The Journal of Academic Social Science Studies

International Journal of Social Science

Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/JASSS3495
Number: 49 , p. 439-456, Autumn I 2016
Yayın Süreci
Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date - Yayınlanma Tarihi / The Published Date
28.07.2016 30.09.2016

ROMANTİK İLİŞKİLERİN VE AŞKIN SANALLAŞMASI:

TÜRK VE ALMAN EDEBİYATINDAN BENZER ÖRNEKLER
VIRTUALIZATION OF ROMANTIC RELATIONSHIPS AND LOVE:
TYPICAL EXAMPLES FROM TURKISH AND GERMAN LITERATURE
Arş. Gör. Dudu UYSAL
Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Alman Dili ve Edebiyatı Bölümü

Öz
Dijital çağda kendisini hem küresel hem de yeni bir iletişim medyası olarak
tanıtan internet insanların çevrimiçi iletişim kurabilecekleri sanal bir dünya yaratmıştır.
Bu dünya içerisinde bireylerin birbirleri ile herhangi bir kısıtlama olmadan özgürce
iletişime geçebilecekleri bir ortam kurulmuştur. Bireyler bazen gerçek bazen de kur-
gulanmış kimliklerini, metinlere dayalı ve dijital açıdan nötr olan ancak semantik açıdan
cinsiyete sahip olan sanal bedenlerini kullanarak bu tür bir iletişime geçmişlerdir.
Dolayısıyla sanal bir kültür içerisinde kendisini temsil etmeye çalışan bireyler de
diğerleriyle sanal ilişkiler kurar. Bu ilişkilerin genelden özele doğru bir yol izlemesi
iletişimin duygu yönünden giderek daha da yoğunlaşmasına neden olur. Sanal alanda
kurulan iletişim sırasında duyguların bu denli yoğunlaşması ise sanal aşk ilişkilerini ve
sanal cinsellikleri ortaya çıkarır. Bu gelişmeler ışığı altında aşkın sanallaşması ile ilgili
evreler detaylı bir şekilde incelenmiştir. Sanal aşk ilişkisinin ne olduğu, sanal aşk
ilişkisinin neden tercih edildiği, sanal aşk ilişkilerinin hangi evrelerden geçtiği ve sanal
aşk ilişkilerinin sonuçlarının ne olduğu gibi sorulara cevaplar aranmıştır. Daha sonra bu
çalışma kapsamında aşk ilişkilerinin sanallaşması ile ilgili bilimsel yaklaşımların
edebiyat alanındaki yansımaları araştırılmıştır. Bu aşamada Türk ve Alman dilinde
kaleme alınmış eserlerdeki figürlerin hayatları romantik ilişkilerin ve aşkın sanallaşması
bağlamında incelenmiştir ve seçilen bu eserler her iki edebiyat alanında da aşk ilişkile-
rinin sanallaşmasına örnek model olarak gösterilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Sanal Aşk İlişkisi, Sanal Cinsellik, Sanal Aldatma, Türk ve
Alman Edebiyatı

Abstract
Internet which introduces itself both as global and new media in the digital age,
has created a virtual world, where people contact with each other online. An environ-
ment where individuals contact with each other freely without any restrictions, has been
established in this world. In this type of communication, individuals use sometimes real
440

Dudu UYSAL

or fictional identities and text-based, digitally gender-neutral but semantically gender-

owning virtual bodies. Therefore, individuals trying to represent themselves in a virtual
culture establish virtual relationships with others. This kind of relationships progresses
from the general to the specific leading to an increase in feelings. During the established
contact in cyberspace, the intensification of feelings reveals virtual love affairs and virtu-
al sexualities. In the light of these developments, phases about the virtualization of love
have been examined in detail. The questions such as ‚What is a virtual love affair?, Why
is it preferred?, Which stages does it go through?, What are the consequences of this vir-
tual love affair?‛, have been answered. Then, reflections of scientific approaches about
the virtualization of love affairs in the literary field have been researched in this study.
At this stage, life of the figures in the novels written in Turkish and German language
has been examined within the context of the virtualization of romantic relationships and
love. These chosen novels have been shown as a sample about the virtualization of love
affairs in both literary fields.
Keywords: Virtual Love Affair, Virtual Sexuality, Virtual Infidelity, Turkish
and German Literature

GİRİŞ çekleşen aşk, bireylerin sanal alanda çevrimiçi

20. yüzyılda teknik alanda meydana
gelen yenilikler fotoğraf, telefon, televizyon,
video ve bilgisayar gibi iletişim medyalarının
gelişimine zemin hazırlamıştır. İletişim med-
yalarındaki bu tür yenilikler insanlar arasın-
daki iletişimi kolaylaştırmanın yanı sıra duy-
guların sanallaşmasına (Virtualisierung) da
yol açmıştır. Özellikle 20. yüzyılın sonlarına
doğru kendisini dijital bir çağın yeni bir med-
ya aracı olarak tanıtan ve 21. yüzyılda da
sunduğu yeniliklerle kendisini neredeyse
vazgeçilmez kılan bilgisayarın küreselleşmiş
bir dünyanın iletişim medyası olan internete
bağlanmasıyla birlikte duygulardaki sanal-
laşma oranı da iki katına çıkmıştır. Bu du-
rumda neredeyse tüm gereksinimlerini küre-
sel bir ağla gerçekleştirmeyi tercih eden insa-
noğlu duygularının tatmin sürecinde de bu
ağı seçmiştir. Dijital dönüşümün (digital turn)
geleneksel iletişim medyalarının sınırlarını
ortadan kaldırmasıyla birlikte aşk ilişkilerini
ilgilendiren geleneksel iletişim medyaları da
dönüşüme uğramıştır. Bu tür bir dönüşüm
içerisinde birbirleriyle duygusal bir bağ kuran
çiftler aşk mektupları yerine elektronik posta-
ları, kısa mesajları ve anlık iletileri tercih et-
mişlerdir. Çiftlerin daha önceden ortaklaşa
kararlaştırdıkları köşe ya da çeşme başlarının
yerini sanal alanlarda (cyberspace) çevrimiçi
olma (online) durumu almıştır. Gerçek
mekânlarda bireyler arasında ilk görüşte ger-
olmasıyla birlikte ilk tıklamada aşka dönüş-
müştür.
Teknolojik gelişmelere bağlı olarak
insanların sosyo-kültürel hayatlarında karşı-
laştıkları bu tür yeniliklerden edebiyat da
kendisini soyutlayamamıştır. Ağdalı bir dilin
kullanıldığı ölümsüz eserler olarak görülen
aşk romanlarına, günümüzde çizgisellikten
yoksun, çevrimiçi olarak oluşturulmuş hi-
permetinler (Hypertext) eklenmiştir. Roman-
lara yoğun duygularla aktarılması gereken
aşk, sanal alandaki iletişim biçimleriyle basit-
leştirilerek aktarılmıştır. Bu durum edebiyat
içerisinde aşk romanlarının modernleşmesi
olarak görülmektedir.
Bu doğrultuda ağa bağlı dijital ileti-
şim medyaları içerisinde aşk duygusunun
sanallaşma evrelerini bilimsel yaklaşımlarla
destekleyerek göstermek, Türk ve Alman
dilinde kaleme alınmış romanlarda adı geçen
figürlerin hayatlarından bu bilimsel yaklaşım-
ları desteleyen ya da onlara karşı olan kanıtlar
sunmak çalışmanın asıl amacını oluşturur.
Çalışma kapsamında ele alınacak söz konusu
eserler ise Payan Çizioğlu’nun ‚Aldatmanın
Sanal Hali‛ (2010), Canan Tan’ın ‚Aşkın Sanal
Halleri‛ (2010), Süreyya Yaz’ın ‚Sanal Tutku‛
(2009), Daniel Glattauer’in ‚Gut Gegen
Nordwind‛ (2006) ve ‚Alle Sieben Wellen‛
(2009) adlı romanlarıdır.
Romantik İlişkilerin Ve Aşkın Sanallaşması: Türk ve Alman Edebiyatından Benzer Örnekler
1. Gerçek ve Sanal İlişkiler Bağla-
mında Aşkın Sanallaşması
Dilbilimsel dönüşüm (linguistic turn)
evresinden dijital bir dönüşüm evresine ge-
çilmesiyle birlikte kendisini yeni bir medya
olarak gösteren bilgisayar küresel boyutta
işlev gören bir ağa (Netz) yani internete bağ-
lanır. Wildt’e (2011:2-3) göre ağa bağlı bilgisa-
yarla oluşturulan bir sanal alan içerisinde yeni
bir tür etkileşim, iki kat bir anlam ve sonsuza
kadar uzanan büyük bir medya ortaya çıkar.
Bu tür bir iletişim teknolojisiyle kurulan ilişki
boyutları da medyaya dahil olur ve bireyler
burada ağ üzerinde kurulan sanal ilişki içeri-
sine girer. Kendisini gerçek ilişkinin dönüşü-
mü olarak nitelendiren sanal ilişki gerçek aşk
ilişkisinin de dönüşümüne neden olur.
Burada özellikle gerçek ve sanal ilişki
arasındaki benzerlikler ve farklılıklar önemli
bir rol oynar çünkü sanal ilişkinin, sanal aşk
ilişkisinin (virtuelle Liebesbeziehungen) ve
sanal aşığın (virtueller Liebhaber) kapsamlı
bir tanımının yapılabilmesi için bu farlılıkların
ve benzerliklerin ele alınması gerekir. Bu doğ-
rultuda gerçek ilişkilere dayanan iletişimler
yüz yüze (face to face) gerçekleşir. Döring
(2000:39,55,56) yüz yüze iletişimde bulunan
bireylerin fiziksel bir bedenle, somut bir dış
görünüşle, mimik ve jestlerle göz önüne gel-
diğini ve aynı durumun gerçek aşk ilişkileri
içerisinde de geçerli olduğunu belirtir çünkü
bireyler arasında gerçekleşen duygusal bir
bağ ilk bakış ve ilk görüşle kurulur. Gerçek
hayatta kurulan bu tür ilişkileri de çevrimdışı
(offline) ilişkiler, gerçek hayat ilişkileri, üç
boyutlu ilişkiler ya da şahsi ilişkiler olarak
adlandırır. Ağa bağlı bir bilgisayar, telefon ya
da tabletler ile kurulan ilişkileri ise ağ ilişkileri
(Netzbeziehungen) ya da sanal ilişkiler (virtu-
elle Beziehungen) olarak tanımlar.
