UNIVERSITETI “NËNË TEREZA” – SHKUP

FAKULTETI I SHKENCAVE SOCIALE

CILKLI I DYTË

LËNDA: USHQIMI, MEDIAT DHE SHOQËRIA

TEMA: NDIKIMI I FAKTORËVE TË NDRYSHËM KULTURORË NË USHQIM

MENTOR: PUNOI:

Prof. Dr. Enver Abdullahi Denis Raufi

QERSHOR 2019, SHKUP

 Ndikimi i faktorëve të ndryshëm kulturorë në ushqim

Shumica e qyteteve të mëdha në botë janë të përbërë nga shoqëri të ndryshme, të përbërë nga një
numër i madh individësh me prejardhje të ndryshme etnike dhe kulturore. Përkatësia etnike i
referohet një grupi social, i cili ndan disa tipare dalluese, siç janë gjuha, kultura, pamja fizike,
feja, vlerat dhe zakonet. Nga ana tjetër, kultura i referohet asaj se si bëjmë dhe shikojmë gjërat në
grupin tonë. Për shembull, një grup vlerash të përbashkëta, supozime, perceptime dhe konventa
të bazuara në një histori dhe gjuhë të përbashkët mund të krijojnë një grup të caktuar. Që
shoqëria të funksionojë në mënyrë efikase dhe pa probleme, këta individë duhet të mësojnë të
integrohen dhe të bashkëjetojnë së bashku. Kjo do të përfshijë ndër të tjera, pranimin dhe
marrjen e mostrave të llojeve të ndryshme të ushqimeve dhe madje edhe përshtatjen e dietave të
tyre. Kjo është për shkak të kulturës së madhe të ndikimit dhe përkatësisë etnike në dietë, gjë që
rezulton në ndryshime në shëndet. Si rezultat, zgjedhjet dhe përzgjedhjet e ushqimit që bëjnë
njerëzit, në klasat e ushqimeve që hanë, do të ndryshojnë shumë.

Ushqimet dhe të ushqyerit mund të ndikohen gjithashtu nga kultura, në lidhje me besimet e
ndryshme brenda kulturës.

Feja luan një nga rolet më me ndikim në zgjedhjet dhe përzgjedhjen pasuese të ushqimeve të
konsumuara në shoqëri të caktuara. Për shembull, në fetë hinduiste dhe budiste, konsumimi i
mishit të derrit nuk inkurajohet. Kjo është për shkak se ajo konsiderohet të mos jetë mish i
pastër. Si rezultat i kësaj shumica e hinduve dhe budistëve (rreth 90%) e ndjekin këtë rregull
verbërisht. Ata refuzojnë të hanë fare mish dhe janë vegjetarianë të rreptë, megjithëse lejohen të
hanë pule dhe qingj. Në të kundërt, vetëm konsumi i mishit të derrit dhe jo i viçit është i ndaluar
për të njëjtat arsye në fenë islame dhe judaizmin. Kjo do të thotë që lutjet speciale bëhen në
mënyrë që të hahet këto kafshë të pranueshme. Në kontrast të thellë krishterimi dhe feja katolike
lejojnë konsumimin e çdo lloj mishi pa pasur nevojë për ndonjë lloj pendimi ndaj Zotit në
formën e lutjes. Gjithashtu, në ekstremin tjetër të këtyre feve, feja Jain nuk lejon që të hahet
ndonjë mish dhe çdo perime të rritur nën tokë.

Gjatë vendosjes së bashkësisë sime, pacienti i parë që kam intervistuar, kishte dietë të saj të
ndikuar kryesisht nga besimet e saj fetare. Për shembull ajo ishte një hindu rreptësisht
vegjetariane. Nuk hante asnjë prodhim të qumështit. Dieta e saj kryesisht përbëhej nga orizi i zier
dhe një përzgjedhje e gjerë e perimeve, dhe për ëmbëlsirë disa fruta të freskëta. Pacientët e dytë
dhe të tretë ishin të dy të krishterë dhe dietat e tyre nuk ishin aq strikte dhe ishin më të ndryshme
dhe të balancuara. Si rezultat, unë konkludoj që këta pacientë nuk e zgjedhjen e tyre ushqimore
të ndikuar kryesisht nga feja e tyre.

Në rastin e pacientëve të intervistuar, vetëm pacienti i parë ishte shumë fetar. Kjo rezultoi në
zgjedhjet e saj ushqimore duke u ndikuar shumë nga feja. Megjithatë dy pacientët e ardhshëm
nuk ishin aq fetarë nga pranimi i tyre, gjë që rezultoi që ata kishin më shumë liri sa i përket
zgjedhjes së tyre në ushqimet që hanë.

