సనాతనం ఆధునికత శివశంకర శర్మ

düHê‘·q+ ` Ä<ÛäTìø£‘·
sêDÏ •eX¯+ø£s¡ X¯sà¡
>∑]yÓTfi¯fl d”‘êsê+ eT]j·TT eTVü‰\øÏåà

kÕàs¡ø√|üHê´dü+ 2012
‘˚~ 18`11`2012
$XÊK|ü≥ï+ bÂs¡Á>∑+<∏ë\j·T+
$XÊK|ü≥ï+ ` 530 016.
l sêDÏ •eX¯+ø£s¡ X¯sà¡
eTTÁ<äD : 2012
Á|ü‘·T\T : 300
yÓ\ : neT÷\´+
Á|ü‘·T\≈£î : $XÊK bÂs¡Á>∑+<∏ë\j·T+

<ë«s¡ø±q>∑s,Y $XÊK|ü≥ï+`530016.
bò˛Hé : 0891`2719009
eTTÁ<äD :
dü‘´· + Ä|òôt d{Ÿ Ç+Á|æ+{Ÿ‡
ãè+<ëeq+, &√.HÓ+. 49`28`5,
Á>ö+&éb˛ò s¢ ,Y bòÕ{
¢ Ÿ HÓ+. õ1 õ2,
eT<ÛTä sêq>∑s,Y $XÊK|ü≥ï+ ` 16.
bò˛Hé‡ : 2735878, 6648538
` sêDÏ •eX¯+ø£s¡ X¯sà¡
dü+|ü<ä n+fÒ j˚T$T{Ï nqï Á|üXï¯ øÏ eTq+ sTT#·TÃø=H˚ düe÷<Ûëq+˝À e∫Ãq