Gerçek aşk ilişkisinin uyum kurgusu-
nu (Konsensfiktion) simülasyon (Simulation)
ve simulakr (Simulacrum / Simulakrum) kav-
ramlarıyla sanal alanın sanal gerçekliği (virtu-
elle Realität) içerisinde gerçekleşen sanal aşk
441
ilişkilerine aktarmaya çalışan Landfester’e
(2004:218,219,230) göre gerçek aşk ilişkisinde-
ki uyum kurgusu sanal aşk ilişkisi içerisindeki
bireyin elinden alınır ve göstergelerin takas-
landığı sanal gerçeklik içerisine aktarılır. Bu
durumda birey sanal alanla simüle edilmiş
gerçekliği (simulierte Wirklichkeit) kabul
etmiş olur ve sanal alan içerisinde kendisini
göstermeden muhtemel bildiriler üretmeye
başlar. Bu noktada gerçek aşk ilişkisinin aşk
mektuplarıyla gerçekleşmesi aşamasında,
yazının çizgiselliği söz konusuyken, sanal aşk
ilişkisinde çizgiselliği olmayan, karışık ve
sonsuza kadar değişkenlik gösteren bir ileti-
şim ön plandadır. Bu tür bir sanal aşk iletişimi
sanal alan içerisinde hipermetinlerle gerçekle-
şerek kendi kendisini sahneler. Sanal gerçek-
lik içerisinde varlık ve gösterge, yani beden ve
gösterge arasındaki sınırlar ortadan kalktı-
ğından gerçek aşk ilişkisindeki uyum kurgu-
sunun halüsinasyon özelliğine yeni bir boyut
kazandırılmış olur. Bu durumda tutkunun
sanallaşması kendisini her geçen gün daha
açık bir şekilde göstermektedir. Sanal aşk
ilişkisi içerisinde okuyucu metni aşk sanatının
bir simulakrı olarak ele alır ve bu tür bir sanat
birey ve metin arasındaki bir ara yüz olarak
söylenmeyen her şeyi tasarlar. Bu tür bir si-
mulakr aşkı medya içerisine sonsuz olarak
dahil eder ve sanal aşk ilişkisi içerisinde be-
deni yazıdan ayırmayarak yazıya başarılı bir
canlandırma fırsatı sunar. Bu da gerçekliğin
sanallaşmasıyla ve parıltılı bir şöhrete kavuş-
masıyla mümkündür. Sanal aşk ilişkisinin
ifade biçimi gerçek aşk ilişkisindeki gibi
uyum halüsinasyonu değil de uyumun aşkın
halüsinasyon yaratıcı gücü üzerinde kendi
kendisini tasarlaması olarak gösterilir. Bu da
beden ve metnin birbirine bağlanmasıyla ger-
çekleşmektedir.
Döring (2000:55,56,40) ise sanal aşk
ilişkilerinde dijital metinlere, seslere ve imge-
lere ait göstergeleri merkeze alarak tutkunun,
cinselliğin ve bağlayıcılığın eş zamanlı olarak
aktarıldığını vurgulamaktadır. Bu aşamada
442
cinsel fantezilerin ayrıntılı olarak anlatılması
sırasında ortaya çıkan heyecanı tutkuya örnek
olarak gösterir. Cinselliğe örnek gösterdiği
olay ise bireysel problemlerin ağda kurulan
bir sanal aşk ilişkisiyle desteklenmesidir. Bu
tür ilişkilerde bağlayıcılık ise düzenli bir ileti-
şim kurmaya dayanır. Döring bağlayıcılık
temelinde inşa edilen sanal aşk ilişkisinin
dostluk, hayranlık ve sempati uyandıran bir
iletişim tutumu ürettiğini ileri sürer. Ona göre
bu tür bir iletişim duyguların yoğunlaşmasıy-
la birlikte birbirilerini yakından tanıma fırsatı
bulan bireyler belirsizliklerini, düş kırıklıkla-
rını ve problemlerini birbirlerine kolayca açık-
lar, sabırla dinler ve bunlarla ilgili deneyimle-
rini birbirleri ile paylaşırlar. Ayrıca birbirleri-
nin davranışlarını, gizli ve sıkıntı veren duy-
gularını doğrulama fırsatı da bulabilirler.
Hızla gelişen bu tür bir ilişkinin uygun bir ruh
arkadaşlığı doğurmasıyla birlikte romantik
ilişkilerin sanallaşması kendisini açıkça gös-
termektedir. Döring sanal aşk ilişkisini erotik
bir aşk bağlamında da ele alır ve burada ero-
tik heyecanlanmaların flörtlerle ve şakalaşma-
larla gerçekleştiğini dile getirerek gerçek ha-
yatta yüz yüze kurulan bir aşk ilişkisindekin-
den daha saldırgan ve heyecanlı olduğunu
ileri sürer. Bireyler burada göstergelerdeki
bilgi boşluklarını kendi ideallerine göre dol-
durur ve dönüşümlü bir çekim gücü ortaya
çıkarırlar. Bu noktada gerçek ilişkide ilk ba-
kışta kendisini var eden bir aşk ilk tıklamada
ortaya çıkan bir aşka dönüşür.
Çevrimdışı ve çevrimiçi bir aşk ilişkisi
arasındaki ayrıma değinen Katzer (2016:258)
internetin kurduğu çevrimiçi bir zaman içeri-
sinde tekdüzeliğin, problemlerin ve gücün
parantez dışına alındığını ileri sürer ve bura-
daki asıl amacın bireyleri zaman kaybettir-
meden güzel olana yönlendirmek olduğunu
belirtir. Bu durumda çevrimdışı bir tekdüzelik
içerisinde yaşanan bir aşk ilişkisi çevrimiçi bir
aşk ilişkisinin verdiği mutluluk kadar toz-
pembe değildir. Çünkü çevrimdışı bir aşk
ilişkisinde soğukkanlılıkla tartışılamayacak
konular, yanlış anlamalar ve krizler ortaya
çıkar. Sanal aşk ilişkisi içerisinde var olmaya
Dudu UYSAL
devam eden şeyler çevrimdışı bir aşk ilişkisi
içerisinde fiziksel bedenin varlığıyla ve küçük
jestler ya da bedensel olan başka hareketlerle
ortadan kaldırılır. Çevrimdışı bir hayatta karı-
şık olarak hissedilen bazı şeyler çevrimiçi bir
ilişki içerisinde hasta edici ya da bulaşıcı ola-
rak görülmez. Katzer’e göre çevrimiçi ve çev-
rimdışı aşk ilişkilerindeki bağlayıcılığın birbi-
rinden ayrı tutulmaması gerekir çünkü her-
hangi bir hoşlanma ya da anlaşma olmadan
her iki ilişki türü de süreklilik arz edemez. Bu
durumda çevrimiçi ya da çevrimdışı bir dost-
luğun bağlayıcılığı her an yoldan çıkabilecek
durumdadır.
Gerçekleşmesi muhtemel bir sanal aşk
ilişkisinin hayali tarafını vurgulayan Salter
(2011:1121), çevrimiçi olarak gerçekleştirilmek
istenen bir çekiciliğin fiziksel bedene sahip
olmayan bir avatarla gerçekleştirildiği için
fiziksel bir bedene ihtiyaç duyulmadan imge-
ye aktarılan bir bedenin güvenilemez olduğu
kanaatindedir. Ona göre burada dijital bir
kamera hayali imgeyi bulanık olarak gösterir
ve oluşan boşluklar düşünce gücüyle doldu-
rulur. Kendisini bedensiz olarak gösteren bir
sanal alanın beden dili ve bir şeyin içyüzünü
görebileceği bir gözü yoktur ve buradaki iliş-
kiler de sadece metin içerisinde gerçekleşir.
(Buna rağmen sanal olan artık görüntüyü de
kapsadığından dolayı kameranın sağladığı
görüntü de yalnızca bir görüntüdür yani ger-
çek değildir bilakis sanaldır.) Canan Tan’ın
‚Aşkın Sanal Halleri‛ adlı eserinde ‚Alev
Alev‛ adlı hikayenin ana karakterlerinden biri
olan Leyla ‚Sanal ortamın en kötü yanı bu
işte. Karşıdakinin yüzünde, mimiklerinde
oluşacak değişimleri göremiyorsun. Yazılan-
ların ne kadarına inanırsın artık<‛(Tan,
2015:72) diyerek sanal alan içerisinde fiziksel
bir beden olmadan metne dayalı olarak sür-
dürülen bir ilişkinin güvenilir olmadığına
dikkat çekmektedir. Buna rağmen duyguların
muhtemel yansımasının artırıldığı yer olarak
sanal alanın kendisini canlı bir mekan olarak
göstermesi aşk ilişkilerinin de buraya sanal
olarak dahil olmasına yol açar.
Gerçek ve sanal aşk ilişkileriyle ilgili
Romantik İlişkilerin Ve Aşkın Sanallaşması: Türk ve Alman Edebiyatından Benzer Örnekler
bütün bu farklılıklar ve az da olsa benzerlikler
yakından incelendiğinde sanal aşk ilişkisinin
tanımı gerçek aşk ilişkisinin tanımından ol-
dukça farklı olduğu göze çarpar. Bu durumda
sanal ilişkiye dayalı aşkın tanımını yapacak
olursak, sanal ilişkiler ağa bağlı bilgisayar,
telefon ya da tabletle sanal alan içerisinde
fiziksel bedenden yoksun sanal bedenlerle,
yani avatarlarla kurulan tensel bir dokunma-
nın olmadığı, takaslanabilen ve kurgulanmış
kimliklerle gerçekleştirilen, birbirini tanıyan
ya da tanımayan bireyler arasında gerçek ya
da kurgu olup olmadığının bilinmemesiyle
kurulan, göstergelere, imgelere ve metinlere
dayalı iletişimsel bir ilişki adıdır denebilir.
Bireyler arasındaki bu tür iletişim duygusal
bir yoğunlukla ve erotik içeriklerle beslendi-
ğinde ise sanal aşk ilişkisi ya da aşkın sanal-
laşması olarak tanımlanabilir.
Çalışma kapsamında seçilen yerli ve
yabancı edebi eserlerin ana karakterleri tara-
fından yapılan sanal aşk tanımlamasının da
yukarıda bahsedilen kuramsal tanımlama ve
özelliklerden farklı olmadığı göze çarpmakta-
dır. Canan Tan’ın ‚Aşkın Sanal Halleri‛ adlı
eserindeki ‚Alev Alev‛ adlı hikayenin baş
kahramanı ve ünlü bir senarist olan Leyla
sanal aşk ilişkisine dair tanımlamayı şu söz-
lerle dile getirmektedir:
‚Var mıydın gerçekten? Gözlerimiz
buluşmadan, ellerimiz birbirine değmeden,
yalnızca yüreklerimizle, doludizgin bir aşkı
seninle paylaştık mı biz? Yoksa< Acımasız
bir aldatmaca mıydı yaşadıklarımız? Kimdin
sen? Bilinçaltımın bana oynadığı bir oyun<
Gerçekleşmesini istediğim ulaşılamaz bir
düş< Kahredici bir duygu yanılsaması<
Hangisiydin? Var mıydın gerçekten? Bilemi-
yorum<‛(Tan, 2015:31)
Tan’ın aynı adlı romanındaki ‚Geçmiş
Zaman Olur Ki<‛ adlı hikayenin ana karak-
terlerinden olan ve aşkını mektupla dile geti-
ren Nurullah Kadızade’ye cevap niteliğinde
kaleme aldığı mektupta Ahter Kalenderoğlu
adlı karakter sanal aşk ilişkisini ‚sosyal ya-
443
şamdaki iletişim kısırlığının ekranlardaki
sanal yansıması‛ (Tan, 2015:102) olarak ele
almaktadır. Yine aynı adlı eserin ‚Kimsin
Sen???‛ adlı hikayesinin ana karakterlerinden
biri olan Oktay, ‚Merve‛ takma adlı bir kız ile
iletişim kurduğunu zannederek aslında 57
yaşında olan, kocası tarafından ihanet edilmiş
ve hıncını genç erkeklerden çıkarmaya çalışan
Meltem adında bir bayanla sanal aşk yaşar ve
daha sonra bu gerçeği öğrendiğinde büyük
bir hayal kırıklığı yaşayan Oktay sanal aşkı
‚Sanal tanışıklıkla başlayıp sanal sohbetlerle
süren, telefon konuşmalarıyla palazlanıp zir-
velere tırmanan, somut anlamda buluşma
gerçekleşmedikçe erişilmezlik katına ulaşma-
ya meyyal, garip bir beraberlik. Yüz yüze
gelmeden; gözlerimiz, ellerimiz birbirine
değmeden< uzaktan uzağa.‛ (Tan, 2015:158-
159) sürdürülen bir beraberlik olarak görmek-
tedir.
