kPIERWSZA POMOC PRZEDMEDYCZNA

NZK – Nagłe zatrzymanie krążenia; stan w którym dochodzi do zatrzymania akcji serca, co powoduje
zatrzymanie krążenia krwi, brak świadomości, spadek wszystkich ciśnień (dla zdrowego człowieka 120/80,
przy NZK nawet 30/0)

Przyczyny:

 Pierwotne:  Wtórne:
o Arytmia o Niedrożność dróg oddechowych
o Zawał o Uraz działający na CSN
o Wady zastawkowe o Choroby płuc
o Niewydolność krążenia o Odma prężna
o Niedokrwienie mięśnia sercowego o Zatrucia (CSN)
o Wstrząs krwotoczny o Choroby anatomiczne
o Obrzęk płuc o Udar (CSN)
o Kardiomiopatie (choroba
wrodzona mięśnia sercowego)

Uraz – energia (kinetyczna/chemiczna etc) z zewnątrz, która prowadzi do obrażenia ciała

Po NZK dochodzi do śmierci klinicznej (stan ciężki, częściowo odwracalny) – brak przytomności, brak
krążenia, brak ciśnienia, a po 20 minutach następuje śmierć biologiczna, czyli obumarcie pnia mózgu

Po przeprowadzeniu akcji reanimacyjnej przy NZK wystarczy przywrócenie krążenia w 20-30%

Celem akcji reanimacyjnej jest przywrócenie krążenia, najważniejsze jest ratowanie kory mózgowej gdyż
obumiera najszybciej - po 3-5 minutach bez tlenu (normotermia); serce po 30-40 min, wątroba 1,5 h)

Zreanimowanie – przywrócenie krążenia, oddechu, świadomości

Zresuscytowanie – niskiego stopnia – przywrócenie krążenia

– wyższego stopnia – przywrócenie krążenia, oddechu

– jeszcze wyższego stopnia – przywrócenie krążenia, oddechu, niektórych odruchów z

rdzenia przedłużonego

PSV – stan przewlekłej wegetacji; przywrócono krążenie, oddech i niektóre odruchy z rdzenia
przedłużonego

Hipotermia – obniża wewnętrzną temperaturę ciała poniżej 36oC; spowalnia metabolizm, wydłuża
możliwość przeżycia kory mózgowej do nawet 1,5h (ale poniżej 32oC wzmaga możliwość arytmii);
hipotermie terapeutyczną stosuje się w szpitalach

Cechy utraty przytomności:

 Brak reakcji na bodźce zewnętrzne

 Wiotkość tkanek (spadek napięcia mięśniowego)
 Osłabienie biologicznych odruchów obronnych (kaszel/połykanie/kichanie)
 Człowiek wygląda jakby spał

Osoba dorosła w stanie spoczynku oddycha 10-20 razy na minutę, aby sprawdzić czy doszło do NZK należy
przez 10 sekund obserwować oddech – powinny wystąpić dwa – przy NZK mamy do czynienia przy braku
oddechu lub przy oddechu nieprawidłowym (rybi/agonalny/gasping) czyli 3/4 oddechy na minutę
Łańcuch przeżycia

 Wczesne rozpoznanie i wezwanie pomocy

 Wczesne RKO (resuscytacja krążeniowo-oddechowa)
 Wczesna defibrylacja
 Wczesna i szybka pomoc medyczna

Przyczyny utraty przytomności

 Uraz mechaniczny na centralny system nerwowy

 Niedrożność dróg oddechowych
 Zaburzenia ukrwienia mózgu (udar, zawał serca, padaczka)
 Zaburzenia emocjonalne

Resuscytacja przy NZK

 Niemowlęta 15/2 na ok 4 cm
 Dzieci 5/15/2/30 na ok 5 cm
 Dorośli 30/2 na 5-6 cm

Tempo 100-120 razy na minutę [nie licząc wdechów, które powinny zajmować ok 5 sekund łącznie]

Uciski maja doprowadzić do ruchu krwi. Jeżeli jesteśmy świadkiem zdarzenia (o ile to zdarzenie
krążeniowe) dopuszczalne jest przez pierwsze 4 minuty tylko uciskanie bez wdechów, gdyż w tym czasie
krew jest nadal natleniona.

Gdy jesteśmy pewni że przyczyną NZK nie jest choroba serca a niedrożność dróg oddechowych
(szczególnie u dzieci, topielców, wisielców) to przed przystąpieniem do akcji ratunkowej wykonuje się 5
wdechów ratowniczych.