e÷πsŒ Ä<ÛTä ìø£‘ø· Ï eT÷\+. dü+|ü<ä n+fÒ &ÉãT“, eT˙, <Ûqä eT÷\$T<ä+ »>∑‘Y
nì lsêeT#·+Á<äT&˚ sêe÷j·TD+˝À uÀ~Û+#ê&ÉTø±ì dü+|ü<ä &ÉãT“øÏ düe÷Hês¡øú +£
ø±<äT. nwü\º ≈£îå à\˝À <Ûqä \øÏÎ y=ø±H=ø£{Ï e÷Á‘·yT˚ . <Ûqä y˚T düs«¡ + düs«¡ dü«+
ø±e&ÉyT˚ Ä<ÛTä ìø£‘ø· Ï eT÷\+. sTT~ Je\ø£Då +ô|’ ô|<ä› <Óã“. sTT<˚ Je⁄ì
y˚<qä .
düs«¡ eT÷ neTà<ä–q<˚ ø=q<ä–q<˚. Á|ürB düsT¡ øπ . sT÷ uÛ≤eH˚ e\düyê<ä+qT+∫
ÁbÕ<äTs¡“$¤ +∫q Ä<ÛTä ìø£ uÛ≤eq. sT÷ düsT¡ ≈£î\ ‘·‘«· y˚T >∑Ts¡C≤&É <˚Xu¯ øÑÛ ÔÏ ^‘·+˝À
Á|ü<ÛëHê+X¯+.
düsT¡ ≈£î\‘√ nìï<˚XÊ˝Ÿ Áø£eTàe˝…qì, <˚• düsT¡ ≈£î\ì n$Tà <ä+&ç>± &ÉãT“
#˚dTü ø√yê\ì qej·TT>∑ yÓ‘’ ê[≈£î&ÉT >∑Ts¡C≤&É |æ\T|ü⁄ì#êÃ&ÉT.
&ÉãT“˝Òq{Ïº qs¡T\≈£î
ø°]dÔ +ü |ü<\ä ã“y√jYT
n+≥÷ <˚X+¯ jÓTTø£ÿ J&û|” sπ ≥T >∑T]+∫ #ê˝≤ ø±\+ ÁøÏ‘y· T˚ e÷{≤¢&Ü&ÉT
>∑Ts¡C≤&É.
b˛{°‘·‘·«+˝À ≈£L&çq yê´bÕs¡y˚T $»j·T s¡Vü≤düéTHêï&ÉT. yÓ’s¡eTT\T
yêDÏ»éT+<˚ nHêï&ÉT. n+fÒ yêDÏ»´ yÓs’ ê\T n_Ûeè~∆ ø£sy¡ TÓ qÆ M, Á|ü>‹∑ o\yÓTqÆ M.
yêDÏ»´ X¯Á‘·T‘ê«\T s¬ +&ÉT Á|ü|+ü #·jT· T<ë∆\øÏ ø±s¡DyÓTqÆ e÷≥ ì»y˚T ø±ì eTq
f…ø±ï\Jø£+‘ê eT÷\+ j·TT<äø∆ ±\+˝À kÕ–q yÓC’ ≤„ìø£ ø£èùw ø±s¡D+. ù|s¡TøÏ
Á|ü|+ü #· j·TT<ë∆\T eTT–kÕsTT ø±ì k˛$j·T{Ÿ nyÓT]ø± Á|ü#Ã· q¤ ï j·TT<ä+∆ , nyÓT]ø±
>∑˝ŸŒ¤ j·TT<ä+∆ MT<äT>± yêDÏ»´+ j·TT<ä‘∆ +· Á‘·+>± ø=qkÕ>∑T‘·÷H˚ ek˛Ô+~.
1
ndü\T sTT+^¢wßü yêfi¯ófl uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ e∫Ã+~ yê´bÕs¡+ ù|s¡TMT<˚. yês¡T
≈£L&Ü 1857 dæbÕsTT\ ‹s¡T>∑Tu≤≥Tì rÁe+>± nD∫, Væ≤+düì Á|üj÷Ó –+∫
‘·eT yê´bÕsêìï $düÔ]+#·Tø√>∑*>±s¡T. yê´bÕs¡eT÷, n~Ûø±s¡eT÷ ¬s+&É÷
‘√ãT≥Tºe⁄\ì ìs¡÷|æ+#ês¡T.
>∑Ts¡C≤&É˝≤+{Ï yÓ‘’ ê[≈£î\ <äèwæ˝º À yêDÏ»´ Væ≤+dü Væ≤+dü ø±<äT. yêDÏ»ýÓs’ +¡
yÓs’ +¡ ø±<äT. e\düyê<ä+ ≈£L&Ü n_Ûeè~∆øÏ sê#·u≤fÒ ø±ì n~ sê#·|⁄ü +&ÉTø±<äT.
n+<äTøπ C≤]® Á|üuTÑÛ e⁄ì #·øÿ£ >± ø=ìj·÷&Ü&ÉT.
uÛsÑ ‘¡ e· ÷‘·øÏ Á|ü<eä∏ T |ü⁄Á‘·T&ÉT e\düyê<˚. n+<äTøπ ‘·*u¢ ≤Û s¡‘e· ÷‘· C≤]®
#·Áø£e]ÔøÏ Äs√>∑´ dü+|ü<\ä T yÓ\T¢e>± sTTyê«\ì ø√s¡T≈£îHêï&ÉT >∑Ts¡C≤&É.
uÛÑs¡‘·K+&É+ jÓT|ü
&É÷ jÓTs¡T>∑ì XÊ+‹ì bı+~+~ e\dü yê<äT\
ø±\+˝ÀH˚q+{≤&ÉT >∑Ts¡C≤&É. ìs¡à\yÓTqÆ ˙r, <Ûsä à¡ eT÷ eTq≈£î n_“+~ Åø¬ d’ eÔü
Á|üuTÑÛ e⁄\ e\¢H.˚ n+<äTøπ eT+∫ >∑‘e· TTq ø=+#ÓyT˚ H√jYT n+{≤&ÉT.
C≤]® Á|üuTÑÛ e⁄ì ø£\˝À≈£L&Ü $düà]+#·&TÉ >∑Ts¡C≤&É. <˚Xu¯ øÑÛ ÔÏ n+fÒ e\düyê<ä
uÛøπÑ ,Ô Ä+π>j¢ T· uÛøπÑ ,Ô ì»yÓTqÆ ns¡+ú n<˚.
n+<äTøπ ª»q>∑DeTq nH˚ <˚Xu¯ øÑÛ ÔÏ ^‘êìï s¡∫+∫q ø£$sêE s¡M+Á<äHê<∏é
sƒê>∑÷sY˙ C≤]® #·Áø£e]Ô˙ ø£*|æ sTT<äs› T¡ sêE\T nH˚ yê´dü+ sêXÊ&ÉT >∑Ts¡C≤&É.
n+<äT˝À u…+>±\T $uÛ»Ñ q Hê{Ï ø£˝À¢\ |ü]dæ‘ú T· *ï Ä\TeT>∑\ ø£jT· ´+>± b˛˝≤Ã&ÉT.
n+‘˚ø±ì, n+<äT˝À m≥Te+{Ï nD∫y˚‘· ø±qsê˝Ò<Tä >∑Ts¡C≤&Éø.Ï C≤]® #·Áø£e]Ôì
<äj÷· fi¯óe⁄ nHêï&ÉT. (ndü\T sƒê>∑÷sY sêdæq »q>∑DeTq ^‘·yT˚ C≤]® #·Áø£e]Ô
k˛ÔÁ‘·^‘·+ n+{≤s¡T).
ìC≤ìøÏ <˚Xu¯ øÑÛ ÔÏ n+fÒ Ä+π>j¢ T· uÛøÑ ,ÔÏ e\düyê<ä uÛøÑ ,ÔÏ kÕÁe÷»ýê<ä uÛøÑ ÔÏ
nH˚ nsêúìï s¡÷&Ûç #˚XÊs¡T yÓ‘’ ê[≈£î\T.
Ç+<äT≈£î ã+øÏ+#·+Á<äTì qe˝Ò Ä<Ûës¡+.
2
<˚X¯uÛÑøÏÔ ` Ä+π>¢j·T uÛÑøÏÔ
e+<˚e÷‘·s¡+ ^‘·ø£s¡Ô ã+øÏ+#·+Á<ä #·≥Ø® uÛ≤s¡rj·T düHê‘·q <Ûäsêàìï
s¡ø+åÏ #·&Üìπø Ä+π>j ¢ T· T\T ne‘·]+#ês¡T n+{≤&ÉT. Ç+^¢wßü yêfi¯ófl dü+‘ê\T\
‹s¡T>∑Tu≤≥Tì nD∫y˚XÊs¡T. Ä nD∫y˚‘·ì düeT]ú+#ê&ÉT ã+øÏ+#·+Á<äT&ÉT.
Væ≤+<ä÷<Ûsä à¡ kÕú|qü ≈£L, Væ≤+<äTe⁄\ |ü⁄qs¡TJ®eHêìø° Á_{°wt sê»´kÕú|Hü ˚ X¯sD¡ ´+.
Ä+π>j ¢ T· T\T $TÁ‘·T\T yê]e\¢ uÛ÷Ñ $T düd´ü XÊéT\+ ne⁄‘·T+~ nì sêXÊ&ÉT
ã+øÏ+#·+Á<ä Äq+<äeTsƒ+¡ qe\˝À. dü+|ü<øä ,° XÊ+‹ø°, <Ûsä êàìø°, ˙‹ø° #·{≤ºìø°
Ä+π>j¢ T· T\T eT÷\+ nH˚ uÛ≤yêìï yê´|æ+|üCXÒ Ês¡T sTT˝≤+{Ï y˚T<Ûëe⁄\T. Mfi‚¢
eTq yÓ‘’ ê[≈£î\T. eT] uÛ≤s¡rj·TT\ ø£seÔ¡ ´+ @$T{Ï? Ä+π>j ¢ T· XÊdüHê*ï •s¡dTü q
<ë\Ã&ÉyT˚ . nìï s¡+>±˝À¢ Ä+π>j ¢ T· u≤ìdü‘«· y˚T, uÛ≤s¡rj·TT\øÏ $eTTøÏìÔ düT+Ô ~.
sTT<˚ >∑Ts¡C≤&É ˝≤+{Ï yÓ‘’ ê[≈£î\ dü+<˚X+¯ .
C≤]® kÕÁe÷{Ÿ XÊdüq+ãT\
C≤õ|üPe⁄\ <ä+&Ée÷&çÿì
sê»sêE\T •s¡eTT\+<äTq
<ë*Ã eTqe\j·TTHé.
eT] >∑Ts¡C≤&É dü+<˚XÊìï eTq+ sTT|ü
&ÉT jÓT˝≤ neT\T #˚j÷· *? Á|ü‘´· ø£å
Ä+π>j¢ T· Á|üuTÑÛ ‘·«+ ˝Ò<Tä ø£<ë? sTT|ü
&ÉT eTq+ #˚j÷· *‡+~ nyÓT]ø± ø£qTdüqï˝À¢
yÓT\>∑&É+, nyÓT]ø£Hé u≤ìdü‘·«+. C≤]®ì C≤]®ãTwt>± nqTe~+#·Tø=+fÒ
dü]b˛‘·T+~. sTT|ü
&ÉT eTq+ #˚dTü qÔ ï~ ≈£L&Ü n<˚. nDTˇ|üŒ+<ë˝À¢, ∫\¢s¡
<äTø±D≤*ï ≈£L&Ü ãVüQfi¯C≤‹ ø£+ô|˙\øÏ n|üŒC…|üŒ&É+˝À C≤]® uÛÑπøÔ ø£<ë
ø£ì|ædTü qÔ ï~?
nìï yê<ë\÷ sT÷ C≤]® Á|üuTÑÛ uÛøÑ ÔÏ qT+∫, e\düyê<ä u≤ìdü‘«· + qT+∫
Ä$s¡“$¤ +#êsTT.
n+<äTøπ H˚{Ï <ä[‘· y˚T<Ûëe⁄\T ≈£L&Ü nyÓT]ø± kÕÁe÷»ýê<ä+ qT+#˚
$eTTøÏÔ \_ÛdTü +Ô <äì ãVæ≤s¡+>∑+>±H˚ Á|üø{£ dÏ Tü HÔ êïs¡T. n|òìÈü kÕÔHMé T<ä nyÓT]ø±
3
u≤+ãT<ë&ÉT\T #˚dqæ |ü⁄&ÉT n~ $eTTøÏÔ j·TT<ä+∆ nHêïs¡T #·+Á<äu≤Û qT Á|ükÕ<é
<ä[‘·T&ç &ÓØ’ nH˚ ø±\+˝À.
1857 ‹s¡T>∑Tu≤≥T˝À <ä[‘· dæbÕsT÷\T ‹s¡>ã∑ &Éøb£ ˛e&ÉyT˚ ø±<äT, Ä+>∑¢
Á|üuTÑÛ ‘ê«ìøÏ düV≤ü ø£]+#ês¡T. ø£qTø£ yê]øÏ ôdq’ ´+˝À ‘·–q kÕúq+ ø£*Œ+#ê\ì
Ä+π>j ¢ T· T*ï y˚&TÉ ø=Hêï&ÉT n+uÒ<ÿä sY. kÕ«‘·+Á‘ê´q+‘·s+¡ nyÓT]ø± ùdïVü≤+ ø√dü+
‘·|+æ #ê&ÉT.
H˚&TÉ <ä[‘·yê<äT\T Ç+^¢wßü ‘·*¢ u§eTà\T ô|{Ïº |üPõdüTHÔ êïs¡T.
BìøÏ eT÷\+ yÓ‘’ ê[≈£î˝À¢H˚ e⁄+~. dü+düÿè‘·u≤Û wü e]∆˝≤¢\+fÒ bÕXÊÃ‘·´
C≤‹øÏ #Ó+~q Ábıô|dò sπü ï ìj·T$T+#ê\Hêï&ÉT >∑Ts¡C≤&É. Ä+π>j ¢ T· T˝Ò eTqyÓq’
uÛ≤wü©ï $<ä´©ï ñ<ä∆]+#·>∑\s¡ì, yê] uÀ<ÛäHê |ü<ä∆‘·T˝Ò $<ÛëHê˝Ò eTqøÏ
•s√<Ûësê´\ì uÛ≤$+#ê&ÉT >∑Ts¡C≤&É. n+fÒ Ä+π>j ¢ T· <äèwæ‘º √ eTqì eTq+
MøÏ+å #·Tø√yê*. yê] ø£fi<¢¯ ë›\‘√ eTqì eTq+ |ü]XÀ~Û+#·Tø√yê*. eTq+ e{Ïº
yÓ<yäÛ êsTT\+. sTTB yÓ‘’ ê[≈£î\yê<ä+.
&ûø˝£ §HÓõ’ +>¥ yÓT+Æ &é
sTT|ü
&ÉT eTq yÓT<äfifl¯ ì sT÷ e\düyê<ä yÓ‘’ ê[≈£î\qT+∫ $eTTø£+Ô #Ój÷· ´*.
C≤]® uÛøÑ qÔÏ T+∫ $eTTø£+Ô #Ój÷· ´*. ª>∑T^µ nH˚ ÄÁ|òøæ ± s¡#s· TT‘· sTT+^¢wßü ˝À s¡#q·
#ÓjT· ´&É+ eTVü‰bÕ|ü+ nì uÛ≤$+#ê&ÉT. ‘·q<Óq’ –]»q ª–≈£Lµ uÛ≤wü˝À s¡#q·
ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. ◊‘˚ eTq yÓ‘’ ê[≈£î&ÉT >∑Ts¡C≤&É Ä+>∑¢ s¡#s· TT‘· ø±yê\qTø=Hêï&˚
ø±ì ‘Ó\T>∑T s¡#s· TT‘· ø±yê\ì dü+ø£*Œ+#·H˝˚ <Ò Tä . n+uÒ<ÿä sY sTT+^¢wßü ˝ÀH˚ s¡#q· \T
#˚XÊ&ÉT.
&É#Y <˚oj·TT&Óq’ Á|ò{æ Ÿ‡ kÕº˝Ÿ nH˚ |ü+&ç‘T· &ÉT uÛ≤s¡rj·T y˚<$ä <ä´*ï uÛ≤s¡rj·T
ãTTwüß\ <äèwæ˝º À+#˚ <ä]Ù+#ê\Hêï&ÉT. 1995˝À q+ã÷Á~ Áu≤Vü≤àDT*ï ø£*dæ,
n–ï #·j·Tq j·÷>±ìï n<Ûä´j·Tq+ #˚dæ ªn–ïµ nH˚ ãèVü≤‘Y dü+|ü⁄{≤ìï
yÓ\Te]+#ê&ÉT. kÕúìø£ dü+düÿè‘· |ü+&ç‘T· \˝Àì ˇ]õHê*{°ì >∑T]Ô+#ê&ÉT. nH˚ø£
Ä<ÛTä ìø£ uÛ≤cÕ XÊg dæ<ë∆+‘ê\T bÕDÏì yê´ø£sD ¡ +˝ÀH˚ e⁄Hêïj·THêï&ÉT.
4
eTq+ dü+düÿè‘êìï ≈£L&Ü $<˚oj·TT\qT+∫ Ä+π>j ¢ T· T\qT+∫ H˚sT¡ Ãø√yê\ì
>∑Ts¡C≤&É nHêï&ÉT. n+fÒ, Ä+π>j¢ T· T\T ‘·eT dü+≈£î∫‘·‘ê«ìï n~Û>$∑ T+#·>\∑ s¡T.
eTq+ e÷Á‘·+ n~Û>$∑ T+#·˝+Ò . n+<äTøπ eTq+ ‹s¡T>∑Tu≤≥T #˚jT· e\dæ+~
kÕÁe÷»ýê<ä+ MT<ä ø±<äT, e\düyê<ä+ MT<ä ø±<äT, e\dü yê<ëìï
kÕÁe÷»ýê<ëìï Js¡+í #˚dTü ø=qï uÛ≤s¡rj·T u≤ìdü ãT<äT\∆ MT<ä, yÓ‘’ ê[≈£î\MT<ä.
u≤ìdüãT<äT\∆ ô|’ eTVæ≤fi¯ ‹s¡T>∑Tu≤≥T.
uÛ≤s¡rj·T u≤ìdü eTqdü‘Ô «· +ô|’ ‹s¡T>∑Tu≤≥T #˚dqæ Ms¡Hê] u…+>∑Tfi¯Ss¡T
Hê>∑s‘¡ ï· eTà.
Ä+π>¢j·TT\T sêdæq ã÷‘·Tø£<∏ä*ï nqTyê<ä+ #˚dæ e~*q yÓ’‘ê[≈£î&ÉT
MπsX¯*+>∑+ >±]øÏ eTT<äT› |üfiì¯ ªsê~Ûø± kÕ+‘·«q+µ˝À e÷Á‘·+ ã÷‘·T ø£qã&ç+~.
sê<Ûëø£èwüß\í Á|üDj·÷ìï e]í+∫+~ eTT<äT|› fiü ì¯ .
sT÷ ø±yê´ìï, <˚e<ëdæ u…+>∑Tfi¯Ss¡T Hê>∑s‘¡ ï· eTà Á|ü#T· ]+#ês¡T. <ëìøÏ
Á|üX+¯ kÕ yêø±´\T ≈£L&Ü sêXÊs¡T. Ä+π>j
¢ T· T\ ø=\Te⁄˝À |üs|¡ ‹ü dü+bÕ~+∫q
MπsX¯*+>∑+ |ü+‘·T\T sT÷ ø±yê´ìï ìùw~Û+|üCXÒ Ês¡T.
MπsX¯*+>∑+ Ä+π>j ¢ T· T\πø eT÷&ÛuÉ ≈ÑÛ î£ &Ô TÉ . C≤rj·T yê<ëìøÏ rÁe e´‹πsøÏ.
C≤rj·T yê<äT\ düu\ÑÛ øÏ yÓ[flHê, C≤rj·T yê<äT\ |ü{≤\T sTT+{À¢ ‘·–*+#·T≈£îHêï
nqTj·÷j·TT\ô|’ rÁe+>± $s¡T#·T≈£î|ü&y˚ ê&ÉT. ‘êqT q&çù| bÕsƒX¡ Ê\˝À Ç+^¢wßü
sêDÏ ÁbÕs¡Hú ê^‘·+ s√p bÕ&ç+#˚yê&ÉT. sT÷X¯«sπ #·Ã¤ e\q Ä+π>j ¢ T· T\T eTqøÏ
Á|üuTÑÛ e⁄˝…’ <Ûsä êàìï ì*bÕs¡ì ø°]+Ô #˚yê&ÉT. n+fÒ u≤ìdüø=ø£ u≤ìdüøÏ Ä+π>j ¢ T· T\
eT<ä‘› T· e⁄+&É&+É ˝À ÄX¯Ãs¡ý˚TeTT+~. n+<äTøπ Äj·Tq eT<ä‘› T· ‘√ sê~Ûø± kÕ+‘·«q+
ìùw<ÛëìøÏ >∑Ts¬ +’ ~. ø±ì MπsX¯*+>∑+>±] sTT+^¢wßü nqTyê<ä ã÷‘·T |ü⁄düøÔ ±\ô|’
e÷Á‘·+ ìùw<Û+ä ˝Ò<Tä . ÇB Ä+π>j ¢ T· ˙‹.
MπsX¯*+>∑+ô|’ ‹s¡T>∑Tu≤≥T »+&Ü jÓT>∑sy¡ d˚ æ eT÷&ÉT #ÓsT¡ e⁄\T ˙fi¯ó¢ ‘ê–+∫q
<˚e<ëdæ Hê>∑s‘¡ ï· eTà, <˚e<ëdæ eédüú s¡<Tä ì› ≈£L&Ü e´‹πsøÏ+#ês¡T. J$‘ê+‘·+
‘·qì ‘êqT <˚e<ëdæ>± >∑s¡«+>± Á|üø£{Ï+#·Tø=Hêïs¡T. <˚e<ëdæ eédüú s¡<äT›
5
ù|s¡T‘√ dü+düÿè‹, ÄdæÔ Vü≤≈£îÿ\ô|’q »s¡T>∑T‘·Tqï <ë&çì jÓT<äTs√ÿe&ÜìøÏ
Á|üjT· ‹ï+#ês¡T.
ndü\T <˚e<ëdæ n+fÒ jÓTes¡T? kÕøå±‘·÷Ô <˚e⁄ì uÛ≤s¡´. ÄyÓT ì‘·´ düTeT+>∑[.
m+<äTø£+fÒ <˚e⁄ìøÏ eTs¡D+ ˝Ò<Tä .
uÛ≤s¡rj·T‘·‘«· +˝À <˚e⁄&çø,° Je⁄&çø° <ä>sZ∑ ‘¡ q· + jÓT≈£îÿe. n+<äTøπ <˚e⁄&ÉT
Á|üuTÑÛ e⁄>± ì*∫b˛&ÉT. n‘·&TÉ Á|æjT· T&ÉT ø±>∑\&ÉT. n‘·ì˝À eT<ÛTä s¡ X¯è+>±s¡
Á|üDj·T+ kÕ<Û´ä y˚T. n+<äTøπ <˚e⁄&ç #·T≥÷º n+‘· X¯è+>±s¡ kÕVæ≤‘·´+! <˚e⁄&ÉT Hê
Á|æjT· T&ÉT, düKT&ÉT nqï <ä>sZ∑ ¡ qT+∫ <˚e⁄&˚ H˚qT, ‘·«y˚TyêVü≤+ es¡≈î£ sT÷
Áù|eT‘·‘«Ô· + kÕ>∑T‘·T+~. sT÷ ‘·‘«· y˚T <˚e<ëd” eédü≈ú î£ eT÷\+. sTT{Ïº <˚e<ëdæH˚
$X¯«Hê<∏ä dü‘´· Hêsêj·TD>±s¡T y˚sTT |ü&>É \∑ T qe\˝À ø£fi≤‘·àø£+>± ∫Á‹+#ê&ÉT.
Åø¬ d’ eÔü + Á|üø±s¡+ <˚e⁄&É÷ Je⁄&É÷, |üP]Ô>± y˚sT¡ y˚sT¡ . <˚e⁄&ÉT Á|üuTÑÛ e⁄
e÷Á‘·yT˚ . ô|>’ ± X¯è+>±s¡+ bÕ|ü+, ˙#·+, <Óe’ ~Ûø±ÿs¡+. sT÷ <äèwæ˝º À+∫ X¯è+>±s¡+
bÕ|ü+>±qT n<Ó$’ ø£+>±q÷ uÛ≤$+#·ã&ç+~. B+‘√ ‘ê‹«ø£+>±, <˚e<ëd” eédüú
ìùw<Ûës¡Ω+>± |ü]>∑D+Ï #·ã&ç+~.
qè‘·´ Hê{≤´\‘√ Äsê~Û+#·ã&çq ªs¡k˛yÓd’ :ü ` nH˚ s¡ddü «ü s¡÷|ü⁄&Óq’ <Óe’ +
ø±kÕÔ Åø¬ d’ MÔü ø£]+#·ã&Ü¶&TÉ . eTq+ <˚e⁄DÏí #·÷ùd <äèwæ˝º À ≈£L&Ü e÷s¡TŒ e∫Ã+~.
sTT<˚ <˚e<ëd” eédüú |ü≥¢ e´‹πsø£‘ø· Ï eTTK´ ø±s¡DyÓT+Æ ~. (sT÷Hê&ÉT wæ]&û
kÕsTTu≤u≤\÷, nj·T´|üŒ kÕ«eTT\÷ Á|ü<ëÛ q <Óy’ ê\T>± ne‘·]+#·&ÜìøÏ sT÷
<äèwæº e÷πsŒ ø±s¡D+.)
Áu≤Vü≤àD yê<ä+ ` <ä[‘· yê<ä+
e\düyê<äT\T #˚dæq eTTKýÓTÆq $TwüqØ j·÷øÏº${° j˚T$T{À ‘Ó\TkÕ!
Áu≤Vü≤àDT*ï, Ä+>∑¢ $<ë´ dü+|üqTï*ï #ÓjT· ´&É+. <äTu≤d”\T>± ne‘·]+∫q
Áu≤Vü≤àDT\T Åø¬ d’ yÔü êìï Áu≤Vü≤àD°ø]£ dü÷,Ô Áu≤Vü≤àD≤´ìï Åø¬ d’ MÔü ø£]dü÷Ô ∫e]øÏ düø\£ +
Áu≤Vü≤àDeTj·T+ #˚ùdXÊs¡T. Á|ür<ë˙ï Áu≤Vü≤àD°ø]£ +#ês¡T.
e\düyê<äT\T Vü≤j·÷+˝ÀH˚ Áu≤Vü≤àDT\øÏ mø£ÿ&É˝ìÒ ÁbÕeTTK´‘· e∫Ã+~.
6
<˚yê\j·÷˝À¢ #ê˝≤#√≥¢ X¯SÁ<äT\T |üPC≤s¡T\T>± e⁄+&˚yês¡T. nìï#√{≤¢
Áu≤Vü≤àDT\T ì+&çb˛j·÷s¡T. @≈£î˝≤ìøÏ Ä≈£î\+ @ ‘Ó>∑øÏ Ä ‘Ó>∑ #·{≤º\÷
Hê´j·÷\÷ e⁄+&˚$. Áu≤Vü≤àD düàè‹Á>∑+<∏ë\T sTT+^¢wßü ˝ÀøÏ sêe&É+‘√ Væ≤+<ä÷
#·≥+º nH˚~ j˚Ts¡Œ&ç+~. (Væ≤+<ä÷ kÕÁe÷»ýê<ä #·]Á‘· ` <Ûsä à¡ rs¡)ú
»HêuÛ≤ ˝…øÿ£ \T rXÊs¡T sTT+^¢wßü yêfi¯ó.¢ <ëìø√dü+ Áu≤Vü≤àDdüàè‹ Á>∑+<∏ë˝À¢ì
Hê\T>∑T esêí\ eédü˝ú ÀøÏ nìï ≈£î˝≤\ yêfi¯fl˙ sTTeT&ÉÃ&ÜìøÏ Á|üjT· ‹ï+#ês¡T.
n+‘·ÁøÏ‘+· sTT≥Te+{Ï eédüú >∑T]+∫ #ê˝≤eT+~ Á|ü»\øÏ ‘Ó*j·T<äT.
sT÷ $<Û+ä >± Áu≤Vü≤àD Á>∑+<∏ë\øÏ mø£ÿ&É˝ìÒ ÁbÕX¯d´Ôü + ‘Ó∫Ã+~ Á_{°wßü yêfi‚.¢
yê{Ïì n≥ø£ ~+∫ nqTyê<ä+ #˚sTT+∫ mø£ÿ&É˝ìÒ ÁbÕX¯d´Ôü + ‘Ó∫Ã+~ sTT+^¢wßü yêfi‚.¢
ø=+<äsT¡ <ä[‘·T\T ÄÁ>∑+<∏ë\ì ‘·>T∑ \u…{ºÏ eT]+‘· ÁbÕ#·Tsê´ìï ø£*Œ+#ês¡T.
sT÷$<Û+ä >± yÓs’ u¡ øÑÛ ìÔÏ ìs¡÷|æ+#·Tø=Hêïs¡T.
Ç~>√, sT÷ $<Û+ä >± Áu≤Vü≤àDT&ÉT Ä+π>j ¢ T· T\#˚‘· ØsTTHÓ«+{Ÿ #˚jT· ã&Ü¶&TÉ .
n‘·&TÉ düs«¡ X¯øeÔÏ T+‘·T&ÉT, düs«¡ yê´|æ>± #˚jT· ã&Ü¶&TÉ . sT÷|üì eTTdæ+¢ \T #˚jT· ˝Ò<Tä .
Åø¬ d’ eÔü Á|üuTÑÛ e⁄˝Ò #˚XÊs¡T. Áu≤Væ≤àDY ØsTTHÓ«+f…&é
<˚e<ëd” eédüú, $$<Ûä ≈£î˝≤#êsê\T, ≈£î\ dü+düÿè‘·T\T, ≈£î\ #·{≤º\T
nìï{Ï˙ s¡<Tä › #˚dæ y=πø @ø£#Á·Û ‘ê~Û|‘ü ´· + øÏ+~øÏ rdüT≈£îsêe&É+ ø√dü+ Áu≤Vü≤àDTDÏí
ÇHÓ«+≥T #˚XÊs¡T Ç+^¢wßü yêfi¯ó.¢ Áu≤Vü≤àDyê<ä+ sTT+^¢wßü yêfi¢̄ düèwæ.º
∫qï Á|üXï¯ . uÛsÑ ‘¡ H· ê≥´+ me]~? Áu≤Vü≤àDT\~ nì nC≤„qT\T e÷Á‘·yT˚
n+{≤s¡T. n~ <˚e<ëd”\~. dü+^‘·+, kÕVæ≤‘·´+ ≈£î\|ü⁄sêD≤\T nH˚ø£+
Áu≤Vü≤àDÒ‘s· T¡ ˝À¢ $sêõ˝Ò$¢ .
≈£Ls¡à |ü⁄sêD+ @eT+{À+~
uÛ≤s¡‘‘˚ T· Ådj
Ôæ T· ' |ü⁄+dü'
HêHêesêí' Á|üø]° ‘Ô ê'
HêHê<˚yês¡ÃH˚ j·TTø±Ô'
HêHê ø£sêàDÏ ≈£îs¡«‘˚
7
n+<äTøπ HêHê‘·«+ ãVüQfi¯‘«· + uÛ≤s¡rj·T \ø£Då +. sT÷ ãVüQfi¯‘ê«ìï |ü\#·q
#˚dæ ˇπø Áu≤Vü≤àD |ü<‹∆ä ˝ÀøÏ nìï ø£fi©¯ ï |ü<‘∆ä T· ©ï rdüT≈£îsêe&É+ yÓTT<ä˝+’… ~.
sTT<˚ Áu≤Vü≤àD yê<ëìøÏ ;»+. Bì‘√ uÛsÑ ‘¡ H· ê≥´+ e+{Ï yê{Ïì Áu≤Vü≤àDT\T
nuÛ Ñ ´ dæ + #· & É + yÓ T T<ä \ Tô|{≤º s ¡ T . yê{Ï dü « s¡ ÷ |ü dü « uÛ ≤ yê*ï e÷]Ãy˚ d æ
Áu≤Vü≤àD°ø£]+#ês¡T.
Áu≤Vü≤àDyê<ä+ qT+#˚ <ä[‘·yê<ä+
≈£î\eè‘·T\Ô ÷ ≈£î\ dü+düÿè‘·T\T <Û«ä +dü+ ø±e&É+‘√ <ä[‘·T\T ≈£L&Ü Áu≤Vü≤àDT*ï
nqTø£]+#·&+É yÓTT<ä\Tô|{≤ºsT¡ .
yÓTT≥ºyTÓ T<ä≥ Ä+Á<Û<ä X˚ +¯ ˝À eT‘ê+‘·Øø£sD
¡ *ï X¯øeÔÏ +‘·+>± ‹|æŒø={Ï+º ~
<ä[‘·T˝Ò. e÷\<ëdüsT¡ \T ‘·eT kÕe÷õø£ ôVA<ë Jeq uÛèÑ ‘·T\qT ø√˝ÀŒ‘·THêïeTqï
uÛj
Ñ T· +‘√ eT‘ê+‘·Øø£sD ¡ ì e´‹πsøÏ+#ês¡T. (ªÄ+Á<ÛTä \ #·]Á‘·µ ` _.mdt.m˝Ÿ.
Vü≤qTeT+‘·sêe⁄)
–]»qT\T ≈£L&Ü >=|üŒ ‹s¡T>∑Tu≤≥T #˚XÊs¡T. _sê‡eTT+&Ü nH˚ –]»q
j·TTe≈£î&ÉT ‘êqT dü÷s¡T´ì ne‘ês¡eTì Á|üø{£ +Ï #·Tø=Hêï&ÉT. Ä$<Û+ä >± yÓ~’ ø£
dü÷s¡´ Äsê<Ûqä ì |ü⁄qs¡TJ®$+|ü CÒXÊ&ÉT. Åø¬ d’ eÔü $TwüqØ\ ø±s¡´ø£˝≤bÕ*ï ã\+>±
n&ÉTø¶ =Hêï&ÉT. Åø¬ d’ eÔü eT‘·+˝À+∫ e÷]q ≈£î≥T+u≤ìï yÓ*y˚dqæ –]»q ‘Ó>∑
>∑T]+∫ ùV≤eT+&ÜsYŒ ÁyêXÊ&ÉT.
sT÷ $<Û+ä >± –]»qT\÷ <ä[‘·T\ qT+∫ yÓTT≥ºyTÓ T<ä≥ e\dü Åø¬ d’ eÔü dü+düÿè‹øÏ
m<äTs¡T <Óã“ ‘·–*+~.
ø±ì Áu≤Vü≤àDT\T |üs√ø£+å >± Åø¬ d’ MÔü ø£]+#·ã&Ü¶sT¡ . u…+>±\T˝≤+{Ï#√≥¢ yÓTUÆ ˝Ò Ÿ
eT<ÛTä dü÷<äq<ä‘T· ˝Ô ≤+{Ïyêfi¯ó¢ Á|ü‘´· ø£+å >±H˚ Åø¬ d’ yÔü êìï d”«ø£]+#ês¡T. ø±ì |üs√ø£å
Åø¬ d’ MÔü ø£sD
¡ Ò dü+düÿè‹˝À rÁeyÓTqÆ e÷s¡TŒ\øÏ ø±s¡DyÓT+Æ ~.
ø£\Ãs¡˝Ÿ dæ+ã˝Ÿ‡ kÕ+düÿè‹ø£ dü+øπ ‘ê\÷, |ü⁄sêD≤˝À¢, nìï{Ï˙ ≈£L&Ü Åø¬ d’ eÔü
<äèwæ‘º √ ‹s¡dÿü ]+#ês¡T >∑Ts¡C≤&É˝≤+{Ï yÓ‘’ ê[≈£î\T. e\dü yê<ëìï e\dü Á|üuTÑÛ e⁄©ï
e\dü ˙‹˙ ø°]+Ô #ês¡T. sT÷ Á|ü#Ã· q¤ ï Åø¬ d’ eÔü ⁄˝…q’ Áu≤Vü≤àDT\qT+#˚ Ä<ÛTä ìø£
8
<ä[‘·yê<ëìøÏ ;C≤\T |ü&Ü¶sTT. n&ÉT>∑T C≤&É\T @s¡Œ&Ü¶sTT.
Áu≤Vü≤àDT\ Á|ü#·Ã¤qï Å¬ø’düÔe+
ªyÓÁ] |ü⁄sêD >±<∏\ä T qeTàC…\T¢HÓ |ü+&ç‘T· ˝Ÿµ n+≥÷ >∑Ts¡C≤&É˝≤+{Ï Ä+>∑¢
e÷qdüãT<äT\∆ T |ü⁄sêD≤*ï }Vü≤©ï ø£\Œq©ï e{Ïº eT÷&Û$É XÊ«kÕ\T>± ø={Ïyº X˚ Ês¡T.
‘√ø£#T· ø£ÿì n]wü+º >± uÛ≤$kÕÔsT¡ uÛ≤s¡rj·TT\T. >∑Ts¡C≤&É ‘√ø£#T· ø£ÿì dü+|òTü
dü+düÿs¡D Á|ürø£>± ∫Á‹+#ê&ÉT. n+fÒ »qT\˝À bÕ‘·T≈£îb˛sTTq $XÊ«kÕìïø±<äì
ø=‘·Ô $XÊ«kÕìï ø£*Œ+#ê&ÉT. m+<äTe\¢? uÛ≤s¡rj·TT\T edüT‘Ô ‘· «· + ø±+#·˝ìÒ
yêfi¯ó¢ n+<äTe¢\ yê] qeTàø±*ï eT÷&ÛÉ $XÊ«kÕ\T>± ø={Ïyº j ˚ ÷· *. eT] jÓTe]ì
Á|üe÷D+>± rdüTø√yê*! Ä+π>¢j·TT*ï. ªø£qTï>±qì edüTÔ ‘·‘·«eTT, ø±+#·
H˚sŒ¡ s¡T*+–©E\Tµ.
<Ûsä à¡ + nH˚ ÁbÕNq |ü<+ä ≈£L&Ü C≤]® Á|üuTÑÛ e⁄øÏ $X‚wD
ü +>± e÷]b˛sTT+~,
>∑Ts¡C≤&É #·\Tee\¢. <Ûsä à¡ + n+fÒ ì*|æe⁄+#˚~ nì ns¡+ú . sTT|ü
&ÉT eTqì
ì*|æ e⁄+#˚~ Ä+π>j ¢ T· T˝Ò ø£<ë eT]!
|æ∫Ã #·]Á‘·bÕsƒê\T
|ü⁄sêD≤*ï yÓÁ]|ü⁄sêD≤\T>± ø={Ïºy˚dæq Ä+>∑¢ e÷qdü|ü⁄Á‘·T\T #·]Á‘·ì
Á|üe÷D+>± uÛ≤$+#·&+É yÓTT<ä\Tô|{≤ºsT¡ . sT÷ #·]Á‘· bÕsƒê*ï Ä+π>j
¢ T· T\qT+#˚
H˚sT¡ Ãø=Hêïs¡T nì yπ̊s #Ó|Œü ø£ÿsπ <¢ Tä .
CÒyTé ‡ $T˝Ÿ nH˚ #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT yÓTT‘·+Ô #·]Á‘·ì Væ≤+<ä÷, eTTdæ+¢ , Á_{°wßü
j·TT>±\T>± $uÛõÑ +#ê&ÉT. $T–*q s¬ +&ç+{Ï˙ eT‘·|sü +¡ >± Á|ükÕÔ$+∫Hê, Åø¬ d’ eÔü
j·TT>∑+ nì ø±ø£ Á_{°wt j·TT>∑+ nHêï&ÉT. ôd≈£î´\]»+ n+fÒ Åø¬ d’ eÔü eTì n‘·ì
ñ<˚X› ´¯ + ø±e#·TÃ.
á #ê]Á‘·ø£ $uÛ»Ñ q #·]Á‘·ì rÁeeT‘· |òTü s¡¸D>± ∫Á‹+∫+~. Bìe\¢
Væ≤+<ä÷ eTTdæ+¢ \T |üP]Ô X¯Á‘·T‘·«+˝À ≈£L&çq C≤‘·T\T>± uÛ≤$+#·ã&ç+~. sT÷
#·]Á‘· Á|üu≤Û e+ Áu≤Vü≤àDT\qT+∫ <ä[‘·T\ es¡≈î£ n+<ä]MT<ä |ü&+ç ~.
9
Á_{°wßü yês¡T <Ûsä à¡ Á|üuTÑÛ e⁄\ì yês¡T eTTdæ+¢ \qT+∫ Væ≤+<äTe⁄\ì s¡ø+åÏ #ês¡ì
uÛ≤s¡rj·T y˚T<Ûëe⁄\T uÛ≤$+#ês¡T. ã+øÏ+#·+Á<ä n˝≤π> uÛ≤$+#ê&ÉT. ∫e]øÏ
ãVüQ»q y˚T<Ûë$ CÀ´‹sêe⁄ |òPü ˝Ò ≈£L&Ü n˝≤π> uÛ≤$+#ê&ÉT. n+<äs÷¡ $<ä´
H˚]Ã+~ n+fÒ #·]Á‘· bÕsƒê\T H˚]Ã+~ sTT+^¢wßü yêfi¢̄e<äH› ˚ ø£<ë!
ª•yêJ b˛e&Éµ˝À eTTdæ+¢ \qT >∑÷]Ã CÀ´‹sêe⁄|üP˝Ò sTT˝≤ sêXÊ&ÉT.
ø±ã÷˝Ÿ e~* dæ+<ÛTä ˝À eTTì–
>∑&+¶É <Û]ä +∫, Væ≤+<äTe⁄\ y˚~+Û ∫
Áu≤Vü≤à\ |æ\ø£ >=]–, nej·Tyê\T ‘·]–
•e*+>±\T |ü>\∑ >={Ïº Ä\j·÷\T ≈£L\>={Ïº
>=&ÉT¶ e÷+dü+ ‹ì, |ü+<äT\qT e~*
∫Á‘· |üsêƒ \qT ∫+#˚d,æ •˝≤Œ\qT <Û«ä +dæ+∫