Payan Çizioğlu’nun ‚Aldatmanın Sa-
nal Hali‛ adlı romanın ana karakterlerinden
biri olan sanal aşık Leyla, sanal aşkı Ertuğ-
rul’a olan aşkını itiraf ederken aslında sanal
aşk ilişkisinin nasıl bir şey olduğunu şu söz-
lerle tanımlama fırsatı bulur: ‚İnan bende<
Neyini mi sevdim? Bak bu nu da bilmiyo-
rum.:)) görmeden, bilmeden, dokunmadan,
duymadan, gönül gözümle ve de çok<))‛
(Çizioğlu, 2010:83). Ertuğrul ise Leyla’ya olan
sanal aşkını kendi içerisinde yoğun duygular-
la hissedebilmenin ortaya çıkardığı bir şaşkın-
lıkla sanal aşk ilişkisini şu sözlerle betimle-
mektedir:
‚İnanılmaz sandığım, olamaz diye
düşündüğüm gerçek oluyordu. Nasıl severdi
insan görmeden, bilmeden, dokunmadan,
duymadan? Yani içten bir gülüşü hissetmek,
tatlı bir sözü düşünmek, sevdalı bir bakışı
hayal etmek, bir buse vermek gönül gözüyle
de oluyormuş meğer. Oluyormuş neyi ve kimi
sevdiğini bilmeden sevdalanmak. Bu yaşta
üstelik. Yaklaşık bir aydır hayatımda olan
kadını görmeden sevmek. Sadece bilgisayar-
daki yazışmalarla oluyormuş meğer. Fotoğra-
444
fından hayal ediyorum; sesini, tenini, saçını,
gözünü<‛ (Çizioğlu, 2010:83).
Avusturyalı yazar Daniel Glattauer’in
‚Gut Gegen Nordwind‛ adlı romanın ana
karakterlerinden biri olan Leo Leike, Emmi
Rothner ile yaşadığı sanal aşk ilişkisinin haya-
li ve yanıltıcı imgeler tarafından meydana
getirildiği düşüncesindedir. Bu durumu eser
içerisinde de şu sözlerle dile getirir: „Wir er-
zeugen virtuelle Fantasiegestalten, fertigen
illusionistische Phantombilder voneinander
an.‛ (Glattauer, 2006:24) Ayrıca Leo Leike
sanal alanın temelinin ‚hiçlik‛ üzerine kurul-
duğunu vurgulamaktadır. Emmi Rothner ile
kurduğu sanal aşk ilişkisini değerlendirdiğin-
de bu tür bir ilişkinin boşluğun, belirsizliğin,
kimliksizliğin, zamansızlığın, gizemin ve ta-
nınmamışlığın içerisinde gerçekleşen bir aşk
ilişkisi olduğunu şu cümlelerle vurgulamak-
tadır:
„Wir kommunizieren im luftleeren
Raum. *<+ Es gibt keine anderen Menschen
um uns. Wir wohnen nirgendwo. Wir haben
kein Alter. Wir haben keine Gesichter. Wir
unterscheiden nicht zwischen Tag und Nacht.
Wir leben in keiner Zeit. Wir haben nur unse-
re beiden Bildschirme, jeder streng und ge-
heim für sich, und wir haben ein gemeinsa-
mes Hobby: Wir interessieren uns für eine
jeweils völlig fremde Person.‚ (Glattauer,
2006:25)
Emmi Rothner’in eşi Bernhard Roth-
ner de Leo Leike‘ı sanal aşk ilişkisine katılan
bir partner olarak harflerle kurulmuş hayali
bir hiçlik temeline oturtarak gerçek hayatta
Emmi Rothner’in gözünde asla mükemmel bir
varoluş sergilemeyeceğini ifade ederek gerçek
ve sanal olan arasında sallantıda duran sanal
aşığın tanımlamasını yapmaktadır.
„Sie sind nicht greifbar, Herr Leike,
nicht antastbar, Sie sind nicht real, Sie sind ein
einziges Fantasiegebilde meiner Frau, Illusion
vom unendlichen Glück der Gefühle, weltfer-
ner Taumel, Liebesutopie, aus Buchstaben
gebaut. Dagegen bin ich machtlos, ich kann
nur warten, bis das Schicksal gnädig ist und
aus Ihnen endlich einen Menschen aus Fleisch
Dudu UYSAL
und Blut macht, einen Mann mit Konturen,
mit Stärken, mit Schwächen, mit Angriffsflä-
chen. Erst wenn meine Frau Sie so sehen
kann, wie sie mich sieht, einen Verwundba-
ren, eine unperfekte Schöpfung, ein Exemplar
des Mangelwesens Mensch, erst wenn Sie ihr
von Angesicht zu Angesicht gegenübertreten
sind, schwindet ihre Übermacht.‚ (Glattauer,
2006:222)
Bernhard Rothner sanal aşık olan Leo
Leike’ı dış dünyanın sessizliği, sallantılı duy-
gular, büyüyen bir özlem, sakinleştirilemeyen
bir tutku, sürekli ertelenen bir buluşma vakti,
dünyevi mutluluktan yoksun olma ve bütün
bunların gerçekleşememesi durumu içerisinde
bir figür olarak tanımlamasına rağmen kuru-
lan bu sanal aşk ilişkisi karşısında kendisinin
güçsüz olduğunu da belirterek tıpkı Payan
Çizioğlu’nun ‚Aldatmanın Sanal Hali‛ adlı
romanındaki ana karakter Ertuğrul gibi sanal
aşkın mucizevi ve şaşkınlık uyandıran yönü-
ne de dikkat çekmektedir.
„Sie, Herr Leike, die stille „Außen-
welt‚. Liebesillusionen per E-Mail, sich stetig
aufschaukelnde Gefühle, wachsende Sehn-
sucht, ungestillte Leidenschaft, alles auf ein
nur scheinbar reales Ziel gerichtet, ein höchs-
tes Ziel, das immer wieder weggeschoben
wird, das Treffen aller Treffen, das nie statt-
finden wird, weil es die Dimension des irdi-
schen Glücks sprengen würde, die vollkom-
mene Erfüllung, ohne Endpunkt, ohne Ab-
laufdatum, nur in den Köpfen lebbar. Dage-
gen bin ich machtlos.‚ (Glattauer, 2006:225)
2. Sanal Aşk İlişkilerinin Tercih
Edilme Nedenleri
Ağa bağlı bir bilgisayarın kendisini
küresel boyutta işlev gören çok yönlü ve yeni
bir medya olarak göstermesi geleneksel ileti-
şim sınırlarının ortadan kalkmasına neden
olur. Herhangi bir mekana, sınıra, zamana ve
bedene sahip olmayan sanal alan ise kullanı-
cısına bir zamanların Amerika rüyasından
daha fazla bir özgürlük bahşetmektedir.
‚Der Cyberspace gilt als Lösung aller
Probleme in der wirklichen Welt, die man
durch das Überschreiten der technischen
Romantik İlişkilerin Ve Aşkın Sanallaşması: Türk ve Alman Edebiyatından Benzer Örnekler
Schwelle hinter sich zu lassen glaubt, und
zugleich als Fortsetzung des amerikanischen
Traums, in dem der einzelne und seine Frei-
heit über allem anderen steht, solange er er-
folgreich ist. So werden gelegentlich von Cy-
berspace-Enthusiasten, vermutlich ohne groß
nachzudenken, der freie Zugang zum Netz
und die Freiheit der Meinungsäußerung in
ihm als Einlösung der Demokratie verstan-
den, während die konkreten Lebensumstände
im wirklichen Leben als vernachlässigenswert
erscheinen oder schlicht ignoriert werden.‚
(Rötzer, 1998:222)
Dolayısıyla gerçek hayatta deneyim-
lenebilen, deneyimlenemeyen ya da denen-
mesi muhtemel olan her tür olay sanal alan
içerisinde kolayca gerçekleştirebilir. Sanal
alanın sunduğu özgürlük bağlamında insan-
lar arasındaki ilişkiler ele alındığında gerçek
hayattaki ilişkileri engelleyen unsurların ol-
duğu göze çarpar. Bu durumda insanların
sanal aşk ilişkilerini tercih etme nedenleri de
çeşitlilik gösterir.
Sanal aşk ilişkisi bireylerin birbirin-
den etkilenmesi hususunda çekingen, içine
kapanık, yalnız ve iletişim kuramayan insan-
lar için sunulan büyük bir fırsat olarak görü-
lür. Günümüzde günlük hayatın hızlı akışın-
dan dolayı aşkla ilgilenmeye fırsat bulamayan
bireyler de vardır. Bu bireyler kendilerine
aşkla ilgili fırsat yaratmak için zamanlarını
çoğunlukla toplumsal alanlarda geçirirler.
Ama sanal alanda bu bireyler sanal arkadaşla-
rıyla gerçek hayattakinden çok daha kolay ve
hızlı bir şekilde iletişime geçer. Yaşlı ya da
hasta olduğu için evden çıkamayan ya da
daha önceden mutsuz bir ilişki yaşayan birey-
lerin ise çevrimiçi bir aşk ilişkisi kurması ken-
di hayatlarını yönlendirebilmeleri için büyük
bir fırsat olarak görülebilir. (Katzer, 2016:255)
Gerçek hayattaki bir aşk ilişkisinde bi-
reylerin yaşadıkları aşkla ilgili ilk adımı atma-
ları ve bunu gerçekleştirmek için randevu-
laşmaları oldukça zordur çünkü flört etmek
öğrenilmek ister ama bireyler bu konuda da
445
gerçek hayatta engellerle karşılaşır. Kafede,
barda ya da köşe başında sevgiliyle buluşmak
oldukça zordur. Bireylerin çekingenlikleri ise
birbirlerine olan aşklarını itiraf etme aşama-
sındaki en büyük engel olarak görülür çünkü
jest ve mimikler her şeyi görünür kılar. Sanal
aşk ilişkisinde ise bütün bunların üstesinden
kolaylıkla gelinir. (Katzer, 2016:249) Bu tür
durumlar Payan Çizioğlu’nun ‚Aldatmanın
Sanal Hali‛ adlı romanının ana karakterleri
Leyla ile Ertuğrul’un ilk buluşmasında ortaya
çıkar ve Ertuğrul birbirlerine karşı çekingen,
mesafeli ve utangaç hallerini şu cümlelerle
ifade eder:
‚Kelimeler sanaldaki kadar kolay dö-
külüyordu ağzından. Tek hatırladığım daha
bir temkinli, sözcükleri daha bir seçerek ko-
nuştuğum. Siz dememek için zorladım ken-
dimi. Çok rahat ve arsız bir hava yaratmak
istemiyordum. Dozu ayarlamak çok kolay
olmadı benim açımdan. Ancak Leyla da sanı-
rım aynı duygular içindeydi. Ondaki tutukluk
sanki daha fazlaydı bana göre. İlk anda yüzü-
nün kızarmış olması beni biraz tedirgin ettiy-
se de, sonra açıldı o da.‛ (Çizioğlu, 2010:112)
Gerçek hayatta fiziksel bir bedenle
kendilerini gösteren bireyler sanal alanda ise
fiziksel bedenden yoksun bir varoluş sergiler
ve bu nedenle de herhangi bir bedensel saldırı
riskiyle karşılaşmazlar çünkü karşısındakiyle
arasında fiziksel bir mesafe vardır. Bu nokta-
da etkili bir caydırma yöntemi ve karşı bir
tedbir olarak devreye sokulan şey ise sözlü
olarak göz korkutmak ve tehdit etmektir.
