‫زاویه‬

‫ناحیۀ بین دو نیم خط در یک صفحه که از یک نقطه آغاز میشوند‪ ،‬را زاویه میگوییم‪.‬‬
‫نقطۀ آغاز مشترک هر دو نیمخط را رأس زاویه مینامیم‪.‬‬

‫واحدهای اندازهگیری زاویه‬

‫‪1‬‬
‫محیط دایره‬ ‫درجه‪ :‬زاویۀ مرکزی روبهرو به‬
‫‪360‬‬ ‫واحدها‬
‫رادیان‪ :‬از نظر عددی مسافت طیشده روی دایرهای به شعاع ‪1‬‬

‫نتیجه‪ 360  2rad :‬یا ‪180  rad‬‬

‫‪D‬‬ ‫‪R‬‬
‫=‬ ‫تبدیل درجه و رادیان به هم‬
‫‪180 rad‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪D‬‬ ‫چند درجه است؟‬
‫⎯⎯⎯ ‪= 3‬‬
‫‪→ D = 60‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪180‬‬ ‫‪‬‬ ‫مثل‬
‫ا‬
‫‪150 R‬‬ ‫‪5‬‬
‫=‬ ‫⎯⎯⎯‬
‫= ‪→R‬‬ ‫‪ 150‬معادل چند رادیان است؟‬
‫‪180‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪6‬‬

‫ا‬
‫حدودا ‪ 57/3‬است‪.‬‬ ‫‪ 1‬رادیان‬

‫زوایای ‪ 6 ، ... ،2 ،1‬رادیان را در دایرۀ مثلثاتی ببینید‪.‬‬

‫‪rad‬‬
‫‪‬‬
‫را‬ ‫مثل‬
‫ا‬ ‫مثل ‪ 30‬ولی برای رادیان الزامی برای نوشتن واحد نیست‪.‬‬
‫ا‬ ‫حواست باشه برای درجه حتماا واحد را میگذاریم‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫‪‬‬
‫بنویسیم‪.‬‬ ‫میتوانیم‬
‫‪6‬‬
‫‪ ‬درجه معادل چند رادیان است؟‬
‫‪2‬‬
‫‪180‬‬ ‫‪‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪360 )3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪180 )1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪180‬‬

‫انتهای کمان زاویه ‪ 50‬رادیان در کدام ناحیۀ مثلثاتی قرار دارد؟‬

‫‪ )4‬چهارم‬ ‫‪ )3‬سوم‬ ‫‪ )2‬دوم‬ ‫‪ )1‬اول‬

‫‪‬‬
‫چرخ و فلکی دارای ‪ 30‬کابین است‪ .‬کامران در کابین شماره ‪ 5‬قرار دارد‪ .‬اگر چرخ و فلک ‪ 156‬درجه در جهت ساعتگرد و سپس‬
‫‪3‬‬
‫رادیان در جهت پادساعتگرد بچرخد‪ ،‬کامران در موقعیت کدام کابین قرار میگیرد؟ (شمارهگذاری در جهت ساعتگرد است)‬
‫‪15 )4‬‬ ‫‪27 )3‬‬ ‫‪13 )2‬‬ ‫‪12 )1‬‬

‫در دایرهای به شعاع ‪ ،r‬کمان روبهرو به زاویه ‪ ‬برابر است با ‪. r‬‬

‫حواستان باشد که ‪ ‬باید بر حسب رادیان باشد‪.‬‬

‫در دایرۀ مقابل‪ ،‬شعاع ‪ 3‬واحد و طول کمان ‪ 2 ،A B‬است‪ .‬طول وتر ‪ A B‬کدام است؟‬
‫‪6 )2‬‬ ‫‪2 3 )1‬‬

‫‪3 3‬‬ ‫‪4 3 )3‬‬

‫‪1‬‬
 ‫برای ساخت یک مخروط کافیست قطاعی از دایره را جدا کنیم و شعاعهای ‪ OA‬و ‪ OB‬را به هم بچسبانیم‪ .‬در این صورت شعاع‬
‫دایرۀ اولیه برابر طول یال مخروط و طول کمان ‪ A B‬برابر محیط قاعده مخروط است‪.‬‬

‫در مخروطی با شعاع قاعدۀ ‪ 3‬و ارتفاع ‪ 4‬واحد‪ ،‬مساحت جانبی کدام است؟‬
‫‪24 )4‬‬ ‫‪25 )3‬‬ ‫‪20 )2‬‬ ‫‪15 )1‬‬

‫نسبتهای مثلثاتی‬
‫در مثلث قائمالزاویه ‪ A B C‬برای زوایای حاده داریم‪:‬‬
‫ضلع روبهرو‬ ‫‪AC‬‬
‫= ‪sinB‬‬ ‫=‬
‫وتر‬ ‫‪BC‬‬