Ä\j·÷\T ≈£L˝ÒÃdæ, $THêsY\T ì]à+∫
(<Ûqä +»j·Tø°s,Y bòÕ<äsY Ä|òt Ç+&çjT· Hé ]e\÷´wüH)é
sT÷ ø£$‘·˝À CÀ´‹sêe⁄|òüP˝Ò Áu≤Vü≤à\ Ä#ês¡ eéVü‰sê\ >∑T]+∫,
•e*+>±\ >∑T]+∫, Ä\j·÷\ >∑T]+∫ #ê˝≤ Ä<äTsê›|&ü Ü¶&TÉ .
ìC≤ìøÏ CÀ´‹sêe⁄|òPü ˝Ò ˝≤+{Ïyê] <äèwæ˝º À Áu≤Vü≤à\T ≈£L&Ü $C≤rj·TT˝Ò,
$<˚oj·TT˝Ò. yêfi¯ó¢ Äs¡´ dü+‘·‹. kÕúìø£ q\¢C≤‹ yêfi¯ì¢ nD∫y˚dqæ yêfi¯ó.¢
yêeTqT&ÉT ã*#·Áø£e]Ôì eT÷&√bÕ<ä+‘√ nD∫y˚dqæ ø£<ä∏ Áu≤Vü≤àD Ä~Û|‘ü ´·
kÕú|qü ì ìs¡÷|æk˛Ô+~ nì #·]Á‘· n˝≤¢&TÉ CÀ´‹sêe⁄|òPü ˝Ò.
eT] eTTdæ+¢ \T <äTsêàs¡T\Z T, $C≤rj·TT\T Áu≤Vü≤à\T <äTsêàs¡T\Z T $C≤rj·TT\T.
eT] dü«<˚oj·TT˝…es¡T?
Áu≤Vü≤àD düHê‘·q <Ûsä êà˙ï, sTTkÕ¢+˙ $TqVü‰sTT+∫ y=ø£ $XÊ\ ◊ø£Ć≤rj·T
yê<ë˙ï ì]à+#·&yÉ T˚ sTT{Ïº y˚T<Ûëe⁄\ ñ<˚X› ´¯ +. n<˚ Væ≤+<ä÷ C≤rj·Tyê<ä+.
sT÷ Væ≤+<ä÷ C≤rj·T yê<ëìø° Áu≤Vü≤àD dü+düÿè‹ø° j˚TMT dü+ã+<Û+ä ˝Ò<Tä .
10
(C≤rj·T‘·‘«· + ˇfiÀ¢ eT‘·‘‘· «· + ø=eTÁsêE s¡#q· \ |ü]o\q ` mdt. eTVü≤ã÷uŸ
uÛ≤cÕ sêdæq yê´dü+)
Væ≤+<äT‘·«ì yê´|æ+|üCdÒ Tü qÔ ï <ä[‘·yê<ä+
Væ≤+<äT‘·« nH˚ |ü<ëìï düèwæ+º ∫q Ms¡kÕes¡ÿsY |üP]Ô Hêdæ≈Ô î£ &ÉT. Äj·Tq
Áu≤Vü≤àD düHê‘·q <Ûsä êàìøÏ bÕ‘·sy¡ d˚ æ Væ≤+<ä÷yê<ëìï yê´|æ+|üCXÒ Ê&ÉT. n+uÒ<ÿä sY
≈£L&Ü eTTdæ+¢ \÷, Væ≤+<äTe⁄\÷ X¯Á‘·TC≤‘·T\˙ jÓT|üŒ{Ïø° ø£\e˝ÒsH¡ êï&ÉT. eTTdæ+¢ \ì
|üP]Ô>± <˚X+¯ qT+∫ kÕ>∑q+|üøb£ ˛‘˚ <˚Xu¯ ÁÑÛ <ä‘øπ· eTT|ü
nHêï&ÉT. (bÕ]ºwHü é Ä|òt
Ç+&çj÷· ` n+uÒ<ÿä sY)
◊‘˚ ~«C≤‹ dæ<ë∆+‘êìï düHê‘·q Áu≤Vü≤àDT\T K+&ç+#ês¡T. Á_{°wt |ü]bÕ\Hê
ø±\+˝À J$+∫q X¯è+π>Ø |”sêƒ ~Û|‹ü l #·+Á<äXK‚ s¡ uÛ≤s¡rkÕ«$Tyês¡T eTTdæ+¢ \qT
<äTsêàs¡T\Z T>± Á≈£Ls¡T\T>± ∫Á‹düTqÔ ï #·]Á‘·ì rÁe+>± K+&ç+#ês¡T. sTT≥Te+{Ï
|ü⁄øÏÿ{Ï #·]Á‘·\ì qeTàe<äH› êïs¡T. {Ï|
ü düT˝≤ÔHé e+{Ï eTTdæ+¢ Á|üuTÑÛ e⁄\T,
Væ≤+<äTe⁄\ <Ís¡H® ê´\ qT+∫ ≈£L&Ü Áu≤Vü≤àD dü+düÿè‹˙ |”sêƒ \˙ ø±bÕ&Üs¡ì
k˛<ëVü≤s¡D+>± $e]+#ês¡T. Áu≤Vü≤àDT\øÏ eT+Á‹ |ü<äe⁄*∫Ã Äràj·T+>±
Ä<äTø=Hêïs¡Hêïs¡T. sT÷ #·]Á‘· bÕsƒê\˙ï Ä+π>j ¢ T· T\ ø£\Œq˝Òqì ø={Ïyº X˚ Ês¡T
#·+Á<äXK‚ s¡ uÛ≤s¡rkÕ«$T (~ ˝≤dtº Áu≤Væ≤àDY) yês¡T.
CÀ´‹sêe⁄|òPü ˝Ò, eTTdæ+¢ \ì <äTsêàs¡T\Z T>± ∫Á‹düT+Ô fÒ, düHê‘·q |ü+&ç‘T· \T
e÷Á‘·+ eTTdæ+¢ \ì Áù|$T+#ês¡T Äsê~Û+#ês¡T. >∑Ts¡C≤&É ≈£L&Ü eT‘√Hêà<äT\T>±
∫Á‹+#ê&ÉT. (eT‘·eTT ` $eT‘·eTT)
Væ≤+<ä÷ ` eTTdæ+¢ \T nH˚ s¬ +&ÉT C≤‘·T\Á|üdøü ÔÏ Ä<ÛTä ìø£ #·]Á‘· uÛ≤eq qT+∫
|ü⁄{Ï+º ~. <ëìøÏ <ä[‘·yê<äT\T ã˝≤ìï #˚≈L£ sêÃs¡T. eTTdæ+¢ \÷ ` Áu≤Vü≤àDT\÷
sTT<äs› ÷¡ nHê>∑]≈£î\÷, Á≈£Ls¡T\ì Á|ü#ês¡+ #˚XÊs¡T <ä[‘·yê<äT\T.
eT] jÓTes¡T XÊ+‹ ø£b˛‘ê\T, ø£sT¡ D o\Ts¡T! sTT+^¢wßü yêfi¯ó,¢ Åø¬ d’ eÔü ⁄\T,
yêπs <Ûsä à¡ Á|üuTÑÛ e⁄\T.
11
yês¡T uÛ≤s¡rj·TT\qT #·+ù|dæ, nD∫y˚dæ nC≤‘·XÁ¯ ‘·Te⁄˝,’… XÊ+‹kÕú|qü #˚XÊs¡ì
yÓT#·TÃ≈£îHêïs¡T >∑Ts¡C≤&É....
ªªø=\¢uÀ‘·>∑, #·+|æ X¯Á‘·T\ &Ûç*¢ |ü≥º+ >∑{Ïºã*$Tì
‘=*¢ q\¢ì <˚e⁄&=ø£ÿ&ÉT nC≤‘·XÁ¯ ‘·Tq≈£îHéµµ
nC≤‘·XÁ¯ ‘·Te⁄ n+fÒ: Ä<ÛTä ìø£ <Ûsä à¡ sêE C≤]® #·Áø£e]ÔøÏ q\¢ì <˚e⁄&ÉT lø£èwüß&í ˚
dü«j·T+>± Vü≤dæqÔ dæ+Vü‰düq+ <äøπ ÿ˝≤ #˚XÊ&É+≥THêï&ÉT >∑Ts¡C≤&É. uÛ≤s¡‘j ˚ T· T˝Ò
øös¡e⁄\T.
(C≤]® Á|üuTÑÛ e⁄ #˚‘T· ˝À¢ #êe⁄ eT÷&çq X¯Á‘·Te⁄\T uÛ≤s¡rj·TT˝Ò) n+fÒ >∑Ts¡C≤&É≈î£
≈£L&Ü X¯Á‘·Te⁄\T uÛ≤s¡rj·TT˝Ò.
Væ≤+<ä÷eT‘·+ Á|ü#·Ã¤qïÅ¬ø’düÔe+
Áu≤Vü≤àD <˚«cÕìø°, eTTdæ+¢ <˚«cÕìø° <ä>sZ∑ ¡ dü+ã+<Û+ä e⁄+~.
Væ≤+<ä÷, eTTdæ+¢ j·TT>±\T eT‘·|sü y¡ TÓ qÆ $>± eØZø]£ +#·ã&Ü¶sTT Ä+π>j
¢ T· T\
#˚‹˝À. sTT+^¢wßü yêfi‚¢ eT‘êr‘·T\T.
ªªeT‘·eTT\ìïj·TT e÷dæb˛e⁄qT
C≤„q yÓTTø£ÿf… ì*∫ yÓ\T>∑TqTµµ.
ªªÄ+–˝ÒjT· T\ <Ûsä à¡ sê»éTT, dü+‘·‘e· TT e]∆\T¢ >±e⁄‘·µµ n+fÒ sTT+^¢wßü yêfi¯¢
bÕ\q, yê] kÕÁe÷»´+ $dü]Ô düT+Ô <äH˚ ns¡+ú . C≤]® Á|üuTÑÛ e⁄ |ü]bÕ\q $dü]Ô düT+Ô <äì
ns¡+ú . e÷s¡Tÿ‡ ≈£L&Ü eTTdæ+¢ \ø£qï, sTT+^¢wßü yêfi¯ó¢ »sTT+#·&+É eT+∫<Ó+’ <äHêï&ÉT.
yês¡T ô|fÒº ∫Á‘·V≤æ +dü\T ≈£L&Ü <Ûsä à¡ sêC≤´ìøÏ <ë]rkÕÔsTT nHêï&ÉT.
n+<äTe\¢ düHê‘·q ndæ‘Ô ê«\øÏ Á|ü‹ì<ÛTä \T>± uÛ≤$+#·ã&É¶ Áu≤Vü≤àD ` eTTdæ+¢ \
kÕúq+˝À y=ø£ q÷‘·q ndæ‘Ô ê«ìï kÕú|+æ #ê*. n<˚ Væ≤+<ä÷ yê<ëìøÏ eT÷\+.
sT÷Hê&ÉT Væ≤+<ä÷ yê<ëìøÏ Áu≤Vü≤àDÒ‘s· T¡ ˝Ò Á|ü‹ì<ÛTä \T ø±e&ÜìøÏ ø±s¡D+
sTT<˚.
12
ìC≤ìøÏ Á_{°wt |üPs¡« uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À ndæ‘Ô ê«\T #ê˝≤ ãVüQfi¯yTÓ qÆ $. yê{Ï˝À
Áu≤Vü≤àDT&ÉT y=ø£ÿ&ÉT e÷Á‘·yT˚ . Åø¬ d’ eÔü Á|üuTÑÛ e⁄\T Áu≤Vü≤àDTDÏí yÓTT‘·+Ô düe÷C≤ìøÏ
Á|ü‹ì~Û>± e÷]Ã n‘·ì ndæ‘Ô ê«ìï kÕs¡«»˙q+ #˚XÊs¡T. n~ Åø¬ d’ eÔü ⁄\ ≈£îÁ≥.
Á_{°wt ø=\Te⁄≈£L≥+˝À bÕ‘·T≈£îb˛sTTq Áu≤Vü≤àDTìøÏ e´‹πsø£+>±H˚ Áu≤Vü≤àD
e´‹πsø£ ñ<äé÷\T |ü⁄{≤ºsTT.
n+fÒ Ä<ÛTä ìø£ Áu≤Vü≤àDT&çøÏ e´‹πsø£+>±H˚ Áu≤Vü≤àD e´‹πsø£ ñ<äé÷\T
|ü⁄{≤ºsTT. ÄÁø£eT+˝À n‘·ì yÓTT‘·+Ô ndæ‘Ô «· y˚T <√|æ&û eT÷\+>± $eTs¡ÙøÏ >∑Ts¬ +’ ~.
Á_{°wyt ê&ÉT ‘Ó∫Ãq ø=\Te⁄\ |ü+<ës¡+ ø√dü+ m>∑ã&É+¶ ˝À+#˚ sT÷ ñ<äé÷\T
|ü⁄{≤ºsTT. sTT|üŒ{Ïø° Ä<ÛTä ìø£ ñ<√´>±\ ø√dü+ neø±XÊ\ ø√düyT˚ sT÷ ø={≤¢≥
n+‘ê. y˚<ä C≤„q+ ø√dü+ m>∑ã&˚yêfi¯ó¢ jÓTes¡÷ ˝Òs¡T. ìC≤ìøÏ Ä C≤„q+
Áu≤Vü≤à\πø nø£ÿs¡˝≈Ò î£ +&Ü b˛sTT+~.
sTT+^¢wßü yê&ÉT ‘Ó∫Ãq Ä<ÛTä ìø£‘˝· À+∫ sT÷ $<˚«wü C≤«\\T |ü⁄{≤ºsTT.
nø£ÿs¡≈î£ e∫Ãq uÖ<ä+∆
Væ≤+<ä÷ ` eTTdæ+¢ ndæ‘Ô «· |òTü s¡¸D, Áu≤Vü≤àD e´‹πsø£‘· »«*düTqÔ ï ø±\+˝À
øπ {Ï>±&ç˝≤ e∫Ã+<˚ uÖ<ä+∆ .
n≥T sTTkÕ¢eT÷ ø±<äT sTT≥T Åø¬ d’ eÔü eT÷ ø±<äT Væ≤+<ä÷eT‘·eT÷ ø±<äT.
n+<äs¡÷ eT]∫b˛sTT #·]Á‘· bÕsƒê\πø |ü]$T‘·yÓTÆb˛sTTq uÖ<ä∆+ ‘Ós¡MT~øÏ
sêe&É+˝Àì n+‘·sês¡yú T˚ $T{Ï?
|ü˝≤j·Tqyê<ä+
n+uÒ<ÿä sY uÖ<äe∆ T‘· d”«ø£sD¡ y=ø£ $wüjT· y˚T ø±<äT. n+‘·øq£ ï >±+BÛ düT|ü⁄Á‘·T&ÉT
sTTkÕ¢+ì d”«ø£]+#ê&Éqï<˚ $|üy¢ ê‘·àø£+, n<=ø£ kÕe÷õø£ dü+#·\q+.
uÖ<ë∆ìøÏ s¡+>±? s¡T#ê? n<=ø£ eTs¡T>∑Tq |ü&bç ˛sTTq eT‘·+. ø£+ø±fi≤ìï
‘·$« rdæq≥T¢ Á_{°wyt êfi¯ó¢ ‘·$«rXÊs¡T. n+‘·øq£ ï n+uÒ<ÿä sY |üPs¡«eT‘·yTÓ qÆ ø£;sY
13
|ü+B∏˝À Væ≤+<ä÷ eTTdæ+¢ düyTÓ øÆ ´£ ‘· >∑T]+∫ kÕs¡+ <ë– e⁄+~. ≈£î\eédüôú |’
‹s¡T>∑Tu≤≥T>± e∫Ã+<˚ ø£;sY |ü+B∏ nì <ä[‘·yê<äT\T n+{≤s¡T. eT] n+uÒ<ÿä sY
uÖ<äe∆ T‘· d”«ø£sD¡ ˝À <ë–q kÕs¡+ j˚T$T{Ï? uÖ<ä+∆ ˝Àì ìs¡TDZ ‘·«y˚T <ëì kÕs¡+.
n~ düJeyÓTqÆ dü+Á|ü<ëj·T+ ø±<äT.
y=ø£ dü+Á|ü<ëj·T+>±, |üs+¡ |üs>¡ ± ø=qkÕ>∑T‘·Tqï uÛ≤s¡rj·T e÷sêZ\qT+∫,
Á|ürø£\ qT+∫ $&çe&çb˛e&Üìï e\düyê<ä+ Áb˛‘·‡Væ≤+∫+~. n+<äTøπ ø£;sY
|ü+B∏ qT+∫ $&çe&çb˛sTT <˚X¯+˝À jÓTø£ÿ&Ü ø±qsêì Á>∑+<∏ädüú uÖ<ä∆+˝ÀøÏ
≈£Ls¡T≈£îb˛j·÷&ÉT n+uÒ<ÿä sY.
\+&ÉHé ˝…Á’ ãØ˝Àì Ä+π>j ¢ T· nqTyê<ä Á>∑+<∏ë\T nìï{Ï˙ nb˛düq |ü{qºÏ
sT÷ Ä<ÛTä ìø£ |ü+&ç‘T· &çøÏ düJeyÓTqÆ <ëì˝À ø±ø£ Á>∑+<∏+ä ˝ÀH˚ yÓ÷ø£+å \_Û+#·&+É
j·÷<äè∫Ã¤ø+£ ø±<äT. Á>∑+<∏yä T˚ Á|ü<ëÛ qeTì bÕXÊÃ‘·´ Ábıf…ôd+º {Ÿ Åø¬ d’ eÔü + Á|ü#ês¡+˝ÀøÏ
‘Ó∫Ã+~.
ø£;sY |ü+B∏ X¯è‹ dü+Á|ü<ëj·T+. n~ Á>∑+<∏dä +úü ø±<äT. n~yÓ~’ ø£ Áu≤Vü≤àD
dü+Á|ü<ëj·T+ ø±<äT. ≈£î\eédüôú |q’ rÁe $eTs¡Ùì m≈£îÿô|{Ïqº dü+Á|ü<ëj·T+
ô|>’ ± y=ø£ ìeTïC≤‹ e´øÏÔ Á|üe]Ô\C¢ dÒ qæ dü+Á|ü<ëj·T+. »qT\ Hê\Tø£\ô|’ q]Ô+#˚
eTÚœø£ dü+düÿè‹.
<ëìï $&ç∫ô|{Ïº ø£Áå ‹j·TT&É÷ es¡í <Ûsä à¡ Á|ües¡≈Ô î£ &Óq’ ãT<äT&∆ TÉ kÕú|+æ ∫q
dæ<ë∆+‘·+˝ÀøÏ n+uÒ<ÿä sY m+<äT≈£î yÓfi≤¢&TÉ ? eTØ yÓ‘T· ≈£îÿ+≥÷ m+<äT≈£î yÓfi≤¢&TÉ ?
n\>±»HêìøÏ dü+ã+~Û+∫q dü+düÿè‹ qT+∫ uÖ<ä∆ ≈£î©q dü+düÿè‹˝ÀøÏ m+<äT≈£î
|ü˝≤j·Tq+ ∫‘·–Ô +#ê&ÉT?
ãT<äT&∆ TÉ ˝Òì<˚ eTqTe⁄˝Ò&TÉ . ≈£î\ eédü≈ú î£ nedüsy¡ TÓ qÆ eTÚ*ø£ dæ<ë∆+‘êìï
‘=* uÖ<äy∆ T˚ Á|üe]Ô\C¢ dÒ +æ ~. Á|ü»\T e÷{≤¢&˚ bÕ∞ uÛ≤wü <ë«sê Á|ü»\˝ÀøÏ es¡í
uÛ≤eC≤˝≤ìï #=|æŒ+∫+~ uÖ<äy∆ T˚ . <ëìøÏ ÁbÕe÷DÏø£ dü+düÿè‘· s¡÷bÕìï sTT∫Ã+~
eTqTdüàè‹. n+<äTe\¢ eTqTdüàè‹ì ‘·>∑\u…≥º&ÉeT+fÒ |üs√ø£å+>± uÖ<ë∆ìï
nee÷ì+#·&yÉ T˚ .
14
ìC≤ìøÏ eTqTe⁄ ãT<äT&∆ +É ‘·{Ï ø£s√ƒ s¡ es¡yí ê~ ø±<äT. ãT<äT&∆ +É ‘·{Ï #Ûê+<ädTü &ÉT
ø±<äT eTqTe⁄. ìC≤ìøÏ ªeTqTe⁄µ Áu≤Vü≤àDT\T ≈£î˝≤+‘·s¡ $yêVü≤+ #˚dTü ø√e&Üìï
nqTeT‹+#ê&ÉT. Áu≤Vü≤àDT\T ≈£î˝≤+‘·s¡ $yêVü≤+ #˚dTü ø=ì es¡Áí uÛwÑ ßü \º j·÷´s¡ì
kÕ+ø£sê´ìøÏ >∑T¬s’ dü«#·Ã¤‘·ì ø√˝ÀŒj·÷s¡ì ãT<ä∆ uÛÑ>∑yêqT&ÉT Áu≤Vü≤àDT*ï
n~Ûøπ |å +æ #ê&ÉT. Áu≤Vü≤àDT\‘√ b˛*ùdÔ ø£Áå ‹j·TT˝Ò dü«#·Ãy¤ TÓ qÆ yês¡ì, yês¡T ø£s√ƒ s¡Bø£‘å √
es¡í kÕ+ø£sê´ìï n&ÉT¶ø=+≥THêïs¡ì ãT<äT∆&ÉT yê~+#ê&ÉT. (B|òüTìø±j·T˝Àì
n+ã≥ºdTü ‘·+Ô ) ãT<äT&∆ TÉ Å‘e’Ó ]í≈î£ \‘√ düe÷y˚Xe¯ Tj˚Týê&˚ ø±ì X¯SÁ<äT\‘√ ø±<äT.
ìC≤ìøÏ Áu≤Vü≤àDT\T ø±<äT. ãT<äT&∆ TÉ ˝≤+{Ï ìcÕ˜|sü T¡ ˝…q’ ø£Áå ‹j·TT˝Ò es¡eí édüú
bÕ‘·T≈£îb˛e&ÜìøÏ nedüs¡yÓTÆq dæ<ë∆+‘ê*ï düeT≈£LsêÃs¡+{≤&ÉT. Á|üeTTK
#·]Á‘·ø±s¡T&ÉT ÇsêŒ¤Hé Vü≤;uŸ (¬s*õj·THé ÇHé Ç+&çjT· Hé Væ≤düØº øÏ eTT+<äT e÷≥.
‘·÷*ø± ãTø˘‡ &Û©ç ¢ 2007)
ñ|üìwü‘T· ˝Ô À¢ ø±ì uÖ<ä∆ Á>∑+<∏ë˝À¢ ø±ì Á|üeTTK kÕúHêìï ÄÁø£$T+∫q ø£sà¡
dæ<ë∆+‘·+. ≈£î\ eédüøú Ï >=|üŒ düeTs¡qú >± |üì #˚d+æ ~. ñ|üìwü‘T· \Ô ø° uÖ<ë∆ìø°
eT÷\ Á|ües¡≈Ô î£ \T ø£Áå ‹j·TT˝Ò. Bìïã{Ïº |üPC≤] es¡+Z eT+Á‘·‘+· Á‘ê\‘√ e÷]àø£
X¯≈£îÔ\|ü≥¢ $XÊ«kÕìï Áb˛~#˚dæ, ùV≤‘·T$s¡T<ä∆yÓTÆq uÛ≤yê\‘√ ≈£î\eédüú˙
es¡eí édü˙ú $dü]Ô +|üCdÒ +æ ~ nqï~ ≈£î‘·sÿ¡ + e÷Á‘·yT˚ .
ndü\T $wüj·T+ ø£åÁ‹j·TT\T y˚<ä ø±˝≤q+‘·s¡+ ã\+>± Á|üe]Ô\¢CÒdæq
ø±s¡´ø±s¡D dæ<ë∆+‘·y˚T ≈£î\eédüúøÏ ã˝≤ìï #˚≈£L]Ã+~. $‘·TÔì ã{Ïº #Ó≥Tº
e⁄+≥T+~. ø±s¡D≤ìï ã{Ïº ø±s¡´+ e⁄+≥T+~. ø£sà¡ ì ã{Ïº »qà e⁄+≥T+~ sTTB
Ä‘·sÿ¡ +. sTT<˚ ø£Áå ‹j·T ‘·sÿ¡ +. sTT<˚ uÖ<ä∆ ‘·sÿ¡ +. n+fÒ ùV≤‘·Tyê<äyT˚ ø±s¡´ø±s¡D
dü+ã+<Ûyä T˚ ≈£î\eédüøú Ï ã˝≤ìï #˚≈L£ ]Ã+~. eTqì sT÷Hê{Ïø° yÓ+{≤&ÉT‘·Tqï~
sT÷ ùV≤‘·Tyê<äyT˚ ø±s¡´ø±s¡Dyê<ä ‘·sÿ¡ y˚T. Ä<ÛTä ìø£‘· ù|s¡T˝À $»è+_Û+∫+~
Bì $X¯«s¡÷|üyT˚ n+<äTøπ ø±uÀ\T Ä<ÛTä ìø£‘ø· Ï <ëkÕqT<ëdüT&Óq’ >∑Ts¡C≤&É ≈£L&Ü
ø£sà¡ dæ<ë∆+‘êìï düeT]ú+#ê&ÉT.
ø£s¡à dæ<ë∆+‘·+ Çã‡Hé e+{Ï bÕXÊÃ‘·T´\ dæ<ë∆+‘ê\ø£+f… >=|üŒ<äì
yÓT#·TÃø=+{≤&ÉT >∑Ts¡C≤&É. ªªJ$‘·+˝À ôV≤#·TÃ‘·>T∑ \Z T m+<äT≈£î ø£\T>∑T‘·Tqïy√
15
ø£s¡à dæ<ë∆+‘·+ düe÷<Ûëq|ü]∫q+‘·>± eT] j˚TB, n~ ÁbÕNqyÓTÆq<Ó’Hê,
Ä<ÛäTìø£yÓTÆq<Ó’Hê »yêãT #Ó|üŒ&É+˝Ò<äT. nìï $XÊ«kÕ\ø£+f… dü÷Á‘ê\ø£+f…
ø£sà¡ dæ<ë∆+‘·+ J$‘· e´‘ê´kÕ\ ùV≤‘·Te⁄\≈£î ã\yÓTqÆ düeT]ú+|ü⁄µµ n+{≤&ÉT
>∑Ts¡C≤&É. Ä<ÛTä ìø£yTÓ qÆ ôV≤]&ç{,° |ü]düsê\T yÓTT<ä˝q’… dæ<ë∆+‘ê\ø£+f… ø£sà¡
dæ<ë∆+‘·yT˚ >=|üŒ~ n+{≤&ÉT >∑Ts¡C≤&É (>∑Ts¡C≤&É s¡#q· \T ` yê´kÕ\ dü+ø£\q+.
Vü≤]X¯Ã+Á<ä Hê≥ø£ |”]øƒ )£ .
ô|q’ >∑Ts¡C≤&É e´ø£+Ô #˚dqæ uÛ≤yê\øÏ ã\yÓTqÆ düeTs¡qú ãT<äTì∆ uÀ<Ûqä ˝À¢
ø£qã&ÉT+Ô ~. bÕ|üø±sê´\T Ä#·]+∫q eT÷s¡T&â TÉ ˙#·yTÓ qÆ »+‘·T»qà bı+<äT‘ê&ÉT.
∫e]øÏ eTìwæ>± »ìà+#·&+É »]–‘˚, ˙#·≈î£ \+˝À |ü⁄&É‘ê&ÉT #·+&Ü\ ≈£î\+‘√.
˝Ò<ë y˚T<äs,¡ s¡<øä∏ ±s¡ |ü⁄≈£îÿdü (bÕø°)≈£î\+˝À |ü⁄&É‘ê&ÉT. eT+∫yê&ÉT e÷Á‘·+
Áu≤Vü≤àDT\ ˝Ò<ë >∑V≤ü |ü‘T· \ ≈£î≥T+ã+˝À »ìàkÕÔ&TÉ . (u≤\ |ü+&ç‘· dü÷Á‘·+ `
eTõ®eTìø±j·T)
ÁXÊ$Tø£ ≈£î˝≤\÷ ˙#·eè‘·TÔ\ì Ä#·]+#˚ ≈£î˝≤\÷ n<ÛäeTyÓTÆq$>±
uÛ≤$+#·ã&Ü¶sTT sTTø£ÿ&É. sT÷ |ü]D≤eT+ ø=‘·Ô~. y˚<äø±\+˝À sTT~ ˝Ò<äT
s¡T>π «<ä+˝À sTT≥Te+{Ï uÛ≤yê\T ø£qã&Ée⁄. s¡T>π «<ä Äs¡T´\T y˚≥MT<ä ÄVü‰s¡
ùdø£sD ¡ MT<ä J$+∫q yêfi¯ó.¢ |üXó¯ b˛wüD yêfi¢̄ Á|ü<ëÛ q eè‹Ô. eékÕj·T+ ø±<äT.
yêékÕsTTø£ düe÷»+‘√ bÕfÒ ≈£î\eédüú Ä$s¡“$¤ +∫+~, $dü]Ô +∫+~.
$‘·TìÔ ã{Ïº #Ó≥Tº, ø£sà¡ ì ã{Ïº »qà nH˚$ yêékÕsTTø£ düe÷»+ qT+∫ Ä$s¡“$¤ +∫q
uÛ≤yê\T. yêékÕsTTø£ düe÷C≤ìøÏ dü+ã+~Û+∫q y˚T<Ûë$ ãT<äT&∆ TÉ . n+<äTøπ
|üXó¯ Væ≤+düì ˙#·+>± |ü]>∑D+Ï #ê&ÉT. Bì <ë«sê y˚≥, ÄVü‰s¡ ùdø£sD ¡ \ <ë«sê
J$+#˚ yêfi¢̄ì n<Ûsä à¡ |üsT¡ \T>± n+≥sêìyêfi¯ó>¢ ± ∫Á‹+#˚+<äT≈£î nedüsy¡ TÓ qÆ
uÛ≤eC≤˝≤ìï Ä$wüÿ]+#ê&ÉT. uÖ<ä∆ nVæ≤+düyê<ä+ –]»qT\ø° ÄVü‰s¡ùdø£sD¡
MT<ä Ä<Ûës¡|&ü qç yêfi¯flø° eTT|ü
>± |ü]D$T+∫+~.
ãVüQXÊ eékÕsTTø£ düe÷»+ jÓTTø£ÿ uÛ≤eC≤\+˝À sTTeT&É˝øÒ b£ ˛sTTq
ìcÕ<äT\ e+{Ïyêfi‚¢ ndüŒèX¯ó´\T>± e÷s¡Ãã&ç e⁄+{≤s¡T. sTT~ ÄsY. mdt. X¯sà¡
16
e+{Ï #·]Á‘·ø±s¡T\ n_ÛÁbÕj·T+ ≈£L&Ü.
ndü\T ndüŒèX¯´‘· yÓTT<ä\T s¬ ‘’ T· \T neT\T˝À ô|{Ïº e⁄+{≤s¡+{≤&ÉT ÇsêŒ¤Hé
Vü≤;uŸ, Vü‰*≈£î\T (eékÕj·T<ës¡T\T) ÄVü‰s¡ ùdø£sD¡ <äX˝¯ À $T–*b˛sTTq
yêfi¯ì¢ ndüŒèX¯ó´\T>± eéVü≤]+∫ e⁄+{≤s¡T.
@<˚yTÓ qÆ |üŒ{Ïø° uÖ<ä∆ nVæ≤+dü dæ<ë∆+‘·+ ≈£î\$eø£øå Ï eT÷\yÓT+Æ ~. y˚≥,
#˚|\ü T |ü≥&º +É e+{Ï eè‘·T\Ô T ìùw<Ûës¡ΩyTÓ qÆ $>± uÛ≤$+#·ã&Ü¶sTT. uÖ<ä∆ Á|üuTÑÛ e⁄\T
ìùw~Û+#ês¡T ≈£L&Ü.
uÖ<ä∆ Á|üuTÑÛ e⁄ nXÀ≈£î&ÉT ø=ìïs√E\bÕ≥T #˚|\ü T |ü≥&º Üìï ìùw~Û+∫q
XÊdüHê\T <=s¡T≈£î‘·THêïsTT. l\+ø£˝À 12e X¯‘êã›+˝À ìkÕ‡qø£ eT\¢ nH˚sêE
nqTsê<Ûä|ü⁄s¡+ nH˚ |ü≥ºD+ #·T≥Tº|üø£ÿ\ y˚≥˙, #˚|ü\T |ü≥º&Üìï rÁe+>±
ìùw~Û+∫q XÊdüq+ y=ø£{Ï \_Ûk˛Ô+~. (Heaven and Earth and I nH˚ Á>∑+<∏+ä ˝À
The Rediscovery of Ahimsa - Jayantha Jayewardene) nXÀ≈£îì ≈£îe÷s¡T&Óq ’
ns¡Ω‘· eTùV≤+Á<ä l\+ø£ sêEøÏ #˚dqæ $»„|˝Ôæ À »+‘·Te⁄\T |ü≈îå£ *ï s¡ø+åÏ #ê\ì
ø√sê&ÉT. y˚≥ì ìùw~Û+#ê\ì ø√sê&ÉT. nB sT÷ yê´dü+˝ÀH˚ e⁄+~.
á nVæ≤+kÕyê<ä+ y˚≥MT<ä, ÄVü‰s¡ ùdø£sD ¡ MT<ä ñ≈£îÿbÕ<ä+ yÓ÷|ü&ÜìøÏ
ø±s¡DyÓT+Æ ~. –]»qT\|ü≥¢ uÖ<ä∆ #·Áø£e]Ô nXÀ≈£î&ÉT ø£s√ƒ s¡ yÓK’ ]ì ne\+_+#ê&ÉT.
‘êqT #Óù|Œ <Ûsä êàìï nqTdü]+#ê\ì, ˝Òøb£ ˛‘˚ ø£cÕº\T jÓT<äTs√ÿe\dæ edüT+Ô <äì
ôV≤#·Ã]+#ê&ÉT. (India's Ancient Past - R.S. Sharma) n+<äTe\¢ y˚≥, ÄVü‰s¡
ùdø£sD ¡ n<Ûeä TyÓTqÆ $>± n<Ûsä à¡ +>± uÛ≤$+#·ã&Ü¶sTT. n{Ïº Jeq $<Ûëq+ qT+#˚
‘· | æ Œ +#· T ø√˝Ò ì yês¡ T ndü Œ èX¯ ó ´\T>± sT÷dü & ç + #· T ø√ã&Ü¶ s ¡ T . sTT˝≤
sT÷dü&ç+#·Tø=qïyês¡T eékÕj·T<ës¡T˝Ò. eékÕj·T+ Hê>∑]ø£‘·>± <Ûäs¡à+>±
e÷s¡&+É ‘√ sT÷ $eø£å yÓTT<ä˝+’… ~. yÓ*yê&É\T @s¡Œ&Ü¶sTT.
eékÕj·T+e\¢ ÁøÏ$T ø°≥ø±\T #·ìb˛j˚T neø±X¯+ e⁄+~. ø£qTø£
eékÕj·T<ës¡T\T ≈£L&Ü X¯SÁ<äT\T>± ìeTï≈£î˝≤\T>± sT÷dü&+ç #·Tø√ã&Ü¶sT¡ .
17
sT÷ uÖ<ä∆ uÛ≤eq˝Ò XÊø±Vü‰s¡ yê<ëìøÏ eT÷\eTj·÷´sTT. uÖ<ä∆ nVæ≤+kÕyê<ä+
e+{Ï dæ<ë∆+‘ê\T $C≤„qXÊg Á|ü>‹∑ øÏ ≈£L&Ü Ä≥+ø£+>± ì*#êsTT. y=ø£yT˚ s¡≈î£
uÖ<ä+∆ ôdq’ T‡ $düsÔ D
¡ øÏ ≈£L&Ü Ä≥+ø£+>± e÷]+~.
ø±s¡D+ @$T≥+fÒ ` »+‘·TVæ≤+dü bÕ|ü+, e÷+kÕVü‰s¡+ ìwæ<ä∆+>±
uÛ≤$+#·ã&É&+É ‘√ >√e<Ûä Áø£yT˚ |” |üP]Ô>± ìùw~Û+#·ã&ç+~. >√e⁄ eékÕj·T+˝À
#ê˝≤ Á|ü<ÛëqbÕÁ‘· eVæ≤+#·&É+ ≈£L&Ü sTT+<äT≈£î ø±s¡D+. Áu≤Vü≤àDT\T
XÊø±Vü‰s¡T\T>± e÷sês¡T.
XÊø±Vü‰sêìøÏ e∫Ãq ÁbÕeTTK´+e\¢ yÓ’<ä´+˝À ≈£L&Ü e÷+kÕVü‰sêìï
$ìjÓ÷–+#·sê<äH˚ yê<äq yÓTT<ä˝+’… ~. uÖ<ä∆ C…H’ ê\ Á|üu≤Û ey˚T BìøÏ ø±s¡D+. Ä
eT‘ê\ nVæ≤+kÕ<Ûsä à¡ y˚T BìøÏ ø±s¡D+. sTT~ nVæ≤+kÕyê<ä+ düèwæ+º ∫q Væ≤+dü
s¡#q· — $C≤„q <Û«ä +dü s¡#q· .
yÓ<’ ´ä XÊÅkÕÔìï <Óã“rdæq uÖ<äC∆ H’… ê\T
edü+‘·ø±\+˝À ÄVü‰s¡+˝À d”«ø£]+#·e\dæq $$<Ûä e÷+kÕ\ Á|üdøü ÔÏ #·sø¡ £
dü+Væ≤‘·˝À ø£qã&ÉTÔ+~. yÓ’<ä´+ø√dü+ e÷+kÕìï ñ|üjÓ÷–+#·&Üìï ÁbÕNq
Äj·TTπs«<ä+ düeT]∆+∫+~.
ø±ì uÖ<äC∆ H’… ê\T yÓ<’ ´ä + ø√dü+ ≈£L&Ü e÷+kÕìï ñ|üj÷Ó –+#·sê<äì ìùw<Ûëìï
rdüT≈£îe#êÃsTT. 9e X¯‘êã›+˝À C…q’ y˚T<Ûë$ ñÁ>±~‘·T´&ÉT yÓ<’ ´ä +˝À e÷+kÕìï
ñ|üj÷Ó –+#·sê<äì yê~+#ê&ÉT. XÊø±Vü‰sêH˚ï ñ|üj÷Ó –dü÷Ô yÓ<’ ´ä + #˚j÷· \ì
Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT. C…q’ |ü+&ç‘T· &Óq’ ñÁ>±~‘·T´&ÉT qè|ü‘T· +>∑ e\¢uÑÛ eTVü‰sêE
dü+kÕúq+˝À XÊø±Vü‰s¡ $•wü̃‘q· T #ê≥T‘·÷ ñ|üq´dæ+#ê&ÉT ≈£L&Ü.
uÖ<ä∆ C…H’ ê\ XÊø±Vü‰s¡ #Ûê+<äd‘ü ê«ìï Áu≤Vü≤àDT˝Ò düeTs¡+ú >± jÓT<äTs√ÿe&É+
$X‚w+ü . yÓ<’ ´ä ≈£î≥T+u≤ìøÏ #Ó+~q u…+>±© Áu≤Vü≤àDT&Óq’ #·Áø£bÕDÏ<‘ä Ô· yÓ<’ ´ä +˝À
e÷+kÕVü‰s¡+ ñ|üj÷Ó –+#·&Üìï >∑{>ºÏ ± düeT]ú+#ê&ÉT. uÖ<ä∆ C…H’ ê\ XÊU≤Vü‰s¡
yê<ëìï K+&ç+#ê&ÉT. sT÷j·Tq 11e X¯‘êu≤›ìøÏ #Ó+~q qj·TbÕ\ eTVü‰sêE
dü+kÕúq+˝Àìyê&ÉT. yÓTÁÆ ‹ ø£sT¡ D uÛ≤yê\øÏ e÷+kÕVü‰sêìï d”«ø£]+#·&+É $s¡T<äe∆ TH˚
18
uÖ<äy∆ ê<ëìï K+&ç+#ê&ÉT. <Ûsä êàìï Ä#·]+#ê\+fÒ ∫s¡ø±\+ J$+#ê* nH˚~
yÓ~’ ø£<säÛ à¡ +. ∫s¡+J$ ø±yê\+fÒ #·sø¡ ±~ yÓ<’ ´ä |æ‘êeTVüQ\T #Ó|Œæ q e÷+kÕVü‰s¡
d”«ø£sD¡ ì ≈£L&Ü Ä#·]+#·ø£ ‘·|Œü <äHêï&ÉT yÓ<’ ´ä Áu≤Vü≤àDT&ÉT #·Áø£bÕDÏ<‘ä ,Ô· ìC≤ìøÏ
#·Áø£bÕDÏ<ä‘·ÔøÏ ÄÁX¯j·T$T∫Ãq u…+>±˝Ÿ sêE uÖ<äT∆&ÉT. ÄsêE <ä>∑Zs¡ uÖ<ä∆
nVæ≤+kÕyê<ëìï jÓT<äTs=ÿì e÷+kÕVü‰sêìøÏ eT<ä‘› T· |ü*øÏqyê&ÉT Áu≤Vü≤àDT&ÉT
ø±e&É+ j·÷<äè∫Ã¤ø+£ ø±<äT. yÓ~’ ø£ j·T»„ Áø£‘T· e⁄˝À e÷+kÕìï ôVAeT+ #˚jT· &É+
H˚{Ïø° <Ûäs¡à+>±H˚ uÛ≤$+#·ã&√Ô+~. sTT{Ïº Áu≤Vü≤àD Ä#ês¡eéVü‰sê\T uÖ<ä∆
nVæ≤+kÕyê<ä eTÚ&ÛÜ´ìï jÓT<äTs=ÿì yÓ’<ä´ $C≤„Hêìï Á|ü>∑‹ |ü<∏ä+˝À
ø=qkÕ–+#·&ÜìøÏ #ê˝≤ ñ|üjÓ÷–+#êsTT. (Dharm - Edited by Patrick
Olivelle, Motilal Banarsidass Publishers, yê´dü+ ù|s¡T Medicine and
Dharma)
ìC≤ìøÏ Áu≤Vü≤àDT\T uÖ<ä∆C…’q Á|üuÛ≤yê\øÏ ˝ÀHÓ’ ø=ìï ÁbÕ+‘ê\˝À

