HALOWO ZINENGE

FAZA 1
I. Famobõrõ
II. Fanahae Yesu.
III. Lahalõ awõra Matia andrõ sinenge.
1. No awai khõgu zura si fõfõna andrõ, yaʼugõ Teofilo, no usura fefu nibõrõtaigõ Yesu, folau ba famahaõ,
2. irugi luo tefazawa ia, me no ibeʼe goroisa ba zinenge andrõ, niʼanutuyuʼõnia Eheha niʼamoniʼõ,
3. ba niʼoyaʼõnia tandra, wangoromaʼõ wa no auri ia, me no aefa itaõgõ wamakao andrõ; õfa wulu wongi waʼara
iʼoromaromaʼõ ia khõra, iʼombakhaʼõ khõra ngawalõ mbanua Lowalangi andrõ.
4. Ba me orudu ira, me manga ira, ba iwaʼõ khõra, bõi larõi Yeruzalema, labaloi gamabuʼula li Nama andrõ,
nirongomi khõgu (iwaʼõ).
5. Idanõ sa nibayagõ Yohane, ba nibayagõ Eheha niʼamoniʼõ ami, lõ ara tõ.
6. Ba lasofu khõnia si so ba daʼõ, lamane: He Tua, hadia õfuli õʼaʼazõkhi iyaʼe dania nõri Ndraono Gizeraeli?
7. Ba imane khõra: Tenga si nangea yaʼami zangila bawa ba buʼu li, nihonogõi Nama ba waʼabõlõnia,
8. ba mitema dania waʼabõlõ Geheha niʼamoniʼõ, si mõi khõmi, ba samaduhuʼõ ami khõgu ba Yeruzalema, ba ba
danõ Yudaia, maʼasagõrõ, ba ba Zamaria, ba irugi wondrege danõ.
9. Ba me aefa iwaʼõ daʼõ, ba tefazawa ia, anehe ira, ihalõ ia lawuo, ba lõʼõ saʼae oroma ia khõra.
10. Ba me latõngõ mbanua si yawa, me mofanõ ia, ba hiza, darua zi so ba daʼõ khõra niha, sobaru safusi,
11. sangumaʼõ gõi: Hana wa so ami ba daʼe, wa mitõngõ mbanua, yaʼami banua Galilaia? Mangawuli dania Yesu
andrõ, nihalõ ba zorugo moroi ba khõmi, si mane me miʼila ia, me mofanõ ia ba zorugo.
12. Aefa daʼõ, ba mangawuli ira ba Yeruzalema, moroi ba hili andrõ, sotõi hili wanikha, ba ngai Yeruzalema, mato
sambadu fofanõ.
13. Ba me no larugi yomo, ba mõi ira yawa ba mbateʼe ba zi sagõtõ, ba daʼõ sosõ ira, Fetero ba Yohane ba Yakobo
ba Andrea ba Filifo ba Toma ba Batolomaio ba Mataio ba Yakobo, ono Galifaio, ba Simoni selote ba Yuda, ono
Yakobo.
14. Daʼõ fefu zi lõ aefaʼaefa mangandrõ, ha sara dõdõ, awõ ndra alawe andrõ, ba awõ Maria, ina Yesu, ba ira
talifusõnia.
15. Ba me luo daʼõ, ba maoso Wetero, me falukha dalifusõ (ba so mato otu a dua wulu waʼato niha, sowulo ba daʼõ)
imane:
16. He yaʼami, ira talifusõ, lõ tola lõ itõrõ zi so ba zura andrõ, si no ihõnagõ ifawaʼõgõ Eheha niʼamoniʼõ,
niʼombakhaʼõ Dawido, ba khõ Yuda andrõ, si no tobali samasao sondraʼu Yesu.
17. Noa sa teʼerai ia, awõda, ba no itema dana khõnia, halõwõ andrõ.
18. Ba noa sa isõndra mbenua nibeʼe bõli luo walõʼatulõ andrõ, ba no aekhu tou ia, ba no aboto dalu, ba no aduwa
mbetuʼania maʼafefu.
19. Ba no larongo fefu, banua Yeruzalema, andrõ labeʼe tõi mbenua andrõ Akhelidama, ba lira, benua ndro
geluahania.
20. Noa sa musura ba zura zinunõ: ”Sadudu nahania, ba bõi iʼonaha niha” ba: ”Yamutema niha bõʼõ halõwõnia
andrõ.
21. Ba lõʼõ sa tola lõ tahalõ niha, samõsa, ba zi no faofao khõda, gõtõ waʼara wangõrõngõrõ Zoʼaya yaʼita, Yesu,
khõda,
22. ibõrõtaigõ ba wamayagõ idanõ andrõ khõ Yohane, irugi luo tefazawa ia moroi ba khõda; samõsa daʼõ
zamaduhuʼõ femaosonia, awõda.
23. Ba lafaʼaso zi darua, Yosefo, nifotõi Barasaba, si so tõi Yuso na gõi, ba Matia.
24. Ba mangandrõ ira, lamane: He Soʼaya, sangila tõdõ niha fefu, oromaʼõ nituyumõ, samõsa, ba zi darua andre,
25. sanema naha andrõ, ba halõwõ andrõ, awõ wamaigimaigi, nirõi Yuda, ba weʼamõi ba nahania.
26. Ba lalau fadahõdahõ ba khõra andrõ, ba gõna Matia, ba tobali famõnõkhi zinenge andrõ, si felendrua ia.

HAKUNA MATATA
 FAZA 2
I. Folau Eheha niʼamoniʼõ.
II. Huhuo Wetero andrõ.
III. Amuata niha Keriso si fõfõna.
1. Ba me luo wendrakose (si 50) ba no owulo ira fefu, ha sambua naha.
2. Ba iʼozumagõ so zihõngõ, si otarai mbanua si yawa, hulõ na itõrõ angi sabõlõbõlõ, ba ifõnui nomo andrõ, maʼasambua,
ba zi dadao ira.
3. Ba oroma khõra dalinga wandru, si fabalibali, alitõ wamaigira, ba idozigõ ira, ahono ba hõgõra.
4. Ba fahõna khõra Geheha niʼamoniʼõ, ba labõrõtaigõ lalau li bõʼõ, si mane nibeʼe Geheha khõra fanõtõi
5. Ba so zi fatewu gana ba Yeruzalema, niha Yehuda, niha sangataʼufi Lowalangi, soroi fefu soi ba guli danõ.
6. Ba me so zihõngõ andrõ, ba aekhu niha sato ba tobali dõdõra, me larongo wehedera ba li khõra, dozi ira.
7. Ba tobali dõdõra, dozi ira, ahõlihõli dõdõra ba lamane: Hiza, tenga banua Galilaia ira, dozi sihede andrõ?
8. Ba he wisa wa tarongo lida, dozi ita, li ba danõda, ba zi tumbu ita?
9. Yaʼita Dawa Waretia ba Dawa Media ba Dawa Gelama, awõ zi so ba Mezofotamia, ba ba Yudaia ba ba Gafadokia, ba
Wondro ba ba Azia,
10. ba Werigia ba ba Wambilia, ba danõ Miserayi ba ba danõ Libia, tanõ ba Girene, awõ zi fatewu gana ba Roma, niha
Yehuda, awõ zi no mõi banuara,
11. Dawa Gereta ba Dawa Ara, ba tarongo, lalau lida, wangombakha segebua andrõ, nilau Lowalangi.
12. Ba tobali dõdõra, dozi ira, lõ laʼila watahõgõ, faoma lamane khõ nawõra: He wisa daʼõ dania?
13. Ba so zangaohangaoha õsa, lamane: Si mabu agu sami.
14. Ba maoso Wetero, awõ zi felezara, muhede ia, imane khõra: He yaʼami, niha Yehuda, awõ zi so ba Yeruzalema fefu,
yaʼaboto ba dõdõmi daʼe, ba mifondrondrongo niwaʼõgu!
15. Tenga sa si mane niwaʼõmi, wa si no mabu daʼe, awena sa gõi labõzi siwa.
16. Daʼõ sa ia, niwaʼõ Yoeli, samaʼeleʼõ andrõ:
17. ”Ba so dania, na luo safuria, iwaʼõ Lowalangi, ba ulau ba niha fefu wõfõ Gehehagu, ba mamaʼeleʼõ nonomi matua,
awõ nonomi alawe, ba laʼila gangilata ono matua khõmi ba mangifi zatua khõmi.
18. Ba genonigu ira matua ba ba genonigu ira alawe ulau õsa Gehehagu, na luo daʼõ, ba mamaʼeleʼõ ira.
19. Ba ufazõkhi gilaʼila ba mbanua si yawa ba tandra ba guli danõ si tou, do ba alitõ ba simbo.
20. Ba tobali sogõmigõmi luo ba do mbawa, fatua lõ irugi luo Zoʼaya andrõ, sebua.
21. Ba tobali auri dozi si angarõfi li tõi Zoʼaya,”
22. He yaʼami, Iraono Gizeraeli, mifondrondrongo daʼe! Yesu andrõ, banua Nazareta, niha nifaduhuʼõ, Lowalangi ba
khõmi, ba waʼabõlõ ba ba gilaʼila ba ba dandra, nifafazõkhiʼõ Lowalangi khõnia, ba khõmi, niʼilami andrõ.
23. Daʼõ mege mihalõ, me no mubeʼe ba dangami ia, me no ihonogõi ihuku Lowalangi, me no tohõna mege iʼila, ba no
miʼosõ ia ba rõfa tanga niha baero, wamunu yaʼia.
24. Daʼõ nisusugi Lowalangi, me no iʼefaʼõ khõnia waʼafõkhõ waʼamate, me tebai sa atõ itaha ia faʼamate.
25. Imane sa Dawido ba khõnia andrõ: ”Lõ aefaʼaefa ba duduma hõrõgu Zoʼaya yaʼo, noa sa so ia ba gambõlõgu, fa lõ
mangiwa ndraʼo.
26. Andrõ waomuso dõdõgu ba manunõ lelagu, ba õsigu gõi, ba molombase dania, ba wanõtõna,
27. lõʼõ sa õrõi ba mbanua tou nosogu, ba lõ õtehe, iʼila waʼobou niʼamoniʼõ andrõ khõu.
28. No õʼombakhaʼõ khõgu lala ba waʼauri, õhõna khõgu waʼomuso dõdõ tanõ fõnau.”
29. He yaʼami, ira talifusõ, akha lõ aiwõ ndraʼo muhede khõmi, ba khõ duada Dawido, wa no mate ia, awõ wa no lakoʼo,
ba so ba khõda lewatõnia, irugi maʼõkhõ andre.
30. Ba me no samaʼeleʼõ ia, me no iʼila, no ifabuʼu khõnia Lowalangi fahõlusa, ifedadao ba dadaomania maʼuwunia,
31. me no iʼila zi so na furi dania, ba itõrõ linia wemaoso Keriso, wa lõʼõ sa terõi ia ba mbanua tou, awõ wa lõʼõ gõi iʼila
õsinia waʼobou.
32. Yesu andrõ nisusugi Lowalangi, si so na mbõrõ ba daʼõ ndraʼaga fefu.
33. Ba me no teʼalawaʼõ ia iadaʼe kambõlõ Lowalangi, ba me no itema gamabuʼula li andrõ, Eheha niʼamoniʼõ andrõ, khõ
Nama, ba no ilau daʼe, niʼilami, nirongomi andre.
34. Tenga sa Dawido zi mõi yawa ba zorugo, ba yaʼia zangumaʼõ: ”No iwaʼõ Soʼaya khõ Zoʼaya yaʼo: Dadao ba
gambõlõgu,
35. irege ubeʼe tou barõ gaheu zi faʼudu khõu.”
36. Yaʼaboto sibai iadaʼe ba dõdõ maʼuwu Gizeraeli fefu, wa no ibaliʼõ Soʼaya ba Keriso daʼõ Lowalangi, Yesu andrõ,
niforõfami.
37. Ba me larongo daʼõ, ba manga ia ba dõdõra ba lamane khõ Wetero ba ba zinenge bõʼõ andrõ: He mawisa enaʼõ,
yaʼami, ira talifusõ?
38. Ba imane khõra Fetero: Mifalalini geraʼerami ba mifabayagõʼõ idanõ ami, dozi ami, ba dõi Yesu Keriso, ba wangefaʼõ
horõmi andrõ, ba mitema dania mbuala andrõ, Eheha niʼamoniʼõ.
39. Khõmi sa gamabuʼula li andrõ ba ba ndraonomi ba ba zi so ba zarõu fefu, gofu ha waʼato nikaoni Zoʼaya,
Lowalangida.
40. Ba so na niwaʼõnia, tanõ bõʼõ, famaduhuʼõ, ba ifarou dõdõra, imane: Yaʼaefa ami ba niha si tefuyu tõdõ andre.
41. Ba lafabayagõʼõ idanõ ira samonaha taroma linia ba dõdõra, ba mato tõlu ngahõnõ niha, si teʼanõ, ha si maʼõmaʼõkhõ
andrõ.
42. Ba lõ tebulõ ira nifahaõ zinenge, ba he ba wefao, ba he ba wamoboto roti ba ba wangandrõ.
43. Ba dozi ataʼu niha, ba oya gilaʼila ba oya dandra, nifazõkhi zinenge.
44. Ba no orudu zamati, fefu, faoma khõra zi so khõra, fefu.
45. Ba laʼamawa mbenuara, awõ gamagamara, ba ladozigõ wamaosa, lafaigi zabõlõ moguna.
46. Ba ero maʼõkhõ so ira ba gosali, lõ aefaʼaefa, ha sambua dõdõra, laboboto roti ba nomo misa, latema gõra ba daʼõ,
omuso dõdõra ba atulõ.
47. Lasuno Lowalangi, ba ebua khõra dõdõ niha sato fefu, ba ero maʼõkhõ ifaʼanõ khõra Soʼaya zanõndra fangorifi andrõ.