Sanal aşk ilişkilerinde de kendisini gösteren
bu tür saldırılar kadınlara olduğu kadar er-
keklere de yöneliktir. (Döring, 2000:55) Canan
Tan’ın ‚Aşkın Sanal Halleri‛ adlı romanının
‚Alev Alev‛ hikayesindeki ana karakterin
‚Alev‛ kullanıcı adıyla sanal oyun sitesine
üye olması üzerine cinsiyetine yönelik sanal
saldırıları şöyle dile getirmektedir:
‚Alev kullanıcı adıyla siteye üye ol-
duğum ilk günlerdi<Bu ortamda seçilecek
adın en etkileyiciliği konusunda ilk kez fikir
446
sahibi oluyordum. Alev’i gören merhaba’yı,
selam’ı esirgemiyordu benden. O kadarla
kalsa iyi. Akıllı uslu sohbet etmek isteyenlerin
yanında *<+, ‚Adın gibi sıcak mısın?‛, ‚Ale-
vinle yak beni abla!‛, ‚Beni de biraz ısıtır mı-
sın?‛ türünden edepsizliklerle canımı sıkıyor-
lardı.‛ (Tan, 2015:39)
Bireyler günlük hayatta karşılaştıkları
problemleri kabullenemediğinden ve bunların
yapıcı olarak üstesinden gelemediğinden
dolayı da bu problemlerle yüzleşmek yerine,
gerçeklikten kaçarak sanal alanın hayali dün-
yasına sığınır. Bu tür bir hayal dünyası birey-
lerin hoş bir hisse kapılmasına ve problemle-
rinden kısa süreliğine de olsa kurtulmalarına
imkan sağlar. Bu noktada sanal alanda kuru-
lan aşk ilişkileri bireylerin gerçek hayattaki
dikkatini dağıttığından onlara gereğinden
fazla olumlu duygular aşılayarak gerçek dışı
bir işlev görür. (Döring, 2000:64) Canan
Tan’ın ‚Aşkın Sanal Halleri‛ adlı romanında-
ki ‚Alışma Bana Adlı‛ hikayenin ana karakte-
ri Ayhan’a aşık olan ‚Nur‛ kullanıcı adını
kullanan Nursel gerçek hayattaki problemle-
rinden bıktığı için sanal alanı kendisine gü-
venli bir sığınak olarak görenlerdendir ve bu
durumu eserde şu şekilde izah eder: ‚Buna-
lımlarla sürüklendiğim karanlıkta gözümü
alan, yapay bir mum ışığıydı belki. Belki de
yalnızlığım ve örselenmişliğimle ben, avuna-
cağım güvenli bir sığınak arayışı içindeyken
karşıma ilk çıkan acımasız bir yanılgının pe-
şinden gitmekteydim.‛ (Tan, 2015:131) Sürey-
ya Yaz’ın ‚Sanal Tutku‛ adlı romanındaki
sanal aşk ilişkisi içerisinde ‚Nil‛ kullanıcı
adıyla bilinen Ayşe de bu tür bir aşk ilişkisi-
nin gerçek hayattaki çözülemeyen problem-
lerden kaynaklandığının farkındadır. Bu ne-
denle ‚Nil‛in kimliğini de buna göre şekil-
lendirir ve ‚Nil‛in sözde hayatı şöyledir:
‚Aşırı kıskanç ve kuşkucu kocasının baskısı
altında sıkıntılı bir hayatı vardı. Kaçıp sığına-
bildiği tek yer internet dünyasıydı *<+.‛ (Yaz,
2009:40) Canan Tan’ın ‚Aşkın Sanal Halleri‛
adlı romanın ‚Alev Alev‛ adlı hikayesinin
‚Alev‛ kullanıcı adlı ana karakteri de sanal
alanın gerçek hayattaki problemleri çözeme-
Dudu UYSAL
yen bireylerin terapisti olarak işlev gördüğü-
nün farkındadır. ‚Kimliğimi saklasam da hiç
yalan söylememiştim. Kocası tarafından ezi-
len, hor görülen, avuntuyu sanal ortamın
kuytu köşelerinde arayan acınası kadın öykü-
leri anlatmamıştım. Ama eksik bıraktığım bir
şeyler vardı<‛ (Tan, 2015:57)
Faydacı ve etnik sebeplerden dolayı
hiçbir şekilde kendisini değiştiremeyen ve
heyecandan yoksun yaşam sürdüren bireylere
sanal aşk ilişkisi entelektüel, duygusal ve
cinsel açıdan çeşitlilik ve denge sunar. Sanal
olaylarla günlük hayata konulan mesafe prob-
lemlerden kaçış olarak değil de kendisini da-
ha çok bir moratoryum olarak gösterir. Ger-
çek hayattaki ilişkilerde yaşanamayan özlem-
lere, memnuniyetsizliklere, durgunluklara ve
giderek artan uyuşmazlıklara sanal ilişki içe-
risinde daha az rastlanır. Bu doğrultuda bire-
ye sanal olayı idealleştirmek daha doğru gelir.
(Döring, 2000:66) Canan Tan’ın ‚Aşkın Sanal
Halleri‛ adlı romanındaki ‚Alışma Bana‛
başlıklı hikayenin ana karakteri Ayhan, sanal
alanın gizemli dünyasında bulunan kuytu
köşeleri keşfetmeyi ümit eden meraklı bir
maceraperest figür olarak karşımıza çıkar ve
sanal aşk ilişkisini tercih etme nedenini de
‚Hata yapmamak için karşı cinsle çok iyi em-
pati kurmam gerekecek. Heyecanlıyım. Kar-
şıma çıkacak insanların, onlarla buluşacağım
köşe başlarında beni ne tür maceraların bek-
lediğinin merakındayım. Tekdüzeleşen inter-
net yaşamıma farklı renkler katacağına inan-
dığım ilk sohbetlerimi başlatmak için sabırsız-
lanıyorum.‛ (Tan, 2015:112-113) diyerek açık-
lar. Payan Çizioğlu’nun ‚Aldatmanın Sanal
Hali‛ adlı romanının ana karakteri olan Er-
tuğrul ise ilk eşinin ölümünden sonra öksüz
kalan oğlu Mert’in bakımını üstlenmesi ve
evli olduğunu bir sözleşmeyle kanıtlaması
gerektiği için sosyo-kültürel çevresine bir
türlü dahil edemediği, kendisinden on dört
yaş küçük olan, kadın ve erkek ilişkilerinde
geleneksel düşünceleri savunan Serpil ile
evlenmesi emekli olmasıyla birlikte onu yeni
arayışlara iter ve rastlantı sonucu sanal olarak
tanıştığı Leyla ile sanal aşk yaşar. Bu duruma
Romantik İlişkilerin Ve Aşkın Sanallaşması: Türk ve Alman Edebiyatından Benzer Örnekler
benzer bir olay da Daniel Glattauer’in ‚Gut
Gegen Nordwind‛ adlı romanın ana kahra-
manı olan Emmi’in başına gelmiştir. Emmi de
kendisinden yaşça büyük olan piyano hocası
Bernhard ile evlenir. Bernhard da iki çocuklu
dul bir adamdır ve hem kendisi hem de ço-
cuklar Emmi’ye oldukça fazla değer göster-
mesine rağmen Emmi bu ilişkide eksik olan
ya da yaşayamadığı bir şeyler gördüğü için
rastlantı sonucu tanıştığı sanal aşkı Leo Leike
ile sanal aşk yaşar.
Gerçek hayatta güvensiz, riskli ya da
korkutucu görünen romantik ve erotik özlem-
ler sanal aşk ilişkisi içerisinde sosyal yargıla-
malardan, utanma ve suçluluk duygularının
baskısından uzaktır. Sanal dünya içerisinde
gerçek hayattakinden başka görünen bireyler
için yanılgı ya da rezillik ortaya çıkartabilecek
bir durum yoktur. Gerçek hayattaki kimliği-
nin üzeri sanal kimlikle kapatıldığından bi-
reyler bunlarla ilgili herhangi bir açıklamada
bulunmak zorunda değildir ve özgür olarak
tanımlanan davranış değişiklikleri sanal ala-
nın dışındaki gerçek hayata da uygundur.
(Döring, 2000:67) Süreyya Yaz’ın ‚Sanal Tut-
ku‛ adlı romanının ana karakteri Ayşe de
sanal aşk ilişkisi kurmayı yukarıda değinilen
bu nedenden ötürü tercih eder.
‚*<+ sanal ortamda tanımadığı biriyle
sohbet etmenin nasıl bir şey olacağını merak
etmekten kendini alamamıştı. Zamanla prog-
ramın inceliklerini kavramış, kendine takma
adla sahte bir kimlik yaratarak sohbetlere
başlamıştı. Gerçek kimliğini ele vermek zo-
runda kalmadan iletişim kurabildiği bu sanal
dünya çok çekici gelmişti ona. Uydurma bir
kimliğin arkasına saklanarak yabancılarla
özgürce yazışmak, hayatını renklendiren bir
maceraya dönüşmüştü.‛ (Yaz, 2009:12)
Engelli, kilolu ve çekingen bireyler
cinsel arzularını sanal alan içerisinde kolaylık-
la tatmin ederek gerçek hayattaki durumlarını
daha çabuk kabullenirler. Cinsiyet değişikliği
ile gerçekleştirilebilen sanal cinsel ilişki içeri-
sinde de cinsellikle ilgili korkuların üstesin-
447
den gelinebilir. Bu süreçte bireylerin dikkatini
toplamak ve sanal alana olan bağımlılığını
artırmak için sanal cinsel ilişkiler, sanal aşk
ilişkileri ve pornolar sanal alandaki iletişimin
büyük bir çoğunluğunu oluşturmaktadır.
(Angerer, 1999:173-174)
Cinsel hayatları monotonlaşan çiftler
cinsel arzularını sanal dünyada tatmin etmek
ister. Birbirlerine açamadıkları cinsel sorunları
ve içgüdüsel dürtüleri olan çiftler gerçek kim-
liklerini açıklamadan sanal arkadaşları ile
bunları çok rahat konuşarak çözüme kavuştu-
rur. Bazı bireyleri sanal aşk ilişkisi içerisine
iten şeyler ise merak ve ötekiyle cinsel bir
yakınlık kurma arzusudur. Eş ya da sevgili-
lerden beklentilerini karşılamayanlar, yani
cinsel açlığı olan bireyler de bunları kendisine
uygun kadın ya da erkekle kurduğu sanal aşk
ilişkisi içerisinde tatmin etmek ister. Ruhsal
yönden hasta, psikolojisi bozuk, toplumda
kendisine bir yer edinememiş ve kenara itil-
miş bireyler ise sanal aşk ilişkilerinde sanal
sapıklar olarak ortaya çıkar. (Yücel,
2013:47,91)
Sanal dünyalar bireyler için güvenli
bir sığınaktır çünkü kendilerini özellikle sanal
aşk ilişkisi bağlamında cinsel yolla bulaşan
AIDS ya da diğer hastalıklardan koruyabilir-
ler. Sanal dünya biyolojik virüslerin insan
hayatını daha az tehdit ettiği bir yerdir. Sanal
dünyalarda karşılaşılan olaylar bireyleri fazla
rahatsız etmez ve onları derin bir girdaba
sürüklemez. Sanal dünya gerçek bedenin
güvende olduğu kutsal bir yer olarak görülür.