‫ضلع مجاور‬ ‫‪AB‬‬

‫= ‪cos B‬‬ ‫=‬
‫وتر‬ ‫‪BC‬‬

‫به همین ترتیب برای زاویۀ ‪ C‬داریم‪:‬‬

‫‪AB‬‬ ‫‪AC‬‬
‫= ‪sinC‬‬ ‫= ‪, cosC‬‬
‫‪BC‬‬ ‫‪BC‬‬

‫نتیجه‪ :‬برای زوایای متمم ‪  B + C = 90 ‬داریم‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪sin C = cos B , cos C = sin B‬‬

‫تانژانت و کتانژانت هم به این شکل تعریف میشوند‪:‬‬

‫ضلع روبهرو‬ ‫‪AC‬‬ ‫‪sin B‬‬
‫= ‪tanB‬‬ ‫=‬ ‫=‬
‫ضلع مجاور‬ ‫‪AB cos B‬‬

‫ضلع مجاور‬ ‫‪AB cos B‬‬

‫= ‪cotB‬‬ ‫=‬ ‫=‬
‫ضلع روبهرو‬ ‫‪AC‬‬ ‫‪sin B‬‬

‫و برای زاویۀ ‪:C‬‬

‫‪AB‬‬
‫= ‪tanC‬‬
‫‪AC‬‬
‫‪AC‬‬
‫= ‪cotC‬‬
‫‪AB‬‬

‫نتیجه برای زوایای متمم ‪  B + C = 90 ‬داریم‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪tan C = cot B , cotC = tan B‬‬

‫معلوم است که تانژانت و کتانژانت معکوس هماند‪:‬‬

‫‪tan B  cot B = 1‬‬
‫برای هر زاویهای مثل ‪:B‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪AC‬‬ ‫‪AB‬‬ ‫‪BC‬‬
‫= ‪sin2 B + cos2 B‬‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫‪=1‬‬
‫‪BC 2 BC 2 BC 2‬‬

‫‪2‬‬
 ‫در شکل مقابل‪ 8 ،‬مربع به ضلع واحد وجود دارند‪ .‬مقدار ‪ cos   tan ‬کدام است؟‬
‫‪15‬‬ ‫‪16‬‬
‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪64‬‬ ‫‪67‬‬
‫‪17‬‬ ‫‪16‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪45‬‬ ‫‪45‬‬

‫مقدار ‪ sin 2 10 + + sin 2 20 + sin 2 30 + ... + sin 2 80‬کدام است؟‬
‫‪3 )4‬‬ ‫‪4 )3‬‬ ‫‪5 )2‬‬ ‫‪6 )1‬‬

‫دایره مثلثاتی‬
‫مرکز روی مبدأ مختصات‬
‫ویژگیها‬
‫شعاع واحد‬

‫زاویه صفر = جهت محور ‪x‬ها‬

‫پیدا کردن هر زاویه روی دایرۀ مثلثاتی‬
‫جهت مثبت = پادساعتگرد‬

‫نامگذاری نواحی در دایرۀ مثلثاتی‪:‬‬

‫تعدادی از زوایای معروف و پرکاربرد را در یک دایرۀ مثلثاتی آوردهایم‪:‬‬

‫محاسبۀ نسبتهای مثلثاتی روی دایره‬

‫‪−1  sin x  1 , − 1  cos x  1‬‬ ‫برای هر زاویهای مثل ‪ x‬داریم‪:‬‬
‫علمت نسبتهای مثلثاتی را در ‪ 4‬ناحیه‪:‬‬
‫ناحیه‬ ‫سینوس‬ ‫کسینوس‬ ‫تانژانت‬ ‫کتانژانت‬
‫‪1‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬

‫اگر نقطۀ ‪ P‬انتهای کمان ‪ ‬روی دایرۀ مثلثاتی باشد‪ ،‬مختصات آن به شکل ) ‪ P ( cos  , sin ‬است‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬

‫نقطۀ ‪ P  , y ‬روی دایرۀ مثلثاتی در ناحیۀ چهارم قرار دارد‪ .‬اگر نقطۀ ‪ P‬انتهای کمان ‪ ‬باشد‪ ،‬مقدار ‪ tan ‬کدام است؟‬
‫‪3‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪−2 2 )4‬‬ ‫‪2 2 )3‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪3‬‬
 ‫سینوس و کسینوس زوایای معروف‬

‫‪‬‬
‫‪cos‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪3‬‬
‫= ‪ ، cos 2x‬حدود ‪ m‬کدام است؟‬ ‫باشد‪،‬‬ ‫‪x ‬‬ ‫اگر‬
‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪m + sin‬‬
‫‪6‬‬
‫‪‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪−  0 ,  )4‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪0 , 2  )3‬‬ ‫‪ 2 , +   )2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪( − , 0‬‬ ‫‪)1‬‬