HAKUNA MATATA
 FAZA 3

I. Niha sombuyumbuyu, niʼabeʼeʼõ Wetero.

II. Huhuo Wetero ba niha sato.
1. Mõi miyawa ndra Fetero Yohane ba gosali, me inõtõ wangandrõ, me labõzi tõlu.
2. Ba hiza niha, sombuyumbuyu moroi ba dalu ninania, niluʼi. Ero maʼõkhõ lafedadao ia ba zinga mbawandruhõ
gosali, nifotõi si sõkhi, ba wangandrõ bõli gõ ba zi mõi ba gosali.
3. Ba me iʼila ndra Fetero Yohane, si mõi ba gosali, ba mangandrõ bõli gõ ia khõra.
4. Ba inehegõ ia Fetero, awõ Yohane imane: Faigi ndraʼaga.
5. Ba ifaigi ira, iwai so zinemania khõra.
6. Ba imane Fetero: Lõ khõgu firõ ba lõ anaʼa, ba hadia zi so khõgu, ba ba ubeʼe khõu: Ba dõi Yesu Keriso, banua
Nazareta, owaõwaõ,
7. Ba iraʼu dangania kambõlõ, ifazizio. Ba iʼanemaʼõ abeʼe gahenia, awõ mbuʼu gawononia,
8. ifarõga ia ba muzizio ba mowaõwaõ; ba mõi ia ba gosali, fao ia khõra, mowaõwaõ ia ba mamarõga ba isuno
Lowalangi.
9. Ba laʼila niha sato fefu, mowaõwaõ ia ba manuno Lowalangi ia,
10. Ba laʼila ia, wa yaʼia daʼõ, sidaodao ba mbawandruhõ gosali si sõkhi ba wangandrõ bõli gõ; ba aʼoi so
waʼahõlihõli dõdõra ba faʼatobali dõdõra, ba zi no falukha ia.
11. Ba me lõ irõi ndra Fetero Yohane, ba owulo khõra niha sato fefu ba newali, nifotõi ewali Zelomo, (ewali
nifolose) no tobali dõdõra.
12. Ba me iʼila daʼõ Fetero, ba itema li niha sato, imane: He yaʼami, Iraono Gizeraeli hadia wa ahõlihõli dõdõmi ba
daʼõ, ba hadia wa mifaigifaigi ndraʼaga, hulõ na yaʼaga zamowaõwaõ niha andre ba waʼabõlõma, ba ma ba
waʼatulõ dõdõma?
13. Lowalangi ndra Aberahamo, Izaʼaki, Yakobo, Lowalangi ndra tuada, no ifolakhõmi nononia Yesu, nibeʼemi ba
danga Wilato, niʼosilõʼõgõmi fõnania, he no iwaʼõ daʼõ, laʼefaʼõ.
14. Ba yaʼami, ba no miʼosilõʼõgõ niʼamoniʼõ andrõ, satulõ, ba no miʼandrõ, latehe khõmi zangeʼe.
15. Ba no mibunu zalawa sangorifi andrõ, nisusugi Lowalangi, moroi ba ngai zi mate, ba zi so ba mbõrõ ndraʼaga.
16. Ba famati ba dõinia mbõrõ, wa no iʼabõlõʼõ tõinia daʼe, niʼilami, nirongomi andre; ba famati andrõ, niʼasogõnia
zameʼe khõnia fangabeʼe andre, ba zanehe ami fefu.
17. Ba iadaʼe, yaʼami, ira talifusõ, uʼila, me lõ miʼila watahõgõ, andrõ mimanõ, ba si manõ gõi zalawami.
18. Ba no ifatõrõ ba zi manõ Lowalangi nihõnagõnia famaʼombakhaʼõgõ ba zamaʼeleʼõ andrõ fefu, wa itaõgõ
wamakao Keriso andrõ khõnia.
19. Andrõ mifalalini gera erami, ba mifuli ami, ba wamabetaʼõ horõmi, enaʼõ alua gõtõ waʼohahau dõdõ, na inehegõ
ita Lowalangi,
20. ba enaʼõ ifatenge nihonogõi khõmi andrõ, Keriso Yesu andrõ.
21. Lõʼõ sa tola lõ ifonaha ia sorugo, irege gõtõ wangaʼazõkhi fefu, hadia ia, niwaʼõ Lowalangi, niʼombakhaʼõ
zamaʼeleʼõ andrõ khõnia, niʼamoniʼõ, iʼotarai mbõrõta danõʼa.
22. Noa sa iwaʼõ Moze: ”Iʼasogõ khõmi Soʼaya Lowalangida zamaʼeleʼõ, talifusõmi, si mane yaʼo; daʼõ
nifondrondrongomi li, fefu hadia ia niwaʼõnia khõmi.”
23. Ba tobali, fefu gofu ha niha zi lõ mamondrongo li zamaʼeleʼõ andrõ, ba nihori ba mbanua andre.”
24. Ba dozi gõi samaʼeleʼõ, iʼotarai Zamuʼeli, awõ moroi furinia, ha waʼato zi no muhede, ba noa gõi laʼombakhaʼõ
luo daʼe.
25. Yaʼami maʼuwu zamaʼeleʼõ andrõ, ono wawuʼusa li andrõ ami, niʼasogõ Lowalangi khõ ndra tuada, me iwaʼõ
khõ Gaberahamo: ”Ba khõ maʼuwumõ dania tefahowuʼõ fefu soi ba guli danõ.”
26. Khõmi iʼofõnaiʼõ Lowalangi, wamatenge ononia, me no isusugi, ba wamahowuʼõ yaʼami, na mifuli ami fefu, na
mirõi zi lõ sõkhi andrõ khõmi.

HAKUNA MATATA
 FAZA 4

I. Laʼohe ba rafe sebua ndra Fetero Yohane.

II. Fangandrõ niha Keriso si fõfõna andrõ.
III. Faʼawõsara, hulõ zi fatalifusõ.
1. Ba me lawaʼõ daʼõ ba niha sato, ba maoso khõra gere andrõ, awõ gumandra ba gosali, awõ zadukaio,
2. afõkhõ khõra, me lafahaõ niha, me laʼombakhaʼõ, khõ Yesu so wemaoso zi mate.
3. Ba laraʼu ira ba lakuru, irugi mahemulu õ; noa sa arakha bongi.
4. Ba ato zamati, samondrongo li andrõ, ba tobali lima ngahõnõ waʼato ndra matua.
5. Ba mahemolu õ, ba falukha zalawara ba satuara ba sangila amakhõita khõra,
6. ba Yeruzalema, ba Hanasi, ere sebua andrõ, ba Kayafa ba Yohane ba Alesandro ba si fatalifusõ khõ ndra ere
sebua, fefu.
7. Ba lafaʼaso ira ba gotaluara ba lasofu: Ha niha zanehe khõmi ba ha tõi khõmi, wolau daʼõ?
8. Ba imane khõra Fetero, si no fahõna Eheha niʼamoniʼõ: He yaʼami, salawa mbanua andre ba yaʼami, satua!
9. Na tesekhegõ ndraʼaga maʼõkhõ andre, ba wanoloma andrõ, ba niha sofõkhõ andrõ, hadia wangabeʼenia,
10. ba yaʼaboto ba dõdõmi fefu ba ba dõdõ Ndraono Gizeraeli fefu: ba dõi Yesu, banua Nazareta, niforõfami,
nisusugi Lowalangi, moroi ba ngai zi mate, ba dõi daʼõ abeʼe daʼe, fõnami,
11. Daʼõ gowe andrõ, niʼositengagõmi, yaʼami sotomo, gowe si no tobali toyo ba watalinga.
12. Ba lõ fangorifi ba danõ bõʼõ, ba lõʼõ sa gõi tõi bõʼõ nibeʼe ba niha, ba guli danõ, ba wangorifi yaʼita.
13. Ba me laʼila wa lõ aiwõ ndra Fetero Yohane, ba me no larongo, niha si lõ mufahaõ ira, ono mbanua, ba ahõlihõli
dõdõra, ba laʼila ira, wa no awõ Yesu ira fõna.
14. Ba me laʼila, awõra niha andrõ nifadõhõ fõkhõ, ba tebai labuʼa.
15. Ba lawaʼõ khõra, mofanõ ira, laheta ira ba rafe sebua: mamagõlõ ira, lamane:
16. He tawisa ba niha andrõ, noa sa oroma ba zi so ba Yeruzalema fefu, wa no lafazõkhi dandra sanehe niha, ba tebai
taʼosilõʼõgõ,
17. ba fa bõi tedou terongo ba niha, ba tafetaʼu ira, bõi saʼae itõrõ lira dõi andrõ, gofu ha khõ.
18. Ba humede ira khõra, lawaʼõ khõra, bõi manõ saʼae muhede ira ba bõi namahaõ, wangombakha tõi Yesu.
19. Ba latema lira ira Fetero Yohane, lamane khõra: Miʼeraʼera tõdõmi, na afulõ khõ Lowalangi, na laʼoʼõ khõmi,
moroi ba woloʼõ khõ Lowalangi;
20. tebai sa khõma, lõ mawaʼõ niʼilama, nirongo dõgi dalingama.
21. Ba me no lafetaʼu ira na, ba laʼefaʼõ, me lõ lasõndra, he lawisa, wangotuʼõ yaʼira, ba niha sato, me no oi dozi
lasuno Lowalangi ba daʼõ no mege;
22. noa sa tõra õfa wulu fakhe niha andrõ nifazõkhi tandra andrõ, famadõhõ fõkhõ.
23. Ba me no aefa ira, ba mõi ira ba nawõra, ba laʼombakhaʼõ fefu niwaʼõ ndra ere sebua, ba satua, khõra.
24. Ba me no larongo, ba mangandrõ ira khõ Lowalangi, ha sara dõdõ, lamane: He Soʼaya, yaʼugõ zamazõkhi sorugo,
awõ danõ, awõ nasi, awõ nõsinia fefu,
25. yaʼugõ zangumaʼõ niʼombakhaʼõ duama Dawido enonimõ andrõ, moroi ba Geheha niʼamoniʼõ: Hana wa mofõnu
niha baero, ba hana wa laʼalualui soi zi lõ boto?
26. Molawa zalawa ba guli danõ ba samatõrõ andrõ, ba mamagõlõ, ba khõ Zoʼaya ba ba khõ Keriso andrõ khõnia.”
27. Ba si ndruhu, noa sa falukha ira ba mbanua andre ba khõ nonou andrõ, niʼamoniʼõ, nibayoiniu, Herode ba
Fondrio Filato, awõ niha baero, awõ soi Ndraono Gizeraeli,
28. ba wolau hadia nihõnagõ dangau, awõ geraʼerau, wangohonogõi, salua dania.
29. Ba iadaʼe, yaʼugõ Soʼaya, ba nehegõ wametaʼura andrõ, ba tolo genonimõ, enaʼõ lõʼõ manõ aiwõ ira,
wangombakha limõ,
30. ba oroʼõ dangau, ba wamadõhõ fõkhõ, enaʼõ so dandra, awõ gilaʼila, bõrõ dõi nonou andrõ, niʼamoniʼõ, Yesu.
31. Ba me no mangandrõ ira, ba humeuheu nomo andrõ, sowulo ira, ba tehõna khõra fefu Geheha niʼamoniʼõ, ba lõ
aiwõ ira, wangombakha li Lowalangi.
32. Ba ha sambua dõdõ, ha waʼato zamati, ha sambua geraʼera, ba samõsa lõ sangumaʼõ khõnia hadia ia
nibayabayania, faoma sa khõra manõ fefu.
33. Ba abõlõ sibai zinenge, wamaduhuʼõ femaoso Yesu Keriso, Soʼaya, ba abõlõ waʼebua dõdõ ba khõra fefu.
34. Ba lõʼõ sa gõi sambõ balazo ba khõra, dozi sa sokhõ benua, ba ma omo, ba laʼamawa, ba laʼohe mbõli
niʼamawara andrõ.
35. labeʼe ba danga zinenge, ba lafosasi ba zamõsana, lafaigi zabõlõ moguna.
36. Ba Yosefo, nibeʼe zinenge tõi Baranaba, ”ono wondrara dõdõ” geluahania, ono Lewi, moroi ba hulo Gifero
mbõrõta,
37. me so khõnia mbenua, ba iʼamawa, ba iʼohe mbõli, ibeʼe ba danga zinenge.

