhā pā dhapa mā mā mā mā

ta nvī

-------------------------------------------------------------------
।।अथ नतः।।4।।(27)

म यम ामसंभूतम यमाप मीभवः।

म यम वरिव ामः प मांश ह तथा।।538।।
व पगा धारिन वानः प मा दकमू छनः।
स म यालंकार तथा संचा रवणवान्।।539।।
काकली वरसंयु ः सं ामे िविनयु यते।
वीरार धमहाचा रम डले रसयोरसौ।।
शृ गारहा ययोगयो न रागो मनीिषिभः।।540।।
द ्गशि रमं ाह ध य ि ुिततावशात्।

138
 ष ज ामेण संब धं (संब )ं धैवतीजाितहेतुतः।।541।।

Next Nartta. (4) (27)

Narttarāga is born in the madhyamagrāma, from the Madhyamā and Pañcamī jāti-s.

It has madhyama serving as nyāsa, and pañcama as graha and aṃśa. It sounds

gāndhāra sparsely, and includes the kākalī svara. . Its scale is the mūrcchanā

commencing with pañcama, and it moves in the sañcārī varṇa mostly, adorned by

the prasannamadhya alaṅkāra. It is employed in scenes of war, in the great circling

executed by the warrior commencing action. It is also to be sung in the 1ṅgāra and

hāsya rasa-s by the well-informed practitioners. The expert, Durgāśakti has

expressed the view that, on account of its three-śruti dhaivata, it is connected with

the ṣaḍjagrāma, originating in the Dhaivatī jāti. (538-541)

प पा सा मं गा मा प प स िन ध पा पा िन िन स सा
स गा सा नी धा नी िन िन न िन िन गा सा स स स सा।
िन नी नी नी नी धं ध प प ध म मा गा ग स स मा
ग सा गा नी नी नी ध ध प प ध मं पं ध स स मम्।।542।।
।।इ यालापः।।

pa pā sā maṃ gā mā pa pa sa ni dha pā pā ni ni sa sā

sa gā sā nī dhā nī ni ni niṃ ni ni gā sā sa sa sa sā

ni nī nī nī nī dhaṃ dha pa pa dha ma mā gā ga sa sa mā

ga sā gā nī nī nī dha dha pa pa dha maṃ paṃ dha sa sa maṃ. (542)

This is the ālāpa.

प पा स गा पा प स सं ग गं िन, िन धा प पं न िन स न िन धं सं।
िन धा प मा पा प म गा िन नी प, ध न ग मं गा म म मा म मा मं।।543।।
।।इित करणम्।।
139
pa pā sa gā pā pa sa saṃ ga gaṃ ni, ni dhā pa paṃ niṃ ni sa niṃ ni dhaṃ saṃ

ni dhā pa mā pā pa ma gā ni nī a, dha niṃ ga maṃ gā ma ma mā ma mā maṃ.

(543)

This is the karaṇa.

ि ः पा मा गा तथा ि ः पा गासेित थमा, ततः।

साप कं च मा गा सा ि तीया,-थ तृतीियका।।544।।
गमपा गुरवो मा गा (मा) यं पेित, त परा।
ि मा पा मा तथा पानां चतु के णाथ, प मी।।545।।
नीसा ं साचतु कं , ष ी सा गा च नी च धा।
पाचतु कं , स मी तु नीसा ं च मा च धा।।546।।
पा येना,- मी पा मा गा (णा) मानां चतु यम्।
इ यु ाऽऽि ि का रा ा कालसेनेन रागजा।।547।।

Two pā-s, mā gā and two pā-s, gāsā make the first (kalā).

The five sā-s, mā gā sā form the second.

Next the third has ga, ma and pa, all long, mā gā (mā) pair, pā.

The next has two mā-s, pā mā and four pā-s.

The fifth has two nī sā-s, four sā-s.

The sixth has sā gā ni dhā, four pā-s.

The seventh has two nī sā-s, mā dhā and two pā-s.

The eighth goes pā mā gā (mā), and four mā-s.

This is the ākṣiptikā instructed by the royal author and expert on rāga-s, Kālasēna.

(544-547)

1 पा पा मा गा पा पा गा सा
अ न व र त ग िल त

140
 2 सा सा सां सां सा मा गा सा
म द ज ल दु द न

3 गा मा पा मा गा मा मा पा
धा रौ घ िस

4 सा मा पा मा पा पा पा पा
भु व न त ल

5 नी सा नी सा सा सा सा सा
म धु क र कु ला ध

6 सा गा नी धा पा पा पा पा
का र त द न द

7 नी सा नी सा मा धा पा पा
मु ख ग ज मु ख

8 पा सा गा मा मा मा मा मा
न म ते

1. pā pā mā gā pā pā gā sā

a na va ra ta ga li ta

2. sā sā sāṃ sāṃ sā mā gā sā

ma da ja la du rdi na

3. gā mā pā mā gā mā mā pā

dhā rau gha si kta

4. sā mā pā mā pā pā pā pā

bhu va na ta la

5. nī sā nī sā sā sā sā sā

ma dhu ka ra ku lā ndha

141
6. sā gā nī dhā pā pā pā pā

kā ri ta di na di

7. nī sā nī sā mā dhā pā pā

ṅmu kha ga ja mu kha

8. pā sā gā mā mā mā mā mā

na ma stē
-------------------------------------------------------------

।।अथ गा धारप मः।।

गा धारीर गा धाय जा योःसं ा संभवः।

गा धारांश ह यासः िच ांश हा तभाक् ।।548।।
हा रणा ासमु लािसमू छनः काकलीयुतः।
स म यालंकारः पूणः संचा रवणवान्।।549।।
िनयो यः क णे हा ये िव मये वा भुते तथा।
रा ि यो म यमा ये ामे गा धारप मः।।550।।
अ यािप धैवतीजाित-ज य वं ष जसं यम्।
प यि ुिततायोगाद् दुगशि रभाषत।।5551।।

Next Gāndhārapañcama. (5) (28)

Born of the jāti-s Gāndhārī and Raktagāndhārī, Gāndhārapañcama has gāndhāra

serving as aṃśa, graha and nyāsa; sometimes dha acts as aṃśa, graha and nyāsa.

It has for its scale the hāriṇāśva ………. mūrcchanā, and includes the kākalī svara. It

is complete in svara content. Moving mainly in the sañcārī varṇa, it employs

prasannamadhya alaṅkāra profusely. It should be employed in the karuṇa, hāsya

and the sense of wonderment, namely, adbhuta rasa-s. It is dear to Rāhu. It is

placed in the madhyamagrāma, due to the three-śruti measure of pañcama. This

142
melody has been placed in the ṣaḍjagrāma too by Durgāśakti, tracing its origin to

Dhaivatī jāti. [551c seems to be misplaced here. It should form the first quarter, 551a

of the verse. And 551 a-b should follow as b-c.] This royal author, however, accepts

the view of Bharata and others, and reiterates, on the authority of learned tradition,

the connection this melody has with the mdhyamagrāma. (548-552)

ग ग र र स प नी सा गं ग पा सा ग गा मं
म प ध िन ध िन पं मं नी ध नी सं स नी धं।
िन िन ध प प म गं गा गा स सा सं म मा मं
ग ग ग र स िन पा नी सं ग पं गं स मं गं।।553।।
।।इ यालापः।।

ga ga ri ri sa pa nī sā gaṃ ga pā sā ga gā maṃ

ma pa dha ni dha ni paṃ maṃ nī dha nī saṃ sa nī dhaṃ

ni ni dha pa pa ma gaṃ gā gā sa sā saṃ ma mā maṃ

ga ga ga ri sa ni pā nī saṃ ga paṃ gaṃ sa maṃ gaṃ. (553)

This is the ālāpa.

ि रह ग र स नी सा गा ि शो मं ग गं मं
म म िन ध ध िन गा धं गं म पं पं धनी धं।
प प र स म स सा नी धं स मा मं म पा मं
प प म ग प म सं सं सं स सं गं ग गं गं।।554।।
।।इित करणम्।।

Now two ga ri sa nī sā gā, twice maṃ ga gaṃ maṃ

ma ma ni dha dha ni gā dhaṃ gaṃ ma paṃ paṃ dhanī dhaṃ

pa pa ri sa ma sa sā nī dhaṃ sa mā maṃ ma pā maṃ

pa pa ma ga pa ma saṃ saṃ saṃ sa saṃ gaṃ ga gaṃ gaṃ - (554)

This is the karaṇa.

143
गा नी सागा यं ि गा थमा,-ऽथ ि तीियका।
मा पा गा पा तथा गानां चतु कं च, तृतीियका।।555।।
गा पा सा गाचतु कं च गनी,- यथ चतु थका।
नी पा मा च पमौ गानां चतु कमथ, प मी।।556।।
गा गा गनी यं नीनां येण च िनसौ तथा।
ष ी च नी पा मा पमौ च गाचतु कं , च स मी।।557।।
पा मा सा गाचतु के ण सनी चैव, तथा मी।
चतुथ व दह ाऽऽि ि का पुरातनैः।।558।।

gā nī sā-gā twice, two gā-s make up the first (kalā).

The second has mā pā gā pa, and four gā-s.

The third goes gā pā sā, four gā-s, and ga and ni.

The fouth has nī pā mā, pa-ma and four gā-s.

The fifth has gā gā, a pair of ga-ni, three nī-s and ni and sa.

The sixth goes nī pā mā, pa and ma, four gā-s.

The seventh goes pā mā sā, four gā-s and sa and ni.

The eighth is like the fourth.

This is how the ākṣiptikā has been prescribed by the ancients. (555-558)

1 गा नी सा गा सा गा गा गा
प ग ल ज टा क

2 मा पा गा पा गा गा गा गा
ला पे िन प तं

3 गा पा सा गा गा गा गा गिन
ती ज य ित जा न

4 नी पा मा पम गा गा गा गा

144
 वी स त तं

5 गा गा गिन गिन नी नी नी िनस

पू णा ित र व

6 नी पा मा पम गा गा गा गा
त भु िज सु स िम

7 पा मा सा गा गा गा गा सन
प य सः क प

8 नी पा मा पम गा गा गा गा
नो ऽप मु दे

1. gā nī sā gā sā gā gā gā

piṃ ga la ja ṭa ka

2. mā pā gā pā gā gā gā gā

lā pē ni pa taṃ

3. gā pā sā gā gā gā gā gani

tī ja ya ti jā hna

4. nī pā mā pama gā gā gā gā

vī sa ta taṃ

5. gā gā gani gani nī nī nī nisa

pū rṇā hu ti ri va

6. nī pā mā pama gā gā gā gā

hu ta bhu ji su sa mi ddha

7. pā mā sā gā gā gā gā saniṃ

pa ya saḥ ka pa rddi

8. nī pā mā pama gā gā gā gā

nō ’pa mu dē

145
--------------------------------------------------------------------------------

।।अथ ष जकै िशकः।।

म यम ामसंभूतकै िशक जाितसंभवः।

ष जर्,भ हांश गिन वरिवरामवान्।।559।।
अ य पषभिन वानो म गा धारष जभाक् ।
आरोिह(ह)शािलगा धारिनषाद वरम जुलः।।560।।
स ा तभूषा ो गेयो वणऽवरोिहिण।
िगरीश ीितजननो रागोऽयं ष जकै िशकः।।
िनयो य ति दां वृ दैव रे रौ ऽे भुते रसे।।561।

Next Ṣaḍjakaiśika. (6) (29)

Ṣaḍjakaiśika is born of the madhyamagrāma-born Kaiśikī jāti. It has ṣaḍja and

ṛṣabha serving as graha and aṃśa, and ga and ni as the nyāsa svaras. Sounding

ṛṣabha very sparingly, it has much participation of mandra gāndhāra and ṣaḍja. In

ascent, it sounds gāndhāra and niṣāda svaras very softly. It moves chiefly in the

ārōhī varṇa, adorned by the prasannādi and prasannānta alaṅkāras. This melody

delights Śiva, and should be employed by its masters in raudra and adbhuta rasas.

(559-561)

स सा िन री सा म प मा प पा मा
म मा म नी नी ध ध मा म धा धा।
म मा ध सा सा मं म धा म सा सा
ध धा म मा धा िन ध नी ध नी नी।।562।।
।।इ यालापः।।

sa sā ni rī sā ma pa mā pa pā mā

ma mā ma nī nī dha dha mā ma dhā dhā

ma mā dha sā sā maṃ ma dhā ma sā sā

146
dha dhā ma mā dhā ni dha nī dha nī nī (562)

This is the ālāpa.

स सा िन री सा िन स सा म पा नी,
पा नी ध पा पा प र धा ररी पं।
मा मा र री पं र ग सं र सा री,
स नी ध पा नी स िन सा िन नी (च)।।563।।
।।इित करणम्।।

sa sā ni rī sā ni sa sā ma pā nī,

pā nī ha pā pā pari dhā rirī paṃ

mā mā ri rī paṃ ri sā rī,

sa nī dha pā nī sa ni sā ni nī. (563)

This is the karaṇa.

साय ं साचतु कं थमा,-ऽथ ि तीियका।

सा तु नीनां चतु कं सा नी री,- यथ तृतीियका।।564।।
रीप कं च गा ि ः सा, नी सा नी प र वरै ः ।
चतुथ , प मी मा मा पा पा मा मा सगौ च री।।565।।
रसौ सा नी यं ि ः पा ि न ष ी, च स मी।
साप िभन येणा,- मी री री तथा रसौ।।
नीप के ण िव ेयाऽऽि ि का ष जकै िशके ।।566।।

A pair of sā-rī, four sā-s make up the first (kalā).

The second is made up of sā, four nī-s, sā nī rī.

The third consists of five rī-s, two gā-s and sā.

nī sā nī and five ri (rī) svaras make up the fourth.

The fifth has mā mā pā pā mā mā, sa-ga and rī.

ri and sa, sā, two nī-s, two pā-s, two nī-s make up the sixth.

147
The seventh takes five sā-s and three nī-s.

The eighth has rī rī ri-sa and five nī-s. This is the ākṣiptikā of Ṣaḍjakaiśikī. (564-566)

1 सा री सा री सा सा सा सा
दी ह र फ ण द

2 सा नी नी नी नी सा न री
ना ले म िह ह र

3 री री री री री गा सा सा
के स र द सा

4 न सा न री री री री री
मु ह द िल ले

5 मा मा पा पा मा मा सग री
िप अ इ का ल भ म

6 रस सा नी नी पा पा नी नी
रो

7 सा सा सा सा सा नी नी नी
ज ण म अ रं दं

8 री री रस नी नी नी नी नी
पु ह र प उ मे

1. sā rī sā rī sā sā sā sā

dī ha ra pha ṇiṃ da

2. sā nī nī nī nī sā nīṃ rī

nā lē ma hi ha ra

3. rī rī rī rī rī gā sā sā

148
 kē sa ra di sā

4. nīṃ sā nīṃ rī rī rī rī rī

mu ha da li lē

5. mā mā pā pā mā mā saga rī

pi a I kā la bha ma

6. risa sā nī nī pā pā nī nī

rī

7. sā sā sā sā sā nī nī nī

ja ṇa ma a raṃ daṃ

8. rī rī risa nī nī nī nī nī

pu ha ra pa u mē
-------------------------------------------------------------------------------

।।अथ ककु भः।।7।।(30)

धैवतीम यमोपेतप मीजाितसंभवः।

देवै ािमको धैवतांश हः प मिव मः।।567।।
स म यालंकार उ रायतमू छनः।
आरोिहवण िचरो मृतदैवतदै वतः।।568।।
म यम कृ तौ यो यः क णे शरदागमे।
संपूण वासरे गेयः ककु भो म ययामयोः।।569।।
उभय ामजाित यो जाित(त) वे) सित य िप।
ै ािमक वमेत य क यते मुिनपु गवैः।।570।।
तथािप पधयो ताव तुःि ः ुितक वतः।
ाह रागिववेकजः कृ ण(णः) ष जानुगािमताम्।।571।।

Next Kakubha. (7) (30)

149
Kakubha is born of Dhaivatī, Madhyamā and Pañcamī jāti-s, and belongs to both

grāma-s. It has dhaivat serving as aṃśa and graha, and pañcama as nyāsa. It has

for its scale the uttarāyatā mūrcchanā, and moves beautifully in the ārōhī varṇa,

adorned by the prasannamadhya alaṅkāra. It has the god of the dead (Yama?) as its

deity. It should be employed for the middle level person (character / hero?), in the

karuṇa rasa, and at the advent of fall. It is complete in svara content, and should be

sung in the two middle quarters of the day. Although it originates in jātis belonging to

both grāma-s and is therefore classed as two-grāma by the great sages, this experts

on rāgas, Kṛṣṇa, would describe it as following the ṣaḍjagrāma, because of the four-

śruti and three-śruti measures of its pa and dha, respectively. (567-571)

ध म म ग र री सा सं िन नी धा ग मा पं
प ग म ध ध म मा नी सं िन सं न िन धा नी।
ध िन िन ग ग ध गा री सा स नी मं ग गा री
र र स स िन िन धा धं धं ध पा पा ध पा पा।।572।।
।।इ यालापः।।

dha ma ma ga ri rī sā saṃ ni nī dhā ga mā paṃ

pa ga ma dha dha ma mā nī saṃ ni saṃ niṃ ni dhā nī

dha ni ni ga ga dha gā rī sā sa nī maṃ ga gā rī

ri ri sa sa ni ni dhā dhaṃ dhaṃ dha pā pā dha pāpā. (572)

This is the ālāpa.

ध सा सा ध धा सा स री गा स धा पा
ध धा पा म गा री म मा मा ध पा धा।
ध पा धा प पा मा म पा धा स री (गा)
मा र गा सा ध मा पा र मा पा प पा।।573।।
(इित करणम्)

150
dha sā sā dha dhā sā sa rī gā sa dhā pā

dha dhā pā ma gā rī ma mā mā dha pā dhā

dha pā dhā pa pā mā mapā dhā sa rī (gā)

mā ri gā sā dha mā pā ri mā pā pa pā. (573)

(This is the karaṇa.)

धा म यगं ि ः सा री या ता च पू वका।
ि धा पाधा यं पा मा(मा च*) ि तीयाऽथ, तृतीियका।।574।।
ी री ि मा तथा पा धा पा मा,- ऽथ या तु थका।
पा धा पा प कं मानां, प यां री यं तथा।।575।।
मा यं धा यं पा मा, ष ां पा मा च पा यम्।
धा यं च तथा पा मा, पा धा पा मा च सा वथ।।
री सा री स मी ो ा, गा सा पाष कतः परा।।576।।

[* The original suggested correction ‘पा च’ in the brackets is not borne

out by the notation given for the ākṣiptikā later. Hence we have

emended it to मा च.]

Between two dhā pairs, two sā-s, ending with two rī-s, is the first (kalā).

three dhā-s, two pā-dhā pairs, pā mā (and mā*) make up the second.

The third has two rī-s, two mā-s, and pā dhā pā mā.

The fourth should have pā dhā pā and five mā-s.

In the fifth come two rī-s, two mā-s, two dhā-s, pā and mā.

In the sixth we have pā mā, two pā-s, two dhā-s, pā and mā.

The seventh has pā dhā pā mā sā rī sā rī.

The next is formed by gā sā and six pā-s. (574-576)

151
 1 धा धा सा सा धा धा री री
यो ना म य

2 धा धा धा पा धा पा धा मा
िन व स ित क रो ित

3 री री मा मा पा धा पा मा
प र र णं स

4 पा धा पा मा मा मा मा मा
ख लु त य

5 री री मा मा धा धा पा मा
मु धे व स िस च

6 पा मा पा पा धा धा पा मा
द ये द ह िस च

7 पा धा पा मा सा री सा री
स त तं नृ शं

8 गा सा पा पा पा पा पा पा
सा िस

1. dhā dhā sā sā dhā dā rī rī

yō nā ma ya tra

2. dhā dhā dhā pā dhā pā dhā mā

ni va sa ti ka rō ti

3. rī rī mā mā pā dhā pā mā

pa ri ra kṣa ṇaṃ sa

4. pā dḥā pā mā mā mā mā mā

152
 kha lu ta sya

5. rī rī mā mā dhā dhā pā mā

mu gdhē va sa si ca

6. pā mā pā pā dhā dhā pā mā

hṛ da yē da ha si ca

7. pā dhā pā mā sā rī sā rī

sa ta taṃ nṛ śaṃ

8. gā sā pā pā pā pā pā pā

sā si

इित श दमे ो ा ामरागा महीभुजा।

अथोपरागा व य ते वसुसं याः समासतः।।577।।
रे वगु ं तथा ट सै धवं के चनापरे ।
साधारणेषु िनि य नव तान ुवन् ततः।।578।।
ामरागा मते तेषां ा श दित स मताः।
प ैव चोपरागाः यु ह वा प मषाडवम्।।579।।

In this manner, the royal author has described these thirty grāmarāgas. Next the

uparāgas numbering eight <vasusaṅkhyā> will be described in all their features.

Some experts have clubbed Rēvaguta and Ṭakkasaindhava with the sādhāraṇa

rāgas, taking that count to nine. Hence in their view the grāmarāga-s total thirtytwo.

And so the uparāgas are only five, as they leave out Pañcamaṣāḍava. (577-579)
--------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथोपरागाः।।
।।अथ शकितलकः।।(1)

धैवतीप मीयु नैषादीजाितसंभवः।

िनषादांश हः पूणः प म वरिव मः।।580।।
काकली वरसंयु ो िनषादा दकमू छनः।

153
संचा रवण िचरः स ा तिवभूषणः।।581।।
ा वा जा यंशबा यं सवरागेषु कोिवदैः।
िनद या मू छने याह कालसेनो नरािधपः।।583।।

Next, Uparāgas.

Next Śakatilaka. (1)

The uparāga Śakatilaka is born of Dhaivatī, Pañcamī and Naiṣādī jātis. It is

complete in svara content. It has niṣāda serving as aṃśa and graha, and pañcama

as nyāsa. It takes for its scale the mūrcchanā commencing from niṣāda, and

includes the kākalī svara. It is beautiful moving in the sañcārī varṇa, adorned bt the

prasannānta alaṅkāra. Since it originates in Dhaivatī, it belongs to the ṣaḍjagrāma.

The royal author Kālasēna has ordained that experts must determine the mūrcchanā

in all rāgas on the basis of the plentiful occurrence of an aṃśa of the parent jāti.

(580-583)

नी नी री िन स नी ग गा स स ध धा मा मा म नी धा िन पा
ध मा (धं मा) ध म (धं म) िन धा म नी ग म प नी नी नी िन सा री ग मा।
मा पा पं म प धा िन नी िन ग प धा मा पा ध मं पा िन नी
री गा री ग प नी स री ग म प धा री री ग मा मा प पा।।584।।
।।इ यालापः।।

nī nī rī ni sa nī ga gā sa sa dha dhā mā mā ma nī dhā ni pā

dhaṃ mā dhaṃ ma ni dhā ma nī ga ma pa nī nī nī ni sā rī ga mā

mā pā paṃ ma pa dhā ni nī ni ga pa dhā mā pā dha maṃ pā ni nī

rī gā rī ga pa nī sa rī ga ma pa dhā rī rī ga mā mā pa pā. (584)

------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ ट सै धवः।।2।।

154
ष ज ामसमु भूतः षा जीधैवितको वः।
हांश यासष ज काकलीकलिन वनः।।585।।
ष जा दमू छनः पूण तथा तरिवरािजतः।
आरोिहवण िचरो म ा तिवभूिषतः।।586।।
व पप मिन वानो रसे वीरे िनयु यते।
ट सै धवरागोऽयं देवराजि यंकरः।।587।।

Next Ṭakkasaindhava (2)

Ṭakkasaindhava is born in the ṣaḍjagrāma from the Ṣāḍjī and Dhaivatī jātis. It

takes ṣaḍja as graha, aṃśa and nyāsa, and gently sounds the kākalī svara. Its scale

is the mūrcchanā commencing from ṣaḍja. It takes all the svaras and includes the

antara svara. It moves beautifully in the ārōhī varṇa, adorned by the the prasannādi

and prasannānta alaṅkāras. It sounds pañcama sparsely, and is employed in the vīra

rasa. This rāga delights Indra <dēvarāja>. (585-587)

सा सा नी धा िन नी गा म ध प म म ग मा नी िन सा धा ग मा गा
मा धा नी सा स नी सा िन स ध ग म म गा गं स सं सं म मं सं।
मं गा धा धं ध नी धा ध स िन ध ध म गा गा ध गा री र री धा
मा री गा री िन धा धा ग म ध िन स म धा धा म नी सा स सा सां।।588।।
(इित आलापः ?)

sā sā nī dhā ni nī gā ma dha pa ma ma ga mā nī ni sā dhā ga mā gā

mā dhā nī sā sa nī sā ni sa dha ga ma ma gā gaṃ sa saṃ saṃ ma maṃ saṃ

maṃ gā dhā dhaṃ dha nī dhā dha sa ni dha dha ma gā gā dha gā rī ri rī dhā

mā rī gā rī ni dhā dhā ga ma dha ni sa ma dhā dhā ma nī sā sa sā sāṃ. (588)

(This is the ālāpa?)

सं सं धं पं स नी न स म िन िन ग ग गा मा प धा पं प गं गं

155
सा धं धं सं स नी नी ध ध स िन स स सा सं स गं मं प धा र।
सं सं सा सं स गं गं ध ध प ध ध प नी नी ध धा गा र री सा
सा न नी धं ध मा मं ध ध िन िन ध ध मा धा िन मा सा िन सा सम्(सं)।।589।।
।।इित करणम्।।
।।स पुनः पुनरनु मः।।

saṃ saṃ dhaṃ paṃ sa nī niṃ sa ma ni ni ga ga gā mā pa dhā paṃ pa gaṃ gaṃ

sā dhaṃ dhaṃ saṃ sa nī nī dha dha sa ni sa sa sā saṃ sa gaṃ maṃ pa dhā ri

saṃ saṃ sā saṃ sa gaṃ gaṃ dha dha pa dha dha pa nī nī dha dhā gā ri rī sā

sā niṃ nī dhaṃ dha mā maṃ dha dha ni ni dha dha mā dhā ni mā sā ni sā saṃ.

(589)

This is the karaṇa.

It has to be repeated again and again.

ि ः सा धा सा तथा सानां चतु कं थमा कला।

ि मा ि ः सां तथा धा सा रीमेित या तीियका।।590।।
मसौ री सा सा गरी च समौ रीित तृतीियका।
साचतु कं गरी मा सा धेित तुया,-ऽथ प मी।।591।।
मागामाधा यं ि (ि ः), ष ी साि तयं च नी।
दा सा यं समौ चेित, री गा सा च धनी च धा।।
सा पा थेित परा, ि गा मागासेित ि शोऽ मी।।592।।
।।इित थमाि ि का।।

two sā-s dhā sā and four sā-s make up the first (kalā).

two mā-s, two sāṃ-s, then dhā sā rī mā, should form the second.

ma and sa, rī sā sā, ga and ri, sa and ma, rī form the third.

Four sā-s, ga and ri, mā sā and dhā form the fourth.

The fifth has the set mā gā mā dhā coming twice.

The sixth takes two sā-s, nī dhā, three sā-s, and sa and ma.

156
rī gā sā, dha-ni, dhā, sā pā dhā constitute the next.

Two gā-s followed by mā-gā-sā twice make up the eighth. (590-592)

This is the first ākṣiptikā.

1 सा सा धां सा सां सां सां सां

त ण र िव स दृ श

2 मां मां सां सां धां सा री मा

भा सु र िव क ट ज

3 मस री सा सा ग र सम री रम
टा जू ट िश ख र

4 सा सा सा सा ग र मा सा धा
प र ग िल त

5 मा गा मा धा मा गा मा धा
िह म िश ख र िश ख र

6 सा सा नी धा सा सा सा सम

7 री गा सा धिन धा सा पा धा
स िल ला पा तु

8 गा गा मा गा सा मा गा सा
गं गा

1. sā sā dhāṃ sā sāṃ sāṃ sāṃ sāṃ

ta ru ṇa ra vi sa dṛ śa

2. māṃ māṃ sāṃ sāṃ dhāṃ sā rī mā

bhā su ra vi ka ṭa ja
157
3. masa rī sā sā gari sama rī rima

ṭā jū ṭa śi kha ra

4. sā sā sā sā gari mā sā dhā

pa ri ga li ta

5. mā gā mā dhā mā gā mā dhā

hi ma śi kha ri śi kha ra

6. sā sā nī dhā sā sā sā sama

mā lā pra sa nna

7. rī gā sā dhani dhā sā pā dhā

sa li lā pā tu

8. mā gā mā gā sā mā gā sā

gaṃ gā

स िन ध स िन िन गं गा मा ध मा मा ग मा मा
ग म म िन ध म मं मां गा स नी सा स गा सा।
िन स स स ग स सा सं मा स सा गा म मा गा
ग स स ग स ध नी सा सं िन नी धा ध गं गं।।593।।
ध म म र र म री री मं स सा नी िन धा धा
ग म ध म म र री मा री र सा सा स नी नी।
ध ध ग म ध ग मं धा गा म नी नी ध नी नी
ध िन िन ग ध िन सा सा मा ग नी धा स सा सं।।594।।
।।इित वा आलापः।।

sa nidha sa ni ni gaṃ gā mā dha mā mā ga mā mā

ga ma ma ni dha ma maṃ māṃ gā sa nī sā sa gā sā

ni sa sa sa ga sa sā saṃ mā sa sā gā ma mā gā

ga sa sa ga sa dha nī sā saṃ ni nī dhā dha gaṃ gaṃ. (593)

158
dha ma ma ri ri ma rī rī maṃ sa s1 dhā

ga ma dha ma ma ri rī mā rī ri sā sā sa nī nī

dha dha ga ma dha ga maṃ dhā gā ma nī nī dha nī nī

dha ni ni ga dha ni sā sā mā ga nī dhā sa sā saṃ. (594)

This is the alternative ālāpa.

सं सं सं सं स नी सं िन म ध म म ग मा मा ध मा गं स सा गं
मं मं मं नी ध नी नी स स स म िन धा धा स सा नी ग सा सा।
नी धा मा धा म मं गं ध ध ध ग ध र री मं ध पा पा प मा नी
नी सा धा धा ध पा पं म ग ग म स ध नी सं स धा नी ध सा सं।।595।।
।।इित वा आलापः।।

saṃ saṃ saṃ saṃ sa nī saṃ ni ma dha ma ma ga mā mā dha mā gaṃ sa sā gaṃ

maṃ maṃ maṃ nī dha nī nī sa sa sa ma ni dhā sa sā nī ga sā sā

nī dhā mā dhā ma maṃ gaṃ dha dha dha ga dhri rī maṃ dha pā pā pa mā nī

nī sā dhā dhā paṃ ma ga ga ma sa dha nī saṃ sa dhā nī dha sā saṃ. (595)

This is another ālāpa.

सा नी धा च सनी चैव िनगौ मा धा च साऽऽ दमा।

मा गा मा पा च नी धा मा गमौ ि तीियका, परा।।596।।
धा नी सा च सनी चैव ससौ नी सा यं तथा।
सा गा पा च समौ मानां चतु के ण चतु थका।।597।।
ि गा गधौ िनसौ चैव सनी िनधौ च धा च गा।
प मी, च तथा ष ी रगौ रसौ सनी िनधौ।।598।।
धा गा मा धेित, स यां गा मा धा च गमौ िननी।
धनी िनगौ तु सा या तु, ि मा धा नी चतु यम्।।
सानािम य मी ो ाऽऽि ि कायां वराविलः।।599।।

sā nī dhā, sa and ni, ni and ga, mā dhā and sā form the first (kalā).

159
mā gā mā pā, nī dhā mā ga and ma form the second.

The next has dhā nī sā, sa and ni, sa and sa, nī, two sā-s.

sā gā pā, sa and ma, four mā-s form the fourth.

two gā-s, ga and dha, ni and sa, sa and ni, ni and dha, dhā gā form the fifth.

The sixth has ri and ga, ri and sa, sa and ni, ni and dha, dhā gā mā dhā.

In the seventh come gā mā dhā, ga and ma, ni and ni, dha and ni, ni and ga, and sā.

The eighth is made up of two mā-s, dhā nī and four sā-s.

This is the svara structure prescribed for the ākṣiptikā.

1 सा न धां स न नग मा धा सा
श िश ित ल क ज टा

2 मा गा मा पा नी धा मा गम
जू टं क ट को

3 धा नी सा सिन सस नी सा सा
र ग भू ष णं सु

4 सा गा पा सम मा मा मा मा
नी ल ग लं

5 गा गा गध िनस सिन िनध गा गा

िग र त न या श

6 रग रस सिन िनध धा गा मा धा
री रं तं न म

7 गा मा धा गम िनिन धिन िनग सा

त ह रं िश वा

8 मा मा धा नी सा सा सा सा
स िह तं
160
 ।।इित ि तीयाि ि का।।

1. sā nīṃ dhāṃ saniṃ niga mā dhā sā

śa śi ti la ka ja ṭā

2. mā gā mā pā nī dhā mā gama

jū ṭaṃ ka ṭa kō

3. dhā nī sā sani sasa nī sā sā

ra ga bhū ṣa ṇaṃ su

4. sā gā pā sama mā mā mā mā

nī la ga laṃ

5. gā gā gadha nisa sani nidha gā gā

gi ri ta na yā rddha śa

6. riga risa sani nidha dhā gā mā dhā

rī raṃ taṃ na ma

7. gā mā dhā gama nini dhani niga sā

ta ha raṃ śi vā

8. mā mā dhā nī sā sā sā sā

sa hi taṃ

This is the second ākṣiptikā.

---------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ राज(नाग)प मः।।3।।

म यम ामसंभूतम यमाप मीभवः।

म यमांश हः ष जिव ाि त थानपेशलः।।600।।
व पधैवतिन वानो म मा दकमू छनः।
म ा तालं योपेतोऽवरोिह मचारवान्।।
राजप मनामायं स वरसम वरः।।601।।
161
 Next Rāja(Nāga)pañcama. (3)

This melody named Rājapañcama is born of the jāti-s Madhyamā and Pañcamī

which originate in the madhyamagrāma. It has madhyama serving as aṃśa and

graha, and ṣaḍja as the nyāsa. It sounds dhaivata sparingly. Its scale is the

mūrcchanā commencing from madhyama. Moving generally in the avarōhī varṇa, it

is adorned by the prasannānta alaṅkāra. It is endowed with all seven svaras. (601)

म म प म प प पा मा पा ध पा मा प पा मा।
प ध िन स िन प मं मं धं प धा नी स नी सं।
िन िन स स स िन री गा री ध नी सं िन सा सं
सिन स र र ग मा पं मं ग री सं िन सा सा।।602।।
सा सा नी र ग री स नी ध िन ध पा पा पा र मा पा र मा
पा पा पा म िन धा िन धा ध प प मा धा धा िन सा री ग सा।
गा पा पं म प धा म धा प म ध पा मा मा ध मा सा र गा
गा री री स िन नी ध मा प प प पाऽऽलापोऽयिम थं कृ तः।।603।।
।।इ यालापः।।

ma ma pa ma pa pa pā mā pā dha pā mā pa pā mā

pa dha ni sa ni pa maṃ maṃ dhaṃ pa dhā nī sa nī saṃ

ni ni sa sa sa ni rī gā rī dha nī saṃ ni sā saṃ

sa ni sa ri ri ga mā paṃ maṃ ga rī saṃ ni sā sā.

sā sā nī ri ga rī sa nī dha ni dha pā pā pā ri mā pā ri mā

pā pā pā ma ni dhā ni dhā dha pa pa mādhā dhā ni sā rī ga sā

gā pā paṃ ma pa dhā ma dhā pa ma dha pā mā mā dha mā sā ri gā

gā rī rī sa ni nī dha mā pa pa pa pā.