XÊø±Vü‰s¡T\T>± e÷sês¡T. ø±ì nìï#√≥¢ ø±<äT. u…+>±˝À¢, ˇ]kÕ‡˝À Áu≤Vü≤àDT\T
#˚|ü\ì ÄVü‰s¡+>± d”«ø£]kÕÔs¡T. ô|’>± Áu≤Vü≤àDT\T XÊø±Vü‰s¡T\T>± e÷]Hê
j·TC≤„~Áø£‘·Te⁄˝À¢ »+‘·Tã*ì $&ç∫ô|≥º˝Ò<äT. Áu≤Vü≤àDT\T m|ü
&É÷
eT<Û̊é÷s¡+Z ˝ÀH˚ Á|üj÷· DÏkÕÔsT¡ . ãT<äT&∆ ~ç eT<Û̊é÷s¡+Z n+{≤s¡T ø±ì ì»+
ø±<äT. ãVüQXÊ eT<Û˚é÷s¡Z+ nH˚ |ü<ëìøÏ ì»yÓTÆq nsêúìï Áu≤Vü≤àDT˝Ò
Á>∑V≤æ +#ês¡ì|ædTü +Ô ~. (<ëìï uÖ<ä+∆ qT+∫ d”«ø£]ùdÔ d”«ø£]+∫ e⁄+&Ée#·TÃ)
sTT+<äT≈£î eTqTy˚ eT+∫ ñ<ëVü≤s¡D. eTqTe⁄ ≈£L&Ü e÷+kÕVü‰s¡+ |ü≥¢
e´‹πsø£‘ì· ø£qãs¡∫q|üŒ{Ïø,° eTs√#√≥ j·T»„ Áø£‘T· e⁄\˝À <Ûsä à¡ y˚TqHêï&ÉT. uÖ<ä+∆
düèwæ+º ∫q yê´≈£î\‘·ì eTqTe⁄ jÓT<äTs=ÿqïfÒ¢ ø£qã&ÉT+Ô ~. ø±ì ∫e]øÏ yÓ~’ ø£
ø±˝≤ìøÏ ‹s√>∑$T+∫, e÷+dü, eT<ä´ yÓT<Æ Tä∏ Hê\ì y=πø>±≥ ø£{ºÏ ø°]+Ô #ê&ÉT.
q e÷+dü uÛÑø£åDÒ <√wü'
q eT<˚´ q#· yÓT<Æ Tä∏ H˚
Á|üeè‹Ôsπ cÕ uÛ÷Ñ ‘êHê+
ìeè‹ÔdTü Ô eTVü‰|ò˝ü ≤. (eTqTdüàè‹) 5`55
19
e÷+düuøÑÛ D
å£ + #˚jT· &É+ ‘·|
ü ø±<äT. eT<ë´ìï d”«ø£]+#·&+É , yÓT<Æ Tä∏ Hêìï
Ä#·]+#·&+É <√wüeTT\T ø±e⁄. M{ÏjT· +<äT JeC≤\+ düV≤ü »+>±H˚ Á|üe]Ôk˛Ô+~.
M{Ïì $&ÉHê&ç ìeè‹Ô e÷s¡+Z ˝À yÓfifl¯ &É+ e÷Á‘·+ >=|üŒ |ò*ü ‘êìï ` yÓ÷øå±ìï
sTTdüT+Ô ~.
eTqTe⁄ sT÷ XÀ¢ø+£ <ë«sê ãT<äT&∆ TÉ rÁe+>± ìùw~Û+∫q yÓ~’ ø£ Á|üeè‹Ô
e÷sêZìï düV≤ü »e÷sêZìï >∑Ts¡TÔ ‘ÓdTü HÔ êï&ÉT. y˚<+ä ˝Àì k˛eT bÕHêìï, yÓT<Æ Tä∏ qo\‘·ì,
e÷+dü Á|æjT· ‘ê«ìï eTs√kÕ] düàè‹ |ü<+ä∏ ˝ÀøÏ rdüT≈£îe∫Ã uÖ<ä∆ ìdüŒèVü≤ì
rÁes¡÷|ü+˝À jÓT<äTs=ÿ+≥THêï&ÉT ndü\T sT÷ düV≤ü » Á|üeè‘·T\Ô T <√cÕ\÷ bÕbÕ\÷
ø±e+≥THêï&ÉT.
uÖ<ä+∆ eT<äé÷+dü, yÓT<Æ Tä∏ Hê\ô|’ rÁe e´‹πsø£‘ì· #ê{Ï+~. ãT<äTì∆ uÀ<Ûqä \
ì+&Ü sTT<˚ ø£qã&ÉTÔ+~. sT÷ yê<ëìï düHê‘·q Áu≤Vü≤àDT\T >∑T&ç¶>±
n+^ø£]+#·˝Ò<äT.
Á|ü‹|òTü {Ï+#ês¡ì ≈£L&Ü eTqTdüàè‹e\¢ ‘Ó\Tk˛Ô+~.
Áu≤Vü≤àDT\T ÁãVü≤àC≤„q+‘√ b˛*ùdÔ $T–*q ø£fi\¯ ÷, $<ä´\÷, sTT+Á~j·T
nqTuÛyÑ ê\÷ øÏ+~kÕúsTT$ nì uÛ≤$+#ês¡T ø±ì yê{Ïì ìùw~Û+#·<–ä q$>±
uÛ≤$+#·˝<Ò Tä . ãT<äTì∆ ~ |üP]Ô>± qø±sê‘·àø£ <äèwæ—º ìùw<Ûä <äèwæ.º
Åø¬ d’ eÔü + ô|q’ uÖ<ä+∆ Á|üu≤Û e+ e⁄+<äì ø=+<äsT¡ |ü+&ç‘T· \T #Ó|⁄ü +Ô {≤s¡T.
X¯è+>±sêìï ìwæ<∆ä |ò\ü +>± bÕ|ü+>± uÛ≤$+#·&ÜìøÏ ãT<äTì∆ uÀ<Ûqä ˝Ò ø±s¡DeTsTT
e⁄+&Ée#·TÃ. sT÷ ìùw<Ûä <äèùwº yÓ<’ ´ä XÊÅkÕÔìøÏ >∑+&çø={Ï+º ~.
≈£î\eédü,ú ≈£î\ |ü{+ºÏ |ü⁄\T, n+≥T <√wü+ ˝≤+{Ï Áu≤Vü≤àD $XÊ«kÕ\T
yÓ<’ ´ä XÊÅkÕÔìøÏ nes√<Û+ä >± ì*#êj·Tì ø=+<äsT¡ y˚T<Ûëe⁄\T yê~kÕÔsT¡ . ø±ì
eT<Û´˚ e÷s¡yZ ê<äT˝…q’ Áu≤Vü≤àDT\T n+≥T <√cÕìï ≈£L&Ü ‘Ó*$>± n‹Áø£$T+#ês¡T.
∫øÏ‘‡· ø√ j·T‘·Tÿs¡T‘˚, ‘·<Hä ´˚ q qX¯ø´£ ‘˚
‘·düà∫ÃøÏ‘·‡ø£' düŒπsÙ, X¯ó<√∆ uÛÑe‹ ì‘·´X¯'.
(j·÷»„e\ÿ´ düàè‹)
20
Ç‘·sT¡ ˝…es¡÷ #˚jT· C≤\ì <ëìì yÓ<’ Tä ´&ÉT #˚kÕÔ&TÉ . n+<äT#˚‘· yÓ<’ Tä ´&ÉT düŒs¡Ù
$wüjT· +˝À ì‘·´X¯ó<äT&∆ TÉ n+{≤&ÉT j·÷»„e\Tÿ´&ÉT.
s√>±\‘√ u≤<Ûä|ü&˚ yêfi¯¢ X¯yê\ì, nX¯ó∫ ø£*–q yêfi¯¢ì düŒè•+#·&É+
#˚j·T≈£L&Éì~>± nìï <˚XÊ\˝Àq÷ uÛ≤$+#·ã&ç e⁄+≥T+~. ø±ì yÓ’<äT´ìøÏ
n+≥T˝Ò<äì #Ó|üŒ&É+ <ë«sê düàè‹ø±s¡T\T $C≤„q Á|ü>∑‹øÏ Ä≥+ø±\ì
‘=\–+#·>*∑ >±s¡T.
uÖ<ä+∆ ˝À yÓ<’ ´ä + y=ø£ XÊg+>± n_Ûeè~∆ #Ó+<ä˝<Ò Tä . Áu≤Vü≤àDT˝Ò dü+düÿè‘·
e÷<ÛäéT+>± yÓ’<ä´ XÊÅkÕÔìï n_Ûeè~∆ |ü]#ês¡T nH˚ dü‘ê´ìï eTq+
$düà]+#·≈L£ &É<Tä . Äj·TTπs«<ä+ nH˚ ù|sπ y˚<ëìï >∑Ts¡T≈Ô î£ ‘Ók˛Ô+~. <Ûsä êàìï
Ä#·]+#·&+É ø√dü+ e+<˚fió¯ ¢ J$+#ê\H˚~ y˚<ä uÀ<Û.˚
dü‘Y ` ñìøÏì ìsêø£]+#·&+É , X¯Sqýê<ä+, düs«¡ + <äT'K+ uÖ<äT\∆ <äèwæìº
ã\V”≤q |ü]#êsTT. <äèwæº <√cÕìøÏ ø±s¡DeTj·÷´sTT. n+<äTøπ yêfi¢̄ K>√fi¯ <äèwæº
≈£L&Ü ˝À|üu÷ÑÛ sTTwü̃yTÓ qÆ ~. Kdü+ú q<äèwü+º >∑Ts¡T #· ø£eå ÷‘·', UÒ n<Û'ä Á|üj÷· r‹
e<ä+‹ uÖ<ë∆' (>√fi≤<Ûë´j·T+ ` uÛ≤düÿsê#ês¡´) ãs¡TyÓq’ |ü<ës¡yú T˚ <ÓH’ ê ìsê<Ûës¡yTÓ qÆ
X¯Sq´+˝À ìX¯Ã\+>± ì\e<äT. n~ øÏ+~øÏ |ü&bç ˛‘·T+~. n+<äTe\¢H˚ uÛ÷Ñ $T
≈£L&Ü n<Û'ä |ü‘q· + #Ó+<äT‘√+<äì uÖ<äT\∆ ‘·sÿ¡ +.
sT÷ ‘·sêÿìøÏ _Ûqï+>± uÛ÷Ñ e÷´ø£s¸¡ D X¯øÔÏ nH˚ dæ<ë∆+‘êìï yÓ~’ ø£ düHê‘·qT\T
Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. n<Û'ä |ü‘q· +, <äT'K+ nH˚ dæ<ë∆+‘êìï K>√fi¯|sü +¡ >± ≈£L&Ü
jÓT<äTs=ÿHêïs¡T. düHê‘·q+ Äø£s¸¡ DMT<ä, uÖ<ä+∆ $ø£s¸¡ D MT<ä Ä<Ûës¡|&ü Ü¶sTT.
n+<äTe\¢ uÖ<ä∆ qø±sê‘·àø£ <äèwæº XÊg $C≤„HêìøÏ Ä≥+ø£+>± ì*∫+~.
yÓ~’ ø£ düHê‘·q <Ûsä à¡ + XÊg |ü⁄s√>∑‹øÏ ‘√&ÉŒ&ç+~ nH˚ dü‘ê´ìï >∑T]Ô+#ê*. BìøÏ
$s¡T<äy∆ TÓ qÆ yê<ë\T $T<∏ë´ yê<ë\T.
@Hê&ÉT uÖ<äe∆ T‘·+ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À ‘·T&ç∫ô|≥ºã&ç+<√, ÄHê&˚ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯
eT‘· $wüjT· ø£ Ä‘·àVü≤‘·´ #˚dTü ø=+~ nHêï&ÉT >∑Ts¡C≤&É.
21
eT‘·eTT\ìïj·TT e÷dæb˛e⁄qT nì XÊ|üHêsêú\T ô|{Ïqº >∑Ts¡C≤&ÉøÏ eT‘·+
ePôd+<äTø√ ‘Ó*j·T<äT ø±ì uÖ<ä∆eT‘·+ ‘·T&ç∫ô|≥Tº≈£îb˛˝Ò<äT. <ëì˝Àì
>=|üŒ‘·sêÿ˙ï, kÕsê˙ï d”«ø£]+∫ |æ|Œæ ì e~˝ÒXÊs¡T yÓ~’ ≈£î\T. <ëì˝Àì |æ|Œæ H˚
|ü≥Tºø=ì y˚fi≤¢&TÉ HÔ êïs¡T H˚{Ï y˚T<Ûëe⁄\T. nVæ≤+kÕ yê<ä+ n≥Te+{Ï<.˚
uÖ<ä+∆ eTT+<äT≈£î ‘Ó∫Ãq nVæ≤+kÕ yê<ëìøÏ >∑\ |ü]$T‘·T\ì ãj·T≥ô|{≤ºsT¡
MTe÷+dü≈î£ \T.
qVæ≤+kÕ<ä´qTcÕ˜H,˚ ‘·<ë˙+ <√wü<sä Ù¡ q+. (≈£îe÷]\T&ÉT)
Væ≤+düì Ä#·]+∫q düeTj·T+˝À, n|üŒ{Ïø|£
ü &ÉT eTq≈£î ‘·|
ü #˚dTü HÔ êïeTqï
uÛ≤eq ø£\>∑&+É ˝Ò<Tä n+{≤&ÉT ≈£îe÷]\T&ÉT. n+fÒ Væ≤+düì ‘·|Œü ìø±ì ˇ|ü
nì ø±ì y˚\÷´ »&çy® TÓ +≥T #˚dTü qÔ ï~ eTqTwüß˝Ò. n~ dü+Á|ü<ëj·T+ <ë«sê