HAKUNA MATATA
 FAZA 5

I. Anania ba Safira.
II. Tandra nifazõkhi zinenge.
III. Lakuru zui zinenge ba teʼefaʼõ dania.
IV. Gamalieli.
1. Ba iʼamawa mbenua khõnia si samõsa, Anania dõinia, ba awõnia woʼomonia,
2. Safira, ba ihalõ khõnia õsa, mbõlinia, foʼomonia gõi zangila, ba iʼohe õsa, ibeʼe ba danga zinenge.
3. Ba imane Fetero: He Anania, hana wa no fahõna ba dõdõu Zatana, fa õlimo Geheha niʼamoniʼõ ba õhalõ khõu
õsa, mbõli mbenua andrõ?
4. Tenga khõu, na lõ muʼamawa ia menaʼõ, ba me no muʼamawa, ba tenga ba dangau manõ so? Ba hana wa
õfaʼamõi ba dõdõu wolau si manõ? Tenga niha nilimou, no Lowalangi õlimo.
5. Ba me irongo niwaʼõnia andrõ, ba alau tou ia, ba aetu noso. Ba ihawui faʼataʼu dozi samondrongo daʼõ.
6. Ba maoso nono matua, laheta ia, laʼohe baero ba lakoʼo.
7. Ba so mato tõlu za gotalua, ba so woʼomonia, lõ nirongonia daʼõ no mege.
8. Ba imane khõnia Fetero: Ombakhaʼõ khõgu, na si manõ waʼebua mbõli mbenua andrõ khõmi? Ba imane: E, si
manõ.
9. Ba imane khõnia Fetero: Hana wa mamagõlõ ami, ba wanandraigõ Eheha Zoʼaya? Hiza, so saʼae moroi tou
zogoʼo foʼomou mege, ba laʼohe baero ndraʼugõ gõi.
10. Ba iʼanemaʼõ alau tou ia, fõnania, ba aetu noso. Ba me mõi yomo nono matua, andrõ, ba laʼila, no mate ia, ba
laʼohe baero, lakoʼo ba ngai woʼomonia.
11. Ba ihawui faʼataʼu sebua mbanua fefu, awõ dozi samondrongo daʼõ.
12. Ba oya nifazõkhi ndra sinenge tandra ba ilaʼila, ba niha. Ba no orudu ira, ba newali Zelomo andrõ, (ewali
nifolose) ira ha sambua dõdõ.
13. Ba ataʼu danõ bõʼõ fefu, orudu khõra, ba lasuno zui ira niha sato.
14. Ba ato sa nifaʼanõ, samati khõ Zoʼaya, ato ndra matua ba ato ndra alawe,
15. irege laʼohe baero baolayama zofõkhõ, ba gaso ba ba heahea, enaʼõ na mato samõsa na atõ zi gõna lumõ Wetero,
na so ia.
16. Ba laʼondrasi gõi niha sato, moroi ba mbanua si fasui Yeruzalema, laʼohe zofõkhõ, awõ nifakao mbekhu si raʼiõ,
ba ahori tefadõhõ.
17. Ba maoso gere sebua ba awõnia fefu, si faehu huku andrõ, sadukaio, mofõnu dõdõra.
18. Laraʼu zinenge, ba lakuru, ba gurunga gumandru.
19. Ba ba zi bongi, ba ibokai mbawandruhõ gurunga malaʼika Lowalangi, iʼohe baero ira ba imane:
20. Miʼae miʼoromaʼõ ami ba miʼombakhaʼõ ba gosali ba niha sato daroma li fangorifi andrõ fefu.
21. Ba me no larongo daʼõ, ba mõi ira ba gosali, me moluo sibai, mamahaõ ira. Ba me so gere sebua ba awõnia, ba
lafakaoniʼõ zalawa rafe sebua ba satua ba Ndraono Gizeraeli fefu, ba lafatenge, ba wangai yaʼira.
22. Ba me mõi genoni, ba lõ lasõndra ba gurunga. Ba lafuli ira, laʼombakhaʼõ,
23. lamane: Noa sa muhaogõ wokusi kurunga, me soga, no so ba zinga mbawandruhõ zanaro, ba me no mabokai, ba
lõ niha bakha.
24. Ba me larongo niwaʼõra andrõ kumandra ba gosali ba ira ere sebua, ba abu dõdõra, ba khõra andrõ, he wisa daʼõ
dania.
25. Ba so zangombakha khõra: Hiza, niha andrõ, nibeʼemi ba gurunga, no so ba gosali, mamahaõ niha.
26. Ba mõi gumandra, awõ genoni andrõ, lahalõ ira. Tenga niʼanõsõʼõ, ataʼu sa ira niha sato, fa lõ latebu kara ira.
27. Ba laʼohe ira ba rafe sebua.
28. Ba isofu, khõra ere sebua, imane: No mahaogõ wangumaʼõ khõmi, bõi mamahaõ ami, wangombakha tõi andrõ,
ba hiza, anõnõ Yeruzalema famahaõmi mibeʼe, ba edõna ami miʼohe ba huluma ndro niha andrõ.
29. Ba latema linia Fetero ba ira sinenge, lamane: Niʼoʼõ khõ Lowalangi, moroi ba woloʼõda ba niha
30. No isusugi Lowalangi ndra tuada Yesu andrõ, nibunumi, nifanawa ba dõla geu.
31. Daʼõ niʼalawaʼõ Lowalangi yawa, tangania kambõlõ, solohe ba sangorifi, ba wameʼe famalalini eraʼera ba
Ndraono Gizeraeli, ba fangefa horõ.
32. Ba yaʼaga zi so ba mbõrõ, ba niwaʼõ andre, awõ Geheha niʼamoniʼõ, nibeʼe Lowalangi ba zoloʼõ khõnia.
33. Ba me larongo daʼõ, ba afõkhõ sibai ba dõdõra, ba mamagõlõ ira, ba wamunu yaʼira
34. Ba maoso zamõsa ba rafe sebua, farizaio, Gamalieli dõinia, samahaõ ba goroisa, niʼomasiʼõ niha sato, iwaʼõ
lafofanõ baero maʼifu niha andrõ.
35. Ba imane khõra: He yaʼami, Iraono Gizeraeli, miʼangelama, ba nilaumi ba niha andrõ.
36. Lõ ara na sa, ba maoso Doida andrõ, sangumaʼõ sebua ia, ba mõi awõnia niha, mato õfa ngaotu; ba no labunu ia
ba tefazawili fefu, ha waʼato zi fao khõnia, ba tobali faya.
37. Aefa daʼõ, ba maoso Yuda andrõ, banua Galilaia, me luo latanõ ba zura dõi niha, ba idõnisi niha, ba woloʼõ
khõnia; ba nibunu gõi daʼõ, ba nifazawili fefu, ha waʼato zoloʼõ khõnia
38. Ba iadaʼe ba uwaʼõ khõmi: Mibõhõli niha andrõ, ba bõi mitegu ira. Na moroi ba niha lala andrõ, awõ nilau andrõ,
ba si lõ fozu dania.
39. Ba na moroi ba Lowalangi, ba tebai mitenawa, fa bõi gõi samadaõ khõ Lowalangi ami.
40. Ba laʼoʼõ khõnia; ba humede ira ba zinenge no mege, lafabõziʼõ, ba lawaʼõ khõra, bõi latõtõi dõi Yesu andrõ; ba
laʼefaʼõ ira.
41. Ba larõi saʼae rafe sebua, omuso dõdõra, me no tetehe khõra, laʼoʼaya ira, bõrõ dõi andrõ.
42. Ba lõ labato wamahaõ ba fangombakha Yesu Keriso ba gosali ba ba nomo misa, ero maʼõkhõ.

HAKUNA MATATA
 FAZA 6

I. Fanutuyu sondrorogõ si numana.

II. Laʼadugõ Zitefano niha Yehuda.
1. Ba me luo daʼõ, me tobali ato nifahaõ, ba tesao wekõkõkõkõ Ndrawa Heleni ba niha Heberaio, me teʼositengagõ
lakha mbanua khõra, ba dolotolo andrõ, sero maʼõkhõ.
2. Ba lafalukhaʼõ nifahaõ sato si felendrua, lamane: Lõ omasiga, marõi daroma li Lowalangi, ba weʼamõi
ngoningoni ba wemanga.
3. Ba mifaigi niha, ba khõmi, yaʼami, ira talifusõ, dafitu, si sõkhi turia, si no fahõna Eheha ba faʼatutua, nifataroda
ba halõwõ andrõ.
4. Ba lõ tebulõ ndraʼaga ba wangandrõ ba ba halõwõ fangombakha taroma li.
5. Ba omasi zato fefu niwaʼõ andrõ, ba latutuyu Zitefano andrõ, niha si no fahõna famati ba Eheha niʼamoniʼõ, ba
Filifo ba Ferokhoro ba Nikanoro ba Timo ba Faremena ba Nikolaʼo, si no mõi banuara, banua Gandriokhia,
6. laʼohe ira ba zinenge, ba mangandrõ daʼõ ba latufa hõgõra tanga.
7. Ba monõnõnõnõ li Lowalangi, ba tobali ato sibai nifahaõ ba Yeruzalema, ato gõi gere, si faduhu tõdõ, solõʼõ.
8. Ba ifazõkhi gilaʼila, awõ dandra sebua ba niha, Sitefano, si no fahõna faʼebua dõdõ ba faʼabõlõ.
9. Ba maoso õsa ono zekola andrõ, sotõi sekola Liberitini ba banua Girene ba banua Alesandria ba ono zekola zi
otarai Gilikia ba Azia, fahuhuo ira khõ Zitefano.
10. Ba tebai lalawa waʼatuatua andrõ awõ Geheha khõnia, ba wahuhuosa.
11. Awena lafaweʼe niha, sangumaʼõ: No marongo, me itandrawaisi Moze, awõ Lowalangi, daʼe.
12. Ba laʼoʼou niha sato, awõ zatua, awõ zangila amakhoita. Ba maoso ira, lasõbi daʼionia, laʼohe ba rafe sebua,
13. ba laʼasogõ zi so ba mbõrõ, sofaya, sangumaʼõ: Lõ ibatobato niha andre, wangosiwawõi naha niʼamoniʼõ andrõ,
awõ goroisa.
14. No marongo, me iwaʼõ: Idudugõ dania naha andrõ Yesu andrõ, banua Nazareta, ba iwuʼai dania huku andrõ,
nibeʼe Moze khõda. Ba lanehegõ ia dozi sidadao ba rafe sebua, ba hulõ mbawa malaʼika mbawania, wamaigira.

HAKUNA MATATA
 FAZA 7

I. Huhu Zitefano.
II. Faʼamatenia.
1. Ba imane ere sebua: Hadia, duhu, si manõ daʼõ?
2. Ba imane Sitefano: He yaʼami, ira talifusõ, ba yaʼami, ira ama, mifondrondrongo! No iʼromaʼõ ia Lowalangi
lakhõmi andrõ khõ duada Aberahamo, me so ia ba Mezofotamia, me lõʼõ na si mõi ia ba Harana,
3. imane khõnia: ”Hetaʼõ ba danõmi ba ba dalifusõu ba ae ba danõ niʼoromaʼõgu khõu dania.”
4. Ba iheta ia ba danõ Galedaia, ba Harana so ia. Ba me no mate namania, ba iheta ia ba daʼõ Lowalangi, iʼohe ba
danõ andre, ba zi so ami iadaʼe.
5. Ba lõ ibeʼe khõnia ba daʼe tanõ ondrõita, mitou dania, sambalahe lõʼõ. Ba ifabuʼu linia, ibeʼe khõnia dania, ba
khõ maʼuwunia mitou; he waʼae lõ ono na khõnia.
6. Imane sa Lowalangi: ”Si fatewu gana dania maʼuwumõ, ba danõ bõʼõ, ba laʼosawuyu ira, ba lafakao, õfa ngaotu
fakhe.
7. Ba uhuku dania soi andrõ, ba zi mõi sawuyu ira, iwaʼõ Lowalangi; ba aefa daʼõ ba aheta ira, ba lafosumange
ndraʼõ ba danõ andre.”
8. Ba no ibeʼe khõnia wawuʼusa li famoto andrõ, ba moʼono ia, Izaʼaki andrõ, ba iboto, me no alua zi fitu bongi; ba
si manõ Gizaʼaki khõ Yakobo ba Yakobo ba wurugõ andrõ, sifelendrua.
9. Ba afõkhõ dõdõ wurugõ andrõ khõ Yosefo, ba laʼamawa ba danõ Miserayi, ba itolo ia Lowalangi,
10. ba iʼefaʼõ ba zamakao yaʼia fefu, ba ibeʼe khõnia waʼebua dõdõ ba faʼatuatua, fõna Waraʼo, razo Miserayi, ba
ifataro kumandru ba danõ Miserayi ia Faraʼo, ba barõ mbawania so zi samba omo ndra Faraʼo.
11. Ba so lofo ba danõ Miserayi maʼasagõrõ, ba ba danõ Ganaʼana maʼasagõrõ, famakao sebua, ba lõ lasõndra gõ ira
tuada.
12. Ba me no irongo Yakobo, ba danõ Miserayi so wakhe, ba ifatenge ndra tuada, si fõfõna andrõ.
13. Ba me lafuli mõidania, ba iʼombakhaʼõ ia Yosefo khõ ndra talifusõnia, ba terongo khõ Waraʼo dalifusõ Yosefo
andrõ.
14. Ba ifatenge Yosefo, ifakaoniʼõ namania Yakobo, awõ zoroiyomonia fefu fitu ngafulu a lima niha.
15. Ba mõi misi tou Yakobo, ba danõ Miserayi, ba mate, yaʼia ba ira tuada.
16. Ba laʼohe ira misi yawa, ba Zikhema, labeʼe ba lewatõ andrõ, niʼõli Gaberahamo khõ nono Hemori, ba Zikhema
firõ mbõli
17. Ba itugu ahatõ mbuʼu li andrõ, nifabuʼu Lowalangi khõ Gaberahamo, ba itugu tedou ira, tobali ato, ba danõ
Miserayi,
18. irege so razo bõʼõ ba danõ Miserayi, si lõ mangila Yosefo.
19. Daʼõ zangonekhesi ba niwada, ifakao ndra tuada, enaʼõ latiboʼõ nonora, enaʼõ bõi laʼorifi.
20. Me luo daʼõ tumbu Mose, ba ono si sõkhi ia wamaigi Lowalangi, ba tõlu wawa laʼorifi ia ba nomo namania.
21. Ba me no latiboʼõ ia, ba ihalõ ia ono Waraʼo alawe, ba iʼeʼebua, ononia.
22. Ba tefahaõ Moze ba ngawalõ waʼatuatua Ndrawa Miserayi fefu, ba abõlõ ia ba huhuo ba ba nifazõkhi dangania.
23. Ba me no õfa wulu fakhe ia, ba itõrõ tõdõnia wamaigi iwara, Iraono Gizeraeli.
24. Ba me iʼila nifakao, ba zi lõ bõrõ, ba itolo, ilau mbalõ nifalangõgõ andrõ, ibunu Ndrawa Miserayi andrõ.
25. Ba iwai aboto ba dõdõ niwara, iʼefaʼõ iratangania Lowalangi, ba lõ aboto ba dõdõra.
26. Ba mahemolu õ, ba so ia, me fasoso ira, ba iʼaʼatulõ ira enaʼõ, afu labato, imane: Si fatalifusõ ami, hana wa
mifakao nawõmi, ba zi lõ bõrõ?
27. Ba ituliʼõ ia samalangõgõ awõnia no mege, imane: Ha niha zamataro yaʼugõ salawa ba sanguhuku, ba khõma?
28. Hadia, õbunu gõi ndraʼo enaʼõ, si mane famunumõ Dawa Miserayi andrõ, no menewi?
29. Ba moloi Moze, ba niwaʼõnia andrõ, ba tobali si fatewu ia ba danõ Midiano, moʼono ia ba daʼõ, ono matua,
dombua.
30. Ba me no irugi õfa wulu fakhe, ba iʼoromaʼõ ia khõnia malaʼika, ba danõ si mate ba gahe hili Zinaʼi, ba holahola
galitõ, ba ngafu ndroi.
31. Ba me iʼila daʼõ Moze ba ahõlihõli dõdõnia gangilata andrõ. Ba me iʼondrasi, ba wamaigi, ba humede Zoʼaya,
imane:
32. ”Lowalangi ndra tuau ndraʼodo, Lowalangi ndra Aberahamo, Izaʼaki, Yakobo.” Ba manizinizi Moze, ataʼu ia
ifaigi.
33. Ba imane khõnia Soʼaya: ”Heta mbadagahe ba gaheu: tanõ niʼamoniʼõ sa danõ andrõ, ba zi so ndraʼugõ.
34. No ufaigi si bai wamakao banuagu andrõ, si so ba danõ Miserayi, ba fangarõngarõra ba no urongo, ba no mõido
tou mangefaʼõ yaʼira, ba aine sa, daʼufatenge ndraʼugõ ba danõ Miserayi.”
35. Moze andrõ, niʼositengagõra, me lamane: Ha niha zamataro yaʼugõ salawa ba sanguhuku? Daʼõ nifatenge
Lowalangi salawa ba sangefaʼõ, nitolo tanga malaʼika, sangoromaʼõ yaʼia khõnia, ba ngafu ndroi andrõ.
36. Daʼõ zamawuʼa yaʼira, wamazõkhi ilaʼila ba tandra, ba danõ Miserayi ba ba nasi soyo ba ba danõ si mate, õfa
wulu fakhe waʼara.
37. Daʼõ Moze andrõ, sangumaʼõ ba Ndraono Gizeraeli: ”Iʼasogõ khõmi Lowalangi zamaʼeleʼõ, si mane yaʼõ,
talifusõmi.”
38. Daʼõ zi so ba walukhata andrõ, ba danõ si mate, awõ malaʼika andrõ, sihede khõnia, ba hili Zinaʼi, ba awõ ndra
tuada, yaʼia zanema taroma li sauri, ba wamaʼema khõda;
39. yaʼia zi lõ edõna lafondrondrongo li ira tuada; latimba ia, ba lõ aefa dõdõra ba danõ Miserayi,
40. wangumaʼõ khõ Gaʼaroni: Fasõkhi khõda Lowalangi, sowaõwaõ fõnada. Lõʼõ sa maʼila, hadia zi gõna Moze
andrõ, sangeheta yaʼaga ba danõ Miserayi.

