Islam

Islam in stijgende lijn

Islam is tweede grote godsdienst in de wereld met meer dan 1 miljard mensen. Ze zijn duidelijk
aanwezig in maatschappij (kleding, gebeden etc.).

Korte typering en begin geschiedenis van de Islam

Beschouwen Koran als heilig, stichter Mohammed. Nadruk op monotheïsme (Allah) en laatste
oordeel.

Mohammed ontving openbaringen door engel Gabriel, dit begon 610, Mohammed was toen 40, vond
geloof bij vrouw.
Centrale geloofsbelijdenis: Allah is groot + Mohammed is zijn profeet.
Boodschap keerde zich tegen veelgodendom Arabië. Boodschap Mohammed in handelsstad Mekka
hield ook in: verantwoording afleggen, ook in omgang met geld, naaste in je omgang met geld op het
oog houden. Dit veel bij deel van koopmansbevolking niet goed en ook niet in zijn familie, verzet.
Mohammed week in 622 uit naar Medina (hidjra), Stichtte gemeenschap. Schakelde joodse
gemeenschap uit en verplaatste na 8 jaar richting Mekka, werd ingenomen. Kaäba kreeg centrale
plaats islam. Afgodsbeelden polytheïsme werden verwoest, eind religie. Mekka verdrong Jeruzalem.

Islam invloedrijk, vanuit Midden-Oosten tot Afrikaanse westkust, Spanje, Balkan en Azië door
handelscontacten of militaire actie. Tweederangs burgers. Na Mohammed dood in 632 werd Aboe
Bakr zijn opvolger. Aanhangers willen niet Mohammedanen genoemd worden, Allah belangrijker.

Nader over Koran

Koran lezen in Arabisch, anders niet zuiver. Superior aan Tenach en bijbel. Koran bevat echter
elementen christendom/jodendom. Abraham als stamvader. Laatste hoofdstuk geeft bindende info.
Koran: leer en leven, aanbidding Allah en omgang anderen, alle levensterreinen worden erdoor
bestreken. Behalve Koran ook Hadith. Leiders Mohammed opvolgden worden kaliefen genoemd.

Met Islam tijd en wereld door

Invloedssferen
Aanhangers na Mohammed onderwierpen grote delen in Midden-Oosten, minderheden geduld mits
ze monotheïstisch waren. Tweederangs burgers die belastingen moesten betalen. Later Noord-Afrika
en Spanje onder islamitische invloed. Tours in Frankrijk: Karel Martel verslaat oprukkende moslims
(732). In Oosten Pakistan bereikt. Centrum macht eerst Damascus later Bagdad. 1453 Constantinopel
in handen moslims, bij Wenen hield opmars stil (1529), werd belegerd ook in (1683). In Balkan is
Islam gebleven.

Invloed
Maatschappelijke en godsdienstige kant. Wetenschap, familieleven, opdracht goed te leven zijn
facetten zelfbewustzijn. Islam is zendingsgericht, heeft delen Afrika, India en Indonesië bereikt
(dawah). Islamieten ook invloed dekolonisatie. Tegenwoordig Arabische landen (moslims) veel
olievoorraden, geeft Islam sterk politiek en economisch wapen.

Islamitische Staten en westerse invloeden

Sommige islamistische stromingen sterker dan andere. Pakistan en Afghanistan waar taliban de
sharia naleven. Sharia is islamitische wetgeving gebaseerd strikte toepassing regels uit Koran en
Hadith op grond van leven Mohammed.
Joegoslavië Islam westers georiënteerd. Ook landen met voortdurende wisselwerking: Turkije en
Iran. Turkije is seculiere staat met veel islamitische invloed. Iran is islamitische staat waar veel
burgers op westen gericht zijn, zoals tijd van Khomeini.

Radicalisering en klimaat ten opzichte van geweld

In bijna elk land is er sprake van proces van radicalisering. Verschillende factoren: religieuze
motieven en reactie op armoede en onderdrukking, kunnen ook nationale gevoelens rol spelen.
Jihad, oorlog om de islam te verspreiden door radicale moslims. Er zijn islamitische teksten die deze
opvatting steunen. Sommige moslims denken bij jihad meer aan zelfverloochening. Niet radicale
opvatting is soefisme. Uitspraak Hadith:”degene die z’n godsdienst verlaat, doodt hem.” De sharia
zou volgens sommigen aan iedere samenleving moeten worden opgelegd.