This is how the ālāpa is done. (602-603)

This is the ālāpa.

162
--------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ भावनाप मः।।4।।

प मी कै िशक चैव न दय ती समे य यम्।

म यम ामसंब धं भावनाप मा वयम्।।604।।
प मांश ह यास व पषभिवरािजतम्।
सावरोिह स ा तालं यासमलंकृतम्।।605।।
यकामू छनोपेतं स वरसमि वतम्।
ाकृ तै रसकाला ै पेतं जनयि त िह।।
त यालापो यथा यासं द यतेऽ समासतः।।606।।

Next Bhāvanāpañcama. (4)

The melody named Bhāvanāpancama is generated jointly by Pañcamī, Kaiśkī and

Nandayantī, is related to the madhyamagrāma. It has pañcama serving as aṃśa,

graha and nyāsa., and is sparse in ṛṣabha. Moving in the avarōhī direction, it is

adorned by the prasannānta alaṅkāra. Its scale is the Hṛṣyakā mūrcchanā, and all

seven svaras are included. It is associated with particular characters, rasa-s and

performing time. Its ālāpa is shown briefly till the resting point. (604-606)

प म ग र स िन धं न सा र गा मं प धा धं
प प म ग र स नी धं सं िन धं पं प मं गं।
प प म म प म गं गं र स गं मं म पं धं
ध प म प प म गं गं सं िन धं धं प पा पं।।607।।
।।इ यालापः।।

pa ma ga ri sa ni dhaṃ ni sā ri gā maṃ pa dhā dhaṃ

pa pa ma ga ri sa nī dhaṃ saṃ ni dhaṃ paṃ pa maṃ gaṃ

pa pa ma ma pa ma gaṃ gaṃ riṃ sa gaṃ maṃ ma paṃ dhaṃ

dha pa ma pa pa ma gaṃ gaṃ saṃ ni dhaṃ dhaṃ pa pā paṃ. (607)

163
 This is the ālāpa.

[The translation has not adhered to the sentence construction in the original, but has

presented merely the purport.]

---------------------------------------------------------------------------------

।।अथ नागगा धारः।।5।।

यं समेते जनयतो(तः) कै िशक न दयि तके ।

म यम ामसंब धे नागगा धारसं कम्।।608।।
सगा धार वर यासो गा धारांश ह तथा।
अ पष ज वरः सावरोही काकिलनायुतः।।609।।
म ा तालं यायु ो गा धारा दकमू छनः।
संपूण कृ ितजै विनयोगा दिभयुतः।।610।।

Next Nāgagāndhāra (5)

The melody named Nāgagāndhāra is created by Kaiśikī and Nandayantī jāti-s in the

madhyamagrāma. It has gāndhāra svara serving as nyāsa, aṃśa and graha. It is

sparse in ṣaḍja, and includes the kākalī svara. Moving in the avarōhī direction, it is

adorned by the prasannānta alaṅkāra. Its scale is the mūrcchanā commencing from

gāndhāra. It is complete in svara content. It is associated with particular characters

and contexts in drama. (608-610)

अ यालापो ग गं गं म म प ध म म पा धा िन सं धा र री सं
गा मा पं धा िन धा िन ध प प स िन र नी री ग मा गा र गं गं।
री गा पा मा ग गं गं म प ध िन र स री नी स नी नी स न धा
धा पा पा मा म गा गं प प ध िन स र गा गा प मा धा प पं पं। ।611।।
।।इ यालापः।।

Its ālāpa follows this course – ga gaṃ gaṃ ma ma pa dha ma ma pā dhā ni saṃ dhā

ri rī saṃ

164
gā mā paṃ dhā ni dhā ni dha pa pa sa ni ri nī rī ga mā gā ri gaṃ gaṃ

rī gā pā mā ga gaṃ gaṃ ma pa dha ni ri sa rī nī sa nī nī sa ni dhā

dhā pā pā mā ma gā gaṃ pa pa dha ni sa ri gā gā pa mā dhā pa paṃ paṃ. (611)

This is the ālāpa.

----------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ रेवगु ः।।6।।

ष ज ामसमु भूतम याषिभको वः।

सकाकलीम यमा तो ऋषभांश ह तथा।।612।।
स ा तभूषा ( ः) पूण ारोिहवणवान्।
ष जा दमू छनो यो यो वीर(रे ) रौ ऽे भुते रसे।।613।।
तथा यु टचारीकम डले वीरसंगरे ।
च शेखरतु थ रे वगु ः सदा बुधैः।।614।।

Next Rēvagupta. (6)

Rēvagupta is born of Madhyamā and Ārṣabhī jāti-s in the ṣaḍjagrāma. It includes the

kākalī svara. It has madhyama serving as nyāsa, and ṛṣabha as aṃśa and graha. It

is comlete in svara content. Moving in the ārōhī varṇa, it is adorned by the

prasannādi and prasannānta alaṅkāra. Its scale is the mūrcchanā commencing from

ṣaḍja. It should be employed in the vīra, raudra and adbhuta rasas. In the forceful

gait in circles by the valiant hero in war, and for delighting Śiva, this melody should

be employed by the wise practitioner. (612-614)

री सं नी री म गा मा म पा मा मा गा ममौ गमौ।
मगौ पपौ गमौ मा ग ग री री िन िन धा ध पां।।615।।
प प नी प िन मं मा म िन प सं नी िन नी र री।
री र सं िन नी नी मा ग धा र री िन िन नी र नी।।616।।
र री म गा म गा मा मा म म गा ग म धा म धा।

165
म ध मा म ग गा गा री र गा म मा ग री र री।।
िन िन धं नी स री मा म ग र नी िन ध नी म मा।।617।।
।।इ यालापः।।

rī saṃ nī rī ma gā mā ma pā mā mā gā ma and ma, ga and ma,

ma and ga, pa and pa, ga and ma, mā ga ga rī rī ni ni dhā dha pāṃ

pa pa nī pa ni maṃ mā ma ni pa saṃ nī ni nī ri rī

rī ri saṃ ni nī nī mā ga dhā ri rīni ni nī ri nī

ri rī ma gā ma gā mā mā ma ma gā ga ma dhā ma dhā

ma dha mā ma ga gā gā rī ri gā ma mā ga rī ri rī

ni ni dhaṃ nī sa rī mā ma ga ri nī ni dha nī ma mā. (615-617)

This is the ālāpa.

र री र िन ध पा धा नी ध म मा प र री र धा।
पा प नी नी म नी री सा िन री सा िन र सा िन री।।618।।
सा स नी री र री गा स िन ध नी ध प नी म म।
सा म मा प प पा पा सा नी िन गा र गा स री।।619।।
र सा नी नी ग धा री री गा गा री सा िन नी र पा।
ग मा गा री र मा गा री स म गा री स नी र री।।620।।
र री म म ग पा नी प प नी नी री र गा म सा।
म म धा म म गा मा ध री री नी नी ग सा ग सा।।621।।
नी पा पं र र सं पा म प म धं ध स मं म मं।
र पा पं म िन गा री र म सा नी िन िन गा र री।।622।।
स स नी िन म पं मं सं स प मं ग म गा म र।
री री र र िन गं मं म र स गा ग र री म मा।।623।।
ध िन धा ध म धा नी पा पा मा म प स मं िन नी।
िन स नी िन ग री री ग िन नी री र स नी िन री।।624।।
ग र सा नी र री गा र स नी िन र म री स नी।
िन र नी िन ध पा पा प प म गा र म मा ग मा।।

166
िन र गा म ग री मा नी िन म गा मा म मा स च।।625।।
।।इित करणम्।।

ri rī ri ni dha pā dhā nī dha ma mā pa ri rī ri dhā

pā pa nī nī ma nī rī sā ni rī sā ni ri sā ni rī

sā sa nī rī ri rī gā sa ni dha nī dha pa nī ma ma

sā ma mā pa pa pā sā nī ni gā ri ri gā sa rī

ri sā nī nī ga dhā rī rī gā gā rī sā ni nī ri pā

ga mā gā rī ri mā rī sa mā gā rī sa nī ri rī

ri ri rī ma ma ga pā nī pa pa nī nī rī ri gā ma sā

ma ma dhā ma ma gā mā dha rī rī nī nī ga sā ga sā

nī pā paṃ ma ni gā rī ri ma sā nī ni ni gā ri rī

sa sa nī ni ma paṃ maṃ saṃ sa pa maṃ ga ma gā ma ri

rī rī ri ri ni gaṃ maṃ ma ri sa gā ga ri rī ma mā

dha ni dhā dha ma dhā nī pā pā mā ma pa sa maṃ ni nī

ni sa nī ni ga rī rī ga ni nī rī ri sa nī ni rī

ga ri sā nī ri rī gā ri sa nī ni ri ma rī sa nī

ni ri nī ni dha pā pā pa pa ma gā ri ma mā ga mā

ni ri gā ma ga rī mā nī ni ma gā mā ma mā sa. (618-625)

This is the karaṇa.

र री गा म म मा मा गा री नी पा प म पा प गा।
स िन पेित ि शः सा नी र री गा प प नी प पाः।।626।।
नी िन सा र ग नी नी री री िन म मा म ग री र मा।
ध प मा ग र री गा म र ग नी स ध नी प पा।।627।।
िन गा र ध िन धा धं ध ग गा र र ग मा प नी।
प स धा िन र गा धा म पा पा री ग म मा ग गा।।628।।
प मा म म ध पा पा प र िन नी गा म री ग म।

167
र ग सा स म मा गा री री सा स र िन मा िन िन।।629।।
स स री र िन सा नी स स ग गा िन िन गा स मा।
म िन नी ग म सा री ग प प मा म र गा स री।।630।।
र र सा ध ध नी नी ग गं गा र ग म री ग मा।
र म धा म म मा चेित ि तीयं करणं मृतम्।।631।।
।।इित ि तीयं करणम्।।

ri rī gā ma ma mā mā gā rī nī pā pa ma pā pa gā

sa ni pa – twice. sā nī ri rī gā pa pa nī pa pāḥ

nī ni sā ri ga nī nī rī rī ni ma mā ma ga rī ri mā

dha pa mā ga ri rī hā ma ri ga nī sa dha nī pa pā

ni gā ri dha ni dhā dhaṃ dha ga gā ri ri ga mā pa nī

pa sa dhā ni ri gā dhā ma pā pā rī ga ma mā ga gā

pa mā ma ma dha pā pā pa ri ni nī gā ma rī ga ma

ri ga sā sa ma mā gā rī rī sā sa ri ni mā ni ni

sa sa rī ri ni sā nī sa sa ga gā ni ni gā sa mā

ma ni nī ga ma sā rī ga pa pa mā ma ri gā sa rī

ri ri sā dha dha nī nī ga gaṃ gā ri ga ma rī ga mā

ri ma dhā ma ma mā – this is how the second karaṇa has to be rendered. (626-631)

This is the second karaṇa.

र री स स र री मा म ग मा म ग म गा म र।
ग म पा प म गा री ग र र गा म म गा ध र।।632।।
ग र नी ध िन पं पा म म ध नी म म मा िन धा।
िन म नी पा प िन िन पा िन प री स नी िन र. ()।।633।।
र सा स िन िन री री म ग मा दा ग मा ग गा।
म ध धा म ग मा मा ध र ध मा ध म मा ग री।।634।।
र र गा ग म मा मा ग र री िन नी ध नी ध नी।

168
िन स सा री र ग ग गा स ग गा म मा . ... ()।।
मामेित करणं ो ं तृतीयं पृिथवीभुजा।।635।।
।।इित तृतीयं करणम्।।

ri rī sa sa ri rī mā ma ga mā ma ga ma gā ma ri

ga ma pā pa ma gā rī ga ri ri gā ma ma gā dha ri

ga ri nī dha ni paṃ pā ma ma dha nī ma ma mā ni dhā

ni ma nī pā pa ni ni pā ni pa rī sa nī ni ri. (?)

ri sā sa ni ni rī rī ma ga mā dhā ga mā ga gā

ma dha dhā ma ga mā mā dha ri dha mā dha ma mā ga rī

ri ri gā ga ma mā mā ga ri rī ni nī dha nī dha nī

ni sa sā rī ri ga ga gā sa ga gā ma mā… (?)

māma – this is how the third karaṇa has been instructed by the royal author. (632-

635)

This is the third karaṇa.

नी सा ि ः पा नीचतु कं थमा,-ऽथ ि तीियका।

सा नी सा प कं रीणां, सा गा री री च मा च गा।।636।।
री यं च तृतीया यात्, सा(गा) री सा सा च नी च सा।
नी यं चतुथ याद् ि मा ग मां च पा यम्।।637।।
नीधेित प मी, ष ी पा मा गा री च गा च री।
सा नी च, स मी ि ः सा नी री सा नी च सा च री।।
गा री गा च मगौ(गमौ) मानां चतु कम मी कला।।638।।

nī sā, two pā-s, four nī-s form the first (kalā).

The second goes sā nī sā five rī-s.

sā gā rī rī mā gā two rī-s make the third.

sā (gā) rī sā sā nī sā two nī-s make the fourth.

169
Two mā-s, māṃ, two pā-s, nī dhā form the fifth.

The sixth has pā mā gā rī gā rī sā nī.

The seventh has two sā-s nī rī sā nī sā rī.

gā rī gā ma and ga (ga and ma), four mā-s make the eighth kalā (of the ākṣiptikā).

(636-638)

1 नी सा पा पा नी नी नी नी
ग अ िण अं ब म

2 सा नी सा री री री री री
णो ह र आ त णु

3 सा गा री री मा गा री री
अं गी पी ण

4 गा री सा सा नी सा नी नी
प उ ह र या

5 मा मा गा मां पा पा नी धा
म य ण िव ला स िण

6 पा मा गा री गा री सा नी
र ख उ अ ह उ

7 सा सा नी री सा नी सा री
गौ र म िह स िव

8 गा री गा गम मां मां मां मां

आ र िण आ

।।इ याि ि का।।

1. nī sā pā pā nī nī nī nī

170
 ga ru a ṇi aṃ ba ma

2. sā nī sā rī rī rī rī rī

ṇō ha ri ā ta ṇu

3. sā gā rī rī mā gā rī rī

aṃ gī pī ṇa

4. gā rī sā sā nī sā nī nī

pa u ha ri yā

5. mā mā gā māṃ pā pā nī dhā

ma ya ṇa vi lā sa ṇi

6. pā mā gā rī gā rī sā nī

ra kkha u a mha u

7. sā sā nī rī sā nī sā rī

gau ri ma hi sa vi

8. gā rī gā gama māṃ māṃ māṃ māṃ

ā ra ṇi ā

This is the ākṣiptikā.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

अथ प मषाडवः।।7।।

ष ज ामेण संब ो धैव याषिभको वः।

ऋषभांश ह यासो म यमा तेित क यिचत्।।639।।
संपूणः काकलीयु ः कलोपनतया युतः।
आरोिहवणभूिय ः स ा तभूषणः।.640।।
वीर(रे ) रौ ऽे भुतरसे हा येऽिप िविनयु यते।
यु ः पावतीका त ीतयेऽभी मी सुिभः।।641।।
ुवते म यम ामसंब धं के चना य तु।
न त युि लेशोऽि त िव संतोषण मः।।642।।
यतः सवषु रागेषु ामसंब ध ई रतः।

171
 वहेतुजाितज य वाद् भरता दमुनी रै ः।।643।।
धैव याषिभके चा य िनदानं जगदु वदः।
अतः संगीतमीमांसापारदृि नरे रः।।
ष ज ामेण संब माह प म,षाडवम्।।644।।

Next Pañcamaṣāḍava. (7)

Pañcamaṣāḍava is related to ṣaḍjagrāma, as it emerges from Dhaivatī and Ārṣabhī

jātis. It has ṛṣabha serving as aṃśa, graha and nyāsa. According to some experts

madhyama is the nyāsa. It is complete in svara content, and includes the kākalī

svara. Its scale is the kalōpanatāmūrcchanā. It moves mainly in the ārōhī varṇa,

adorned by the prasannādi and prasannānta alaṅkāras. It is employed in vīra,

raudra, adbhuta as well as hāsya rasa-s. It is s performed to please Śiva

<pārvatīkānta> by devotees seeking his favour. Some scholars connect this melody

with the madhyamagrāma. There is no propriety in this contention, it cannot satisfy

the experts on the subject. Since Bharata and other sages have mentioned the

grāma relation for every rāga, keeping in mind the jāti which has given birth to it,

and since experts have identified its birth in Dhaivatī and Ārṣabhī jātis, this royal

expert who who has mastered the discipline of music, would place this

Pañcamaṣāḍava in the ṣaḍjagrāma. (639-644)

री री री ग र सा र री िन र र री री री म गा मा म गा
मा मा मा म म गा म पा प ग म मा गा गा र री री ग री।
गा मा पा स ध नी ध सं िन ध िन धं धं पं िन मं पं िन मं
नी री री र ग री म गा म म म मा मा गा ग मं गा म गं।।645।।
पा पं गं ग म नी िन धा ध प प मा मा (मा) ग री री र गा
सा री गा स ग सं ध नी िन ध स नी धा नी धं (ध) धं पं िन मं।
पा री री र ग मं प धं िन र र नी री री नी ग मं मा म पं
री सा मा म म री र मा ग म (म) मे यालापसंलापनम्।।646।।
172
 ।।इ यालापः।।

rī rī rī ga ri sā ri rī ni ri ri rī rī rī ma gā mā ma gā

mā mā mā ma ma gā ma pā pa ga mā gā gā ri rī rī ga rī

gā mā pā sa dha nī dha saṃ ni dha ni dhaṃ dhaṃ paṃ ni maṃ paṃ ni maṃ

nī rī rī ri ga rī ma gā ma ma ma mā mā gā ga maṃ gā ma gaṃ

pā paṃ gaṃ ga ma nī ni dhā dha pa pa mā mā (mā) ga rī rī ri gā

sā rī gā sa ga saṃ dha nī ni dha sa nī dhā nī dhaṃ (dha) dhaṃ paṃ ni maṃ

pā rī rī ri ga maṃ pa dhaṃ ni ri ri nī rī rī nī ga maṃ mā ma paṃ

rī sā mā ma ma rī ri mā ga ma (ma) – this is the course of the ālāpa. (645-646)

This is the ālāpa.

र गा मं मा मा गा र र म प िन पा सा िन िन िन नी
म मा पा पा मा मा स र र ग र मा मा ग र र मा।
प नी पा सा पा नी िन िन म म प गा मा ग म र री
ग री मा मा री गा स स ग म सं सा नी ध प प नी।।647।।
मा मं मा र र मा पा नी पा सा नी प स नी म री।
री सा नी स स नी री गा म ष ज म ग गा र री।।648।।
।।इित करणम्।।

ri gā maṃ mā mā gā ri ri ma pa ni pā sā ni ni ni nī

ma mā pā pā mā mā sa ri ri ga ri mā mā ga ri ri mā

pa nī pā sā pā nī ni ni ma ma pa gā mā ga ma ri rī

ga rī mā mā rī gā sa sa ga ma saṃ sā nī dha pa pa nī

mā maṃ mā ri ri mā pā nī pā sā nī pa sa nī ma rī

rī sā nī sa sa nī rī gā ma ṣaḍja ma ga gā ri rī. (647-648)

This is the karaṇa.

री मा ि मा तथा गा री यमा ा, ि तीियका।

173
ि मा री मा तथा रीणां चतु कं च, तृतीियका।।649।।
री गा री धा तथा नी मा ि न ,- यथ चतु थका।
धा मा धा नी च गा री णां यंण च, ततः परा।।650।।
री यं गा तथा रीणां चतु कं , च ततः परा।
री यं गा च नी येत तु के णाथ स मी।।651।।
मा नी ि मा तथा नी मा सा री,- य िमका वथ।
मा गा मा गा तथा रीणां चतु के ण िविन मता।।652।।

rī mā, two mā-s, gā and three rī-s form the first (kalā).

The second has two mā-s, rī mā and four rī-s.

The third has rī gā rī dhā nī mā, two nī-s.

The fourth is made up of dhā mā dhā nī, gā and three rī-s.

The next one has three rī-s, gā and four rī-s.

The next has three rī-s, gā and four nī-s.

The seventh has mā nī, two mā-s, nī mā sā rī.

The eighth has mā gā mā gā and fouī-s. (649-652)

1 री मा मा मा गा री री री
स क ल सु र न िम त

2 मा मा री मा री री री री
िव म ल मृ दु च र ण

3 री गा री धा नी मा नी नी
य स रो ज यु

4 धा मा धा नी गा री री री
ग ल म म र गु श

5 री री री गा री री री री

174
 र ण म म ल मु प

6 री री री गा नी नी नी नी
या िम द या लु

7 मा नी मा मा नी मा सा री
म सु र सु र ज िय न

8 मा गा मा गा री री री री
म जे यं

।।इ याि ि का।।

1. rī mā mā mā gā rī rī rī

sa ka la su ra na mi ta

2. mā mā rī mā rī rī rī rī

vi ma la mṛ du ca ra ṇa

3. rī gā rī dhā nī mā nī nī

dva ya sa rō ja yu

4. dhā mā dhā nī gā rī rī rī

ga la ma ma ra gu ru śa

5. rī rī rī gā rī rī rī rī

ra ṇa ma ma la mu pa

6. rī rī rī gā nī nī nī nī

yā mi da yā lu

7. mā nī mā mā rī rī rī rī

ma su ra su ra ja yi na

8. mā gā mā gā rī rī rī rī

ma jē yaṃ

This is the ākṣiptikā.

175
---------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ को कलप मः।।8।।

म यम ामसंब धकै िशक प मीभवः।

म यमांश ह त त् प म वरिव मः।।653।।
सौवीरीमू छनायु ः व पषभिनषादवान्।
को कलाप मो नाम संपूणः कामदैव तः।।654।।

Next Kōkilāpañcama. (8)

Kōkilāpañcama is born of Kaiśkī and Pañcamī jātis that belong to the

madhyamagrāma. Madhyama serves as the the aṃśa and graha, and pañcama as

the nyāsa. Its scale is the Sauvīrī mūrcchanā. It is complete in svara content, but

sounds ṛṣabha and niṣāda rarely. Its deity is Kāma. (653-654)

म मा पा सा पा धा िन स ग म प धा मा ग र स सा
स सा नी नी नी धा स म म प ध नी पा ध नी ध नी।
प धा नी धा नी सा र स ध म म पा धा िन स र गा
म गा री सा सा नी ध प ध प ध पा नी ध प प पा।।655।।
।।इ यालापः।।

ma mā pā sā pā dhā nisa ga ma pa dhā mā ga ri sa sā

ma sā nī nī nī dhā sa ma ma pa dha nī pā dha nī dha nī

pa dhā nī dhā nī sā ri sa dha ma ma pā dhā ni sa ri gā

ma gā rī sā sā nī dha pa dha pa dha pā nī dha pa pa pā. (655)

This is the ālāpa.

।।इित उपरागाः।।

These are the uparāgas.

176
 ।।अथ भाषा िवभाषा ।।

Next bhāṣā-s and vibhāṣā-s.

जनकानु माद् भाषाः स ाषैकसमा यः।

ल य या गीत मत गा दमतादथ।।656।।

Next this modern musicologist describes in chaste language the bhāṣā-s according

to the order in which their parents have been enumerated, following the views of

Mataṅga and others. (656)

।।अथ सौवीरकजिनता भाषाः।।1।।

।।अथ साधा रता भाषा।।1।।
सौवीरकसमु प ा भाषा साधा रता वया।
ष जांशा संपूणा म यम वरिव मा।।
ष जधैवतसंवादा गा धारषभसंगता।।657।।
स सा स धा नी...........................( ?)।
स ग सा स सगारीसा धनी पम र गा म म।।658।।
।।इ यालापः।।

Next the bhāṣā-s born of Sauvīraka. (1)

Sādhāritā bhāṣā. (1)

Born of Sauvīraka (rāga), the bhāṣā named Sādhāritā has ṣaḍja serving as

aṃśa, and madhyama as the nyāsa. It is complete in svara content. In it the ṣaḍja-

dhaivata consonance and the combination of gāndhāra-ṛṣabha are much used. (657)

sa sā sa dhā ī…………………………………..(?)

sa ga sā sasagārisā dhanī pama ri gā ma ma. (658)

This is the ālāpa.

-----------------------------------------------------------------------------------

177
 ।।अथ गा धारी भाषा।।2।।
िनषादांश हा ष ज यासा पषभिन वना।
ब म यमगा धारा सौवीरकसमु वा।।
भाषा गा धा रका नाम पूणा यात् क णे रसे।।659।।
नी नी माम गमारीसा गमपा धपमा मगा।
गं गा म यम गा री सा पमगा गमगा ससा।।660।।

Next Gāndhārī bhāṣā. (2)

The bhāṣā named Gāndhārī originates from Sauvīraka. It has niṣāda serving as

aṃśa and graha, and ṣaḍja as nyāsa. It sounds ṛṣabha sparsely but abounds in

madhyama and gāndhāra. It is complete in svara content, and is employed in karuṇa

rasa. (659)

nī nī māma gamārīsā gamapā dhapamā magā

gaṃ gā madhyama gā rī sā pamagā gamagā sasā. (660)

------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ वेगम यमा भाषा।।3।।

ष ज ामे वेगम या सौवीरकसमु वा।
म यमांश हा ष ज यासा ब लम यमा।।
संग या मपयोयु ा स वरिवरािजता।।661।।
म म सा र ग सा मा पा प म गा प ध मा िन धा।
ध िन पा स ध नी पा मा म ग री ग र सा स सा।।662।।
।।इ यालापः।।

Next Vēgamadhyamā bhāṣā. (3)

178
 Vēgamadhyā is born of Sauvīraka in the ṣaḍjagrāma. It has madhyama serving

as aṃśa and graha, and ṣaḍja as nyāsa. It shines with all seven svaras, and uses

madhyama profusely, and combines ma and pa. (661)

ma ma sā ri ga sā mā pā pa ma gā pa dha mā ni dhā

dha ni pā sa dha nī pā mā ma ga rī ga ri sā sa sā. (662)

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ सौवीरी भाषा।।4।।

सौवीरके मूलभाषा ष जांश हिव मा।
धैवतषभसंवादा ष जधैवतसंगता।।
सौवी रको(का) रसे वीरे ष जप मभूयसी।।663।।
सा सा सा नी ध सा मा धा नी धा प प ध पा ध सा।
स धा िन धा िन गा री मा स री सा म ध नी ध मा।।664।।
।।इ यालापः।।

Next Sauvīrī bhāṣā. (4)

Sauvīrikā is the main bhāṣā in Sauvīraka. It has ṣaḍja serving as aṃśa, graha and

nyāsa. Dhaivata and ṛṣabha are sounded in consonance, and ṣaḍja and dhaivata

combined. It is plentiful in ṣaḍja and pañcama. It is employed in vīra rasa. (663)

sā sā sā nī dha sā mā dhā nī dhā pa pa dha pā dha sā

sa dhā ni dhā ni gā rī mā sa rī sā ma dha nī dha mā. (664)

This is the ālāpa.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

इित सौवीरके भाषा त ः परीक तता(ताः)।।665।।

Thus the four bhāṣās in Sauvīraka have been described. (665)

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ ककु भजिनता भाषाः।।2।।

।।अथ रग ती भाषा।।1।।(5)
ष ज ामसमु भूता रग ती ककु भो वा।

179
धैवतांश ह यासा ब फु रतधैवता।।666।।
गा धारषभभूिय ा म म यममि डता।
धैवत वरभूिय ैगमकै तारगोचरै ः।।667।।
लि ता प मेनाप यासा म गलकमिण।
गीयते गीतत व ै ि ः ीकृ णभूपतेः।।668।।

Next, the bhāṣā-s born of Kakubha. (2)

Next Ragantī bhāṣā. (1) (5)

Ragantī is born of Kakubha in the ṣaḍjagrāma. It has dhaivata serving as aṃśa,

graha and nyāsa, and is abundant in sphurita dhaivata. It uses gāndhāra and ṛṣabha

profusely in the beautiful mandra and madhyama ranges, and a lot of gamaka laden

dhaivata in the tāra region. It is marked by pañcma serving as apanyāsa. It is sung

by learned musicians in auspicious rituals, fowwloing the injunctions of the king

Śrīkṛṣṇa. (666-668)

धाधा स ी (सं नी) स नी धा ध ध ध स म ध धा धा प मा पा प पा सा

नी नी धा धा प धा मा ध ध ध प म ध पा मा ध पा मा प पा पं।
मा धा पा मा ध नी सा िन स स ध िन ध पा सा ध धा धा प मं धा
पा मा धा पा म पा पा प म प ध म प धा धा म नी नी ध धा धा।।669।।
।।इ यालापः।।

dhā dhā saṃ nī sa nī dhā dha dha dha sa ma dha dhā dhāpa mā pā pa pā sā

nī nī dhā dhā pa dhā mā dha dha dha pa ma dha pā mā dha pā mā pa pā paṃ

mā dhā pā mā dha nī sā ni sa sa dha ni dha pā sā dha dhā dhā pa maṃ dhā

pā mā dhā pā ma pā pā pa ma pa dha ma pa dhā dhā ma nī nī dha dhā dhā. (669)

This is the ālāpa.

प प म म िन िन धा धं धं स नी सं ध सं सं

180
िन ध ध पुन रदं री री र री सं िन सं नी।
स स स ध प म धा नी नी ध पा मं म पा धं
िन स र स िन स पा मं नी ध पा सं िन धा धा।।670।।
।।इित पकम्।।

pa pa ma ma ni ni dhā dhaṃ dhaṃ sa nī saṃ dha saṃ saṃ

ni dha dha – the same again. rī rī ri rī saṃ ni saṃ nī

sa sa sa dha pa ma dhā nī nī dha pā maṃ ma pā dhaṃ

ni sa ri sa ni sa pā maṃ nī dha pā saṃ ni dhā dhā. (670)

This is the rūpaka.

----------------------------------------------------------------------------------

।।अथ िभ प मी भाषा।।2।।(6)
ष ज ामसमु भूत ककु भे जिनता यथा।
धैवतांश ह यासा धाप यासा धम गा।।671।।
मा यमैराषभै तानैः पा मैधवतैरिप।
संयु ोि झतगा धारा भाषेयं िभ प मी।।
िव ल भे िनयो े याह श कर क करः।।672।।

Next Bhinnapañcamī bhāṣā. (2) (6)

Bhinnapañcamī bhāṣā is born of Kakubha in ṣaḍjagrāma. It has dhaivata serving

as aṃśa, graha and nyāsa. Dha serves as the apanyāsa, in the mandra range. It has

tānas from madhyama and ṣabha, as well as from pañcama and dhaivata, but drops

gāndhāra. It is to be employed in vipralambha, according to the injunction of this

servant of Śiva <śaṅkara>. (671-672)

धाधा रीरी मरी मा मा मा पा म प पधा पधा।

धा प मा प म पा पा पं म म पा म म साधनी।।673।।
नी ध नी सा पधा पा मा ध प सा म म गा र धा।

181
मा ध धा पा म मा प (पा) नी नी धा ध प म धं ध धा।।674।।
।।इ यालापः।।

dhādhā rīrī marī mā mā mā pā ma pa padhā padhā

dhā pa mā pa ma pā pā paṃ ma ma pā ma ma sādhanī (673)

nī dha nī sā padhā pā mā dh pa sā ma ma gā ri dhā

mā dha dhā pā ma mā pa (pā) nī nī dhā dha pa ma dhaṃ dha dhā. (674)

This is the ālāpa.

धा सा िन सा िन नी धा नी ध पपा ध ध पा ध पा।
गा म नी ध िन धा धा ध ि रदं ख डमा दतः।।675।।
धा धा मा म िन धा िन धं स ध . (?) री री री र मा मा म मा।
पा धा नी ध प धा म मा िन म प धा नी सा िन सा मा प सा।।
नी धा नी ध म मा री ( र) री स स र नी नी सा िन धा धा िन पा।
पा धा मा म प धा नी(िन) सा स प ध नी सा नी ध पा धा ध धा।।676।।
।।इित पकाल कारः ( पकालापः)।।

dhā sā ni sā ni nī dhā nī dha papā dha dha pā dha pā

gā ma nī dha ni dhā dhā dha – two of this first section. (675)

dhā dhā mā ma ni dhā ni dhaṃ sa dha. (?) rī rī rī ri mā mā ma mā

pā dhā nī dha pa dhā ma mā ni ma pa dhā nī sā ni sā mā pasā

nī dhā nī dha ma mā rī (ri) rī sa sa ri nī nī sā ni dhā dhā ni pā

pā dhā mā ma pa dhā nī (ni) sā sa pa dha nī sā nī dha pā dhā dha dhā. (676)

This is the rūpakālaṅkāra (rūpakālāpa).

---------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ आभीरी भाषा।।3।। (7)

धैवतांश ह यासा म थानावसािनका।
तारप मकोपेता भू रम यमिन वना।।677।।
िनषादष जस भूतगमकै पशोिभता।

182
िनवदनिनयोगाहाभीरी ककु भभािषका।।678।।

Next Ābhīrī bhāṣā. (3) (7)

Ābhīrī bhāṣā of Kakubha has dhaivata serving as aṃśa, graha and nyāsa. It comes

to rest finally in the mandra range. It has tāra pañcama and sounds madhyama a lot.

It is adorned by gamaka-s around niṣāda and ṣaḍja. It is fit for employment in the

mood of despair / disenchantment. (677-678)

प ध ध म म म मा मा गा म मा मं ध धा धं
ध म म ग म प पा धं मा म धा धा प मा गं।
म प ग र र र सा नी नी स नी री स नी सा
िन ग म म म ग नी सा नी ध धा पा ध धा धं।।679।।
ध ध स प प ध धा री री िन मा मा स धा धं
ध ध म म ग म मा गा मा प पा धं ध धा ध।
प म म प म ग री री री स नी सा र गा मा
म ग र स िन ध पा मा धं ध धालाप एषः।।680।।
।।इ यालापः।।

pa dha dha ma ma ma mā mā gā ma mā maṃ dha dhā dhaṃ

dha ma ma ga ma pa pā dhaṃ mā ma dhā dhā pa mā gaṃ

ma pa ga ri ri ri sā nī nī sa nī rī sa nī sā

ni ga ma ma ma ga nī sā nī dha dhā pā dha dhā dhaṃ

dha dha sa pa pa dha dhā rī rī ni mā mā sa dhā dhaṃ

dha dha ma ma ga ma mā gā mā pa pā dhaṃ dha dhā dha

pa ma ma pa ma ga rī rī rī sa nī sā ri gā mā

ma ga ri sa ni dha pā mā dhaṃ dha dhā / dha – this is the ālāpa. (679-680)

This is the ālāpa.

183
धा धा मा म म मा धा ध ध गा मा म ग गा म मा।।
ग सा गा प प पा धा धा ख डमेतद् ि यते।।681।।
धा धा पा प म मा प मा ग िन िन नी सा री स सा नी ध धा
पा मा धा प म धा ध धं प म ध सा पा धा सरी री र री।
मा मा गा ग ग गा ध धा ध ध प पा मा धा म मा गा ग री
री सा सा र र धा िन धा िन र र नी धा धा ध धं पकम्।।682।।
।।इित पकाल कारः ( पकालापः)।।

dhā dhā mā ma ma mā dhā dha dha gā mā ma ga gā ma mā

ga sā gā pa pa pā dhā dhā – this section is rendered twice. (681)

dhā dhā pā pa ma mā pa mā ga ni ni nī sā rī sa sā nī dha dhā

pā dhā pa ma dhā dha dhaṃ pa ma dha sā pā dhā sarī rī rī rī

mā mā gā gaga gā dha dhā dha dha pa pā mā dhā ma mā gā a rī

rī sā sā ri ri dhā ni dhā ni ri ri nī dhā dhā dha dhaṃ - rūpaka. (682)

This is the rūpakālaṅkāra (rūpakālāpa).