HAKUNA MATATA
 41. Ba lafazõkhi nono zawi, me luo daʼõ, ba labeʼe zumange ba nadu andrõ, ba omuso dõdõra ba nifazõkhi dangara
andrõ.
42. Ba iʼerogõ ira Lowalangi, ilulu ira, enaʼõ lafosumange zabõlõ mbanua si yawa; si mane nisura ba zura
zamaʼeleʼõ: ”Hadia, no mibeʼe khõgu zumange nitaba ba sumange bõʼõ, si õfa wulu fakhe no, ba danõ si mate,
yaʼami Iraono Gizeraeli?
43. Ba no miʼosaʼõ nose Molokho andrõ, awõ ndrõfi Lowalangi andrõ, Refano, famaedo andrõ, nifazõkhimi, ba
wangalulu khõnia. Ba ufawuʼa ami, ba zi tambai Mbabilona uʼohe ami.”
44. No so khõ ndra tuada nose wamaduhuʼõ andrõ, ba danõ si mate; no laʼoʼõ niwaʼõ zihede khõ Moze, wamazõkhi
yaʼia, laʼoʼõ wamaedo andrõ niʼilania
45. Laʼohe gõi ba danõ daʼõ ira tuada, me no latema, awõ Yosua, me lalawa niha baero andrõ, nitimba Lowalangi
fõna ndra tuada, irugi luo so Dawido,
46. si falukha faʼebua dõdõ Lowalangi. Ba iʼandrõ, enaʼõ na isõndra naha khõ Lowalangi Yakobo.
47. Ba Selomo zolau omo khõnia.
48. Ba lõ iʼonahia Fondrege Zalawa nifazõkhi tanga niha; imane samaʼeleʼõ:
49. ”Dadaomagu zorugo ba danedane gahegu danõ. Hadia nomo nilaumi khõgu? iwaʼõ Soʼaya, ba hadia naha
wolombase khõgu.
50. Tenga no tangagu zamazõkhi daʼe fefu?”
51. He yaʼami, sabeʼe bõrõ duʼi, si lõ muboto tõdõ ba tõgi dalinga! Lõ aetu mamadaõ ami khõ Geheha niʼamoniʼõ,
hulõ si mane ira tuami, si manõ gõi ami.
52. Hezo zamaʼeleʼõ, si lõ lagohi ira tuami? Ba no labunu zangõhõnagõ mangombakha faʼaso zatulõ andrõ, niʼami
bõli iadaʼe, nibunumi,
53. yaʼami, si no manema oroisa, nifaʼema malaʼika, ba si lõ moloʼõ yaʼia.
54. Ba me larongo daʼõ, ba afõkhõ sibai ba dõdõra, ba lafatangi mbohara khõnia.
55. Ba no fahõna khõnia Geheha niʼamoniʼõ, ba ifaõga hõrõnia ba zorugo, ba iʼila lakhõmi Lowalangi, awõ Yesu, si
so ba gambõlõ Lowalangi;
56. ba imane: Hiza, teboka zorugo, uʼila ba so ba gambõlõ Lowalangi Nono Niha.
57. Ba muʼao ira, ebua lira, laduhõ dõgi dalingara, lahurufai ia, ha sara dõdõ,
58. ba latuliʼõ baero mbanua, ba latebu kara. Ba si so ba mbõrõ andrõ, ba labeʼe samaigi nukhara nono matua, sotõi
Saulo.
59. Ba latebu kara Zitefano; ba mangandrõ ia, imane: He Yesu, Soʼaya, tema nosogu!
60. Ba ibalõduhini tou danõ, muʼao ia, ebua linia: He Soʼaya, beʼe aefa khõra horõ andre! Ba aefa iwaʼõ daʼõ, ba aetu
noso. Ba omasi Zaulo, me labunu ia.

HAKUNA MATATA
 FAZA 8

I. Igohi mbanua Yesu Saulo.

II. Mõi ba Zamaria Wilifo.
III. Simoni, sebua elemu.
IV. Enoni razo, moroi ba danõ Ndrawa saitõ.
1. Ba tobali lagohi sibai mbanua Yesu ba Yeruzalema, me luo daʼõ, ba oi lafazawili ira ba danõ Yudaia ba ba danõ
Zamaria, ba lõ fao zinenge.
2. Ba lakoʼo Zitefano niha sangataʼufi Lowalangi, ba laʼeʼesi sibai ia.
3. Ba ifufu mbanua Yesu Saulo andrõ, itõrõi nomo misa, isõbi ndra matua, awõ ndra alawe, ifabeʼeʼõ ba gurunga.
4. Ba yaʼira, si no muzaewe, ba latõrõi danõ, laʼombakhaʼõ daroma li somuso dõdõ.
5. Ba me irugi si tou mbanua Zamaria Filifo, ba iʼombakhaʼõ khõra Keriso.
6. Ba ha sara dõdõ niha sato, wamondrongo niwaʼõ Wilifo, me larongo ba me laʼila dandra andrõ, nifazõkhinia.
7. Ato zaheta bekhu, si so bekhu si raʼiõ, muʼao ira, ebua li; ba ato zabeʼe, si mate dambai, awõ zombuyumbuyu
tõla.
8. Ba tobali faʼomuso dõdõ sabõlõbõlõ ba mbanua andrõ.
9. Ba no tohõna ba mbanua andrõ niha, sebua elemu, Simoni dõinia, ba tobali dõdõ Ndrawa Zamaria ibeʼe, sebua ia
iwaʼõ.
10. Khõnia lafaigi fefu, he iraono, ba he satua, lamane: Daʼõ waʼabõlõ Lowalangi, niwaʼõ sebua ia.
11. Ba lafaigifaigi khõnia, me no ara ahõlihõli dõdõra ibeʼe, ba wakelemusania andrõ.
12. Ba me mamati ira khõ Wilifo, sangombakha turia mbanua Lowalangi ba turia dõi Yesu Keriso, somuso dõdõ, ba
lafabayagõʼõ idanõ ira, ira matua ba ira alawe.
13. Ba Simoni andrõ gõi, ba mamati, ba me no tebayagõ idanõ ia, ba lõ irõirõi Wilifo, ba iʼila dandra andrõ, awõ
waʼabõlõ andrõ, ba tobali dõdõnia.
14. Ba me larongo sinenge ba Yeruzalema, laʼoʼõ li Lowalangi, ba Zamaria, ba lafatenge khõra Wetero ba Yohane.
15. Ba me larugi si tou, ba mangandrõ ira, ba khõra andrõ, enaʼõ tebeʼe khõra Geheha niʼamoniʼõ.
16. Lõʼõ manõ na si mõi ia khõra, samõsa lõ sanema, ha fa no tebayagõ idanõ ira, ba dõi Yesu Soʼaya.
17. Awena latufa hõgõra tanga, ba latema Geheha niʼamoniʼõ.
18. Ba me iʼila Simoni, tebeʼe Geheha, na latufa ira tanga sinenge, ba iʼohe khõra ganaʼa,
19. imane: Mibeʼe khõgu gõi waʼabõlõ andrõ, enaʼõ na itema Geheha niʼamoniʼõ nitufagu tanga.
20. Imane khõnia Fetero: Yamõi ba waʼatekiko ganaʼau, awõ ndraʼugõ! me õwai anaʼa mbõli mbuala Lowalangi
andrõ!
21. Lõ urakhau ba lõ sinemau ba daroma li andrõ; lõʼõ sa atulõ dõdõu fõna Lowalangi.
22. Andrõ falalini geraʼerau, erogõ golalõwau andrõ, ba andrõ khõ Zoʼaya, ma atõ iʼefaʼõ khõu geraʼera dõdõu, si lõ
sõkhi andrõ.
23. Oroma sa khõgu, wa no fahõna ba dõdõu gawõkhu safeto, ba no ibõbõ ndraʼugõ si lõ atulõ.
24. Ba itema linia Simoni, imane: Miʼandrõ khõ Zoʼaya, salahigu, enaʼõ lõ itõrõ ndraʼo niwaʼõmi andrõ fefu.
25. Ba yaʼira, me no lafaduhuʼõ li Zoʼaya, me no laʼombakhaʼõ, ba lafuli ira ba Yeruzalema, ba laʼoyaʼõ banua
Ndrawa Zamaria, wanuriagõ turia somuso dõdõ.
26. Ba muhede malaʼika Zoʼaya khõ Wilifo, imane: Faoso, ae miraya, ba lala andrõ, si otarai Yeruzalema, saekhu ba
Gasa, sanõrõ tanõ si mate.
27. Ba maoso ia, mõi ia. Ba hiza niha, Dawa Gaitiofia, salawa, mandru yomo, khõ Kandrake, razo Ndrawa Gaitiofia,
ira alawe, nibeʼe barõ mbawa anaʼa razo fefu; no mõi ia mangandrõ ba Yeruzalema.
28. Ba mangawuli ia, dumadao ia ba guretania, mamaso sura Yesaya, samaʼeleʼõ andrõ.
29. Ba imane Eheha khõ Wilifo: Ondrasi gureta andrõ, ba bõi rõirõi ia.
30. Ba fagohi Wilifo, iʼondrasi ba irongo, mamaso sura Yesaya, samaʼeleʼõ, niha andrõ, ba imane: Hadia, aboto gõi
ba dõdõu nibasomõ?
31. Ba imane: He uwisa sa, na lõ samobawa lala khõgu? Ba iʼandrõ khõ Wilifo, mõi ia yawa mudadao ba ngainia.
32. Ba si mané ba zura andrõ, nibasonia: ”Hulõ mibiribiri teʼohe ia ba wanaba yaʼia, ba hulõ nono mbiribiri, si lõ
hedehede ba danga zoguti bunia, si manõ gõi wa lõ hedehedenia.
33. Ba waʼideʼidenia teʼetuʼõ wanguhuku yaʼia; ha niha zanutunõ ngaʼõtõnia? teheta sa ba guli danõ nosonia.”
34. Ba itema li mandru andrõ, imane khõ Wilifo: Uʼandrõ khõu, ha niha nitõrõ li zamaʼeleʼõ andrõ, wangumaʼõ daʼõ?
hadia, yaʼia, hadia niha bõʼõ?
35. Ba muhede Wilifo, iʼotarai zura daʼõ, ituriagõ khõnia duria somuso dõdõ andrõ, khõ Yesu.
36. Ba me latõrõ lala, ba larugi nidanõ, ba imane mandru andrõ: Hiza nidanõ! Hadia wanenawa, na tebayagõ idanõ
ndraʼo?
37. Ba imane Filifo: Na ahori dõdõu wamati, ba tola. Itema linia, imane khõnia: Mamati ndraʼo Ono Lowalangi Yesu
Keriso andrõ.
38. Ba iwaʼõ labadugõ gureta, ba mõi ira tou, ba nidanõ, darua ira, Filifo mandru andrõ, ba ibayagõ idanõ ia Filifo.
39. Ba me no mõi ira miyawa moroi ba nidanõ, ba iheta Wilifo Eheha Zoʼaya, ba lõʼõ saʼae iʼila ia mandru andrõ;
omuso sa dõdõnia, ba wanõrõ lalania.
40. Ba ba Gasoto tesõndra Wilifo, ba itõrõi danõ wanuriagõ turia somuso dõdõ andrõ, idozigõ banua, irugi Kaizaria.