Typering van stromingen

Soennieten
Overgrote deel, 90%. Standpunt: niemand kan en kon ik Mohammeds schaduw staan. Kaliefen wel
besturen, niet autoriteit hebben. Consensus (idjmaa) van belang. Leringen eerste 4 kaliefen in
overeenstemming gebracht met Mohammed. Geheel vormt uitgangspunt voor wat mensen behoren
te doen. Soenna is gewoonte. Sharia leidraad maatgevend voor soennieten. Sinds 1924 geen
begeleidend kalifaat. Salafisten zijn extreme soennistische stroming. Salaf= ‘vroegere generatie’, de
generatie van begintijd Islam. Salafisten leven volgens oorspronkelijke leer.

Sjiieten
Tweede in grote, vooral Iran. Hechtten bijzonder aan opvolging van Mohammed door een imam.
Kenmerkend is gezaghebbende uitleg van de Koran door deze opvolgers. Soort ‘erfopvolging’ van
twaalf imams die teruggaat op familie van Mohammed, kalief Ali in midden 7e eeuw belangrijke
plaats. Eerdere kaliefen erkennen ze niet. 12e imam wordt als Messias verwacht. Nu kan hij
geraadpleegd worden door geleerden, zogenaamde ayatollahs voornaamste. Vroomheid komt meer
naar voor bij sjiieten, martelaarschap. Accent minder op sameleving.

Soefisme
Persoonlijke, vrome omgang met Allah en liefdevolle gehoorzaamheid. Naast bezoek moskee is
zingen, reciteren en meditatie van belang. Inspanning gericht op innerlijke reiniging. Geestelijke
leiders tegen ontsporing. Wie reiniging bereikt, is soef, wijst op eenvoudige kleding. Jezus (isa) is
soef. Verantwoordelijkheid naar naaste groot. Sommigen ontkennen de lichamelijke opstanding.

Politiek en maatschappelijke ideologie

Islam in principe niet nationalistisch. Praktijk anders. Westen, kolonialisme, kapitalisme en westers
geachte christendom scoren niet goed in islam, respectloos, zedeloos en uitbuiting. Sommige
islamieten wel aangetrokken tot socialisme, maar over algemeen geen integratie van socialistisch
gedachtegoed.

Theologische lijnen van dichterbij bekeken

Religie van het boek
Mohammed en Koran nemen grote plaats in. Hadith neemt ook grote plaats in, wordt ook als
rechtstreekse boodschap van Allah gezien. De Thora, de Psalmen en het Evangelie nemen ook zekere
plaats in in de openbaring. Alsmede honderden boodschappers van wie er in Koran 25 worden
genoemd, dit zijn kaliefen en imams. Verder erkent islam meer dan 100.000 profeten.

Van belang is de wet van Allah, de sjaria.

1. Betreft allerlei levenstereinnen
 2. Niet alleen geboden of verboden, maar ook wat neutraal wenselijk of onwenselijk is.
3. Sjaria samengesteld door allerlei rechtsgeleerden door eeuwen heen.
4. Door geleerden toetsbaar aan haar eerdere bronnen, in praktijk lastige zaak, verklaart
stromingen Islam.
5. Stuitte in prakrijk op grenzen: haalbaarheid en concurrentie door westers recht, denk aan
strafbepalingen sjaria: hand afhakken enz. Die door westerse juristen wordt verfoeid. Staten
houden soms madjalla aan, praktische selectie uit de sharia toegepast op moderne leven.
6. Officiele status, zeker waar fundamentalisme overhand krijgt. Betreft familierecht, positie
vrouw bijboorbeeld.