»s¡T>∑T‘·T+<äì MTe÷+dü≈î£ \T n+{≤s¡T ì»y˚T. ø±ì ndü\T $wüjT· + $\Te
nH˚~ ÄbÕ~‘·+ nH˚ dü+>∑‹. n~ yêÚ≤´q kÕù|ø£+å .
sTT~ düHê‘·qT*ï eTs√yÓ|’ ⁄ü ≈£L&Ü <äèwæìº kÕ]+#˚˝≤ #˚d+æ ~. nVæ≤+dü yÓù’ |
ø±ø£ Væ≤+düy|’Ó ⁄ü ≈£L&Ü <äèwæìº kÕ]+#˚˝≤ #˚d+æ ~. J$‘·+˝À Væ≤+düì |üP]Ô>±
|ü]Vü≤]+#·&+É nkÕ<Û´ä eTH˚ dü‘ê´ìï ‘Ó\TdüTø=H˚˝≤ #˚d+æ ~.
uÖ<ë∆ìøÏ $s¡T>∑T&ÉT uÛÑ>∑eBZ‘·
ãVüQXÊ uÖ<ä∆ nVæ≤+kÕyê<ëìøÏ $s¡T>∑T&ÉT>±H˚ uÛ>Ñ e∑ BZ‘· Ä$s¡“$¤ +∫+~.
‘·kÕà<ä|]ü Vü‰sπ ´πs,ú q‘·«+ XÀ∫‘·TeTs¡Ωdæ ` |ü]Vü≤]+#·˝ìÒ <ëì $wüjT· +˝À n~
Væ≤+düjTÆÓ Hê düsπ eT\¢>T∑ ˝≤¢\T |ü&&É +É nqedüs+¡ nì ^‘· uÀ~Û+∫+~.
e\düyê<ä+ô|’ ‹s¡T>∑Tu≤≥T≈£î uÛ>Ñ e∑ BZ‘· Áù|s¡D>± ì*∫+~. uÛ>Ñ e∑ BZ‘· e÷Á‘·yT˚
n˝≤ ì\e>∑*–+~ ø±ì uÖ<ä+∆ e÷Á‘·+ ø±<äT. e\düyê<ëìï e´‹πsøÏ+#·˝ìÒ
dü+düÿs¡˝Ô Ò uÖ<ë∆ìï yÓT#·TÃø√e&É+ j·÷<äè∫Ã¤ø+£ ø±ø£b˛e#·TÃ.
j·TT<ä+∆ , b˛sê≥+ J$‘· dü‘ê´\H˚ uÛ≤e+ uÛ>Ñ e∑ BZ‘˝· À n+‘·Øq¢ +>± e⁄+~.
y=ø£y˚fi¯ nVæ≤+düì y=ø£ $\Te>± d”«ø£]+∫Hê n~ y=ø£ b˛sê≥s¡÷|ü+>±
e÷]b˛‘·T+<äì >±+BÛeTVü‰‘·Tà&ÉT ìs¡÷|æ+#ê&ÉT.
22
uÛ>Ñ e∑ BZ‘· yÓs’ T¡ <Ûë´\ |ü⁄≥º nì $s¡T<ä∆ uÛ≤yê\ ≈£L&É* nì Ä<ÛTä ì≈£î\T
$eT]ÙkÕÔsT¡ . yÓ$’ <Ûë´\÷ yÓs’ T¡ <Ûë´\÷ Jeq düV≤ü » dü÷Á‘ê\T. Væ≤+dü ` nVæ≤+dü
u§e÷à u§s¡Tdü÷ <ä«+<ë«˝À¢ y˚{˙Ï $&ÉBj·T˝Ò+ nì uÛ>Ñ e∑ BZ‘· ìs¡÷|æ+∫q
yêéVü‰]ø£ dü‘´· +.
e\düyê<ë˙ï Á_{°wt Á|üuÛÑTe⁄©ï ø°]Ô+∫, yê]‘√>∑\ yÓ’s¡T<Ûë´ìï #·÷&É
ìsêø£]+∫q >∑Ts¡C≤&É ≈£L&Ü uÛ>Ñ e∑ BZ‘ì· ñ‘·eÔ TÁ>∑+<∏+ä >± #·÷dæqfÒ¢ ø£qã&ÉT+Ô ~.
ø£Hê´X¯ó\ÿ+ ∫es¡˝À uÛÑ>∑eBZ‘·ì y˚X¯´jÓÆTq eT<ÛäTs¡yêDÏøÏ kÂ»Hê´sêe⁄#˚‘·
ãVüAø£]+|üCÒkÕÔ&ÉT >∑Ts¡C≤&É. ñ‘·ÔeTyÓTÆq Áù|eTøÏ uÖ<ä∆e÷s¡Zy˚T X¯s¡DéTì
uÛ≤$+∫q >∑Ts¡C≤&É uÖ<äÁ∆ >∑+<∏ëH√ï ãT<äTì∆ $Á>∑V‰ü H√ï ø±ø£ lø£èwüß&í TÉ uÀ~Û+∫q
uÛ>Ñ e∑ BZ‘ì· ãVüAø£]+|üCkÒ ÕÔ&TÉ . uÛ≤s¡rj·TT\T uÖ<ë∆ìï <˚X+¯ qT+∫ ‘·]y˚Tdæ
Ä‘·àVü≤‘·´ #˚dTü ø=Hêïs¡ì rÁe Äs√|üD #˚dqæ >∑Ts¡C≤&Éø,Ï sTTø£ÿ&É uÛ>Ñ e∑ BZ‘˚
n>∑‘´· yÓT+Æ ~ ø±s¡Dy˚T$T{Ï?
>∑Ts¡C≤&É uÛ≤s¡rj·T dü+düÿè‹øÏ dü+ã+~Û+∫q Á|ürø£©ï, Á>∑+<∏ë©ï >ös¡e+‘√
ÁX¯<>∆ä ± n<Û´ä j·Tq+ #˚ùd e´øÏÔ ø±<äT. n‘·ì <äèwæº e\düyê<ä <äèwæ.º Ä+>∑u¢ ≤Û wü,
Ä+π>¢j·T<äèwæº ñ‘·ÔeTyÓTÆqeì yê] n&ÉT>∑T C≤&É˝À¢ q&Ée&Éy˚T uÛ≤s¡rj·TT\øÏ
X¯sD¡ éTì uÛ≤$+#ê&ÉT. uÛ≤s¡rj·TT\ <äTsê#êsê©ï eTÚ&ÛÜ´˙ï ìs¡d+æ #·&yÉ T˚ Á|ü<ëÛ q+
yê]˝À eT+∫ì #·÷&É&É+ n‘·ì |üìø±<äT. ô|’>± n~ n|ü#ês¡+>± ≈£L&Ü
uÛ≤$+#ê&ÉT.
sêE>±] ø=\Te⁄˝À ‹wü̃ y˚jT· &É+, sêE>±]øÏ y˚X´¯ \‘√ >∑\ dü+ã+<Ûë*ï
düC≤e⁄>± ø=qkÕπ>˝≤ #·÷&É&É+, ø√s¡Tº eéVü‰sê\÷, Ä+π>¢j·T ùdïVü‰\÷,
Ä+>∑y¢ êýÓ÷Vü≤eT÷ sTTe˙ï >∑Ts¡C≤&É˝À |ü⁄wüÿ\+>± ø£ì|ækÕÔsTT. >∑Ts¡C≤&É ‘·qì
‘êH˚ n<ä+› ˝À #·÷düTø=ì –ØX¯+ nì |æ\T#·Tø=Hêï&ÉT.
$»j·Tq>∑sêìπø dü+ã+~Û+∫q Vü≤]ø£<ë∏ |æ‘êeTVüQ&ÉT Ä~uÛ≥Ñ ¢ Hêsêj·TD<ëdüT
sêE\ ø=\Te⁄≈£L{≤˝À¢ }&ç>+∑ #˚jT· &Üìï ìs¡d+æ #ê&ÉT. e\düyê<äT\T yê]
$<ÛëHê\÷ eTq dü+düÿè‹ô|’ »s¡T|ü⁄‘T· qï <ë&çì e´‹πsøÏ+#ê&ÉT ªHê miTø£µ |ü⁄døÔü +£ ˝À
(Äj·Tq ≈£L&Ü Ç+>±¢+&ÉTsêDÏô|’ |ü<ë´\T sêj·T&É+ y=ø£ yÓs’ T¡ <Û´ä +)
23
ø±ì >∑Ts¡C≤&É C≤]® Á|üuTÑÛ e⁄ø°sqÔ¡ ˝À e\düyê<ä uÛ»Ñ q˝À ‘·]+#ê&ÉT. lbÕ<ä
düTÁãVü≤àD´XÊÅdÔæ MπsX¯*+>∑+>±] e+{Ï dü+düÿs¡\Ô ˝Àì e\düyê<ä uÛ≤eC≤˝≤ìï
‹s¡dÿü ]+#ês¡T. nÁ>∑V‰ü s¡ dü+düÿè‹˝Àì Je\ø£Då ≤ìï ≈£L&Ü e]í+#ê&ÉT düTÁãVü≤àD´
XÊÅdÔæ nqTuÛyÑ ê\÷, C≤„|øü ±\˝À. Áu≤Vü≤àDT\ Ä#ês¡ eéVü‰sê\÷, j·TC≤„\T,
yê] Á|ü‹uÛ≤dü+|ü‘T· \Ô qT ≈£L&Ü ø=ìj·÷&Ü&ÉT. lbÕ<ä düTÁãVü≤àD´ XÊÅdÔæ ≈£L&Ü
düeTø±©q Áu≤Vü≤àD düe÷»+˝Àì ˝ÀbÕ©ï dü+≈£î∫‘·‘ê«˙ï jÓT‹Ô #·÷|æqyê&˚
ø±ì, ì+~+#·&yÉ T˚ |üì>± ô|≥Tºø√˝Ò<Tä . dü+düÿè‹ô|H’ ˚ <ë&ç #˚jT· ˝Ò<Tä .
>∑Ts¡C≤&É eT+∫ >∑‘e· TTq ø=+#ÓyT˚ H√jYT n+≥÷ uÛ≤s¡rj·T düe÷C≤ìï
yÓTT‘·+Ô >± ìsêø£]+∫ düsT¡ ≈£î\ô|’ Ä<Ûës¡|&ü qç ô|≥Tºã&ç<ëØ eédüìú ø°]+Ô #ê&ÉT.
dü+düÿè‹‘√, dü+|òTü +‘√, ø£eT÷´ì{°‘√, ≈£î≥T+ã+‘√ |üP]Ô>± ã+<ÛHä ê\T ‘Ó+#·Tø=ì
ø=\Te⁄˝À¢ CÒ] kı+‘·˝≤uÛyÑ T˚ Á|ü<ëÛ q+>± >∑\ n{≤$Tdæøº ˘ Ç+&ç$&ÉTé˝ŸøÏ <ë]
j˚Ts¡Œ]#ê&ÉT.
ôV≤¬>˝Ÿ uÛ>Ñ e∑ BZ‘· »s¡àHé nqTyê<ëìøÏ eTT+<äTe÷≥ sêdü÷Ô uÛ>Ñ e∑ BZ‘˝· À
n{≤$Tdæøº ˘ Ç+&ç$&ÉTé˝Ÿ nH˚ uÛ≤eqøÏ ÄkÕÿs¡+ ˝Ò<ìä , n<=ø£ ˝À|üeTì ≈£L&Ü
$eT]Ù+#ê&ÉT. ≈£î\eT÷ ø£eT÷´ì{°jT˚ Á|ü<ëÛ qyÓT+Æ <äì yêb˛j·÷&ÉT.
ø±ì sTT|ü
&ÉT $∫Á‘·+>± uÛ>Ñ e∑ BZ‘ì· |üs‡¡ Hê*{° &Óe\|tyTÓ +{ŸøÏ nqT>∑TDyÓTqÆ
Á>∑+<∏+ä >± yêÚ≤´ìdü÷,Ô Ä<ÛTä ìø£ e÷¬sÿ{Ÿ HÓ|’ ⁄ü D≤´*ï yÓ‘T· ≈£î‘·THêïs¡T Ä<ÛTä ìø£
>∑Ts¡Te⁄\T. BìøÏ <ë] j˚Ts¡Œ]∫qyê&ÉT >∑Ts¡C≤&É.
uÛ≤s¡rj·T dü+düÿè‹˙ >∑‘ê˙ï |üP]Ô>± ìsêø£]+∫, Ä+π>j ¢ T· T\ |ü<‘∆ä T· ˝Ò
X¯sD
¡ éTì uÛ≤$+∫q >∑Ts¡C≤&É uÛ>Ñ e∑ BZ‘ì· yÓT#·TÃø√e&É+ <ë«sê uÛ>Ñ e∑ BZ‘ì·
≈£L&Ü e\dü kÕÁe÷»ýê<ä nqT≈£L\+>± yêÚ≤´ì+#·e\dæq n>∑‘ê´ìï
@s¡Œs¡#ê&ÉT. sT÷Hê&ÉT »s¡T>∑T‘·Tqï<ä<.˚
e´ø°Ô ` düe÷»+
uÛ≤s¡rj·TT\ <äèwæ˝º À $X¯«eT+‘ê y=ø£ $sêÁ&É÷|ü+, uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì s¡÷|ü+.
Je⁄&ÉT $XÊ«ìøÏ n+fÒ uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì ãèVü≤‘Y s¡÷bÕìøÏ dü÷ø£àå s¡÷|ü+. n‘·&TÉ
24
$X¯«+ yÓTT‘·+Ô ‘√ dü+ã+<Û+ä >∑*–q |ü]|üPs¡T&í TÉ . nD√s¡Dj
° ÷· Hé eTVü≤‘√ eTV”≤j·÷Hé
‘ê‘·Œs¡´+ sTT<˚. nDTeP ÁãVü‰à+&ÉeT÷ y=ø£f.Ò n+<äTøπ @ø±+‘·+ ≈£L&Ü @ø±+‘·+
ø±<äT, n~ $X¯«+‘√ nqTã+<Û+ä . n+<äTe\¢ e´øÏÔ $X¯«s¡÷|ü⁄&ÉT. sTT~ ‘ê‹«ø£+.
sTT+ø£ eéVü‰sêìøÏ eùdÔ ‘·q ≈£î\+‘√ ≈£î≥T+ã+‘√ n‘·ì~ $&ÉBj·Tsêì
ã+<Ûä+.
sTT≥Te+{Ï ã+<Ûëìï Ä<ÛTä ìø£‘· Á‘·T+∫y˚d+æ ~. e´øÏÔ $ø±dü+ nH˚ uÛ≤yêìï
‘Ó∫Ã+~. e´øÏìÔ yÓTT‘·+Ô ‘√ $&ÉBdæ n<˚ ùd«#·Ã¤ n+~. n{≤$Tdæøº ˘ Ç+&ç$&ÉTé˝Ÿ
nH˚ uÛ≤yêìï ‘Ó∫Ã+~.
dü+|ü<ä n+fÒ #ê˝≤ $düèÔ ‘·yTÓ qÆ ns¡+ú e⁄+~. düHê‘·q+˝À, e´øÏÔ ˝≤uÛyÑ T˚
Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ sT÷ Ä<ÛTä ìø£ eédü˝ú À &Éã÷“, düsT¡ ≈£î˝Ò Á|ü<ëÛ q+. dü+|ü<ä n+fÒ
&ÉãT“. dü+|ü<ä n+fÒ düsT¡ ≈£î\T, M{ÏH˚ <˚Xu¯ øÑÛ ÔÏ ^‘·+˝À ø°]+Ô #ê&ÉT >∑Ts¡C≤&É.
ªª&ÉãT“˝Òq{Ïº qs¡T\≈£î
ø°]Ô dü+|ü<\ä ã“y√jYTµµ
ªªnìï <˚XÊ˝Ÿ Áø£eTàe˝…H√jYT
<˚• düsT¡ ≈£î\ qeTàe˝…H√jYTµµ
ªª<Ûqä + |ü+≥\T |ü+&Ée˝…H√jYTµµ
` >∑Ts¡C≤&É
–ØX¯+ n+fÒ >∑Ts¡C≤&˚ ` uÛTÑ eq–] #·+Á<äXK‚ sY.
$<ä÷wü≈£îì Ä‘·àVü≤‘·´
‘·sÿ¡ , yê´ø£sD
¡ XÊgeTT\˝À @~ ÁbÕe÷DÏøy£ TÓ qÆ XÊg+ nH˚ $∫øÏ‘‡· ‘√
ÁbÕs¡+uÛeÑ TÚ‘·T+~ >∑Ts¡C≤&É _\ΩDj
° T· + Hê≥ø£+.
nC≤„Hê+<Ûdä ´ü ˝Àø£d´ü
C≤„Hê+»q X¯˝≤ø£j÷·
#·≈îå£ s¡Tìà*‘·+ j˚Tq
25
‘·ôdà’ bÕDÏqj˚T HêeT'
nC≤„Hê+<Ûøä ±s¡+˝À eTTì–b˛sTTq Á|ü|+ü #êìï C≤„q+‘√ ø£fió¯ ¢ ‘Ó]|æ+∫q
eTVü‰yÓj
’ ÷· ø£sD¡ T&ÉT bÕDÏìøÏ qeTkÕÿs¡+ nì Bì ns¡+ú . C≤„qeT+fÒ @$T{Ï?
X¯ã› C≤„q+. X¯ãy› T˚ ˝Òøb£ ˛‘˚ ˝Àø£yT˚ n+<Ûøä ±s¡yTÓ bÆ ˛j˚T<äì <ä+&ç ≈£L&Ü düŒwü+º
#˚XÊ&ÉT.
◊‘˚ X¯ã+› eTTKé÷? ns¡+ú eTTKé÷? nH˚~ sTTø£ÿ&É Á|üXï¯ .
sê»düeTTàK+˝À ‘·sÿ¡ yê´ø£sD ¡ |ü+&ç‘T· \ eT<Û´ä #Ó\sπ –q X¯ã› ns¡ú #·sÃ¡ øÏ
$<ä÷wü≈î£ &ÉT düe÷<Ûëq+ #Ó|Œü &É+ sTTø£ÿ&ç $X‚w+ü .
$<ä÷wü≈î£ &ÉT sTT˝≤ n+{≤&ÉT.
yê] yê´ø£sD¡ XÊgeTT X¯ã› ÁãVü≤à|üse¡ TT. MT‘·sÿ¡ XÊgeTT ns¡ú ÁãVü≤à|üse¡ TT.
ns¡Áú ãVü‰àH˚ï n+<äs÷¡ ñbÕdækÕÔsT¡ . X¯ã› ÁãVü≤à+‘√ dü+‘·Twæº ‘·≈î£ ÿe. sTTB $<ä÷wü≈î£ ì
düe÷<Ûëq+.
$<ä÷wü≈î£ &ÉT sTTø£ÿ&ç‘√ }s¡Tø√&ÉT. ns¡+ú nH˚ |ü<ëìøÏ >∑\ HêHêsêú\˝ÀøÏ
yÓfi≤Ô&TÉ . ns¡+ú n+fÒ |ü<+ä jÓTTø£ÿ ns¡+ú (MTì+>¥) n+‘˚ø±<äT ns¡+ú n+fÒ &ÉãT“
nì ≈£L&Ü. j·TkÕ´dæÔ $‘·+Ô düqs¡' ≈£î©q' dü|+ü &ç‘'· &ÉãT“ e⁄qïeTìùw ≈£î\+>∑\yê&ÉT
|ü+&ç‘T· &ÉT ≈£L&Ü nH˚ XÀ¢ø±ìï »„|øÔæ Ï ‘Ó∫Ã ns¡ú ÁãVü≤àyê<ëìøÏ eTTø±ÔsTT+|ü⁄ìkÕÔ&TÉ
$<ä÷wü≈î£ &ÉT.
y˚eTq nq˝Ò<ë?
≈£î\eTT>∑\T>∑Tyê&ÉT >√Á‘·eTTø£\yê&ÉT
$<ä´#˚‘· $Ás¡M>∑Tyê&ÉT
|üdæ&ç ø£\T>∑T yêì u≤ìdüø=&ÉT≈£î\T (y˚eTq)
y˚eTq |ü<ä´+˝À ì+<äe⁄+~. ns¡úy˚T (&ÉuÒ“) |üs¡e÷s¡ú+>± e÷s¡&Üìï
u≤ìdü‘«· +>± uÛ≤$+#ê&ÉT y˚eTq. >∑Ts¡C≤&É yê] $<ä÷wü≈î£ &ÉT ñ<äV≤ü ]+∫q
dü+düÿè‘· XÀ¢ø+£ ≈£L&Ü &ÉãT“øÏ ˝Àø£+ <ëk˛Vü≤+ nq&É+˝Àì n\Œ‘ê«H˚ï dü÷∫düT+Ô ~.
26
ø±ì >∑Ts¡C≤&É ‘·q <˚Xu¯ øÑÛ ÔÏ >π j·T+˝À nsêúìï n+fÒ &ÉãT“ì |üse¡ ÷s¡+ú >±
uÛ≤$+#·&+É ø£ì|ædTü +Ô ~. n~ <ëdü´+ ø±<äT <Ûqä dü+bÕ<äH˚ J$‘·<´˚Û j·T+ >∑eT´+.
ªª&ÉãT“˝Òq{Ïº qs¡T\≈£î
ø°]Ô dü+|ü<\ä ã“y√jYTµµ
ªª<Ûqä + |ü+≥\T |ü+&Ée˝…H√jYTµµ nì &Éu“Ò ø°]øÔ Ï eT÷\+ nì #ê≥&É+ <ë«sê
>∑Ts¡C≤&É <Ûqä kÕ«eT´+ ô|’ Ä<Ûës¡|&ü qç Ä<ÛTä ìø£‘˝· ÀøÏ e÷s¡+Z @s¡Œs¡TkÕÔ&TÉ . düsT¡ ≈£î\
>∑T]+∫, &ÉãT“ >∑T]+∫ ø°]+Ô ∫, eT+<ä–+#·øe£ TT+<äT≈£î n&ÉT>∑T yÓjT· éT+{≤&ÉT.
mø£ÿ&çø?Ï <Ûqä + ô|’ Ä<Ûës¡|&ü qç ô|≥Tºã&ç<ëØ Ä<ÛTä ìø£‘˝· ÀøÏ, bÕXÊÃ‘·´ Ä<ÛTä ìø£‘˝· ÀøÏ,
sT÷ <Ûqä kÕ«eT´+ |ü≥¢ eT≈£îÿe e\¢H˚ sTT+>±¢+&ÉT˝À ùwsY e÷¬sÿ{Ÿ |ü‘q· + >∑T]+∫
~>∑T\T #Ó+<äT‘ê&ÉT (>∑Ts¡C≤&É &ÓØ’ , >∑Ts¡TC≤&É\T ` eTqdüT bòÂ+&˚wHü )é
_\ΩD°j·T+˝À >∑Ts¡C≤&É X¯ã› nsêú\øÏ dü+ã+~Û+∫q |ü+&ç‘· #·s¡Ã˝ÀøÏ
ns¡Xú ÊÅkÕÔìï (mø£Hê$Tø˘‡) $Tø˘‡ #˚dæ düs«¡ + <Ûqä eTj·T+ nH˚ uÛ≤yêìï rdüT≈£îekÕÔ&TÉ .
$<ä´ dü+Á|ü<ëj·T+ qT+∫ $&çe&ç e÷¬sÿ{Ÿ‘√ nqTã+~Û+#·ã&Ée\dæq nedüsêìï
#ê˝≤eTT+<äT #·÷|ü⁄‘√ >∑T]Ô+#ê&ÉT >∑Ts¡C≤&É. n+<äTø√dü+ $<ä´ì ÁbÕ>±à{Ïø˘
|ü<‹∆ä ˝ÀøÏ e÷sêÃ*. $<ä´˝À }Vü≤ø°, ø£\Œqø°, kÂ+<äsê´ìø° >∑\ ÁbÕ<ÛëHê´ìï
‘·–+Z ∫ yÓj÷· ´*. edüT‘Ô ‘· «· +˝ÀøÏ düsT¡ ≈£î\ ‘·‘«· +˝ÀøÏ $<ä´qT sT÷&ÉTÃ≈£î yÓ[¢
ns¡Xú ÊÅkÕÔìøÏ nqTã+<Û+ä >± e÷¬sÃj·÷´*. <Ûqä dü+bÕ<äìøÏ ‘√e>± e÷¬sÃj·÷´*.
sTT+<äTø√dü+ eTT+<äT #˚jT· e\dæq |üì dü+Á|ü<ëj·T+‘√ dü+düÿè‹‘√ |üs+¡ |üs‘¡ √
‘Ó>∑ ‘Ó+|ü⁄\T. >∑Ts¡C≤&É˝Àì $<ä÷wü≈î£ &ÉT j˚Ts¡Œ]∫q s¡V≤ü <ë] sTT~.
eT+∫ >∑‘e· TTq ø=+#ÓyT˚ H√jYT nì ≈£Lìsê>±\T rdü÷,Ô ndü\T >∑‘+· ˝À
eT+∫ nH˚<˚ ˝Ò<qä ï ìsêúsD
¡ ˝ÀøÏ rdüT≈£îb˛yê* sTT+<äT≈£î Ä+π>j
¢ T· nqTø£sD
¡ Ò
X¯sD¡ ´+.
ndü\T Hê≥ø±˝À¢ $<ä÷wü≈î£ ì bÕÁ‘· Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ ~ m|ü
&É÷ø±<äT. $<ä÷wüø‘£ «· y˚T
Hê≥ø£+ ø±˝Ò<Tä . m+<äTø£+fÒ $<ä÷wüø‘£ «· y˚T J$‘·+ ø±<äT. n~ ñbÕ+>∑+ e÷Á‘·yT˚ .
Á|ü<ëÛ q Hêj·T≈£î&çì n\]+#˚ $<ä÷wü≈î£ &ÉT ‘êH˚ Á|ü<ëÛ qyÓTbÆ ˛sTT ø±yê´qï+‘·{˙Ï
27
ÄÁø£$T+#ÓjT· ´&É+ >∑Ts¡C≤&É˝Àì $|üØ‘· |ü]D≤eT+. sT÷ $<ä÷wüø‘£ «· + Vü‰düýÓTÆ
n|üV‰ü düýÓTÆ n~Ûøπ |å yü TÓ Æ düT|ü]∫‘·yTÓ qÆ <ë˙ï dü«<Ûsä êà˙ï dü+Á|ü<ëj·÷˙ï dü+düÿè‹˙
$<ä´˙, C≤„Hê˙ï, X¯ãC› ≤˝≤˙ï nìï{Ï˙ n<Û'ä bÕ‘êfi¯+˝ÀøÏ ‘=πøÿdæ+~. sTTB
$<ä÷wüø‘£ «· + jÓTTø£ÿ Á‹$Áø£eT ne‘ês¡+.
sT÷ $<ä÷wüø‘£ «· +˝À <Óe’ n+X¯ @e÷Á‘·+ ˝Ò<Tä . >∑Ts¡C≤&Éyê] $<ä÷wüø‘£ «· +
bÕXÊÃ‘·´ Åø¬ d’ eÔü Hê>∑]ø£‘· nH˚ u≤¢ø˘ ôVA˝Ÿ qT+∫ yÓ\Te&çq sπ &çjT˚ wüHé e÷Á‘·yT˚ .
n+<äTøπ ø±[<ëdü ø±yê´\T, |ü⁄sêD ø£\Œq\T n˙ï n~Ûøπ bå ÕìøÏ >∑Tsö‘êsTT.
Ç+^¢wüß #·<äTe⁄˝Ò X¯s¡DéTqï uÀ<Ûä ≈£L&Ü |üs√ø£å+>± >∑Ts¡C≤&É Hê≥ø±˝À¢
ø£qã&ÉT+Ô ~. Ç+^¢wßü #·<Tä e⁄\øÏ <ä÷s¡+>± e⁄+&É&ÜìøÏ #˚ùd Á|üjT· ‘êï\T ≈£L&Ü
Væ≤b˛Áø£d>” ± e÷]b˛j·÷j·Tì, ìC≤sTTr X¯SqéTì >∑Ts¡C≤&É ‘·q Hê≥ø±\˝À
n|üV‰ü dü´+ #˚kÕÔ&TÉ .
<=+>∑>± ‘ês¡TŒ&ÉT>±&ç>±, |ü]X¯óÁuÛÑ‘·ì q{Ï+#˚ n|ü]X¯óÁuÛÑT&ÉT>±, düø£\
ne\ø£D å ≤\≈£î, <äTs¡TD
Z ≤\≈£î ì\j·T+>± yÓ~’ ø£ Áu≤Vü≤àDT&çì e]í+∫ nø£ÿdüT
yÓfifl¯ >∑≈î£ ÿ‘ê&ÉT ø=+&ÉT ã{°j
º T· +˝À. Ç~ yÓ~’ ø£ dü+düÿè‹ô|’ ndüV≤ü ´+ ø£*–+#·{≤ìøÏ
>∑Ts¡C≤&É |üìïq ˙#·yTÓ qÆ ≈£îÁ≥. (ø=+&ÉTã{°j º T· +, $XÊ˝≤+Á<Û)ä
sT÷ n|üV‰ü dü´+ n~Ûøπ |å +ü ˇø=ÿø£ÿkÕ] >∑Ts¡C≤&É Msê_Ûe÷qT*ï ≈£L&Ü sTTã“+~
ô|{Ï+º ~.
ªªÇ+^¢wßü $<äéT÷\+>± »]–q uÛ≤e eT<Ûqä +˝À neTè‘·+‘√ bÕ≥T>±
Vü‰˝≤Vü≤\eT÷ |ü⁄{+ºÏ ~. n+<Ûä $XÊ«kÕ\‘√ bÕ≥T eT+∫˙ ‹s¡dÿü ]+#·&+É »]–+~.
‘·q $T&ç$T&ç C≤„q+‘√ ø±[<ëdüT ø£$‘ê«ìï ‘√dæbÕπsdæ, |üìøÏ e#˚Ã<=ø£ÿ{° eTq
|ü⁄düøÔ ±\˝À ˝Ò<ìä rs¡TŒ #Ó|Œæ q ø£s≥
¡ ø£ XÊÅdÔæ •wüß´&ÉT sTT+<äTø=ø£ eT#·TÃ‘·Tqø£µµ
(XË{ºÏ áX¯«s¡sêe⁄)
ìC≤ìøÏ ø£s≥¡ ø£ XÊÅdÔæ •wüß´&ÉT ≈£L&Ü >∑Ts¡C≤&˚. >∑Ts¡C≤&É bÕÁ‘·\˝À yÓ$’ <Û´ä +
X¯Sq´+. nìï bÕÁ‘·\÷ $<ä÷wüø£ bÕÁ‘·˝.Ò sT÷$<ä÷wüø‘£ ê«ìï uÛ]Ñ +#·˝øπÒ #·\+
ø£Hê´X¯ó˝≤ÿìï ≈£îfi¯ó¢ Hê≥ø£+ nHêï&ÉT.
28
ø±[<ëdüTì ø£s≥¡ ø£XÊÅdÔæ •wüß´&ÉT Äπø|å +æ #·&+É yÓqTø£ <ë–q ‘·‘«· + >∑Ts¡C≤&É<.˚
>∑Ts¡C≤&É ø±\Œìø£‘·øÏ rÁe $s√~Û. ø£e⁄\ ø£\Œq\ô|’ >∑Ts¡C≤&É rÁe+>±
$s¡T#·T≈£î|ü&Ü¶&TÉ .
ªªø£e⁄\ ø£\Œq ø£*$T˝…H√ï
eHÓï∫HÓï\T >±+#·T edüTeÔ ⁄
\+<äT yÓÁ]|ü⁄sêD >±<∏\ä T
qeTàC…\T¢HÓ |ü+&ç‘T· ˝Ÿµµ
nì ø£e⁄\ ø£\Œq*ï n~Ûøπ |å +æ #ê&ÉT >∑Ts¡C≤&É.
eT] ø£e⁄\ ø£\Œq\øÏ $s¡T>∑T&ÉT @$T{Ï?
ø£qTï>±qì edüT‘Ô ‘· «· eTT
ø±+#·Hs˚ Œ¡ s¡T *+–©E\T
ø£\¢ H=\¢sT¡ yê] $<ä´\
ø£s∫¡ dü‘´· eTT qs¡d‹æ Hé
edüT‘Ô ‘· ê«ìï #·÷|ü>*∑ –q~, ndü‘´· ˝ÒX+¯ ≈£L&Ü ˝ÒìB Ä+π>j
¢ T· T\ $<ä´.
<ëìe\¢H˚ dü‘´· + >√#·]düT+Ô ~ nì >∑Ts¡C≤&É n_ÛÁbÕj·T+.
◊‘˚ eTqøÏ J$‘·eT+‘ê |ü⁄sêD≤˝ÀÔ n\T¢≈î£ b˛sTT+~. |ü⁄sêD≤˙ï #·]Á‘·˙
$&ÉBj·T&É+ ø£wüºkÕ<Ûä´+. |ü˝≤ï{ÏMs¡ #·]Á‘·jÓÆTHê, uÛ≤s¡‘· sêe÷j·TD≤˝…’Hê,
C≤+ã|ü⁄sêDyÓTHÆ ê yêdüeÔ eT÷ ø£\Œq\ì y˚sT¡ |üs#¡ &· +É nkÕ<Û´ä +. Á<äwøºü ° <äèXÊ´ìø°
<ä÷s¡+ ˝Ò<Tä . n+<äTe\¢ düuø®… yºÏ ,é Äu…ø® yºÏ é $uÛ»Ñ q nkÕ<Û´ä +.
|üP]Ô Äu…ø® yºÏ >é ± edüT|Ô sü +¡ >± Ä˝À∫+∫ dü‘ê´ìï ì>∑T‘Z \˚ Ã&É+ nkÕ<Û´ä +.
n+<äTøπ uÛ≤s¡rj·TT\øÏ |ü⁄sêDy˚T #·]Á‘·, #·]Á‘˚ |ü⁄sêD+. n<=ø£ bÕ≥, n<=ø£
Ä≥, n<=ø£ >±q+ sêe÷j·TDyÓTHÆ ê, |ü˝≤ï{Ï Ms¡>±<∏j ä TÆÓ Hê ñ<˚«>∑u]ÑÛ ‘·yTÓ qÆ
>±Hê\T>±H˚ ÁbÕ#·Ts¡´+˝ÀøÏ e#êÃsTT.
29
ø±ì >∑Ts¡C≤&ÉøÏ edüT‘Ô ‘· «· + ø±yê*. n+<äTøπ Á|ü»\ Hê\ÿ\ô|’ Hê≥´+ #˚ùd
X¯ã› C≤\+˝À ø±ø£ ø£$*ø£≥˝º À¢ kÕVæ≤‘·éT÷˝≤*ï yÓ‘ø· &£ +É yÓTT<ä\Tô|{≤º&TÉ
>∑Ts¡C≤&É. n+<äTøπ yÓTø£+J ãj·T≥ ô|{Ïqº ø¬ |’ j
”ò T· ‘·T\ì ø=ìj·÷&ÉT‘ê&ÉT >∑Ts¡C≤&É.
ÄHê{Ï Á|üC≤Vü≤è<äjT· +, ÄHê{Ï s√E\ eTTÁ<ä ø¬ |’ j ”ò T· ‘·T˝À¢ e⁄+<ä+{≤&ÉT.
n+fÒ |ü⁄sêD>±<∏˝ä À¢q÷, >±Hê˝À¢q÷ ø±ø£ *œ‘·|Pü s¡«ø£yTÓ qÆ dü\ú #·]Á‘·˝À¢
yêdü$Ô ø£‘· e⁄+<äì, <ëìqT+#˚ kÕVæ≤‘·´+ dü÷Œ¤]ìÔ bı+<ë\ì n+{≤&ÉT >∑Ts¡C≤&É.
(ø£Hê´X¯ó\ÿ+ |”]øƒ )£ |ü⁄sêD≤*ï $eT]Ù+∫q >∑Ts¡C≤&É &ÜeTHé |æ‹j·Tdt ù|s¡T‘√
bÕXÊÃ‘·´ |ü⁄sêD>±<∏ìä >π j·T+>± ÁyêXÊ&ÉT. |ü⁄sêDyÓTHÆ ê bÕXÊÃ‘·T´\T s¡∫ùdÔ <Óe’
Á|ükÕ<ä+øÏ+<ä ˝…øÿ£ .
ø±˙ ø±[<ëdüTH˚ rdüTø√+&ç Äj·Tq <äèø£Œ<∏+ä y˚sT¡ . n~ uÛ≤s¡rj·T <äèø£Œ<∏+ä .
ñ<äj·Tq ø£<∏ëø√$<ëHé Á>±eTeè<ë∆Héµ ñ<äj·Tq ø£<∏ä*ï >±q+ #˚ùd Á>±MTD
ô|<ä\› >∑T]+∫ Á|ükÕÔ$kÕÔ&TÉ y˚T|òTü dü+<˚X+¯ ˝À ø±[<ëdüT.
n≥Te+{Ï Á>±MTD n\>±»q+ qT+∫ |ü⁄sêD>±<∏ä*ï yê{Ï düVü≤» ñ
#êÃ¤sD¡ ‘√, ìdüsZ¡ kÂ+<äs´¡ +‘√ Á|ü»\ $XÊ«kÕ\‘√ ø£\Œq\‘√ düV‰ü ‘Ó\TdüT≈£î+fÒ
n~ eT+∫ kÕVæ≤‘·´ uÛ≤wü ø±>∑\T>∑T‘·T+<äì >∑Ts¡C≤&É ˇ|ü
ø√&ÉT. ô|>’ ± yÓTø£+J
u…≥
’ ô|{Ïqº dü\ú #·]Á‘·*ï e÷Á‘·yT˚ Á|ükÕÔ$+∫ ny˚ kÕVæ≤‘ê´ìøÏ ~≈£Lÿ, yÓTT≈£Lÿ
n+{≤&ÉT.
Á>∑+<∏dä eúü T÷ *œ‘·yTÓ qÆ B edüT>Ô ‘∑ y· TÓ qÆ <˚ dü‘´· +. sT÷$<Û+ä >± >∑Ts¡C≤&É kÕVæ≤‘·´+
qT+∫ Á|ü»*ï $TqVü‰sTTkÕÔ&TÉ . yê] eTÚœø£ dü+düÿè‹ì yÓ˝kÒ ÕÔ&TÉ . ‘·<ë«sê
e\düyê<ëìøÏ qeTàø£yTÓ qÆ ã+≥T>± ìs¡÷|æ+#·Tø=+{≤&ÉT. düJeyÓTqÆ ‘Ó\T>∑T
uÛ≤ùw, ÁbÕ#·´ Ç{≤*j·THé nH˚ uÛ≤ùw ø±yê* nì Á|üø{£ +Ï #·&+É <ë«sê bÕXÊÃ‘·T´\
>∑T]Ô+|ü⁄øÏ H√#·Tø=H˚ uÛ≤wü ø±yê\ì n≥Te+{Ï ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü ø±yê\ì Á|üø{£ kÏ ÕÔ&TÉ
>∑Ts¡C≤&É. n+fÒ ‘Ó\T>∑T ‘Ó\T>∑T>± ø±ø£ ÁbÕ#·´ <˚XÊ\øÏ dü+ã+~Û+∫q sTT{≤*j·THé
uÛ ≤ wü > ± bÕXÊÃ‘· ´ uÛ ≤ wü > ± eTq>∑ \ >±* nì ‘· q ì eTs√ yÓ T ø±˝Ò > ±
ìs¡÷|æ+#·Tø=+{≤&ÉT >∑Ts¡C≤&É. Ä ø±s¡+˝À ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü>±q÷, kÕs¡+˝À bÕXÊÃ‘·´
uÛ≤wü>±qT eTqT>∑&É kÕ–+#ê* nH˚<˚ >∑Ts¡C≤&É ‘·‘«· +.
30
bÕXÊÃ‘·´ Áù|sπ |æ‘y· TÓ qÆ <˚X¯ uÛ≤wü\ ñ<äs∆ D
¡ nH˚~ Ä uÛ≤wü\øπ ÁXÊ<äø∆ s£ à¡ >±
e÷]+~. u…_’ ˝Ÿ nqTyê<ë\‘√ yÓTT<ä˝q’… ñ<äs∆ D ¡ ø±s¡´Áø£eT+. |ò≈ü î£ Ô bÕXÊÃ‘·´
nqTø£sD¡ >± e÷]b˛sTT+~. Á|ü»\˝À e⁄qï ø£\Œq©ï }Vü≤©ï eTÚœø£ dü+düÿè‹˙
$TqVü‰sTT+∫+~.
‘Ó\T>∑T uÛ≤wü ñ<äs∆ D ¡ ø±s¡´Áø£eT+ m+<äT≈£î? n~ #·ìb˛sTT+<ë? Ä<Ûës¡ì
n]ø£{Ïº+~, Ä Á|üyêVü‰ìøÏ ø£èÁ‹eT+>± Äqø£≥º\T ø£{Ïº+~ bÕXÊÃ‘·´ Å¬ø’düÔe
e\düyê<äyT˚ . dü+düÿs¡\Ô |ü<‹∆ä jÓT≥Te+{Ï<+ä fÒ, yÓ$’ <Û´ä +‘√ ≈£L&çq eékÕj·÷ìï
n]ø£{ºÏ ø£èÁ‹eT eékÕj·T |ü<‘∆ä T· *ï nqTdü]+#·&+É e+{Ï~.
n+<äTøπ >∑Ts¡C≤&É˝≤+{Ïyêfi¯ó¢ |ü⁄sêD>±<∏*ä ï n|üV‰ü dü´+ #˚dqæ ‘·sê«‘˚ bÂsêDÏø£
|ü<´ä Hê≥ø±\T $»è+_Û+#êsTT. mH√ï Hê≥ø£ |ü<ë´\T Á>±MTDT\ Hê\Tø£\ô|’
Hê≥´+ #˚XÊsTT. >∑Ts¡C≤&É ø£Hê´X¯ó\ÿ+ ø±<äT. uÛ≤s¡‘· sêe÷j·TD >±<∏ä\ô|’
Ä<Ûës¡|&ü ¶É Hê≥ø£ |ü<ë´˝Ò Á|ü»˝À¢øÏ $dü]Ô +#êsTT. y=ø£ $<Û+ä >± |ü⁄sêD >±<∏\ä T
>∑Ts¡C≤&É ô|’ ø£øå£ rs¡TÃ≈£îHêïsTT. n‘·ì yêéVü‰]ø£ uÛ≤c˛<äé÷ìï Åø¬ d’ eÔü e\düyê<ä
neø±X¯yê<ä+>± ìs¡÷|æ+#êsTT.
˝Àø£eT+<ä* eT+∫ #Ó&\¶É T ˝À≈£î˝…sT¡ >∑T<äTsê nì >∑Ts¡C≤&É Á|ü•ï+#ê&ÉT.
ø±ì >∑Ts¡C≤&ÉøÏ eT+∫ #Ó&\¶É T nH˚$ ‘Ó\TkÕ? n≥Te+{Ï $#·øDå£ Äj·Tq˝À
e⁄+<ë! ø=‘·Ô $TqTÿ\ ‘Ó*$ |ü{eÏ TqT, eT+∫ #Ó&\¶É T e÷]Ã‹Hé ` Ç+^¢wßü
#·<Tä e⁄\ e\¢ n_“q ‘Ó*$‘√ eT+∫ì #Ó&>¶É ±, #Ó&TÉ qT eT+∫>± e÷]Ã ‘·\øÏ+<äT\T
#˚XÊqì >∑Ts¡C≤&É #Ó|
ü ø=Hêïs¡T.
yÓTT<ä{Ï kÕ«‘·+Á‘·´ dü+Á>±eT düeTj·T+˝À e\düyê<ä+ô|’ ‹s¡T>∑Tu≤≥Tì
Áù|sπ |æ+#·&ÜìøÏ &Û©ç ˝¢ Àì |üÁ‹ø£\T uÛ≤s¡‘>· ±<Ûìä <äècÕº+‘·+>± #·÷ù|$. (˝≤dtº
yÓTT>∑˝Ÿ) m+<äTø£+fÒ uÛ≤s¡‘+· ˝À eT+∫ #Ó&TÉ \ eT<Û´ä $uÛ»Ñ q sπ K e⁄+~, dü+|òTü s¡¸D
e⁄+~. kÕúìø£‘ø· ° e\dü yê<ëìø° eT<Û´ä j·TT<ë∆ìøÏ dü+øπ ‘·+>± e÷πs M\T+~.
C≤]® #·Áø£e]Ôì ø°]+Ô ∫q >∑Ts¡C≤&É Ädü+|òTü s¡¸Dì eTT–+#˚XÊ&ÉT. Ä+π>j
¢ T· T\
$<ÛëHê\T kÕúìø£ dü+düÿè‹ì <Óã“rXÊj·Tì Vü≤]ø£<∏ë|æ‘êeTVü≤ Ä~ÛuÛÑ≥¢
31
Hêsêj·TD<ëdüT u≤<Û|ä &ü Ü¶sT¡ (Hê ms¡Tø£). ø±ì >∑Ts¡C≤&É˝À n≥Te+{Ï ∫+‘·
nDTe÷Á‘·yTÓ HÆ ê ˝Ò<Tä . n+<äTøπ ‘·q $<ä÷wüø‘£ «· +‘√ uÛ≤s¡rj·TyÓTqÆ Á|ü‹ n+XÊ˙ï
n~Ûøπ |å +æ #ê&ÉT.
Á|ü‹düHê‘·qyÓTÆq n+XÊ˙ï n|üVü‰dü´+ bÕ\T #˚XÊø£ Ä<äs¡ÙbÕÁ‘·>±
$T–*+<Óes¡T? $<ä÷wü≈î£ &ÉT Ä<äsÙ¡ bÕÁ‘· ø±>∑\&Ü? –ØX¯+ >∑Ts¡C≤&É˝Àì $<ä÷wü≈î£ &˚
ø£<ë?
sT÷ Vü‰dü´ düeTTÁ<ä+˝À –ØX¯+ ø=≥Tº≈£îb˛j·÷&ÉT <ë] ‘·|æŒb˛j·÷&ÉT.
Hêj·Tø£ >∑TD≤*ï ø√˝ÀŒj·÷&ÉT. >∑Ts¡C≤&É •wüß´&ÉT uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ nsTTq ãTÁsê X‚w–ü ]sêe⁄
≈£L&Ü –ØX¯+ >∑T]+∫ Ä˝À#·q˝À |ü&Ü¶&TÉ .
–ØX¯+ e+{Ï Hêj·T≈£îì ô|{Ïº dü+|òTü dü+düÿs¡D√<äéTeTTqT y˚fi≤ ø√fi¯eTT˝ÀìøÏ
~+∫ j·TT|üøè£ ‹øÏ e÷s¡T n|üøè£ ‹j˚T #˚XÊs¡ì $eT]Ù+#ê&ÉT.
Á|ü‹B n~Ûøπ bå ÕìøÏ >∑Ts¬ q’ fÒ¢ dü+|òTü dü+düÿs¡D ≈£L&Ü n|üV‰ü kÕ´ìøÏ >∑Ts¬ +’ ~.
ndü\T dü+>∑‹ eT+∫ nH˚~ \e˝ÒX+¯ ø±qsêø£b˛e&É+.Á|ü‹bÕÁ‘· neø±X¯yê<äbÕÁ‘˚.
neø±X¯yê<ä+, ˝Öø£´+ sTT$ ‘·|Œü >∑Ts¡C≤&É bÕÁ‘·˝À eTπsMT ø±qsê<äT. düHê‘·qT\÷,
yÓ~’ ≈£î\÷ neø±X¯yê<äT˝Ò. yê]ì yÓ≥ø±s¡+ #˚ùd –ØX¯eT÷ neø±X¯yê<˚.
ø±ì jÓT+‘· #Ó|Œæ q|üŒ{Ïø° –ØX¯yT˚ >∑Ts¡C≤&É Vü≤è<äjT· +. n+<äTøπ Ä<ÛTä ìø£‘˝· Àì
düV≤ü » ˝ÀbÕ\ e\¢ <ë]‘·|Œæ b˛sTTq –ØXÊìï jÓT˝≤>√ n˝≤ V”≤s√ì #Ój÷· ´\H˚
#·÷XÊ&ÉT >∑Ts¡C≤&É. n‘·&ÉT Js√>± $T–*b˛≈£î+&Ü e⁄+&Ü\ì ÄX¯|ü&Ü¶&ÉT.
m+<äTø£+fÒ V”≤s√ ø±>∑*–qyê&ÉT düHê‘·qT&ÉT ø±ø£ Ä<ÛTä ìø£‘ê«ìøÏ Á|ü‹ì~Û ø±yê*.
n‘·&TÉ –ØX¯yT˚ .
ø£Hê´X¯ó˝≤ÿìøÏ nqTã+<Ûä+>± ¬s+&ÉT Hê≥ø±\T sêj·÷\ì >∑Ts¡C≤&É
dü+ø£*Œ+#ê&ÉT. ø=+&ÉT uÛ{Ñ j
º° T· + sêXÊ&ÉT. sT÷ Hê≥ø£+˝À –ØX¯+ Vü≤sƒê‘·T>Ô ±
Ä<äsÙ¡ bÕÁ‘·>± e÷]b˛e&Üìï #·÷dæ XË{ºÏ sT÷X¯«s¡sêe⁄>±s¡T ÄX¯Ãs¡´b˛j·÷s¡T.
sT÷ Hê≥ø£+˝À –ØX¯+ ô|+øÏ |òTü ≥y˚T ø±ì <äTwüß&º ÷É ÁuÛwÑ ßü &º ÷É ø±<äT. |üs√|üø±]
$<Ûyä ê $yêVü≤+ »]|æ+#·&ÜìøÏ eTqkÕsê |üPqTø=+{≤&ÉT. ˝Öø£éT÷, e+#·q
32
ø£\>∑\dæq –ØX¯+ Vü≤sƒê‘·T>Ô ± eT+∫yê&ÉT>± e÷]b˛e&É+ ø=+<äsT¡ y˚T<Ûëe⁄*ï
ÄX¯Ãs¡´ |ü]∫+~. –ØX¯+ >∑Ts¡C≤&É Vü≤è<äjT· + ø±e&É+e\¢, y=ø£ Ä<äsÙ¡ s¡÷|ü+
sTTe«&ÜìøÏ bÕ≥T¢ |ü&Ü¶&TÉ >∑Ts¡C≤&É.
>∑Ts¡C≤&É nqTj·÷sTT eTTì düTÁãVü≤àD´+ –ØXÊìï ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT, Áù|$T≈£î&ÉT,
dü+|òTü dü+düÿs¡,Ô sê»ø°jT· y˚‘.Ô· .. Ç˝≤ düø\£ >∑TD≤_ÛsêeTT&ç>± e]í+#ê&ÉT >∑Ts¡C≤&ÉøÏ
Áyêdæq ˝ÒK˝À. (>∑Ts¡TC≤&É\T, eTqdüT bòÂ+&˚wHü )é >∑Ts¡C≤&É á n_ÛÁbÕj·÷ìï
ø±<äq˝Ò<Tä . Ç≥Te+{Ï n_ÛÁbÕj·÷\e˝Ò¢ ø±e#·TÃ. ø=+&ÉTã{°j º T· +˝À –ØXÊìï
dü+düÿ]+#ê&ÉT >∑Ts¡C≤&É. ø=+&ÉTã{°j º T· + ‘·èrj·÷+ø£+˝À ~yêHé ãVü≤<ä÷sY
sêC≤sê+ –ØXÊìï dü+|òTü dü+düÿs¡D ø¬ ô|Hº >é ± e]í+#ê&ÉT. ø£Hê´X¯ó\ÿ+˝À Åd˝Ô” À\T&Óq’
–ØX¯+ ø±düÔ @ø£|rü ïÁe‘·T&ç>± e÷]b˛j·÷&ÉT. ◊‘˚ ‘Ó\<¢ =s¡\‘√ ùdïVü≤eTH˚~ á
s¬ +&ÉT Hê≥ø±\˝Àì –ØXÊ\øÏ düe÷q \ø£D å +. m+<äTø£+fÒ >∑Ts¡C≤&É <äèwæ˝º À
n<˚ ô|<ä› ø±«*|òøπæ wüH.é
–ØX¯+ ì»dü«s¡÷|ü+ ø±ì >∑Ts¡C≤&É ì»dü«s¡÷|ü+ ø±ì <ë#˚ùdÔ <ëπ>$ ø±e⁄.
ø=+&ÉTuÛ{Ñ j
º° T· +˝Àì –ØX¯+ ‘·q eT‘êìï >∑T]+∫ sTT˝≤ #ÓbÕÔ&TÉ . ªªHêeT‘·+
Hêπø b˛\Ã&ÜìøÏ <äTdüsÔ +¡ >± e⁄+<äqTø=+{≤qT. jÓT+&Éyfi˚ y¯ =ø£ eT‘·+, #·\ì¢ y˚fi¯
y=ø£ eT‘·+, ø£&TÉ |ü⁄ø±\T‘·÷ e⁄qï|ü
&ÉT y=ø£ eT‘·+, ø£&TÉ |ü⁄ì+&çq|ü⁄&ÉT y=ø£
eT‘·+— n\dæ e⁄qï|ü⁄&√ eT‘·+, ˇ+≥]>± e⁄qï|ü⁄&√ eT‘·+. n‹e #Ó+‘·qTqï|ü⁄&√
eT‘·+, \+>∑sT¡ ˝Òì Hêe˝≤>∑ eTqdüT‡ jÓTTø£ÿ X¯Øs¡eTT jÓTTø£ÿ dæ‹ú ì ã{Ïº #·*dü÷Ô
e⁄+≥T+~.µµ
ndü\T $wüjT· + \+>∑sT¡ ˝Òì Hêe˝≤ #·*düT+Ô &É&+É . ø£Hê´X¯ó\ÿ –ØX¯+ nqH˚
nHêï&ÉT. ˇ|”ìj·TqT‡ e÷s¡Tdü÷Ô e⁄+fÒø±ì bı*{°wj æ T· Hé ø±˝Ò&TÉ . sTT~ \+>∑sT¡ ˝Òì
‘·‘«· + ø±<äT. \+>∑sT¡ ì Á_{°wt dæ+Vü‰düHêìøÏ n|üŒC…|Œæ q ‘·‘«· +. ô|ø’ Ï \+>∑Ts¡T˝Òì
‘·‘«· +˝≤ uÛ≤dædTü +Ô ~. sT÷ n~Ûøπ |å +ü , sT÷ Vü‰dü´+, sT÷ $<ä÷wüø‘£ «· +, uÛ≤s¡rj·TT\
>∑‘+· ô|H’ ˚ es¡eÔ ÷q+ô|q’ ø±H˚ø±<äT. m+<äTø£+fÒ es¡eÔ ÷q+ n+fÒ Åø¬ d’ eÔü e\düyê<äyT˚ .
<ëì˝À jÓT˝≤>√˝≤ V”≤s√ì yÓ‹øÏ |ü≥Tºø√e&ÜìøÏ Á|üjT· ‹ï+#ê&ÉT >∑Ts¡C≤&É.
(e#ÓÃì<Ó ã+>±s¡Tø±\+µ nì yÓT#·TÃø=Hêï&ÉT sTT+^¢wßü yêfi¯fl bÕ\Hê ø±˝≤ìï)
33
sT÷ bÕXÊÃ‘·´ Åø¬ d’ eÔü $<˚´ dü+kÕÿs¡yT˚ J$‘êìøÏ nsêúìï sTTdüT+Ô ~. y=ø£
eT‘êìï sTT#˚Ã~ ≈£L&Ü Ädü+kÕÿs¡yT˚ . ìC≤ìøÏ eT‘·+ nH˚ uÛ≤eq e\düyê<ä
nq+‘·s+¡ Ä$s¡“$¤ +∫+<˚. y=ø£ $X¯«»˙q >√¢ã˝Ÿ eT‘·+ ø√dü+ Ä<ÛTä ì≈£î\T
Á|üjT· ‹ï+#ês¡T. y=πø Á>∑+<∏+ä , y=πø eT‘·+ sTT$ J$‘êìøÏ kÕs¡øú ‘£ q· T #˚≈L£ s¡TkÕÔjT· ì
uÛ≤$+#ês¡T.
$y˚ø±q+<ä, sêC≤sêeTyÓ÷Vü≤qsêjYT˝≤+{Ï Ä<ÛTä ì≈£î\T y=ø£ $X¯«eT‘·+ `
j·T÷ìes¡‡˝Ÿ s¬ *õj·THé ø√dü+ ø£\>∑Hêïs¡T. $X¯«eT‘·+, $X¯«e÷qe⁄&ÉT ˝≤+{Ï
uÛ≤eq\T Ms¡$Vü‰s¡+ #˚XÊsTT. kÕúìø£ dü+düÿè‘·T\÷, Ä#êsê\÷ sT÷dü&+ç #·Tø√
ã&Ü¶sTT.
eT‘·eTT\ìïj·TT e÷dæb˛e⁄qT
C≤„qyÓTTø£ÿf… ì*∫ yÓ\T>∑TqT
nHêï&ÉT >∑Ts¡C≤&É.
@¬øø’ £ C≤„q+, n+<ä]ø° ø£*|æ y=πø C≤„q+ n+<äs÷¡ n+^ø£]+#˚ C≤„q+ sTT~
e÷Á‘·yT˚ $T>∑T\TÔ+~. n<˚ Ä+π>j ¢ T· T\ C≤„q |ü<‹∆ä .