HAKUNA MATATA
 FAZA 9

I. Famalalini eraʼera Zaulo.

II. Ifadõhõ wõkhõ Fetero, ba
III.isusugi Dabita.
1. Ba lõʼõ na tebato waʼomasi Zaulo, ifetaʼu nifahaõ Zoʼaya ba ibunu; mõi ia khõ ndra ere sebua,
2. iʼandrõ khõnia zura, nibeʼe ba Ndramaseko ba zekola, enaʼõ ibõbõ na falukha ia zoloʼõ huku daʼõ, ira matua ba ira
alawe, ba iʼohe ba Yeruzalema.
3. Ba ba wofanõ, me ahatõ ia ba Ndramaseko, ba iʼozumagõ ifasui ia haga, moroi si yawa ba mbanua.
4. Ba alau tou ia ba danõ, ba irongo li, imane khõnia: He Saulo! he Saulo! hana wa õgohido?
5. Ba imane: He Soʼaya, ha niha ndraʼugõ? Ba imane: Yesu ndraʼo, nigohiu
6. Ba faoso ba ae ba mbanua andrõ, ba lawaʼõ khõu he õwisa.
7. Ba labadugõ ira niha andrõ, awõnia ba lala, lõ hedehede; larongo sa li andrõ, ba lõ oroma khõra niha.
8. Ba maoso Zaulo moroi ba danõ, ba me ifehaga ia, ba lõ iʼila hadia ia; ba laʼohe dangania, lafasao ia ba Ndramaseko.
9. Ba tõlu bongi lõ iʼila niha, lõ manga ia ba lõ ibadu nidanõ.
10.Ba so ba Ndramaseko nifahaõ, Anania dõinia, ba imane ba daʼõ Soʼaya, ba gangilata: He Anania! Ba imane: Yaʼe
ndraʼo, Tua!
11.Ba imane khõnia Soʼaya: Faoso, ae ba newali andrõ, nifotõi ”sadõlõ” ba sofu zotõi Saulo andrõ, banua Dareso, ba
nomo Yuda. Hiza sa, mangandrõ ia,
12.ba no iʼila niha, sotõi Anania, si mõi khõnia yomo, sanufa hõgõnia tanga, enaʼõ ifuli iʼila niha.
13.Ba itema linia Anania, imane: He Tua, no ato zangombakha niha andrõ, nirongogu, iʼabõlõgõ wamakao niʼamoniʼõ
andrõ khõu, ba Yeruzalema, lawaʼõ.
14.Ba ba daʼe, ba no latehe khõnia ere sebua, tola ibõbõ dozi si angarõfi li tõimõ.
15.Ba imane khõnia Soʼaya: Aeʼe, me no fakake nituyu daʼõ khõgu, ba wolohe ba niha baero tõigu ba ba zalawa ba ba
Ndraono Gizeraeli.
16.Uʼoromaʼõ sa khõnia, ha waʼoya zi lõ tola lõ gõna ia famakao, bõrõ dõigu andrõ.
17.Ba mõi Ganania, mõi ia yomo ba nomo andrõ, itufa hõgõ Zaulo tangania, imane: He talifusõgu Saulo, Soʼaya
zamatenge yaʼo, Yesu, sangoromaʼõ yaʼia khõu, ba lala nitõrõu, enaʼõ ifuli õʼila niha, ba enaʼõ tehõna khõu Geheha
niʼamoniʼõ
18.Ba iʼanemaʼõ aboʼa ba hõrõnia zi hulõ hunahuna, ba ifuli iʼila niha; ba maoso ia, ifabayagõʼõ idanõ ia, ba iʼa gõnia,
fangabeʼenia.
19.Ba so ia maʼifu ba daʼõ ba Ndramaseko, awõ ndra nifahaõ.
20.Ba iʼanemaʼõ iʼombakhaʼõ Keriso, ba zekola, wa ono Lowalangi daʼõ.
21.Ba tobali dõdõ dozi samondrongo daʼõ, ba lamane: Tenga daʼõ zamakiko no, ba Yeruzalema si angarõfi li tõi andrõ,
ba si mõi ba daʼe, ba wamõbõ yaʼira ba ba wolohe yaʼira khõ ndra ere sebua?
22.Ba itugu abõlõ na Zaulo, fawuka dõdõ niha Yehuda, si fatewu ba Ndramaseko, ibeʼe, wamaʼeleʼõ, wa Keriso Yesu.
23.Ba me no ara maʼifu, ba mamagõlõ niha Yehuda, ba wamunu yaʼia.
24.Ba irongo Saulo dõdõra andrõ. Ba manaro gõi ira ba mbawa gõli, bongi maʼõkhõ, ba wamunu yaʼia.
25.Ba latolo ia nifahaõnia ba zi bongi, ladada baero gõli, ba ragaraga.
26.Ba me no irugi Yeruzalema, ba itandraigõ ifaogõ ia khõ ndra nifahaõ, ba aʼoi ataʼu ira, lõ faduhu dõdõra, wa no
nifahaõ ia.
27.Ba itolo ia Baranaba, iʼohe khõ ndra sinenge, idunõdunõ khõra, he wisa wangilania Soʼaya ba lala, awõ wa no
muhede khõnia, ba he wisa wamahaõnia, wangombakha tõi Yesu, ba Ndramaseko, wa lõ aiwõ ia
28.Ba faofao ia khõra, ba Yeruzalema, heza mõi ira, ba lõ aiwõ ia, wamahaõ, wangombakha tõi Zoʼaya.
29.Ba muhede ia gõi ba Ndrawa Heleni, fahuhuo ira, ba yaʼira, ba laʼalui wamunu yaʼia.
30.Ba me larongo daʼõ talifusõ, ba laʼohe ia misi tou ba Kaizaria, ba lafatenge ba Dareso.
31.Ba ohahau dõdõ mbanua Yesu, ba danõ Yudaia maʼasagõrõ, awõ ba Zamaria, itugu aro ira, ba latõrõ lala Zoʼaya,
laʼataʼufi ia, ba fahõna khõra wondrara dõdõ khõ Geheha niʼamoniʼõ.
32.Ba me itõrõi ira Fetero, ba tobali irugi gõi si tou, niʼamoniʼõ, banua Lida.
33.Ba falukha ia ba daʼõ niha, Ainea dõinia, si no mewalu fakhe faʼara tou ba zalo manõ, si mate dambai.
34.Ba imane khõnia Fetero: He Ainea! Ifadõhõ wõkhõu Yesu Keriso; faoso, ba yaʼugõ mamazõkhi naha wemõrõ khõu.
Ba iʼanemaʼõ maoso.
35.Ba oi laʼila ia banua Lida fefu ba banua Zarona, ba laʼoʼõ khõ Zoʼaya.
36.Ba so ba Yofe nifahaõ, ira alawe, Tabita dõinia, Doreka (nago), na laʼali, si no fahõna buabua si sõkhi, ba oya ibeʼe
ameʼela ba zi numana.
37.Ba tobali, me luo daʼõ, ba mofõkhõ ia ba mate. Ba lafemondri ia, ba labeʼe ba mbateʼe ba zi sagõtõ.
38.Ba me no ahatõ ba Yofe Lida andrõ, ba me no larongo ira nifahaõ, so ba daʼõ Wetero, ba lafatenge khõnia niha,
darua, sangandrõ khõnia: Bõi aragõ weʼamõi khõma.
39.Ba maoso Wetero, mõi ia awõra. Ba me irugi, ba laʼohe ia ba zi sagõtõ, ba laʼondrasi ia fefu lakha mbanua,
megeʼege ira, ba laʼoromaʼõ khõnia nukha andrõ, awo lembe, nifazõkhi Doreka andrõ, me so ia khõra.
40.Ba ifofanõ ira baero fefu Fetero, ibalõduhini tou zalo, mangandrõ; ba ibaliʼõ ia ba mboto zi mate andrõ, imane:
Faoso, Tabita! Ba ifehaga ia, ba me iʼila Wetero, ba mudadao ia.
41.Ba iʼoroʼõ khõnia danga, ifazizio. Ba humede ia ba niʼamoniʼõ ba ba lakha mbanua andrõ, ba iʼoromaʼõ khõra, no
auri.
42.Ba terongo ba mbanua Yofe, fefu, ba ato zamati khõ Zoʼaya.
43.Ba ara Wetero ba Yofe, tome Zimoni tuka guli zawi.

HAKUNA MATATA
 FAZA 10

Foloʼõ gumandra Konelio andrõ.

1. Ba so ba Kaizaria niha, Konelio dõinia, kumandra zaradadu Gitalia andrõ;
2. niha satulõ tõdõ, sangataʼufi Lowalangi, awõ zoroiyomonia fefu; oya ibeʼe ba zi numana ameʼela, ba si lõ
mamalõmalõ wangandrõnia khõ Lowalangi
3. Ba iʼila ba gangilata, oroma sibai, malaʼika Lowalangi, si mõi yomo khõnia, so labõzi tõlu, imane khõnia: He
Konelio!
4. Ba itõngõ, ataʼu ia, imane: Hadia daʼõ, Tua? Ba imane khõnia: No itõrõ tõdõ Lowalangi, si yawa, wangandrõu ba
ameʼelamõ andrõ.
5. Ba iadaʼe, ba fatenge niha ba Yofe, ba fakaoniʼõ Zimoni andrõ,
6. nifotõi Fetero; no mõi ia tome khõ Zimoni andrõ, tuka guli zawi, ba mbewe nasi so nomonia.
7. Ba me no mofanõ malaʼika andrõ, sihede khõnia, ba humede ia ba zawuyunia, darua, ba ba zaradadu samõsa,
sangataʼufi Lowalangi,
8. ngoningoninia, ba me no idunõdunõ khõra fefu hadia ia, ba ifatenge ira ba Yofe.
9. Ba sara wongi, me so ira ba lala, me ahatõ saʼae ira ba mbanua, ba mõi yawa Wetero ba zi sagõtõ, mangandrõ, so
laluo
10. Ba olofo ia, omasi ia manga. Ba me laʼasiwai gõnia, ba abeta nosonia.
11. Ba iʼila, teboka mbanua si yawa, ba numalõ mitou nahia, hulõ lembe sebolo, nifotawitawi fatalinga si õfa, wanada
yaʼia ba guli danõ.
12. So bakha fefu ngawalõ zaliwaliwa ba danõ, si õfa ahe, ba fefu ngawalõ guõkuõ ba danõ, ba fefu ngawalõ wofo ba
dalu mbanua.
13. Ba so zihede khõnia, imane: Faoso, Fetero, taba ba a!
14. Ba imane Fetero: Ai, tebai Tua, me lõ urai uʼa zi lõ sõkhi, awõ zi raʼiõ.
15. Ba imane zui khõnia sihede andrõ: Bõi bali si lõ sõkhi nihaogõ Lowalangi.
16. Ba medõlu zi manõ, ba iʼanemaʼõ tedõni miyawa ba mbanua si yawa nahia andrõ.
17. Ba me ibusi tõdõ Fetero, hadia gangilata andrõ, niʼilania, ba hiza, ba no so tou niha andrõ, nifatenge Konelio, no
lasofu nomo Zimoni.
18. Ba muʼao ira, lasofu, na so ba daʼõ tome Zimoni, nifotõi Fetero.
19. Ba me ifatoutou na tõdõnia Fetero gangilata andrõ, ba imane Eheha khõnia: Hiza niha, sangalui yaʼugõ,
20. ba faoso, ae tou, ba ae awõra, bõi manufa dõdõu, me no yaʼo zamatenge yaʼira.
21. Ba mõi tou Wetero, iʼondrasi niha andrõ, imane: Hiza, yaʼodo niʼaluimi. Hadia mbõrõ, wa so ami?
22. Ba lamane: Konelio andrõ, kumandra, niha satulõ tõdõ, sangataʼufi Lowalangi, si sõkhi turia gõi ba niha Yehuda
fefu; no ifawaʼõgõ khõnia Lowalangi ba malaʼika niʼamoniʼõ, ifakaoniʼõ ndraʼugõ ba nomonia, ba
wamondrondrongo niwaʼõu.
23. Ba iʼohe ira yomo, ibeʼe gõra. Ba sara wongi, ba mõi ia, fao ia khõra: ba mõi awõnia dalifusõ õsa, banua Yofe.
24. Ba mahemolu õ, ba larugi Kaizaria. Ba no ibalobaloi ira Konelio, no ikaoni zahatõ khõnia, awõ zabõlõ fahuwu
khõnia.
25. Ba me mõi yomo Wetero, ba ifaondragõ ia Konelio, ituhi danõ fõnania, mangalulu.
26. Ba ifaoso Fetero, imane: Faoso! niha gõi ndraʼodo.
27. Ba fahuhuo ira, mõi ira yomo, ba iʼila zato, si no so ba daʼõ, Fetero.
28. Ba imane khõra: Miʼila, lõ tõla ba niha Yehuda, orudu ia ba niha bõʼõ, ba lõ tola mõi ia khõra; ba khõgu, ba no
iʼoromaʼõ Lowalangi, bõi uwaʼõ, si lõ sõkhi, ba ma si raʼiõ niha, gofu ha niha ia.
29. Andrõ gõi lõ ufadaõ weʼamõi, me lafakaoniʼõ ndraʼodo. Usofu iadaʼe, hadia mbõrõ, wa no mifakaoniʼõ ndraʼo?
30. Ba imane Konelio: Õfa bongi maʼõkhõ, me mangandrõ ndraʼo, yomo ba daʼe khõgu, me labõzi tõlu, ba hiza niha,
si so fõnagu, sobaru sihaga,
31. ba imane: He Konelio! No tefondrondrongo wangandrõu ba no itõrõ tõdõ Lowalangi gameʼelamõ andrõ.
32. Andrõ fatenge ba Yofe, ba fakaoniʼõ Zimoni andrõ, nifotõi Fetero; no mõi ia tome ba nomo Zimoni, tuka guli
zawi, ba mbewe nasi.
33. Ba uʼanemaʼõ ufatenge khõu, ba sõkhi me no so ndraʼugõ. Ba no soga fefu iadaʼe, fõna Lowalangi, ba
wamondrondrongo fefu niwaʼõ Zoʼaya khõu.
34. Ba humede Wetero, imane: Awena si ndruhu aboto ba dõdõgu, lõ ifaigi mbawa niha Lowalangi,
35. dozi sa, ha soi ira, sangataʼufi ya ia, solau satulõ, daʼõ zomasi ia.
36. Daʼõ daroma li andrõ, nifaʼoheʼõnia ba Ndraono Gizeraeli, wamaturiagõʼõ faʼohahau dõdõ khõ Yesu Keriso, no
daʼõ Zoʼaya niha fefu.
37. No mirongo duria andrõ, ba danõ Yudaia maʼasagõrõ, si bõrõgõ ba Galilaia, me no aefa wamayagõ idanõ andrõ,
niʼombakhaʼõ Yohane;
38. Yesu andrõ, banua Nazareta, fombayoini Lowalangi yaʼia, Eheha niʼamoniʼõ ba faʼabõlõ, sanõrõi tanõ, wanolo
niha ba famadõhõ fõkhõ nifakao Gafõkha fefu, me no itolo ia Lowalangi
39. Ba yaʼaga zi so ba mbõrõ ba nilaunia fefu, he ba danõ niha Yehuda, ba he ba Yeruzalema, ba no latawi ia ba dõla
geu, no labunu.
40. Daʼõ nisusugi Lowalangi, me no aefa zi dua wongi, ba no ibeʼe oroma ia.
41. tenga ba niha sato, ha ba zamaduhuʼõ andrõ, nihõnagõ Lowalangi wanutuyu yaʼira, khõma, si no orudu manga
khõnia, zi no mamadu idanõ awõnia, me no aefa maoso ia moroi ba ngai zi mate
42. Ba no iwaʼõ khõma wangombakha ba niha andre ba famaduhuʼõ, wa daʼõ nihonogõi Lowalangi sanguhuku niha
sauri awõ zi no mate.