------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ म यम ामा भाषा।।4।।(8)

ककु भे म यम ामा भाषा धैवतिव मा।

म यमांश हा पूणा स क णा रधस गता।।683।।

Next Madhyamagrā bhāṣā. (4) (8)

The bhāṣā, Madhyamagrāmā, in Kakubha, has dhaivata serving as nyāsa, and

madhyama as the aṃśa and graha. It is complete, and combines ri and dha. It is a

saṅkīrṇa rāga. (683)

म मा धा म म पा धा नी ग र मा प र पा र सा।
सा र मा म प धा नी धा म म पा मधपा र सा।।684।।
।।इ यालापः।।
184
mamā dhā ma ma pā dhā nī ga ri mā pa ri pā ri sā

sā ri mā ma pa dhā nī dhā ma ma pā madhapā ri sā. (684)

This is the ālāpa.

म म मा िन ध मा पा म म प मा र स स ि शः।
म म मा म ध नी सा िन िन ध पा म ग री स म।।
ग र मा र म मा पा ध ध िन सा स धनी स सा।।685।।
।।इित पकाल कारः ( पकालापः)।।

ma ma mā ni dha mā pā ma ma pa mā ri sa sa – twice.

ma ma mā ma dha nī s pā ma ga rī sa mā

ga ri mā ri ma mā pā dha dha ni sā sa dhanī sa sā. (685)

This is the rūpakālaṅkāra (rūpakālāpa).

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ शातवाहनी भाषा।।5।। (9)

ऋषभांश हा धा ता म यमषभसंगता।
दुबलेन िनषादेनोपेता ककु भस भवा।।
म यम ामसंब ा भाषेयं शातवाहनी।.686।।

Next Śātavāhanī bhāṣā. (5) (9)

This bhāṣā Śātavāhanī born of Kakubha, is related to the madhyamagrāma. It has

ṛṣabha serving as aṃśa and graha and dha as the nyāsa. It combines madhyama

and ṛṣabha, and has a weak niṣāda. (686)

र री र म म री री र स ग मा प प धा िन री।
र र सा र स मा मा री ग र मा स ध नी स धा।।687।।
।।इ यालापः।।

ri rī ri ma ma rī rī ri sa ga mā pa pa dhā ni rī

185
ri ri sā ri sa mā rī ga ri mā sa dha nī sa dhā. (687)

This is the ālāpa.

र र गा र ग मा री ग र ग मा म प धा स धा।
िन ध पा प ध नी सा ध ध स नी प म गा र धा।।688।।
ि र ं र र री गा र म र गा स र गा र गा।
ग म पा प म धा िन ध ध िन धा प ध मा ध धा।।689।।
।।इित पकालापः।।

ri ri gā ri ga mā rī ga ri ga mā ma pa dhā sa dhā

ni dha pā pa dha nī sā dha dha sa nī pa ma gā ri dhā (688)

twice this – ri ri rī gā ri ma ri gā sari gā ri gā

ga ma pā pa ma dhā ni dha dha ni dhā pa dha mā dha dhā. (689)

This is the rūpakālāpa.

---------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ भोगव नी भाषा।।6।। (10)

िनषादांश हा भाषा ककु भे भोगव नी।
व पषभसमायु ा धैवत यासभूिषता।।690।।
िनगयोगपयोयु ा संग या गानमाि ता।
ष ज ामे वथालापः क यते क मी सुना।।691।।

Next Bhōgavarddhanī bhāṣā. (6) (10)

Bhōgavarddhanī is a bhāṣā of Kakubha belonging to the ṣaḍjagrāma It

has niṣāda serving as aṃśa and graha, and dhaivata as nyāsa. Ris

occurs sparsely in it. ni and ga, and likewise, ga and pa are combined in

singing it. Now its ālāpa will be described by this author whose aim is

recognition. (690-691)

186
िन िन धा प ध नी नी धा िन ग पा प ग मा र सा।
िन ग पा ग प गा नी ग प ग मा र ग मा प धा।।692।।
।।इ यालापः।।

ni ni dhā pa dha nī nī dhā ni ga pā pa ga mā ri sā

ni ga pā ga pa gā nī ga pa ga mā ri ga mā pa dhā. (692)

This is the ālāpa.

िन िन ध िन ग िन ग प मा धा िन, िन िन गा गा पा ध पा ध नी ग प धा।
िनिन ध िन गा प िन प िन नी र, ग प ग प ध नी ि रे तदथो।।693।।
िन िन ध िन प म ग प गा ग प, स र गा ऋषभगा प गा म प धा।
िन ग ग प ध िन स िन स ध नी िन, ग प ग प ग नी ध प प िन गा ध।।694।।
।।इित पकालापः।।

ni ni dha ni ga ni ga pa mā dhā ni, ni gā gā pā dha pā dha nī ga pa dhā

nini dha I gā pa ni pa ni nī ri, ga pa ga pa dha nī – this comes twice. (693)

Then, ni ni dha ni pañcama, ga pa gā ga pa, sa ri gā ṛṣabha-gā pa gā ma pa dhā

ni ga ga pa dha ni sa ni sa dha nī ni, ga pa ga pa ga nī dha pa pa ni gā dha. (694)

This is the rūpaka-ālāpa.

।।अथ मधुरी भाषा।।7।। (11)

प मांश हा धा ता िनगयोगपयोरिप।
धैवतषभयो ैव संग या संगथा(ता) िमथः।।
मधुरी ककु भे भाषा ष ज ामसमाि ता।।695।।

Next Madhurī bhāṣā. (7) (11)

187
Madhurī is a bhāṣā of Kakubha belonging to ṣaḍjagrāma. It has pañcama serving as

aṃśa and graha, and dha as nyāsa. In rendering it, mutual combinations of ni and

ga, then ga-pa, and likewise, dhaivata-ṛṣabha, are sung. (695)

प म प िन ग म िन ग म प ग, प ध र प प नी ध पा ग नी ग प गा।
ध र र ध िन ग प ग प ग मा िन, ग म प ध र सा िन िन ग धा धा धा।।696।।
।।इ यालापः।।

pañcama, pa ni ga ma ni ga ma pa ga, pa dha ri pa pa nī dha pā ga nī ga pa gā

dha ri ri dha ni ga pa ga pa ga mā ni, ga ma pa dha ri sā ni ni ga dhā dhā dhā. (696)

This is the ālāpa.

प प गा िन ग मा धा र ग प धा र ग सा ग धा।
ि रदं प प गा नी ग ग प धा र र धा स िन।।
प प प म गा पा प म प गा र ध री म धा।।697।।
।।इित पकालापः।।

pa pa gā ni ga mā dhā ri ga pa dhā ri ga sā ga dhā

- twice this, pa pa gā nī ga ga pa dhā ri ri dhā sa ni

pa pa paṅcama gā pā pa ma pa gā ri dha rī ma dhā. (697)

This is the rūpakālāpa.

।।अथ शकिम ा भाषा।।8।। (12)

िनषादांश हा भाषा शकिम ा रिव मा।
िनधयोः सधयोयु ा संग या ककु भाि ता।।
ष ज ामेण संब ा मधुरैगमकै युता।।698।।

Next Śakamiśrā bhāṣā. (8) (12)

188
Śakamiśrā bhāṣā, based on Kakubha is related to ṣaḍjagrāma. It has niṣāda serving

as aṃśa and graha, and ri as nyāsa.It is full of ni-dha and sa-dha combinations. It is

laden with sweet gamakas. (698)

िन िन धा स ध नी पा धा री री ग िन ग री िन धा।
िन ध सा ध िन मा गा र प ध पा म ग री र री।।699।।
।।इ यालापः।।

ni ni dhā sa dha nī pā dhā rī rī ga ni ga rī ni dhā

ni dha sā dha ni mā gā ri pa dha pā ma ga rī ri rī. (699)

This is the ālāpa.

िन नी नी िन नी धा र गा सा र रीित
ि शो नी िन धा धा िन नी धा प धा री।
िन सा धा िन पा मा प गा री स धा री
ध नी सं ध नी सा ध नी सा म गा री।।700।।
।।इित पकालापः।।

ni nī nī ni nī dhā ri gā sā ri rī – this twice.

nī ni dhā dhā ni nī dhā pa dhā rī

ni sā dhā ni pā mā pa gā rī sa dhā rī

dha nī saṃ dha nī sā dha nī sā ma gā rī. (700)

This is the rūpakālāpa.

।।अथ का बोजी भाषा।।9।। (13)

धैवतांश ह यासा ष ज ामसमा या।
ष जधैवतसंवादा प मषभसंगता।।
का बोजी ककु भे भाषा स वरसम वना।।701।।

Next Kāmbōjī bhāṣā. (9) (13)

189
Kāmbōjī bhāṣā of Kakubha is within ṣaḍjagrāma. It has all the seven svaras, and

has dhaivata serving as aṃśa, graha and nyāsa. In it ṣaḍja and dhaivata are

consonant, and paṅcama-ṛṣabha are combined. (701)

ध धा धैवत पा सा ध ध स नी स ध मा ग री।
ध म धा स ध सा पा ध ध ध धा स प धा प धा।।702।।
।।इ यालापः।।

dha dhā dhaivata pā sā dha dha sa nī sa dha mā ga rī

dha ma dhā sa dha sā pā dha dha dha dhā sa pa dhā pa dhā. (702)

This is the ālāpa.

ध धा धा म सा धा स धा धा स धं सा, ध नी सा ध नी म र गा धा ि रे त त्।
ध धं सं ध धं धं ध नी सं ध नी धं, प मं गं ग गा री ग सं गं स धं धं।।703।।
।।इित पकालापः।।

dha dhā dhā ma sā dhā sa dhā dhā sa dhaṃ sā, dha nī sā dha nī ma ri gā dhā – two

of this. dha dhaṃ saṃ dha dhaṃ dhaṃ dha nī saṃ dha nī dhaṃ, pa maṃ gaṃ ga gā

rī ga saṃ gaṃ sa dhaṃ dhaṃ. (703)

This is the rūpakālāpa.

।।अथ ककु भजिनते िवभाषे।।

।।अथ मधुकरी िवभाषा।।1।।
भाषाभी रकया जाता िवभाषा ककु भाि ता।
ष ज ामेण संब ा गमा य वरभूयसी।।704।।
धैवतांश ह यासा गाप यासिवरािजता।
ना ा मधुकरी येष ा ाहे िविनयु यते।।705।।

190
 Next, the two vibhāṣās born of Kakubha.

Next Madhukarī vibhāṣā. (1)

The vibhāṣā named Madhukarī, based on Kakubha, related to ṣaḍjagrāma, is born

with / from the bhāṣā Ābhīrī. It is abundant in the svaras other than ga and ma. It has

dhaivata serving as aṃśa, graja and nyāsa, and ga as the apanyāsa. It is employed

in the agony of the heart. (704-705)

धा ध धा स िन धा धा प म धा ग र स री प धा।
ध प ध ध प धा मा ग स र गा प ध नी ध धा।।706।।
।।इ यालापः।।

dhā dha dhā sa ni dhā dhā pa ma dhā ga ri sa rī pa dhā

dha pa dha dha pa dhā mā ga sa ri gā pa dha nī dha dhā. (706)

This is the ālāpa.

।।अथ भोगव नी िवभाषा।।2।।

तथैव याि के नो ा िवभाषा भोगव नी।
ष ज ामेण संब ा ककु भे तारम गा।।707।।
धैवतांश ह यासा ऋषभेण िवव जता।
ष जा य वरभूिय ा गाप यासा, िनयोिजता।।
वैरा येऽ यथवा सं यासे,-ऽ या आलाप ईयते।।708।।

Next the vibhāṣā Bhōgavarddhanī. (2)

Yāṣṭka has described the vibhāṣā Bhōgavarddhanī. It belongs to Kakubha and is

related to ṣaḍjagrāma. Its tāra and mandra limits are ga. It has dhaivata serving as

aṃśa, graha and nyāsa, and ga as apanyāsa. It lacks ṛṣabha. It is abundant in

svaras other than ṣaḍja. It is employed in situations of disenchantment and

renunciation. Its ālāpa will be described. (707-708)

191
धा धा (धा) ध ग मा प पा प म ग पा पा पा म गा गा म नी
धा सा नी ग स नी ध पा म ग म नी धा पा म धा धा ध पा।
मा धा पा म ध धा ध गा स प ग मा पा पा प गा मा िन धा
सा नी सा स िन धा प मा ग प िन धा धा धा प मा धा ध धा।।709।।
।।इ यालापः।।

dhā dhā (dhā) dha ga mā pa pā pa ma ga pā pā pā ma gā gā ma nī

dhā sā nī ga sa nī dha pā ma ga ma nī dhā pā ma dhā dhā dha pā

mā dhā pā ma dha dhā dha gā sa pa ga mā pā pā pa gā mā ni dhā

sā nī sā sa ni dhā pa mā ga pa ni dhā dhā dhā pa mā dhā dha dhā. (709)

This is the ālāpa.

धा धा धा प म धा पा म गा म मा म ध धा ध पा।
म धा पा म ध धा गा स म म धा िन िन ध ि शः।।710।।
ध स ध ध िन िन नी धा नी प पा पा ग गा मं
ध प म ध प म धा नी धा ध नी सा ध धा नी।
ध म प प म म धं गं गं ग गा मं म धं धं
िन िन िन स स ध धं गा मा ध पा मा ध नी धा।।711।।
।।इित पकम्।।

dhā dhā dhā pa ma dhā pā ma gā ma mā ma dha dhā dha pā

ma dhā pā ma dha dhā gā sa ma ma dhā ni ni dha – twice. (710)

dha sa dha dha ni ni n dhā nī pa pā pā ga gā maṃ

dha pa ma dha pa ma dhā nī dhā dha nī sā dha dhā nī

dha ma pa pa ma ma dhaṃ gaṃ gaṃ ga gā maṃ ma dhaṃ dhaṃ

ni ni ni sa sa dha dhaṃ gā mā dha pā mā dha nī dhā. (711)

This is the rūpaka.

इित भाषा नव े च िवभाषे ककु भे मताः।

192
र ा गी र वसना वाहनं बकमाि ता।।712।।
।।इित भाषािवभाषासिहतः ककु भः समा ः।।

Thus nine bhāṣās and two vibhāṣās are recognised in Kakubha. They are red in

form and don red robes, and ride on the stork. (712)

The description of Kakubha is complete, along with its bhāṣās and vibhāṣās.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ ट जिनता भाषाः।।3।।

।।अथ पौराली भाषा।।1।।(14)
म यमांश हा पूणा म यम ामगानयुक्।
पौरालीित ध मा पा मा ग म पा प ध मा र सा।।713।।
।।इ यालापः।।*
(* Probably this line should come after v. 715.)

Next the bhāṣā-s born of Ṭakka. (3)

Next Paurālī bhāṣā. (1) (14)

The bhāṣā named Paurālī has madhyama serving as aṃśa and graha. It is complete

in svara content, and is to be sung in the madhyamagrāma.

dha mā pā mā ga ma pā pa dha mā ri sā. (713)

This is the ālāpa. *

(* Probably this line should come after v. 715.)

म म म यम प गं ग म प गा स प गा र सा।
ग र मा स र सा मा प म र सेित ि यते।।714।।
म म मा म ध पा नी धा ध प मा प ग मा र सा।
स र गा र ग मा मा प प ध नी म ध नी स सा।।715।।

ma ma madhyama pa gaṃ ga ma pa gā sa pa gā ri sā

193
ga ri mā sa ri sā mā pa ma ri sā / sa – to be rendered twice. (714)

ma ma mā ma dha pā nī dhā dha pa mā pa ga mā ri sā

ga ri gā ri ga mā mā pa pa dha nī ma dha nī sa sā. (715)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ दो ा भाषा।।2।।(15)
तथैव म यम ामे दो ा ट समु वा।
गा धारांश हा ष ज यासा रपिवव जता।।716।।

Next Dōhyā bhāṣā. (2) (15)

In the same way, in the madhyamagrāma, Dōhyā is born of Ṭakka. It has

gāndhāra serving as aṃśa and graha, and ṣaḍja as nyāsa. It lacks ri and pa. (716)

मा गा सधौ िन ध ध नी स िन धा ध मा मा
धा नी स सा म म ध मा ग म नी ध सा सा।
सा गा म गा म ग ध नी िन ध धा िन गा मा
धा नी िन मा ग म म सा स म सा स सं सा।।717।।
।।इ यालापः।।

mā gā sa and dha ni dha dha nī sa ni dhā dha mā mā

dhā nī sa sā ma ma dha mā ga ma nī dha sā sā

sā gā ma gā ma ga dha nī ni dha dhā ni gā mā

dhā nī ni mā ga ma ma sā sa ma sā sa saṃ sā. (717)

This is the ālāpa.

ग म मा ध िन धा नी धा ध िन सा िन ध सा ि शः।
िन िन धा ध िन सा गा म ध िन मा ग म सा म मा।।718।।
।।इित पकालापः।।

ga ma mā dha ni dhā nī dhā dha ni sā ni dha sā – twice.

194
ni ni dhā dha ni sā gā ma dha ni mā ga ma sā ma mā. (718)

This is the rūpakālāpa.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ देवारव नी भाषा।।3।। (16)

देवारव नी भाषा संपूणा ट संभवा।
ष ज यासा प मांश हा रसधभूयसी।।719।।

Next Dēvāravarddhanī bhāṣā. (3) (16)

Dēvāravarddhanī bhāṣā, born of Ṭakka, is complete in svara content. It has ṣaḍja

serving as nyāsa, and pañcama as aṃśa and graha. It has an abundance of ri, sa

and dha. (719)

पा पा िन सा स िन स सा र र धा प पा मा
मा धा स सा स िन स री र िन री ध मा गा।
पा धा स सा िन ध ग मा र ग री ग मा पा
धा नी िन सा स स ध नी ध स नी स सा सा।।720।।
।।इ यालापः।।

pā pā ni sā sa ni sa sā ri ri dhā pa pā mā

mā dhā sa sā sa ni sa rī ri ni rī dha mā gā

pā dhā sa sā ni dha ga mā ri ga rī ga mā pā

dhā nī ni sā sa sa dha nī dha sa nī sa sā sā. (720)

This is the ālāpa.

पा पं िन सं स िन स री र ध सा ि रे तत्
पा मा म धा स स िन सा र र नी र धा मा।
गा पा ध सा स िन ध गा म र गा र गा मा
पा धा िन नी स स स धा िन ध सा िन सा सा।।721।।
।।इित पकालापः।।
195
pā paṃ ni saṃ sa ni sa rī ri dha sā – this twice.

pā mā ma dhā sasa ni sā ri ri nī ri dhā mā

gā pā dha sā sa ni dha gā ma ri gā ri gā mā

pā dhā ni nī sa sa sa dhā ni dha sā ni sā sā. (721)

This is the rūpakālāpa.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ ावणी भाषा।।4।। (17)

धैवतांश हा सा ता ट ो(ट े नो) िवता मता।
रपयो यागतो भाषा ावणी ष जसं या।।722।

Next Trāvaṇī bhāṣā. (4) (17)

Considered to be generated by Ṭakka, the bhāṣā Trāvaṇī has dhaivata serving as

aṃśa and graha, and sa as the nyāsa. Dropping ri and pa, it is considered to belong

to ṣaḍja(grāma). (722)

धा मा ग धा मा ग म मा ध धा नी, सा सा म धा नी स स मा ध नी सा।
सा गा ग मा गा स स मा ग सा गा, गा मा म पा धा ग म सा िन सा सा।।723।।
।।इ यालापः।

dhā mā ga dhā mā ga ma mā dha dhā nī, sā sā ma dhā nī sa sa mā dha nī sā

sā gā ga mā gā sa sa mā ga sā gā, gā mā ma pā dhā ga ma sā ni sā sā. (723)

This is the ālāpa.

ध म ग ध म ग मा मं धं ध नी सं ि रे तत्
ध स म ध िन स सा गा मं ग गं गा म गा सा।
स स म ग स ग मा गा मा म पा धा म गा सा
िन स स िन स स सा सं पकालाप एषः।।724।।
।।इित पकालापः।।

196
dha ma ga dha ma ga mā maṃ dhaṃ dha nī saṃ - this twice.

dha sa ma dha ni sa sā gā maṃ ga gaṃ gā ma gā sā

sa sa ma ga sa ga mā gā mā ma pā dhā ma gā sā

ni sa sa ni sa sa sā saṃ - this is the rūpakālāpa. (724)

This is the rūpakālāpa.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथाल बी भाषा।।5।। (18)

आल बी ट भाषैव ष ज यास हांिशका।
ष ज ामेण संब ा संपूणा रगसंगता।।725।।

Next Ālambī bhāṣā. (5) (18)

Ālambī is a bhāṣā of Ṭakka itself. It has ṣaḍja serving as nyāsa, graha and aṃśa. It

is related to the ṣaḍjagrāma. It is complete, and combines ri-ga much. (725)

सा सा सा ध स सा री मा मा मा नी ध (स) सा स सा।
िन ध पा धा पा म पा पा ध स ग र गा िन सा सा।।726।।
।।इ यालापः।।

sā sā sā dha sa sā rī mā mā mā nī dha (sa) sā sa sā

ni dha pā dhā pā ma pā pā dha sa ga ri gā ni sā sā. (726)

This is the ālāpa.

स सं सधं सं स र मा म मा नी
ध सा ि रे तत् स स नी ध पा धा।
पा मा म मा पा ध स सा स गा री
गा (नी) िन धा नी स स सेित चा यत्।।727।।
।।इित पकालापः।।

sa saṃ sadhaṃ saṃ sa ri mā ma mā nī

dha sā – this twice. sa sa nī dha pā dhā

197
pā mā ma mā pā dha sa sā sa gā rī

gā (nī) ni dhā nī sa sa sā / sa – this is the other (ālāpa). (727)

This is the rūpakālāpa.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ शादूली भाषा।।6।। (19)

िनषादांश ा सा ता षाडवा प य लोपतः।
व पाषभकिन वना ष ज ामिनवािसनी।।
भाषा शादूिलकाना ी शादूलमुिनस मता।।728।।

Next Śārdūlī bhāṣā. (6) (19)

The bhāṣā named Śārdūlī is recognised by the sage Śārdūla. It has niṣāda serving

as aṃśa and graha, and sa as nyāsa. Dropping pa, it is six-svara. It sounds ṛṣabha

sparsely. It belongs to the ṣaḍjagrāma. (728)

िन नी िन सा िन री र मा िन पा ध नी स नी म धा
म री स नी ग सा स सा गरी सनी धमा ध मा।
ध री स गा म सा िन सा म नी िन मा स नी ग सा
स नी स मा िन नी म सा िन मा ग सा स सा इित।।729।।
।।इ यालापः।।

ni nī ni sā ni rī ri mā ni pā dhā nī sa nī ma dhā

ma rī sa nī ga sā sa sā garī sanī dhamā dha mā

dha rī sa gā ma sā ni sā ma nī ni mā sa nī ga sā

sa nī sa mā ni nī ma sā ni mā ga sā sa sā – in this manner. (729)

This is the ālāpa.

िन िन िन स िन र री मा नी प धा सा ि रे तत्
र म ध म र स नी गा सा स सा गा िन सा नी।
ध म म ध ध र सं गं सं स नी सा म नी नी
198
म स िन स ग स सा सा पकालाप एषः।।730।।
।।इित पकालापः।।

ni ni ni sa ni ri rī mā nī pa dhā sā – this twice.

ri ma dha ma ri sa nī gā sā sa sā gā ni sā nī

dha ma ma dha dha ri saṃ gaṃ saṃ sa nī sā ma nī nī

ma sa ni sa ga sa sā sā – this is the rūpakālāpa. (730)

This is the rūpakālāpa.

--------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ मालववेसरी भाषा।।7।।(10)

ष ज हांशक यासा गधतारा रपोि झता।
िनषादष जब ला तारगा धारधैवता।।731।।
म म यमष जा च धाप यासिवरािजता।
औडु वा ट भाषैका ना ा मालववेसरी।।
िनयो या समरे वीरै मत गमतवे दिभः।।732।।

Next Mālavavēsarī bhāṣā. (7) (10)

One bhāṣā of Ṭakka, named Mālavavēsarī, has ṣaḍja serving as graha, aṃśa and

nyāsa. It has plenty of ga and dha, and drops ri and pa, and hence is five-svara. It

abounds in niṣāda-ṣaḍja combinations, and in tāra gāndhāra and dhaivata. It has

much occurrence of ṣaḍja in the mandra and madhyama ranges, and is adorned by

apanyāsa at dha . According to Mataṅga’s school, it ought to be employed for heroes

engaged in battle. (731-732)

सा सा िन धा िन िन ध नी स स नी ध धा सा
गा सा स सा स िन ध नी स स सा िन सा सा।
गा सा स सा िन ग िन धा िन िन धा िन सा सा
मा मा स सा स िन ध सा स स नी ध गा गा।।733।।
।।इ यालापः।।

199
sā sā ni dhā ni ni dha nī sa sa nī dha dhā sā

gā sā sa sā sa ni dha nī sa sa sā ni sā sā

gā sā sa sā ni ga ni dhā ni ni dhā ni sā sā

mā mā sa sā sa ni dha sā sa sa nī dha gā gā. (733)

This is the ālāpa.

-------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ वणा भाषा।।8।।(21)

वणा ट भाषा यात् ष ज ामसमा या।
ष जांश हण यास-म ष जा रपोि झता।।734।।
अत एवौडु वा तारगा धार वरम यमा।
िनषादष जब ला तथा ब लधैवता।।735।।

Next Travaṇā bhāṣā. (8) (21)

Travaṇā is a bhāṣā of Ṭakka, falling within the ṣaḍjagrāma. It has ṣaḍja serving as

aṃśa, graha and has its nyāsa at mandra ṣaḍja. It drops ri and pa, and hence is

five-svara. Its tāra limit is gāndhāra, with much tonal activity in the madhya range. It

abounds in niṣāda-ṣaḍja combinations and in dhaivata. (734-735)

सा सास सा िन ध स सा स िन धा िन धा नी
सा सा स नी ध स स सा स िन धा ग गा सा।
सा सा िन धा िन स स मा ग ग सा स सा नी
धा नी ध नी िन ध स सा ध िन मा िन धा मा।।736।।
मा मा म गा ध स स नी ध स सा स नी धा
नी धा िन नी ध स स सा िन ध नी ध नी नी।
धा सा स धा िन स ग गा स स मा िन धा नी
सा सा स सालपनमेत दह य िप।।737।।
।।इ यालापः।।

sā sā sasāni dha sa sā sa ni dhā ni dhā nī

200
sā sā sa nī dha sa sa sā sa ni dhā ga gā sā

sā sā ni dhā ni sa sa mā ga ga sā sa sā nī

dhā nī dha nī ni dha sa sā dha ni mā ni dhāmā (736)

mā mā ma gā dha sa sa nī dha sa sā sa nī dhā

nī dhā ni nī dha sa sa sā ni dha nī dha nī nī

dhā sā sa dhā ni sa ga gā sa sa mā ni dhā nī

sā sā sa – this is the ālāpa shown here. (737)

This is the ālāpa.

म गा म गा ष ज स गा म गा मा, ध धा म धा मा ग स गा स सा धा।
नी धा स नी धा स िन धा स गा सा, नी धा िन सा सेित च पकं वै।।738।।
।।इित पकालापः।।

ma gā ma gā ṣaḍja sa gā ma gā mā, dha dhā ma dhā mā ga sa gā sa sā dhā

nī dhā sa nī dhā sa ni dhā sa gā sā, nī dhā ni sā sā – this is the rūpaka. (738)

This is the rūpakālāpa.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ ावणो वा भाषा।।9।।(22)

ष ज हांशक यासा तारष जगधैवता।
गाप यासौडु वा चा प मषभव जता।।739।।

ष जगा धारब ला प ायां िविनयोगभाक् ।

वणो वा ट भाषा ष ज ामसमा या।।740।।

Next Trāvaṇōdbhavā bhāṣā. (9) (22)

Trāvaṇōdbhavā is a bhāṣā of Ṭakka within the fold of ṣaḍjagrāma. It has ṣaḍja

serving as graha, aṃśa and nyāsa, and has ṣaḍja, ga and dhaivata in the tāra range.

Ga is the apanyāsa. It is five-svara, dropping pañcama and ṛṣabha. It abounds in

ṣaḍja and gāndhāra. It is prescribed in conflict. (739-740)

201
स सा ग मा ग मा ग मा ग सा स सा स गा म मा
ग गा ग गा म मा म गा ग गा म धा म धा म सा।
िन धा स नी ध मा म गा ग सा म मा िन धा स नी
ध सा िन धा स नी ध गा ग मा िन धा िन सा स सा।।741।।
।।इ यालापः।।

sa sā ga mā ga mā ga mā ga sā sa sā sa gā ma mā

ga gā ga gā ma mā ma gā ga gā ma dhā ma dhā ma sā

ni dhā sa nī dha mā ma gā ga sā ma mā ni dhā sa nī

dha sā ni dhā sa nī dha gā ga mā ni dhā ni sā sa sā. (741)

This is the ālāpa.

सा सा मा गा सा गा म ग ग ग म गा धा म ध म सा
ि शः सा नी धा मा ग म ग स म मा धा िन ध स नी
धा सा नी गा गा सा स ग ग ग ग मा धा म ध स सा
नी धा मा मा गा गा स िन ध िन ध धा सा िन ध ग सा।।742।।
।।इित पकालापः।।

sā sā mā gā sā gā ma ga ga ga ma gā dhā ma dha ma sā

twice sā nī dhā mā ga ma ga sa ma mā dhā ni dha sa nī

dhā sā nī gā gā sā sa ga ga ga ga mā dhā ma dha sa sā

nī dhā mā mā gā gā sa ni dha ni dha dhā sā ni dha ga sā. (742)

This is the rūpakālāpa.

।।अथ लिलता भाषा।।10।।(23)

ट भाषैव लिलता हांश यासष जभाक् ।
प मषभहीना च तारगा धारधैवता।।743।।
ष जानुम -ब ला गमध वररािजता।

202
लिलता लिलतै(तैः) तोभैलिलतै कटैः वरैः।।744।।
षाडवा याि कमते ऋषभैकिवलोपतः।
सं ामे िविनयो ा वीरो साहिवव नी।।745।।

Next Lalitā bhāṣā (10) (23)

Lalitā is a bhāṣā of Ṭakka itself. It has ṣaḍja serving as graha, aṃśa and nyāsa. It

lacks pañcama and ṛṣabha, and has gāndhāra and dhaivata in the tāra range. It has

plenty of ṣaḍja in the anumandra range, and is adorned by the ga-ma-dha tone

combination. It is rendered with delicate, humming sounds and with gentle and

strong intonations. In Yāṣṭika’s view it is six-svara, dropping ṛṣabha. It should be

employed in war scenes, as it increases valour and energy. (743-745)

सा सा स सा म म ध धा ध ध धा म धा मा
मा गा ग सा स स ग मा स ग मा ध धा धा।
धा धा ध मा ध िन िन धा म म गा म सा सा
सा धा िन नी ध िन िन गा ....( ?) म सा सा।।746।
गा धा िन धा िन ध स सा स म गा स मा गा
सा मा ग धैवत ध धा ध ध धा म धा मा।
मा गा ग सा स स ग सा स ग मा ध धा धा
धा(धा) ध मा ध िन िन धा म म गा ग सा सा।।747।।
सा धा िन नी ध िन िन धा ध िन गा म सा सा
गा धा िन धा िन ध स सा स म गा स मा गा।
सा मा ग धैवत ध धा ध म धा िनषादा
नी धा ग मा ग ग म सा ध िन नी िन धा नी।।
नी धा ध नी ग ग स गा स िन धा िन सा सा।।748।।
।।इ यालापः।।

sā sā sa sā ma ma dha dhā dha dha dhā ma dhā mā

mā gā ga sā sa sa ga mā sa ga mā dha dhā dhā

203
dhā dhā dha mā dha ni ni dhā ma ma gā ma sā sā

sā dhā ni nī dha ni ni gā… (?) ma sā sā (746)

gā dhā ni dhā ni dha sa sā sa ma gā sa mā gā

sā mā ga dhaivata dha dhā dha dha dhā ma dhā mā

mā gā ga sā sa sa ga sā sa ga mā dha dhā dhā

dhā (dhā) dha mā dha ni ni dhā ma ma gā ga sā sā. (747)

sā dhā ni nī dha ni ni dhā dha ni gā ma sā sā

gā dhā ni dhā ni dha sa sā sa ma gā sa mā gā

sā mā ga dhaivata dha dhā dha ma dhā niṣādā

nī dhā ga mā ga ga ma sā dha ni nī ni dhā nī

nī dhā dha nī ga ga sa gā sa ni dhā ni sā sā. (748)

This is the ālāpa.

सा सा मा धा ध धा धं ध ध म म ग ध ग सा ि ः स सा गा म धा
धा नी धा मा ध मा धं म ध म ग ग म सा सा स सा गा ग सा गं।
मा सं गं मं ध धा धं िन ध ध ध िन म मं मं ध मं गं स सं सं।
गं सं सा सा स सा नी ध ध िन ध िन ग गा सा ग धा नी स सा सा।।749।।
।।इित पकालापः।।।

sā sā mā dhā dha dhā dhaṃ dha dha ma ma ga dha ga sā two sa sā gā ma dhā

dhā nī dhā mā dha mā dhaṃ ma dha ma ga ga ma sā sā sa sā gā ga sā gaṃ

mā saṃ gaṃ maṃ dha dhā dhaṃ ni dha dha dha ni ma maṃ maṃ dha maṃ gaṃ sa

saṃ saṃ

gaṃ saṃ sā sā sa sā nī dha dha ni dha ni ga gā sā ga dhā nī sa sā sā. (749)

This is the rūpakālāpa.

------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ वेगर ी भाषा।।11।। (24)

ष ज ामेट भाषा वेगर ीित क तता।

204
ष ज वर हांशा ता म थानिनषादयुक्।।750।।
औडु वा पधहीन वा दतरै भूयसी वरै ः।
माने िवलि बते ो ा रसे शृ गारनामिन।।751।।
ननू मिवनािश वं धैवत य मह षणा।
ष ज ामे कथं लोपशासनं धैवत य ते।।752।।
त या(याः) षाडवकारीित त ो रिमदं शृणु।
उपरागजभाषा वादासु लोपो न दु यित।।
यतो न लोपिनयम उपरागेषु दृ यते।।753।।

Next Vēgarañjī bhāṣā (11) (24)

In ṣaḍjagrāma, the bhāṣā of Ṭakka known as Vēgarañjī, has ṣaḍja serving as graha,

aṃśa and nyāsa. It has niṣāda (much / as the limit?) in the mandra range. It is five-

svara, dropping pa and dha. The other svaras occur profusely. It is prescribed in the

protracted nursing of hurt in śṛṅgāra rasa.

But the sage has spoken of the inomissibility of dhaivata in ṣaḍjagrāma. How has

the dropping of dhaivata been prescribed here?

Listen to the explanation of the six-svara nature of this (bhāṣā). Among bhāṣās

born of uparāgas, the omission (of particular svaras) is not faulty, as there is no strict

rule regarding svara omission in uparāgas. (750-753)

सा सा स नी स र स नी ग म सा स सा नी
सा री स मा म म र सा नी (िन) स नी स री सा।
री सा र सा िन स िन सा म ग री स री सा
नी सा र गा िन ग स गा स स री स नी नी।।754।।
सा री िन सा िन स िन सा स म गा म नी गा
नी सा िन सा िन स र सा स र (सा) स नी सा।
नी सा ग गा र स िन सा िन स री ग नी सा
गा सा स सा िन स स सालापनं द म्।।755।।
।।इ यालापः।।
205
sā sā sa nī sa ri sa nī ga ma sā sa sā nī

sā rī sa mā ma ma ri sā nī (ni) sa nī sa rī sā

rī sā ri sā ni sa ni sā ma ga rī sa rī sā

nī sā ri gā ni ga sa gā sa sa rī sa nī nī (754)

sā rī ni sā ni sa ni sā sa ma gā ma nī gā

nī sā ni sā ni sa ri sā sa ri (sā) sa nī sā

nī sā ga gā ri sa ni sā ni sa rī ga nī sā

gā sā sa sā ni sa sa sā / sa – the ālāpa has been directed. (755)

This is the ālāpa.