Bu bağlamda sanal aşk ilişkisi sadece kalbe ve
düşünceye ihtiyaç duyar. (Salter, 2011:1121)
3. Sanal Aşk İlişkisinin Gerçek Aşk
İlişkisine Dönüşme Süreci
Çevrimiçi bir aşk ilişkisinin çevrimdı-
şı bir aşk ilişkisine dönüşebilmesi için birkaç
evrenin başarıyla üstesinden gelinmesi gere-
kir. Bunlardan birincisi sanal aşk ilişkisi kur-
mak için bireylere nelerin sunulduğudur. Bu
aşamada eş zamanlı olarak işlev gören bir
sanal alan içerisinde bireyler hem herkese açık
448
gruplarla hem de özel kişilerle iletişime geçe-
bilir. Bu tür bir iletişim ise elektronik postalar,
haber grupları, sohbet odaları, çoklu kullanıcı
mekanlarıyla (MUDs) sağlanır. Bireylere bir-
birleri ile tanışmaları için farklı nedenlerden
kaynaklanan idealler sunulur. Farklı ağlarda
binlerce insan birden fazla kişiyle açık grup-
larla ya da özel olarak iletişime geçebilir. Bu
noktada birbirlerine sanal olarak aşık olabile-
cek bireylerin bir araya gelme olasılığı artar.
Sanal alan kendisini hem konu yönünden
hem de yerel olarak sürekli değiştirdiği için
sanal aşk ilişkisiyle ilgilenen bireyler için bü-
yük bir havuz oluşturur. Coğrafik olarak bir-
birlerine yakın yerlerde yaşayan insanlar ben-
zer düşüncelere, ilgi alanlarına ve deneyimle-
re sahip oldukları için birbirleri ile sanal aşk
ilişkisi kurmaları daha da kolaylaşır. Sanal
alandaki iletişim ağları eğitim, yaş, köken gibi
sosyo-demografik bir karışım sunduğundan
kültürlerarası iletişim kurmak isteyen çiftler
için de oldukça uygundur. (Döring, 2000:54-
55) Ama Daniel Glattauer’in ‚Gut Gegen
Nordwind‛ ve ‚Alle Sieben Wellen‛ adlı ro-
manlarındaki Leo Leike ile Emmi Rothner
arasındaki sanal aşk ilişkisi ve Payan Çizioğ-
lu’nun ‚Aldatmanın Sanal Hali‛ adlı roma-
nındaki Leyla ve Ertuğrul arasındaki sanal
aşk ilişkisi yukarıda bireylerin birbirleriyle
tanışmaları için sıralanan fırsatlar sayesinde
kurulmamıştır. Her iki yazarın eserlerindeki
sanal aşk ilişkileri tıpkı gerçek hayattaki gibi
rastlantıya dayanmaktadır. Leo Leike ile Em-
mi Rothner arasındaki sanal aşk ilişkisi Em-
mi’nin başka birisine göndermek istediği der-
gi üyeliğinin iptali ile ilgili elektronik postayı
yanlışlıkla Leo’ya göndermesiyle başlar. Ayrı-
ca Leo aralarındaki iletişimi ve ilişkiyi sohbet
odalarında gerçekleşen bir olgu olarak ele
almak istemediğini şöyle ifade eder: „Ich will
nämlich nicht, dass die Art unseres Gesprächs
hier auf das Niveau eines Kontaktanzeigen-
und Chatroom-Geplänkels absinkt.‚ (Glatta-
uer, 2006:22) Leyla ve Ertuğrul arasındaki
sanal aşk ilişkisi de Leyla’nın bir hastane oto-
parkında Ertuğrul’un arabasına çarpıp kaça-
nın otopark görevlisi olduğunu elektronik
Dudu UYSAL
posta yoluyla Ertuğrul’a haber vermek iste-
mesi üzerine başlar. Süreyya Yaz’ın ‚Sanal
Tutku‛ ve Canan Tan’ın ‚Aşkın Sanal Halle-
ri‛ adlı romanlarındaki sanal aşk ilişkileri ise
yukarıda sıralanan fırsatlar sayesinde kurul-
muştur.
Sanal alanın sunduğu bu iletişim fır-
satları göz önünde tutulduğunda ikinci olarak
da bireylerin de sanal aşk ilişkisi kurma konu-
sunda yerine getirmesi gereken şeyler vardır.
Öncelikle iletişimde yeterli bir koşul olarak
görülmemesine rağmen bireyler çevrimiçi
dünyada oldukça sık bulunmalıdır. Bu tür bir
iletişimde bireylerin kendi kendilerini temsil
edebilmeleri için yeterli, arkadaşça, esprili ve
meydan okuyucu metinler yazmaları gerekir.
Bu metinler sohbet ya da elektronik postlarla
kurulan iletişimlerde biçim değiştirir. Bireyin
burada anlaşılır, orijinal ve özenle seçilmiş
ifadelerle iletişimini sürdürmesi oldukça
önemlidir. Bunların yanı sıra sosyo- ve teknik
yeterlilikler de talep edilir. Sosyal bir düz-
lemde, empati kurabilmek ve mizah büyük
bir rol oynar. Teknik düzlemde ise hızlı yaz-
ma, göstergeleri doğru adresleme ya da birey-
sel bir ana sayfanın hazırlanması ve arka plan
bilgisi gereklidir çünkü medya bağlam yö-
nünden kısır olursa sosyal bir varlık için endi-
şe verici olarak görülür. (Döring, 2000:54)
Döring (2000:57-58) sanal alandaki aşk
ilişkilerinin işleyiş süreçlerine de değinmek-
tedir. Bu bağlamda sanal alanda kurulan ro-
mantik ilişkiler herkese açık çevrimiçi bir
ortamda gerçekleşir. Burada olayın odak nok-
tasında bulunan bireyler öncelikle birbirlerin-
den etkilenir ve daha sonra da birbirleriyle
özel olarak iletişime geçerler. Bu tür iletişim-
ler yapılan sohbetin sıkılığına ve süresine,
konuşulan konunun ise derinliğine ve genişli-
ğine göre değişkenlik gösterir. Bireyler gün-
düz birbirlerine elektronik postalar gönderir-
ler, geceleri ise düzenli olarak sohbet ederler.
Bu durumda bireyler arasında geçerli olan
sanal aşk ilişkisi yavaş yavaş kendini göster-
meye başlar. Aşk duygusunu sanal olarak
hissetmeye başlayan bireyler telefonda da
iletişim kurmak isterler ve bu konuşma birey-
Romantik İlişkilerin Ve Aşkın Sanallaşması: Türk ve Alman Edebiyatından Benzer Örnekler
lerin karşılıklı olarak hissettiği yoğun bir öz-
lem ve tutkudan kaynaklanır. Kurulan bir
sanal aşk ilişkisi sonrasında bireyler birbirle-
rine elektronik posta yoluyla ya da mektupla
fotoğraflarını gönderir. Fotoğrafın gönderil-
mesiyle bireylerin iç dünyalarında sinirleri
yıpratıcı bir etki belirir çünkü dış görünüş
kanıtı olan fotoğraf bireylerde hoşlanmama
olasılığından kaynaklanan hayal kırıklıklarına
neden olabilir. İlişkinin bu evresinde aslında
gerçeklik testi yapılmaktadır çünkü gönderi-
len fotoğraf gerçek de olabilir, şartlara göre
uydurulmuş bir fotoğraf da olabilir. Aslında
ikinci bir durum tercih edilen bir şey değildir
çünkü gerçek buluşma bütün bunların aslına
uygun olmadığını ortaya çıkaracaktır. Bu
durumun yaşanmaması için birey partnerinin
buluşma talebini sürekli ertelemek zorunda
kalır. Aynı durumla Süreyya Yaz’ın ‚Sanal
Tutku‛ adlı romanındaki ‚Nil‛ kullanıcı adıy-
la bilinen ana karakter Ayşe de karşılaşır ve
durumu şöyle ifade eder:
‚*<+ sözcüklerin gücüyle kurulan bu
sanal dünyada oyun oynamak heyecan veri-
yordu ona. Ama karşı tarafta bu oyunu gerçek
hayatta sürdürme arzusu baş gösterdiğinde
onun için oyun bitiyordu. Telefon numarası
verildikten sonra buluşma teklifleriyle devam
eden ısrarlı mesajlar arttığında bu işe son
verme zamanının geldiğini anlar, hiçbir açık-
lama yapmadan selamı sabahı keser, adamları
listesinden birer birer uçurarak sessizce kay-
bolurdu sanal alemin derinliklerinde.‛ (Yaz,
2009:15)
Canan Tan’ın ‚Aşkın Sanal Halleri‛
adlı romanının ‚Alışma Bana‛ adlı hikayesin-
deki Ayhan ve Nursel arasındaki sanal aşk
ilişkisi ile ‚Kimsin Sen???‛ adlı başka bir hi-
kayedeki Merve ve Oktay arasındaki sanal
aşk ilişkisi bireylerin uydurulmuş bir kimlikle
ilişki kurdukları ve bu aşkı söylenen yalan-
lardan dolayı gerçeğe taşıyamadıkları için
sona ermiştir.
Gerçek aşk ilişkisi ile sanal aşk ilişki-
sinin de hediyeleri birbirinden farklıdır. Aşk-
449
ları sanaldan gerçeğe dönüşen ya da dönüş-
mek üzere olan bireyler birbirlerine romantik
jestler yapmak için küçük hediyeler gönderir.
Payan Çizioğlu’nun ‚Aşkın Sanal Halleri‛
adlı romanındaki ana karakter Ertuğrul sanal
aşkı Leyla’ya içinde ‚Leyla‛ kavramının geç-
tiği şarkılardan bir seçki hazırlar ve hazırladı-
ğı CD’yi Leyla’nın adresine gönderir. Leyla da
Ertuğrul ile girdiği bir bahsi kaybetmesi so-
nucu Ertuğrul’a hediye olarak bir çift çorap
gönderir. Aşkın henüz sanal halinde bu tür
hediyelerin dijital biçimleri de vardır. Örneğin
sanal kartpostallar, sanal çiçekler ve diğer
sanal hediyeler. Canan Tan’ın ‚Aşkın Sanal
Halleri‛ adlı romanındaki ‚Alev Alev‛ adlı
hikayenin ana karakteri olan ve sanal alanda
‚Alev‛ kullanıcı adıyla bilinen ünlü senarist
Leyla Altınay sanal aşkı Alpay’a gerçek yeni
yıl hediyesi alamayacak oluşundan yakın-
maktadır ve sanal hediyelerle ilgili şunları
dile getirir: ‚İnternetten gönderilen kutlama
kartları< Süslü püslü, rengarenk, albenili;
animasyonlu, müzikli< Daha fazlası bekle-
nebilir mi? Sanal paylaşımların, sanal aşkların
armağanları da sanal olacaktı haliyle.‛ (Tan,
2015:91)
Sanal aşk ilişkisinde bireyler kendile-
rine ait güzel bir dünya kurabilir. Aralarında-
ki iletişimin bireyleri baştan çıkarıcı bir etkisi
yoktur ama iletişimdeki aşırılık aralarında
filizlenen aşk duygusunun yoğunluğundan
kaynaklanır. Bireylerin derinden hissetmeye
başladıkları aşk sanal mekanından uzaklaşa-
rak gerçek dünyanın kapılarını aralamaya
başlar. (Wildt, 2011:6) Canan Tan’ın ‚Aşkın
Sanal Halleri‛ adlı romanındaki ‚En Büyük
Ödül‛ başlıklı hikayenin ana karakteri Meh-
met de ‚Orada oluşan yüzeysel yakınlaşmala-
rın gerçek aşka dönüşebileceğine şans tanı-
yordum açıkçası.‛ (Tan, 2015:180) diyerek
sanaldan gerçeğe dönüşen bir aşk ilişkisini
vurgulamaktadır.