sTT˝≤ eT‘ê\˙ï e÷dæb˛sTT C≤„q+ y=ø£ÿfÒ yÓ\T>=+<äT‘·T+<äqï >∑Ts¡C≤&É
uÛ>Ñ e∑ BZ‘ì· Ä<äsÙ¡ Á>∑+<∏+ä >± #·÷|ü⁄‘·÷H˚ e⁄+{≤&ÉT.
eTT≈£îÿ eT÷düTø=ì ø=+>∑»|ü+ #˚ùd yÓ~’ ≈£î\˝Àø£qï, uÖ<äC∆ q’… T\˝ÀH˚ ^‘êkÕs¡+
sTT$T&çe⁄+<äì y=ø£ bÕÁ‘·#˚‘· #Ó|æŒkÕÔ&ÉT _\ΩD°j·T+ Hê≥ø£+˝À. yê]˝À
<ÓM’ >∑TD≤\T ñHêïsTT n+{≤&ÉT. uÛ÷Ñ ‘·<j ä T· , nVæ≤+dü\ì ñ‘·eÔ T >∑TD≤\T>±
#ÓbÕÔ&TÉ . Åø¬ d’ eÔü +‘√ uÖ<ë∆ìï b˛\TkÕÔ&TÉ y=ø£ ˝ÒK˝À.
eTqøÏ Åø¬ d’ yÔü êìï b˛*q eT‘·eT÷, eT‘·Á>∑+<∏eä T÷ ø±yê*. n<˚ sπ wüq˝Ÿ
s¬ *õj·THé ø±>∑\T>∑T‘·T+<äì >∑Ts¡C≤&É n_ÛÁbÕj·T+. >∑Ts¡C≤&É ø=+&ÉTuÛ{Ñ j º° T· +
nH˚ Hê≥ø£+ ‘·èrj·÷+ø£+˝À ~yêHé ãVü≤<ä÷sY sêC≤sêyéT>±] H√{Ïy+Ó ≥ eT‘·+
>∑T]+∫ ‘·q <äèø£Œ<∏ëìï e´ø£+Ô #˚kÕÔsT¡ . >∑Ts¡C≤&É sê»uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ >∑qTø£ sêE>±]
eTTK‘·' á e÷≥\T |ü*øÏkÕÔsT¡ . Ç+‘·ø° sπ wüq˝Ÿ s¬ *õj·THé n+fÒ @$T{Ï? 1)
34
u…_’ ˝Ÿ˝≤ ˇø£ Á>∑+<∏+ä nedüs+¡ . eTq<Óq’ Á>∑+<∏+ä nedüs+¡ , Ä Á>∑+<∏+ä bÕXÊÃ‘·T´\T
yÓT∫Ãq<Ó’ ñ+&Ü*. n≥Te+{Ï~ uÛ>Ñ e∑ BZ‘q˚ ì n+{≤&ÉT >∑Ts¡C≤&É. @ $wüjT· +˝ÀHÓH’ ê
eT‘·+, kÕVæ≤‘·´+, $<ä´, nìï#√≥¢ bÕXÊÃ‘·T´\ Á|üyT˚ j·÷ìï >∑Ts¡C≤&É |ü⁄q'|ü⁄q'
ã\|üsT¡ kÕÔsT¡ . 2) eT‘·+ nH˚~ n\>±»HêìøÏ #Ó+~q C≤q|ü<ä $XÊ«kÕ\øÏ
<ä÷s¡+>± ñ+&Ü*. #·+&Ü\T&ÉT mqTuÀ‘·TqT y˚≥y˚dæ eT]&ÉeTà≈£î |üP»#˚kÕÔ&TÉ .
n≥Te+{Ï eT‘êìï ìs¡÷à*+#ê*. sπ wüq˝Ÿ ]*õj·THé kÕú|+æ #ê*. ô|’ n+‘·dTü \ú yê]
$\Te\ì kÕú|+æ #ê*. Ç~ ø=+&ÉTuÛ{Ñ j º° T· +˝Àì Á|ü‹bÕ<äq. á Ä˝À#·q uÖ<ä∆
Åø¬ d’ yÔü ê\ì @ø£ø±\+˝À >∑Ts¡T≈Ô î£ ‘ÓdTü +Ô ~. ndü\T $wüjT· + kÕúìø£ $XÊ«kÕ\qqìï{Ïì
Åø¬ d’ eÔü ùV≤‘·Te⁄‘√ Åø¬ d’ eÔü ø£sT¡ DuÛ≤e+‘√ ìs¡÷à*+#ê*. Ç<˚ Á|ü#Ã· q¤ ï Åø¬ d’ eÔü yÓTqÆ
q÷‘·q Væ≤+<ä÷eT‘· Ä$sê“¤yêìøÏ ø±s¡DyÓT+Æ ~.
uÛ÷Ñ ‘·<j
ä T· , nVæ≤+dü nH˚$ e\düyê<äT\T uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ô|q’ jÓT≈£îÿô|{Ïqº nÅkÕÔ\T.
eT÷&ÛÉ $XÊ«kÕ\‘√ y=ø£]H=ø£sT¡ Væ≤+dæ+#·Tø=H˚ uÛ≤s¡rj·TT*ï dü+düÿ]+#·&Üìπø
bÕXÊÃ‘·T´\T eTq <˚XÊìøÏ e#êÃs¡T. yêfi¯ófl ø£sT¡ D‘√ eTqì ñ<ä]∆ +#ês¡T. C≤]®
#·Áø£e]Ô >∑T]+∫ sTT˝≤ nHêï&ÉT >∑Ts¡C≤&É:
ªªeTs¡àyÓTs¡T>∑ì <Ûsä à¡ eTìjÓT&ç
ìs¡à\+ã>∑T ˙‹|ü<eä∏ TTq
ù|]à Á|ü»\qT eT\#·TH˚sŒ¡ ]
C≤]® eTqe\j·TTHéµµ
(Ä+–˝ÒjT· T\ <Ûsä à¡ sê»éTTµµ) <Ûsä à¡ |ü<+ä∏ , ˙‹|ü<+ä∏ , bÕXÊÃ‘·T´\<˚. yêπs
Væ≤+kÕ|üs¡T˝…’q eTq Á|ü»\ì dü+düÿ]+#·>∑\s¡T. yê] Å¬ø’düÔe ˙‘˚ eTqì
ñ<ä]∆ +#·>\∑ <äT nì >∑Ts¡C≤&É n_ÛÁbÕj·T+.
bÕXÊÃ‘·T´\øÏ u…_’ ˝Ÿ˝≤ eTqøÏ y=ø£ Á>∑+<∏+ä ø±yê*. n<˚ e˝…y¢ j ˚ T· &É+ MT<ä
ø±ø£ ns¡+ú MT<ä Ä<Ûës¡|&ü Ü*. n+<äTøπ uÛ>Ñ e∑ BZ‘ì· eT‘·Á>∑+<∏+ä >± d”«ø£]+#ê&ÉT
>∑Ts¡C≤&É. X¯ã+› MT<ä, dü«s¡+MT<ä, ñ#êÃs¡DMT<ä, eTÚœø£‘· MT<ä, |üs+¡ |üsM¡ T<ä
Ä<Ûës¡|&ü qç y˚<ë˙ï yÓ~’ ø£ dü+düÿè‹˙ n&ÉT>∑&TÉ >∑THê yÓøÿÏ ]+#ê&ÉT. ø=+>∑»|ü+>±
35
neùV≤fi¯q #˚XÊ&ÉT. m+<äTø£+fÒ n$ düJe dü+düÿè‹øÏ Á|ürø£\T. Áu≤Vü≤àD
dü+ã+<Ûyä TÓ qÆ <ÓH’ ê Áu≤Vü≤àDÒ‘s· y¡ TÓ qÆ <ÓH’ ê eTÚœø£ dü+düÿè‹ì ‹s¡dÿü ]+#ê&ÉT. >∑Ts¡C≤&É.
n~ Äj·Tq >±] Ä+π>j ¢ T· nqTø£sD¡ ˝À Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ n+X¯+. n+<äTøπ _\ΩDj ° T· +˝À
$<ä÷wü≈î£ &ÉT X¯ã› Á|üe÷D≤ìï ‹s¡dÿü ]+#ê&ÉT.
ªªnqs¡øú ± eT+Á‘ê'µµ eT+Á‘êìøÏ ns¡+ú ˝Ò<Tä n+{≤&ÉT øö‘·T‡&ÉT nH˚ ÁbÕNq
y˚<|ä +ü &ç‘T· &ÉT (ìs¡Tø£+Ô ) sT÷ n_ÛÁbÕj·÷ìøÏ ø±s¡D+ y˚<+ä ÁX¯ó‹ ø±e&ÉyT˚ .
düTdü«s¡+>± y˚<eä T+Á‘·eTT\T >∑Ts¡Te⁄>±] <ë«sê •wüß´ìøÏ dü+Áø£$TdüTHÔ êïsTT. sTT~
|üs¡+|üs¡. sTT~ dü+Á|ü<ëj·T+. sT÷$<Ûä+>± y=ø£]qT+∫ eTs=ø£]øÏ >∑Ts¡T
•wü´|üs+¡ |üs>¡ ± y˚<ës¡+ú düÁø£$T+|üCjÒ T· ã&É&+É ˝Ò<Tä . y˚<ës¡+ú ◊∫Ã¤ø+£ e÷Á‘·yT˚ .
ô|>’ ± y˚<ä eT+Á‘ê\˝À ∫qï e÷s¡TŒ ≈£L&Ü |üP]Ô ìwæ<+∆ä .
Áu≤Vü≤à\T k˛eTbÕq+ #˚dæ y˚<ä bÕsêj·TD+ #˚ùdÔ ‘=\ø£] ø£|Œü \ ns¡T|ü⁄\T˝≤
e⁄+≥T+<äì ñ|üe÷q+ ø£*Œ+#·sT¡ . s¡T>π «<ä+˝À ˇø£sT¡ ñ#·Ã]düT+Ô fÒ eTs=ø£sT¡
nqTø£]dü÷Ô ñ#·Ã]+#·&Üìï sT÷ $<Û+ä >± e]í+#ês¡T. Bìì ø=+&ÉT uÛ{Ñ j º° T· +
Hê≥ø£+˝À |ü]Vü‰dü+ #˚kÕÔ&TÉ >∑Ts¡C≤&É.
yÓ~’ ø£ Áu≤Vü≤à\˝À qeTø£#e· Tø£ bÕsêj·TD ì‘·´$~Û>± e⁄+~. eTπsB n+‘·
ÁbÕeTTK´+ eVæ≤+#·<Tä . #·eTø£+˝À ª#·µ nH˚ nø£så +¡ |ü<˚ |ü<˚ |ü⁄qs¡Tø£eÔ TÚ‘·T+~.
Bìì Ä<Ûës¡+ #˚dTü ø=H˚ n|üV‰ü kÕ´ìï ø£*ŒkÕÔ&TÉ >∑Ts¡C≤&É ø£Hê´X¯ó\ÿ+ Hê≥ø£+˝À.
eTs√#√≥ –ØX¯+ n–ïôVAÁ‘êe<ÛëqT\T‘√ n+{≤&ÉT. |ü<ë´*ï yÓTT≥ºyTÓ T<ä≥
y˚<+ä ˝≤ uÛ{Ñ j º° T· + y˚sTTkÕÔqT. ns¡+ú dü+>∑‹ ‘·sê«‘· n+{≤&ÉT.
y˚<+ä ˝À düTdü«s¡ ñ#êÃs¡DÒ Á|ü<ëÛ q+. <√wüu÷ÑÛ sTTwüy˜ TÓ qÆ ñ#êÃs¡D qs¡ø+£ ˝ÀøÏ
HÓ&TÉ +Ô <äì Äs√´øÏ.Ô sT÷ eTÚ*ø£ yÓ~’ ø£ uÛ≤eqì rÁe+>± |ü]Vü≤dækÕÔ&TÉ >∑Ts¡C≤&É
‘·q s¡#q· ˝À¢. BìøÏ eTTø±ÔsTT+|ü⁄>± _\ΩDj ° T· + Hê≥ø£+˝À $<ä÷wü≈î£ &ÉT X¯ã+› ø£+f…
ns¡yú T˚ Á|ü<ëÛ qeTì ≈£î+&Éã<ä\› T ø=&ÜÔ&TÉ . XÊ_›≈î£ \T ` X¯ã+› >∑T]+∫ $#ês¡+
#˚ùd yÓj ’ ÷· ø£sD
¡ T\ø£qï, ns¡Áú bÕ<Ûëq´+ >∑\ ‘ê]ÿ≈£î˝Ò >=|üŒyêfi¯ó¢ n+{≤&ÉT.
36
nsêúìø° ‘ê]ÿø£‘ø· ° ÁbÕ<Ûëq´+ sTTdü÷Ô yÓ~’ ø£ dü+düÿè‹ô|’ n~Ûøπ bå Õ*ï jÓT≈£îÿô|&ÜÔ&TÉ
>∑Ts¡C≤&É.
ãT<äT&∆ TÉ ≈£L&Ü ns¡yú T˚ Á|ü<ëÛ qeTHêï&ÉT. ns¡'ú Á|ü‹X¯sD¡ +, qe´+»qyéT ns¡yú T˚
Á|ü<ëÛ q+, X¯ã+› ø±<äT nHêï&ÉT ãT<äT&∆ TÉ . sT÷ ns¡ú |üs‘¡ «· + >=|üŒ ‘ê]ÿø£‘ø· Ï <ë]
rdæ+~ uÖ<ä+∆ ˝À.
sT÷ uÖ<ä∆ <äèwæøº Ï e\dü Åø¬ d’ eÔü u≤ìdü ãT~∆ì »‘·#X˚ Ê&ÉT >∑Ts¡C≤&É. n+<äTe\¢
X¯ã› |üs‘¡ +· Á‘·‘ì· |ü]Vü‰dü+ #˚d÷ü Ô sTT+^¢wßü #·<Tä e⁄˝Ò X¯sD¡ éTHêï&ÉT. bı{º≈L£ {Ïø¬ H’ ê,
ø√s¡Tº eéVü‰sê*ï jÓT<äTs√ÿyê\Hêï sTT+^¢wßü #·<Tä e⁄˝Ò X¯sD ¡ ´+. –ØX¯+ ‘·qøÏ
ø√s¡Tº eéVü‰sê˝À¢ >∑\ ÁbÕMD≤´ìï >∑T]+∫ ˝…øÃ£ s¡T¢ sTTdü÷Ô y˚<ä |ü+&ç‘T· &Óq’
n–ïôVAÁ‘êe<Ûëì <äèwæìº Äø£]¸kÕÔ&TÉ .
Á_{°wt ø±\+Hê{Ï X¯è+π>Ø |”sêƒ ~Û|‹ü »>∑<Tä sZ T¡ #·+Á<äXK‚ s¡ uÛ≤s¡r kÕ«$Tyês¡T
y=ø£ $wüj÷· ìï düŒwü+º #˚kÕÔsT¡ . yÓ~’ ø£ Áu≤Vü≤àD ≈£î≥T+u≤\ yêfi¯ó¢ ‘·eT |æ\*¢ ï
˝≤j·Ts¡T¢ #˚j·T&Üìπø sTTwüº|ü&ÉTÔHêïs¡ì düŒwüº+ #˚kÕÔs¡T. y˚<ä+ #·<äTe⁄≈£îqï
yêfi¯ó≈¢ L£ &Ü u≤]wüsº ì¢¡ #·÷dæ sT÷s¡¸´ |ü&TÉ HÔ êïs¡+{≤s¡T. sTT~ Ä+π>j ¢ T· $<ä´
rdüT≈£îe∫Ãq e÷s¡TŒ. (»>∑<Tä sZ T¡ #·+Á<äXK‚ s¡ uÛ≤s¡r eTVü‰kÕ«$Tyê]‘√ dü+uÛ≤wüD\T,
X¯è+π>] XÊs¡<ë|”s+¡ƒ ).
sT÷ e÷s¡TŒ˝À uÛ≤e<ëkÕ´ìï #·÷&É&ÜìøÏ sTTwü|º &ü &É TÉ >∑Ts¡C≤&É. Ä+π>j ¢ T·
$<ä´, Ä+π>j
¢ T· Á|ü»„ jÓT+‘· $<Û«ä +kÕìø° ª≈£îfi¯óµ¢ ø° ≈£îVü≤ø±\ø° ø±s¡DyÓTHÆ ê edüT‘Ô ‘· ê«ìï
‘Ó*ù|B, dü‘ê´ìøÏ <ë]rùd~>± n_Ûe]íkÕÔ&TÉ . sT÷ $<Û+ä >± ˝ÖøÏø£ $<ä´ ù|s¡T‘√
˝Öø±´ìï uÀ~ÛkÕÔ&TÉ >∑Ts¡C≤&É.
X¯ã+› ø£+f… ns¡+ú Á|ü<ëÛ qeTì uÀ~Û+∫, ns¡+ú n+fÒ &ÉãT“, Á|üj÷Ó »q+,
‘·sÿ¡ + sTT$ e÷Á‘·yT˚ Á|ü<ëÛ q+ nH˚ <äèwæìº ã\|ü]∫ e\düyê<ä Ä<ÛTä ìø£ <äèwæìº
|üse¡ Tdü‘´· +>± kÕú|kæ ÕÔ&TÉ >∑Ts¡C≤&É.
>∑Ts¡C≤&ÉøÏ $s¡T>∑T&ÉT>± ø£ì|ækÕÔ&TÉ Á|üeTTK ø£<ë∏ s¡#s· TT‘· lbÕ<ä düTÁãVü≤àD´
XÊÅd.Ôæ sT÷j·Tq Áu≤Vü≤àD ≈£î≥T+u≤˝À¢ì <√cÕ*ï jÓT‹Ô #·÷|æq|üŒ{Ïø,° sTT+ø±
37
es¡eÔ ÷q+˝À yÓ\T>=+<äT‘·Tqï y˚<>ä ±Hê©ï j·TC≤„©ï >ös¡e+>± ñ<˚«>∑u]ÑÛ ‘·+>±
e´ø£+Ô #˚kÕÔsT¡ . ªnqTuÛyÑ ê\T C≤„|øü ±\Tµ nH˚ Á>∑+<∏+ä ˝À. n~ Äj·Tq Ä‘·àø£<.ä∏
ne<ÛëHê*ï $eT]Ù+∫q|üŒ{Ïø° ne<Ûëq+ #˚ùd |ü+&ç‘T· \˝À ø£qã&˚ ñ<ë‘·‘Ô ì·
düŒwü+º #˚jT· &ÜìøÏ yÓqTø±&É&TÉ . •cÕ´~#˚Ã‘¤ Y |üsê»j·T+ nì uÛ≤$+∫ ‘·qô|’
$»j·T+ kÕ~Û+∫q •wüß´DÏí eTqkÕsê yÓT#·TÃ≈£îqï ne<Ûëì >∑T]+∫ ñ
<˚«>∑u]ÑÛ ‘·+>± e]íkÕÔ&TÉ . ‘Ó\y¢ êfi¢̄˙ ~Å>“∑ e¤ TøÏ >∑T] #˚dqæ CÀ´‹wü´ |ü+&ç‘T· *ï
>∑T]+∫ e]íkÕÔ&TÉ . kÕúìø£ C≤„Hêìï yÓT#·TÃ≈£î+{≤&ÉT.
sT÷ yÓ~’ ø£ Áu≤Vü≤àDT&ÉT sTT+^¢wßü uÛ≤wü˝À j˚T e÷Á‘·+ Á|üyX˚ +¯ ˝Òìyê&ÉT.
Ä&Éyêfi¢̄ ø£ãTs¡¢ qT+∫ sTT‘·s¡ ≈£î˝≤\\ yê] dü+uÛ≤wüD\ qT+∫ ‘Ó\T>∑Tì
H˚sT¡ Ãø=Hêïqì dü$qj·T+>± #Ó|
ü ≈£îHêï&ÉT. n+fÒ kÕúìø£ eTÚœø£ dü+düÿè‹ qT+#˚
eT+∫ kÕVæ≤‘·´+ n_Ûeè~∆ #Ó+<äT‘·T+<äì Äj·Tq uÛ≤$+#ê&ÉT. sT÷j·Tq˝À uÖ<ä∆
C…H’ ê\|ü≥¢ e´‹πsø£‘· ≈£L&Ü ø£qã&ÉT+Ô ~. ªªnqTuÛyÑ ê\T C≤„|øü ±\Tµµ˝À ø±s¡D+
X¯ã› Á|üe÷D+ |ü≥¢ eT≈£îÿy˚. (uÖ<ä∆ Åø¬ d’ yÔü ê\T s¬ +&É÷ |üs<¡ säÛ êà˝Òq+{≤s¡T lbÕ<ä).
◊‘˚ >∑Ts¡C≤&É e÷Á‘·+ ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü n_Ûeè~∆ #Ó+<ë\+fÒ Ä+π>j ¢ T· T\T
|üPqTø√e\dæq<˚qì uÛ≤$+#ê&ÉT. Ç+^¢wüß Ä#ês¡T´\T <˚X¯uÛ≤wü˝À¢ ø£èwæ
#˚jT· q+‘·ø±\+ ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´+ eè~∆ #Ó+<ä<ìä uÛ≤$+#ê&ÉT. @uÛ’… @fi¯ó>¢ ±
bÕXÊÃ‘·´ dü+düÿè‹ Ä~Û|‘ü ´· + kÕ>∑T‘·÷e⁄Hêï kÕVæ≤‘·´ s¡#H· êkÕúsTT ‘·≈î£ ÿe yÓT≥º˝À
e⁄+&É&Üìï #·÷dæ ÄX¯Ãs¡´b˛j·÷&ÉT. (ø£Hê´X¯ó\ÿ+ s¬ +&√ ≈£Ls¡TŒ |”]øƒ £ >∑T]+∫
XË{ºÏ áX¯«s¡sêe⁄ $es¡D) dü+düÿè‘·+, ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü\øÏ ô|<ä› ~≈£îÿ Ä+π>j ¢ T· T\T
bÕXÊÃ‘·´ Ä~Û|‘ü ê´˝Òqì >∑Ts¡C≤&É <äè&ÛÜ_ÛÁbÕj·T+. (BìøÏ |üP]Ô $s¡T<äy∆ TÓ qÆ <äèwæº
lbÕ<ä düTÁãVü≤àD´XÊÅdÔæ >±]~) $X¯«$<ë´\j·÷˝À¢ ø±<äT Á|ü»\ Hê\Tø£\ô|’
düsd¡ «ü ‹ e⁄+~. eTTUÒeTTUÒ düsd¡ «ü r.
sTT{Ïº düsd¡ «ü r nqTÁ>∑V‰ü ìøÏ >∑Ts¡C≤&É <ä÷s¡eTj·÷´&ÉT. ø±s¡D+ X¯u≤›ìï
|ü]Vü≤dæ+∫ nsêúìï e]+#ê&ÉT. eTÚœø£‘ì· |ü]Vü‰dü+ #˚dæ Ä+π>j ¢ T· T\ |ü+»s¡+˝À
sTTs¡T≈£îÿb˛j·÷&ÉT. uÖ<ä»∆ |ü+ #˚d÷ü Ô Åø¬ d’ eÔü +˝À ≈£Ls¡T≈£îb˛j·÷&ÉT. Á>∑+<∏+ä ˝À
38
eTøÏøå +£ >± e÷sê&ÉT. (>∑<s›ä ,Y >√s¡{Ï yÓ+ø£qï e+{Ï >±j·T≈£î\T yÓ~’ ø£ eTÚœø£
dü+Á|ü<ëj·T+˝Àì yêπs).
düsd¡ «ü r nqTÁ>∑V‰ü ìøÏ <ä÷s¡+ ø±e&É+ e˝Ò¢ sT÷j·Tq ÅdÔ” bÕÁ‘·\T ≈£L&Ü
kÕúìø£‘q· T ø√˝ÀŒj·÷sTT. ñ<ëVü≤s¡DøÏ eT<ÛTä s¡yêDÏ.
eT<ÛTä s¡yêDÏ bÕÁ‘·ì n<äT“¤‘+· >± ∫Á‹+#ê&Éì n+<äs÷¡ n+≥T+{≤s¡T. ndü\T
düeTdü´ ÄyÓT uÛ≤s¡rj·T y˚X´¯ ˝≤ ø£qã&É<Tä .
eT<ÛTä s¡yêDÏ n+≥÷ ˇø£ y˚X´¯ •U≤eTDÏ sT÷ ø£[+>∑sê»´+˝À e⁄+&Éøb£ ˛‘˚
uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ç düèwæøº Ï jÓT+‘· ˝À|ü+ e∫Ãe⁄+&ÉTqT nì ø£s≥
¡ ø£ XÊÅdTü \Ô T ˇø£#√≥
n+{≤&ÉT.
ndü+>∑‘y· TÓ qÆ $wüjT· y˚T$T≥+fÒ sTT+‘·{Ï y˚XÊ´•U≤eTDÏøÏ lø£èwüßDí íÏ lø£èwüuí øÑÛ ìÔÏ
y=ø£ ˝≤j·Ts¡T kÂ»Hê´sêe⁄ |ü+‘·T\T uÀ~Û+#·&+É .
>∑Ts¡C≤&É s¡#H· ê ø±\+Hê{Ï y˚X´¯ \T H˚{Ï y˚X´¯ \e+{Ïyês¡T ø±<äT. eTTK´+>±
ø£[+>±+Á<Û+ä ˝Àì y˚X´¯ \T. Hê≥éT÷, >±qeT÷ H˚]Ãqyês¡T. sT÷ $wüjT· + >∑Ts¡C≤&É
düeTø±*≈£î&Óq’ Ä~uÛ≥ Ñ ¢ Hêsêj·TD<ëdüT s¡∫+∫q Ä‘·à ø£<ä∏ ªHê miTø£µ #·~$‘˚
ns¡eú TÚ‘·T+~. y=ø£ y˚X´¯ Hêsêj·TD<ëdüT>±] ^‘ê\qT nuÛ≤´dü+ #˚dæ ø£#Ø˚ \T
#˚dæ &ÉãT“ dü+bÕ~düT+Ô ~, eTs=ø£ y˚X´¯ >∑T]+∫ n_Ûqj·T ≈£îX¯\Tsê\T nì
yÓT#·TÃ≈£î+{≤s¡T Hêsêj·TD<ëdüT.
n+‘˚ø±<äT Á|üeTTK<˚e<ëdæ u…+>∑Tfi¯Ss¡T Hê>∑s‘¡ ï· eTà sê~Ûø± kÕ+‘·«HêìøÏ
dü«+‘·+>± |”]øƒ s£ êdæ Á|ü#T· ]+∫q~ Äø±\+˝ÀH˚. Ä Á>∑+<∏eä T+‘ê lø£èwüßìí
X¯è+>±s¡©\˝Ò. Ä Á>∑+<∏ëìï Á_{°wyt ê] e<ä>› \∑ |üs|¡ ‹ü ‘√ ìùw~Û+|üCdÒ qæ ~ Á|üeTTK
dü+düÿs¡Ô ø£+<äT≈£L] MπsX¯*+>∑+ |ü+‘·T\T no¢\eTT˝…q’ Ä+>∑¢ Hê≥ø£eTT˝…ìï{ÏH√
nqTyê<ä+ #˚dqæ dü+>∑‹ì >∑Ts¡C≤&Éyêπs $eT]ÙkÕÔsT¡ (ø±eéTTq+<äT X¯è+>±s¡eTT).
Ä+π>j¢ T· X¯è+>±s¡+ ø±e&É+ e\¢ ø±e#·TÃ Ä+π>j ¢ T· T\øÏ ìùw<Ûës¡Ω+>± uÛ≤dæ+#·˝<Ò Tä .
ndü\T dü+>∑‹ eT<ÛTä s¡yêDÏøÏ lø£èwüßDí íÏ y=ø£ ˝≤j·Ts¡T |ü]#·jT· + #˚jT· &É+.
39
<˚e<ëd”\÷, y˚X´¯ \÷ bÕ&˚bÕ≥˝À¢ s¡d≈æ î£ &Óq’ lø£èwüßìí Á|üdøü ÔÏ düs«¡ kÕ<Ûës¡D+.
e÷ ø√qd”eT˝À uÛ≤e÷ø£˝≤|ü+ ù|s¡T‘√ lø£èwüßìí ø£<ìä∏ Á|ü<]ä Ù+#˚yês¡T. uÛ>Ñ e∑ BZ‘ì·
eT<ÛTä s¡yêDÏøÏ ãVüAø£]+∫q ˝≤j·Ts¡T y=ø£e÷≥ n+{≤&ÉT ^‘·ì #·~$qyê]øÏ
$\Te˝Òì >=|üŒ ùdïVæ≤‘·T&=ø£&TÉ <=s¡T≈£î‘ê&ÉT n+{≤&ÉT. $+‘· j˚T$T≥+fÒ `
jÓTes¡+&ç Ä ùdïVæ≤‘·T\T nì eT<ÛTä s¡yêDÏ n&É>&∑ +É . n+‘·{‘Ï √ ePs¡Tø√ø£ lø£èwüß&í TÉ
kÕì<ëì‘√ ≈£L&Ü ùdïVü≤+ ø£&‘É ê&Ü nì Á|ü•ï+#·&+É .
sTT+‘·ø° ø£èwüß&í +É fÒ ‘Ó*j·Tì y˚X´¯ , n‘·&øç Ï kÕìyêfi¯‘¢ √ >∑\ düTBs¡È ùdïVü‰ìï
eTs¡∫q y˚X¯´ eT<ÛäTs¡yêDÏ ndü\T uÛ≤s¡rj·TTsê˝ÒHê, ‘Ó\T>∑T y˚X¯´j˚THê
sTT+>±¢+&ÉTqT+∫ wæ|
ü ˝À n|ü
&˚ ~–+<ë? ô|>’ ± kÂ»Hê´sêeH˚ ìjÓ÷– ˝≤j·Ts¡T
Ä+>∑¢ $<ëé+‘·T&É÷, lø£èwüßìí ï ÄyÓT≈£î ø=‘·>Ô ± |ü]#·jT· + #˚jT· &É+. jÓT+‘·
yÓs’ T¡ <Û´ä +?
$X¯«Hê<Ûäyês¡T y˚sTT|ü&É>∑\˝À düèwæº+∫q –]ø£ nH˚ <˚e<ëdæì >∑Ts¡TÔ≈£î
‘Ó#T· Ãø√+&ç. ÄyÓT ø£èwüuí ≈ÑÛ î£ sÔ ê\T, >=|üŒ >±j·Tì, dü+Á|ü<ëj·TE„sê\T.
dü+Á|ü<ëj·T+‘√ dü+düÿè‹‘√ dü+ã+<Û+ä ˝Òì y˚X´¯ bÕÁ‘·ì düèwæ+º #·&+É <ë«sê
>∑Ts¡C≤&É, ÄdæVÔ ≤ü ≈£îÿ ‘·eT<Óq’ dü+düÿè‹ ø£fi\¯ T $<ä´, ø£*–q y˚XÊ´ eédüqú T+∫,
X¯Øsêìï düsT¡ ≈£î>± neTTàø√e&É+ Á|ü<ëÛ q+>± <Ûqä kÕ«eT´ eédü˝ú Àì ôdø˘‡ es¡ÿsY
$<Ûëq+˝ÀøÏ e÷sêZìï j˚Ts¡Œ]#ê&ÉT.
ô|>’ ± >∑Ts¡C≤&É eT<ÛTä s¡yêDÏøÏ |ü]#·jT· + #˚d+æ ~ ^‘êø£èwüß&í TÉ . n|üŒ{Ïøπ
u…+>±© Ä+>∑¢ $<ëé+‘·T\T s¡d≈æ î£ &Óq’ uÛ≤>∑e‘· ø£èwüßDí íÏ |üøÿ£ qu…{,ºÏ y˚<ë+‹jÓTÆ q
^‘êø£èwüßD í íÏ ÁbÕ#·Ts¡´+˝ÀøÏ ‘Ó#êÃs¡T. sTT<=ø£ eT‘· dü+düÿs¡D. Äs¡´ düe÷õ≈£î&ÉT
<äj÷· q+<ä düsd¡ «ü ‹ uÛ≤>∑e‘êìï ìùw~Û+#ê\Hêï&ÉT. sT÷ düeTj·T+˝À ^‘êø£èwüßDí íÏ
ãj·T≥≈£î ‘Ó∫Ã, n‘·ì˝À ãT<äTD ∆ íÏ #·÷dæ n+‹eT+>± Åø¬ d’ eÔü |üP´]≥Hé |ü<‹∆ä ì
Äø±XÊìøÏ m‘êÔ&TÉ >∑Ts¡C≤&É.
Bì<ë«sê y˚X´¯ \ì ñ<ä]∆ +#˚<e˚ TT+~? yê]ì <˚e<ëd” dü+Á|ü<ëj·T+qT+∫
$eTTøÏÔ #˚d,æ n+‹eT+>± e÷¬sÿ{À¢ düsT¡ ≈£î\T>± e÷s¡Ã&É+ ‘·|Œü . n+<äTøπ <˚e<ëdæ
eédüìú ã\+>± düeT]ú+#ês¡T u…+>∑Tfi¯Ss¡T Hê>∑s‘¡ ï· eTà>±s¡T. Ä$&É >=|üŒ ‘ê´>∑sê»
40
Äsê<Û≈ä î£ sê\T— dü+^‘· düsd¡ «ü ‹. Ä düsd¡ «ü ‹ qT+∫ >∑Ts¡C≤&É dü]>∑eT\T ≈£L&Ü
H˚s«¡ ˝Ò<Tä . eT<ÛTä s¡yêDÏø° eT+EyêDÏø° H˚sŒ¡ ˝Ò<Tä . sTT~ >=|üŒ n|ü#ês¡+. uÛsÑ ‘¡ H· ê≥´+
n+fÒ dü+^‘·+ n+fÒ Áu≤Vü≤àDT\ Á|ü»„ nqT≈£îH˚ Ä+>∑¢ $<ë´ u≤ìdü\T ‘·|Œü eT¬ses¡÷
sTT{Ïº Hê≥ø£s#¡ q· ì yÓT#·Ã˝ÒsT¡ . sTT+‘·ø° düs«¡ + Áu≤Vü≤àDeTj·T+ #˚d+æ ~ Åø¬ d’ eÔü ⁄&˚.
n‘·ì ˙&É˝À ì*∫b˛sTTqyê&˚ >∑Ts¡C≤&É.
Áu≤Vü≤àDT\ $<ë´$<ÛëHê˙ï dü+düÿè‹˙ dü+Á|ü<ëj·÷\˙ e´+>∑´+>±HÓH’ ê
Á|ükÕÔ$+∫q >∑Ts¡C≤&É, y˚X´¯ \ <ä>]Z∑ øÏ e#˚Ã≥|üŒ{ÏøÏ yê] Ä≥bÕ≥©ï $<ä´˙
jÓT+<äT≈£î $düà]+#ê&ÉT? m+<äTø£+fÒ Á>∑+<∏dä +úü ø±ì~ j˚TB $<ä´ø±<äT. $<ä´
n+fÒ Á>∑+<∏yä T˚ . n+fÒ u…_’ ˝Ò Á>∑+<∏+ä . uÛ≤s¡rj·TT\T u…_’ ˝Ÿì b˛*q Á>∑+<∏+ä ø√dü+
nH˚«wæ+#·ø£ ‘·|Œü <äT. n<˚ uÛ>Ñ e∑ BZ‘.· y˚<+ä Á>∑+<∏+ä ø±<äT. n~ dü«s¡ã<äy∆ TÓ qÆ
eTÚœø£ dü+düÿè‹, y=ø£ |üs+¡ |üs.¡ <ëìï $∫Ã¤qï+ #ÓjT· ´ø£ ‘·|Œü <äT. n+<äTøπ
y˚<eä T+Á‘ê\ô|’ nìï $düTs¡T.¢
eT<ÛTä s¡yêDÏ MD yêsTT+#·&+É y=ø£#√≥ ø£qã&ÉT+Ô ~ ì»y˚T. $‘·+Ô ˝Òì $<ä´
<ë]Á<ä´ ùV≤‘·Te⁄ nì |üøÿ£ q u…≥&º +É ‘√ eTT>∑TdüT+Ô ~ n+‘·≈î£ $T+∫ ÄyÓT˝Àì
bÕ+&ç‘·´+ mø£ÿ&É ãj·T≥ |ü&É<äT. <Ûäq+ nH˚~ >∑Ts¡C≤&É Á|ü<Ûëq dü+<˚X¯+.
Áu≤Vü≤àDÒ‘s· T¡ \ bÕ≥\÷ Ä≥\÷ ≈£î\|ü⁄sêD≤\÷ sTTy˚M $<ä´\÷ ø±e⁄ ø£fi\¯ ÷
ø±e⁄. yê{ÏqT+∫ H˚sT¡ Ãø√e\dæ+~ ˝Ò<Tä . n$ uÛ≤cÕ_Ûeè~∆øÏ ‘√&ÉŒ&Ée⁄. n$
*œ‘· dü+Á|ü<ëj·T+˝Àì$ ø±e⁄. n$ ˝ÒKHê\T ø±e⁄. u…_’ ˝Ÿ n+fÒ ˝ÒKHê˝Ò
ø£<ë?
n+<äTøπ yÓTø£+J u…≥ ’ ô|{Ïqº ø¬ |’ j
”ò T· ‘·T\Ô H˚ ˝ÒKHê\ qT+#˚ ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü
kÕVæ≤‘·´+ n_Ûeè~∆ #Ó+<ä>\∑ e+{≤&ÉT >∑Ts¡C≤&É. eTÚœø£ dü+Á|ü<ëj·T+‘√ ‘Ó>‘∑ +Ó |ü⁄\T
#˚dTü ø=ì ˝ÒKq dü+Á|ü<ëj·T+˝ÀøÏ n&ÉT>∑Tô|{ºe\dæq nedüsêìï >∑Ts¡TÔ #˚dTü HÔ êï&ÉT
Ä+>∑¢ e÷qdü|⁄ü Á‘·T&ÉT >∑Ts¡C≤&É.
sTT+‘·ø° ˝ÒKq+ y=ø£ ø£fi.¯ ns¡y’Ó Hê\T>∑T ø£fi˝¯ À¢ n~ y=ø£ ø£fi.¯ n~ $<ä´
ø±<äT. ø£fi>¯ ± e÷Á‘·yT˚ <ëì >∑T]Ô+|ü⁄. $<é nH˚ ÁøÏj÷· |ü<ëìøÏ C≤„q+ ns¡+ú .
<ëìqT+#˚ y˚<+ä nH˚ |ü<+ä |ü⁄{Ï+º ~. $<ä´ nH˚ |ü<+ä ≈£L&Ü <ëìqT+#˚ |ü⁄{Ï+º ~.
41
Äj·TTπs«<ä+, <Ûqä Tπs«<ä+, kÕú|‘ü ´· y˚<+ä sTT˝≤ nìï y˚<ë˝Ò. n+fÒ n˙ï y˚<+ä ˝≤
eTÚœø£+>± |üs+¡ |üs>¡ ± y=ø£]qT+∫ y=ø£]øÏ n+<äCj Ò T· ã&˚y.˚ n+<äTøπ y˚<+ä
eT+Á‘·s÷¡ |ü+˝À Á|üe]Ôùd,Ô XÊÅkÕÔ\÷, $<ä´\÷ ø±]ø£\T, dü÷Á‘ê\T XÀ¢ø±\ s¡÷|ü+˝À
ø£+sƒd¡ +úü #ÓjT· ´&ÜìøÏ M\T>± s¡÷bı+~+#·ã&Ü¶sTT. n˝≤Œø£så +¡ ndü+~>∑+∆ >±
dü÷Á‘ê\T s¡∫+#·ã&Ü¶sTT.
uÖ<ä+∆ ˝À ≈£L&Ü #ê˝≤ø±\+ ÁX¯ó‹ dü+Á|ü<ëj·Ty˚T ø=qkÕ–+~. eTÚœø£
$<ë´ $<ÛëHêìï uÖ<äÁ∆ >∑+<∏yä TÓ qÆ n+>∑T‘·sÔ ¡ ìø±j·T+ ø°]+Ô ∫+~. eTH√uÛ÷Ñ $Tø£\qT
b˛wæ+#˚~ bÕ+&ç‹ n+≥T+~ n+>∑T‘·sÔ ì¡ ø±j·T+. bÕ+&ç‹. n+fÒ ‹]– ‹]–
e˝…¢ yÓjT· ´&ÉyT˚ . uÛ{Ñ j
º° T· + e÷qdæø£ n_Ûeè~∆øÏ ‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+<äì sT÷ uÖ<ä∆ Á>∑+<∏+ä
uÀ~Ûk˛Ô+~. ªªãVüQÁX¯ó‘·T˝…q’ _Û≈îå£ e⁄\T düàè‹ (C≤„|øü +£ ) s¡÷|ü+˝ÀH˚ dæ<ë∆+‘ê˙ï,
$qj·T Á>∑+<∏ë\q÷ <Ûës¡D #˚kÕÔs¡T. dü+Á|ü<ëj·T dæ<ä∆+>± |üs¡+|üs¡>± sT÷
$C≤„q+ n+<äCj Ò T· ã&ÉT+Ô ~. Ms¡T ø=ìï düT‘êÔ+‘ê\qT me]#˚‘ê e*¢+|üCj Ò T· ≈£î+&Ü
eTs¡ D Ï ù dÔ ÄÁX¯ j · T V” ≤ qyÓ T Æ Ä dü ÷ ‘êÔ + ‘· + eT÷\#˚ Ã ¤ < ä + >± q•dü T Ô + ~.
(n+>∑T‘·sÔ ì¡ ø±j·T).
eTÚœø£ dü+Á|ü<ëj·T+ uÖ<ä+∆ ˝≤ #ê˝≤ø±\+ ø=qkÕ–+~. uÖ<ä∆ düHê´dæqT\T
nø£ÿ]ø£ nH˚ Ä≥ Ä&Ésê<äì ìùw<Û+ä e⁄+&˚~. n+fÒ M|ü⁄MT<ä ø±ì, X¯Sq´+˝Àø±ì
y˚*‘√ nø£så ê\T sêdüTqÔ ï≥T¢ Ä&É‘ês¡T. n+fÒ Ä≥>± ≈£L&Ü ˝ÒKq+ #˚jT· sêì
|üì.
˝ÒKq+ô|’ rÁe ìùw<Û+ä Áø£yT˚ |” dü&*É +|üã&ç+~. sTT+<äT≈£î ø=ìï e+<ä\
dü+e‘·‡sê\ ø±\+ |ü{+ºÏ ~. ø±ì ˝ÒKHêìøÏ uÖ<ä+∆ ø=+‘· yÓdTü \Tu≤≥T ø£*Œ+∫+~.
uÖ<ä∆ düHê´dæqT\T düHê´düT\T ø£fi\¯ qT y˚{˙Ï nuÛ´Ñ dæ+#·sê<äT. ì»y˚Tø±ì ˝ÖøÏø+£
ø±ì ø£fi\¯ T nuÛ´Ñ dæ+#·e#·TÃ. yê{Ï˝À ˝ÒKq+ y=ø£{.Ï (o\e>∑+Z ). (uÖ<äj ∆ T· T>∑+
` s¡‘êïø£s¡ u≤\sêE, ø±fi¯V≤ü dæÔ ‘·e÷àsêe⁄ n+&é düH‡é , sê»eT+Á&ç, 1960).
sT÷ yÓdTü \Tu≤≥T ˝ÒKq ø£fiø¯ Ï sTTe«ã&É&+É e\¢ uÖ<ä+∆ ˝À Áø£yT˚ |” ˝ÒKq ø£fi¯
n_Ûeè~∆ #Ó+~+~. ø±ì BìøÏ ≈£L&Ü #ê˝≤ düeTj·T+ |ü{+ºÏ ~.
42
sTT+ø£ yÓ~’ ø£ dü+düÿè‹˝ÀHÓ‘’ ˚ dü«sêìøÏ $T‹MT]q ÁbÕ<Ûëq´+ e⁄+~. dü«s¡+
‘·|Œü &É+ eTVü‰bÕ|ü+, nqs¡<ú ëj·Tø£+. uÖ<ä+∆ ˝À dü«s¡ÁbÕ<Ûëq´+ ˝Ò<Tä . n+<äTøπ
n~ Á|ü|+ü #·eT+‘ê yê´|æ+#·>*∑ –+~. ◊‘˚ uÖ<ä+∆ ≈£L&Ü ˝ÒKHêìï ø£fi>¯ ±H˚
uÛ≤$+∫+~.
ns¡yH’Ó ê\T>∑T ø£fi\¯ ˝À ˝ÒKq+ y=ø£{.Ï n~ $<ä´ø±<äT. Ä+Á<Û<ä X˚ +¯ ˝À ˝ÒKHêìï
n_Ûeè~∆ |ü]∫+~ ìjÓ÷– Áu≤Vü≤àDT\T. düTeTr X¯‘ø· +£ ˝À ≈£L&Ü ìjÓ÷>∑T\T
˝ÒK≈£î\T>± e]í+#·ã&Ü¶sT¡ .
sT÷ ˝ÒKq ø£fiì¯ ‘Ó\<¢ =s¡\ eTT+<äT ‘êø£≥Tº ô|{≤ºsT¡ ìjÓ÷>∑T\T. ‘Ó\<¢ =s¡\
ÁbÕ|üø±ìï dü+bÕ~+#ês¡T. yê]e<ä› Áyêj·Tdü>±fi¯ó¢>± e÷sês¡T. <äTu≤d”\T>±
ne‘·]+#ês¡T. sTT+^¢wßü ˝ÀøÏ dü+düÿè‘· Á>∑+<∏ë\ì nqTe~+#ês¡T. düàè‘·T\ì
nqTe~+#ês¡T. Á>∑+<∏yä T˚ Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ Åø¬ d’ eÔü ⁄\ dü+düÿè‹‘√ sT÷ ˝ÒKq ø£fi≤Á|üMDT\T
eTy˚Tø£eTj·÷´s¡T. (j˚TqT>∑T\ MsêkÕ«eTj·T´>±] ø±oj·÷Á‘· #·]Á‘·)
Bì‘√ ˝ÒKq+ ø£fik¯ ÕúsTTqT+∫ $<ä´kÕúsTTøÏ rdüT≈£îsêã&ç+~ eTÚœø£ dü+düÿè‹
n~Ûøπ bå ÕìøÏ >∑Ts¬ +’ ~. sTT<˚ >∑Ts¡C≤&É kÕVæ≤‘·´kÕs¡+.
eTÚœø£ $<ä´qT+∫ ˝ÒKq+˝ÀøÏ Á>∑+<∏+ä ˝ÀøÏ $<ë´$<ÛëHêìï eT[¢+#·&+É
y=ø£jTÓ ‘·T.Ô <ëìøÏ Åø¬ d’ eÔü dü+düÿè‹˝ÀøÏ eT[¢+#·&+É , Á|ü#Ã· q¤ ï Åø¬ d’ eÔü +>± eT\#·&+É
‘·sê«‹ m‘·T>Ô &∑ .É sTT<ä+‘ê ∫e]øÏ kÕ+πø‹ø£ Äsê<Ûqä ˝ÀøÏ eT[¢+~.
ndü\T dü+>∑‹ Åø¬ d’ eÔü + <Óe’ + ãj·T{Ïyê&ÉT, edüT>Ô ‘∑ y· TÓ qÆ yê&ÉT nì uÀ~ÛdTü +Ô ~.
n+fÒ u≤Væ≤s¡yTÓ qÆ <˚ dü‘´· +. Äu…≈® î£ º düu≈®… î£ º |üP]Ô>± y˚sT¡ . sTT<˚ düsT¡ ≈£î\ ‘·‘ê«ìøÏ
eT÷\+. BìqT+#˚ kÕ+πø‹ø£ Äsê<Ûqä yÓTT<ä˝+’… ~. m+<äTø£+fÒ uÛ≤s¡rj·TT\
<äèwæ˝º À <˚e⁄ìø° Je⁄ìø° düu≈®… î£ øº ° Äu…≈® î£ øº ° <ä÷s¡+ ˝Ò<Tä . Ä uÒ<ëìï ø£*Œ+#·&yÉ T˚
Åø¬ d’ eÔü Hê>∑]ø£‘.·
kÕ+πø‹ø£ Äsê<Ûqä
Á_{°wßü yê] q÷‘·q kÕ+πø‹ø£‘· |ü≥¢ Äsê<ÛHä êuÛ≤e+ Ä˝À#·q˝À¢ eTÚ*ø£
e÷s¡TŒøÏ ø±s¡DyÓT+Æ ~.
43
ø£qTï >±qì edüT‘Ô ‘· ê«ìï Ä+π>j ¢ T· T\T ø±+#·>\∑ >∑T<äTs¡ì >∑Ts¡C≤&É ø°]+Ô #ê&ÉT.
sT÷ ø°sqÔ¡ ˝À ªedüT‘Ô ‘· «· eTTµ. nH˚ <ëìøÏ Äu…ø® yºÏ é nH˚ ns¡+ú e⁄+~. ø±ì Á_{°wyt ês¡T
Á|üyX˚ ô¯ |{Ïqº f…ø±ï\JøÏ dü«+‘· Á|üj÷Ó »q+ e⁄+~. <ëì yÓqTø£ ‘·q Ä~Û|‘ü ê´ìï
kÕÁe÷C≤´ìï ø±bÕ&ÉTø√yê\H˚ ‘·|qü e⁄+~. sT÷ kÕÁe÷»ýê<ä+ düèwæ+º #·uÀj˚T
$<Û«ä +dü+ düTBs¡È ø±\+ ø=qkÕπ>~.
◊‘˚ $C≤„qXÊÅkÕÔ˙ï kÕ+πø‹ø£‘˙· #·÷dæ nãT“s¡|&ü d˚ ‹úæ qT+∫, Äsê~Û+#˚
kÕúsTTes¡≈î£ |ü]D≤eT+ »]–+~.
ø£Hê´X¯ó\ÿ+˝À f…*Á>±+ >∑T]+∫ Á|üdøü ÔÏ e⁄+≥T+~. u…s’ ê– eTVæ≤eT\ >∑T]+∫
Á|üdøü ÔÏ e∫Ãq|ü⁄&ÉT y=ø£ e´øÏÔ n+{≤&ÉT. ªª‘Ó˝À¢&TÉ r>∑≥bÕj˚TdæHê&ÉT. ìy˚T{ÏøÏ ñ
‘·sÔ +¡ <˚X<¯ X˚ Ê\øÏ jÓT\¢<ë!µµ sTT~ f…*Á>±+ >∑T]+∫ Á|üdøü .ÔÏ
f…ø±ï\J Á|üj÷Ó »q+ e\dü Åø¬ d’ eÔü kÕÁe÷»ýê´ù|qÔ ì #·]Á‘·ì |ü]o*ùdÔ
‘Ó\TdüT+Ô ~.
1840˝À Åø¬ d’ eÔü $TwüqØ\T uÛ≤s¡‘<· X˚ e¯ T+‘ê Åø¬ d’ eÔü eT‘êìï yê´|æ#Ô d˚ ,æ
düHê‘·q <Ûsä êàìï nD∫y˚j÷· \ì dü+ø£*Œ+#ês¡T. ádtº Ç+&çj÷· ø£+ô|˙ \ø£´å +
sTT<˚ ø±yê\ì uÛ≤$+#ês¡T. ˇπøeT‘·+, ˇπø s¬ ˝’ «Ò eédü,ú m˝…ÅøøºÏ ˘ f…*Á>±|òt
uÛ≤s¡‘<· X˚ Êqï+‘·{˙Ï @ø£+ #˚dyæ k˚ ÕÔsTT. sTTy˚ düHê‘·q <Ûsä êàìï ≈£L&Ü nD∫y˚dæ
y=πø Åø¬ d’ eÔü + >=&ÉT>∑TøÏ+~øÏ uÛ≤s¡‘<· X˚ Êìï rdüT≈£îekÕÔsTT. nì Åø¬ d’ eÔü $TwüqØ\T
uÛ≤$+#ês¡T. (The last Moghal, William Dalymple 60e ù|J)
f…ø±ï\J yÓqø£ Åø¬ d’ eÔü e\düyê<äT\ @ø£ #ÛÁ· ‘ê~Û|‘ü ´· ø±+ø£å e⁄+<äH˚ dü+>∑‹
eTs¡ T e≈£ L &É < ä T . kÕÁe÷»ýê<ä Á|ü j Ó ÷ »q+ <ë–e⁄+<ä H ˚ yêdü Ô y êìï
$düà]+#·≈L£ &É<Tä . f…ø±ï\J uÛ≤s¡‘<· X˚ Êìï n+‘·{˙Ï y=πø |üfi+¢Ë ˝À e&ç+¶ ∫+~.
sT÷ f…ø±ï\J ñs¡÷› ø£$ >±*uŸì ÄX¯Ãs¡´+˝À eTT+#Ó‹+Ô ~. f…*Á>±|òt nH˚~
sT÷ X¯‘êã›|⁄ü n<äT“¤‘+· nHêï&ÉT >±*uŸ.
Á|üj÷· D kÕ<ÛHä ê˝À¢, $H√<ä kÕ<ÛHä ê˝À¢ edüTqÔ ï e÷s¡TŒ\T >±*uŸì ÄX¯Ãs¡´
#·ø‘Ï T· DÏí #˚XÊsTT. (The Last Moghal)
44
ìC≤ìøÏ Á_{°wyt ê] kÕ+πø‹ø£ Á|ü»ì„ #·÷dæ nãT“s¡|&ü &É +É m|üŒ{ÏqT+#√
yÓTT<ä˝+’… ~. 17e X¯‘ê_›øÏ #Ó+~q yÓ+ø£{≤<Û«ä ] $X¯«>∑TD≤<äsÙ¡ #·+|ü⁄e⁄˝À ªª$s¡#j · T· ‹
edüTÔ n<äT“¤‘+· µµ sTT+^¢wßü yêfi¯ófl n<äT“¤‘y· TÓ qÆ edüTeÔ ⁄\T ‘·j÷· s¡T #˚kÕÔsT¡ nì
e]í+#ê&ÉT.
n<äT“¤‘y· TÓ qÆ edüTeÔ ⁄\ ìsêàD+ qT+∫ düs«¡ düeTdü´\ø° |ü]cÕÿs¡+ bÕXÊÃ‘·´
$C≤„q XÊg+˝ÀH˚ e⁄+~ nH˚ kÕúsTTøÏ Á|üX+¯ kÕ uÛ≤e+ #˚sT¡ ≈£î+~. BìøÏ ø±s¡D+
e÷Á‘·+ Ä+π>j ¢ T· $<ë´ $<Ûëqy˚T. Á|üeTTK dü+düÿs¡Ô ô|]j·÷sY˝À $C≤„qXÊg+,
f…ø±ï\J\|ü≥¢ Á|üX+¯ dü Ms¡uøÑÛ >ÔÏ ± ãj·T≥ |ü&+ç ~.
düe÷#êsê\ e÷]Œ&ç Äø±X¯ e÷s¡+Z ˝À n‘·´+‘·y>˚ +∑ >±»s¡T>∑T‘·T+~ nì
yÓTT<ä\Tô|{Ïº sπ &çj÷Ó \÷, $e÷Hê\÷, ∫e]øÏ ÄVü‰s¡+ ø±´|ü⁄‡˝Ÿ‡ s¡÷|ü+˝À
\_Û+#·&É+, Jeq Á|üe÷D≤\T ô|]–b˛e&É+.. sTT˝≤ $C≤„q XÊg+ mH√ï
n<äT“¤‘ê*ï kÕ~ÛdTü +Ô ~ n+{≤&ÉT. |ò*ü ‘·+>± k˛wü*düTº düe÷»+ ≈£L&Ü @s¡Œ&ÉT‘·T+~
n+{≤&ÉT. ∫e]øÏ uÛ÷Ñ ‘·\ dü«s¡+Z @s¡Œ&ç <˚e⁄&ÉT s¡<Tä › ne⁄‘ê&ÉT n+{≤&ÉT. (In-
dia - A Million Mutinies Now, .S. Naipaul)
n+fÒ $C≤„qXÊg+ düs«¡ s√>∑ ìyês¡DÏ nqïe÷≥. BìøÏ |üP]Ô $s¡T<äy∆ TÓ qÆ