Godsbeeld
Allah wordt als Ene gezien. Engelen en geesten onder hem. In soefisme sterk persoonlijk karakter,
maar wordt nooit als vader gezien. Binnen islam wel discussies oven zijn trancedentie. Allah insallah
kenmerkt onderworpenheid moslims. Een zal het predestinatie noemen, ander fatalisme. Over
algemeen genomen brengt de leer van allahs almacht niet tot ontkenning van verantwoordelijkheid
van mensen, van passiviteit is meestal geen sprake.
Verzoening met allah, vergeving op grond van zijn erbarming. Kleine zonder uitwisbaar gesteld door
het goede ertegenover te stellen. Van vrome wordt geëist dat hij zich op goede toelegd. Voor grotere
zonden vergeving waar geen betaling tegenover kan staan.
Conclusie: wat je doet en laat staat centraal. Bij soefi’s staat liefde tot allah centraal, en mag niet de
angst en liefde voor hemel/hel centraal staan. Absolute heilszekerheid is in dit leven niet te bereiken
volgens allah.

Mensbeeld
Mens geschapen om allah te eren. Islam=overgave. Gehoorzaamheid in samenleving en persoonlijk
centraal. Staan in deze wereld staat in kader gehoorzaamheid en oog hebben voor oordeel. Dood dus
soms boven leven als de gehoorzaamheid daartoe wordt bevorderd. 9e werd gezegd rede is gift van
Allah, toen bloei in wetenschap en kunst (welvaart in steden Cordoba en Granada in Spanje). In kunst
is religieuze terughoudendheid zichtbaar. Afbeeldingen dieren en mensen verboden in islam. Men
ziet dit als uitvloeisel monotheïsme: kan makkelijk leiden tot afgoderij. Val van Bagdad in 1258
markeert einde periode wetenschappelijke en culturele bloei.

Man en vrouw
Alleen binnen huwelijk is goede omgang man en vrouw mogelijk. Officieel zijn andere contacten wel
geoorloofd, maar in praktijk wordt het sterk ingeperkt, sprake van kleedregels. Ten dienste aan
kuisheid. Huwelijk is openbare zaak, getuigen niet ongewoon, gewoonlijk imam ter plaatste.
Echtscheiding soms geoorloofd, uiterste middel in vastgelopen situatie. Periode van 3 maanden ter
bezinning. Man mag meerdere vrouwen hebben (4 max.). Een man mag als er geen seksueel
bevredigend verkeer is een vrouw bijnemen. 2 argumenten: voorkomen van chaos, weinig mannen in
tijden oorlog. Tegenargument: moeilijk meerdere vrouwen goed te behandelen. Vrouw kan erven,
helft van man. Koran getuigd van respect moeder en echtgenote.

Eredienst
Persoonlijke en gemeenschappelijke zijde. Vorm aangegeven volgens regels sharia.
Er zijn vijftal zogenaamde zuilen:
1. Geloofsbelijdenis: alleen Allah en Mohammed z'n profeet. Dit is sjahada
2. De salat, gebed dat 5x per dag wordt gedaan en vrijdag ook 1x gemeenschappelijk. Wassen,
knielen met voorhoofd op grond richting mekka.
3. Vasten, saum genoemd. In maand ramadan. Ramadan is maand van tolerantie, liefdadigheid,
verbroedering en bezinning. Rijken en armen samen. Vasten van zonsopgang tot ondergang.
Ontvangen koran en begin mohammeds werk krijgt aandacht. Einde ramadan= suikerfeest.
 4. Geven van aalmoezen, zakat. Broederschap, rijken solidair aan armen.
5. Het maken van hadj, grote pelgrimstocht. In hoek van ka’aba bivind zich de Hadjar al-aswad,
zwarte steen uit hemel. Ka'aba gebouwd door abraham en ismael. Elementen hadgar en
abraham aan einde reis aan de orde: haar dorst en zijn gehoorzaamheid, overgave.

Islamitische feesten zijn niet talrijk. Feesten vallen steeds op andere datum en dragen dus geen
agrarisch karakter. 2 feesten: suikerfeest en feest slot van de hadj, pelgrimage. Mohammeds
geboorte en hemelvaart worden ook gedacht maar niet zo prominent als suikerfeest. Islam kent
besnijdenis, soms ook vrouwen, niet officieel.

3-tal algemene verboden

1. Geen varkensvlees
2. Geen wijn
3. Geen rente, in economisch verkeer vaak omzeild

2-tal facetten beleving eredienst

1. Bijzonder islam benadrukt
2. Inschakeling moslims geeft gevoel eigenwaarde als dienaars van Allah

De islam en wij