Sanal alandan gerçek hayata doğru
yürüyen bir aşk ilişkisinin gerçek hayatta
başarılı olabilmesi için gereken şartlar ortakla-
450
şa kararlaştırılmış bir buluşma yerinin ayar-
lanması, coğrafik, profesyonel, maddi ya da
ilişki tekniği ile ilgili engellerin aşılması için
gerekli hazırlıkların yapılması, sanal alandaki
karşılıklı tanışmanın oldukça fazla zaman
aldığından cinselliğin başka bir zamana erte-
lenmesine sabır gösterilmesi ve öteki bireyin
iletişim tarzıyla çevrimiçi olarak ilgilenilmesi
gerekir. Bütün bunlar gerçekleştiğinde sanal
ilişkinin gerçekleşmesi cinsel yakınlığa kadar
gider. (Wildt, 2011:10) Payan Çizioğlu’nın
‚Aldatmanın Sanal Hali‛ adlı romanındaki
ana karakter Ertuğrul Leyla ile birlikte birkaç
kez buluşma yeri ayarlamasına, aralarındaki
iletişime engel olabilecek her şeyi gidermesine
ve Leyla’nın sanal alandaki iletişim biçimiyle
yakından ilgilenmesine rağmen cinselliği erte-
leme durumunu şu sözlerle ifade eder:
‚Cinsellik adına gittiğimiz en üst sınır
buydu aşkımla. Bedenimizde birbirimizi his-
settiğimiz anlar çok hoştu. Birleşmek, aşk
yapmak, sevişmek, seks yapmak birbirinden
farklı kavramlardı bizim yaşantımızda Leyla
ile. Cinselliği dorukta yaşayabileceğim bir
kadın olduğunu, ancak henüz zamanının
gelmediği algısını verdi Leylam bana. Hak
verdim aşkıma ve yetindim bana sundukla-
rıyla. Koyduğu sınırları zorlamadım. Zaman
nasılsa bizim değil miydi, yeter ki biz isteye-
lim.‛ (Çizioğlu, 2010:146-147)
Sanal aşk ilişkisinin çevrimiçi bir
dünyadan çevrimdışı bir dünyaya gerçek aşk
ilişkisi olarak aktarılması bireyler arasındaki
ilk buluşmayla gerçekleşir ve Döring’e
(2000:61) göre bu ilk buluşma bireyler arasın-
daki bağlayıcılık temelinde medyanın adım
attığı bir dönüşümdür. Canan Tan’ın ‚Aşkın
Sanal Halleri‛ adlı romanındaki ‚Dolunay‛
adlı hikayenin ana karakteri Bora da hem
sanal aşk ilişkisinin hem de gerçek aşk ilişki-
sinin bağlayıcılık temeline bağlı kaldığı sürece
devamının olabileceğini şu şekilde vurgula-
maktadır:
‚*<+ her aşk gibi sanal olanın da belli
bir ömrü var. Ve ne yazık ki, diğerlerine göre
daha kısa ömürlü< İki ayı geçti mi tekdüze-
leşir bu meret! Ya karşındakini kırmadan usul
Dudu UYSAL
usul uzaklaşır, başka limanlara yelken açarsın
ya da –eğer değer görürsen-sanalı gerçeğe
çevirme yolunda sağlam adımlar atmaya ça-
balarsın.‛ (Tan, 2015:153-154)
Birbirinden uzakta bulunan çiftlerin
ilk buluşması genelde kısa sürer. İlk buluş-
mada bireylerin bir kısmı karşısındakinin
koluna atlarken, bir bölümü de aralarındaki
buzları kırmak için süreye ihtiyaç duyar. Bir-
birlerini ilk gördüklerinde kalpleri ve ruhları
çalışır. Bu durumda birbirlerini daha yakın-
dan ve yeniden tanımaya başlarlar çünkü
sanal alandaki hayali imgelerini gerçekle ör-
tüştürmeye ihtiyaç duyarlar. Bütün bunların
sonunda ilk buluşmanın başarıyla gerçekleş-
mesi elektronik postaların, mektupların, soh-
betlerin ve telefon konuşmalarının giderek
daha da yoğunlaşması anlamına gelir. Başarı-
sızlıkla sonuçlanan bir buluşma ise ilişkinin
resmi olarak sonlandırılmasına ve suskun bir
geri çekilişe neden olur. (Döring, 2000:59)
Döring’e (2000:63-64) göre sanal aşk
ilişkisinin gerçek aşk ilişkisine dönüşüm evre-
sindeki başarısızlığına bireylerin ortak bir
ilişki tanımında bulunamamaları ve birbirle-
rinden aykırı ya da yüksek beklentilerde bu-
lunmaları neden olur. Böylece bireyler arasın-
da yaşanan aşkın duygu yoğunluğu türbülan-
sa girer, sonrasında ise bireyler birbirlerine
sinirlenir ve en sonunda da birbirlerini hayal
kırıklığına uğratırlar. Gerçek hayatta karşılaş-
tıkları çelişkilerden dolayı ilişkilerini sonlan-
dırmak istemeyen bireyler aralarındaki ilişki-
yi platonik aşka dönüştürür. Burada bireyler
bir gün mutluluğu bulacaklarını ümit ederek
yaşar. Böyle bir umudun kaynağı ise sanal aşk
ilişkilerinin yoğunlaştırılmış hayal gücüne
sahip olmasından ileri gelir. Bu tür bir yoğun-
luk sanal aşıkların engelleri önemsememele-
rine, birbirlerini beklemelerine ve ümit etme-
lerine neden olur. Büyük bir memnuniyetsiz-
lik, güvensizlik ve eksik planlarla birbirlerin-
den ayrılmak zorunda kalan sanal aşıkların
ilişki durumu ise uzun bir süre belirsizliğini
korur. (Döring, 2000:63-64) Bu duruma bağlı
olarak Canan Tan’ın ‚Aşkın Sanal Halleri‛
adlı romanındaki ‚Alev Alev‛ başlıklı hika-
Romantik İlişkilerin Ve Aşkın Sanallaşması: Türk ve Alman Edebiyatından Benzer Örnekler
yenin kahramanları Leyla ve Alpay arasında
geçen sanal aşk ilişkisi tarafların suskunluğa
gömülmesiyle belirsiz bir duruma dönüşür.
Buna benzer diğer bir durum da aynı adlı
romanın ‚Geçmiş Zamanlar Olur Ki<‛ hika-
yesindeki Nurullah Kadızade ve Ahter Ka-
lenderoğlu’nun arasındaki sanal aşk ilişkisin-
de kendisini göstermektedir.
4. Ortaya Çıkardığı Sonuçlar Bağla-
mında Sanal Aşk İlişkisi
Gerçeği yansıtmayan hayali bir yer
olarak görülen sanal alan sanal aşk ilişkisine
katılan bireyler tarafından suçlu bulunur ve
bu bireyler genelde bu tür bir aşk ilişkisinin
olumsuz sonuçlarına maruz kalmıştır. Ama
Döring (2000:65) bunun yanlış olduğunu ileri
sürer. Ona göre sanal alan gerçek dışı bir eği-
limle gerçeğe karşı olan bir hayat sunmaz
çünkü buradaki iletişimler gerçek hayattaki
bireyler tarafından kurulmaktadır. Bu duru-
mu Canan Tan’ın ‚Aşkın Sanal Halleri‛ adlı
romanındaki ‚En Büyük Ödül‛ başlıklı hika-
yenin kahramanı ve sanal aşkı Nilüfer ile her
şeye rağmen birlikteliğini gerçek hayatta evli-
likle taçlandıran Mehmet ‚O sanal alem dedi-
ğimiz yerde yabancılar değil, sizler, bizler
varız. Ve hiçbirimiz sanal değiliz. Sanal ale-
min gerçek insanlarıyız her birimiz. İşte ben!