Wstrząs – nagłe zaburzenie (zmniejszjjenie dopływu) krwi do tkanek, narządów w wyniku czego powstaje
hipoksja (brak dopływu tlenu) i kwaśnica (brak odprowadzania produktów przemiany materii

Wstrząs krwotoczny (hipowolemiczny) – w wyniku przecięcia naczyń krwotocznych następuje utrata krwi,
płynów ogólnoustrojowych (związane z biegunką, wymiotami, odwodnieniem)

Wstrząs zewnętrzny – wynaczynienie krwi (do 500 ml jest w porządku, do 1 l organizm sam uzupełni, 1,5 l
występuje wstrząs, przeżyje ale trzeba uzupełnić, powyżej 2 l nie przeżyje)

Objawy:

 Centralizacja krążenia (nie dopływa do kończyn, skupia się na sercu i korze mózgowej)
 Skórne (bladość skóry, zimna, wilgotna – pobudzone gruczoły potowe)
 Krążeniowe ( spadek ciśnienia, tętno wzrasta – tachikarmia, ale jest słabo wyczuwalne
 Oddechowe (przyspieszenie oddechu – tachyknoe)

Działania ratownicze:

 Zahamowanie krwotoku, udrożnienie dróg oddechowych

 Pozycja przeciwwstrząsowa (trenbelenburga – nogi do góry)
 Zapewnienie komfortu termicznego i psychicznego (ochrona przed utratą ciepła)
 Można podać bardzo niewiele płynu osobie, która bardzo tego potrzebuje

Osoba traci stopniowo przytomność, dopóki jej nie utraci nie robimy resuscytacji

Wstrząs anafilaktyczny – wtargnięcie alergenu lub antygenu u osób wrażliwych na nie np. ukąszenie,
podanie leku, pokarmu ze składnikiem na który jest uczulona. Może być lekki lub gwałtowny.
Objawy:

 Krążeniowe (poszerzenie łożyska naczyniowego – ciśnienie spada; możliwe wystąpienie arytmii)

 Oddechowe (mieśniówka drzewa oskrzelowego ulega skurczeniu = redukcja dróg oddechowych,
duszności)
 Skórne (pokrzywka, wysypka, rumień, obrzęk)
 Z przewodu pokarmowego (bóle brzucha, biegunki)

Antidotum – adrenalina podawana domięśniowo przez autoiniktor, podnosi ciśnienie (kurczy naczynia,
rozkurcza mięśniówkę drzewa oskrzelowego)

Pozycja półsiedząca

Wstrząs kardiogenny – występuje w następstwie zawału, arytmii

 Może występować ból serca (jeżeli występuje powyżej 20 minut – prawdopodobieństwo zawału)
 Skóra blada, wilgotna, zimna
 Ciśnienia spadają
 Podanie aspiryny, przy zawale nitrogliceryny

Wstrząs septyczny - przyczyną bakteria, wirus, załamanie odporności – powikłanie pooperacyjne

 Wysoka gorączka
 Zaburzenia wielonarządowe
 Dreszcze
 Skóra może być sucha i ciepła
 Spadek ciśnienia

Urazy głowy – najczęściej w wypadkach komunikacyjnych, przyczyna śmierci u wielu młodych ludzi;
rodzaje: uszkodzenia powłok, złamania kości, związane z CSN, następuje wzrost ciśnienia
środczaszkowego; mogą być otwarte lub zamknięte (tępe)

Wstrząśnienie mózgu (czynnościowe, odwracalne) – związane z dysfunkcją kory mózgowej

 Krótkotrwała utrata przytomności/zamroczenie

 Nudności
 Zaburzenia równowagi
 Ból głowy
 Niepamięć okołourazowa
 Oszołomienie, splątanie

Jeżeli miało się raz to później szanse na taki uraz wzrastają 4-6-krotnie.

I stopnia: do 15 minut
II stopnia: powyżej 15 minut
III stopnia: z utratą przytomności

Pomoc: pozycja siedząca, a najlepiej stojąca aby zmniejszyć ciśnienie śródczaszkowe (się go siada
wtenczas )

Stłuczenie mózgu: utrata przytomności, zaburzenia termoregulacji, zaburzenia oddechowe, krążeniowe,

metabolizmu

CBP – ciśnienie krążenia mózgowego

MAP – średnie ciśnienie systemowe
ICP – ciśnienie środczaszkowe wzrastające po każdym urazie
CBP = MAP – ICP

Krwiak – w wyniku urazu następuje uszkodzenie naczyń krwionośnych

Leczenie chirurgiczne dotyczy krwiaków

Krwiak nadtwardówkowy (uszkodzenie tętnicy, objawy: utrata przytomności, po kilku (2/4) godzinach
następuje ponownie) <- gorszy

Krwiak podtwardówkowy (krwawienie z naczyń żylnych, objawy: krwawienie powolne, utrata

przytomności – po kilku minutach powraca ale krwawienie jest dalej i objawia się za kilka dni, miesiąc itp.)