n_ÛÁbÕj·÷\T Vü≤]ø£<ë∏ |æ‘êeTVü≤ Ä~uÛ≥
Ñ ¢ Hêsêj·TD<ëdüT>±s¡T e´ø£+Ô #˚XÊs¡T.
ªªf… * Á>±|ò ü ⁄ b˛dü T º , Äqø£ ≥ º \ T ø£ ≥ Tº ≥ , bı>∑ jÓ ÷ &É \ T q&É T |ü ⁄ ≥,
u…\÷Hé˝–… ]+#·T≥, bò˛{À\T rj·TT≥, Á{≤eTT ã+&ÉT¢ ‘√\T≥, yÓ÷{≤s¡Tã+&ÉT¢
q&ÉT|ü⁄≥ $∫Á‘·eTT\>∑T Äj·TT<Ûeä TT\T |üqTï≥ X¯g ∫øÏ‘‡· qT n_Ûeè~∆ |üs#¡ T· ≥
n˙ï ‘Ó*dæq≥T¢+&ç j˚TB ‘Ó*j·Tø£ #·#T· Ã≥ ≈£*e÷Vü‰‘·àéTT. >√Áu≤Vü≤àDT\
jÓT&É >ös¡eeTT, düTqï. uÛøÑ ÔÏ C≤„q yÓs’ ê>∑éTT\T X¯ã› e÷Á‘·eTT\jÓT´qT. ø√‘·T\≈£î
eTqTwüß´\≈£î q&ÉTeT dæ‹ú >∑\ eTqTwüß´\ e+{Ï eTè>∑eTT\T uÛsÑ ‘¡ e· s¡¸eTTq |ü⁄{Ïº
ô|s¡T>∑T#·T+&ÓqT. (Hê jÓTs¡Tø£ ` Ä~uÛ≥ Ñ ¢ Hêsêj·TD<ëdüT)
ô|]j·÷sY, Ä~uÛ≥Ñ ¢ Hêsêj·TD<ëdüT>±s¡¢ n_ÛÁbÕj·÷\T |üP]Ô>± _ÛqïyÓTqÆ $—
$s¡T<äy∆ TÓ qÆ $.
45
e\düyê<ä Hê>∑]ø£‘ô· |q’ , $C≤„q kÕ+πø‹ø£ s¡+>±\ô|q’ $eTs¡ÙqT m≈£îÿô|{Ïº
yê{Ï eTs√ eTTU≤ìï #·÷|æq y˚T<Ûë$ $X¯«Hê<∏ä dü‘´· Hêsêj·TD. n~ Á|üøè£ ‹
$<Û«ä +dü+.
Á|üøè£ ‹ $<Û«ä +dü+ >∑T]+∫ e÷{≤¢&qç Á|ü>‹∑ o\ y˚T<Ûëe⁄\T mes¡÷ ÄHê&ÉT
ø£qã&És¡T. düTã“qïù|≥ rÁe+>± Ä<ÛäT˙ø£]+#·ã&É&É+‘√ y˚T|òüT+, Ä eP]ì
ø£ q T>=q˝Ò ø £ jÓ T {À yÓ [ flb˛‘· T +~ y˚ s TT |ü & É > ∑ \ T qe\˝À $X¯ « Hê<∏ ä
dü‘·´Hêsêj·TD>±s¡T ø±˝≤ìøÏ m<äTØ<ës¡T. ø±\+‘√bÕ≥T düe÷+‘·s¡+>±
|ü]>¬ ‘·&Ô eÉ T+‘· <Ísê“¤>´∑ + eTπsB ˝Ò<Tä . eTT+<äT≈£î n&ÉT>∑T yÓjT· ´&É+ ø±<äT,
yÓqTø£≈î£ n&ÉT>∑T yÓjT· ´&É+, |üøÿ£ øÏ n&ÉT>∑T yÓjT· ´&É+ ≈£L&Ü ‘Ó*j·÷*.
m+<äTø£+fÒ ø±\+ nq+‘·+. ø±\ $uÛ»Ñ q ø£*Œ‘·+ nH˚~ uÛ≤s¡rj·T ‘ê‹«ø£<èä wæ.º
sT÷ <äèwæìº #Û̊~+∫ ø±˝≤ìï u≤D+˝≤ #·÷&É&+É Ä+π>j ¢ T· $<ä´ e\q
n_“q»ãT“. sT÷ yê´~Û e\¢H˚ eTq+ Á_{°wt kÕ+πø‹ø£ C≤„HêìøÏ u≤ìdü\eTj·÷´+.
>√¢ã˝…C’ wÒ Hü øé Ï <ë«sê\T ‘Ó]#ê+.
n˙ï y˚<ë˝À¢H˚ ñHêïsTTwü. eTq s¬ s’ TTfi¯Sfl –sTTfi¯S¢ ≈£L&Ü y˚<ë˝À¢H˚ e⁄HêïsTT≥
n+{≤&ÉT n–ïôVAÁ‘êe<Ûëì. sTT<=ø£ yÓ≥ø±s¡+>± ø£qã&ÉT+Ô ~. ø±ì |üP]Ô>±
yÓ≥ø±s¡+ ø±<äT. Åø¬ d’ eÔü $C≤„HêìøÏ kÕúìø£‘· ø£*Œ+#·&+É ø√dü+ sTT≥Te+{Ï uÛ≤yê\T
yê´|æ˝Ô ÀøÏ sêe&É+ eT+∫<˚qì >∑Ts¡C≤&É uÛ≤$+#ê&ÉT.
ªªá uÛÑ÷Á|ü|ü+#·+˝À j˚TB ø=‘·Ô~ ø±<äì |üPsê«#ês¡ |üsêj·TDT˝…’q
Væ≤+<äTe⁄\+<ä] qeTàø£+. H˚{Ï n+>∑Twüe˜ ÷Á‘·T\ <äèwæ˝º À n<äT“¤‘y· TÓ qÆ $>± ø£ì|æ+#˚
q÷‘·q ø£\Œq\˙ï, m+‘√ eTÚ*ø£yTÓ qÆ $>± n>∑T|æ+#˚ uÛ≤yê\˙ï eTq ÁbÕNqT\øÏ
‘Ó\TdüTqì yê] n_ÛÁbÕj·T+µµ (>∑Ts¡C≤&É)
Ä<ÛTä ìø£ ôdq’ T‡ n+‘ê f…ø±ï\J n+‘ê y˚<ë˝À¢ e⁄+<äì Äs¡´ düe÷õ≈£î&ÉT,
<äj÷· q+<ä düsd¡ «ü ‹ Á|ü#ês¡+˝ÀøÏ ‘Ó#êÃ&ÉT. sTT≥Te+{Ï n_ÛÁbÕj·÷*ï K+&ç+#·&TÉ
>∑Ts¡C≤&É. sT÷ n_ÛÁbÕj·÷\T Åø¬ d’ eÔü $C≤„HêìøÏ kÕúìø£‘˙· ÄyÓ÷<ë˙ï ø£\>∑CkÒ ÕÔsTT.
>∑Ts¡C≤&É >=|üŒ ÁbÕ>±à{ÏdTü .º
46
$»j·Tq>∑s¡ ø£fi≤XÊ\˝À dü+düÿè‘ê#ês¡T´\T>± |üì#˚dTü qÔ ï Hêsêj·TD XÊÅdÔæ
s¡∫+∫q lsêeT $»j·T yê´jÓ÷>∑ Hê≥ø±ìï yÓT#·TÃ≈£î+≥÷ eTT+<äTe÷≥ sêXÊ&ÉT
>∑Ts¡C≤&É. sT÷ Hê≥ø£+˝À s¬ \’ ÷, $e÷qj·÷q+ Ä<ÛTä ìø£ Äj·TT<Ûë\÷ sTTe˙ï
sêe÷j·TD ø£<˝ä∏ À uÛ≤>∑yTÓ bÆ ˛‘êsTT.
|ü⁄sêDø£<˝ä∏ À¢ Ä<ÛTä ìø£ kÕ+πø‹ø£ $C≤„HêìøÏ dü+ã+~Û+∫q es¡qí \T ñ+&É&Üìï
yÓs’ T¡ <Û´ä +>± uÛ≤$+#·&TÉ >∑Ts¡C≤&É.
◊‘˚ Bìe\¢ bÂsêDÏø£ n<äT“¤‘ê\ kÕúHêìï kÕ+πø‹ø£ n<äT“¤‘ê\T ÄÁø£$T+#êsTT.
<Ó$’ ø£ X¯≈î£ \Ô øÏ kÕúq+ ˝Ò≈î£ +&Ü b˛sTT+~.
ªªyêdüÔe+˝À e÷qyêr‘· X¯øÏÔøÏ #√≥T˝Ò≈£î+&É #˚j·T&É+ <Ó’e<ä÷wüD>±
|üPsê«#ês¡ |üsêj·TDT\T uÛ≤$kÕÔsT¡ µµ. n+{≤&ÉT >∑Ts¡C≤&É. sTTø£ÿ&É eT+Á‘·+ kÕúHêìï
j·T+Á‘·+ ÄÁø£$T+∫+~. sTTø£ÿ&É |ü⁄sT¡ c˛‘·eÔ TT&ÉT sêeTT&ÉT ø±<äT. sêeTTì s¡÷|ü+˝Àì
C≤]® #·Áø£e]Ô. (H˚&TÉ C≤]®ãTwt) sTTø£ÿ&É ô|]j·÷sY ˝≤+{Ï Hêdæ≈Ô î£ \ Åø¬ d’ eÔü $C≤„q
uÛøÑ ÔÏ sêeTø£<ä∏ y˚w+ü y˚dTü ø=+~. sT÷ |ü+&ç‘T· &ÉT bÕXÊÃ‘·´ $eTs¡Ù dü÷Á‘ê\≈£î
nqT>∑TD+>± dü+düÿè‘· Hê≥ø£ s¡#q· #˚dqæ +<äT≈£î yÓT#·TÃ≈£î+{≤&ÉT >∑Ts¡C≤&É.
sTT~ øπ e\+ Ä<ÛTä ìø£ ôdq’ T‡ |ü≥¢ uÛøÑ ÔÏ uÛ≤ey˚T ø±<äT. <ëìï q&ç|dæ Tü qÔ ï Åø¬ d’ eÔü
kÕÁe÷»´+ |ü≥¢ uÛøÑ ÔÏ ≈£L&Ü. njÓ÷<Û´ä ˝À sêeT#·+Á<äTìøÏ ÄVü‰«q+ |ü\ø£&ÜìøÏ
uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT #˚dqæ düHêïVü‰\T >∑es¡ïs¡T ø£[+>∑ sê»<Ûëì dü+<äsÙ¡ q düàè‘·T\qT >∑Ts¡TÔ
#˚dTü +Ô <ä+{≤&ÉT >∑Ts¡C≤&É.
Ä<ÛTä ìø£ $C≤„q+, f…ø±ï\J, Åø¬ d’ eÔü kÕÁe÷»´+ sTTe˙ï $&ÉBj·Tsêì$.
M{Ï|≥ ü ¢ uÛøÑ ÔÏ ≈£L&Ü n$uÛ≤»´+.
Åøy£ T˚ |” dü+düÿè‘· |ü+&ç‘T· \T ≈£L&Ü Åø¬ d’ eÔü kÕÁe÷»´ uÛ≈Ñ î£ \Ô T>± e÷]b˛j·÷s¡T.
eTTK´+>± ø£\ø£‘êÔ, $»j·Tq>∑sê\T »+≥ q>∑sê\T>± e÷sêsTT. sT÷¬s+&ÉT
Åø¬ d’ eÔü kÕÁe÷»´ <ëkÕ´ìøÏ ì\j·÷\T>± ≈£L&Ü e÷sêsTT. >∑Ts¡C≤&É˝≤+{Ïyês¡T
Ä ø√eøÏ #Ó+~qyêπs. >∑Ts¡C≤&É Åø¬ d’ eÔü kÕÁe÷C≤´ìø° Åø¬ d’ eÔü $<ë´$<ÛëHêìø°
kÕúìø£‘ì· ø£*Œ+#·&ÜìøÏ ø£èwæ #˚XÊ&ÉT. n+<äT≈£î ‘·+Á&çqT+∫ n_“q dü+düÿè‘·
bÕ+&ç‘´· + düV≤ü ø£]+∫+~.
47
n+<äs÷¡ u≤ìdü˝qÒ ì #Ó|Œü &ÜìøÏ H˚qT kÕVü≤dæ+#·&+É ˝Ò<Tä . ø£\ø£‘êÔ˝À ≈£L&Ü
@{ÏøÏ m<äTØ~q |ü+&ç‘T· \T ñHêïs¡T. Äø±s¡+˝À e÷Á‘·yT˚ uÛ≤s¡rj·T‘· $T>∑˝≤\ì
Ä•+∫q ˝≤sY¶ yÓTø±˝Ò ø£\ø£‘êÔ Á|üuÛÑT‘·« dü+düÿè‘· ø£fi≤XÊ\˝À ñqï‘·kÕúq+
n\+ø£]+#·&+É ‘√ |ü+&ç‘· Vü≤+dü\ s¬ ø£ÿ\T ‘Ó–b˛j·÷sTT. yês¡T rÁe $eø£øå Ï
>∑Ts¡j÷· ´s¡T. dü+düÿè‘· ø£fi≤XÊ\ì eT÷dæ y˚sTT+#ê\ì, neTs¡u≤Û wü≈î£ kÕúq+ ˝Ò≈î£ +&Ü
#Ój÷· ´\ì yÓTø±˝Ò Bø£.å
n|ü
&Ü |ü+&ç‘T· \T $<˚X+¯ ˝À e⁄qï $\‡Hé nH˚ Ä+>∑¢ dü+düÿè‘· |ü+&ç‘T· ìøÏ
‘·eT>√&ÉT yÓ\&¢ +ç #·Tø=Hêïs¡T. $\‡Hé $wüßí |ü⁄sêD≤ìï Ä+>∑+¢ ˝ÀøÏ nqTe~+∫q
|ü+&ç‘T· &ÉT, Ä ø£fi≤XÊ\˝ÀH˚ |üPs¡«+ Á|æì‡bÕ˝Ÿ>± |üì#˚XÊ&ÉT. düV≤ü è<äjT· T&ÉT.
»j·T>√bÕ\ ‘·sêÿ\+ø±s¡T&ÉT nH˚ dü+düÿè‘· |ü+&ç‘T· &ÉT $\‡HéøÏ sT÷ XÀ¢ø+£ Áyêdæ
|ü+bÕ&ÉT.
ndæàHé dü+düÿè‘· bÕ<ä|<ü àä düsd¡ æ ‘·«kÕú|‘æ ê j˚TdüTBÛ
Vü≤+kÕ' ø±\eX‚q |üøså£ V¡ ≤æ ‘ê <ä÷s¡+ >∑‘˚ ‘˚‘«· sTT
dü+düÿè‘· uÛ≤wü nH˚ |ü<äàì\j·TyÓTÆq düs¡düT‡˝À |ü+&ç‘·T\H˚ Vü≤+dü\T
ìedædTü HÔ êïsTT. yê{Ï s¬ ø£ÿ\ì y˚≥>± K+&ç+∫y˚XÊ&ÉT. ˙y˚ e÷≈£î ~≈£îÿ nì
y˚&TÉ ≈£îHêï&Ü |ü+&ç‘T· &ÉT Ä y˚≥>±&˚ ˝≤sY¶ yÓTø±˝Ò.
$\‡Hé @+ #˚jT· >∑\&ÉT. Äj·Tq düe÷<Ûëq+ sTT~.
$<Ûë‘ê $X¯«ìsêà‘ê, Vü≤+kÕdüÅÔ ‹Œj·T yêVü≤qyéT.
$X¯«eTTqT düèwæ+º ∫q ÁãVü≤àøÏ yêVü≤q+ Vü≤+dü. ø£qTø£ Vü≤+dü\ì Ä uÛ>Ñ e∑ +‘·T&˚
s¡ø+åÏ #ê*. (|ü⁄sêD |üsê´˝À#·q+ ` lø£èwüí eTDÏÁ‹bÕØƒ #ÍK+u≤ ø±o ` 2006)
y=ø£y|’Ó ⁄ü dü+düÿè‘· |ü+&ç‘T· \T ≈£L&Ü Åø¬ d’ MÔü ø£]+#·ã&ç ∫e]øÏ j·÷+Árø£]+#·ã&ç
>∑Ts¡C≤&É˝≤+{Ï Á|ü#Ã· q¤ ï Åø¬ d’ eÔü ⁄\ Á|üX+¯ dü\T bı+<ës¡T. eTs√yÓ|’ ⁄ü n<äèX¯´sêø£då Tü ì
e˝… uÛ≤s¡rj·T Ä‘·à*ï ÄÁø£$T+#·Tø√yê\ì #·÷düTqÔ ï ˝≤sYy¶ TÓ ø±˝Ò ˝≤+{Ï kÕ+düÿè‹ø£
ìj·T+‘·\ #˚‹˝À s¬ ø£ÿ\T ø£‹]Ô +#·ã&ç ≈£L&Ü. dü+Á|ü<ëj·T |üs+¡ |üs¡ $∫Ã¤qï+
ø±≈£î+&Ü b˛sê&çq |ü+&ç‘T· \T ≈£L&Ü e⁄Hêïs¡ì #Ó|Œü &ÉyT˚ Hê ñ<˚X› ´¯ +.
48
e\düyê<ä dü+düÿè‹ e\¢ ø√‘·T\≈£î eTqTwüß´\≈£î eT<Û´ä dæ‹ú ˝Àì »+‘·Te⁄\T
Ä$s¡“$¤ +#êj·Tì Ä~uÛ≥Ñ ¢ Hêsêj·TD<ëdüT>±s¡T nHêïs¡T. Bì ‘·sê«‹ j·T+Á‘êìø°
eTìwæø° eT<Û´ä dæ‹ú . eTq+ Ä <äX˝¯ À e⁄Hêï+. Bìq+‘·{˙Ï kÕúìø°ø]£ +#·&ÜìøÏ
ø£èwæ #˚dqæ y˚T<Ûë$ >∑Ts¡C≤&É.
edüT<Ûø’Ó £ ≈£î≥T+ãø£+ n+fÒ >√¢ã˝…C’ wÒ Hü é nì Á|üø{£ +Ï ∫ bÕXÊÃ‘·´ kÕÁe÷»´
yê<ëìï eT]+‘· eTT+<ä&TÉ >∑T y˚sTT+∫q >∑Ts¡C≤&É yês¡dTü &ÉT |æ$ qs¡d+æ Vü‰sêe⁄.
sT÷j·Tq y˚sTT|ü&>É \∑ T qe\ì düV≤ü Ádü|D üò Y ù|s¡T‘√ Væ≤+B˝ÀøÏ nqTe~+#ê&ÉT.
sTT<=ø£ yÓs’ T¡ <Û´ä + y˚sTT |ü&>É \∑ ì uÛTÑ C≤q yÓ÷j·T&É+ <ë«sê sT÷ n‘ê´<ÛTä ìø£
<äTu≤d” <ëì˝Àì kÕsêìï $T+π>XÊ&ÉT. Ä Á>∑+<∏ä+˝Àì Á|üø£è‹ Äsê<Ûäqì,
>√¢ã˝…C’ wÒ Hü é e´‹πsø£‘ì· Á>±MTD‘·˙ eTs¡T>∑T|ü]∫, <ëìe\¢ e#˚Ã Á|üe÷<ëìï
n]ø£{≤º&TÉ . j·÷+Á‹ø£ Hê>∑]ø£‘· <ë«sê n+‘·{˙Ï #·<Tä qT#˚dæ Åø¬ d’ MÔü ø£]+#ê\qï
yÓTT<ä{‘Ï s· +¡ $TwüqØ\ Ä<äsêÙìï |ü]|ü⁄wü+º #˚XÊ&ÉT.
yÓs’ T¡ <Ûë´*ï düèwæ+º ∫+~ Ä<ÛTä ì≈£‘˚
ìC≤ìøÏ ø=‘·Ô ` bÕ‘·, eT+Á‘·+ ` j·T+Á‘·+, e÷qTwü+ ` <Ó$’ ø£+, X¯ã+› `
ns¡+ú sT÷ yÓs’ T¡ <Ûë´\˙ï e\düyê<ä düèwæº e÷Á‘·yT˚ . yê>∑sêú$e dü+|üèøöÔ bÕs¡«r
|üsy¡ T˚ X¯«s¡T\e˝… X¯ãe› T÷ ns¡eú T÷ $&ÉBj·Tsêì$.
ne´ø£+Ô ô|q’ e´ø±Ôìï ø±|ü˝≤>± ì*bÕ&ÉT Á|üeTTK eTqdü‘Ô «· XÊgy˚‘Ô· ÁbòÕsTT&é.
<Ûsä à¡ ø±e÷\ô|’ nsêúìï ì*bÕ&ÉT e÷s¡Tÿ‡ |ü<ës¡+ú ô|’ <Óy’ êìï n~ÛH‘˚ >· ± ì*|æ+~
Å¬ø’düÔe+. JeC≤\+ô|’ eTìwæì n~Û|ü‹>± ì*|æ+~ Ä<ÛäTìø£‘·. e÷qe⁄&çô|’
j·T+Á‘êìï n~Û|‹ü >± ì*|æ+~ n‘ê´<ÛTä ìø£‘.·
sTT˝≤ <ä«+<ë«\ eT<Û´ä yÓs’ T¡ <Ûë´*ï düèõ+∫ y=ø£<ëìô|’ eTs=ø£<ëì Ä~Û|‘ü ê´ìï
nÁ|ü‹Vü≤‘·+>± ø=qkÕ–+#·&yÉ T˚ Ä<ÛTä ìø£‘.·
eTs√yÓ|’ ⁄ü ≈£L&Ü #·÷&ÉeTì düHê‘·q+ ôV≤#·Ã]düT+Ô ~. eTT+<äT≈£î n&ÉT>∑T
yÓjT· ´&É+ ø±<äT. eTT+<˚MT ˝Ò<Tä n>±<Û+ä ‘·|Œü . >∑‘+· ˝Òì<˚ qTy˚« ˝Òe⁄. düàè‹˝Òì<˚
ñìøÏ ˝Ò<Tä . düèwæ˝º <Ò Tä . düàè‹ô|’ >∑‹ì ì\T|ü⁄‘·T+~ Ä<ÛTä ìø£‘.· y=ø£ ø£D
å + >∑&ùç dÔ
49
#ê\T n<˚ Hê≈£î >∑‘· X¯‘ê_› n+{≤&ÉT ll.
esêí\T |ü⁄{Ïº yÓ+≥yÓ+≥H˚ q•düTHÔ êïsTT nì uÖ<ä+∆ n+≥T+~. X¯u≤›ìï
ø£D
å øÏ +£ n+≥T+~. n|ü
&ÉT X¯ã› uÀ<Û̊ nkÕ<Û´ä + nì K+&çdTü +Ô ~. düHê‘·q+
(ìs¡Tø£+Ô ` j·÷düTÿ&ÉT) n+<äTe\¢ X¯ã+› ì‘·´+— n~ nHê~, n<=ø£ |üs+¡ |üs.¡
ø£D
å øÏ y£ TÓ qÆ ñ#êÃs¡D yÓqTø£ ì‘·´X¯ã+› e⁄+~.) Bìï eTs¡∫ nHê~ |üs+¡ |üsô¡ |’
e´øÏìÔ ì\T|ü⁄‘·T+~ Ä<ÛTä ìø£‘.· n<˚ >=|üŒ $<Û«ä +kÕìøÏ $∫Ã¤‹øÔ ° ø±s¡D+.
ìs¡TDZ +, nìs¡«#·˙j·T+ nH˚ uÛ≤yê\øÏ uÛ≤s¡rj·T‘·‘«· +˝À #ê˝≤ ÁbÕ<Ûëq´+
e⁄+~. <˚e⁄&ÉT ñHêï&Ü, düèwæøº Ï eT÷\+ @$T{Ï ˝≤+{Ï Á|üXï¯ *ï nyê´ø£sD ¡ j° T·
Á|üXï¯ \T n+{≤&ÉT ãT<äT&∆ TÉ . n+fÒ düe÷<Ûëq+ #Ó|Œü ≈£L&Éì Á|üXï¯ \T.
düèwæ˙º , Á|üøè£ ‹˙, ñìøÏ˙ Á|ü‹<ë˙ï #Û~˚ +#·e#·TÃq˙, ns¡+ú #˚dTü ø√e#·TÃq˙
Ä<ÛTä ìø£‘· nVü≤+ø£]düT+Ô ~. ÄnVü≤+ø±s¡+ô|’ sTT|üŒ{Ïøπ Á|üøè£ ‹ ô|<ä› <Óã“ ø={Ï+º ~.
sT÷Hê{Ïø° Á|üø£è‹ô|’ e÷qe⁄&˚ $CÒ‘· nH˚ <äTs¡Vü≤+ø±sêìï $&Éeø£b˛‘˚,
eT+<ä–+#·ø£ eTT+<äT≈£î n&ÉT>∑Ty˚ùd~ n>±<Û+ä ˝Àπø, Á|üfij ¯ T· +˝Àπø. sTT<˚ düHê‘·q
dü+<˚X+¯ .
dü÷\ú + qT+∫ dü÷øå±àìøÏ #˚sT¡ ø√e&ÉyT˚ J$\ø£´å +. dü÷ø£àå +˝À dü÷\ú + e⁄+≥T+~
ø±ì dü÷\ú y˚T dü÷ø£àå + @Hê&É÷ ø±<äT. $‘·T˝Ô ÀH˚ #Ó≥Tº e⁄+~. #ÓfºÒ $‘·TøÔ ±<äT.
$ø±dü+ dü÷\ú yÓTqÆ ~. edüTÔ $ø±kÕìøÏ e÷qe⁄&ç n_Ûeè~∆ø° $T‹MT]q ÁbÕ<Ûëq´+
sTTe«&É+ n$y˚ø+£ .
H˚&TÉ XÊÅdj
Ô” T· <äèwæº ùV≤‘·Tyê<ë\ ù|s¡T‘√ #·˝≤eTDÏ ne⁄‘T· qï<ä+‘ê dü÷\ú <äèùw.º
n~ n+‘·sT¡ àK‘ê«ìøÏ XÊX¯«‘·+>± ‘·\T|ü⁄\T eT÷ùddæ+~. ãVæ≤s¡yTÓ qÆ <˚
dü÷\ú yÓTqÆ <˚ <äèwæøº Ï düTdüŒwü+º >± >√#·]+#˚<˚ dü‘´· eTH˚ dü÷\ú ãT~∆øÏ ø±s¡DyÓT+Æ ~.
>∑s“¡ d¤ úü •X¯óe⁄ ø£+fÒ H˚\MT<ä ‘·#êÃ&˚ e÷qe⁄&˚ C≤„ìj·TH˚ nC≤„HêìøÏ ø±s¡DyÓT+Æ ~.
•X¯óe⁄ø£+f… ÁbÂ&ÛTÉ &ÉT ÁX‚wßü &˜ HÉ ˚ eØZøs£ D
¡ ≈£î ø±s¡DyÓT+Æ ~.
50
edüTeÔ ⁄\ düsT¡ ≈£î\ $»è+uÛD Ñ øÏ, rÁej·÷+Árø£sD ¡ ≈£î <ë]rdæq j·T÷s¡|t
ÁbÕ#·´+ ø£+fÒ ÁbÂ&ÛyÉ TÓ qÆ <äH˚ eT÷s¡∫â +‘·q≈£î eT÷\yÓTqÆ ~. dü÷ø£àå +ø£+fÒ dü÷\ú +
@Hê&É÷ ÁbÕe÷DÏø+£ ø±<äT. bÕ]∆e<˚V≤ü + ø£+fÒ sTT+Á~j·÷\÷, sTT+Á~j·÷\ø£+fÒ
eTqdüT‡, eTqdüT‡ø£+fÒ ãT~∆ø+£ fÒ, Ä‘·à dü÷ø£àå yÓTqÆ $. Ä‘·à <äèwæº >√#·s+¡ ø±ø£b˛e&ÉyT˚
ø±<äT eTH√ãT<äT\∆ øÏ ≈£L&Ü n+<ä<Tä . yê≈£îÿ\T nø£ÿ&çøÏ #˚s˝¡ eÒ ⁄. ø±ì Ä‘·à nH˚<˚
n+‘·d÷ü ‡Á‘·+. H˚qT nH˚~ ˝Òì<˚ C≤Á>∑‘Y dü«|üï düTwüß|ü⁄\Ô ˝À q&Éj÷· &˚ J$øÏ
J$‘·«+ dæ~+∆ #·<Tä . ñìøÏ nH˚<˚ e⁄+&É<Tä .
ñìøÏì eTT+#˚ùd dü÷ú\edüTÔC≤\+, düs¡T≈£î\ e÷j·T dü÷ú\Á|ü|ü+#·+˝À
$Vü‰sêH˚ï J$‘·+>± ÁuÛ$Ñ T+|üCdÒ Tü +Ô ~. <Ûqä kÕ«e÷´H˚ï dü‘´· +>± ÁuÛ$Ñ T+|üCkÒ ˛Ô+~.
eTq+ dü÷\ú + qT+∫ dü÷øå±àìøÏ, $ø±dü+ qT+∫ ;»dæ‹ú øÏ, dü+|òTü ≥q\ >∑+<äs>¡ √fi¯+
qT+∫ ñìøÏøÏ Á|üj÷· DÏ+∫q|ü
&˚ y=ø£ dü÷Á‘·+ n+‘·d÷ü ‡Á‘·+ |ü≥Tºã&ÉT+Ô ~.
n|ü
&ÉT j·÷+Árø£sD¡ qT+∫ J$‘·+ ãj·T≥|ü&TÉ +Ô ~. düV≤ü »düŒ+<äq\ì ‹]–
bı+<äT‘·T+~. Vü≤è<äjT· + düV≤ü »düŒ+<äqì bı+<äT‘·T+~. n|ü
&ÉT eTìùwø±<äT
|üXó¯ |üø±å ´<äT˝Òø±<äT düø\£ edüTCÔ ≤\eT÷ Je\ø£D å +‘√ ‘=DÏødÏ ˝ü ≤&ÉT+Ô ~. düø\£
qø£åÁ‘ê\÷ >√fi≤\÷ <Ó’eì\j·÷\T>± Jeì\j·÷\T>± >√#·]kÕÔsTT. @B
ÁbÕDs¡Væ≤‘·+ ø±<äT, ìØ®e+ ø±<äT j·÷+Á‹ø£+ ø±<äT Á>∑Vü‰+‘·sê\˝À ø±<äT
eTq˝À eT≥Te÷j·TyÓTqÆ Je \ø£Då ≤ìï ‹]– bı+~q|ü⁄&ÉT e÷Á‘·yT˚ eTq+
j·T+Á‘ê\T>± j·T+Á‘ê\T ñ‘·Œ‹Ô #˚ùd edüTÔe⁄\T>± e÷¬sÿ{Ÿ e÷j·T˝À
ø=≥Tº≈î£ b˛‘·Tqï düsT¡ ≈£î\T>± ø±ø£ nq+‘· JeC≤\+˝À Je⁄\T>± #·*kÕÔ+. n<˚
Je⁄ì y˚<qä øÏ |ü]cÕÿs¡+, düHê‘·q+.
51
sêDÏ •eX¯+ø£sX¡ s¯ à¡
ªª~ ˝≤dtº Áu≤Væ≤àDYµµ Á>∑+<∏+ä <ë«sê ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´
˝Àø£+˝À düTÁ|üd<æ Tä &›∆ q’Ó s¡#s· TT‘· sêDÏ •eX¯+ø£sX¡ s¯ à¡ .
Ms¡T 1966˝À ø√qd”eT˝Àì yÓ÷&˚≈î£ Ás¡T nH˚ Á>±eT+˝À
»ìà+#ês¡T. u≤\´+qT+&˚ dü+düÿè‘· uÛ≤wüì, y˚<ë+‘·,
yê´ø£sD
¡ XÊÅkÕÔ\ì dü+Á|ü<ëj·T |ü+&ç‘T· \e<ä› XÊg|ü<‹∆ä ˝À nuÛ´Ñ dæ+#ês¡T.
Ms¡T ‘Ó\T>∑T, dü+düÿè‘· uÛ≤wü\˝À myéT.@ |ü{≤ºì bı+<ä≥y˚T ø±ø£, á
s¬ +&ÉT uÛ≤wü\˝ÀqT #ê\ s¡#q· \T #˚XÊs¡T. M] s¡#q· \T Á|üd<æ ∆ä ~q, yês¡
|üÁ‹ø£˝À¢q÷, $$<Ûä dü+ø£\Hê\˝ÀqT Á|ü#T· ]+#·ã&Ü¶sTT. ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü˝À
ø£<\ä∏ ÷, yê´kÕ\HÓìï+{ÏH√ X¯sà¡ >±s¡T s¡∫+#ês¡T. Ms¡T s¡∫+∫q ªª~ ˝≤dtº
Áu≤Væ≤àDYµµ Á>∑+<∏ä+ ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´s¡+>∑+˝À rÁe dü+#·\q+ düèwæº+∫,
≈£î\eT‘ê\ >∑T]+∫ rÁe#·sÃ¡ qT ˝ÒeBdæ+~. á Á>∑+<∏+ä Ä+>∑,¢ ø£qï&É
uÛ≤wü\˝À ≈£L&Ü nqTyê<äyTÓ +Æ ~. M] Ç‘·s¡ s¡#q· \T: 1) Á>∑V‰ü +‘·sy¡ êdæ,
2) |ü⁄sêDy˚<+ä , 3) nyÓT]ø£ì»+ yÓTT<ä˝q’… $.
Ms¡T ªVæ≤+<äT‘·«µ nH˚ qè‘·´s¡÷|üø±ìï ≈£L&Ü s¡∫+#ês¡T. Bìì Á|üeTTK
≈£L∫|üP&ç ø£fi≤ø±]DÏ kÕ«‹ k˛eTHê<∏é Á|ü<]ä Ù+#ês¡T.
X¯sà¡ >±s¡T #ê˝≤ ø±\+ $s¡d+ü ˝À düuTÑÛ ´ì>± ñHêïs¡T. <ä[‘·yê<äT\‘√
ø£*dæ ùdïVü≤|üPs¡«ø£+>± e⁄+&É≥y˚T ø±ø£, dü+|òT” uÛ≤e s¡#q· \T ≈£L&Ü #˚XÊs¡T.
Á|üeTTK <ä[‘· ø£$ eT<ä÷]› qπ>wt u≤ãT‘√ ø£*dæ ªª}s¡T, yê&Éµµ nH˚ dü+ø£s¡
ø£$‘· s¡∫+#ês¡T. áj·Tq ‘·q s¡#q· \ <ë«sê $|üe¢ <ä[‘·yê<ä kÕVæ≤‘ê´ìï
|ü⁄qs¡÷à˝≤´+ø£q+ #˚XÊs¡T. e\düyê<ä+ô|’ Ä<ÛäTìø£‘·ô|’, rÁe $eTs¡ÙqT
ø=qkÕ–dü÷Ô s¡#q· \T #˚dTü qÔ ï y˚T<Ûë$ sêDÏ •eX¯+ø£sX¡ s¯ à¡ .