İnternette tanıştım, aşık oldum, evlendim,
mutluyum<‛ (Tan, 2015:180) diyerek sanki
Döring’in görüşünü doğrulamaktadır. Dolayı-
sıyla burada ele alınması gereken mesele bi-
reylerin sanal aşk ilişkileri ve sanal cinsellikle
nasıl ilgilendikleridir. Bireylerin bir kısmı
bunlarla takıntı ya da tiryakilik denecek kadar
yoğun ilgilenirken, bireylerin çoğu da ileti-
şimlerinin dozunu ayarlamayı bilir. Canan
Tan da ‚Aşkın Sanal Halleri‛ adlı romanının
henüz giriş sayfasındayken sanal aşk ilişkisi-
nin ve sanal cinselliğin dozunun ayarlanma-
dığı sürece bireylerin hayatlarını derinden
etkileyebileceğini hem açıklar hem de okuyu-
cusunu ‚Alev gibidir SANAL AŞKLAR<
Elini yaklaştırdığında ısıtır. Ortasına atarsan
kendini<Yanarsın, kavrulursun! İşin sırrı
451
ayarı tutturmakta. Nerede duracağını bilmek-
te<‛ (Tan, 2015:5) diyerek uyarır. Aynı adlı
romanın ‚Dokunuş‛ adlı hikayesinin ana
karakteri Nazlı, kocası Demir’in takma adı
‚Asu‛ olan sanal aşkıyla ilgili tuttuğu günlük-
te sanal alanda kurulan ilişkilerin bağımlılık
yaratan etkisinin olduğunu kocasının kale-
minden şöyle okumaktadır: ‚Ve birdenbire
alışkanlık, tutku, bağımlılık, tiryakilik, vazge-
çememe sözcükleri uçuşmaya başlıyor ortalık-
ta.‛ (Tan, 2015:25)
Sanal alan bireylerin bedensiz olarak
var olmasına imkan sağladığı için aşkın genel
durumunu değiştirmektedir. Romantik bağ-
lamda sanal alanın aşk üzerindeki olumsuz
etkileri incelendiğinde duyguların sulandırıl-
dığı ve bağlayıcılığın ortadan kalktığı göze
çarpar. Ağa bağlı bilgisayarlar, tabletler ve
akıllı telefonlar ise aşklarını birbirinden uzak-
ta yaşayan sanal aşıkların ilişkilerindeki en-
gelleri birer birer ortadan kaldırır. Bu durum-
da uzaklığa bağlı ayrılık duygusu azalır ve
metinler, videolar, fotoğraflar ya da özçekim-
ler (Selfie) gönderilerek yüz yüze iletişim
etkisi gösterilmeye çalışılır. (Katzer, 2016:257-
258)
Google’ın ekonomi politikası bireyle-
rin aşk hayatlarını da etkilemektedir. Google
bireylerin özel ilgi alanlarını, hayattaki hedef-
lerini ve arkadaşlıktan beklentilerine ait bütün
verilerini kayıt atına alır ve daha sonra bu
verileri sanal aşk ilişkisi kurmak isteyen diğer
bireylerin verileriyle karşılaştırır ve bunları
birbirine uydurarak filtreler. Ama çevrimiçi
uygulamalar her zaman verilerin birbirine
uyduğu şeyi yapmaz ve bireyin sandığından
daha fazla veri toplamaya çalışır. Bireyin kar-
şısındakiyle kurduğu uyum oranı oldukça az
gösterilerek daha fazla veri talep edilir. Bu
noktada insanlar psikolojik bir oyunun içeri-
sine sürüklenerek sanal alanın deney tavşan-
larına dönüşürler. Bireyler sempati ya da flört
durumlarında veri makineleri tarafından ku-
şatıldıkları için yanlış yola saparlar. Sanal
alandaki şeylerin gerçek olmaması durumun-
452
da da bu konuyla ilgili de iyimser düşünüle-
mez. (Katzer, 2016:249-250) Daniel Glatta-
uer’in ‚Gut Gegen Nordwind‛ adlı romanın-
daki ana karakter Emmi ise sanal aşkı
Leo’nun, verilerini Google’dan büyük bir
ustalıkla gizlediğini ima ederek şöyle demek-
tedir: ‚Google kennt Sie jedenfalls nicht oder
versteht es, Sie gut zu verstecken.‛ (Glattauer,
2006:15)
Milyonlarca birey sanal alan içerisin-
de kendi kimliğinden farklı birçok kimliğe eş
zamanlı olarak sahip olur. Bu durum sanal
aşk ilişkilerindeki sanal aşıkların davranışla-
rını etkiler. Dolayısıyla birey kendisine ait
davranış şeklini karşısındakinin davranış
şekline uydurur. Bu noktada bireyler birbirle-
rinden kendi gerçekliklerini saklar ve temeli
yalana dayalı bir ilişki kurarlar. (Katzer,
2016:253-254) Süreyya Yaz’ın ‚Sanal Tutku‛
adlı romanının asıl kahramanı olan Ayşe sa-
nal alanın baştan çıkaran cazibesine yakından
şahit olduktan sonra, kocası Ali’nin kendisini
sanal olarak aldatıp aldatmayacağını test et-
mek için ‚Nil‛ takma adlı bir bayanın kimli-
ğine bürünerek kocası Ali ile sanal aşk ilişkisi
kurmaya çalışır. Bu durumda Ayşe, Ali’nin
sanal alandaki dürüstlüğü karşısında
Nil’i‚*<+ internette her zaman yaptığı gibi
gerçek kimliğini gizlemiş, kendini farklı ta-
nıtmıştı, ama zamanla onun ne kadar dürüst
ve güvenilir bir adam olduğunu anlayıp ya-
lanlarından utanmıştı. *<+ Biraz heyecan
aramak, ekrandan dışarı taşmayacak zararsız
oyunlarla can sıkıntısını gidermek amacıyla
girdiği bu alemde onu bu kadar etkileyen,
içinde böylesine güven duygusu uyandıran
bir erkekle ilk kez karşılaşıyordu.‛ (Yaz,
2009:39) şeklinde düşündürmektedir. Canan
Tan’ın ‚Aşkın Sanal Halleri‛ adlı romanının
‚Alev Alev‛ başlıklı hikayesindeki sanal
alanda ‚Alev‛ takma adıyla tanınan ana ka-
rakter Leyla kullanıcıların birden fazla kimli-
ğe kolayca sahip olduklarına dikkati çekerek
sanal ilişkilere olan güvensizliğini ‚Sanal
ortamlar hakkında dilden dile dolaşan olum-
suz anlatılar, kümeler halinde ya da tek tek
beynimi ele geçirme yarışındaydı. Karşısın-
Dudu UYSAL
dakini etkilemek için olduğundan farklı kişi-
liklere bürünenler, fiziksel özelliklerinden
yaşına, işine, eğitimine kadar yalan yanlış
bilgileri sıralayanlar< Evli olduğu halde,
bekarım diyenler. Belli bir adresi ve telefon
numarası olmadığı için, arasalar da bulama-
yanlar. Bir değil, birkaç kişiyi aynı anda idare
edenler<‛ (Tan, 2015:77) diyerek açıklamak-
tadır. Aynı adlı romanın ‚Alışma Bana‛ adlı
hikayesindeki ana karakter Ayhan da adının
çift cinsiyetli oluşundan faydalanarak iletişim
kurduğu diğer bireyleri yanılgıya uğratmaya
çalışır ve bu durumu da şöyle ifade eder: ‚Sa-
nal alemdeki yeni kimliğim bu. Ayhan, gerçek
adım. Ancak erkek değil, kadınım. ‚Erkek‛
etiketini kullanmayı yeğleyen, sanal ortam
tiryakisi nadir kadınlardan.‛ (Tan, 2015:111)
Sanal ilişkilerin gerçeklik temelinden yoksun
olduğunu ise ‚Sohbet odaları, dostluk ve ar-
kadaşlık siteleri< Bin bir türlü yalanın, dola-
nın, çarpıklıkların yuvaları olduklarını biliyo-
rum.‛ (Tan, 2015:114-115) diyerek ifade eder.
Bu bireyler gerçek hayatta ilk defa yüz yüze
buluştuklarında ise büyük bir yanılgı, hayal
kırıklığı ve bireyin sosyal hayatta iyi bir insan
olarak kabul görmemesi gibi olumsuzluklar
da ortaya çıkar. En kötüsü ise hayali imgeye
uymayan birey için sonuçlar öldürücü olabi-
lir. (Katzer, 2016:253-254)
Bireyler gerçek hayattaki bütün dene-
yimlerini ve davranış biçimlerini sanal alanda
yeniden elde eder. Burada normlar ortadan
kaldırılır ve dokunma korkusu hafifletilir.
Sanal alandaki hayali göstergeler bireyler
üzerinde bedensel bir iz bırakmaz ama onla-
rın kişiliklerini, duygularını, davranışlarını,
düşüncelerini ve değer yargılarını önemli
ölçüde değiştirir. Sanal alanda kurulan ilişki-
ler çok sayıda psikolojik olayı da beraberinde
getirir. Bu durumun en önemli sonuçları ise
zaman kaybı, başarısızlık korkusu, aşırı talep,
kimlikten kaçış, sosyal medya bağımlılığı,
benmerkezcilik ya da saldırganlıktır. Ayrıca
bunların hepsi birer sanal norma dönüşmüş-
tür. (Katzer, 2016:260) Canan Tan’ın ‚Aşkın
Sanal Halleri‛ adlı romanının ‚Alev Alev‛
adlı hikayesindeki ana karakter Leyla sanal
Romantik İlişkilerin Ve Aşkın Sanallaşması: Türk ve Alman Edebiyatından Benzer Örnekler
alanın insan üzerinde ya da geride herhangi
bir iz bırakmadığını ‚Oyun içinde yapılan
konuşmaların, buz üzerine yazılan yazıdan
farkı var mı?‛ (Tan, 2015:49) sorgulamasıyla
dile getirirken, Alpay ile yaşadığı sanal aşk
ilişkisinin kimliği üzerindeki derin etkilerini
de birkaç sayfa sonra şöyle dile getirir:
‚İnternet tiryakiliği dedikleri bağımlı-
lığa tutsak mı olmuştum? Hayır, o kadar basit
değildi. Ekranın karşısına geçip merhabalaştı-
ğımız anda, bedenimdeki tüm hücrelerin
kimyasal değerlerinin değişime uğradığını,
birbirinden bağımsız çalışan yüreğimin ve
beynimin altüst olma noktasında buluşup
ben’i ben olmaktan çıkardıklarını en azından
kendi kendime itiraf etmeliydim.‛ (Tan,
2015:67)
Kendisini sanal dünyadaki iletişimin
etkisine kaptıran bireyler eşlerini ve çocukla-
rını unutma derecesine gelir. Bu bireyler gece
yarılarına kadar sanal alanda sohbet etmekten
kendilerini alamaz çünkü eğlence olarak gör-
dükleri sanal dünya onların aile ilişkilerini her
geçen gün daha fazla etkiler. Bu durumun
kaçınılmaz sonuçları ise aile içerisinde kıs-
kançlık kavgalarının başlaması, tarafların
acaba beni aldatıyor mu diye birbirinden
şüphe etmesi ve mutlu yuvalarda çatırdama-
ların başlamasıdır. Sanal aşk ilişkisi sanal
aldatmaya da neden olur ama bazıları sanal
dünyanın gerçeği yansıtmadığını düşünerek
bu duruma hoş görüyle yaklaşır, hatta bazıları
da eşinin bu girdaptan kurtulmasına kendisi
yardımcı olur ya da bir uzman desteğine baş-
vurur. (Yücel, 2013:48-49) Canan Tan’ın ‚Aş-
kın Sanal Halleri‛ adlı romanındaki ‚Doku-
nuş‛ adlı hikayenin ana karakteri Nazlı çok
sevdiği kocası Demir’i kalp krizi sonucu kay-
beder. Demir’in ölümünden sonra şirket çalı-
şanlarından Nahit Bey Demir’in bilgisayarın-
daki bir dosyayı almak için Nazlı’nın evine
gelir. Nazlı şifreli bilgisayarın uzman kişiler
tarafından açılmasıyla birlikte canından çok
sevdiği kocası Demir’in sanal sevgilisiyle ilgili
dosyalar halinde kaydedilmiş günlüklerini ve
453
çevrimiçi konuşmalarının metinlerini bulur.
Demir’in ölümünden haberi olmayan takma
adı ‚Asu‛ olan sanal sevgiliyle de çevrimiçi
olarak konuşur. Demir tarafından aldatıldığı-
nı öğrenmesiyle Nazlı şok geçirir ve günlükle-
rin birinde Demir’in sanal aldatmayla ilgili
‚Tenlerin birleşmediği sanal bir beraberlik,
ihanet sayılmamalı<‛ (Tan, 2015:26) görüşü-
nü de okuduktan sonra bu durumun tama-
men bir aldatma olduğunu düşünerek büyük
bir hayal kırıklığına uğrar ve kendisini dağıt-
madan kocasının yasını kısa tutma kararı alır.
Payan Çizioğlu’nun ‚Aldatmanın Sanal Hali‛
adlı romanındaki ana karakter Ertuğrul da
Leyla ile yaşadığı sanal aşk ilişkisini aldatma
olarak görmeyenlerdendir ve bu durumu ‚O
halde bu durumda benim Leylam ile yaşadı-
ğım aşkım kanunun ya da toplumun anladığı
anlamda da ‘aldatma’ değil. Yani herhangi bir
şekilde olayın yargıya intikal etmesi duru-
munda ben ‘aldatmış koca’ olmuyorum bu
kıstaslar çerçevesinde. Aşık olmak, sanalda
güzel hisler yaşamak veya cinsel hazzı seks
olmaksızın yaşamışlık ‘aldatma’ sayılmıyor.
Bu gülünesi sonuçtan bile abuk kurallar ve
ölçütler olduğunu anlıyoruz işte bu ‘aldatma’
işinde. Olay sadece fiziksel olmamalı belki. Ya
da hiç olmamalı bu tür genellemeler. Gerek-
siz<‛ (Çizioğlu, 2010:175) şeklinde değerlen-
dirir.
Sanal dünyalarda kurulan ilişkiler ba-
zı çiftlerin evlenmelerine yardımcı olurken
bazılarının da boşanmalarına neden olur.
Başlangıçta heyecan ve yeni arayışlara yönel-
dikleri için evliliklerini bozmayı düşünme-
yenler farkında olmadan eşlerinden soğuma-
ya ve uzaklaşmaya başlarlar. Sanal alandaki
kişilerden duydukları sözleri ya da sanal
alandaki cinsel ilişkilerin benzerlerini eşlerin-
den bulamayanlar ise boşanmaya karar verir.