सा सा गं ग ग री स नी स स िन सा री गा र मा गा ग नी
सा गा री म म गा ग री र स र गा नी सा िन नी नी िन नी।
सं सं सं र र गं म री स र स मं मा री ग मं मा र गं
री नी सा म ग री स नी र ग ग सा सा पकं िपतम्।।756।।
।।इित पकालापः।।

sā sā gaṃ ga ga rī sa nī sa sa ni sā rī gā ri mā gā ga nī

sā gā rī ma ma gā ga rī ri sa ri gā nī sā ni nī nī nī nī

saṃ saṃ saṃ ri ri gaṃ ma rī sa ri sa maṃ mā rī ga maṃ mā ri gaṃ

rī nī sā ma ga rī sa nī ri ga ga sā sā – this is how the rūpaka is sung. (756)

This is the rūpakālāpa.

।।अथ सौरा ी भाषा।।12।। (25)

ष ज ामे ट भाषा पलोपेनौडु वा मता।
ष ज वर हांशा तोपेता वर-र( र)भूयसी।।757।।
िनषादब ला म म य थानकृ ता या।
सौराि का यो येयं रसे क णनामिन।।758।।

206
 Next Saurāṣṭrī bhāṣā. (12) (25)

Born of Ṭakka in the ṣaḍjagrāma, the bhāṣā Saurāṣṭrī is considered five-svara [?]

because of the absence of pa. It has ṣaḍja serving as graha, aṃśa and nyāsa, and is

abundant in the svara ri, and in niṣāda. It moves mostly in the mandra and madhya

ranges. It is to be employed in the rasa called karuṇa. (757-758)

सा धा िन नी ध िन ध धा ध िन सा िन धा नी
मा सा ग नी ध स ध नी ध स धा िन धा मा।
मा गा ग सा स िन ध सा िन ध नी िन धा नी
नी नी िन धा िन स ध नी ध िनषाद सा सा।।759।।
।।इ यालापः।।

sā dhā ni nī dha ni dha dhā dha ni sā ni dhā nī

mā sā ga nī dha sa dha nī dha sa dhā ni dhā mā

mā gā ga sā sa ni dha sā ni dha nī ni dhā nī

nī nī ni dhā ni sa dha nī dha niṣāda sā sā. (759)

This is the ālāpa.

स नी ध नी िन नी म नी ध नी स सा ध नी ि शः
िन नी िन नी ध मा िन नी ध मा िन धा ध सा र री।
म मा ध मा म धा र गा स सा स सा स गा ध नी
िन नी िन नी िन सा िन सा ग नी ध सा िन सा स सा।।760।।
।।इित पकालापः।।

sa nī dha nī ni nī ma nī dha nī sa sā dha nī – twice.

ni nī ni nī dha mā ni nī dha mā ni dhā dha sā ri rī

ma mā dha mā ma dhā ri gā sa sā sa sā sa gā dha nī

ni nī ni nī ni sā ni sā ga nī dha sā ni sā sa sā. (760)

207
 This is the rūpakālāpa.
------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।।अथ म यमदेहा भाषा।।13।। (26)

ष जांश हण यासा प मषभव जता।
तारधैवतगा धारा म म यमसं या।।761।।
म यधैवतष जा या िनयो या वीर उ मे।
उ ट ायगमका ष ज ामसमा या।।
भाषा म यमदेहेयं तारो(ऽ) याः त यते।।762।।

Next Madhyadēhā bhāṣā (13) (26)

This bhāṣā Madhyamadēhā dwelling in the ṣaḍjagrāma, has ṣaḍja serving as

aṃśa, graha and nyāsa, and lacks pañcama and ṛṣabha. Mostly moving in the

mandra and madhyama ranges, its tāra region is marked by dhaivata and gāndhāra.

Known as Mahyadhaivataṣaḍjā [?] it has strong gamakas and is to be employed for

the superior valiant hero. Its development is now elaborated. (761-762)

स सा स धा सा स स धा िन सा नी, स नी ध सा सा स ध नी स नी धा।
म मा म गा मा ध िन नी ध सा पा, िन धा प मा धा स ध मा म सा सा।।763।।
।।इ यालापः।।

sa sā sa dhā sā sa sa dhā ni sā nī, sa nī dha sā sā sa dha nī sa nī dhā

ma mā ma gā mā dha ni nī dha sā pā, ni dhā pa mā dhā sa dha mā ma sā sā. (763)

This is the ālāpa.

स स ध स ध म मा गा मा ध नी नी ध नी नी
ध म ध िन स िन गं गा सा स धा नी ध मा मा।
म म ध िन िन ध मा नी नी ध धा धा िन सा गा
स िन ध ग स स धा मा मा स सा सेित पम्।।764।।
।।इित म यमदेहाभाषायां पकालापः।।

208
sa sa dha sa dha ma mā gā mā dha nī nī dha nī nī

dha ma dha ni sa ni gaṃ gā sā sa dhā nī dha mā mā

ma ma dha ni dha mā nī nī dha dhā dhā ni sā gā

sa ni dha ga sa sa dhā mā mā sa sā sā/ sa – this is the rūpaka. (764)

This is the rūpakālāpa in Madhyamadēhā bhāṣā.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ ताना भाषा।।14।। (27)

ताना ट समु भूता भाषा ष जसमा या।
ष जांश हण यासा प मषभव जता।।765।।
तारगा धारभूिय ा म ष जिवभूिषता।
औडु वा क णे यो या तारो(ऽ) याः द यते।।766।।

Next Tānā bhāṣā. (14) (27)

Tānā is a bhāṣā born of Ṭakka in the ṣaḍjagrāma. It has ṣaḍja serving as

aṃśa, graha and nyāsa, and lacks pañcama and ṛṣabha, and is thus auḍuva. It

has plenty of gāndhāra in the tāra range, and is adorned by mandra ṣaḍja. It

should be employed in karuṇa rasa. Its development is now presented. (765-766)

स स स स म ध सा सं सा स मा धा स सा सा
िन स िन ध ध स मा धा सा ग सा धा िन सा सा।
म म ध स स प सा मं धा स सा नी िन सा नी
ध स िन ध स स सा धं सा ग मा धा िन सा सा।।767।।
।।इ यालापः।।

sa sa sa sa ma dha sā saṃ sā sa mā dhā sa sā sā

ni sa ni dha dha sa mā dhā sā ga sā dhā ni sā sā

ma ma dha sa sa pa sā maṃ dhā sa sā nī ni sā nī

dha sa ni dha sa sa sā dhaṃ sā ga mā dhā ni sā sā. (767)

This is the ālāpa.

209
 स सं सं ग सं नी ध नी नी ध धा मं,, म धा मा िन सा नी स नी नी स मं गं।
िन नी सं स सं सं ग सं नी िन सं नी, ध धं नी ध मं धा म गं धं स नी सा।।768।।
।।इित पकाल कारः ( पकालापः)।।

sa saṃ saṃ ga saṃ nī dha nī nī dha dhā maṃ,, ma dhā mā ni sā nī sa nī nī sa

maṃ gaṃ

ni nī saṃ sa saṃ saṃ ga saṃ nī ni saṃ nī, dha dhaṃ nī dha maṃ dhā ma

gaṃ dhaṃ sa nī sā. (768)

This is the rūpakālāpa.

--------------------------------------------------------------------------

।।अथ प मलि ता भाषा।।15।। (28)

ट रागसमु भूता भाषा प मलि ता।
ष ज वर हांशा ता ष जाप यासभूिषता।।769।।
रलोपादौडु वा [?] दी ा सगम यमप मैः।
यु वीरे िनयो ा म ष जिवभूिषता।।770।।

Next Pañcamalakṣitā bhāṣā (15) (28)

Pañcamalakṣitā is a bhāṣā born of Ṭakka. It has the svara ṣaḍja serving as

graha, aṃśa and nyāsa, and is adorned by ṣaḍja apanyāsa. By dropping ri it is

five-svara [?]. It is lit by sa, ga, madhyama and pañcama. Adorned by mandra

ṣaḍja, it should be employed for the martial hero. (769-770)

सा सा सा सा स गा मा पा पं पं पं पं प मा ग री।
ग सा सा पा ग सा पा मा नी नी धा नी स सं स सा।।771।।
।।इ यालापः।।

sā sā sā sā sa gā mā pā paṃ paṃ paṃ paṃ pa mā ga rī

ga sā sā pā ga sā pā mā nī nī dhā nī sa saṃ sa sā (771)

210
 This is the ālāpa.

स िन ध िन ध प पा पं पा म पा मा म गा मां
ग स स स ग म पा नी सं िन धं न ध मं धं।
म ग ग म प प मा गं सा स सा सं िन धं सं
िन ध स िन ध िन धं सं सं ग गं धा िन सा सं।।772।।
।।इित पकालापः।।

sa ni dha ni dha pa pā paṃ pā ma pā mā ma gā māṃ

ga sa sa sa ga ma pā nī saṃ ni dhaṃ niṃ dha maṃ dhaṃ

ma ga ga ma pa pa mā gaṃ sā sa sā saṃ ni dhaṃ saṃ

ni dha sa ni dha ni dhaṃ saṃ saṃ ga gaṃ dhā ni sā saṃ (772)

This is the rūpakālāpa.

------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ कोलाहला भाषा।।16।। (29)

ष ज हांशा स यासा म यम वरभूयसी।
षाडवेयं मत ग य मते प मलोपतः।।773।।
औडु वा िनपलोपेन याि क य मते सतः।
म धैवतष जा या कलहे िविनयु यते।।
कोलाहला ट भाषा ष ज ामसमा या।।774।।

Next Kōlāhalā bhāṣā (16) (29)

Kōlāhalā is a bhāṣā of Ṭakka, based in the ṣaḍjagrāma. It has ṣaḍja

serving as graha, aṃśa and nyāsa, and is plentiful in the svara, madhyama. In

Mataṅga’s view it is six-svara, lacking pañcama. In Yāṣṭika’s school it is five-

svara, lacking both ni and pa. Known for its mandra dhaivata and ṣaḍja, it is

employed in a situation of strife / agitation. (773-774)

सा सा सा सा स सा सा स र ग म म ग मा गा र री सा र री धा

211
 मा री गा री ध मं मं ग म म र ध स धा सं ग री र (री) म गं धा।
गा मं री गं स सा सं स र ग म र ग मा गा र गा री ध धं धं
मं मा मा री ध मा गा स ध स ग र म मा धा ग सा री ग सा सा।।775।।
।।इ यालापः।।

sāsā sā sā sa sā sā sa ri ga ma ma ga mā gā ri rī sā ri rī dhā

mā rī gī dha maṃ maṃ ga ma ma ri dha sa dhā saṃ ga rī ri (rī) ma gaṃ dhā

gā maṃ rī gaṃ sa sā saṃ sa ri ga ma ri ga mā gā ri gā rī dha dhaṃ dhaṃ

maṃ mā rī dha mā gā sa dha sa ga ri ma mā dhā ga sā rī ga sā sā (775)

This is the ālāpa.

स धं सरी गं (म) ध मं ग मं धं, म गं म गा मं ग र सा िन धा सं।

र गं ग री गं म ध सं ि रे तत्, स सं स मं गं र म मं र सं नी।।776।।
ध सा र सा गा र ग सा र मा मा, ध मं र गा मं स ध नी ध सा री।
ग मा म धा सा र ग सा िन धा सा, र गा स मा गा म र गा स सा सा।।777।।
।।इित पकालापः।।
sa dhaṃ sarī gaṃ (ma) dha maṃ ga maṃ dhaṃ, ma gaṃ ma gā maṃ ga ri sā ni

dhā saṃ

ri gaṃ ga rī gaṃ ma dha saṃ - this twice, sa saṃ sa maṃ gaṃ ri ma maṃ ri saṃ

nī

dha sā ri sā gā ri ga sā ri mā mā, dha maṃ ri gā maṃ sa dha nī dha sā rī

ga mā ma dhā sā ri ga sā ni dhā sā, ri gā sa mā gā ma ri gā sa sā sā (776-777)

This is the rūpaka.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ सै धवी भाषा।।17।। (30)

तथैव ट भाषा यात् ष ज ामे तु सै धवी।
ष ज हांश हण यासा प मषभव जता।।778।।
औडु वा म ष जा या तारगा धारम यमा।
वरल घनयोगा नानागमकपेशला।।

212
 वीरा भुतरसा यो या सं ामे ना कमिण।।779।।

Next Saindhavī bhāṣā (17) (30)

In the same way the bhāṣā of Ṭakka, Saindhavī, belongs to the ṣaḍjagrāma. It

has ṣaḍja serving as graha, aṃśa and nyāsa, and, lacking pañcama and ṛṣabha,

it is five-svara. Known for its mandra ṣaḍja and tāra gāndhāra and madhyama, it

is marked by svara-skipping and beautiful with gamakas, It is fit for vīra and

adbhuta rasa-s, and in the dramatic performance, it should be employed in battle

scenes. (778-779)

मा मा सा स स गा स सा िन िन स नी धा धा ध मा धा म धा
मा नी धा ध ध धा म गा िन िन स नी नी गा ग सा सा ि शः।
सा मा गा ग स गा म धा म म ग सा सा नी िन धा धा म गा
धा नी नी िन ध नी स गा म ध ध मा धा नी ग गा सा स सा।।780।।
।।इित पकालापः।।

mā sā sa sa gā sa sā ni ni sa nī dhā dhā dha mā dhā ma dhā

mā nī dhā dha dha dhā ma gā ni ni sa nī nī gā ga sā sā twice.

sā mā gā ga sa gā ma dhā ma ma ga sā sā nī ni dhā dhā ma gā

dhā nī nī ni dha nī sa gā ma dha dha mā dhā nī ga gā sā sa sā. (780)

Tis is the rūpakālāpa.

---------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ मालवी भाषा।।18।। (31)

ष ज ामे ट रागे भाषा मालिवका मृता।
ष जांश हण यासा ऋषभेण िवव जता।।781।।
औडु वा ष जगा धारप मैद ि मागता।
भाषेयं मालवी नाम यो या वा लहे बुधैः।।
मालवादेः प म य ट राग य िम णात्।।782।।

213
 Next Mālavī bhāṣā (8) (31)

In the ṣaḍjagrāma, Mālavikā has been prescribed as a bhāṣā of Ṭakka. It

has ṣaḍja serving as aṃśa, graha and nyāsa, and lacks ṛṣabha, hence is five-

svara [?] It is brightened by ṣaḍja, gāndhāra and pañcama. This bhāṣā is named

Mālavī because it results from the combination of the Mālava-origin Pañcama

with Ṭakkara. It ought to be employed by the knowledgeable in situations of

heated argument. (781-782)

स स सा म म पा म िन धा ध ग पा म ग गा
स स गा ग ग सा िन ध सा ध प गा ग म पा।
म ग गा स स पा स स पा प प पा िन ध नी
स ग सा िन ध धा म प मा ग स सा िन ध सा।।783।।
।।इ यालापः।।

sa sa sā ma ma pā ma ni dhā dha ga pā ma ga gā

sa sa gā ga ga sā ni dha sā dha pa gā ga ma pā

ma ga gā sa sa pā sa sa pā pa pa pā ni dha nī

sa ga sā ni dha dhā ma pa mā ga sa sā ni dha sā. (783)

This is the ālāpa.

पा नी पा म प मा प मा ग ग ग सा सा गा ध सा सा ग मा
गा गा पा म ग गा ग सा ग ध स सा पा पा िन नी धा िन सा।
सा गा मा ग स नी ध नी स ग ध धा धा गा प मा प मा
गा धारो ग स ष ज नी ध र स गा धा नी स सा पकम्।।784।।
।।इित पकालापः।।

pā nī pā ma pa mā pa mā ga ga ga sā sā gā dha sā sā ga mā

gā gā pā ma ga gā ga sā ga dha sa sā pā pā ni nī dhā ni sā

214
 sā gā mā ga sa nī dha nī sa ga dha dhā dhā gā pa mā five mā

gāndhāra ga sa ṣaḍja nī dha ri sa gā dhā nī sa sā – this is the rūpaka. (784)

This is the rūpakālāpa.

-------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ वणा भाषा।।19।। (32)

म यमांश हा हीनप मा ष जिव मा।
िनषादव ैवतयोः ष जधैवतयोः मात्।।785।।
संग या सिहता ट े वणा याि के मते।
रसे वीरे यो ा म यम ामसं या।।786।।

Next Travaṇā bhāṣā (19) (32)

In Yāṣṭika’s school, Travaṇā dwells in the madhyamagrāma, in the fold of

Ṭakka. It has madhyama serving as aṃśa and graha, and ṣaḍja as the nyāsa. It

lacks pañcama. It is marked by combinations of niṣāda-dhaiva and ṣaḍja-

dhaivata. It should be employed in the vīra rasa. (785-786)

मा धा सा स िन धा िन सा िन ध ग सा सा धा िन सा मा ग मा
मा गा सा स स धा स सा स ग म गा नी धा म री गा रमा।
री गा सा स िन धा स सा िन ध िन मा सा नी ध सा मा िन धा
सा मा गा म ग मा ग सा िन ध िन सा सा सेित सालापगी(गः)।।787।।
।।इ यालापः।।

mā dhā sā sa ni dhā ni sā ni dha ga sā sā dhā ni sā mā ga mā

mā gā sā sa sa dhā sa sā sa ga ma gā nī dhā ma rī gā ri mā

rī gā sā sa ni dhā sa sā ni dha ni mā sā nī dha sā mā ni dhā

sā mā gā ma ga mā ga sā ni dha ni sā sā sā – this is the expression of ālāpa.

&87)

This is the ālāpa.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

215
 ।।अथ वणो वा भाषा।।20।। (33)
वणो वा ट भाषा म यम(म य) ामसं या।
म यमांश हा ष ज यासा प मव जता।।788।।
धैवतषभगा धारभूयसी ष वरै युता।
संक णा क णे वीरे रसे यो या मनीिषिभः।।789।।

Next Travaṇōdbhavā bhāṣā (20) (33)

Travaṇōdbhavā is a bhāṣā of Ṭakka, within the madhyamagrāma. It has

madhyama serving as the aṃśa and graha, and ṣaḍja as the nyāsa. It lacks

pañcama, hence six-svara, and abounds in dhaivata, ṛṣabha and gāndhāra. It

belongs to the saṅkīrṇa class, and should be employed in karuṇa and vīra rasa-s

by the wise practitioners. (788-789)

म नी िन नी स सा स री र री ग मा ग मा ग मा
रगा िन नी िन धा ध मा स गा र गा ध सा ग री।
स नी ग नी ध सा र गा र मा ग मा ग नी िन नी
स सा ससेित पतो िन िपतो(ऽ) र कः।।790।।
।।इित आलापः।।

ma nī ni nī sa sā sa rī ri rī ga mā ga mā ga mā

ri gā ni nī ni dhā dha mā sa gā ri gā dha sā ga rī

sa nī ga nī dha sā ri gā ri mā ga mā ga nī ni nī

sa sā sasā – this is the delightful form presented by the author. (790)

This is the ālāpa.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ वैर ी भाषा।।21।। (34)

ट रागसमु भूता म यम ामसमा या।
गा धारांश हा ष ज यासा प मव जता।।791।।
ष जधैवतयो त ा धारषभयोरिप।

216
 संग या सिहता भाषा वैर ी प रक तता।।792।।
म यमे य िप ो ा प म यािवलोपतः।
तथािप यासमाि य त लोपो नैव दु यित।।793।।

Next Vairañjībhāṣā (21) (34)

Vairañjī is a bhāṣā born of Ṭakka rāga, within the madhyamagrāma. It has

gāndhāra serving as aṃśa and graha, and ṣaḍja as nyāsa. It lacks pañcama. It is

marked by ṣaḍja-dhaivata and gāndhāra-ṛṣabha combinations. Even though it

has been assigned to the madhyamagrāma, implying the non-omissibility of

pañcama, its omission is not a fault, on the basis fof the nyāsa. (791-793)

गा गा म म ग सा मा दा गा मा मा गा र गा स सा।
सा नी गा नी ग री सा नी नी धा धा नी ग नी म गा।।794।।
र स नी ध िन सा सा गा म म गा गा स सा स नी।
ग नी ग गा द धा गा री र ग गा म प धा ध मा।।795।।
म म री ग स सा सा नी ग िन गा नी िन धा म धा।
िन ध मा स िन गा री म म र सा िन ध मा स सा।।796।।
।।इ यालापः।।

gā gā ma ma ga sā mā dhā gā mā mā gā ri gā sa sā

sā nī gā nī ga rī sā nī nī dhā dhā nī ga nī ma gā

ri sa nī dha ni sā sā gā ma ma gā gā sa sā sa nī

ga nī ga gā dha dhā gā rī ri ga gā ma pa dhā dha mā

ma ma rī ga sa sā sā nī ga ni gā nī ni dhā ma dhā

ni dha mā sa ni gā rī ma ma ri sā ni dha mā sa sā. (794-796)

This is the ālāpa.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

अथ छे वाटी भाषा।।22।। (35)

ष ज वर हांशा ता पूणा ब लम यमा।

217
 ष जम यमसंवादा गिनसंगितसंगता।।797।।
छेवाटी ट भाषेयं ष ज ामसमा या।
दवस याि तमे यामे गात ा गीतकोिवदैः।।798।।

Next Chēvāṭī bhāṣā (22) (35)

Chēvāṭī is a bhāṣā of Ṭakka based in the ṣaḍjagrāma. It has ṣaḍja serving as

graha, aṃśa and nyāsa. It is complete in svara content, and is plentiful in

madhyama. It makes much use of ṣaḍja-madhyama consonance and the ga-ni

combination. It should be sung in the last quarter of the day by the master

musicians. (797-798)

सा गा गा म ग पा प मा प म प सा गा मा म गा मा स सा
सा मा गा प प पा ध नी ध ध प मा मा मा ग सा सा ग नी।
धा नी सा स स सा ध नी ग र ग मा पा धा िन सा नी गरी
धा नी सा स िन धा प मा ग स िन गा नी सा स सालापगीः।।799।।
।।इ यालापः।।

sā gā gā ma ga pā pa mā pa ma pa sā gā mā ma gā mā sa sā

sā mā gā pa pa pā dha nī dha dha pa mā mā mā ga sā sā ga nī

dhā nī sā sa sa sā dha nī ga ri ga mā pā dhā ni sā nī ga rī

dhā nī sā sa ni dhā pa mā ga sa ni gā nī sā sa sā – this is the expression of

ālāpa. (799)

This is the ālāpa.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ मालववेसरी भाषा।।23।। (36)

ट भाषैव ग दता त ैमालववेस री।
िनषादांश हा सा ता सगयोः समयो तथा।।
संग या संगता ामे ष जे प मलोपतः।।800।।

218
 Next Mālavavēsarī bhāṣā (23) (36)

Mavavēsarī is considered a bhāṣā of Ṭakka itself, by the experts. It lacks

pñcama and hence dwells in the ṣaḍjagrāma. It has niṣāda serving as aṃśa and

graha, and sa as the nyāsa. It is marked by sa-ga and sa-ma combinations.

(800)

िन धा िन नी सा स िन मा स सा धा, ग धा ध सा मा म स गा स सा सा।
ग धा ध धा सा स ग मा ध मा मा, गा री (म) मा मा ग स सा स गा सा।।801।।
नी धा ध धा नी सा र गा म गा मा, धा नी ध मा मा म म गा (स) सा सा।
सा गा स नी धा िन ध धा ध नी सा, मा सा स मा गा स ग सा स सा सा।।802।।
।।इ यालापः।।

ni dhā ni nī sā sa ni mā sa sā dhā, ga dhā dha sā mā ma sa gā sa sā sā

ga dhā dha dhā sā sa ga mā dha mā mā, gī (ma) mā mā ga sa sā sa gā sā

nī dhā dha dhā nī sā ri gā ma gā mā, dhā nī dha mā mā ma ma gā (sa) sā sā

sā gā sa nī dhā ni dha dhā dha nī sā, mā sā sa mā gā sa ga sā sa sā sā.

(801-802)

This is the ālāpa.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ गूजरी भाषा।।24।। (37)

िनषादांश हा ष ज ा ता पूण वरा पुनः।
ष जम यमसंवादा िन र यां संगता तथा।।
गूजरी ट भाषा ष ज ामसमा या।।803।।

Next Gūrjarī bhāṣā (24) (37)

Gūrjarī is a bhāṣā of Ṭakka based in the ṣaḍjagrāma. It has niṣāda serving as

aṃśa and graha, and ṣaḍja as nyāsa. It is complete in svara content. It displays

ṣaḍja-madhyama consonance, and ni-ri combination. (803)

219
 िन सा स नी पा प िन धा िन नी मा, स सा स नी सा र र सा म गा री।
र धा प गा पा र र नी िन धा पा, ध नी ध नी मा स स सेित सा ता।।804।।
।।इ यालापः।।

ni sā sa nī pā pa ni dhā ni nī mā, sa sā sa nī sā ri ri sā ma gā rī

ri dhā pa gā pā ri ri nī ni dhā pā, dha nī dha nī mā sa sa sā, ending with sā. (804)

This is the ālāpa.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ सौरा ी भाषा।।25।। (38)

पूणा सौराि का ट भाषा ष ज वराि तमा।
िनषादांश हा ष ज ामगानोपशोिभता।।805।।

Saurāṣṭrī is a bhāṣā of Ṭakka adorning the ṣaḍjagrāma. It is complete in

svara content. It has ṣaḍja serving as nyāsa, and niṣāda as aṃśa and graha.

(805)

िन िन िन ध नी सा स िन िन िन री गा।
स स स ग गा सा ग स ध िन नी धा।।806।।
म ग मा िन िन नी िन ध सा म म नी, िन िन धा स स गा म ध नी ध ध नी।
ध म मा स र धा स स गा स िन धा, िनससालपनं ग दतं िवभुना।।807।।
।।इ यालापः।।

ni ni ni dha nī sā sa ni ni ni rī gā

sa sa sa ga gā sā ga sa dha ni nī dhā

ma ga mā ni ni nī ni dha sā ma ma nī, ni ni dhā sa sa gā ma dha nī dha dha nī

dha ma mā sa ri dhā sa sa gā sa ni dhā, nisasā – this is the ālāpa prescribed

by Vibhu. (806-807)
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ सधवी भाषा।।26।। (39)

ष ज यासा म यमांश हा धैवतभूिषता।
220
 पूणा म यमष जा यां सधा यां संगता िमथः।।
सै धवी ट भाषा यान् म यम ामसं या।।808।।

Next Saindhavī bhāṣā (26) (39)

Saindhavī is a bhāṣā of Ṭakka residing in the madhyamagrāma. It has ṣaḍja

serving as nyāsa, and madhyama as aṃśa and graha. It is adorned by dhaivata.

It is complete and has madhyama-ṣaḍja and sa-dha consonances. (808)

मा मा मा म िन नी धा धा स र सा िन ध धा ध नी।
नी री नी धा ध धा नी सा सा ध नी प ध पा म मा।।809।।
ग स सा ध स नी धा मा मा सा री ग म पा प धा।
िन प धा प म गा री री र िन ध धा स नी.. (?)।।810।।

गा मा मा म ध नी पा धा पा मा ग र र िन री (?)।
िन ध धा ध िन सा री पा म म मा म स सा इित।।811।।
।।इ यालापः।।

mā mā ma ni nī dhā dhā sa ri sā ni dha dhā dha nī

nī rī nī dhā dha dhā nī sā sā dha nī pa dha pā ma mā (809)

ga sa sā dha sa nī dhā mā mā sā rī ga ma pā pa dhā

ni pa dhā pa ma gā rī rī ri ni dha dhā sa nī…. (?) (810)

gā mā ma dha nī pā dhā pā mā ga ri ri ni rī(?)

ni dha dhā dha ni sā rī pā ma ma mā ma sa sā. (811)

This is the ālāpa.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ वेसरी भाषा।।27।। (40)

वेसरी ट भाषा यात् षाडवी पिवव जता।
ष ज वर हांशा ता संगता धिनषादयोः।।
ष जधैवतयो ैव रसे वीरे िनयु यते।।812।।

221
 Next Vēsarī bhāṣā (27) (40)

Vēsarī is a bhāṣā of Ṭakka, six-svara, lacking pa. It has the svara ṣaḍja

serving as graha, aṃśa and nyāsa. It combines dha-niṣāda, and ṣaḍja-dhaivata.

It is employed in the vīra rasa. (812)

सा सा सा ध िन गा सा सा मा मा मा म म गा स सा।
स प मा ग र सा सा धा नी धा सा सेित स मता।।813।।
।।इ यालापः।।

sā sā sā dha ni gā sā sā mā mā mā ma ma gā sa sā

sa pa mā ga ri sā sā dhā nī dhā sā sā – this is the accepted usage. (813)

This is the ālāpa.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ प मी भाषा।।28।। (41)

प मांश हा ष ज यासा ट समु वा।
प मषभसंवादा ष जम यमसंगता।।
संपूणा प मी भाषा म यम ामसं या।।814।।

Next Pañcamī bhāṣā (28) (41)

Pañcamī bhāṣā, born of Ṭakka, based in the madhyamagrāma. It has

pañcama serving as the aṃśa and graha, and ṣaḍja as the nyāsa. It is complete

in svara content. It has pañcama-ṛṣabha consonance, and combines ṣaḍja and

madhyama. (814)

प प र प र प पा पं मा प पा मा प सा सं
र र र िन ध ध पा पं पा स मा री ग मा मं।
र स प स प प गा री सा स री पा प री री
ग र ग म ग ध धा मा गा र री धा स सा सा।।815।।
।।इ यालापः।।

222
 pa pa ri pa ri pa pā paṃ mā pa pā mā pa sā saṃ

ri ri ri ni dha dha pā paṃ pā sa mā rī ga mā maṃ

ri sa pa sa pa pa gā rī sā sa rī pā pa rī rī

ga ri ga ma ga dha dhā mā gā ri rī dhā sa sā sā. (815)

This is the ālāpa.

-----------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ रिवच ा भाषा।।29।। (42)

गा धारांश हा ष ज यासा पूण वरा िमथः।
संगता समयो ैव रपयो ा पस मा।।
रिवच ा ट भाषा म यम ामसं या।।816।।

Next Ravicandrā bhāṣā

Ravicandrā is a bhāṣā of Ṭakka, residing in the madhyamagrāma. It has

gāndhāra serving as aṃśa and graha, and ṣaḍja as nyāsa. It is complete in svara

content. It combines sa and ma a lot, and ri and ga too. It is sparse in niṣāda (the

seventh). (816)

[We find that ṣaḍja has become the fixed tonic, and the grāma system merely

recalled from tradition. Otherwise niṣāda would not have been referred to as ‘the

seventh’, in this madhyamagrāma melody.]

गा ध गा म सा स मा ध मा स मा ग सा स सा म
गा ध धा ध मा र मा र री ग सा स सा म मा ग।
सा स री ग मा स नी ध सा ग मा म सा िन धा म
सा स सा स नी िन सा स धा स सा स नी स पा स।।817।।

gā dha gā ma sā sa mā dha mā sa mā ga sā sa sā ma

gā dha dhā dha mā ri mā ri rī ga sā sa sā ma mā ga

sā sa rī ga mā sa nī dha sā ga mā ma sā ni dhā ma

sā sa sā sa nī ni sā sa dhā sa sā sa nī sa pā sa. (817)

223
 -----------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ अ बाहेरी भाषा।।30।। (43)

म यमांश हा ष ज यासा प मव जता।
गा धारधैव ता या ब ला ट संभवा।।
भाषा बाहे रकाना ी ष ज ामोपशोिभता।।818।।

Next Ambāhērī bhāṣā (30) (43)

The bhāṣā named Ambāhērī, originating in Ṭakka, graces the ṣaḍjagrāma. It

has madhyama serving as aṃśa and graha, and ṣaḍja as nyāsa. It lacks

pañcama. It abounds in gāndhāra and dhaivata. (818)

मा मा मा म म सा मा गा री गा री म ध नी ध सा।
सा िन धा म ध नी मा ग र गा सा र ग मा स सा।।819।।
।।इ यालापः।।

māmā mā ma ma sā mā gā rī gā rī ma dha nī dha sā

sā ni dhā ma dha nī mā ga ri gā sā ri ga mā sa sā. (819)

This is the ālāpa.

------------------------------------------------------------------------------------------------------

अथ म यम ामदेहा भाषा।।31। (44)

म यमांश हा ष ज यासा ट समु वा।
ष जम यमसंग या(ऽ)पिचता म यगानयुक्।।
म यम ामदेहेयं भाषा पूण वरो दता।।820।।

Next Madhyamagrāmadēhā bhāṣā (31) (44)

Born of Ṭakka, this bhāṣā, Madhyamagrāmadēhā, has madhyama serving as

aṃśa and graha, and ṣaḍja as nyāsa. It has been described as complete in svara

content. It is distinguished / harmed by ṣaḍja-madhyama combination. It is fit for

singing in midday / for middling characters. (820)

224
 म म मा म र गा गा म म प धा िन प धा म गा।
सा र गा स िन धा मा म म ग मा स म गा स सा।।821।।
।।इ यालापः।।

ma ma mā ma ri gā gā ma ma pa dhā ni pa dhā ma gā

sā ri gā sa ni dhā mā ma ma ga mā sa ma gā sa sā. (821)

This is the ālāpa.

------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ गा धारप मी भाषा।।32।। (45)

ट रागसमु भूता म यम ामसंभवा।
धैवतांश हा सा ता गा धार वरभूयसी।।
ष जम यमसंवादा पूणा गा धारप मी।।822।।

Next Gāndhārapañcamī bhāṣā (32) (45)

Gāndhārapañcamī is born of Ṭakka rāga in the fold of the madhyamagrāma. It

has dhaivata serving as aṃśa and graha, and sa as nyāsa. It abounds in the

svara gāndhāra. It displays ṣaḍja-madhyama consonance, and is complete in

svara content. (822)

ध ध धा ध म पा मा ग ग ग री स ग री र गा।
ग म पा ध ध नी धा धा िन ध पा स म मा स सा।।823।।
।।इ यालापः।।

dha dha dhā dha ma pā mā ga ga ga rī sa ga rī ri gā

ga ma pā dha dha nī dhā dhā ni dha pā sa ma mā sa sā. (823)

This is the ālāpa.

------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ ट जिनते िवभाषे।।2।।

।।अथ तानविलता िवभाषा।।1।। (3)
या ानवलितनाम िवभाषा ट रागजा।
225
 म यमांश हा पूणा ष ज यासकृ ति थितः।।
शादूलमुिनस म या म यम ामसं या।।824।।

Next, the vibhāṣās born of Ṭakka (2)

Next Tānavalitā vibhāṣā (1) (3)

The vibhāṣā born of Ṭakka, named Tānavalati[Tānavalitā?], is recognised by

the sage Śārdūla to be based in the madhyamagrāma. It is complete in svara

content, and has madhyama serving as aṃśa and graha, and ṣaḍja as nyāsa.

(824)

स प ध प म प धा नी धा प पा मा म गा री
ध स ध प ध प मा पा पा म धा धा ध सा सा।
र र ग र र स सा री सा स सा नी ध पा नी
ध प प म म प सा धा नी स सालाप उ ः।।825।।
।।इ यालापः।।

sa pa dha pa ma pa dhā nī dhā pa pā mā ma gā rī

dha sa dha pa dha pa mā pā pā ma dhā dhā dha sā sā

ri ri ga ri ri sa sā rī sā sa sā nī dha pā nī

dha pa pa ma ma pa sā dhā nī sa sā – the ālāpa is prescribed thus. (825)

This is the ālāpa.