HAKUNA MATATA
 43. Yaʼia nifaduhuʼõ zamaʼeleʼõ, fefu, wa ba dõinia lasõndra wameta horõ dozi si faduhu tõdõ khõnia.
44. Ba lõʼõ na saetu wehede andrõ, ba aekhu Geheha niʼamoniʼõ ba zamondrongo taroma li andrõ fefu,
45. Ba tobali dõdõ zamati niboto, fefu, ha waʼato ira, zi no fao khõ Wetero, weʼamõi, me telau gõi ba niha baero
gameʼela andrõ, Eheha niʼamoniʼõ.
46. Larongo saʼae, molau li bõʼõ ira ba lasuno Lowalangi. Ba imane Fetero: Hadia, tola tatenawa nidanõ, fa bõi
tebayagõ idanõ daʼe, si no manema Eheha niʼamoniʼõ, si mane yaʼaga?
47. Ba iwaʼõ khõra lafabayagõʼõ idanõ ira, ba dõi Yesu Keriso. Ba laʼandrõ khõnia, enaʼõ iʼaragõ ia maʼifu khõra.

HAKUNA MATATA
 FAZA 11

I. Ibuʼa ba hulunia Fetero, me no ifaʼamõi banua Yesu niha baero.

II. Si fõfõna moloʼõ ba Gandriokhia.
III. Agabo.
1. Ba larongo sinenge ba talifusõ, ba Yudaia misa, laʼoʼõ gõi li Lowalangi niha baero.
2. Ba me so moroi si tou Wetero, me mõi ba Yeruzalema,
3. ba lategu ia niboto, lamane: No mõiʼõ ba niha si lõ muboto, no orudu manga ndraʼugõ khõra.
4. Ba ibõrõtaigõ Fetero, izarazara wanutunõ khõra, imane:
5. Sodo ba Yofe, mangandrõ ndraʼo; ba uʼila, me abeta nosogu, gangilata, nahia silalõ mitou, hulõ lembe sebolo,
nifotawitawi fatalinga si õfa, wanada yaʼia moroi ba mbanua si yawa, ba irugi ndraʼodo.
6. Ba utõngõ, ufaigifaigi, ba uʼila bakha zaliwaliwa ba danõ, si õfa ahe, awõ gutu ndruʼu si faraʼu ba kuõkuõ ba fofo
ba dalu mbanua.
7. Ba urongo gõi li, imane khõgu: Faoso Fetero, taba ba a!
8. Ba umane: Ai tebai, Tua, me lõ irai itõrõ mbawagu si lõ sõkhi ba si raʼiõ.
9. Ba itema zui ligu sihede andrõ, moroi ba mbanua si yawa, imane: Bõi bali si lõ sõkhi nihaogõ Lowalangi.
10. Ba medõlu zi manõ, ba tedõni zui miyawa, ba mbanua si yawa, fefu.
11. Ba hiza, ba daʼõ sibai so baolayama nomo andrõ, ba zi soga, niha andrõ, nifatenge khõgu, moroi ba Kaizaria.
12. Ba iwaʼõ khõgu Eheha, mõido awõra, bõi manufa dõdõgu. Ba mõi gõi awõgu dalifusõ, si daõnõ andre, ba mõiga
yomo ba nomo niha andrõ.
13. Ba iʼombakhaʼõ khõma, he wisa wangilania malaʼika andrõ, yomo khõnia, sangumaʼõ: Fatenge ba Yofe, ba
fakaoniʼõ Zimoni andrõ, nifotõi Fetero,
14. daʼõ zangumaʼõ khõu taroma li, fangorifiu, ba fangorifi zoroiyomou fefu.
15. Ba me ubõrõtaigõ fahuhuo, ba aekhu Geheha niʼamoniʼõ ba khõra, si mane ba khõda gõi, ba mbõrõta.
16. Ba itõrõ tõdõgu niwaʼõ Zoʼaya, me imane: ”Idanõ nibayagõ Yohane, ba yaʼami, ba nibayagõ Eheha niʼamoniʼõ.”
17. Ba na faoma gameʼela, nibeʼe Lowalangi khõra nibeʼenia khõda, samati khõ Zoʼaya yaʼita, Yesu Keriso, ba ha
niha ndraʼo? Hadia tola utenawa Lowalangi?
18. Ba me larongo daʼõ, ba lõ hedehedera, ba lasuno Lowalangi, lamane: Ba noa sa ibeʼe ba niha baero gõi
Lowalangi wamalalini eraʼera ba wangorifi.
19. Ba latõrõi danõ si no musaewe andrõ, moroi ba wamakao andrõ, si no tesao ba khõ Zitefano, irugi danõ Wõnikia
ba Kifero ba Andriokhia, ba lõ laʼombakhaʼõ daroma li Lowalangi, gofu ha khõ, ha ba niha Yehuda.
20. Ba so õsa ba khõra, Dawa Gifero ba banua Girene, daʼõ zangombakha ba Ndrawa Heleni gõi, me larugi
Gandriokhia, laturiagõ khõra Yesu, Soʼaya.
21. Ba itolo ira tanga Zoʼaya, ba ato zi faduhu tõdõ, laʼoʼõ khõ Zoʼaya.
22. Ba terongo duria andrõ khõra, ba dõgi dalinga mbanua Yesu ba Yeruzalema, ba lafatenge Mbaranaba, ba
Gandriokhia.
23. Ba me irugi, me iʼila waʼebua dõdõ Lowalangi andrõ, ba omuso dõdõnia, ba ifarou dõdõra fefu, enaʼõ na laʼaroʼõ
dõdõ wangiagõ khõ Zoʼaya,
24. me no niha si sõkhi ia ba me no fahõna khõnia Geheha niʼamoniʼõ, awõ wamati. Ba ato niha si tefabõbõ khõ
Zoʼaya.
25. Ba mõi ia ba Dareso, ba wangalui Saulo andrõ, ba me no isõndra, ba iʼohe ba Gandriokhia.
26. Ba tobali dõfi waʼara falukhalukha ira ba mbanua andrõ, ba ato nifahaõra niha, ba ba Gandriokhia mbõrõta, wa
labeʼe tõi nifahaõ niha Keriso.
27. Ba me luo daʼõ, ba mõi misi tou ba Gandriokhia zamaʼeleʼõ moroi ba Yeruzalema.
28. Ba maoso zi samõsa daʼõ, Agabo dõinia, ifaʼeleʼõ moroi ba Geheha lofo sebua, si so dania ba guli danõ
maʼasagõrõ; salua me luo Kaizaro Kalaudio.
29. Ba lahonogõi ira nifahaõ fefu, lafaʼoheʼõ dolotolo ba dalifusõ ba Yudaia, ebua labeʼe sebua anaʼa.
30. Ba alua gõi lafaʼoheʼõ khõ zatua, Baranaba ba Saulo zolohe.

HAKUNA MATATA
 FAZA 12

I. Labunu Yakobo.
II. Lakuru Wetero ba teʼefaʼõ.
III. Faʼamate Herode.
1. Me luo daʼõ ibabaya õsa, mbanua Yesu, razo, Herode, ba wamakao yaʼira.
2. Ba ibunu siʼõli Yakobo, talifusõ Yohane.
3. Ba me iʼila omasi niha Yehuda, ba itohugõ, ifaraʼuʼõ Wetero gõi. (Ba bawa roti si lõ muʼaisõni).
4. Ba me no ifaraʼuʼõ, ba ifabeʼeʼõ ba gurunga, ibeʼe ba danga zaradadu si mendrõfa wa daõfa, ba wanaro yaʼia,
edõna ifaʼeleʼõ ba niha sato, na aefa wasa.
5. Ba latarogõ saʼae Wetero ba gurunga. Ba mangandrõ khõ Lowalangi mbanua, ba khõnia, moroi siʼaikõ ba dõdõra.
6. Ba me ifaʼeleʼõ enaʼõ Herode, ba ba gotalua zaradadu si darua mõrõ Wetero, ba zi bongi andrõ, dua rozi rate
mbilagunia, ba so zanaro ba ngai mbawandruhõ gurunga.
7. Ba hiza, so malaʼika Zoʼaya, ba so haga, sihaga ba mbateʼe andrõ. Ba ibõzi ngai Wetero, isusugi, imane: Faoso,
aliogõ! Ba atoru mbilagu ba dangania.
8. Ba imane khõnia malaʼika andrõ: Amõbõ talu ba amadagahe mbadagahemõ! Ba iʼoʼõ daʼõ. Ba imane khõnia:
Amaru mbarumõ sebua, ba oʼõ ndraʼo!
9. Ba mõi ia baero, iʼoʼõ, lõ iʼila wa si duhu nilau malaʼika andrõ, iwai sa angilata niʼilania.
10. Ba me no latõrõ naha zanaro, si fõfõna larugi, awõ naha wanete daʼõ, ba larugi mbawandruhõ siʼõli andrõ, lala ba
newali, ba teboka manõ daʼõ fõnara; ba mõi ira baero, latõrõ newali si sara, ba iʼanemaʼõ iheta ia khõnia malaʼika
andrõ.
11. Ba imane Fetero, me iʼeraʼera tõdõnia: Awena uʼila, si ndruhundruhu, no ifatenge malaʼikania Soʼaya, ba no
iʼefaʼõ ndraʼo ba danga Herode ba ba nibalobaloi niha Yehuda fefu.
12. Ba me no aboto ba dõdõnia daʼõ, ba irugi nomo Maria andrõ, ina Yohane, nifotõi Mareko; ba no ato zowulo ba
daʼõ, mangandrõ.
13. Ba me ibõkõ mbawandruhõ fõna, ba so nono alawe, Rode dõinia, ba wamondrongo,
14. ba me irongo li Wetero, ba lõ ibokai mbawandruhõ, ba waʼomuso dõdõ, fagohi ia, isawa yomo, iʼombakhaʼõ, so
baero Wetero.
15. Ba lamane khõnia: Owõhõʼõ! Ba lõ ibõhõli, si duhu iwaʼõ. Ba lamane: Malaʼikania.
16. Ba itohugõ wamõkõ Fetero; ba me labokai, ba laʼila ia, ba tobali dõdõra.
17. Ba ifazawa dangania khõra, bõi humede ira, ba idunõdunõ, heiwisa Soʼaya, wangefaʼõ yaʼia ba gurunga, ba
imane: Miʼombakhaʼõ khõ Yakobo ba ba dalifusõ. Ba mofanõ ia, isawa naha bõʼõ.
18. Ba me moluo, ba tenga ha maʼifu waʼabu dõdõ zaradadu andrõ, hadia khõ Wetero andrõ.
19. Ba me isofu ia Herode ba me lõ isõndra, ba isekhegõ zanaro, ba iwaʼõ labunu. Ba mõi ia misi tou, irõi Yudaia,
isawa Kaizaria, ba daʼõ soso ia.
20. Ba so wõnunia sabõlõbõlõ ba mbanua Diro ba ba mbanua Zidona. Ba mõi ira khõnia, ha sara dõdõ, lafaweʼe
Mbalaso andrõ, mandru yomo khõ razo ba laʼandrõ wangatulõ, me ba danõ razo andrõ lasõndra mbalazora.
21. Ba ha samuza moʼõkhõ, ba iʼobaru mbaru razo Herode mudadao ia ba dadaomania andrõ, ba muhede ia khõra.
22. Ba muʼao niha sato khõnia: Li Lowalangi daʼõ, ba tenga li niha.
23. Ba iʼanemaʼõ ibõzi ia malaʼika Zoʼaya, me tenga Lowalangi ifusumange; ba mate ia, niʼa gukuõ.
24. Ba monõnõnõnõ li Lowalangi, tobali ato ira.
25. Ba mangawuli Mbaranaba, awõ Zaulo, moroi ba Yeruzalema, me no laʼasiwai wameʼe tolotolo andrõ, ba laʼohe
awõra Yohane andrõ, nifotõi Mareko.