Faktori familjar: Mund të vendosim disa faktorë personalë që ndikojnë në zgjedhjen e

ushqimeve. Për shembull, në kulturat tradicionale të Lindjes, ushqimet priren të përgatiten për
një numër të madh njerëzish në orët e rregullta të ditës. E kundërta është e vërtetë në kulturat
perëndimore, ku ushqimi përgatitet më rrallë gjatë ditës dhe shpesh të njëjtat vakte janë ngrënë
më shumë se një herë gjatë ditës. Pacienti im i parë ndoqi një dietë tipike lindore dhe bëri ushqim
për burrin dhe fëmijët e saj në intervale të rregullta gjatë ditës. Sidoqoftë, dy pacientët e tjerë
kanë tendencë të ndjekin dietat tipike perëndimore dhe hanë ushqim në kohë më pak të rregullta
gjatë ditës. Ata gjithashtu tentojnë të gatuajnë ushqime të ndryshme ose të blejnë ushqime të
përgatitura paraprakisht për fëmijët e tyre dhe jo të gjithë familja ha të njëjtin vakt.

Një faktor tjetër personal, që ndikon në zgjedhjen e ushqimit, është profesioni i pacientit. Ky
faktor ndikon drejtpërdrejt në klasën shoqërore të njerëzve. Në disa profesione të tilla si punët
fizike, të cilat lidhen me status të ulët socio-ekonomik, zgjedhjet e ushqimit shpesh janë të
kufizuara. Pacienti im i dytë ishte një ndërtues, i cili nuk kishte punë të rregullt. Si rezultat,
familja e tij priret të blejë vetëm ushqime bazore, të tilla si bukë dhe qumësht, vetëm një herë në
javë nga dyqanet dhe tregjet lokale. Në rastin e familjes së tij, një gamë e gjerë e ushqimeve të
ndryshme nuk është e domosdoshme. Kjo për shkak se ai nuk fiton një rrogë të madhe, kështu që
nuk mund të përballojë shpenzimin e të ardhurave të tij të kufizuara në produktet ushqimore
luksoze të panevojshme. Në kontrast me këtë pacienti im i parë ishte gruaja e një biznesmeni i
cili do të përfshihej në një klasë më superior të një hierarkie shoqërore. Si rezultat ajo priret të
shkojë në dyqane të paktën dy herë në javë dhe blen ushqimet e saj nga supermarkete të mëdha
më të kushtueshme. Pacientët e tretë ishin një çift i moshuar, të cilët ishin të dy ish atletë.
Megjithatë ata tani janë edhe fermerë. Për shkak të së kaluarës së tyre sportive, ata janë mësuar
me një dietë ushqyese të ekuilibruar dhe të dy ende ndjekin një mënyrë jetese të shëndetshme.

Gjendja dhe personaliteti individual i pacientit mund të ndikojnë në zgjedhjen e ushqimeve

tona. Pacienti im i dytë përdori një dietë më pak të ekuilibruar dhe ushqime më të shpejta sesa dy
pacientët e tjerë. Kjo mund të jetë për shkak të kufizimeve financiare të tij dhe familjes së tij, gjë
që rezulton në atë që gëzon jetën në një masë më të vogël. Si rezultat ai ka tendencë për të
ngrënë më shumë ushqime të ëmbla dhe meze të tjera. Ndërsa dy pacientët e tjerë dukej se e
shijonin jetën më shumë, ata hanë vetëm në vakte të rregullta të ushqimit dhe nuk hanë midis
vakteve gjëra të shpejta.
Faktorët gjeografikë siç është ajo ku jetojnë njerëzit dhe sfera e dyqaneve që ndodhen pranë tyre
mund të ndikojnë në zgjedhjen e tyre të ushqimeve. Për shembull, disa familje me të ardhura të
ulëta mund të jetojnë larg dyqaneve të caktuara. Këto familje mund të mos jenë në gjendje të
përballojnë një makinë ose të paguajnë rregullisht për transportin publik për të udhëtuar atje ku
ndodhen më shumë dyqane. Si rezultat, zgjedhjet e tyre ushqimore do të kufizohen vetëm në
dyqanet lokale, të cilat mund të kenë një përzgjedhje të dobët të disa ushqimeve. Të dy pacientët
e parë dhe të dytë jetojnë në afërsi të supermarketeve të mëdha dhe sende ushqimore më të vogla
dhe tregje. Si rezultat ata kanë mundësinë të zgjedhin dhe të zgjedhin dyqanet për të blerë
ushqime të caktuara. Megjithatë, pacientët e tretë, të cilët janë fermerë, jetojnë shumë larg nga
çdo dyqan, kështu që duhet të udhëtojnë në qytet ku ka më shumë dyqane për të pasur një
shumëllojshmëri më të gjerë të ushqimeve në dispozicion të tyre. Ata mund të blejnë një herë në
javë mallra të freskëta. Megjithatë, edhe këtu zgjedhja e ushqimeve është e kufizuar. Si rezultat,
çdo ushqim që dëshiron, i cili nuk është i disponueshëm këtu, ata duhet ta rrisin ose të prodhojnë
vetë. Kjo varet edhe nga sezoni, kështu që zgjedhjet e tyre ushqimore ndikohen shumë nga këta
faktorë.