----------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ पोता िवभाषा।।2।। (4)

प मांश हा ष ज यासा याि कस मता।
म यम ामगा पूणा पोता नाम िवभािषका।।826।।

Next Pōtā vibhāṣā (2) (4)

226
The vibhāṣā named Pōtā recognised by Yāṣṭika, belongs to the madhyamagrāma. It

is complete, and has pañcama serving as aṃśa and graha, and ṣaḍja as nyāsa. (2)

(4)

प प प ध नी सा धा म प पा ग म पा प धा।
प ग री स र गा पा म प म गा स र गा स सा।।827।।
।।इ यालापः।।

pa pa pa dha nī sā dhā ma pa pā ga ma pā pa dhā

pa ga rī sa ri gā pā ma pa ma gā sa ri gā sa sā. (827)

This is the ālāpa.

-----------------------------------------------------------------------------------------

एवं भाषा(षाः) समा याता एक शि भािषके ।

े एव सवस म या ट े ो ा महीभुजा।।828।।
।।इित ट रागः स पूणः।।

Thus the thirtyone bhāṣā-s and just two vibhāṣā-s of Ṭakka that have been

recognised by all authorities have been described by the royal author. (828)

Thus the Ṭakkarāga has been covered.

------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ शु प मजिनता भाषाः।।4।।

।।अथ आभीरी भाषा।।1।। (46)
प मांश ह यासा शु प मसंभवा।
चुरैगमकै यु ा गा धारषभव जता।।829।।
सं ामे िविनयो ाऽऽभीरी वीररसावहा।
संपूणा चाि त भाषेयं याि काचायस मते।।830।।
ननु नौडु वतानेषु गा दारषभयोः िचत्।
लोपो िवधीयते सि रह क त य नोदना।।831।।
उ यते, नैष दोषो(ऽ)ि त भाषा वा दह भाषणात्।
आचाय य त य ामा यमुररीकृ तम्।।832।।
227
 Next the bhāṣās born of Śuddhapañcama. (4)

Next Ābhīrī bhāṣā (1) (46)

Ābhīrī, born of Śuddhapañcama, has pañcama serving as aṃśa, graha and nyāsa. It

is full of gamakas, and drops gāndha and ṛṣabha. Bearing vīra rasa, it should be

employed in scenes of battle. This bhāṣā is complete in svara content according to

the Yāṣṭika school.

Objection – Even in five-svara tānas, the dropping of gāndhāra and ṛṣabha is not

prescribed by the experts. How is it that here it is not considered faulty?

The answer is – This is not a fault, as all hāṣā-s are by nature variants (bhāṣā).

Hence the mentor’s not relying on the support of established authorrity in prescribing

this has been accepted by us. (829-832)

प प पा िन िन धा ध प सा ध म पा, ध प पा ध म धा स स सा िन स नी।
िन ध पा म ध पा प प मा ध स सा, स िन सा िन िन धा प म धा प प पा।।833।।
म ध सा स स नी स िन नी ध िन धा, ध प मा ध प पा प म धा स स नी।
ध स सा िन ध पा म ध पा ध िन नी, ध प मा ध प पालपनं ग दतम्।।834।।
।।इ यालापः।।।

pa pa pā pa ni ni dhā dha pa sā dha ma pā, dha pa pā dha ma dhā sa sa sā ni sa nī

ni dha pā ma dha pā pa pa mā dha sa sā, sa ni sā ni ni dhā pa ma dhā pa pa pā.

(833)

ma dha sā sa sa nī sa ni nī dha ni dhā, dha pa mā dha pa pā pa ma dhā sa sa nī

dha sa sā ni dha pā ma dha pā dha ni nī, dha pa mā dha pa pā – ālāpa has been

described thus. (833-834)

This is the ālāpa.

नी नी स नी नी स ध सा स धा मा, धा नी स धा मा ध िन नी ध धा पा।
पा धा म मा धा प म धा प मा धा, सा नी स धा मा ध िन नी ध पा पा।।835।।
228
 ।।इित पकालापः।।

nī nī sa nī nī sa dha sā sa dhā mā, dhā nī sa dhā mā dha ni nī dha dhā pā

pā dhā ma mā dhā pa ma dhā pa mā dhā, sā nī sa dhā mā dha ni nī dha pā pā.

(835)

This is the rūpakālāpa.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ बा गाली भाषा।।2।। (47)

बा गाली प मे भाषा म यम ामसं या।
प मांश ह यासाप यासा ऋषभ वरे । ।836।।
आतार थानगा धारगितर याः योगतः।
उ सवेषु सदा गेया रसे प ेषुदैवते।।837।।

Next Bāṅgālī bhāṣā (2) (47)

Bāṅgālī is a bhāṣā in Pañcama, residing in the madhyamagrāma. It has pañcama

serving as aṃśa, graha and nyāsa, and ṛṣabha as apanyāsa. Its movement is up to

the tāra gāndhāra in practice. It is to be sung in all festivities and in the (śṛṅgāra)

rasa proper to the five-arrowed god (Kāma). (836-837)

पा पा पा स िन सा िन धा स स स सा री सा र सा री म मा
मा मं ग स र र र र सा री सा स री सा स री।
मा धा सा स स नी ग गा स स ध सा मा पा म मा मा ग गा
री री सा र र मा ध पा म ध प पालापो(ऽ) * संलािपतः।।838।।
।।इ यालापः।।
*We have changed the original reading पालोपो(ऽ) to the present.

pā pā pā sa ni sā ni dhā sa sa sa sā rī sā ri sā rī ma mā

mā maṃ ga sa ri ri ri ri sā rī sā sa rī sā sa rī

mā dhā sā sa sa nī ga gā sa sa dha sā mā pā ma mā mā ga gā

229
rī rī sā ri ri mā dha pā ma dha pa pā – this ālāpa has been spoken of. (838)

This is the ālāpa.

स प र प प प सं नी धा स सा सा स मा प
िन प प स िन ध धा नी नी प पा धा स सा सा।
स र र म म म धा मा मा ग धा री ग री सा
स स िन िन ध ध नी नी पा प पा पके युः।।839।।
।।इित पकालापः।।

sa pari pa pa pa saṃ nī dhā sa sā sā sa mā pa

ni pa pa sa ni dha dhā nī nī pa pā dhā sa sā sā

sa ri ri ma ma ma dhā mā mā ga dhā rī ga rī sā

sa sa ni ni dha dha nī nī pā pa pā – this should be done in the rūpaka. (839)

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ सै धवी भाषा।।3।।(48)

प मांश ह यासा रपाप याससंयुता।
आतारप मगितभूयसी ऋषभेण तु।।840।।
अ पस मिन वाना वनैः स गमकै ः शुभा।
यो या सवभावेषु शु प मसंभवा।।
सै धवी म यम ामे गेया ि ितभृतो दता।।841।।

Next Saindhavī bhāṣā (3) (48)

Saindhavī, originating in Śuddhapañcama, to be sung in the madhyamagrāma, has

pañcama serving as aṃśa, graha and nyāsa, and both ri and pa functioning as

apanyāsa. Its movement is up to the tāa pañcama. It is abundant in ṛṣabha, but

sounds the seventh (niṣāda) sparsely. It is graced by sweet gamakas. It may be

employed in all emotions. This is the picture of the rāga presented by the royal

author. (840-841)

230
पा पा पा स प धा र री र र र मा मा धा प पा सं प धा
सा री री र र सा र री स र ग री मा धा प धा सा र गा।
सा री री र र गा प री र म स सा री री स धा पा म धा
पा मा धा प प सा प धा स प ध सा पा धा स पा धा स नी।।842।।
री री सा र स री प मा ध प म धा पा पा स पा धा स री
पा मा धा प म धा प पा स प ध सा री री र री सा र री।
री सा री ग र सा ध पा ध स र गा सा धा र धा री र गा
पा री री म स सा र री स ध प मा धा पा म धा पा प पा।।843।।
।।इ यालापः।।

pā pā pā sa pa dhā ri rī ri ri ri mā mā dhā pa pā saṃ pa dhā

sā rī rī ri ri sā ri rī sa ri ga rī mā dhā pa pā saṃ pa dhā

sā rī rī ri ri gā pa rī ri ma sa sārī rī sa dhā pā ma dhā

pā mā dhā pa pa sā pa dhā sa pa dha sā pā dhā sa pā dhā sa nī (842)

rī rī sā ri sa rī pa mā dha pa ma dhā pā pā sa pā dhā sa rī

pā mā dhā pa ma dhā pa pā sa pa dha sā rī rī ri rī sā ri rī

rī sā rī ga ri sā dha pā dha sa ri gā sā dhā ri dhā rī ri gā

pā rī rī ma sa sā ri rī sa dha pa mā dhā pā ma dhā pā pa pā (843)

This is the ālāpa.

पा धा मा ध स र (री) ग सा र स र मा गा री स धा सा ध धा
पा पा सा र र री प री प प र मा मा मा म सा सा र सा।
री री री र र सा स धा ध प प पा धा धा स सा धं ध सा
री सा री ग स धा ध पा ध प म धा धा पा म धा धा प पा।।844।।
।।इित पकालापः।।

pā dhā mā dha sa ri (rI) ga sā ri sa ri mā gā rī sa dhā sā dha dhā

pā pā sā ri ri rī pa rī pa pa ri mā mā mā ma sā sā ri sā

rī rī rī ri ri sā sa dhā dha pa pa pā dhā dhā sa sā dhaṃ dha sā

231
rī sā rī ga sa dhā dha pā dha pa ma dhā dhā pā ma dhā dhā pa pā. (844)

This is the rūpakālāpa.

----------------------------------------------------------------------------

।।अथ वणा भाषा।।4।। (49)

तथैव प मो भूता वणा भू रप मा।
प मांश ह यासा ऋषभेण िवव जता।।845।।
षाडवा दोिलतैयु ा गमकै म यमाि ता।
तारगा धारकं यावदालापगितपेशला।।
उ ग
े े िविनयो े याह भाषािवच णः।।846।।

Next Travaṇā bhāṣā (4) (49)

Similarly, Travaṇā is born of Pañcama. It abounds in pañcama. It has pañcama

serving as aṃśa, graha and nyāsa. It lacks ṛṣabha, and is six-svara. It is endowed

with heavy/ long shake <āndōlita> gamakas, and moves mainly in the madhya

range. Its ālāpa movement beautifully extends up to the tāra gāndhāra. It ought to be

employed in scenes of agitation, according to the experts on bhāṣā-s. (845-846)

प पा प धा नी ध िन धा िन नी सा, िन धा प पा पा ग ग सा स नी धा।
स सा स नी धा स ध नी िन धा पा, म धा प पालाप इती रतो(ऽ)यम्।।847।।
।।इ यालापः।।

pa pā pa dhā nī dha ni dhā ni nī sā, ni dhā pa pā pā ga ga sā sa nī dhā

sa sā sa nī dhā sa dha nī ni dhā pā, ma dhā pa pā – this is the ālāpa prescribed.

(847)

This is the ālāpa.

प धा िन धा स नी ध धा प धा म मा स सा िन धा
ध सा िन धा ध नी िन नी प मा ग सा स गा ग गा।
म मा ग धा ग सा स सा िन धा िन नी िन नी म धा

232
ध धा नी िन नी ध पा प धा ध मा स धा ध धा।।848।।
।।इित पकालापः।।

pa dhā ni dhā sa nī dha dhā pa dhā ma mā sa sā ni dhā

dha sā ni dhā dha nī ni nī pa mā ga sā sa gā ga gā

ma mā ga dhā ga sā sa sā ni dhā ni nī ni nī ma dhā

dha dhā pa nī ni nī dha pā pa dhā dha ma sa dhā dha dhā. (848)

This is the rūpakālāpa.

--------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ दाि णा या भाषा।।5।। (50)

शु प मभाषा यान् म यम ामगानयुक्।
प मांश ह यासा तारै नमपधैवतैः।।849।।
उपेता ऋषभेणाप यासेन स (सा) िवरािजता।
दाि णा या िनयो ा ि य य मरणे बुधैः।।850।।

Next Dākṣiṇātyā bhāṣā (5) (50)

Dākṣiṇātyā, a bhāṣā of Śuddhapañcama, should be sung in the madhyamagrāma. It

has pañcama serving as aṃśa, graha and nyāsa, and is marked by the tāra ni, ma,

pa and dhaivata. It is adorned by ṛṣabha unctioning as apanyāsa. It should be

employed by the wise in depicting thought about the beloved. (849-850)

पा पा प मा ध स िन री र र मा र गां री
गा गा प नी म िन ध पा प प पा ध सा नी।
री री र री ग र ग गा र स नी र री नी
नी गा प नी ध प स नी म ग री ग री री।।851।।
नी री स नी िन ध प नी ग िन धा प पा मा
धा सा िन री र र र गा स िन री र गा मा।
गा री स नी ध स प धा स िन री ... (?)
री री र री ग ग प पा िन प नी ध पा पा।।852।।

233
 ।।इ यालापः।।

pā pā pa mā dha sa ni rī ri ri mā ri gāṃ rī

gā mā pa nī ma ni dha pā pa pa pā dha sā nī

rī rī ri rī ga ri ga gā ri sa nī ri rī nī

nī gā pa nī dha pa sa nī ma ga rī ga rī rī. (851)

ni rī sa nī ni dha pa nī ga ni dhā pa pā mā

dhā sā ni rī ri ri ri gā sa ni rī ri gā mā

gā rī sa nī dha sa pa dhā sa ni rī… (?)

rī rī ri rī ga ga pa pā ni pa nī dha pā pā. (852)

This is the ālāpa.

पं पं धं ध म नी र री ग र स नी धा नी िन पा पा ध सा
नी री नी र र गा स सा म ग र नी मा गा ग री मा िन सा।
नी धा नी िन प पा प पं ध ध स नी री री ग री सा िन धा
नी नी पा प ध धा स नी र र ग नी सा नी ध री री प पा।।853।।
।।इित पकालापः।।

paṃ paṃ dhaṃ dha ma nī ri rī ga ri sa nī dhā nī ni pā pā dha sā

nī rī nī ri ri gā sa sā ma ga ri nī mā gā ga rī mā ni sā

nī dhā nī ni pa pā pa paṃ dha dha sa nī rī rī ga rī sā ni dhā

nī nī pā pa dha dhā sa nī ri ri ga nī sā nī dha rī rī pa pā. (853)

This is the rūpakālāpa.

याि क य मते चैषा िवभाषा प रक तता।।854।।

In the Yāṣṭka school this is declared to be a vibhāṣā. (854)

--------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ सौरा ी भाषा।।6।।(51)

234
सौरा ी म यम ामे हांश यासप मा।
ष जप मभूिय ा म म यमसंयुते।।855।।
तारष जमथोपेता ऋषभेण िवव जता।
शृ गारे सवभावेषु िनयो या प मो वा।।856।।

Next Saurāṣṭrī bhāṣā (6) (51)

Saurāṣṭrī, born of Pañcama, in the madhyamagrāma, has pañcama serving as

graha, aṃśa and nyāsa. It abounds in ṣaḍja and pañcama in the mandra and

madhyama ranges, and in tāra ṣaḍja. It drops ṛṣabha. It may be employed in all

feelings in śṛṅgāra. (855-856)

पा पा प पा म ध िन सा स स नी ग मा सा
सा नी ग नी ग िन ध धा ध ध सा स पा पा।
पं पा ध प म मा म ध नी म धा नी
मा धा िन सा स िन िन गा िन ग सा स सा नी।।857।।
गा नी ध धा ध ध म धा स म पा प पा पा
धा पा ध पा म म म धा िन म धा िन मा धा।
नी सा स पा म िन िन धा प प धा प मा धा
पा मा ध पा प प इहालपनं द म्।.858।।
।।इ यालापः।.

pā pā pa pā ma dha ni sā sa sa nī ga mā sā

sā nī ga nī ga ni dha dhā dha dha sā sa pā pā

paṃ pā dha pa ma mā ma dha nī ma dhā nī

mā dhā ni sā sa ni ni gā ni ga sā sa sā nī

gā nī dha dhā dha dha ma dhā sa ma pā pa pā pā

dhā pā dha pā ma ma ma dhā ni ma dhā ni mā dhā

nī sā sa pā ma ni ni dhā pa pa dhā pa mā dhā

pā mā dh pā pa – this is how the ālāpa has been taught. (857-858)

235
 This is the ālāpa.

पा प म सा िन स सा िन ग ग स सा, नी ग ग सा स िन गा ग िन िन ग मा।
नी ध ध धा ध ध सा ध स स म पा, धा प ध पा म म मा म ध मं धा।।859।।
धा िन स सा िन ग गा स स िन ध धा, सा िन ध सं प प धं ध ध प म धा।
सं प म मं ध ध ग म िन ध ध पा, पं म ध धं प म धं ध प प प पा।।860।।
।।इित पकालापः।।

pā pa ma sā ni sa sā ni ga ga sa sā, nī ga ga sā sa ni gā ga ni ni ga mā

nī dha dha dhā dha dha sā dha sa sa ma pā, dhā pa dha pā ma ma mā ma dha maṃ

dhā

dhā ni sa sā ni ga gā sa sa ni dha dhā, sā ni dha saṃ pa pa dhaṃ dha dha pa ma

dhā

saṃ pa ma maṃ dha dha ga ma ni dha dha pā, paṃ ma dha dhaṃ pa ma dhaṃ dha

pa pa pa pā. (859-860)
---------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ कै िशक भाषा।।7।। (52)

म यम ामगानाहा शु प मसंभवा।
प मांश ह यासा म यमप मभूयसी।।861।।
पाप यासा तारष ज वरगा धारम यमा।
प मांश ह यासा से यायां िविनयोिजता।।862।।
समस वरा सा तु तारषभिवरािजता।
म म यमसंयु ा िनयो यो सवकमिण।।863।।
कै ि देता पुनः ो ा भाषा गिमह सू रिभः।
एतामेव िवभाषेित याि को मुिनर वशात्।।
िनिखलेषु च भावेषु िविनयोग तथा वीत्।।864।।

Next Kaiśikī bhāṣā (7) (52)

236
Kaiśkī bhāṣā is born of Śuddhapañcama, to be sung in the madhyamagrāma. It has

pañcama serving as aṃŚa, graha and nyāsa, as well as apanyāsa. It abounds in

madhyama and pañcama / madhyama region pañcama. It is marked by tāra ṣaḍja,

gāndhāra and madhyama. It has pañcama serving as aṃŚa, graha and nyāsa.

[Repetition!] It is prescribed in situations of envy. Endowed with all the seven

svaras, it is adorned by tāra ṛṣabha. It includes mandra madhyama / it is marked by

the mandra and madhyama range movement. It may be employed on all occasions.

Some experts consider it to be bhāṣāṅga. Yāṣṭika considered the same as a vibhāṣā

fit to be employed in all the emotions. (861-864)

प प पा स स धा स िन सा स ध सा, म स सा म ध सा स र सा र स री।
स र गा म प सा ध म सा स स धा, म म सा ध ध सा िन िन धा िन म गा।।865।।
म प पा प स पा स म धा स म मा, स म धा स ध सा िन र सा र ग सा।
स ध मा ग ग सा स स गा म स सा, ध स मा िन िन धा म म गा म प पा।।866।।
।।इ यालापः।।

pa pa pā sa sa dhā sa ni sā sa dha sā, ma sa sā ma dha sā sa ri sā ri sa rī

sa ri gā ma pa sā dhama sā sa sa dhā, ma ma sā dha dha sā ni ni dhā ni ma gā

ma pa pā pa sa pā sa ma dhā sa ma mā, sa ma dhā sa dha sā ni ri sā ri ga sā

sa dha mā ga ga sā sa sa gā ma sa sā, dha sa mā ni ni dhā ma ma gā ma pa pā

(865-866)

This is the ālāpa.

म मा म धा स नी ध नी ध सा ध गा ग सा स नी
ध नी ध पा प री ग सा ध नी ध मा िन धा स सा।
ग मा िन धा प धा स री ग री म गा स धा िन धा
ध धा प मा म मा िन धा स सा म नी िन धा ध पा।।867।।
।।इित पकालापः।।

237
ma mā ma dhā sa nī dha nī dha sā dha gā ga sā sa nī

dha nī dha pā pa rī ga sā dha nī dha mā ni dhā sasā

ga mā ni dhā pa dhā sa rī ga rī ma gā sa dhā ni dhā

dha dhā pa mā ma mā ni dhā sa sā ma nī ni dhā dha pā. (867)

This is the rūpakālāpa.

---------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ गूजरी भाषा।।8।।(53)

गुजरी प मादेव म य(म) ामसं या।
प मांश ह यासा मधनी वरभूयसी।।868।।
गाप यासा तारष जा िवजये िविनयोगभाक् ।
इमामेव िवभाषेित मुिनराच याि कः।।869।।

Next Gūrjarī bhāṣā (8) (53)

Gurjarī emerges from Pañcma itself, in the fold of the madhyamagrāma. It has

pañcama serving as aṃśa, graha and nyāsa, and abounds in the svaras ma, dha

and ni. It has ga serving as apanyāsa. It is marked by the tāra ṣaḍja. It is to be

employed in the celebration of victory. The sage Yāṣṭika has considered it a vibhāṣā.

(868-869)

प पा प धा मा स ग सा म नी नी, ध धा िन धा नी िन ग सा ध मा मा।
ग मा स गा गा स स री म धा सा, स गा प पा मा ग ग पा ध पा पा।।870।।
।।इ यालापः।।

pa pā pa dhā mā sa ga sā ma nī nī, dha dhā ni dhā nī ni ga sā dha mā mā

ga mā sa gā gā sa sa rī ma dhā sā, sa gā pa pā mā ga ga pā dha pā pā. (870)

This is the ālāpa.

प ष ज सा सा स ध नी िन नी धा, प धा स धा मा म ग सा र मा पा।
प सं िन नी गा प म गा ग मा नी, नी धा ध पा पकमु मेतत्।।871।।

238
 ।।इित पकालापः।।

pa ṣaḍja sā sā sa dha nī ni nī dhā, pa dhā sa dhā mā ma ga sā ri mā pā

pa saṃ ni nī gā pa ma ga mā nī, nī dhā dha pā – this is the rūpaka prescribed. (871)

This is the rūpakālāpa.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ आ ी भाषा।।9।। (54)

प मादेव संभूता ष ज ामिनवािसनी।
हांशऋषभ यासप मा व पष जका।।
सकाकिलका भाषाऽऽ ी क रोरगव लभा।।872।।

Emerging from Pañcama itself, within the ṣaḍjagrāma, the bhāṣā Āndhrī has ṛṣabha

serving as graha and aṃśa, and pañcama as nyāsa. It is sparse in ṣaḍja, and

includes the kākalī svara. It is dear to the kinnaras and to serpents / to the serpents

among kinnaras. (872)

र री र र म री गा र र म धा ध म सा िन री।
स िन री र र री मा र र ग मा प ध मा प धा।।873।।
।।इ यालापः।।

ri rī ri ri ma rī gā ri ri ma dhā dha ma sā ni rī

sa ni rī ri ri rī mā ri ri ga mā pa dha mā pa dhā (873)

This is the ālāpa.

----------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ भावनी भाषा।।10।। (55)

गा धारांश हा ष ज ामगािमसम वरा।
प यासा व पिन वानप मा पूणसु वरा।।
सपम यमसंग योपिचता भावनी मृता।।874।।

Next Bhāvanī bhāṣā (10) (55)

239
Bhāvanī belongs to the ṣaḍjagrāma, taking the svaras of that set. It has gāndhāra

serving as aṃśa and graha, and pa as nyāsa. It is euphonious with all the svaras,

but sounds pañcama sparingly. It combines sa-pa-madhyama in phrasing. (874)

गं गा ग म स मा गा म स म पा प ध नी िन गा।
ग र सा म ग री सा स प ध नी म प नी ध पा।।875।।
।।इ यालापः।।

gaṃ gā ga ma sa mā gā ma sa ma pā pa dha nī ni gā

ga ri sā ma ga rī sā sa pa dha nī ma pa nī dha pā. (875)

This is the ālāpa.

------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ बा गाली भाषा।।11।। (56)

धैवतांश हा यासप मा संगता पुनः।
ष जधैवतसंग या तथा संवादमािपता।।876।।
म यमषभयोभाषा बा गाली प मो वा।
ष ज ामकृ तावासा गीतिव ाजस मता।।877।।

Next Bāṅgālī bhāṣā (11) (56)

The bhāṣā Bāṅgālī is born of Pañcama, residing in the ṣaḍjagrāma. It has dhaivata

serving as aṃśa and graha, and pañcama as nyāsa. It is marked by ṣaḍja-dhaivata

combinations and madhyama-ṛṣabha consonance. This is the form recognised by

the royal scholar of music. (876-877)

ध धा ध पा मा स ध सा र मा पा, ध नी र गा मा म र मा प धा नी।
स धा र मा धा ध प मा स धा मा, िन धा प मा गा र स धा ध पा पा।।878।।
।।इ यालापः।।

dha dhā dha pā mā sa dha sā ri mā pā, dha nī ri gāmā ma ri mā pa dhā nī

sa dhā ri mā dhā dha pa mā sa dhā mā, ni dhā pa mā gā ri sa dha1 pā (878)

240
 This is the ālāpa.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ तानो वा भाषा।।12।।(57)

म यमांश हा व पषभ वनिवरािजता।
प म याससंयु ा मधसंग ितसंगता।।
तानो वा प मो था म यम ामवािसनी।।879।।

Next Tānōdbhavā bhāṣā (12) (57)

Tānōdbhavā is born of Pañcama, and dwells in the madhyamagrāma. It has

madhyama serving as aṃśa and graha, and pañcama as nyāsa. It is adorned by a

rare ṛṣabha, and ma-dha combinations. (879)

म मा स गा सा र ग धा म धा धा, म नी प धा मा म ध नी ध नी सा।
म मा म नी पा ध ग सं िन धा नी, िन धा प धा मा म ग री म पा पा।।880।।
।।इ यालापः।।

ma mā sa gā sā ri ga dhā ma dhā dhā, ma nī pa dhā mā ma dha nī dha nī sā

ma mā ma nī pā dha ga saṃ ni dhā nī, ni dhā pa dhā mā ma ga rī ma pā pā (880)

This is the ālāpa.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ ावणी भाषा।।13।। (58)

िनषादांश हा यासप मा गिनसंयुता।
ष जम यमबा या प मषभदुब ला।।881।।
प मषभयोय ा बा येनोपशोिभता।
सकाकिल वरा भाषा ावणी प मो वा।।882।।

Next Trāvaṇī bhāṣā (13) (58)

The bhāṣā Trāvaṇī is born of Pañcama. It has niṣāda serving as aṃśa and graha,

and pañcama as nyāsa. It combines ga and ni, and is abundant in ṣaḍja and

241
madhyama, with pañcama and ṛṣabha occurring rarely. If, however, it is adorned by

the abundance of pañcama and ṛṣabha, it includes the kākalī svara. (881-882)

िन नी िन नी धा िन ध नी प मा मा, स सा म सा सा स ग री प मा पं।
स मा र मा मा प प सं म पा पा, प नी िन िन(नी)सा म नी(िन)पा....(?) ।।883।।
।।इ यालापः।।

ni nī ni nī dhā ni dha nī pa mā mā, sa sā ma sā sā sa ga rī pa mā paṃ

sa mā ri mā mā pa pa saṃ ma pā pā, pa nī ni (nī) sā ma nī(ni) pā….(?) (883)

This is the ālāpa.

------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ ावणी भाषा।।14।। (59)

याि क य मते चेयं ष जांशा प माि तका।।884।।

Next Trāvaṇī bhāṣā (14) (59)

In the shool of Yāṣṭka, it has ṣaḍja as aṃśa, and pañcama as nyāsa. (884)

सं सं सं प प पं ध धा ध िन िन नी सा सं िन धा नी ध सा
री सा सा िन ध िन(नी)ध सा र प र मा सा री प पं मा ध नी।
मा सं नी स िन मा ध मा ध स िन धा मा गा म धा नी स सा
सं सं सं िन स सं िन गा स िन ध सा सा सा ध नी पा प पा।।885।।
।।इ यालापः।।

saṃ saṃ saṃ pa pa paṃ dha dhā dha ni ni nī sā saṃ ni dhā nī dha sā

rī sā sā ni dha ni (nī) dha sā ri pa ri mā sā rī pa paṃ mā dha nī

mā saṃ nī sa ni mā dha mā dha sa ni dhā mā gā ma dhā nī sa sā

saṃ saṃ saṃ ni sa saṃ ni gā sa ni dha sā sā sā dha nī pā pa pā (885)

This is the ālāpa.

242
के षाि देषा भाषा गं ध हांशा रपोि झता।
आतारम धा गा प(पा) ाथने चो म यमा।।886।।

In the view of some experts, this melody is bhāṣāṅga, with dha as graha and aṃśa.

It leaves out ri and pa, and has dha setting the tāra and mandra limits. It is sparse in

ga, and belonging to the madhyama (grāma?), it is employed in prayer. (886)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ शु प मजिनते िवभाषे।।3।।

।।अथ िवभावनी िवभाषा।।1।। (5)
प मांश ह यासा शु प मसं या।
मतारा म ष जा च साप यासा रव जता।।
िवभावनी िवभाषेयमु सवे िविनयोिजता।।887।।

Next, the two vibhāṣās born of Śuddhapañcama (3)

Next, Vibhāvanī vibhāṣā (1) (5)

This Vibhāvanī vibhāṣā, based on Śuddhapañcama, has pañcama serving as aṃśa,

graha and nyāsa, and sa as apanyāsa. It leaves out ri. Its tāra limit is ma, and the

mandra limit ṣaḍja. It is employed in festivity. (887)

पा पा पा म ग मा प पा म ग ध नी धा मा मा गा मा प पा
पा गा गा स स नी ध पा प प म नी नी धा िन सा सा म गा।
मा पा पा प म पा म नी स िन ध पा पा पा म पा मा िन सा
िन(नी) धा मा ग प मा िन नी ध प स धा सा धा प मा धा प पा।।888।।
।।इ यालापः।।

pā pā pā ma ga mā pa pā ma ga dha nī dhā mā mā gā mā pa pā

pā ga gā sa sa nī dha pā pa pa ma nī nī dhā ni sā sā ma gā

mā pā pā pa ma pā ma nī sa ni dha pā pā pā ma pā mā ni sā

ni (nī) dhā mā ga pa mā ni nī dha pa sa dhā sā dhā pa mā dhā pa pā (888)

243
पं पं पं म ग मं म पं प म ग गं मं मं िन म ी (मं नी) ध मं
गा पा पा प प गा स सा स िन ध सा नी धा प पा मा िन नी।
नी धा नी स म मा ग मं प प ग नी सा नी ध धा पा प पा
सा नी नी ध िन नी ध नी स स स मा धा धा प पा पकम्।।889।।
।।इित पकालापः।।

paṃ paṃ paṃ ma ga maṃ ma paṃ pa ma ga gaṃ maṃ maṃ ni maṃ nī dha maṃ

gā pā pā pa pa gā sa sā sa ni dha sā nī dhā pa pā mā ni nī

nī dhā nī sa ma mā ga maṃ pa pa ga nī sā nī dha dhā pā pa pā

sā nī nī dha ni nī dha nī sa sa sa mā dhā dhā pa pā – this is the rūpaka. (889)

This is the rūpakālāpa.

।।अथ आ धाली िवभाषा।।2।। (6)

प मे दाि णा या या िवभाषाऽऽ धािलका मता।
प मांश ह यासा िनषादा पतया युता।।890।।
भू रतार वरा तारधैवता मृदष
ु ाि जका।
साप यासा िवहीना च गा धारे णेित षाडवा।।
िनयु िनधने गेया याि के न क तता।।891।।

Next Āndhālī vibhāṣā (2) (6)

Āndhālī is considered to be a Southern vibhāṣā in Pañcama. It has pañcama serving

as aṃśa, graha and nyāsa. It is sparse in niṣāda, and is abundant in tāra svaras. Its

dhaivata is raised and ṣaḍja softened. It has sa serving as apanyāsa. It is devoid of

gāndhāra, and hence, ṣāḍava. According Yāṣṭika, it should be sung at the fixed

conclusion / finale. (890-891)

प प म म स र मा पा धा प धा पा ध पं धं
ध ध प प स म सा री री प मा धा म मा पा।
स िन ध प प ध पं धं पं प मा मा म सा री

244
म प ध प ध प मा पं धा प मा पा प मा सा।।892।।
िन स िन म ध िन सं धं मा म री मा प धं धं
स म र स र प री मा मा प धा पं ध तं धा
प ध प प म म सा री मा प धा पं ध पा धा
स िन ध प प ध पा मा पा प आलाप उ ः।।893।।
।।इ यालापः।।

pa pa ma ma sa ri mā pā dhā pa dhā pā dha paṃ dhaṃ

dha dha pa pa sa ma sā rī rī pa mā dhā ma mā pā

sa ni dha pa pa dha paṃ dhaṃ paṃ pa mā mā ma sā rī

ma pa dha pa dha pa mā paṃ dhā pa mā pā pa mā sā

ni sa ni ma dha ni saṃ dhaṃ mā ma rī mā pa dhaṃ dhaṃ

sa ma ri sa ri pa rī mā mā pa dhā paṃ dha taṃ [?] dhā

pa dha pa pa ma ma sā rī mā pa dhā paṃ dha pā dhā

sa ni dha pa pa dha pā mā pā pa – this is the ālāpa prescribed. (892-893)

र रीप पा री स र सा ध पा ि ः, प धा ध पा धा ध प पा म मा मा।
म मा प मा पा प ध पा ध मा मा, प मा ध सा धा स ध सा म धा मा।।894।।
।।इित पकालापः।।

ri rīpa pā rī sa ri sā dha pā twice, pa dhā dha pā dhā dha pa pā ma mā mā

ma mā pa mā pā pa dha pā dha mā mā, pa mā dha sā dhā sa dha sā ma dhā mā

(894)

This is the rūpakālāpa.