‫مقایسۀ مقدار سینوس و کسینوس یک زاویه‪:‬‬

‫محورهای تانژانت و کتانژانت‬

‫تانژانت و کتانژانت‪ ،‬همعلمتاند‪.‬‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬

‫محدودیتی ندارد‪ tan   − , +  :‬و ‪cot   − , + ‬‬

‫تانژانت و کتانژانت زوایای معروف‬

‫کدام عدد بزرگتر است؟‬

‫‪cot 4 )4‬‬ ‫‪tan 4 )3‬‬ ‫‪cos 4 )2‬‬ ‫‪sin 4 )1‬‬

‫مقایسۀ تانژانت و کتانژانت یک زاویه‪:‬‬

‫در نواحی رنگی تانژانت از کتانژانت بزرگتر است‪.‬‬

‫در کدام محدوده ‪ tan  cot x‬و ‪ sin x  cos x‬برقرارند؟‬

‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬

‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬

‫‪4‬‬
 ‫کاربرد مثلثات‬
‫‪5‬‬
‫(ریاضی ‪)99‬‬ ‫= ‪ sinC‬و ‪ CH = 9‬اندازۀ ارتفاع ‪ A H‬کدام است؟‬ ‫در شکل مقابل‪ ،‬فرض کنید‬
‫‪13‬‬
‫‪3.5 )2‬‬ ‫‪3.25 )1‬‬
‫‪3.75 )4‬‬ ‫‪3.6 )3‬‬
‫مساحت مثلث‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪S‬‬ ‫‪ac sin B , S = bc sin A , S = ab sinC‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪c‬‬
‫=‬ ‫=‬ ‫قضیۀ سینوسها‪:‬‬
‫‪sin A sin B sinC‬‬

‫(کتاب درسی)‬ ‫(‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1/7 , sin 65‬‬ ‫)‬

‫یک بالن با دو طناب نگه داشته میشود‪ .‬طول طناب دوم کدام است؟ ‪0/9‬‬

‫‪265‬‬ ‫‪265‬‬
‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪11‬‬

‫‪255‬‬ ‫‪255‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪11‬‬

‫‪3 3 2‬‬
‫مساحت‪a :‬‬
‫‪2‬‬

‫قطر بزرگ‪2a :‬‬ ‫‪a‬‬ ‫ششضلعی منتظم به ضلع‬

‫قطر کوچک‪3a :‬‬

‫واحد باشد‪ ،‬مساحت آن کدام است؟‬ ‫اگر قطر کوچک یک ششضلعی منتظم برابر ‪6‬‬

‫‪4 3 )4‬‬ ‫‪6 3 )3‬‬ ‫‪3 3 )2‬‬ ‫‪3 )1‬‬

‫شیب خطی که با جهت مثبت محور ‪x‬ها زاویۀ ‪ ‬میسازد‪ ،‬برابر ‪ tan ‬است‪:‬‬

‫‪ : tan ‬شیب‬

‫در شکل مقابل‪ ،‬مقدار ‪ b‬کدام است؟‬

‫‪11‬‬ ‫‪13‬‬
‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪2 3 −1‬‬ ‫‪2 3 +1‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪11‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪2 3 −1‬‬ ‫‪2 3 +1‬‬

‫‪k‬‬
‫‪(k  ) ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬‬ ‫نسبت مثلثاتی کمانهای وابسته‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬

‫زوج ⎯⎯⎯‪ ‬نسبت مثلثاتی عوض نمیشود‪.‬‬

‫‪k‬‬

‫نسبت مثلثاتی عوض میشود‪ ( sin  cos ) .‬و )‪( tan  cot‬‬ ‫فرد ⎯‬
‫⎯⎯‪‬‬

‫همچنین ‪ ‬را در ناحیۀ اول فرض کنید و علمت نسبت مثلثاتی را بیابید‪.‬‬

‫‪5‬‬
  3 
cos  +   − cos (  +  )
 2 
)91 ‫(ریاضی‬ ‫کدام است؟‬ ‫ مقدار‬،‫ باشد‬tan  = 0/2 ‫اگر‬
sin (  −  ) − sin (  +  )