సనాతనం ఆధునికత శివశంకర శర్మ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

సనాతనం ఆధునికత శివశంకర శర్మ

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

సనాతనం ఆధునికత శివశంకర శర్మ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

düHê‘·q+ ` Ä<ÛäTìø£‘·

sêDÏ •eX¯+ø£s¡ X¯sà¡

>∑]yÓTﬁ¯ﬂ d”‘êsê+ eT]j·TT eTVü‰\øÏåà

Á|ü‘·T\≈£î : $XÊK bÂs¡Á>∑+<∏ë\j·T+

dü+|ü<ä n+fÒ j˚T$T{Ï nqï Á|üXï¯ øÏ eTq+ sTT#·TÃø=H˚ düe÷<Ûëq+˝À e∫Ãq

ìC≤ìøÏ Áu≤Vü≤àDT\T uÖ<ä∆C…’q Á|üuÛ≤yê\øÏ ˝ÀHÓ’ ø=ìï ÁbÕ+‘ê\˝À

nì ø±ì y˚\÷´ »&çy® TÓ +≥T #˚dTü qÔ ï~ eTqTwüß˝Ò. n~ dü+Á|ü<ëj·T+ <ë«sê

n+fÒ $C≤„qXÊg+ düs«¡ s√>∑ ìyês¡DÏ nqïe÷≥. BìøÏ |üP]Ô $s¡T<äy∆ TÓ qÆ

You might also like