योदशै वं भाषाः यु वभाषे े तथैव च।

शु प मरागेऽ मुिनि तयस मते।।895।।
।।इित प मः समा ः।।

245
Thus thirteen bhāṣās and two vibhāṣās are possible in the Śuddhapañcama rāga,

according to all the three sage experts. (895)

।।अथ िभ प मजिनता भाषाः।।5।।

।।अथ शु िभ ा भाषा।।1।। (60)
िभ प मजा भाषा ष ज ामकृ ता या।
धैवतांश ह यासा धैवतषभसंगता।।
ष जम यमसंवादा शु िभ ा मता सताम्।।896।।

Next the bhāṣās born of Bhinnapañcama (5)

Next Śuddhabhinnā bhāṣā (1) (60)

Śuddhabhinnā is considered by the sages to be a bhāṣā born of Bhinnapañcama in

the fold of the ṣaḍjagrāma. It has dhaivata serving as aṃśa, graha and nyāsa. It

combines dhaivata and ṛṣabha, and displays ṣaḍja-madhyama consonance. (896)

ध ध धा ध र धा धा र स म धा र प नी प धा।
ध प मा स र गा मा ग ध र धा र ध धा प पा।।897।।
।।इ यालापः।।

dha dha dhā dha ri dhā dhā ri sa ma dhā ri pa nī pa dhā

dha pa mā sa ri gā mā ga dha ri dhā ri dha dhā pa pā. (897)

This is the ālāpa.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ धैवतभूिषता भाषा।।2।। (61)

तथैव प मे म यम ामगानयुक्।
म यमांश हा धा ता म षभिवभूिषता।।898।।
म यषभसंवादा ऋषभ वरदुबला।
त
ु म यलया तारष जा फु रतधैवता।।899।।
पूणाऽऽरो वरोिह यां वणा यामुपशोिभता।

246
लिलतैगमकै यु ा भाषा धैवतभूिषता।।900।।

Next Dhaivatabhūṣitā bhāṣā (2) (61)

Similarly, In Bhinnapañcama, to be sung in the madhyamagrāma, arises the

Dhaivatabhūṣitā bhāṣā. It has madhyama serving as aṃśa and graha, and dha as

the nyāsa. It is adorned by the mandra ṛṣabha. It is marked by madhyama-ṛṣabha

consonance, and sparseness of ṛṣabha as a lone svara. It is suitable for the druta

and madhya tempos. It is marked by the tāra ṣaḍja and the dhaivata rendered in the

sphurita manner. It is complete in svara content, and is graced by the ārōhī and

avarōhī varṇas, and is endowed with delicate gamakas. (898-900)

म म म र म र मा मा गा म सा मं म गा री
म ग र म ग र मं मं मा प पं धं ध नी धं।
म म म ग र म पा पं धा िन धा नी स धा पं
प ध िन स ध िन सं धं मा म री मा प धं धं।।901।।
।।इ यालापः।।

ma ma ma ri ma ri mā mā gā ma sā maṃ ma gā rī

ma ga ri ma ga ri maṃ maṃ mā pa paṃ dhaṃ dha nī dhaṃ

ma ma ma ga ri ma pā paṃ dhā ni dhā nī sa dhā paṃ

pa dha ni sa dha ni saṃ dhaṃ mā ma rī mā pa dhaṃ dhaṃ (901)

This is the a.
--------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ िवशाला भाषा।।3।। (62)

प मांश हा धा ता ष जधैवतसंगता।
संपूणा म यम ामे िभ प मसंभवा।।
िवशाला ग दता भाषा बुधैः क रव लभा।।902।।

Next Viśālā bhāṣā (3) (62)

247
Viśālā is a bhāṣā born of Bhinnapañcama in the madhyamagrāma. It has pañcama

serving as aṃśa and graha, and dha as the nyāsa. It combines ṣaḍja and dhaivata

much. It is complete in svara content. According to the experts it is dear to the

kinnaras. (902)

प प पंचम धा नी ध स ध नी स ध नी प धा।
प म गा स र गा मा प प ध नी म प नी प धा।।903।।
।।इ यालापः।।

pa pa pañcama dhā nī dha sa dha nī sa dha nī pa dhā

pa ma gā sa ri gā mā pa pa dha nī ma pa nī pa dhā. (903)

This is the ālāpa.

-----------------------------------------------------------------------------------------------

इ येताः प मे िभ े भाषाि त ः क तताः।।904।।

These are the three bhāṣās spoken of in Bhinnapañcama. (904)

।।अथ ट कै िशकजिनता भाषाः।।6।।

।।अथ मालवा भाषा।।1।। (63)
ट कै िशकजा भाषा मालवा ष जसं या।
धैवतांश ह यासा ष जधैवतसंगता।।
प मषभयो ािप संग योपिचता सदा।।905।।

Next, the bhāṣās born of Ṭakkakaiśika (6)

Next Mālavā bhāṣā (1) (63)
Mālavā bhāṣā, born of Ṭakkakaiśika, resides in the ṣaḍjagrāma. It has dhaivata serving as
aṃśa, graha and nyāsa. It combines ṣaḍja and dhaivata, and is also marked by pañama-ṛṣabha
combination. (905)

ध ध धा ध ध धा धा धा स र मा प प मा ग री।
म धा पा धा ग री मा प म धा धालाप ई रतः।।906।।

dha dha dhā dha dha dhā dhā dhā sa ri mā pa pa mā ga rī

ma dhā pā dhā ga rī mā pa ma dhā dhā – this is the prescribed ālāpa. (906)

248
---------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ िभ वि लका भाषा।।2।। (64)

ष जांशधैवत यासा ब ला धिनषादयोः।
प मषभसंवादा ट कै िशकसंभवा।।
भाषेयं िभ व लीका ष ज ामकृ ता या।।907।।

Next Bhinnavallikā bhāṣā (2) (64)

This bhāṣā, Bhinnavallikā, is born of Ṭakkakaiśika and resides in the ṣaḍjagrāma. It has ṣaḍja
serving as aṃśa, and dhaivata as nyāsa. It abounds in dha and niṣāda. It displays pañcama-
ṛṣabha consonance. (907)

ध ध नी ध िन धा नी धा प नी िन स नी ध पा।
ध प नी म प नी गा री स गा री म प नी ध धा।।908।।
।।इ यालापः।।

dha dha nī dha ni dhā nī dhā pa nī ni sa nī dha pā

dha pa nī ma pa nī gā rī sa gā rī ma pa nī dha dhā. (908)
This is the ālāpa.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ गा धारलिलता भाषा।।3।। (65)

म यमांश हा पूणा धैवत यासभूिषता।
िनयो या िपतृकृ येषु गा धारलिलता वया।।909।।

Next Gāndhāralalitā bhāṣā (3) (65)

The bhāṣā named Gāndhāralalitā has madhyama serving as aṃśa and graha, and dhaivata as
nyāsa. It is complete in svara content. It ought to be employed in rituals for the ancestors.
(909)

मा धा सा सा प पा सा सा म ग धा स ग री स री।
ध धा स री र गा गा री र सा गा री स री ध धा।।910।।

mā dhā sā sā pa pā sā sā ma ga dhā sa ga rī sa rī
dha dhā sa rī ri gā gā rī ri sā gā rī sa rī dha dhā. (910)
----------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ क छेली भाषा।?।।। (?)

म यमांश ह यासा िनगा यां स(प?) रव जता।
स षाि जका (सा) रभूयसी शासने मृता।।

249
क छे ली भािषका िभ ष जे म यमगानयुक् ।।911।।

Next Kacchēlī bhāṣā (?) (?)

Kacchēlī, a bhāṣā in Bhinnaṣaḍja[?], to be sung in the madhyamagrāma, has madhyama
serving as aṃśa, graha and nyāsa. It is devoid of ni and ga……… It is abundant in [sā and?]
ri, and has been prescribed in punishment / command. (911)
----------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ ािवडी भाषा।।4।। (66)

प मांश हा धा ता पूणा म यमभूयसी।
म यम ामगा भाषा धिनसंग ितरािजता।।
ािवडी देशना ेयं िव याता याि को दता।।912।।

Next Drāviḍī bhāṣā (4) (66)

Drāviḍī bhāṣā, known after the land of that name, has been described by Yāṣṭika. it has
pañcama serving as aṃśa and graha, and dha as nyāsa. it is complete in Isvara content, and
abounds in madhyama. It is sung in the madhyamagrāma, and is adorned by combinations of
dha-ni. (912)

पा पा मा म ग धा धा पा मा धा सा सा िन धा ध नी।
प प नी ध प नी धा धा धा स िन धा म म नी िन धा।।913।।
।।इ यालापः।।

pā pā mā ma ga dhā dhā pā mā dhā sā sā ni dhā dha nī

pa pa nī dha pa nī dhā dhā dhā sa ni dhā ma ma nī ni dhā. (113)
This is the ālāpa.
----------------------------------------------------------------------------------------------

इमां िवभाषामाच प ं कि त रम्।

इित ित ः समा द ा कै िशकसंभवाः।।
भाषा भाषािवद धेन कालसेनेन भूभुजा।।914।।

“Nobody has described this vibhāṣā more clearly or in a better manner” - this is the way in
which the royal author Kālasēna, the expert on bhāṣās, has described the three bhāṣās
originating in Ṭakkakaiśika. (914)
--------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ िह दोलजिनता भाषाः।।7।।

।।अथ िभ विलता भाषा।।1।। (67)
िह दोिल(ल)कसमु भूता म यम ामवािसनी।

250
गा धारांश हा ष ज ा ता धैवतव जता।।915।।

Next Hindola-born bhāṣās (7)

Next Bhinnavalitā bhāṣā (1) (67)
(Bhinnavalitā bhāṣā) is born of Hindōla, and resides in the madhyamagrāma. it has gāndhāra
serving as aṃśa and graha, and ṣaḍja as the nyāsa, and lacks dhaivata. (915)

गा गा र सा िन िन िन नी प स नी प पा पा
नी सा स गा स िन स गा ग स गा ग गा सा।
पा नी स सा र िन िन नी िन म गा ग सा नी
नी नी स मा ग स िन सा स स सालपेत।।916।।
।।इ यालापः।।

gā gā ri sā ni ni ni nī pa sa nī pa pā pā
nī sā sa gā sa ni sa gā ga sa gā ga gā sā
nī nī sa mā ga sa ni sā sa sa sa / sā – elaborate thus. (916)
This is the ālāpa.
---------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ ािवडी भाषा।।2।। (68)

ािवडी े खके भाषा प मांश हा तथा।
ष ज वराि तमा पूणा ष ज ाममुपाि ता।।917।।

Next Drāviḍī bhāṣā (2) (68)

In Prēṅkhaka, Drāviḍī is a bhāṣā, with pañama serving as aṃśa and graha, and ṣaḍja as nyāsa.
It is complete in svara content, and resides in the ṣaḍjagrāma. (917)

पा नी धा ध स मा स गा र ग ग गा गा री स धा सा र गा
मा री गा स ध सा प धा प ग ग पा धा सा र पा गा प मा।
गा री सा स िन सा प री स स र धा सा री ग गा मा म गा
री सा री ग र री स री म प स सा सालाप इ यूिहतः।।918।।
।।इ यालापः।।

pā nī dhā dha sa mā sa gā ri ga ga gā gā rī sa dhā sā ri gā

mā rī gā sa dha sā pa dhā pa ga ga pā dhā sā ri pā gā pa mā
gā rī sā sa ni sā pa rī sa sa ri dhā sā ī ga gā mā ma gā
rī sā rī ga ri rī sa rī ma pa sa sā sā – this is the ālāpa arrived at. (918)
----------------------------------------------------------------------------------------------

251
 ।।अथ रिवच ा भाषा।।3।। (69)
िनषादांश हा सा ता रिवच ा धव जता।
ष जे े खकसंभूता भाषा गीत व लभा।।919।।

Next Ravicandrā bhāṣā (3) (69)

Born of Prēṅkhaka in the ṣaḍjagrāma, the bhāṣā Ravicandrā has niṣāda serving as aṃśa and
graha, and sa as the nyāsa. It lacks dha, and is loved by knowledgeable musicians. (919)

िन िन िन स म म मा री मा ग री सा स सा मा
ग म िन िन स स नी सा सा िन पा पा प नी सा।
िन प प प िन स नी सा पा स नी गं ग पा मा
प म म र म प नी नी सा िन नी नी स सा सा।।920।।
।।इ यालापः।।।

ni ni ni sa ma ma mā rī mā ga rī sā sa sā mā
ga ma ni ni sa sa nī sā sā ni pā pā pa nī sā
ni pa pa pa ni sa nī sā pā sa nī gaṃ ga pā mā
pa ma ma ri ma pa nī nī sā ni nī nī sa sā sā. (920)
This is the ālāpa.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ पावती भाषा।।4।। (70)

पावती े खके भाषा ष ज यास हांिशका।
संपूणा ष जगानाहा गमकालि पेशला।।921।।

Next Pārvatī bhāṣā (4) (70)

Pārvatī is a bhāṣā in Prēṅkhaka, to be sung in the ṣaḍjagrāma. It has ṣaḍja serving as nyāsa,
graha and aṃśa. It is complete in svara content, and is beautiful with gamaka (aaaaa..)
elaboration. (921)

स स िन प म र मा मा नी ध पा मा म री मा
प िन िन म र म गा नी सा िन नी सा ग पा नी।
स स िन प म प नी मा धा िन धा पा म मा री
स म र म स म गा री सा िन सालाप उ ः।।922।।
।।इ यालापः।।

sa sa ni pa ma ri mā mā nī dha pā mā ma rī mā
pa ni ni ma ri ma gā nī sā ni nī sā ga pā nī
252
sa sa ni pa ma pa nī mā dhā ni dhā pā ma mā rī
sa ma ri ma sa ma gā rī sā ni sā – this is the ālāpa prescribed. (922)
-----------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ गौडी भाषा।।5।। (71)

गौडी िह दोिल(ल)के भाषा ष ज यास हांिशका।
म ष जी(जा) प मो थगमकालापपेशला।।923।।
धैवतषभहीना च म ष जा रधोि झता।
ि यसंभाषणे त ै नयो या ष जसं या।।924।।

Next Gauḍī bhāṣā (5) (71)

Gauḍī is a bhāṣā in Hindōla dwelling in the ṣaḍjagrāma. It has ṣaḍja serving as nyāsa, graha
and aṃśa. It is marked by the mandra ṣaḍja, and drops dhaivata and ṛṣabha. It is adorned by
gamaka (aaaa…) elaboration from pañcama. It should be employed by the masters of the art
in the context of lovers conversing with each other. (923-924)

सा सा स सा स ग म पा प म पा म पा मा
मा गा स सा स स ग मा प प मा ग मा पा।
मा पा ग पा म प ग मा प प मा ग सा सा
सा सा िन सा ग म म गा म िन सा म सा सा।।925।।
गा सा स सा स स स ग मा स ग मा स सा गा
सा पा प पा म प म गा ग स सा स सा मा।
सा पं म पं प प ग मं प प मा म सा मा
सा गा स मा िन म ग सा स िन सा स सा सा।।926।।
।।इ यालापः।।

sā sā sa sā sa ga ma pā pa ma pā ma pā mā
mā gā sa sā sa sa ga mā pa pa mā ga mā pā
mā pā ga pā ma pa ga mā pa pa mā ga sā sā
sā sā ni sā ga ma ma gā ma ni sā ma sā sā (925)
gā sā sa sā sa sa ga mā sa ga mā sa sā gā
sā pā pa pā ma pa ma gā ga sa sā sa sā mā
sā paṃ ma paṃ pa pa ga maṃ pa pa mā ma sā mā
sā gā sa mā ni ma ga sā sa ni sā sa ni sā sa sā sā (926)
This is the ālāpa.

स स ग म ग प मा म (मं) मं ग सा ष ज सं सं

253
ग म म प प (ग) गा पं मा प गा सा प मा पा।
ग ग िन प िन स नी सा सा ग मा पा म पा मं
म म म म ग िन सा गं गा म गा सा िन सा मं।।
ग ग स स इित यु ं पकं गौिडका थं( थम्)।।927।।
।।इित पकालापः।।

sa sa ga ma ga pa mā ma (maṃ) maṃ ga sā ṣaḍja saṃ saṃ

ga ma ma pa pa (ga) gā paṃ mā pa gā sā pa mā pā
ga ga ni pa ni sa nī sā sā ga mā pā ma pā maṃ
ma ma ma ma ga ni sā gaṃ gā ma gā sā ni sā maṃ
ga ga sa sa – this is a fit rūpaka in Gauḍī. (927)
This is the rūpakālapa.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ मालववेसरी भाषा।।6।। (72)

िह दोिल(ल)के पुनभाषौडु वा मालववेसरी।
ष जांश हण यासा गाप यासा रधोि झता।।928।।
गतारा म पा यु ा गमकै सप मैः।
यो या संभोगशृ गारे रसे वीरे च सा बुधैः।।929।।

Next Mālavavēsarī bhāṣā (6) (72)

In Hindōla, Mālavavēsarī emerges as a five-svara bhāṣā, dropping ri and dha. It has ṣaḍja
serving as aṃśa, graha and nyāsa, and ga as apanyāsa. It is marked / limited by ga in the tāra,
and pa in the mandra range. It is endowed with gamakas around sa and pañcama. It should be
employed by the wise performers in lovers’ union and in the vīra rasa. (928-929)

स सं सं िन पं पं प मं गं ग पं मं
ग मं सं ग पं मं प पं प म गं मं।
म गं सं स पं मं स सं गं स पं नी
स सा नी िन सं गं स मं गा प नी सं।।930।।
।।इ यालापः।।

sa saṃ saṃ ni paṃ paṃ pa maṃ gaṃ ga paṃ maṃ

ga maṃ saṃ ga paṃ maṃ pa paṃ paṃ ma gaṃ maṃ
ma gaṃ saṃ sa paṃ maṃ sa saṃ gaṃ sa paṃ nī
sa sā nī ni saṃ gaṃ sa maṃ gā pa nī saṃ (930)
This is the ālāpa.

254
सा सा िन पा म प म गा म प मा स सा सा
सा सा स गा ग प म सा ि रदं िन सा सा।
सा सा ग सा म िन िन पा िन प मा ग गा सा
सा नी ग मा स प िन पा स िन सा स सा सा।।931।।
।।इित पकालापः।।

sā sā ni pā ma pa ma gā ma pa mā sa sā sā
sā sā sa gā ga pa ma sā – two of this. ni sā sā
sā sā ga sā ma ni ni pā ni pa mā ga gā sā
sā nī ga mā sa pa ni pā sa ni sā sa sā sā. (931)
This is the rūpakālāpa.
--------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ छे वाटी भाषा।।7।। (73)

ब (म ?) ष ज हांशना ता ऋषभेण िवव जता।
धैवत वरभूिय ा(ऽ)प यासाि वतग वरा।।932।।
तारगा धार िचरा म धैवतभूिषता।
िनयो येयं रसे हा ये गमकै ः समल कृ ता।।933।।
उ सवे च सदा त ैः छेवाटी े खको वा।
याि कः पुनराच पूणामेतां सम वराम्। ।934।।

Next Chēvāṭī bhāṣā (7) (73)

Chēvāṭī is born of Prēṅkhaka. It has much / mandra ṣaḍja serving as graha, aṃśa and nyāsa,
and lacks ṛṣabha. But Yāṣṭika has described it as complete, with all the svaras rendered
plainly. It abounds in dhaivata, and the svara ga serves as the apanyāsa. It is beautiful with
tāra gāndhāra, and adorned by mandra dhaivata. It is to be employed in the hāsya rasa,
adorned by gamakas, and in festivity, by masters of music. (932-934)

स स स स ग म पा पं सं ग पं मं ग . . (?)
म ग ध िन प (प)पामं गा िन धा पं प पं मं।
ग प म ग प म गा पं मा ग गं सं स सं गं
म प प प प म गं पं पं म गा धा िन पा पं।।935।।
म ग िन ध प प पा मं गा प मा गा प मा गा
ग स स स स ग मं पं पा प पा मं ग पा मं।
ग प म ग प म गा पं मा ग सा गं स सा गं

255
म प िन स स ग सा गं मा ग पा पं िन सा मं।।936।।
।।इ यालापः।।

sa sa sa sa ga ma pā paṃ saṃ ga paṃ maṃ ga.. (?)

ma ga dha ni pa (pa) pāmaṃ gā ni dhā paṃ pa paṃ maṃ
ga pa ma ga pa ma gā paṃ mā ga gaṃ saṃ sa saṃ gaṃ
ma pa pa pa pa ma gaṃ paṃ paṃ ma gā dhā ni pā paṃ
ma ga ni dha pa pa pā maṃ gā pa mā gā pa mā gā
ga sa sa sa sa ga maṃ paṃ pā pa pā maṃ ga pā maṃ
ga pa ma ga pa ma gā paṃ mā ga sā gaṃ sa sā gaṃ
ma pa ni sa sa ga sā gaṃ mā ga pā paṃ ni sā maṃ. (935-936)
This is the ālāpa.

स गा म मा प मा प मा प मा म गा ग सा स सा
ग गा िन नी स नी स सा स सा ग सा ग मा प पा।
स नी स गा स धा िन पा (प) नी प मा म मा प मा
म गा म सा स गा म पा िन मा स गा स नी स सा।।937।।
।।इित पकालापः।।

sa gā ma mā pa mā pa mā pa mā ma gā ga sā sa sā
ga gā ni nī sa nī sa sā sa sā ga sā ga mā pa pā
sa nī sa gā sa dhā ni pā (pa) nī pa mā ma mā pa mā
ma gā ma sā sa gā ma pā ni mā sa gā sa nī sa sā. (937)
This is the rūpakālāpa.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ का बोजी भाषा।।8।। (74)

ष जांश हण यासा िनषाद वरभूयसी।
म प मसंयु ा धैवतषभव जता।।938।।
िह दोलकसमु भूता म यम ामवािसनी।
भाषा का बोिजका अ या आलापोऽथ िन यते। ।939।।

Next Kāmbōjī bhāṣā (8) (74)

Kāmbōjī bhāṣā is born of Hindōla, and resides in the madhyamagrāma. It has ṣaḍja serving as
aṃśa, graha and nyāsa, and abounds in the svara, niṣāda. It is endowed with (much?) mandra
pañcama, and lacks dhaivata and ṛṣabha. Its ālāpa is next shown. (938-939)

सा सा सा प प नी िन सा िन स स सा सा गा स सा सा स नी

256
सा सा नी स स गा स सा िन िन स पा नी गा ग गा सा स सा।
पा नी नी िन प मा ग मा म ग म मा गं सा स सा सा ग सा
सा गा मा म ध गं ग गा ग प प नी सा सा स आलापनम्।।940।।
।।इित आलापः।।

sā sā sā pa pa nī ni sā ni sa sa sā sā gā sa sāsā sa nī
sā sā nī sa sa gā sa sā ni ni sa pā nī gā ga gā sā sa sā
pā nī nī ni pa mā ga mā ma ga ma mā gaṃ / maṃ sā sa sā sā ga sā
sā gā mā ma ma gaṃ ga gā ga pa pa nī sā sā sa – this is the ālāpa. (940)
This is the ālāpa.

सा सा पा नी िन सा नी स प िन िन िन िन पा नी स गा सा िन सा सा
मा मा गं गा स सा गं ग ग स िन स िन सा पा प पा नी िन सा पं।
गं गा सा मं ग मा मं ग म स िन ग िन पं नी िन सा गं स नी मा
मा गा गं गा ग सा नी िन िन स स ग स गा सा स सा पकं वै।.941।।
।।इित पकालापः।।

sā sā pā nī ni sā nī sa pa ni ni ni ni pā nī sa gā sā ni sā sā
mā mā gaṃ gā sa sā gaṃ ga ga sa ni sa ni sā pā pa pā nI1 ni sā paṃ
gaṃ gā sā maṃ ga mā maṃ ga ma sa ni ga ni paṃ nī ni sā gaṃ sa nī mā
mā gā gaṃ gā ga sā nī ni ni sa sa ga sa gā sā sa sā – this is the rūpaka. (941)
----------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ ष जम या भाषा।।9।। (75)

िह दोलकसमु भूता ष ज ामसमुपाि ता।
ष जांश हण यासा धैवतषभदुबला।।942।।
िनषादषभहीन वादौडु वा गपसंगता।
ष जम यमसंवादा ष जम येित क ता।।943।।

Next Ṣaḍjamadhyā bhāṣā (9) (75)

The bhāṣā called Ṣaḍjamadhyā is born of Hindōla and dwells in the ṣaḍjagrāma. It has ṣaḍja
serving as aṃśa, graha and nyāsa, and is weak in dhaivata and ṛṣabha. Lacking niṣāda and
ṛṣabha [?], it is five-svara. It combines ga and pa in phasing, and displays the ṣaḍja-
madhyama consonance. (942-943)

सा सा सा ग प मा सा ध स ग पा म म गा म गा।
स स सा म प गा मा म म गा सा म ग धा स सा।।944।।

257
 ।।इ यालापः।।

sā sā sā ga pa mā sā dha sa ga pā ma ma gā ma gā
sa sa sā ma pa gā ma ma gā sā ma ga dhā sa sā. (944)
This is the ālāpa.
--------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ मधुरी भाषा।।10।। (76)

मधुरी े खके भाषा म यम ामसं या।
म यमांश हा ष ज यासा प मभूयसी।।
ध यो धपयोयु ा संग या े णे भवेत्।।945।।

Next Madhurī bhāṣā (10) (76)

Madhurī is a bhāṣā in Prēṅkhaka, residing in the madhyamagrāma. It has madhyama serving
as the aṃśa and graha, and ṣaḍja as the nyāsa. It abounds in pañcama. It is marked by dha-ni
and dha-pa combination. It may be employed in the prēkṣaṇa performance. (945)

म म मा ध िन पा धा िन िन ध सा म म गा स री।
स र गा म म धा नी ध प ध नी म म गा र सा।।946।।
।।इ यालापः।।

ma ma mā dha ni pā dhā ni ni dha sā ma ma gā sa rī

sa ri gā ma ma dhā nī dha pa dha nī ma ma gā ri sā. (946)
-------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ चूतम री भाषा।।11।। (77)

तथैव े खके भाषा म यमा चूतम जरी।
म यमांश हा ष ज यासा ऋषभव जता।।947।।
ष जप मसंग या संयु ा षाडवी तथा।
िनगसंवादसंप ा अ या आलाप ईयते।।948।।

Next Cūtamañparī bhāṣā (11) (77)

Similarly, in Prēṅkhaka, the bhāṣā Cūtamañjarī arises in the madhyamagrāma. It has
madhyama serving as aṃśa and graha, and ṣaḍja as nyāsa. It lacks ṛṣabha, and is thus six-
svara. It is marked by ṣaḍja-pañcama combinations, and endowed with ni-ga consonance. Its
ālāpa is now described. (947-948)

मा मा मा स प मा नी धा स प मा म ध पा स गा।
म म सा प प नी धा स प मा म म ध पा स सा।।949।।

258
 ।।इ यालापः।।

mā mā mā sa pa mā nī dhā sa pa mā ma dha pā sa gā
ma ma sā pa pa nī dhā sa pa mā ma ma dha pā sa sā. (949)
This is the ālāpa.
---------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ िह दोलकजिनते िवभाषे।।4।।

।।अथ िभ पौराली िवभाषा।।1।। (7)
िवभाषा े खके िभ ा पौराली ष जिव मा।
म यमांश हा पूणा े णा(णे?) िविनयोिजता।।950।।

Next, the two vibhāṣās born of Hindōla. (4)

Next, Bhinnapaurālī vibhāṣā (1) (7)
Bhinnapaurālī vibhāṣā lies within Prēṅkhaka. It has ṣaḍja serving as nyāsa, and madhyama as
the aṃśa and graha. It is complete in svara content. It is to be employed in viewing (the
beloved). (950)

म मा म म स पा मा प नी सा सा ग म मा ग सा।
ध ग मा स म गा री सा नी सा म ग र सा िन सा।।951।।
।।इ यालापः।।

ma mā ma ma sa pā mā pa nī sā sā ga ma mā ga sā
dha ga mā sa ma gā rī sā nī sā ma ga ri sā ni sā. (951)
This is the ālāpa.
----------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ िप री िवभाषा।।2।। (8)

गा धारांश हा सा ता िनषादेन िवव जता।
िवभाषा िप री नाम िह दोलकसमु वा।।952।।

Next Piñjarī vibhāṣā (2) (8)

Piñjarī vibhāṣā is born of Hindōla. It has gāndhāra serving as aṃśa and graha, and sa as the
nyāsa. It lacks niṣāda. (952)

ग गा गा री सा धा स स र ग ग मा गा र स ध सा
प धा पा गा पा धा स र ग प ग गा री स स िन सा।
ध री सा सा री धा स र ग ग म मा गा र स र री
ग री री सा री मा प ध र प र गा र र र सा।।953।।

259
 ।।इ यालापः।।

ga gā gā rī sā dhā sa sa ri ga ga mā gā ri sa dha sā
pa dhā pā gā pā dhā sa ri ga pa ga gā rī sa sa ni sā
dha rī sā sā rī dhā sa ri ga ga ma mā gā ri sa ri rī
ga rī rī sā rī mā pa dha ri pa ri gā ri ri ri sā. (953)
This is the ālāpa.
-------------------------------------------------------------------------------------

इित भाषा दशैका च िह दोले े िवभािषके ।।954।।

These are the eleven bhāṣās and two vibhāṣās that lie in Hindōla. (954)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ बो रागजिनता भाषा।।8।।

।।अथ मा गली भाषा।।1।। (78)
बो े या मा गली भाषा प मांश हा तथा।
म यम यासकिलता संपूणा म यमो वला।।955।।
िनषादव ैवतयोः संवादेन िवभूिषता।
बा यं दृ यते व याः सव वरगतं बुधैः।।956।।
सवषु म गले वेषा गीयते गीतकोिवदैः।
तेनासौ म गला ो ा कालसेनेन भूभुजा।।957।।

Next, the bhāṣās born of Bōṭṭarāga (8)

Next, Māṅgalī bhāṣā (1) (78)

Māṅgalī bhāṣā arises in Bōṭṭa. It has pañcama serving as aṃśa and graha, and

madhyama as nyāsa. It is complete in svara content, and brightens the

madhyamagrāma / is bright with madhyama. It is adorned by niṣāda-dhaivata

consonance / combination. All the svaras occur in abundance in it. It is sung on all

auspicious occasions by master musicians. Hence the royal author Kālasēna

describes it as auspicious. (955-957)

पा पा धा पा प धा धा गा गं गा पा धा म गा र री।
र गा मा पा स नी धा पा नी धा पा प स गा स सा।।958।।
260
 ।।इ यालापः।।

pā pā dhā pā pa dhā dhā gā gaṃ gā pā dhā ma gā ri rī

ri gā mā pā sa nī dhā pā nī dhā pā pa sa gā sa sā. (958)

This is the ālāpa.

-------------------------------------------------------------------------------------------

बो रागः समु ो मा ग या भाषयैकया।।959।।

Bōṭṭarāga is revealed by the single bhāṣā, Māṅgalī. (959)

।।अथ मालवकै िशकजिनता भाषाः।।9।।

।।अथ मालवा भाषा।।1।। (79)

हांश यासष जा या भू रगा धारिन वना।
व जता धिनषादा यामौडु वा म प मा।।960।।
मालवा ष जगानाहा जाता मालवकै िशकात्।
िनयो या दीपनादौ तु स क ण वमुपेयुषी।।961।।
िनधहे वौडु व वेन िवना य येन के निचत्।
पषौ़डुवैव (अथौडु वैव) िव ेया नानामतिवचारतः।।962।।

Next, the bhāṣās born of Mālavakaiśika (9)

Next, Mālavā bhāṣā (1) (79)

Mālavā bhāṣā, born of Mālavakaiśika, is fit to be sung in the ṣaḍjagrāma. It has

ṣaḍja serving as graha, aṃśa and nyāsa, and is full of gāndhāra. Being devoid of

dhaivata and niṣāda, it is five-svara, and has pañcama setting the mandra limit /

occurring in the mandra region. It is employed in kindling (feeling). It attains a

saṅkīrṇa (mixed origin) status because of its five-svara reduction being brought

about by dhaivata and niṣāda. / It is saṅkīrṇa and even though the dropping of

261
dhaivata-niṣāda is not possible according to some, it is five-svara, according to all

schools of thought. (960-962)

सा स सा सा स सा गा ग गा गा म गा
री र सा सा स गा सा ग री री स सा।
सा ग गा मा प मा गा ग पा पा ग री
री स सा गा स गा री र सा सा स सा।।963।।
सा ग पा मा प मा सा ग री री र सा
पा प मा गा ग मा गा र री गा म गा।
गा र री सा स सा गा स गा गा (प पा)
पा ग री री र सा मा ग गा सा स सा।।
गा ग पा पा ग गा मा ग गा गा म गा
री र सा सा ग सा री र सालापनम्।।964।।
।।इ यालापः।।

sā sa sā sā sa sā gā ga gā gā ma gā

rī ri sā sā sa gā sā ga rī rī sa sā

sā ga gā mā pa mā gā ga pā pā ga rī

rī sa sā gā sa gā rī ri sā sā sa sā. (963)

sā ga pā mā pa mā sā ga rī rī ri sā

pā pa mā gā ga mā gā ri rī gā ma gā

gā ri rī sā sa sā gā sa gā gā (pa pā)

pā ga rī rī ri sā mā ga gā sā sa sā

gā ga pā pā ga gā mā ga gā gā ma gā

rī ri sā sā ga sā rī ri sā – this is the ālāpana. (964)

This is the ālāpa.

स गा गा पा गा गा म ग ग म ग री री र र र री
स री सा मा पा पं म ग ग प ग मा धा र र र सा।
262
 र री सा री गा री स प म ग म मा मा प स र री
स नी सा सा मा गा म ग म र स गा री र स स सा।।965।।
।।इित पकालापः।।

sa gā gāpā gā gā ma ga ga ma ga rī rī ri ri ri rī

sa rī sā mā pā paṃ ma ga ga pa ga mā dhā ri ri ri sā

ri rī sā rī gā rī sa pa ma ga ma mā mā pa sa ri rī

sa nī sā sā mā gā ma ga ma ri sa gā rī ri sa sa sā. (965)

This is the rūpakālāpa.

---------------------------------------------------------------------------------

।।अथ बा गाली भाषा।।2।। (80)

म यप मभूिय ा ष ज यास हांिशका।
ष जे बा गािलका भाषा िनयो यो सुकताजुिष।।
संपूण वरिन ादा जाता मालवकै िशकात्।।966।।

Next Bāṅgālī bhāṣā (2) (80)

Born of Mālavakaiśka in ṣaḍjagrāma, the bhāṣā, Bāṅgālī, abounds in madhyama

and pañcama. It has ṣaḍja serving as nyāsa, graha and aṃśa. All svaras are

sounded in it. It ought to be employed in a burst of enthusiasm and spirit. (966)

स स स स प म गा मं गां ग मं मं ग पा पं
प म म ग ग म गा मं पा स सा सं िन सं सं।
िन र ग र स प धा नी पा प नी पा िनपा मं
म ग म प प िन सा सा री र सा री स सा सा।।967।।
।।इित आलापः।।

sa sa sa sa pa ma gā maṃ gāṃ ga maṃ maṃ ga pā paṃ

pa ma ma ga ga ma gā maṃ pā sa sā saṃ ni saṃ saṃ

ni ri ga ri sa pa dhā nī pā pa nī pā nipā maṃ

263
ma ga ma pa pa ni sā sā rī ri sā rī sa sā sā. (967)

This is the ālāpa.

स सा म गा म गा र री र री ग मा प गा म गा
र सा स सा र री स नी िन सा ध नी ध सा िन सा।
स सा र गा ग री स नी स सा र री स नी स सा।।968।।
।।इित पकालापः।।

sa sā ma gā ma gā ri rī ri rī ga mā pa gā ma gā

ri sā sa sā ri rī sa nī ni sā dha nī dha sā ni sā

sa sā ri gā ga rī sa nī sa sā ri rī sa nī sa sā. (968)

This is the rūpakālāpa.

----------------------------------------------------------------------------------

।।अथ हषपुरी भाषा।।3।। (81)

ष जांश हण यासा तारप मभूिषता।
म म यमभूिय ा धैवतेन िवनाकृ ता।।969।।
भाषा हषपुरी नाम हषादौ िविनयोिजता।
आच याि क वेनां पूणा मालवकै िशके ।।970।।

Next, Harṣapurī bhāṣā (3) (81)

The bhāṣā Harṣapurī in Mālavakaiśika has ṣaḍja serving as aṃśa, graha and nyāsa.