3 )4 2 )3 1/ 2 )2 −2 )1

:‫فقط کسینوس منفی را میخورد‬

sin ( − ) = − sin  )1

cos ( − ) = cos  )2

tam ( − = − tan  ) )3

cot ( − ) = − cot  )4

:‫ از تانژانت و کتانژانت حذف میشوند‬ ‫ از سینوس و کسینوس و تمام مضارب‬ ‫مضارب زوج‬

sin ( 2k +  ) = sin 

cos ( 2k +  ) = cos 

tan (k +  ) = tan 

cot (k +  ) = cot 

 17   17   19   −11 

)98 ‫(تجربی‬ ‫ کدام است؟‬sin   cos   + tan   sin   ‫حاصل عبارت‬
 3   6   4   6 
1 1 1 1
)4 )3 − )2 − )1
2 4 2 4

‫اتحادهای اولیه‬

1) sin2 x + cos2 x = 1

2) tan x  cot x = 1

1
3) 1 + tan2 x =
cos2 x
1
4 ) 1 + cot2 x =
sin2 x
   3
)98 ‫(تجربی‬ ‫ کدام است؟‬1 + tan2 x  2 sin2 − sin2 x  ‫ حاصل‬،‫ باشد‬  x  ‫اگر‬
 4  2

− cosx )4 − sin x )3 cosx )2 sinx )1

‫ کدام است؟‬B ‫ مقدار‬،‫ یک اتحاد مثلثاتی باشد‬sin8 x + cos8 x = 1 + A sin 2 x cos2 x + B sin4 x cos4 x ‫اگر رابطۀ‬
7 5
)4 2 )3 3 )2 )1
2 2

6
 sin x  cos x ‫روابط مرتبط با‬

2
( sin x + cos x ) = 1  2 sin x  cos x

2
sin4 x + cos4 x = 1 − 2 ( sin x  cos )

2
sin6 x + cos6 x = 1 − 3 ( sin x  cos x )

1
tan x + cot x =
sin x  cos x
‫ کدام است؟‬sin6 x + cos6 x ‫ مقدار‬،‫ باشد‬tan x = 5 ‫اگر‬
607 605 603 601
)4 )3 )2 )1
676 676 676 676

2
‫ در کدام محدوده قرار دارد؟‬x ،‫باشد‬ 1− = cos x − sin x ‫اگر‬
tan x + cot x

)2 )1

)4 )3

‫روابط مجموع و تفاضل در کمان‬

:‫برای مجموع و تفاضل دو کمان روابط زیر برقرار است‬

sin ( x  y ) = sin x cos y  cos x sin y

cos ( x  y ) = cos x cos y sin x sin y

tan x  tan y
tan (x  y ) =
1 tan x  tan y

)1401 ‫(ریاضی دی‬ ‫ چقدر است؟‬cos  ‫ مقدار‬،‫در شکل مقابل‬

2 3
)2 )1
2 2

2 3
− )4 − )3
10 10

‫ کدام است؟‬cot 55 + cot 70 ‫حاصل‬

1 1 1 1
)4 )3 )2 )1
sin 20 sin 35 cos 20 cos 35

7
 ‫روابط تکمیلی مجموع و تفاضل دو کمان‬

:‫ باشد‬45 ‫اگر یکی از کمانها‬

   
1 ) sin x + cos x = 2 sin  x +  = 2 cos  x − 
 4  4

   
2) sin x − cos x = 2 sin  x −  = − 2 cos  x + 
 4  4

1 − tan x  
3) = tan  − x 
1 + tan x 4 

1 + tan x  
4) = tan  + x 
1 − tan x 4 

1 − tan x 1−m  
‫ کدام است؟‬m ‫ حدود تغییرات‬،‫باشد‬ = ‫ و‬−  x  ‫اگر‬
1 + tan x 2 + m 4 4

m  −2 )4 m  1 )3 −2  m  1 )2 −1  m  2 )1

)‫(دو برابر کمان‬ 2 ‫روابط‬

1) sin 2x = 2 sin x  cos x

2) cos 2x = cos2 x − sin2 x = 2 cos2 x − 1 = 1 − 2 sin2 x

2 tan x
3) tan 2x =
1 − tan2 x
sin (  ) 1 + cos (  )
)‫ خارج‬1400 ‫(ریاضی‬ ‫کدام است؟‬ + ‫سادهشدۀ عبارت‬
1 − cos (  ) sin (  )

   

2 tan   )4 2 cot   )3 sin   )2 cos   )1
 2 2 2  2

‫ کدام است؟‬cos2 75 − cos2 15 ‫مقدار‬

3 1 3 1
)4 )3 − )2 − )1
2 2 2 2

‫ کدام است؟‬،‫مساحت مثلث مقابل‬

1 3 +1
)2 )1
2 2

3 3 −1
)4 )3
2 2

‫ کدام است؟‬A = cos 20  cos 40  cos 80 ‫مقدار‬

1 1 3 3
)4 )3 )2 )1
4 8 4 8

8
 ‫‪2‬‬ ‫فرمولهای تکمیلی‬
‫روابط زیر به راحتی قابل اثباتاند‪ ،‬درحل بعضی مسائل سرعت حل را افزایش میدهند‪:‬‬
‫‪2 tan ‬‬
‫= ‪1) sin 2‬‬
‫‪1 + tan2 ‬‬
‫‪1 − tan2 ‬‬
‫= ‪2) cos 2‬‬
‫‪1 + tan2 ‬‬
‫‪3) cot  − tan  = 2 cot 2‬‬