Ka shumë faktorë të tjerë që ndikojnë në zgjedhjen e ushqimit që hamë. Midis tyre është mosha
e individit që zgjedh ushqimin. Pulë me salcë, te cilat jane kryesisht ushqime te zgjedhura nga te
rinjte se sa te moshuarit. Në shumicën e rasteve do të hanë ushqime më të me vaj, siç janë
burgers dhe patate të skuqura. Ata gjithashtu do të gatuajnë ose do të hanë ushqime të bëra në
shtëpi jo aq shpesh sa njerëzit e moshuar. Në ekstremin tjetër brezi i vjetër mund të ketë përjetuar
një ngjarje të tillë si një goditje ose sulm në zemër. Kjo do të rezultojë në ndryshimin e
qëndrimeve ndaj zgjedhjeve ushqimore më të shëndetshme dhe një diete më të ekuilibruar. Kjo
është për shkak se këta njerëz mund të kenë ndryshuar perceptimin e tyre të ushqimit.

Pacienti im i dytë, i cili kishte pësuar një sulm të butë në zemër në një moshë të hershme disa
vjet më parë, dhe ka nisur të rikonsiderojë dietën e tij.

Një faktor tjetër që prek përzgjedhjen e ushqimeve është përkatësia etnike. Kjo është për shkak
se njerëzit që i përkasin grupeve etnike do të jenë rritur në një stil dhe mënyrë të caktuar. Kjo do
të thotë faktorë të tillë si pikëpamja e tyre dhe qëndrimet ndaj jetës dhe njerëzve, shëndetit dhe
madje edhe zgjedhjeve ushqimore do të ndikohet shumë nga grupi i tyre etnik. Këta faktorë janë
më shumë një çështje në këto grupe në kohërat e hershme të fëmijërisë. Grupet afrikane dhe Afro
Karaibe zakonisht konsumojnë ushqime, të cilat përmbajnë shumë mish të ndryshëm dhe shumë
grurë dhe oriz. Grupet lindore dhe ato lindore do të konsumojnë ushqime, të cilat përmbajnë
shumë bimë dhe erëza të ndryshme. Grupet tipike perëndimore do të konsumojnë ushqime, të
cilat janë shumë më tepër të shumëllojshme sesa grupet tjera etnike. Megjithatë, edhe njëherë ka
përmbajtje të lartë të mishit në ushqime.

Për shembull, pacienti im i parë ishte një grua indiane që u rrit në Indi dhe erdhi në Angli në
adoleshencë të saj të vonë. Shumica e ushqimeve të saj janë shumë bimë dhe erëza të ndryshme.
Ushqimet e saj gjithashtu përmbanin shumë perime dhe pa mish. Në kontrast me këtë, pacienti
im i dytë ishte një njeri i lindur në Kubë, i rritur në Barbados, pastaj erdhi në këtë vend. Ai ka
shumë mish zakonisht me oriz ose produkte të ndryshme të embrionit të grurit. Ai gatuar me
vajra të vogla dhe pak erëza apo bimë. Ai gjithashtu përfshin pak fruta dhe perime me ushqimet e
tij. Pacientët e tretë ishin një çift irlandez që hanë një dietë të ekuilibruar mirë.

Faktori im i fundit është alergji ndaj ushqimeve të ndryshme. Asnjë nga pacientët e mi nuk ka
pasur alergji ndaj ndonjë ushqimi, por disa pacientë mund të jenë alergjikë ndaj disa ushqimeve.
Ndërthurja e laktozës dhe alergjitë e produkteve të arrës janë të zakonshme në mesin e popullatës
britanike. Këto shkaqe janë shkaqe të një reaksioni alergjik, i cili do të shkaktojë sëmundje dhe
ndoshta vdekje në pacient.

Ka shumë faktorë personalë, të cilët ndikojnë në zgjedhjen e ushqimeve të ndryshme.

Profesionistët e kujdesit shëndetësor duhet të jenë të vetëdijshëm për këta faktorë për të qenë në
gjendje të punojnë në të ardhmen. Si rezultat, është e nevojshme të vlerësojmë dhe të pranojmë
ndikimin e gjerë të kulturës dhe përkatësisë etnike.