It is adorned by the tāra pañcama, and has plenty of mandra madhyama. It lacks

dhaivata. But according to Yāṣṭka, it is complete in svara content. It should be

employed in situations of joy. (969-970)

स स स स र स सा न गा म पा पा म सा सं
प प स स स ग मा गा गा र री सा स नी नी।
प स िन स म ग री सा नी प सा नी स सा सा
िन र र प ग िन री सा स(सा) स सा सा िन नी नी।।971।।

264
िन स र स िन स सा सा सं म पा पं म सं सं
प प प म म ग मा गं गा ग गा री र सा सा।
िन स स िन िन प सा नी सा म गा री र सा सा
िन िन प स िन स सा सा री प गा नी स सा नी।।972।।
स स र िन स िन नी री मा र गा नी स सा मं
ग म प प स प पा पं मा म गा री र सा सा।
िन िन प स िन स सा सा गा र नी नी प सा नी
स ध स र र र पा सं नी र सा नी स सा सा।।973।।
।।इ यालापः।।

sa sa sa sa ri sa sā niṃ gā ma pā pā ma sā saṃ

pa pa sa sa sa ga mā gā gā ri rī sā sa nī nī

pa sa ni sa ma ga rī sā nī pa sā nī sa sā sā

ni ri ri pa ga ni rī sā sa(ā) sa sā sā ni nī nī. (971)

ni sa ri sa ni sa sā sā saṃ ma pā paṃ ma saṃ saṃ

pa pa pa ma ma ga mā gaṃ gā ga gā rī ri sā sā

ni sa sa ni ni pa sā nī sā ma gā rī ri sā sā

ni ni pa sa ni sa sā sā rī pa gā nī sa sā nī (972)

sa sa ri ni sa ni nī rī mā ri gā nī sa saṃ

ga ma pa pa sa pa pā paṃ mā ma gā rī I sā sā

ni ni pa sa ni sa sā sā gā ri nī nī pa sā nī

sa dha sa ri ri ri pā saṃ nī ri sā nī sa sā sā. (973)

This is the ālāpa.

स नी र सा री ग र सा िन री री, ग सा िन गा गा र िन सा म गा गा।
री गा र पा गा र स नी स री गा, सा सा ग रीदं कल पकं वै।।974।।
।।इित पकालापः।।

sa nī ri sā rī ga ri sā ni rī rī, ga sā ni gā gā ri ni sā ma gā gā

265
rī gā ri pā gā ri sa nī sa rī gā, sā sā ga rī – this is the rūpaka. (974)

This is the rūpaka1pa.

---------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ गौडी भाषा।।4।। (82)

ष जांश हण यासा ष ज ामिनवािसनी।
िनषाद वरभूिय ा तारम थषाि जका।।975।।
रणरणके िनयो ा के षांचन मते पुनः।
वीरे भाषेयमु दता गौडी मालवकै िशके ।।976।।

Next Gauḍī bhāṣā. (4) (82)

The Gauḍī bhāṣā, placed in Mālavakaiśika, residing in ṣaḍjagrāma, has ṣaḍja

serving as aṃśa, graha and nyāsa. It abounds in niṣāda, and has ṣaḍja dwelling in

the tāra and mandra ranges. It should be employed in the mood of anxiety and

longing for the beloved. But according to some it is to be used in the vīra rasa. (975-

976)

सा सा सा िन ध सा प मा स ग िन नी धा नी ध धा मा प मा
मा गा सा स ग गा स सा ग र स गा मा गा ग नी नी ध सा।
पा मा गा म प पा स मा ग म र री सा सं स नी री र पा
सा नी री स िन सा स मा ग म िन गा मा नी ग मा नी िन धा।।977।।
सा पा मा ग म नी िन धा ध प म गा मा गा ग सा गा ग री
री सा मा ग म नी ध नी स प ग गा मा पा प सा मा ग सा।
री री सा स िन री र पा स िन र सा मा री स नी सा स सा-
लापोऽयं ग दतोऽथ पकमिप ायेण संव यते।।978।।
।।इ यालापः।।

sā sā sā ni dha sā pa mā sa ga ni nī dhā nī dha dhā mā pa mā

mā gā sā sa ga gā sa sā ga ri sa gā mā gā ga nī nī dha sā

pā mā gā ma pa pā sa mā ga ma ri rī sā saṃ sa nī rī ri pā

266
sā nī rī sa ni sā sa mā ga ma ni gā mā nī ga mā nī ni dhā (977)

sā pā mā ga ma nī ni dhā dha pa ma gā mā gā ga sā gā ga rī

rī sā mā ga ma nī dha nī sa pa ga gā mā pā pa sā mā ga sā

rī rī sā sa ni rī ri pā sa ni ri sā mā rī sa nī sā sa sā –

This is the ālāpa taught. Rūpaka, too, will be described completely.

स नी ध सा स पा प मा म गा म नी िन धा िन धा।
म पा म गा ग पा स मा ग री र सा स नी र री।।
प सा िन री र सा ग मा ग नी स नी ध पा म पा।
म गा म गा ध गा म मा र सा िन सा िन री स सा।।979।।
।।इित पकालापः।।

sa nī dha sā sa pā pa mā ma gā ma nī ni dhā ni dhā

ma pā ma gā ga pā sa mā ga rī ri sā sa nī ri rī

pa sā ni rī ri sā ga mā ga nī sa nī dha pā ma pā

ma gā ma gā dha gā ma mā ri sā ni sā ni rī sa sā. (979)

This is the rūpakālāpa.

-----------------------------------------------------------------------------------

।।अथ मालववेसरी भाषा।।5।। (83)

तथैव ष जे ष जांश ह यासा धव जता।
ऋषभ वराप यासा मपगैगमकै युता।।980।।
तारषभ वरा म प म वनरािजता।
ई यायां िविनयो यैषा भाषा मालववेसरी।।
सादे चािप के षांिच ाता मालवकै िशकात्।।981।।

Next Mālavavēsarī bhāṣā (5) (83)

The bhāṣā Mālavavēsarī, again, is born of Mālavakaiśika, in the ṣaḍjagrāma. It has

ṣaḍja serving as aṃśa, graha and nyāsa, and lacks dha. It has ṛṣabha acting as

apanyāsa, and is endowed with gamakas at ma, pa and ga. It is adorned by the

svaras, tāra ṛṣabha and mandra pañcama. It is prescribed to be employed in a

267
situation of jealousy. According to some it can be used in showing conciliation / good

humour. (980-981)

स सा सा सा पा सा प म ग प प मा मा ग म प मा
ग मा री री गा गा म म प म ग नी नी प िन िन नी।
िन री री पा सा नी र र र प ग गा गा ग र र री
स सा नी री री पा प ग ग ग ग री री स स िन री।।982।।
र पा सा नी री सा िन स स स िन सा सा प प प मा
ग मा सा गा मा गा प म ग र र री गा ग स स सा।
प गा नी नी पं पा िन र र स प सा सा िन िन र पा
प मा गं गा गा री र स स स िन री सा िन स स पा।।983।।
िन सा सं पा पं पा म म ग प प पा मं ग म म गा
म गा पा गा मा गा र र िन र प गा गा र र स सा।
स नी री री पा सा िन र स िन स सा सा िन स स सा
प पा मा गा मा गा प म ग स िन री री प िन स सा।।984।।
।।इ यालापः।।

sa sā sā sā pā sā pa ma ga pa pa mā mā ga ma pa mā

ga mā rī gā gā ma ma pa pa ma ga nī nī pa ni ni nī

ni rī rī pā sā nī ri ri ri pa ga gā gā ga ri ri rī

sa sā nī rī rī pā pa ga ga ga rī rī sa sa ni rī (982)

ri pā sā nī rī sā ni sa sa sa ni sā sā pa pa pa mā

a mā sā gā mā gā pa ma ga ri ri rī gā ga sa sa sā

pa gā nī nī paṃ pā ni ri ri sa pa sā sā ni ni ri pā

pa mā gaṃ gā gā rī ri sa sa sa ni rīsā ni sa sa pā (983)

ni sā saṃ pā paṃ pā ma ma ga pa pa pā maṃ ga ma ma gā

ma gā pā gā mā gā ri ri ni ri pa gā gā ri ri sa sā

sa nī rī rī pā sā ni ri sa ni sa sā sā ni sa sa sā

268
pa pā mā gā mā gā pa ma ga sa ni rī rī pa ni sa sā. (984)

This is the ālāpa.

स सा पा गा पा िन र मा गा (म ग) र र स सा
िन नी पं पा पा नी िन र र स िन सा री र ग ग मा।
म पा पा नी नी पा िन म ग र र री सा स नी (िन) र री
र सा सा मा गा मा र ग स िन ग गा गा र ग स नी।।
र पा नी नी री र स म स स सा पकिमदम्।।985।।
।।इित पकालापः।।

sa sā pā gā pā ni ri mā gā (ma ga) ri ri sa sā

ni nī paṃ pā pā nī ni ri ri sa ni sā rī ri ga ga mā

ma pā pā nī nī pā ni ma ga ri ri rī sā sa nī (ni) ri rī

ri sā sā mā gā mā ri ga sa ni ga gā gā ri ga sa nī

ri pā nī nī ri sa ma sa sa sā – this is the rūpaka. (985)

-----------------------------------------------------------------------------------

।।अथ सै धवी भाषा।।6।। (84)

ष ज हांशक यासा ष ज ामकृ ता या।
गिनहीना पभूिय ा सम ा तारप मा।।986।।
सवभाविनयोगाहा जाता मालकै िशकात्।
औडु वा सै धवी बाषा कालसेनेन व णता।
संपूणामेतामाच याि को मुिनपु गवः।।987।।

Next Saindhavī bhāṣā (6) (84)

Saindhavī bhāṣā, born of Mālavakaiśika, dwells in the ṣaḍjagrāma. It has ṣaḍja

serving as graha, aṃśa and nyāsa, and lacks ga and ni, and is hence, auḍuva, as

described by Kālasēna. But the great sage Yāṣṭika has declared it to be complete. It

is fit to be employed in any emotional state. (986-987)

269
स सा सा सा सा सा र ग म प प पा धा प ध म मा
र री मा री री सा स स स र म पा पा प प ध पा।
म पा पा दा पा पा म प प प ध सा पा प ध प सा
र री मा पा धा पा म र र स र सा सा स स र मा।।988।।
म री मा पा पा पा प ध प ध प धा पा म र र मा
र सा सा सा सा री म प प प प पधा पा म र स सा।
म गा पा पा पा धा स प प म प धा पा म र स सा
प धा पा मा री मा र र स स स सालापभिणितः।।989।।
।।इ यालापः।।

sa sā sā sā sā sā ri ga ma pa pa pā dhā pa dha ma mā

ri rī mā rī rī sā sa sa sa ri ma pā pā pa pa dha pā

ma pā pā dhā pā pā ma pa pa pa dha sā pā pa dha pa sā

ri rī mā pā dhā pā ma ri ri sa ri sā sā sa ri mā (988)

ma rī mā pā pā pa dha pa dha pa dhā pā ma ri ri mā

ri sā sā sā sā rī ma pa pa pa pa pa dhā pā ma ri sa sā

ma gā pā pā pā dhā sa pa pa ma pa dhā pā ma ri sa sā

pa dhā pā mā rī mā ri ri sa sa sa sa / sā – is the ālāpa instructed. (989)

This is the ālāpa.

सा सा री री म मा री र प प प ध प मा री स सा मा म री पा
पा पा धा धा स सं पा ध प म र म र मा री स सं सा ध धा धा।
धा सा सा सा म मा री र प प र र स री सा र सा धा स सं सं
री री पा मा र री पा ध प म र र स री सा म री री र सा सा।।990।।
।।इित पकम्।।

sā sā rī rī ma mā rī ri pa pa pa dha pa mā rī sa sā mā ma rī pā

pā pā dhā dhā sa saṃ pā dha pa ma ri ma ri mā rī sa saṃ sā dha dhā dhā

dhā sā sā sā ma mā rī ri pa pa ri ri sa rī sā ri sā dhā sa saṃ saṃ

270
rī rī pā mā ri rī pā dha pa ma ri ri sa rī sā ma rī rī ri sā sā. (990)

This is the rūpaka.

-----------------------------------------------------------------------------------

।।अथ पौराली भाषा।।7।। (85)

ष जे ष ज हांशा ता डम यमभूयसी।
पूणा पौरािलका भाषा जाता मालवकै िशके ।।
िनयो या सवभावेषु शैलािधपो दता।।991।।

Next Paurālī bhāṣā

Paurālī bhāṣā, born of Mālavakaiśika, in the ṣaḍjagrāma, has ṣaḍja serving as

graha, aṃśa and nyāsa. It abounds in ṣaḍja and madhyama, and is complete in

svara content. It may be employed in all emotions. This is how the royal author, the

ruler of Brahmaśaila, describes it. (991)

सा सा स सा सा म स मा स पा धा, धा पा म पा मा ग र सा र सा िन (नी)।
िन (नी) सा ध पा मा ग र सा स गा गा, स(सा)गा र मा नी िन िन गा स स(सा)
सा।।992।।
।।इ यालापः।।

sā sā sa sā sā ma sa mā sa pā dhā, dhā pā ma pā mā ga ri sā ri sā ni (nī)

ni (nī) sā dha pā mā ga ri sā sa gā gā, sa (sā) gā ri mā nī ni ni gā sa sa(sā) sā. (992)

This is the ālāpa.

--------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ बा गाली भाषा।।8।। (86)

म यमांश हा सा ता म यम ामगानयुक्।
म यमषभसंग या संगता भू रम यमा।।
भाषा बा गािलका पूणा जाता मालवकै िशके ।।993।।

Next Bāṅgālī bhāṣā (8) (86)

271
The bhāṣā Bāṅgālī, born in Mālavakaiśika, is complete in svara content. It has

madhyama serving as aṃśa and graha, and sa as nyāsa. It includes madhyama-

ṛṣabha combinations, and abounds in madhyama. (993)

म मा म गा री स र गा म री गा, स मा ग री गा ग र मा म गा री।
म मा र री मा िन स धा प मा री, म री स ग मा ग र मा म सा सा।।994।।
।।इ यालापः।।

ma mā ma gā rī sa ri gā ma rī gā, sa mā ga rī gā ga ri mā ma gā rī

m mā ri rī mā ni sa dhā pa mā rī, ma rī sa gā mā ga ri mā ma sā sā. (994)

This is the ālāpa.

-----------------------------------------------------------------------------------

।।अथ अ वेसरी भाषा।।9।। (87)

हांस(श)म यमा सा ता ष जम यमभूयसी।
िनषाददुबला भाषा स क णा व वेसरी।।
मालवकै िशके जाता म यम ामसं या।।995।।

Next Arddhavēsarī bhāṣā (9) (87)

Arddhavēsarī is a saṅkīrṇa bhāṣā born of Mālavakaiśika, residing in the

madhyamagrāma. It has madhyama serving as graha and aṃśa, and sa as the

nyāsa. It is plentiful in ṣaḍja and madhyama, and weak in niṣāda. (995)

म मा म गा सा र स नी प धा मा, ग सा म मा मा म स री ग सा सा।
म मा ग री पा ध प मा स पा धा, प मा स मा गा स म री स सा सा।।996।।

ma mā ma gā sā ri sa nī pa dhā mā, ga sā ma mā mā ma sa rī ga sā sā

ma mā ga rī pā dha pa mā sa pā dhā, pa mā sa mā gā sa ma rī sa sā sā. (996)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथाभीरी भाषा।।10।। (88)

ष जे ष ज हांशा ता व पा प ुितिन वना।

272
ष जषभयोः संग या संगता च समा या।।
साधारण य स क णाभीरी मालवकै िशके ।।997।।

Ābhīrī bhāṣā (10) (88)

Ābhīrī is a saṅkīrṇa bhāṣā born of Mālavakaiśika, in the ṣaḍjagrāma. It has ṣaḍja

serving as graha, aṃśa and nyāsa. It is sparse in the low-śruti svaras (ga and ni?). It

includes much ṣaḍja-ṛṣabha combination. It allows room for (svara?) sādhāraṇa.

(997)

स सा स मा री र ग मा गा, स री री ( र) सा सा र स सा ग पा मा।
प धा स धा नी िन स धा प मा री, ग सा र सा री ग म पा म सा सा।।998।।
।।इ यालापः।।

ma sā sa mā rī ri ga mā gā, sa rī rī (ri) s sā ri sa sā ga pā mā

pa dhā sa dhā nī ni sa dhā pa mā rī, ga sā ri sā rī ga ma pā ma sā sā. (998)

This is the ālāpa.

---------------------------------------------------------------------------------

।।अथ ख नी भाषा।।11।। (89)

प मांश हा सा ता गा धारेण िवव जता।
स योम यो संग या संगता षाडवा तथा।।
स क णा ख नी भाषा जाता मालवकै िशके ।।999।।

Next Khañjanī bhāṣā (11) (89)

Khañjanī bhāṣā is a saṅkīrṇa melody born of Mālavakaiśika. It has pañcama serving

as aṃśa and graha, and sa as nyāsa. It lacks gāndhāra, and hence, six-svara. It

displays combinations of sa-ni and ma-ni. (999)

पा पा प पा मा प म पा ध नी नी, स धा प धा मा म िन धा प धा मा।
प नी ध पा मा र स नी स नी नी, मा(म) धा स नी मा िन स नी िन सा सा।।1000।।
।।इ यालापः।।
273
pā pā pa pā mā pa ma pā dha nī nī, sa dhā pa dhā mā ma ni dhā pa dhā mā

pa nī dha pā mā ri sa nī sa nī nī, mā(ma) dhā sa nī mā ni sa nī ni sā sā. (1000)

This si the ālāpa.

।।अथ गुजरी भाषा।।12।। (90)

मालवा े कै िशके च ष जे ष ज वराि तमा।
िनषादांश हा भाषा गूजरी िन रसंगता।।
म यमषभसंवादा संपूणा क रि या।।1001।।

Next, Gurjarī bhāṣā (12) (90)

The bhāṣā Gūrjarī, born of Mālavakaiśika in the ṣaḍjagrāma, has ṣaḍja serving as

nyāsa, and niṣāda as aṃśa and graha. It has combinations of ni and ri, and

madhyamṛṣabha consonance. It is complete in svara content, and is dear to the

kinnaras. (1001)

िन नी िन सा नी ध प मा प धा नी, स नी ध पा मा र ग री ग री सा।
सा गा र गा मा प ध सा िन धा मा, िन धा प धा नी स म पा िन सा सा।।1002।।
।।इ यालापः।।

ni nī ni sā nī dha pa mā pa dhā nī, sa nī dha pā mā ri ga rī ga rī sā

sā gā ri gā mā pa dha sā ni dhā mā, ni dhā pa dhā nī sa ma pā ni sā sā. (1002)

This is the ālāpa.

-------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ मालवकै िशकजिनता िवभाषा।।5।।

।।अथ शु ा िवभाषा।।1।। (9)

तथा िवभािषका शु ािभधा मालवकै िशके ।

म यांश हा ष ज यासा पूण कका मता।।1003।।

274
 Next, vibhāṣā born of Mālavakaiśka (5)

Next, Śuddhā vibhāṣā (9)

The single vibhāṣā called Śuddhā in Mālavakaiśka, has madhyama serving as aṃśa

and graha, and ṣaḍja as nyāsa. It is complete in svara content. (1003)

मा मा गा र ग गा नी पा धा नी मा प ध नी स धा।
स ध मा ग र मा सा म म गा री म प धा स सा।।1004।।
।।इ यालापः।।

mā mā gā ri ga gā nī pā dhā nī mā pa dha nī sa dhā

sa dha mā ga ri mā sā ma ma gā rī ma pa dhā sa sā. (1004)

This is the ālāpa.

---------------------------------------------------------------------------

इित ि मुिनस म या भाषा ादश क ताः।

िवभाषा चै कका रागे ो ा मालवकै िशके ।।1005।।
।।इित मालवकै िशकः स पूणः।।

Thus, the twelve bhāṣās and one vibhāṣā accepted by the three sages in

Mālavakaiśia rāga, have been spoken about. (1005)

Now Mālavakaiśika is complete.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ गा धारप मजिनता भाषा।।10।।

।।अथ गा धारी भाषा।।1।। (92)

गा धारप मे रागे गा धारी भािषकै कका।

धैवतांश ह यासा ष जम यमभूयसी।।
गा धारब ला वािप ष ज ामिनवािसनी।।1006।।

Next, bhāṣās born of Gāndhārapañcama (10)

275
 Next Gāndhārī bhāṣā (1) (92)

In the Gāndhārapañcama rāga, Gāndhārī is the single bhāṣā. It has dhaivata serving

as aṃśa, graha and nyāsa, and abounds in ṣaḍja and madhyama. It has much

gāndhāra, but dwells in the ṣaḍjagrāma. (1006)

ध ध ध प म प मा पा मा ग री सा स सा री
ग म म प म ध नी सा सा ध नी धा प पा धा।
ध प म र ग स सा नी मा प नी सा स नी मा
म म ग म स र री सा मा म गा मा स धा धा।।1007।।
।।इ यालापः।।

dha dha dha pa ma pa mā pā mā ga rī sā sa sā rī

ga ma ma pa ma dha nī sā sā dha nī dhā pa pā dhā

dha pa ma ri ga sa sā nī mā pa nī sā sa nī mā

ma ma ga ma sa ri rī sā mā ma gā mā sa dhā dhā. (1007)

This is the ālāpa.

----------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ िभ ष जजिनता भाषाः।।11।।

।।अथ ावणी भाषा।।1।। (92)
िभ ष जे र हांशा(श)धैवता चा पषि जका।
संपूणा यामकालेषु यो ा भुते रसे।।
ष ज ामे ावणीयं भाषा क रव लभा।।1008।।

Next, bhāṣās born of Bhinnaṣaḍja (11)

Next Trāvaṇī bhāṣā (92)

Trāvaṇī bhāṣā born of Bhinnaṣaḍja in ṣaḍjagrāma, has ri serving as graha and

dhaivata as aṃśa, and is sparse in ṣaḍja. It is complete in svara content. It ought to

be employed in quarter (changing?) times, and in the adbhuta rasa. It is dear to the

kinnaras. (1008)

276
री री ध धा िन र िन धा ध िन नी र नी नी
धा नी ध नी ध म म मा ध म पा िन धा (धा)।
मा धा िन री र म ग मा ग ध मा ग री सा
मा धा िन धा िन ध म मा ध िन री ध धा धा।।1009।।
।।इ यालापः।।

rī rī dha dhā ni ri ni dhā dha ni nī ri nī nī

dhā nī dha nī dha ma ma mā dha ma pā ni dhā (dhā)

mā dhā ni rī ri ma ga mā ga dha mā ga rī sā

mā dhā ni dhā ni dha ma mā dha ni rī dha dhā dhā. (1009)

This is the ālāpa.

-------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ ष जभाषा।।2।। (93)

धैवतांश ह यासा संपूणा ष जदुबला।
देवाचने िनयो ा ष जभाषाऽ ष जगा।।1010।।
अथाि त भाषा कल िभ ष जे,

Next Ṣaḍjabhāṣā (2) (93)

Ṣaḍjabhāṣā, bhāṣā born of Bhinnaṣaḍja, residing in ṣaḍjagrāma, has dhaivata

serving as aṃśa, graha and nyāsa. It is complete in svara content, but weak in

ṣaḍja. It should be employed in homage offering to the gods. (1010-1011a)

ध नी ध धा सा िन ध धा स मा धा।
ग मा िन धा गा म िन धा ग री सा, िन धा प मा पा म म धा िन धा धा।।011।।

dha nī dha dhā sā ni dha dhā sa mā dhā

ga mā ni dhā gā ma ni dhā ga rī sā, ni dhā pa mā pā ma ma dhā ni dhā dhā

(1011bcd)
--------------------------------------------------------------------------------------------

277
 ।।अथ गूजरी भाषा।।3।। (94)
म यमांशा धैवता ता गूजरी िभ ष जगा।
पूणा गूजरदेशो था िनयो या मुिनिच तने।।1012।।

Next, Gūrjarī bhāṣā (3) (94)

Gūrjarī, (bhāṣā) that has emerged in Gūrjara land, in the fold of Bhinnaṣaḍja, has

madhyama serving as aṃśa, and dhaivata as nyāsa. It is complete in svara content,

and should be employed in a scene of a sage engaged in thought. (1012)

म मा म गा री र म धा म मा गा, िन नी ग मा नी म ग सा ग री री।
स मा ध पा पा ध ध मा ध सा सा, र सा म मा धा प म धा म धा धा।।1013।।
।।इ यालापः।।

ma mā ma gā rī ri ma dhā ma mā gā, ni nī ga mā nī ma ga sā ga rī rī

sa mā dha pā pā dha dha mā dha sā sā, ri sā ma mā dhā pa ma dhā ma dhā dhā.

(1013)

This is the ālāpa.

------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ बा षाडवा भाषा।।4।। (95)

या ा षाडवा भाषा िभ ष जे(ऽ)िप ष वरा।
म यमांश हा गा ता रहीना वसने मृत ा।।1014।।

Next Bāhyaṣāḍavā bhāṣā (4) (95)

In Bhinnaṣaḍja, Bāhyaṣāḍavā is a six-svara, i.e., ṣāḍava bhāṣā, lacking in ri. It has

madhyama serving as aṃśa and graha, and ga as nyāsa. It is prescribed in

presenting the surroundings / a siege. (1014)

मा धा पा नी िन पा पा मा पा धा सा धा ग गा म मा।
नी नी पा मा प नी धा धा धा गा गालाप ई रतः।।1015।।

278
mā dhā pā nī ni pā pā mā pā dhā sā dhā ga gā ma mā

nī nī pā mā pa nī dhā dhā dhā gā gā – is the ālāpa taught. (1015)

--------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ गा धारी भाषा।।5।। (96)

तथैव िभ ष जेऽि त भाषा गा धा रकािप च।
गांश हा म यमा ता भू रम वररािजता।।
तपि वषु यो ा रसे च क णािभधे।।1016।।

Next Gāndhārī bhāṣā (5) (96)

Similarly, in Bhinnaṣaḍja, the bhāṣā Gāndhārī, too, is there. It has ga serving as

aṃśa and graha, and madhyama as nyāsa. It is adorned by an abundance of the

svara, ma. It should be employed in assoication with ascetics, and in the rasa named

karuṇa. (1016)

गा गा धा नी स सा नी धा धा मा मा ग म धा िन सा।
नी सा री धा ग मा धा नी सा री गा र स नी ध मा।।1017।।
।।इ यालापः।।

gā gā dhā nī sa sā nī dhā dhā mā mā ga ma dhā ni sā

nī sā rī dhā ga mā dhā nī sā rī gā ri sa nī dha mā. (1017)

This is the ālāpa.

-----------------------------------------------------------------------------

।।अथ लिलता भाषा।।6।। (97)

तथैव लिलता भाषा हांश यासधैवता।
रगमैभू रिभ तारम ैयु ा धम भाक् ।।1018।।
रतारा िभ ष जो था रलोपात् षाडवा मता।
मत ग य मते पूणा अ या आलाप ईयते।।1019।।

Next Lalitā bhāṣā (6) (97)

279
Similarly, Lalitā bhāṣā emerges from Bhinnaṣaḍja. Due to the absence of ri, it is six-

svara. But in Mataṅga’s view it has all the svaras. It has dhaiata serving as graha,

aṃśa and nyāsa. It is endowed with abundance of ri, ga and ma, in the tāra and

mandra regions. Dha limits / occurs in the mandra and ri [?] the tāra range. Its ālāpa

will be described now. (1018-19)

धा पा धा धा ध मा सा नी नी धा मा गा स नी ध धा।
मा धा ध िन स मा गा गा धा स मा मा स नी म धा।।1020।।

dhā pā dhā dhā dha mā sā nī nī dhā mā gā sa nī dha dhā

mā dhā dha ni sa mā gā gā dhā sa mā mā sa nī ma dhā. (1020)

-----------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ कौशली भाषा।।7।। (98)

िनषादांश हा धा ता रलोपेन िह षाडवा।
कौशली िभ ष जो था तीहार वेशने।।1021।।

Next Kauśalī bhāṣā (7)(98)

Kauśalī (bhāṣā) emerges from Bhinnaṣaḍja. Due to the absence of ri, it is six-svara.

It has niṣāda serving as aṃśa and graha, and dha as the nyāsa. It is employed at

the entry of the doorkeeper / chamberlain (in drama). (1021)

नी नी धा पा म पा गा मा सा सा सा सा स स धा िन पा।
सा सा सा म ग मा नी धा सा सा सा म ग मा िन धा।।1022।।
।।इ यालापः।।

nī nī dhā pā ma pā gā mā sā sā sā sā sa sa dhā ni pā

sā sā sā ma ga mā nī dhā sā sā sā ma ga sa ni dhā. (1022)

This is the ālāpa.

---------------------------------------------------------------------------------

280
 ।।अथ तु बरा भाषा।।8।। (99)
धैवतांश ह यासा ऋषभेण िवव जता।
तु बरा िभ ष ज था िनयो या चा रिण।।1023।।

Next Tumbarā bhāṣā (8) (99)

Tumbarā emerges from Bhinnaṣaḍja. It has dhaivata serving as aṃśa, graha and

nyāsa, and lacks ṛṣabha. It should be employed in association with the unmarried

student of sacred texts / practices. (1023)

ध नी स गा मा म ग पा म गा नी, स नी ध धा धा स स गा म मा नी।
िन सा स मा मा ग ग गा ग मा सा, स धा ध धालाप उदी रतोऽयम्।।1024।।

dha nī sa gā mā maga pā magā nī, sa nī dha dhā dhā sa sa gā ma mā nī

ni sā sa mā mā ga ga gā ga mā sā, sa dhā dha dhā / dha – this is the ālāpa taught.

(1024)
-------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ गा धारलिलता भाषा।।9।। (100)

म यमांश हा पूणा धैवत यासभूिषता।
िनयो या िपतृकृ येषु गा धारलिलता वया।।1025।।

Next Gāndhāralalitā bhāṣā (9) (100)

(The bhāṣā) named Gāndhāralalitā has madhyama serving as aṃśa and graha, and

dhaivata as nyāsa. It is complete in svara content. It should be employed in

(portrayal of?) rituals for the ancestors. (1025)

मा धा सा सा प पा सा सा म ग धा स ग री स री।
ध धा स री र गा गा री र सा गा री स री ध धा।।1026।।

mā dhā sā sā pa pā sā sā ma ga dhā sa ga rī sa rī

dha dhā sa rī ri gā gā rī ri sā gā rī sa rī dha dhā. (1026)

281
-----------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ क छेली भाषा।।10।। (101)

म यमांश ह यासा िनगा यां स(प?) रव जता।

स षि जका यो(सा ) रभूयसी शासने मृता।
क छे ली भािषका िभ ष जे म यमगानयुक् ।।1027।।

Next, Kacchēlī bhāṣā (10) (101)

Kacchēlī is a bhāṣā in Bhinnaṣaḍja, to be sung in the madhyamagrāma. It has

madhyama serving as the aṃśa, graha and nyāsa. It is devoid of ni and ga. It has a

bright ṣaḍja. It abounds in ri. It is prescribed in a situation of punishment / ruling.

(1027)

मा मा मा पा ध री री मा मा सा री र म मा र मा।
पा धा सा सा स री री री सा सा धा पा प धा म मा।।1028।।

mā mā mā pā dha rī rī mā mā sā rī ri ma mā ri mā

pā dhā sā sā sa rī rī rī sā sā dhā pā pa dhā ma mā. (1028)

----------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ किल गी भाषा।।1।। (102)

धैवतांश ह यासा ष वरा ष जलोपनात्।

स ा तावरोिह यां किल गी योगमागता।।1029।।

Next, Kaliṅgī bhāṣā (1) (102)

Kaliṅgī has dhaivata serving as aṃśa, graha and nyāsa. It is six-svara, as ṣaḍja is

dropped. It is endowed with avarōhī movement and prasannānta alaṅkāra. (1029)

धाचतु कं र नी धा पा ि नी री ग पा िन धा।
धा नी री गा िन धा धा पा पा धा गा री िन धा ध धा।।1030।।

282
Four dhā-s, ri nī dhā pā pairs, nī rī ga pā ni dhā

dhā nī rī gā ni dhā dhā pā pā dhā gā rī ni dhā dha dhā. (1030)

---------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ पावती भाषा।।12।। (103)

संपूणा पावती भाषा िभ ष जसमु वा।

प मांश हा धा ता पवत ायदेशजा।।1031।।

Next Pārvatī bhāṣā (2) (103)

Pārvatī bhāṣā, born of Bhinnaṣaḍja, is complete in svara content. It has pañcama

serving as aṃśa and graha, and dha as nyāsa. It has origin in the land near hills.

(1031)

पा पा पा म र री नी री िन ध पा ध ध सा र मा।
पा पा ग र र री सा नी धा पा धा ध ध पा ध पा।।1032।।

pā pā pā ma ri rī nī rī ni dha pā dha dha sā ri mā

pā pā ga ri ri rī sā nī dhā pā dhā dha dha pā dha pā. (1032)

--------------------------------------------------------------------------------

।।अथ म यमा भाषा।।13।। (104)

हांशधैवता ष ज ा ता पूणा च म यमा।।1033।।

ध धा िन नी नी स ग नी ध नी धा, म पा प री पा प ध नी िन धा नी।
ग री स सं पा प ध धा म पा गा, म सा ग री िन(नी)ध म मा म गा गा।।1034।।

Next Madhyamā bhāṣā (3) (104)

Mdhyamā is complete in svara content, and has dhaivata serving as graha and

aṃśa, and ṣaḍja as the nyāsa. (1033)

dha dhā ni nī nī sa ga nī dha nī dhā, ma pā pa rī pā pa dha nī ni dhā nī

283
ga rī sa saṃ pā pa dha dhā ma pā gā, ma sā ga rī ni(nī) dha ma mā ma gā gā.

(1034)
------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ सै धवी भाषा।।14।। (105)

हांश यासधा य ा रपा यां म धा तथा।

िनषादब ला सै ध ु ीपनिनयोगभाक् ।।1035।।

Next, Saindhavī bhāṣā (14) (105)

Saindhavī has dha serving as graha, aṃśa and nyāsa, and drops ri and pa. Its

mandra range is marked by dha and it is plentiful in niṣāda. It is fit to be employed in

kindling emotion. (1035)

ध ध ध ध म म धा नी नी िन सा नी स मा धा
ध िन ध िन िन ध धा गा मं ग मं सं िन धं धं।
म ग ग ग म ग मा धा गा म धा नी िन नी नी
िन ध िन स ध म गा मा सा िन धा धा म धा धा।।1036।।
।।इ यालापः।।

dha dha dha dha ma ma dhā nī nī ni sā nī sa mā dhā

dha ni dha ni ni dha dhā gā maṃ ga maṃ saṃ ni dhaṃ dhaṃ

ma ga ga ga ma ga mā dhā gā ma dhā nī ni nī nī

ni dha ni sa dha ma gā mā sā ni dhā dhā ma dhā dhā. (1036)

This is the ālāpa.

धा गं गं ग िन सं नी धं िन धं गं म स गं स धं।
िन स नी िन ध नी धं धं पकालाप ईदृशः।।1037।।
।।इित पकालापः।।

dhā gaṃ gaṃ ga ni saṃ nī dhaṃ ni dhaṃ gaṃ ma sa gaṃ sa dhaṃ

284
ni sa nī ni dha nī dhaṃ dhaṃ - the rūpakālāpa is like this. (1037)
----------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ शु ा भाषा।।15।। (106)

शु ा भाषा िभ ष जे हांश यासधैवता।

गाप यासा धभूिय ा रहीना मृद ुषि जका।।
धतारा प मेनािप रिहता याि के मते।।1038।।

Next Śuddhā bhāṣā (5) (106)

Śuddhā bhāṣā within Bhinnaṣaḍja, has dhaivata serving as graha, aṃśa and nyāsa,

and ga as the apanyāsa. It abounds in dha and lacks ri. It has diminished ṣaḍja. Its

tāra range is marked by dha. In Yāṣṭka’s view, it lacks pañcama too. (1038)

धा धा ध धा स ग ग गा ग ग मा ग मा मा
धा गा ध धा ध प िन धा ध स सा म मा मा।
सा गा म धा ध स िन सा िन स गा स नी गा
धा धा ध नी ग ग म मा ग म सा िन धा धा।।1039।।
मा धा ध पा िन ध ध पा ध म गा ग सा गा
मा धा ध धा स िन ग सा ग िन धा ध पा नी।
धा नी ग गा म स स नी ध ध नी ध पा सं
नी नी स मा ध ध ध धालपनं द म्।।1040।।
।।इ यालापः।।

dhā dhā dha dhā sa ga ga gā ga ga mā ga mā mā

dhā gā dha dhā dha pa ni dhā dha sa sā ma mā mā

sā gā ma dhā dha sa ni sā ni sa gā sa nī gā

dhā dhā dha nī ga ga ma mā ga ma sā ni dhā dhā (1039)

mā dhā dha pā ni dha dha pā dha ma gā ga sā gā

mā dhā dha dhā sa ni ga sā ga ni dhā dha pā nī

285
dhā nī ga gā ma sa sa nī dha dha nī dha pā saṃ

n nī sa mā dha dha dha dhā – the ālāpa has been shown. (1040)

This is the ālāpa.