‫‪4‬‬
‫(تجربی ‪ 99‬خارج)‬ ‫= ‪ tan ‬و انتهای کمان ‪ ‬در ربع سوم باشد‪ ،‬حاصل عبارت زیر کدام است؟‬ ‫اگر‬
‫‪3‬‬
‫‪ 9‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 7‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪3 ‬‬
‫‪sin ‬‬ ‫‪+   cos ‬‬ ‫‪−   − tan   −‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2 ‬‬

‫‪0/48 )4‬‬ ‫‪0/27 )3‬‬ ‫‪−0/52 )2‬‬ ‫‪−1/23 )1‬‬

‫توابع مثلثاتی‬
‫تابع سینوسی (موج سینوسی)‬
‫ریشهها در ‪x = k ‬‬ ‫=‪D‬‬
‫‪T = 2‬‬ ‫‪R = −1 , 1‬‬
‫‪‬‬
‫غیریکنوا و غیر یک به یک‬ ‫‪x = 2k  +‬‬ ‫حداکثر مقدار در‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬
‫‪x = 2k  −‬‬ ‫حداقل مقدار در‬
‫‪2‬‬

‫توابع کسینوسی یا موج کسینوسی‬

‫‪‬‬
‫‪x = k +‬‬ ‫ریشهها در‬ ‫=‪D‬‬
‫‪2‬‬

‫‪T = 2‬‬ ‫‪R = −1 , 1‬‬

‫غیریکنوا و غیر یک به یک‬ ‫حداکثر مقدار در ‪x = 2k ‬‬

‫حداقل مقدار در ‪x = 2k  + ‬‬

‫انبساط‪ ،‬انقباض و انتقال توابع سینوسی و کسینوسی‬

‫‪max = a + d‬‬ ‫‪y = a sin (bx − c ) + d‬‬

‫‪min = − a + d‬‬
‫و‬

‫‪2‬‬
‫= ‪T‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪y = a cos (bx − c ) + d‬‬

‫‪ 9x ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫اگر دوره تناوب توابع ‪ f ( x ) = 4 sin  ax −  + a‬و ‪ g ( x ) = cos  ‬برابر باشند‪ ،‬حداکثر مقدار تابع ‪ f‬کدام است؟‬
‫‪a ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪8 )4‬‬ ‫‪7 )3‬‬ ‫‪5 )2‬‬ ‫‪6 )1‬‬

‫‪9‬‬
 ‫اگر حداکثر‪ ،‬حداقل و دوره تناوب تابع ‪ y = sin6 x + cos6 x‬بهترتیب ‪ m ، M ،‬و ‪ T‬باشند‪ ،‬مقدار ‪ M  m  T‬کدام است؟‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ )4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪8‬‬

‫(تجربی ‪)1401‬‬ ‫شکل مقابل‪ ،‬نمودار تابع ‪ y = c + a cos bx‬را در یک دورۀ تناوب نشان میدهد‪ .‬مقدار ‪ c‬کدام است؟‬
‫‪1 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪4 )2‬‬ ‫‪5 )1‬‬

‫(ریاضی ‪)98‬‬ ‫شکل مقابل‪ ،‬نمودار تابع ‪ y = 1 + a sin bx cos bx‬است‪ a + b .‬کدام است؟‬
‫‪3‬‬
‫‪)2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3 )4‬‬ ‫‪2 )3‬‬

‫در توابع سینوسی بدون انتقال طولی ‪y = a sin (bx ) + d‬‬

‫در عرض از مبدأ صعودی ⎯‬

‫⎯⎯‪ab  0 ‬‬

‫در عرض از مبدأ نزولی ⎯‬

‫⎯⎯‪ab  0 ‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫(تجربی ‪)99‬‬ ‫‪ y = a + bsin ‬است‪ .‬مقدار ‪ ‬کدام است؟‬ ‫شکل مقابل‪ ،‬قسمتی از نمودار تابع با ضابطۀ ‪+ x ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1 )2‬‬ ‫‪2 )1‬‬