HAKUNA MATATA
 FAZA 13

I. Fekoli Waulo ba niha baero, si fõfõna.

II. Sebua elemu, Elima.
III. Huhuo Waulu ba Gandriokhia ba Wizidia.
IV. Lafakao ia niha Yehuda.
1. Ba so ba Gandriokhia, ba mbanua Yesu ba daʼõ, zamaʼeleʼõ ba samahaõ, Baranaba andrõ ba Simeoni, nifotõi
Nigero, ba Lukio, banua Girene, ba Menaʼe, awõ Herode, salawa andrõ ba zi sagõrõ niʼoʼõfa tanõ, me iraono ira,
ba Saulo.
2. Ba me lafosumange Zoʼaya ba me mamoni ira, ba imane Eheha niʼamoniʼõ: Miʼoniagõ khõgu Mbaranaba andrõ,
awõ Zaulo ba halõwõ andrõ, ba nikaonigu yaʼira.
3. Ba mamoni ira, ba mangandrõ, ba latufa hõgõra tanga, ba lafofanõ.
4. Ba yaʼira, nifatenge Geheha niʼamoniʼõ, ba mõi misi tou ba Zeloikia, ba moroi ba daʼõ moloyo ira, lasawa Gifero.
5. Ba me no larugi Zalami, ba mangombakha li Lowalangi ira, ba zekola niha Yehuda. Ba fao gõi khõra Yohane,
ngoningonira.
6. Ba me latõrõi hulo andrõ, maʼasagõrõ, irugi Wafo, ba falukha ira niha sebua elemu, samaʼeleʼõ sofaya, niha
Yehuda, Bariyesu dõinia,
7. si so khõ gumandru, Seregio Faulo; ba no niha satuatua gumandru andrõ. Ba ifakaoniʼõ khõnia ndra Baranaba
Saulo kumandru andrõ, omasi ia ifondrondrongo li Lowalangi.
8. Ba itenawa ira Elima, (si manõ dõinia, na laʼali) sebua elemu andrõ, iʼalui wamaelungu kumandru, fa bõi faduhu
dõdõnia.
9. Ba inehegõ ia Saulo, sotõi Faulu gõi, si no fahõna Eheha niʼamoniʼõ,
10. imane: He ono Gafõkha, si no fahõna faʼonekhe ba falimosa fefu, sanuzu tõdõ satulõ fefu, hadia ia, lõ õbato
wamilaʼõ lala sadõlõ andrõ khõ Zoʼaya?
11. Ba iadaʼe ba hiza, ba ikhamõ ndraʼugõ tanga Zoʼaya ba auʼa ndraʼugõ, ba lõ õʼila luo, irege no irugi bawa khõu.
Ba iʼanemaʼõ ihawui ia faʼandrundrumõ ba faʼogõmigõmi, ba mowaõwaõ ia misa, mangalui solohe tangania.
12. Ba me iʼila daʼõ kumandru, ba faduhu dõdõnia, tobali dõdõnia ba huku Zoʼaya.
13. Ba moloyo ndra Faulu, laʼotarai Wafo, lasawa Werege ba Wambilia; ba irõi ira Yohane, mangawuli ba
Yeruzalema.
14. Ba yaʼira, ba latõrõ danõ, ba larugi Gandriokhia ba Wizidia, ba mõi ira ba zekola, me luo sabato, mudadao ira.
15. Ba me no aefa wombaso sura goroisa, awõ zura zamaʼeleʼõ, ba lafahedeʼõ khõra satua zekola, lamane: Na so
hadia ia khõmi, yaʼami, ira talifusõ, niwaʼõ ba zato, famarou dõdõ, ba miwaʼõ.
16. Ba maoso Waulo, ifazawa dangania, ba imane: He yaʼami, Iraono Gizeraeli ba yaʼami, sangataʼufi Lowalangi,
mifondrondrongo!
17. No ituyu ndra tuada Lowalangi Ndraono Gizeraeli andrõ, ba no iʼebuaʼõ soi andrõ, me si fatewu ira ba danõ
Miserayi, ba no iheta ira ba daʼõ tangania sabõlõ andrõ.
18. Ba mato õfa wulu fakhe waʼara irorogõ ira ba danõ si mate andrõ,
19. ba fitu soi ihori ba danõ Ganaʼana ba ibeʼe khõra danõra andrõ, ondrõita mitou.
20. Ba aefa daʼõ, ba iʼasogõ khõra zanguhuku, mato õfa ngaotu a lima wulu fakhe waʼara, irugi Zamuʼeli, samaʼeleʼõ
andrõ.
21. Ba iʼotarai daʼõ, ba laʼandrõ razo, ba ibeʼe khõra Lowalangi Zaulo andrõ, ono Gisi, mado Mbeniyami, õfa wulu
fakhe.
22. Ba me no itiboʼõ daʼõ, ba ibeʼe razo Dawido andrõ, nifaduhuʼõnia, me imane: ”No usõndra Dawido, ono Gizaʼi
andrõ, niha somasi dõdõgu, soloʼõ fefu zomasido.”
23. Ba maʼuwu daʼõ no iʼasogõ Lowalangi sangorifi Iraono Gizeraeli Yesu, dali gamabuʼula li andrõ,
24. me no aefa iʼombakhaʼõ Yohane fõna waʼasonia andrõ, wamayagõ idanõ andrõ, ba wamalalini eraʼera, ba
Ndraono Gizeraeli fefu.
25. Ba me awai halõwõ Yohane andrõ, ba imane: Hadia ba dõdõmi, ha niha ndraʼodo? Tenga yaʼodo; hiza sa, so
furigu dania zambõ ndraʼo utotoʼõ mbadagahe ba gahenia.
26. He yaʼami, ira talifusõ, madou Gaberahamo, ba ha niha ba khõmi, sangataʼufi Lowalangi, khõmi tefaʼoheʼõ
daroma li fangorifi andrõ.
27. Lõʼõ sa aboto daʼõ ba dõdõ mbanua Yeruzalema, ba he ba dõdõ zalawara, ba itõrõ gõi li zamaʼeleʼõ andrõ,
nibasobaso, ero na luo sabato, labeʼe, me laʼetuʼõ huku.
28. Ba he lõ nisõndrara bõrõ wamunu, ba laʼandrõ zui khõ Wilato, labunu ia.
29. Ba me no latõrõ fefu zi so ba zura ba khõnia, ba laheta ia ba dõla geu, labeʼe ba lewatõ.
30. Ba no isusugi Lowalangi, moroi ba ngai zi mate.
31. Ara maʼifu iʼoromaromaʼõ ia khõra, si fao khõnia moroi ba Galilaia, weʼamõi misi yawa ba Yeruzalema,
samaduhuʼõ yaʼia iadaʼe ba niha sato.
32. Ba yaʼaga mangombakha khõmi amabuʼula li andrõ khõ ndra tua, wa no itõrõ sibai daʼõ Lowalangi ba maʼuwu,
khõda, me isusugi Yesu
33. Si mane si so ba zinunõ fanete zi fõfõna andrõ: ”Onogu ndraʼugõ, maʼõkhõ andre no moʼonodo yaʼugõ.”
34. Ba imane wangombakha fanusuginia yaʼia moroi ba ngai zi mate, fa lõʼõ saʼae mangawuli ia ba waʼobou: ”Ubeʼe
khõmi niʼamoniʼõ andrõ khõ Dawido, si ndruhu andrõ.”
35. Me imane gõi ba zi sambua: ”Lõ õfaʼilaʼõ waʼobou ba niʼamoniʼõ andrõ khõu.
36. Noa sa mate Dawido, me no iʼoʼõ dõdõ Lowalangi, ba niha si sagõtõ andrõ, si faendronga khõnia, ba no
teʼorudugõ ia khõ ndra tuania, ba no iʼila waʼobou

HAKUNA MATATA
 37. Ba lõ niʼila nisusugi Lowalangi andrõ faʼobou.
38. Andrõ yaʼaboto ba dõdõmi, yaʼami, ira talifusõ, teʼombakhaʼõ khõmi wangefa horõ, soroi ba daʼõ;
39. fefu zi tebai aefa khõmi ba goroisa Moze, ba aefa ba daʼõ, ba zamati fefu.
40. Andrõ mifaigi, fa lõ itõrõ ami niwaʼõ ba zura zamaʼeleʼõ andrõ:
41. ”Mifaigi, yaʼami, si lõ ba dõdõ, ba yaʼahõlihõli dõdõmi, yalõ oroma ami saʼae; me uhalõ halõwõ ba gõtõmi,
halõwõ ba zi lõ faduhu dõdõmi, na so zanutunõ yaʼia khõmi.”
42. Ba me larõi zekola, ba laʼandrõ khõra lafuli, laʼombakhaʼõ khõra daroma li andrõ, na luo sabato dania.
43. Ba me no aefa zekola, ba ato niha Yehuda, awõ zi no mõi banuara, samosumange Lowalangi, soloʼõ ira Faulo
Baranaba. Ba fahuhuo ira khõra, lafarou dõdõra, fa bõi labulõʼõ ira ba waʼebua dõdõ Lowalangi andrõ.
44. Ba me luo sabato fanete daʼõ, ba arakha samba banua manõ andrõ zangondrasi, ba wamondrongo taroma li
Zoʼaya.
45. Ba me laʼila niha sato andrõ niha Yehuda andrõ, ba tesao waʼafõkhõ dõdõra ba lafadaõ niwaʼõ Waulo, mamadaõ
ba manandrawa.
46. Ba lamane ira Faulo Baranaba, lõ aiwõ ira: Lõ tola lõ teʼofõnaiʼõ khõmi wangombakha taroma li Lowalangi, ba
me mitimba ia, me tenga si nangea mitema waʼauri si lõ aetu andrõ, miwaʼõ, ba hiza, ba masawa niha baero.
47. Si manõ sa niʼoroiʼõ Zoʼaya khõma: ”No ubeʼe haga niha baero ndraʼugõ, enaʼõ fangorifi ndraʼugõ, irugi ba
wondrege danõ”.
48. Ba me larongo daʼõ niha baero, ba omuso dõdõra ba lasuno daroma li Zoʼaya, ba mamati, ha waʼato nihonogõi ba
wanema faʼauri si lõ aetu.
49. Ba teʼombakhaʼõ daroma li Zoʼaya, ba danõ andrõ maʼasagõrõ.
50. Ba lafarou niha Yehuda ndra alawe zalawa, sangataʼufi Lowalangi, awõ zalawa mbanua, ba tobali lagohi ndra
Faulo Baranaba, lafofanõ ira ba danõra.
51. Ba yaʼira, ba laʼanotogõ khõra gawugawu andrõ ba gahera, mõi ira ba Nikonia.
52. Ba fahõna ba nifahaõ waʼomuso dõdõ ba Eheha niʼamoniʼõ.