ध धा सा ग मा मा ग मा धा िन सं सं, ग मा धा ध धा धा म मा गं स गं गं।
स गं सा िन नी नी िन सा नी ध सं गं, म सं गं म गा नी िन मा मा ध धं धं।।1041।।
।।इित पकालापः।।

dha dhā sā ga mā mā ga mā dhā ni saṃ saṃ, ga mā dhā dha dhā dhā ma mā gaṃ

sa gaṃ gaṃ

sa gaṃ sā ni nī 1 ni sā nī dha saṃ gaṃ, ma saṃ gaṃ ma gā nī ni mā mā dha dhaṃ

dhaṃ. (1041)

This is the rūpaka.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ वणा भाषा।।16।। (107)

वणा िभ ष जेऽि त हांश यासधैवता।

गमकै मधुरैयु ा प मषभव जता।।1042।।

Next Travaṇā bhāṣā (6) (107)

Travaṇā dwells in Bhinnaṣaḍja. It has dhaivata serving as graha, aṃśa and nyāsa. It

lacks pañcama and ṛṣabha, and is full of sweet gamakas. (1042)

ध धा स नी ग मा िन धा स सा स नी ध सा िन सा
िन नी ध नी िन धा स सं स नी ध धा म गं ग सं।
स नी िन धा ग मा म गा िन धा म मा म गं ग सं
स नी िन धं ध नी ध गं ग सं स गा िन नी स धा।।1043।।
।।इ यालापः।।

dha dhā sa nī ga mā ni dhā sa sā sa nī dha sā ni sā

286
ni nī dha nī ni dhā sa saṃ sa nī dha dhā ma gaṃ ga saṃ

sa nī ni dhā ga mā ma gā ni dhā ma mā ma gaṃ ga saṃ

sa nī ni dhaṃ dha nī dha gaṃ ga saṃ sa gā ni nī sa dhā. (1043)

This is the ālāpa.

ध िन ध ग स ग नी नी नी स नी नी ध धं सं
म िन िन ध िन ध सा धं धा ग गा मा ग मा सा।
स िन िन ग स िन धं धं सा िन सा धा िन गं गं
म ग िन स म म धा नी धैवतो मा िन धा धा।।1044।।
।।इित पकालापः।।

dha ni dha ga sa ga nī nī nī sa nī nī dha dhaṃ saṃ

ma ni ni dha ni dha sā dhaṃ dhā ga gā mā ga mā sā

sa ni ni ga sa ni dhaṃ dhaṃ sā ni sā dhā ni gaṃ gaṃ

ma ga ni sa ma ma dhā nī dhaivata mā ni dhā dhā. (1044)

This is the rūpakālāpa.

--------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ दाि णा या भाषा।।17।। (108)

तथैव दाि णा याि त िभ ष जे धमि का।

ष जतार वरा धांश ह यासा िनदोिलता।।1045।।
िनयो ा च संतापे ि य य मरणेऽिप च।
िवभाषेित पुनभाषािममामाच याि कः।।1046।।

Next, Dākṣiṇātyā bhāṣā (17) (108)

Similarly Dākṣiṇatyā dwells in Bhinnaṣaḍja. Its mandra range is marked by dha, and

tāra limit by ṣaḍja. It has dha serving as aṃśa, graha and nyāsa, and ni shaken. It

should be employed in anguish, and in thinking of the dear one. According to

Yāṣṭika, this bhāṣā is a vibhāṣā. (1045-46)

287
ध धा धा सं धा नी ध िन स स स गा नी प िन ध धा
ध मा धा नी सा सा स स र म र गा री ग िन स नी।
र सा नी धा धा मं प ध म प म नी मा प म म पा
म गा मा गा मं धं स िन ध म प सा नी ध ध ध मा।।1047।।
ध नी मा धा नी मा िन स स स स िन धा मा प िन ध धा
ध सा धा नी सा सा स र स स र गा नी स िन र सा।
िन धा नी पा मा नी ध ध म ध म धा नी ध म ध नी
स मा गा नी धा मा म प म िन ध धा धा न ि◌ग ध धा।।1048।।
।।इ यालापः।।

dha dhā dhā saṃ dhā nī dha ni sa sa sa gā nī pa ni dha dhā

dha mā dhā nī sā sā sa sa ri ma ri gā rī ga ni sa nī

ri sā nī dhā dhā maṃ pa dha ma pa ma nī mā pa ma ma pā

ma gā mā gā maṃ dhaṃ sa ni dha ma pa sā nī dha dha dha mā (1047)

dha nī mā dhā nī mā ni sa sa sa sa ni dhā mā pa ni dha dhā

dha sā dhā nī sā sā sa ri sa sa ri gā nī sa ni ri sā

ni dhā nī pā nī dha dha ma dha ma dhā nī dha ma dha nī

sa mā gā nī dhā mā ma pa ma ni dha dhā dhā ni ga dha dhā. (1048)

This is the ālāpa.

धा धा मा िन स सा स री ध म प मा नी धा ध मा धा िन सा
सा मं नी स स री ग नी स िन र सा सा नी ध मा धा ध धा।
धा धा धा म ध सा िन धा ध प म धा धा म ◌ाप मा नी िन सा
नी नी नी स िन मा ग धा ध म प मा नी गा िन नी धा ध धा।।1049।।
।।इित पकालापः।।

dhā dhā mā ni sa sā sa rī dha ma pa mā nī dhā dha mā dhā ni sā

sā maṃ nī sa sa rī ga nī sa ni ri sā sā nī dha mā dhā dha dhā

288
dhā dhā dhā ma dha sā ni dhā dha pa ma dhā dhā mā pa mā nī ni sā

nī nī nī sa ni mā ga dhā dha ma pa mā nī gā ni nī dhā dha dhā. (1049)

This is the rūpakālāpa.

------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ बा गाली भाषा।।18।। (109)

िभ ष जेऽि त बा गाली हांश यासधैवता।

म यामा दोिलता गाप यासा धैवतमि का।।
उ ीपने िनयो े याह कृ णमहीपितः।।1050।।

Next Bāṅgālī bhāṣā (18) (109)

Bāṅgālī dwells in Bhinnaṣaḍja. It has dhaivata serving as graha, aṃśa and nyāsa,

and ga as apanyāsa. It has madhyama shaken, and dhaivata marking the mandra

region. It ought to be employed in kindling feeling, according to the royal authority,

Kṛṣṇa. (1050)

ध धा सा िन सा सा स िन ध स स सा नी ध स िन धा
िन नी धा िन(नी) सा सा स िन ध ध ग गा गा स स िन धा।
ग मा गा मं नी धा म म ग म स सा नी स िन िन धा
ध नी धा गं गा सा स म िन िन ध सा मा ध ग ध धा।।1051।।
।।इ यालापः।।

dha dhā sā ni sā sā sa ni dha sa sa sā nī dha sa ni dhā

ni nī dhā ni (nī) sā sā sa ni dha dha ga gā gā sa sa ni dhā

ga mā gā maṃ nī dhā ma ma ga ma sa sā nī sa ni ni dhā

dha nī dhā gaṃ gā sā sa ma ni ni dha sā mā dha ga dha dhā. (1051)

This is the ālā pa.

289
ध नी धा ग धा गा ग सा नी िन िन(नी)सा, िन नी धा ध सा मा िन नी धा नी(िन) धा पा।
ध सा गा म गा सा स नी नी िन गा सा, िन धा सा िन धा नी ध धा धास नी धा।।1052।।
।।इित पकालापः।।

dha nī dha dhā gā ga sā nī ni ni (nī) sā, ni nī dhā dha sā mā ni nī dhā nī (ni) dhā dhā

dha sā ma gā sā sa nī nī ni gā sā, ni dhā sā ni dhā nī dha dhā dhā sa nī dhā. (1052)

This is the rūpakālāpa.

---------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ ीक ठी भाषा।।19।। (110)

धैवतांश ह यासा य पा धैवताि पका।

गतारा म धा चाप यासेनषभभूिषता।।1053।।
ीक ठी िभ ष जो था भवेद ु कि ठते जने।
याि कः पुनराच रलोपात् षाडवािममाम्।।1054।।

Next, Śrīkaṇṭhī bhāṣā (19) (110)

Śrīkaṇṭhī is born of Bhinnaṣaḍja. It has dhaivata serving as aṃśa, graha and nyāsa,

and is sparse [?] in dhaivata. Its tāra range is marked by ga and mandra by dha. Its

apanyāsa is at ṛṣabha. It should be employed in a person longing for the beloved.

Yāṣṭika describes it as six-svara due to the dropping of ri. (1053-54)

धा धा धा ध ध री र री र म म गा री मा म धा री िन धा
सा नी नी स र गा र मा िन र ध मा धा धा ध धा नी र नी।
धा नी री ध िन री र मा म ग र मा धा मा ध री िन(नी) िन धा
नी सा री ग िन गा िन नी म र र धा धा मा ध धालापनम्।।1055।।
।।इ यालापः।।

dhā dhā dhā dha dha rī ri rī ri ma ma gā rī mā ma dhā ī ni dhā

sā nī nī sa ri gā ri mā ni ri dha mā dhā dhā dha dhā nī ri nī

dhā nī rī dha ni rī ri mā ma ga ri mā dhā mā dha rī ni (nī) ni dhā

290
nī sā rī ga ni gā ni nī ma ri ri dhā dhā mā dha dhā – this is the ālāpa. (1055)

This is the ālāpa.

ध धा िन री री म म मा ग री मा, ध मा ग री सा ध र नी िन धा गा।
र नी िन धा नी स िन गा ग री सा, र री र नी नी ध ध मा ध धा धा।।1056।।
।।इित पकालापः।।

dha dhā ni rī rī ma ma mā ga rī mā, dha mā ga rī sā dha ri nī ni dhā gā

ri nī ni dhā nī sa ni gā ga rī sā, ri rī ri nī nī dha dha mā dha dhā dhā. (1056)

This is the rūpakālāpa.

-------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ गा धारी भाषा।।20।। (111)

धैवतांश ह यासा संपूणा गधसंगता।

गा धार वरभूिय ा गा धारी िभ ष जगा।।1057।।

Next Gāndhārī bhāṣā (20) (111)

Gāndhārī, dwelling in Bhinnaṣaḍja, has dhaivata serving as aṃśa, graha and nyāsa.

It is complete in svara content, and has combinations of ga and dha, and abounds in

gāndhāra. (1057)

धा धा ग ध ग सा री गा ग ध गा ग म पा स धा।
ग ध गा र म पा गा ध ग म री र म धा ग धा।।1058।।

dhā dhā ga dha ga sā rī ga dha gā ga ma pā sa dhā

ga dha gā ri ma pā gā dha ga ma rī ri ma dhā ga dhā. (1058)

-------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ सै धवी भाषा।।21।। (112)

हांशम यमा धा ता प मषभदुबला।

संग या समयोयु ा समसंवादपेशला।।
291
सै धवी िस धुदेशो था संपूणा िभ ष जगा।।1059।।

Next Saindhavī bhāṣā (21) (112)

Saindhavī originating in the Sindhu country, lies within Bhinnaṣaḍja. It is complete in

svara content, and has madhyama serving as graha and aṃśa, and dha as nyāsa. It

is weak in pañcama and ṛṣabha. It is beautiful with the sa-ma consonance, and is

endowed with sa-ma combinations. (1059)

म म गा र स नी री मा ग र मा म प धा स मा।
स म धा स म पा र(री) गा ग र मा स म गा प धा।।1060।।

ma ma gā ri sa nī rī mā ga ri ma pa dhā sa mā

sa ma dhā sa ma pā ri (rī) gā ga ri mā sa ma gā pa dhā. (1060)

-------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ मालवी भाषा।।22।। (113)

म यमांशा धैवता ता िवभाषा मालवी मता।

पूणा मालवदेशो था िच ता ते िनयु यते।।1061।।

Next Mālavī bhāṣā (22) (113)

Mālavī, originating in Mālava country, is considered a vibhāṣā. It complete in svara

content. It has madhyama serving as aṃśa, and dhaivata as nyāsa. It is employed in

the character being engrossed in thought. (1061)

मा री म गा प म र मा प ध धा ध धा सा
धा पा ध धा म प स सा र स सा र सा धा।
पा सा ध पा स स स मा म र सा िन सा सा
री मा ध धा प स ध पा स स पा म धा धा।।1062।।
।।इ यालापः।।

292
mā rī ma gā pa ma ri mā pa dha dhā dha dhā sā

dhā pā dha dhā ma pa sa sā ri sa sā ri sā dhā

pā sā dha pā sa sa sa mā ma ri sā ni sā sā

rī mā dha dhā pa sa dha pā sa sa pā ma dhā dhā. (1062)

----------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ िभ ष जे जिनते िवभाषे।।6।।

।।अथ मालवा िवभाषा।।1।। (10)

तथा मत गमुिनना िभ ष जे समी रता।

संपूणाश ह यासधैवता भूयसी पुनः।।1063।।
स रसै योगाहा ट कै िशकसंि नः।
राग य सा ययोगेन िवभाषा मालवािभधा।।1064।।

Next the two vibhāṣās born of Bhinnaṣaḍja (6)

Next Mālavā vibhāṣā (1) (10)

By the sage Mataṅga the vibhāṣā named Mālavā has been spoken of in

Bhinnaṣaḍja, born of the assoication with the rāga named Ṭakkakaiśika. It is

complete in svara content, and has dhaivata serving as aṃśa, graha and nyāsa. It is

to be rendered full of sa-ri-sa [?] / it may be frequently employed in association with

waterfalls. (1063-64)

धा धा गा ग र मा गा री मा मा प ध म मा ध धा।
ध ध मा म ध धा धा स सा ध मा स ग री म मा।।1065।।
र म धा स प धा सा सा म प मा ग र मा ध मा।
प धा ध सा ग री मा गा र म नी ग ग मा प मा।।1066।।
ध ध धा स स धा धा म ग र मा ध प मा प मा।
म स सा स ग गा गा म ग र मा ध प सा ध धा।।1067।।
।।इ यालापः।।

293
dhā dhā gā ga ri mā gā rī mā mā pa dha ma mā dha dhā

dha dha mā ma dha dhā dhā sa sā dha mā sa ga rī ma mā (1065)

ri ma dhā sa pa dhā sā sā ma pa mā ga ri mā dha mā

pa dhā dha sā ga r mā gā ri ma nī ga ga mā pa mā (1066)

dha dha dhā sa sa dhā dhā ma ga ri mā dha pa mā pa mā

ma sa sā sa ga gā gā ma ga ri mā dha pa sā dha dhā. (1067)

This is the ālāpa.

धा मा धा ग ग धा ध नी म म ध धा मा सा ध पा मा ग धा
धा मा नी ध ध मा ध धा म िन म सा सा सा म मा मा ध गा।
री री सा स िन नी िन नी ग स स नी नी धा ध मा मा ध धा
सा सा मा म स पा म मा ध स िन धा धा धेि वदं पकम्।।1068।।
।।इित पकालापः।।

dhā mā dhā ga ga dhā dha nī ma ma dha dhā mā sā dha pā mā ga dhā

dha mā nī dha dha mā dha dhā ma ni ma sā sā sā ma mā mā dha gā

rī rī sā sa ni nī ni nī ga sa sa nī nī dhā dha mā mā dha dhā

sā sā mā ma sa pā ma mā dha sa ni dhā dhā dhā – this is the rūpaka. (1068)

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ पौराली िवभाषा।।2।। (11)

पौरािलका िवभाषाऽथ िभ ष जसमु वा।

धैवतांश ह यासा सम त वरभूयसी।।
पाप यासा म रधा कमकतृ शंसने।।1069।।

Next Paurālī vibhāṣā (2) (11)

Paurālī vibhāṣā arises from Bhinnaṣaḍja. It has dhaivata serving as aṃśa, graha and

nyāsa, and pa as apanyāsa. It has all the svaras, ri and dha marking the mandra

region. It is employed in the praise of the doer of duty. (1069)

294
धा धा धा ध िन सा स री र र ग गा री गा ग मा गा र नी
सा नी नी ध प धा िन धा प िन ध धा धा धा ध नी सा ध नी।
सा धा नी स र री र री र (स िन नी री) सा िन री सा िन पा
पा धा पा ध प धा िन धा म िन ध धा पा नी ध धालापनम्।।1070।।
।।इ यालापः।।

dhā dhā dhā dha ni sā sa rī ri ri ga gā rī gā ga mā gā ri nī

sā nī nī dha pa dhā ni dhā pa ni dha dhā dhā dhā dha nī sā dha nī

sā dhā nī sa ri rī ri rī ri (sa ni nī rī) sā ni rī sā ni pā

pā dhā pā dha pa dhā ni dhā ma ni dha dhā pā nī dha dhā – this is the ālāpa. (1070)

This is the ālāpa.

प धा िन नी र री िन री र मा म गा ग री र सा
स नी िन सा ध धा िन सा िन धा प धा म मा ग री।
र सा स मा ग री ग री स री स नी ध नी ध नी
स धा ध धा िन पा िन मा ध मा ध पा प धा ध धा।।1071।।
।।इित पकालापः।।

pa dhā ni nī ri rī ni rī ri mā ma gā ga rī ri sā

sa nī ni sā dha dhā ni sā ni dhā pa dhā ma mā ga rī

ri sā sa mā ga rī ga rī sa rī sa nī dha nī dha nī

sa dhā dha dhā ni pā ni mā dha pā pa dhā dha dhā. (1071)

This is the rūpakālāpa.

---------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ िभ ष जजिनता अ तरभाषाः।।1।।।

।।अ तरभाषा िनषादवती।।1।।

धैवतांश ह यासा संपूणा ष जदुबला।

िभ षडेजऽतरा भाषा िनषादवितका मता।।1072।।

295
 Next, the antarabhāṣās born of Bhinnaṣaḍja (1)

Niṣādavatī antarabhāṣā (1)

Niṣādavatī is named an antarabhāṣā in Bhinnaṣaḍja. It has dhaivata serving as

aṃśa, graha and nyāsa. It is complete in svara content, but weak in ṣaḍja. (1072)

धा मा म पा प म ग मा प िन धा ध पा धा
गा पा म धा ग ध म नी ध ग गा स नी धा।
धा पा प धा स ग म मा प िन धा ध सा री
सा नी ध नी ध प म गा ग ध नी ध धा धा।।1073।।
।।इ यालापः।।

dhā mā ma pā pa ma ga mā pa ni dhā dha pā dhā

gā pā ma dhā ga dha ma nī dha ga gā sa nī dhā

dhā pā pa dhā sa ga ma mā pa ni dhā dha sā rī

sā nī dha nī dha pa ma gā ga dha nī dha dhā dhā. (1073)

This is the ālāpa.

-----------------------------------------------------------------------------------------

।।अथा तरभाषा वरव ली।।2।।

धैवतांश ह यासा ऋषभेण िवव जता।

िव ेया तरभाषेयं वरव ली मृद ु वरा।।1074।।

Svaravallī antarabhāṣā (2)

This antarabhāṣā Svaravallī has dhaivata serving as aṃśa, graha and nyāsa, and

lacks ṛṣabha. It is soft / diminished in its svaras / svara pitches. (1074)

ध धा मा पा गं गा ग म ध िन स नी धं ध म प मा
म गं धं सं नी धा िन स स ग म पा पा . . ..(?)।
म मा गं धं गा धं िन स स िन स नी गं ग िन स नी।
296
ध धं पं मं धं सं म ध िन स स धं पं म ध ध धं।।1075।।

dha dhā mā pā gaṃ gā ga ma dha ni sa nī dhaṃ dha ma pa mā

ma gaṃ dhaṃ saṃ nī dhā ni sa sa ga ma pā pā …….. (?)

ma mā gaṃ dhaṃ gā dhaṃ ni sa sa ni sa nī gaṃ ga ni sa nī

dha dhaṃ paṃ maṃ dhaṃ saṃ ma dha ni sa sa dhaṃ paṃ ma dha dha dhaṃ.

(1075)
-------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ किल गजा तरभाषा।।3।।

तथैवा तरभाषा याि ष जे किल गजा।
गांश हा धैवता ता िवपर यित (?)दुबला।।1076।।

Next, Kaliṅgajā antarabhāṣā (3)

Similarly the antarabhāṣā Kaliṅgajā exists in Bhinnaṣaḍja. It has ga serving as aṃśa

and graha, and dhaivata as nyāsa. It is weak in ……………. (1076)

गां गा मा ग म धा सा ग िन ध मा म ग गा ध सा।
ग ध सा िन ध मा सं ग गं गा सं ग गा धा म धा।।1077।।
।।इ यालापः।।

gāṃ gā mā ga ma dhā sā ga ni dha mā ma ga gā dha sā

ga dha sā ni dha mā saṃ ga gaṃ gā saṃ ga gā dhā ma dhā. (1077)

This is the ālāpa.

------------------------------------------------------------------------------

एवं भाषा िभ ष जे वशितः प रक ताः।

ित ो िवभाषा िव ेया त ऽतरभािषकाः।।1078।।
।।इित िभ ष जः समा ः।।

297
Thus the twenty [?] bhāṣās, three [?] vibhāṣās and four [?] antarabhāṣās dwelling in

Bhinnaṣaḍja have been described. (1078)

Bhinnaṣaḍja has been completely described.

---------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ वेसरषाडवजिनते भाषे।।12।।

।।अथ बा षाडवा भाषा।।1।। (114)

म यमांश ह यासा िनगयो रमयोयुता।

वेसरे षाडवे पूणा भाषेयं बा षाडवा।।
संपूणा पं िवना बा षाडवा कै ि द यते।।1079।।

Next, the two bhāṣās born of Vēsaraṣāḍava (12)

Next Bāhyaṣāḍavā bhāṣā (1) (114)

Bāhyaṣāḍavā is a bhāṣā within the fold of Vēsaraṣāḍava. It has madhyama serving

as aṃśa, graha and nyāsa. It combines ni-ga and ri-ma. It is complete in svara

content. But some experts describe it as lacking pa. (1079)

म गा मा म ग र री मा ग िन ग पा प र री ग नी।
िन ग री म र गा सं ग ग नी स र स री र मा।।1080।।
।।इित आलापः।।

ma gā mā ma ga ri rī mā ga ni ga pā pa ri rī ga nī

ni ga rī ma ri gā saṃ ga ga nī sa ri sa rī ri mā. (1080)

This is the ālāpa.

----------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ न ा भाषा।।2।। (115)

ष जांशा म यम यासा न ा गा धारभूयसी।

समशेष वरा र या भाषा वेसरषाडवे।।1081।।

298
 Next Naṭṭā bhāṣā (2) (115)

Naṭṭā is a delightful bhāṣā in Vēsaraṣāḍava. It has ṣaḍja serving as aṃśa, and

madhyama as nyāsa. It abounds in gāndhāra, while the other svaras are equal.

(1081)

स िन ध प म ग री गा मा प धा पा म गा री
स र ग म प म गा री सा र मा मा ग री सा।
प म ग र स िन सं गं मा प धा मा ग री मा
ग म प स िन स री सा नी ध पा मा ग री सा।।1082।।
।।इ यालापः।।

sa ni dha pa ma ga rī gā mā pa dhā pā ma gā rī

sa ri ga ma pa ma gā rī sā ri mā mā ga rī sā

pa ma ga ri sa ni saṃ gaṃ mā pa dhā mā ga rī mā

ga ma pa sa ni sa rī sā nī dha pā mā ga rī sā. (1082)

This is the ālāpa.

-------------------------------------------------------------------------------------

भाषा िमित ो ं रागे वेसरषाडवे।।1083।।

।।इित वेसरषाडवरागः संपूणः।।

Thus the two bhāṣās in Vēsaraṣāḍava have been spoken of. (1083)

Vēsaraṣāḍava rāga has been described completely.

--------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ मालवप मजिनता भाषाः।।13।।

।।अथ िवभावनी भाषा।।1।। (116)

पांश हा ता संपूणा भाषा मालवप मे।
वनेषु कािमनीसंगे िनयो या ऋिषकै नरै ः।।
िवभावनीित तामेवाच याि कस मः।।1084।।

299
 Next, the bhāṣās born of Mālavapañcama (13)

Next Vibhāvanī bhāṣā (1) (116)

The bhāṣā in Mālavapañcama which is complete, with pa serving as aṃśa, graha

and nyāsa, should be employed in scenes of sages living with their wives in forest

hermitages. The same melody has been named Vibhāvanī by the great sage

Yāṣṭika. (1084)

प पा पा म री री ग गा नी ध धा धा, िन री गा र मा गा र नी धा प पा पा।
प धा मा म मा मा प धा री र गा गा, म गा री म मा नी प धा पा प पा पा।।1085।।
।।इ यालापः।।

pa pā pā ma rī rī ga gā nī dha dhā dhā, ni rī gā ri mā gā ri nī dhā pa pā pā

pa dhā mā ma mā mā pa dhā rī ri gā gā, ma gā rī ma mā nī pa dhā pā pa pā pā.

(1085)

This is the ālāpa.

--------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ पौराली भाषा।।2।। (117)

प मांश ह यासा गा पा मालवप मे।

सावरोिह स ा ता भाषा पौरािलका रसे।।
बीभ से मुिनना ो ा मत गेन भयाकु ले।।1086।।

Next Paurālī bhāṣā (2) (117)

The bhāṣā Paurālikā resides in Mālavapañcama. It has pañcama serving as aṃśa,

graha and nyāsa, and is sparse in ga. It is mostly in avarōhī movement, embellished

by prasannānta alaṅkāra. It has been prescribed in bībhatsa rasa by the sage

[Yāṣṭika?), and in the agitation of fear by Mataṅga. (1086)

प पा नी ध धा नी ध गा सा स सा गा, स नी धा ध नी नी प धा मा ग गा सा।

300
ग पा पा ध नी सा स री गा िन सा नी, ध पा पा म मा गा स गा सा प पा पा।।1087।।
।।इ यालापः।।

pa pā nī dha dhā nī dha gā sā sa sā gā, sa nī dhā dha nī nī pa dhā mā ga gā sā

ga pā pā dha nī sā sa rī gā ni sā nī, dha pā pā ma mā gā sa gā sā pa pā pā (1087)

This is the ālāpa.

------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ वेदवती भाषा।।3।। (118)

पूणा वेदवती भाषा सा ता मलवप मे।

प मांश हा यो या रसे सा क णे बुधैः।।1088।।

Next Vēdavatī bhāṣā (3) (118)

In Mālavapañcama, Vēdavatī bhāṣā is complete, with sa serving as nyāsa, and

pañcama as aṃśa and graha. It should be employed by the experts in the karuṇa

rasa. (1088)

पा पा ध पा ध प प मा स स नी स री गा
पा पा प धा र ग म गा म म सा ध री गा।
धा सा िन धा िन स िन धा ध म पा ध धा पा
री धा र सा स स स सालपनं द म्।।1089।।
।।इ यालापः।।

pā pā dha pā dha pa pa mā sa sa nī sa rī gā

pā pā pa dhā ri ga ma gā ma ma sā dha rī gā

dhā sā ni dhā ni sa ni dhā dha ma pā dha dhā pā

rī dhā ri sā sa sa sa sā – the ālāpa has been presented. (1089)

This is the ālāpa.

---------------------------------------------------------------------------------------

।।अथा ी भाषा।।4।। (119)

301
म यमांशा प मा ता भाषा मालवप मे।
आ देशो वा ा ी सवभाविनयोगभाक् ।।1090।।

Next Āndhrī bhāṣā (4) (119)

In the fold of Mālavapañcama the bhāṣā Āndhrī has originated in the Āndhra country.

It has madhyama serving as aṃśa and pañcama as nyāsa. It is fit to be employed in

all emotions / situations. (1090)

मा धा प मा प िन ध धं ध िन पा म मा पां
पा री प मं िन स िन धं प म मा ध धा नी।
धा पा प पा िन ग र गा िन र सा िन नी सा
गा मा प मा िन ध प पालपनं योगः।।1091।।

pā dhā pa mā pa ni dha dhaṃ dha ni pā ma mā pāṃ

pā rī pa maṃ ni sa ni dhaṃ pa ma mā dha dhā nī

dhā pā pa pā ni ga ri gā ni ri sā ni nī sā

gā mā pa mā ni dha pa pā – this is how the ālāpa is rendered. (1091)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ प मी भाषा।।5।। (120)

पांशा ता प मी पूणा भाषा मालवप मे।

स ा तारोिहवणा तारपा मृदस
ु मा।।1092।।

Next Pañcamī bhāṣā (5) (120)

Pañcamī bhāṣā dwelling in Mālavapañcama has pa serving as aṃśa and nyāsa. It

moves in ārōhī varṇa, adorned by the prasannānta alaṅkāra. Its tāra range is marked

/ limited by pa. This melody is extremely gentle in sound. (1092)

पा पा स सा ग र ग सा र म पा म गा गा

302
मा नी ध मा स स ग पा ध ध नी स सा धा।
पा मा प धा िन िन र गा म ध धा म धा धा
पा मा ग री ग ग र नी स स सालपेत।।1093।।

pā pā sa sā ga ri ga sā ri ma pā ma gā gā

mā nī dha mā sa sa ga pā dha dha nī sa sā dhā

pā mā pa dhā ni ni ri gā ma dha dhā ma dhā dhā

pā mā ga rī ga ga ri nī sa sa sā. The ālāpa should be in this manner. (1093)

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ मालवप मिवजिनता िवभाषा।।7।।

।।अथ गा धारी िवभाषा।।1।। (12)

पूणा िवभाषा गा धारी पा ता गांश हा तथा।।1094।।

Next, the vibhāṣā born of Mālavapañcama (7)

Next Gāndhārī vibhāṣā (1) (12)

The vibhāṣā Gāndhārī is complete in svara content. It has pa serving as nyāsa, and

ga as aṃśa and graha. (1094)

गा गा गा िन िन धा धा ध र र गा प म गा र री।
स िन धा ध ग धा नी सा गा धा नी धा ध पा प पा।।1095।।
।।इित।।

gā gā gā ni ni dhā dhā dha ri ri gā pa ma gā ri rī

sa ni dhā dha ga dhā nī sā gā dhā nī dhā dha pā pa pā

sa ni dhā dha ga dhā nī sā gā dhā nī dhā dha pā pa pā (1095)

In this manner…
-----------------------------------------------------------------------

प भाषा िवभाषैके यु ा मालवप मे।।1096।।

।।इित मालवप मः संपूणः।।
303
The five bhāṣās and single vibhāṣā within the fold of Mālavapañcama have been

described. (1096)

The description of Mālavapañcama is complete.

----------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ िभ तानजिनता भाषा।।14।।

।।अथ ताना भाषा।।1।। (121)

प मांशाि तमा ताना िभ ताने रव जता।

सकाकिलका शृ गारे िविनयु ा पुरातनैः।।1097।।

Next, the bhāṣā born of Bhinnatāna (14)

Next, Tānā bhāṣā (1) (121)

Tāna dwells in Bhinnatāna. It has pañcama serving as aṃśa and nyāsa, and lacks ri.

It includes the kākalī modification. It has been prescribed by the ancients in śṛṅgāra

rasa. (1097)

प पा पा म स नी सा ग म पा पा म ध नी स नी।
प पा ध नी म गा सं ग प प पा म स नी प पा।।1098।।
।।इ यालापः।।

pa pā pā ma sa nī sā ga ma pā pā ma dha nī sa nī

pa pā dha nī ma gā saṃ ga pa pa pā ma sa nī pa pā. (1098)

This is the ālāpa.

ताना भाषै कका िभ ताने याि कस मता।।1099।।*

Tānā is the single bhāṣā in Bhinnatāna accepted by Yāṣka. (1099)*

[* This line has been placed just after 1098cd in the text copied. We have shifted it

here.]

304
-----------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ प मषाडवजिनते भाषे।।15।।

।।अथ शकभाषा।।1।। (122)

ऋषभांशा म यमा ता संपूणा गपभूयसी।

रधयोः संगता ो ा रागे प मषाडवे।।
शकभाषा वया या(ऽ) या आलापः समुदीयते।।1100।।

Next, the two bhāṣās born of Pañcamaṣāḍava (15)

Next, Śakabhāṣā (1) (122)

The melody named Śakabhāṣā that has been placed in the rāga Pañcamaṣāḍava,

has ṛṣabha for aṃśa, and madhyama for nyāsa. It is complete, abounds in ga and

pa, and combines ri and dha. Its ālāpa is now described. (1100)

र र री म ग मा र मा म ग री ग र सा म धा।
ध िन सा स ध नी मा ग ग र मा र ग मा म मा।।1101।।

ri ri rī ma ga mā ri mā ma ga rī ga ri sā ma dhā

dha ni sā sa dha nī mā ga ga ri mā ri ga mā ma mā. (1101)

----------------------------------------------------------------------------------------------

।।अथ रेवगु ा भाषा।।2।। (123)

ऋषभांश ह यासा िनभूिय ा धदुबला।

रे वगु ा मृता भाषा रागे प मषाडवे।।1102।।
र री र स िन धा पा म र मा र ग र मा री री।

Next Rēvaguptā bhāṣā (2) (123)

Rēvaguptā is a bhāṣā prescribed in the rāga Pañcamaṣāḍava. It has ṛṣabha serving

as aṃśa, graha and nyāsa. It has plenty of ni and is weak in dha. (1102)

ri rī ri sa ni dhā pā ma ri ma ri ga ri sā rī rī.

305
-----------------------------------------------------------------------------------------------

इित भाषा यं ो ं रागे प मषाडवे।।1103।।

In this manner the bhāṣā pair dwelling in Pañcamaṣāḍava has been spoken of.

(1103)

एवं भाषा ि भूसंिमता (122) ो ाः सवा िव सं या (14) िवभाषाः।

त ाषा ा तरा या त ः ोणीभ ा पूवशा ानुसारात्।।1104।।

In this manner, bhāṣās numbering hundred-and-twentytwo (122), vibhāṣās

amounting to fourteen (14), and similarly, the four antarabhāṣās, have been

described by the royal author, following the earlier tradition. (1104)

न िव ते य िप स दायः कासांिचदेताः सुिधया तथािप।

छायां ि ताः ािप च रागजाता ऊ ा तथालापमपाि ता ।।1105।।

Even though there is no living tradition for some of these, the intelligent practitioner

must arrive at their shapes from the rāgas of their origin, since their rendering must

depend on these, and they must bear resemblance to them. (1105)

य गुण ामरागेण रि तं भुवन यम्।

ामरागा द तेनेदं रा ा स यक् परीि तम्।।1106।।

As the three worlds are delighted by an appealing collection of qualities

<guṇagrāmarāga>, this ruler has carefully examined the grāmarāga and other

melodic derivatives. (1106)

इित ीराजािधराजमहीमहे ेण कालसेनेन िवरिचते संगीतराजे गीतर कोशे रागो लासे

ामरागा दपरी णं समा म्।।

Here ends the examination of grāmarāga and other topics

306
in the Rāgōllāsa part of the Gītaratnakōśa of Saṅgītarāja

authored by the supreme ruler of the earth, His Highness Kālasēna.

-------------------------------------------------------------------

307