‫‪−2 )4‬‬ ‫‪−1 )3‬‬

‫در توابع کسینوسی بدون انتقال طولی ‪y = a cos (bx ) + d‬‬

‫در عرض از مبدأ ‪⎯ max‬‬

‫⎯⎯‪a  0 ‬‬

‫در عرض از مبدأ ‪⎯ min‬‬

‫⎯⎯‪a  0 ‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫شکل مقابل‪ ،‬قسمتی از نمودار ‪ y = a + b cos  cx − ‬را نشان میدهد‪ ،‬مقدار ) ‪b (c − a‬‬
‫‪‬‬ ‫‪3‬‬
‫(ریاضی‪ ،‬دی ‪)1401‬‬ ‫کدام است؟‬
‫‪3 )2‬‬ ‫‪2 )1‬‬
‫‪6 )4‬‬ ‫‪4 )3‬‬

‫شکل مقابل‪ ،‬قسمتی از نمودار تابع ) ‪ f (x ) = a cos (bx + c‬را نشان میدهد‪ .‬اگر ‪ b  0‬و‬
‫‪ac‬‬
‫(ریاضی ‪)1401‬‬ ‫کدام است؟‬ ‫‪ 0  c  ‬باشد‪ ،‬مقدار‬
‫‪b‬‬
‫‪1‬‬
‫‪1 )2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪16‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ )4‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪4‬‬

‫‪b‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫کدام است؟‬ ‫شکل مقابل قسمتی از نمودار تابع ‪ y = 2 sin  x +  + 1‬است‪.‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪7 )2‬‬ ‫‪4 )1‬‬
‫‪3 )4‬‬ ‫‪5 )3‬‬

‫‪10‬‬
 ‫تابع تانژانت‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫= ‪D‬‬ ‫‪− x = k  +‬‬ ‫‪k ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬

‫=‪R‬‬
‫ریشهها‪x = k  :‬‬

‫ا‬
‫اکیدا صعودی‬ ‫غیریکنوا‪ ،‬بین هر دو مجانب قائم‬
‫‪T =‬‬

‫تابع کتانژانت‬
‫=‪D‬‬ ‫‪− x = k  k ‬‬ ‫‪‬‬
‫=‪R‬‬
‫‪‬‬
‫‪x = k +‬‬ ‫ریشهها‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫ا‬
‫اکیدا نزولی‬ ‫غیریکنوا‪ ،‬بین هر دو مجانب قائم‬
‫‪T =‬‬
‫‪‬‬
‫= ‪:T‬‬ ‫دورۀ تناوب تابع ‪ f ( x ) = a tan (bx − c ) + d‬و ‪g ( x ) = a cot (bx − c ) + d‬‬
‫‪a‬‬

‫در شکل مقابل‪ ،‬نمودار توابع ‪ f ( x ) = tan x‬و ‪ y = k‬رسم شده است‪ .‬اگر‬
‫مساحت مثلث ‪ A B C‬برابر ‪ 6‬باشد‪ ،‬مقدار ‪ k‬کدام است؟‬
‫‪6 )2‬‬ ‫‪9 )1‬‬
‫‪12 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬

‫‪‬‬
‫ا‬
‫اکیدا صعودی است‪ .‬حداکثر مقدار ‪ b‬کدام است؟‬ ‫تابع ‪ f (x ) = tan  2x + 3 ‬در بازۀ ) ‪(  , b‬‬
‫‪13‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬

‫(ریاضی ‪ 98‬خارج)‬ ‫دورۀ تناوب تابع با ضابطۀ ) ‪ f (x ) = tan ( x ) − cot ( x‬کدام است؟‬
‫‪1‬‬
‫‪ )4‬‬ ‫‪2 )3‬‬ ‫‪1 )2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪2‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ f ( x ) = tan  ax +‬به شکل مقابل است‪ .‬مقدار ) ‪ f ( 102‬کدام است؟‬ ‫نمودار تابع ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪3‬‬
‫‪−1 )2‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪3‬‬
‫‪3 )4‬‬ ‫‪− 3 )3‬‬

‫تابع متناوب‬
‫بهازای هر ‪⎯ f (x + T ) = f (x ) : x  Df‬‬
‫⎯⎯‪ T ‬دورۀ تناوب ‪f‬‬
‫اگر ‪ T‬دورۀ تناوب تابع ‪ f‬باشد‪ ،‬هر مضرب صحیحی از دورۀ تناوب را از ورودی کم یا به آن اضافه کنیم‪ ،‬مقدار تابع تغییر نمیکند‪.‬‬

‫‪11‬‬
 ‫اگر نمودار تابع متناوب ‪ f‬با دورۀ تناوب ‪ T = 5‬در بازۀ ‪ −1 , 4‬به شکل مقابل باشد‪ f ( 1402) ،‬کدام است؟‬
‫‪3 )2‬‬ ‫‪2 )1‬‬
‫‪2.5 )4‬‬ ‫‪1.5 )3‬‬