(Yücel, 2013:188) Örneğin Daniel Glattauer’in
‚Gut Gegen Nordwind‛ ve ‚Alle Sieben Wel-
len‛ adlı romanlarının ana karakterleri olan
Leo Leike ve Emmi Rothner’in arasındaki
sanal aşk ilişkisi, Canan Tan’ın ‚Aşkın Sanal
454
Halleri‛ adlı romanındaki ‚Dolunay‛ adlı
hikayenin ana karakterleri olan Berna ve Eray
arasındaki sanal aşk ilişkisi, aynı adlı romanın
‚En Büyük Ödül‛ adlı hikayesindeki Mehmet
ve Nilüfer’in arasındaki sanal beraberlikler
evlilikle taçlandırılırken, Süreyya Yaz’ın ‚Sa-
nal Tutku‛ adlı romanındaki ana karakter
Ayşe kendisini aldatmayacağını düşündüğü
kocası Ali’nin sanal alandaki pervasızlığını
görmesi üzerine onu terk eder. Payan Çizioğ-
lu’nun ‚Aldatmanın Sanal Hali‛ adlı roma-
nındaki Serpil ve Canan Tan’ın ‚Aşkın Sanal
Halleri‛ adlı romanın içinde bulunan ‚Doku-
nuş‛ adlı hikayedeki Leyla ise eşleri tarafın-
dan sanal olarak aldatılan ve aldatıldıklarını
eşlerinin vefatından sonra öğrenen kadın
figürlerdir. Her iki figür de öğrendikleri bu
olaydan sonra eşlerinin yasını oldukça kısa
tutar ve her şeye rağmen hayatta dimdik du-
rurlar.
Çoğunlukla kadınlar, sanal alandaki
ilişkilerinden dolayı sonradan suçluluk duyar,
olup bitenleri eşlerine itiraf edemediklerinden
psikolojileri bozulur ve kendilerini ruhsal
bunalıma sürüklerler. Bu durumda anlayışlı
ya da anlayışsız eşler devreye girer ve anlayış-
lı olanlar eşlerine olumlu şekilde yaklaşarak
bu bunalımdan çıkmasına yardımcı olur. An-
layışsız olanlarda ise durum aile içi anlaşmaz-
lıktan kaynaklı şiddet içeren olaylara neden
olabilir. (Yücel, 2013:189) Yücel’in sanal aşk
ilişkisi ile suçluluk duyanların çoğunlukla
kadın olduğu görüşünün aksine Süreyya
Yaz’ın ‚Sanal Tutku‛ adlı romanın ana karak-
terlerinden olan Ali sanal aldatmayla ilgili
suçluluk duygusunu şu şekilde gösterir:
‚Ayşe’yle Ali’nin hayatı ise hiçbir de-
ğişiklik olmadan sürüp gidiyordu. Ancak
bazen kendinden bile gizlemek istediği bir
suçluluk duygusuyla karısına daha sıkı sarıl-
dığını hissediyordu Ali. Hemen bu duyguyu
bastırmaya çalışıyor, yüzünü dahi görmediği
bir kadınla yazışmanın Ayşe’yi aldatmak
olmadığını düşünerek avunmaya çalışıyordu.
Ondan epeyce etkilenmiş olsa da, sonuç ola-
rak sadece internetteki sanal bir kadındı Nil.‛
(Yaz, 2009:46-47)
Dudu UYSAL
Sanal aşk ilişkisinin sonuçlarına cin-
sellik açısından yaklaşan psikiyatr Keçe’ye
(2015:2) göre cinsellik sevgi, saygı ve güvenin
paylaşıldığı, dokunmanın verdiği hazların
yaşandığı ve ancak ruh, zihin ve beden bütün-
lüğünde yaşanıldığında sağlıklı olan bir du-
rumdur. Keçe sanal cinselliğin ise bu bütün-
lüğü sağlamadığını düşünür, kişiyi paylaşı-
mın verdiği hazlardan yoksun bırakır ve yal-
nızlaştırır. Bu durumda sanal cinsellik cinsel-
liği tüm boyutlarından soyutlayarak sadece
zevki ön plana alır ve kendisini mekanikleşti-
rir. Sanal cinselliğe alışmış birey ise gerçek
hayatında cinsellikle ilgili sorunlar yaşar.
Çünkü sanal cinsellik sonrasında gerçek ya-
şamdaki fanteziler daha zor paylaşılır ve cin-
sel beklentilerin sadece sanal alandaki gibi
olacağına inanılır. Bu nedenle zamanla sanal
ortamda yaşanılan cinselliğin verdiği haz
gerçek hayattaki bireyden alınmaz hale gelir.
SONUÇ
Sanal ilişkiler, sanal aşk ilişkileri ve
sanal cinsellikler gerçek ilişkilerden, gerçek
aşk ilişkilerinden ve gerçek cinselliklerden
bağımsız olarak değerlendirilemez çünkü bu
tür ilişkilerin tanımlamaları, nedenleri, süreç-
leri ve sonuçları incelendiğinde ya gerçek
hayattan kaynağını aldığı ya da gerçek hayata
etki ettiği ortaya çıkmıştır. Bu çalışma bütün
bu iletişim olaylarının birbirleri ile tam bir
dönüşüm içerisinde olduğunu göstermiştir.
Sanal alan sanal ilişkilerin, sanal aşk
ilişkilerinin ve sanal cinselliklerin bütün ku-
rallardan, normlardan, yasaklardan ve baskı-
lardan kendilerini özgürce temsil edebildikle-
ri bir yerdir. Bu noktada sanal alan bireyin
bilinçaltında hayali olarak deneyimlemeye
çalıştığı olayların teknolojik olarak işlev gören
deney alanına dönüşmüştür. Bireyin gerçek
yaşamındaki psikolojik ve ruhsal bozuklukları
bilinçaltının sorgulanmasına neden olurken,
günümüzde ise bu sorgulamaların büyük bir
kısmı sanal dünyanın sınırları içerisinde ya-
pılmaktadır. Bireyin gerçekliğinin kaynağı
bilinçaltı görülürken, sanal dünya bireyin
gerçekliğinin gerçekliği, yani gerçeğin tekrar-
Romantik İlişkilerin Ve Aşkın Sanallaşması: Türk ve Alman Edebiyatından Benzer Örnekler 455

dan iki kat bir gerçek olarak yansıtılması ola- KAYNAKÇA

rak görülür. Böyle bir durumun çalışmada adı
geçen romanlardaki figürlerin hayatlarını
derinden etkilediği özellikle sanal aşk ilişkile-
rinin tercih edilme nedenleri adlı bölümde
açıkça gösterilmiştir.
Çalışma kapsamında incelenen ro-
manlarda bireyler arasındaki romantik ilişki-
lerin sanallaşmasıyla ilgili bilimsel görüşlere
oldukça fazla yer verildiği ve bu romanların
aşkın sanallaşma sürecini bütün detaylarıyla
okuyucuya aktardığı açıkça gösterilmektedir.
Bu eserlerin sanal alandaki romantik ilişkile-
rin hem bilimsel tarafını hem de edebi tarafını
gün yüzüne çıkardığı söylenebilir.
Sanal dünyalarda bireyler arasında
gerçekleşen iletişimler sonucu ortaya çıkan
hipermetinler kendilerini her geçen gün edebi
türler içerisine biraz daha fazla dahil eder ve
kendilerini tam bir edebi eser olarak gösterme
yolunda ilerler. Bir zamanlar analog bir med-
ya üzerinden, yani mektup romanlarda kale-
me alınan aşk hikayeleri, çağdaş edebiyat
içerisinde elektronik posta-romanlarında anla-
tılmaktadır. Bu türe çalışma kapsamında seçi-
len Alman edebiyatından iki roman örnek
gösterilmiştir ve bunlar mektup-romanın
çağdaş edebiyat içerisindeki dönüşümünü
açıkça göstermektedir. Türk edebiyatından
seçilen eserlerde ise daha önce figürler tara-
fından bilgisayara kaydedilen elektronik pos-
talar eserlere günlükler şeklinde dahil edil-
miştir. Bu durumda Türk edebiyatından seçi-
len bu eserlerin henüz elektronik posta-
romanlarına mesafeli olduğu ortaya çıkmıştır.
Ayrıca Türk ve Alman edebiyatının romantik
ilişkilerin ve aşkın sanallaşmasına bakışı her
iki toplumun kendisine ait sosyokültürel de-
ğer ve tutumlardan dolayı farklılık gösterdiği
her iki edebiyat alanından da seçilen örnekler-
le tespit edilmiştir. Ortaya çıkan bütün bu
farlılıklara rağmen figürlerin sanal aşk ilişki-
lerine, sanal cinselliklere ve sanal aldatmalara
yaklaşım şekillerinin ise temelde benzerlikler
gösterdiği görülmüştür.
Angerer, M. L. (1999). Neue Technologien.
Neue Grenzerfahrungen:
Cyberbodies. (Editör: Manfred Faßler)
içinde, Alle möglichen Welten:
virtuelle Realität-Wahrnehmung-
Ethik der Kommunikation (s. 163-
181). München: Wilhelm Fink Verlag.
Çizioğlu, Payan (2010). Aldatmanın Sanal
Hali . İstanbul : Cinius Yayınları.
Döring, N. (2000). Romantische Beziehungen
im Netz . (Editör: Caja Thimm) içinde,
Soziales im Netz. Sprache,
Beziehungen und
Kommunikationskulturen im Internet
(s. 39-70). Opladen/Wiesbaden :
Westdeutscher Verlag .
Glattauer, Daniel (2006). Gut Gegen
Nordwind. Wien: Deuticke Verlag.
Glattauer, Daniel (2009). Alle Sieben Wellen .
Wien : Deuticke Verlag .
Katzer, Catarina (2016). Cyberpsychologie.
Leben im Netz; Wie das Internet uns
verändert. München: dtv.
Keçe, Cem (2015, 07 Haziran). Sanal Aldatma.
Cem Keçe:
http://www.cemkece.com.tr/m-sanal-
aldatma.html
Landfester, U. (2004). Von der Liebe zur
Konsenshalluzination: Virtuelle
Passionen zwischen Brief und
Cybersex. (Editör: Udo Tiedeke)
içinde, Soziologie des Cyberspace:
Medien, Strukturen und Semantiken
(s. 215-239). Wiesbaden : VS Verlag
für Sozialwissenschaften.
Rötzer, Florian (1998). Digitale
Weltentwürfe:Streifzüge durch die
Netzkultur. München: Wien: Carl
Hanser Verlag.
Salter, Anastasia (2011). Virtually Yours:
Desire and Fulfillment in Virtual
Worlds. The Journal of Popular
Culture, 44(5), 1120-1137.
Tan, Canan (2015). Aşkın Sanal Halleri (29 b.).
456
İstanbul: Altın Kitaplar.
Wildt, te Bert (2011). Liebe online. Trotz allem:
Liebe‚ / „Trotz allem: Familie (s. 1-
15). Lindau: Auditorium Netzwerk-
Fachvorträge, Einführungen und
Fortbildungen aus zahlreichen
Wissenschafts- und Lebensbereichen-
Verlag für Audio-Visuelle Medien.
Dudu UYSAL
http://www.lptw.de/archiv/vortrag/20
11/te_wildt.pdf
Yaz, Süreyya (2009). Sanal Tutku . İstanbul :
Harmoni Yayınevi.
Yücel, Erdem (2013). Sanal Aşk Kaçamakları.
"Gerçek Yaşanmış Öyküler" . İstanbul
: Puslu Yayıncılık.