Zespół po wstrząśnieniu mózgu charakteryzuje się bólami głowy, wrażliwością na światło, hałas

Urazy klatki piersiowej

(między opłucną płucną i ścienną znajduje się jama opłucnej)

Przyczyny obrażeń:

 Wypadki komunikacyjne
 Upadki z wysokości
 Postrzały
 Przygniecenia
 Pchnięcia ostrym narzędziem

Rodzaje:

 Zamknięte  Otwarte
o Częściej o Rzadsze
o W wypadkach komunikacyjnych o Rany kłute, postrzały
o Np. złamanie żeber, niestabilna o Np. zapadnięcie płuca, odma
klatka piersiowa, krwawienie do płucna
klatki piersiowej

Objawy urazu klatki piersiowej

 Duszność, spłycenie oddechu

 Kaszel, odksztuszanie krwistej wydzieliny
 Wstrząs (niskie ciśnienie, słabo wyczuwalne tętno)
 Ból po stronie urazu nasilający się przy oddychaniu

Zamknięte:

Złamanie żeber – najczęściej od 5 do 10 (bo pierwsze są chronione przez obręcz barkową a żebra wolne
11 i 12 są giętkie i ciężko je złamać)

Objawy:





Postępowanie:

 złamanie 1,2 – nie trzeba usztywniać, podać lek przeciwbólowy;

 przy złamaniu większej ilości = wiotka klatka piersiowa (niebezpieczne) – nie rozpręża się i nie
kurczy symetrycznie, ruchy opaczne, oddech paradoksalny, niewydolny; należy ułożyć osobę na
uszkodzonym boku do którego najpierw należy „przykleić” worek z np. piaskiem

Pęknięcie płuca – powoduje przedostawanie się powietrza do jamy opłucnej i odsunięcie płuca od ściany
klatki piersiowej

Otwarte

Odma otwarta opłucnej - głęboka rana drąży skórę, mięśnie, opłucną ścienną i płucną i przebija powietrze

Postępowanie: zaopatrywanie otwartej odmy opatrunkiem który przepuszcza powietrze

Odma zamknięta/prężna/zastawkowa (zagrożenie życia!) – podczas wdechu powietrze dostaje się do

komory odmowej ale nie opuszcza jej podczas wydechu, gdyż uszkodzone oskrzele zostaje przesłonięte
przez tkankę płucną. Prowadzi to do całkowitego zapadnięcia płuca po stronie urazu oraz ucisku i
przesunięcie narządów śródpiersia na stronę zdrową -> ucisk zdrowego płuca, serca, dużych naczyń

Objawy: ból, duszność, poszerzone żyły szyjne, objawy wstrząsu (skóra chłodna i wilgotna)

Postępowanie: należy doprowadzić do odmy otwartej, miedzy 2 a 3 żebrem wbić igłę lub wenflon

Krwiak opłucnej – gromadzenie się krwi z pękniętych naczyń krwionośnych w jamie opłucnej, źródłem
może być przebite płuco

Objawy: duszności, rozwój wstrząsu, sinica, zapadnięte żyły szyjne

Postępowanie: zapewnienie drożności dróg oddechowych, 100% tlen, stabilizacja przedmiotu i transport
do szpitala

Urazy jamy brzusznej:

- tępe 80%: śmiertelność 10-30%, pęknięcie narządów miąższowych, jamistych, uszkodzenie więzadeł;
Objawy: miękki brzuch (napływ krwi do brzucha) / twardy brzuch (zapalenie otrzewnej)

- przenikające 20%

Przyczyny: wypadki komunikacyjne, upadki z wysokości, silny cios, pchnięcie

Wytrzewienie: nie odprowadzać trzewi, zrobić wilgotny opatrunek a na niego foliowy, wieźć do szpitala;
nie karmić, nie poić, nie usuwać ciał obcych, nie wkładać wypchniętych pęt jelitowych