‫چند تابع متناوب غیرمثلثاتی‪:‬‬

‫⎯⎯⎯ ‪y = x − x ‬‬
‫‪→T = 1‬‬

‫⎯⎯⎯ ‪y = x  +  −x ‬‬
‫‪→T = 1‬‬

‫دورۀ تناوب اصلی ندارد →‬

‫⎯⎯⎯ ‪y = k‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪‬‬
‫اگر ‪ ، f ( x ) = 3x − 3x ‬آنگاه دورۀ تناوب تابع ‪ g ( x ) = 4 f  − 1  + 3‬چند برابر دورۀ تناوب تابع ‪h ( x ) = 3x − 3 x ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫است؟‬
‫‪4‬‬
‫‪6 )2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪3‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪ x‬‬
‫‪‬‬ ‫‪0x 1‬‬
‫‪ f (x ) = ‬را که دورۀ تناوب آن ‪ 2‬است‪ ،‬در نظر بگیرید‪ .‬مساحت ناحیۀ محصور به منحنی ‪ f‬و‬ ‫تابع متناوب‬
‫‪2 − x 1  x  2‬‬
‫‪‬‬
‫(تجربی ‪ 1400‬خارج)‬ ‫محور ‪x‬ها در بازۀ ‪ −0/75 , 3/25‬کدام است؟‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3.5 )3‬‬ ‫‪3 )2‬‬ ‫‪2 )1‬‬

‫‪sin x + sin x‬‬

‫= ) ‪ f (x‬است؟‬ ‫دورۀ تناوب تابع ‪ f (x ) = 2 cos ( 3x ) − 1‬چند برابر دورۀ تناوب تابع‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪3‬‬

‫تابع ‪ f ( x ) = tan 3x  cot 3x‬چگونه تابعی است؟‬

‫‪‬‬
‫‪ )2‬متناوب است با دورۀ تناوب‬ ‫‪ )1‬غیرمتناوب است‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪‬‬
‫‪ )4‬متناوب است ولی دورۀ تناوب اصلی ندارد‪.‬‬ ‫‪ )3‬متناوب است با دورۀ تناوب‬
‫‪6‬‬

‫معادالت مثلثاتی‬

‫تیپ ‪ :1‬شمارش تعداد جوابها‬

‫‪sin x = m‬‬
‫‪cos x = m‬‬
‫‪‬‬
‫‪ .2 ⎯⎯⎯ ‬رسم دایرۀ مثلثاتی ⎯⎯⎯‪ .3 ‬شمارش تعداد جوابها در بازۀ مورد سؤال‬ ‫‪ .1‬معادلۀ مثلثاتی ساده‬
‫‪tan x = m‬‬
‫‪cot x = m‬‬
‫‪‬‬
‫(تجربی ‪)1401‬‬ ‫تعداد جوابهای معادلۀ مثلثاتی ‪ 8 cos x − tan2 x = 1‬در بازۀ ‪ 0 , 2‬کدام است؟‬
‫‪2 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪4 )2‬‬ ‫‪5 )1‬‬

‫‪12‬‬
‫اگر معادالت به شکل ‪ sin (ax + b ) = m‬و ‪ ...‬باشد‪ ،‬میتوانید از تغییر متغیر ‪ ax + b = t‬استفاده کنید و دوباره معادله ‪sint = m‬‬

‫و ‪ ...‬را حل کنید‪ ،‬فقط باید بازۀ جدید برای سؤال بسازید‪.‬‬

‫‪‬‬
‫(تجربی ‪ 99‬خارج)‬ ‫تعداد جوابهای معادلۀ مثلثاتی ‪ 4 sin ( 3x ) cos ( 3x ) = 1‬در بازۀ ‪ 0 , ‬کدام است؟‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪5 )4‬‬ ‫‪4 )3‬‬ ‫‪3 )2‬‬ ‫‪2 )1‬‬

‫حواستان به جوابهای مشترک باشد‪ ،‬گاهی باید جوابها را بهدست آورید‪.‬‬

‫(تجربی ‪)1401‬‬ ‫تعداد جوابهای معادلۀ مثلثاتی ‪ cos2 ( x ) − sin2 (x ) cos ( 3x ) = 1‬در فاصلۀ ‪ 0 , 2‬کدام است؟‬
‫‪6 )4‬‬ ‫‪5 )3‬‬ ‫‪3 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫(تجربی ‪)91‬‬ ‫نمودار تابع ‪ y = −4 cos  − 3x ‬روی بازۀ ‪ −1 , 1‬در چند نقطه‪ ،‬بیشترین مقدار را دارد؟‬
‫‪‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬

‫اگر مجموع جوابها را بخواهند‪ ،‬مجبوریم همه جوابها را بهدست آوریم‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ 17‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫(ریاضی دی ‪)1401‬‬ ‫‪  −‬کدام است؟‬ ‫‪ cos ‬در بازۀ ‪, ‬‬ ‫‪+ x  cos ‬‬ ‫مجموع جوابهای معادلۀ مثلثاتی ‪− x  = cos2  ‬‬
‫‪ 2 2‬‬ ‫‪ 8‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 8‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬

‫تیپ ‪ :2‬نوشتن جواب کلی در معادالت‬

‫مدل کلی جوابهای کلی‪:‬‬
‫یکی از کمانها ‪( +‬فاصلۀ بین کمانها) ‪x = k‬‬
‫یا‬
‫‪2k‬‬
‫= ‪x‬‬ ‫یکی از کمانها ‪+‬‬
‫تعداد نقاط روی دایره‬

‫(تجربی ‪)96‬‬ ‫جواب کلی معادلۀ مثلثاتی ‪ cos 2x + 2 cos2 x = 0‬کدام است؟‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪x = k ‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪x = k ‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪x = 2k  ‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪x = 2k  ‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪‬‬

‫(تجربی ‪)91‬‬ ‫‪ sin2 x − cos2 x = sin ‬کدام است؟‬ ‫جواب کلی معادلۀ مثلثاتی ‪+ x ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2k‬‬ ‫‪k‬‬
‫‪2k  ‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪2k  +‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪cos x‬‬ ‫‪1 + sin x‬‬

‫(تجربی دی ‪)1401‬‬ ‫کدام است؟‬ ‫=‬ ‫کمترین فاصله بین دو مقدار از جوابهای معادله‬
‫‪1 + sin x‬‬ ‫‪cos x‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪ )2‬‬ ‫‪2 )1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪13‬‬
 ‫بررسی کلی معادالت مثلثاتی ساده‬

‫‪x = 2k  + a‬‬
‫‪‬‬ ‫‪tan x = tan a → x = k  + a‬‬
‫‪sin x = sin a → ‬‬ ‫یا‬ ‫‪cos x = cos a → x = 2k   a‬‬
‫‪x = 2k  +  − a‬‬ ‫‪cot x = cot a → x = k  + a‬‬
‫‪‬‬

‫(تجربی ‪ 98‬خارج)‬ ‫جواب کلی معادله مثلثاتی ‪ ، cos 3x + cos x = 0‬با شرط ‪ cos x  0‬است؟‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪k ‬‬ ‫‪k ‬‬
‫‪k +‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪k −‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪− )1‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪sin 3x + sin 2x‬‬
‫(تجربی ‪ 97‬خارج)‬ ‫کدام است؟‬ ‫جواب کلی معادلۀ مثلثاتی ‪= 0‬‬
‫‪1 + cos x‬‬
‫‪( 2k‬‬ ‫‪+ 1) ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2k‬‬ ‫‪k‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪k +‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬

‫مجموع تمام جوابهای معادلۀ مثلثاتی ‪ sin 5x + sin 4x = 1 + cos ‬کدام است؟ ‪x  0 , 2‬‬

‫‪11 )4‬‬ ‫‪10 )3‬‬ ‫‪9 )2‬‬ ‫‪8  )1‬‬

‫یکی از جوابهای معادلۀ مثلثاتی ‪ sin 3x + cos x = 0‬کدام است؟‬

‫‪2‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫(تجربی ‪)99‬‬ ‫جواب معادلۀ مثلثاتی ‪ sin  2x −  = cos  x + ‬با شرط ‪ x  k ‬که در آن ‪ k‬یک عدد صحیح است‪ ،‬کدام است؟‬
‫‪‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪2k ‬‬ ‫‪2k ‬‬ ‫‪2k‬‬ ‫‪k‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪sin 3x‬‬
‫به کدام صورت است؟ ) ‪(k ‬‬ ‫جواب کلی معادلۀ مثلثاتی ‪= 1‬‬
‫‪ 3‬‬ ‫‪‬‬
‫‪cos ‬‬ ‫‪+ x‬‬
‫‪ 2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪k ‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪2k  ‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪2k  ‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪k +‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬

‫معادلۀ ‪ tan 3x + tan 2x = 0‬در فاصلۀ ‪ 0 , 2‬چند جواب دارد؟‬

‫‪12 )4‬‬ ‫‪11 )3‬‬ ‫‪10 )2‬‬ ‫‪9 )1‬‬

‫(تجربی ‪)97‬‬ ‫جواب کلی معادلۀ مثلثاتی ‪ tan x  tan 3x = 1‬کدام است؟‬
‫‪k ‬‬ ‫‪k 3‬‬ ‫‪k ‬‬ ‫‪k‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪14‬‬