HAKUNA MATATA
 FAZA 14

I. Feʼaso ndra Faulo Baranaba ba Nikonia,

II. ba ba Lisitera.
III. Fangawulira ba Gandriokhia.
1. Ba ba Nikonia, ba fao ira weʼamõi ba zekola niha Yehuda, ba ba wangombakhaʼõra, ba faoma mamati, he niha
Yehuda, ba he Dawa Heleni, ato ira.
2. Ba lafarou dõdõ niha baero niha Yehuda si lõ moloʼõ, lafabõrõ ba dalifusõ
3. Ba ara zui maʼifu ira ba daʼõ, lõ aiwõ ira wangombakha, bõrõ Zoʼaya, samaduhuʼõ taroma li faʼebua dõdõnia;
ibeʼe khõra, lafazõkhi tangara dandra, awõ gilaʼila.
4. Ba fabali dõdõ mbanua andrõ, so zi faʼawõ ba niha Yehuda, ba so zi faʼawõ ba zinenge.
5. Ba me maoso dõdõ niha baero, awõ dõdõ niha Yehuda, fabaya salawara, ba wamakao yaʼira ba ba wanebu kara,
6. ba me terongo khõra, ba moloi ira, lasawa mbanua Likaʼonia, Lisitera ba Dareba, ba ba zi fasui andrõ.
7. Ba daʼõ laʼombakhaʼõ duria somuso dõdõ.
8. Ba so ba Lisitera niha, sidaodao, si tebai mofanõ, sombuyumbuyu tõla, moroi ba dalu ninania, alukhõ mowaõwaõ
ia.
9. Ba irongo, me fahuhuo Waulo. Ba inehegõ ia Faulo, iʼila, so khõnia wamati, wa tola dõhõ wõkhõnia,
10. ba imane, ebua linia: Atulõʼõ wezizio ba gaheu! Ba iʼamarõgaʼõ yaʼia ba mowaõwaõ.
11. Ba me laʼila niha sato nilau Waulo, ba lamane ba li Likaʼonia: No tobali fakhilikhili ndra Lowalangi ba niha, ba
no mõi mitou khõda.
12. Ba labeʼe tõi Mbaranaba Yufitero ba tõi Waulo, ba Merekuri, me yaʼia zi fahuhuo.
13. Ba iʼohe ba mbawa gõli gõrõbao ba bunga ere Yufitero andrõ, si so ba ngai mbanuara, ba mõi awõnia niha sato,
lafosumange ira enaʼõ.
14. Ba me larongo daʼõ sinenge Baranaba ba Faulo, ba lasika nukhara, fagohi ira lasawa zato, muʼao ira, lamane:
15. He yaʼami, hana wa mimanõ? Niha gõi ndraʼaga, si mane yaʼami, sangombakha khõmi turia somuso dõdõ, enaʼõ
mirõi waya andrõ, ba enaʼõ mifuli ami khõ Lowalangi sauri, samazõkhi banua si yawa, awõ danõ, awõ nasi, awõ
nõsi fefu;
16. si no manehe ba gõtõ si no numalõ, latõrõ larara niha baero fefu;
17. he waʼae lõ ibiniʼõ ia, wanolo, wameʼe khõmi teu moroi yawa ba bawa sowua zinanõ, ba wangabuso tõdõmi õ ba
faʼomuso dõdõ.
18. Ba me lawaʼõ daʼõ, ba ha siʼaikõ fanenawa sato, fa lõ lafosumange ira.
19. Ba so niha Yehuda, si otarai Gandriokhia ba Ikonia, ba lafarou niha sato, ba latebu kara Waulo, ba lafondrõni
hakhi baero mbanua, lawai no mate ia.
20. Ba me lafasui ia nifahaõ, ba maoso ia, mõi ia miyomo. Ba sara wongi aefa daʼõ, ba mofanõ ia, awõ Mbaranaba,
lasawa Ndrarebe.
21. Ba laʼombakhaʼõ duria somuso dõdõ ba mbanua andrõ, ba me no ato nibaliʼõra nifahaõ, ba lafuli ira ba Lisitera
ba ba Nikonia ba ba Gandriokhia.
22. Laʼaʼaroʼõ dõdõ nifahaõ, lafarou dõdõra, fa bõi labulõʼõ ira ba wamati; lawaʼõ khõra, lõ tola lõ oya zi gõna ita
famakao ba lala ba mbanua Lowalangi andrõ.
23. Ba me no ladozigõ banua, wanutuyu satua khõra, ba mangandrõ ira ba mamoni, wanouʼõ yaʼira ba danga Zoʼaya,
ba zamati ira.
24. Ba latõrõ Wizidia, lasawa Wambilia.
25. Ba me no laʼombakhaʼõ daroma li ba Werege, ba mõi ira misi tou ba Gatalia.
26. Moroi ba daʼõ moloyo ira, lasawa Gandriokhia, ba nitouʼõ yaʼira ba waʼebua dõdõ Lowalangi, ba halõwõ andrõ,
nihalõra.
27. Ba me larugi, ba lafalukhaʼõ mbanua, laʼombakhaʼõ he iwisa Lowalangi khõra, awõ wa no ifolala ba wamati niha
baero.
28. Ba ara maʼifu ira ba daʼõ, awõ ndra nifahaõ.

HAKUNA MATATA
 FAZA 15

I. Falukhata zinenge ba Yeruzalema; huhuo ba wamoto andrõ.

II. Sura ba daʼõ ba niha Keriso ba Gandriokhia.
III. Fabali ira Mbaranaba Waulo.
1. Ba so zi mõi misi tou õsa moroi ba Yudaia, lafahaõ dalifusõ, lamane: Na lõ laboto ami, na lõ miʼoʼõ huku Moze,
ba tebai misõndra waʼauri andrõ.
2. Ba me tobali fabali dõdõ, ba me tenga sideʼide huhuo ndra Faulo Baranaba khõra, ba lahonogõi, mõi misi yawa
ndra Faulo Baranaba ba awõra bõʼõ õsa, ba zinenge ba ba zatua, ba Yeruzalema, ba huhuo andrõ.
3. Ba yaʼira, me no lafasao ira banua, ba latõrõ Wõnikia ba Samaria, ladunõdunõ woloʼõ niha baero andrõ, omuso
sibai dõdõ dalifusõ fefu labeʼe.
4. Ba me larugi Yeruzalema, ba latema ira banua ba sinenge ba satua; ba laʼombakhaʼõ he wisa Lowalangi khõra.
5. Ba maoso õsa zi faehu huku andrõ, farizaio, si no mamati, lamane: Lõ tola lõ laboto ira, ba lõ tola lõ lawaʼõ
khõra, laʼoʼõ goroisa Moze.
6. Ba falukha ndra sinenge, awõ zatua, ba wameʼe ba huhuo niwaʼõra andrõ.
7. Ba me oya huhuo, ba maoso Wetero, ba imane khõra: He yaʼami, ira talifusõ, miʼila, wa no ara saʼae, me
ihonogõi Lowalangi ba khõda, enaʼõ khõgu larongo niha baero daroma li turia somuso dõdõ andrõ ba wamati.
8. Ba no ifaduhuʼõ ira Lowalangi, sangila tõdõ niha, me ibeʼe khõra Geheha niʼamoniʼõ, si mane khõda gõi,
9. ba maʼifu lõ ifaehusi ira khõda, wangehao tõdõra famati andrõ.
10. Ba iadaʼe, ba hana wa mitandraigõ Lowalangi, wangahareʼõ kalo ba mbagi ndra nifahaõ, si tebai taʼohe, he ira
tuada mege, ba he yaʼita
11. Ba no faduhu dõdõda, wa moroi ba waʼebua dõdõ Zoʼaya, Yesu, wa teʼorifi ita, ha sara lala, khõra gõi.
12. Ba lõ hedehede zato fefu, lafondrondrongo khõ Mbaranaba ba khõ Waulo, sanutunõ ha waʼoya nifazõkhi
Lowalangi tandra ba ilaʼila tangara, ba niha baero.
13. Ba me no labato wehede, ba itema lira Yakobo, imane: He yaʼami, ira talifusõ, mifondrondrongo khõgu!
14. No idunõdunõ Simoni, wa no iʼofõnaiʼõ Lowalangi wamaigi soi andre, si ha sambua, nituyu ba niha baero, ba
dõinia andrõ.
15. Ba si faudu daʼõ niwaʼõ zamaʼeleʼõ, si mane si so ba zura:
16. ”Aefa daʼõ, ba ufulido, ba ufuli uʼotomosi nose Dawido andrõ, si no asoʼa, ufuli uʼotomosi zadudunia, ufuli
uʼaʼazõkhi ia,
17. enaʼõ laʼalui Zoʼaya si tosai niha, fefu soi, ba zi no mutõtõi tõigu, iwaʼõ Soʼaya,
18. samarongogõ daʼõ iʼotarai gõtõ fõna saʼae.”
19. Andrõ, niʼwaʼõgu, tenga nifakao zoloʼõ andrõ khõ Lowalangi, niha baero, ba tafazõkhi zura khõra,
20. enaʼõ bõi lababaya wanaʼunõi yaʼira ba nadu andrõ, ba fohorõ, ba nitõgi bagi, ba do.
21. Iʼotarai mbõrõta, ba dozi banua, ba so sa khõ Moze zangombakha yaʼia, me labasobaso ba zekola, ero na luo
sabato.
22. Ba omasi ndra sinenge, awõ zatua, awõ mbanua fefu, latutuyu niha ba khõra, nifatenge ba Gandriokhia, awõ ndra
Faulo Baranaba, Yuda andrõ, sotõi Barasaba, ba Sila satua dalifusõ.
23. Lafaʼoheʼõ khõra zura, lamane: ”Lafahowuʼõ sinenge ba talifusõ satua dalifusõ andrõ ba Gandriokhia ba ba Ziria
ba ba Gilikia, si no niha baero mbõrõta.
24. Me no marongo, no lafawukaisi dõdõmi huhuora õsa, si otarai ba khõma, lõ sõkhisõkhi dõdõmi labeʼe, si lõ
oroisama;
25. andrõ mawaʼõ, me no ha sara dõdõ, matutuyu niha nifatenge khõmi, awõ zomasiga andrõ, Baranaba, ba Faulo
andrõ,
26. niha si no mangositengagõ nosora, bõrõ dõi Zoʼaya yaʼita andrõ, Yesu Keriso.
27. Ba no mafatenge ndra Yuda Sila, sangombakha gõi khõmi, si manõ gõi.
28. Noa sa omasi Geheha niʼamoniʼõ ba yaʼaga gõi, bõi saʼae lafonoro ami, baero zi lõ tola lõʼõ andrõ:
29. Fa bõi mibabaya gõ nadu, ba do, ba nitõgi bagi, ba fohorõ; na lõ mibabaya daʼõ, ba ohahau dõdõmi, Yaʼahowu
ami!”
30. Ba me no lafofanõ ira, ba mõi ira misi tou ba Gandriokhia, lafalukhaʼõ zato ba labeʼe ba dangara zura andrõ.
31. Ba me no labaso, ba omuso dõdõra, ba wondrara dõdõ andrõ.
32. Ba oya huhuo ndra Yuda Sila fondrara dõdõ ba fangarõ dõdõ dalifusõ, me no samaʼeleʼõ ira gõi.
33. Ba me no ara maʼifu ira, ba lafofanõ ira talifusõ ba zamatenge yaʼira, lafahowuʼõ ira.
34. Ba omasi Zila, torõi ia.
35. Ba laʼiagõ Gandriokhia ira Faulo Baranaba, mamahaõ ira ba mangombakha taroma li Zoʼaya, ba ato na nawõra
bõʼõ.
36. Ba lõ ara, ba imane Faulo khõ Mbaranaba: Tafuli ita, tafaigi dalifusõ tadozigõ banua misa, ba niʼombakhaʼõda
taroma li Zoʼaya; he wisa ira.
37. Ba omasi Mbaranaba laʼohe awõra gõi Yohane andrõ, sotõi Mareko.
38. Ba niwaʼõ Waulo, tenga si nangea, na laʼohe awõra zi no fabali khõra no, ba Wambilia, si lõ mõi awõra ba
halõwõ no.
39. Ba tobali faoma mõfonu ira khõ nawõra, irege fabali ira, ba iʼohe awõnia Mareko andrõ Baranaba, moloyo ira,
lasawa Gifero.
40. Ba iʼohe Zila Faulo, ba mofanõ, me no latouʼõ ia ba waʼebua dõdõ Lowalangi talifusõ.
41. Ba itõrõ Ziria ba Kilikia, iʼaʼaroʼõ dõdõ mbanua Yesu.

HAKUNA MATATA
 FAZA 16
I. Iʼohe Dimoteo Faulo.
II. Isawa Makedonia.
III. Foloʼõ Lidia andrõ.
IV. Foloʼõ zanaro ba gurunga andrõ.
1. Ba irugi si tou Ndrarebe ba Lisitera, ba hiza, so ba daʼõ nifahaõ, Timoteo dõi, niha Yehuda ninania, samati, ba
Dawa Heleni namania.
2. Sõkhi duriania ba dalifusõ, ba Lisitera ba ba Nikonia.
3. Ba omasi Waulo, na mõi awõnia daʼõ. Ba ihalõ, iboto, bõrõ niha Yehuda, si so ba mbanua andrõ, oi dozi sa laʼila,
wa Dawa Heleni namania.
4. Ba me latõrõi mbanua, ba lafaʼema khõra goroisa andrõ, niʼoʼõ, nihonogõi zinenge ba satua, ba Yeruzalema.
5. Ba itugu sa aro dõdõ mbanua, wamati, ba ero maʼõkhõ tedou waʼatora.
6. Ba latõrõ Wirigia, awõ danõ Galatia, me no itenawa ira Eheha niʼamoniʼõ, fa bõi ba Azia laʼombakhaʼõ daroma
li.
7. Ba me larugi tanõ ba Mizia, ba latandraigõ weʼamõi ba Mbitinia, ba lõ ifaʼamõi ira Eheha Yesu.
8. Ba lahene Mizia, larugi si tou Deroa.
9. Ba oroma khõ Waulo gangilata, ba zi bongi, Dawa Makedonia. So ia, mangandrõ ia khõnia, imane: Ae si yefo,
ba Makedonia, orifiga.
10. Ba me aefa iʼila gangilata andrõ, ba iʼanemaʼõ maʼalui weʼamõi ba Makedonia, me masõndra tõdõma, Lowalangi
zogaoni yaʼaga, ba wangombakha turia somuso dõdõ khõra.
11. Moloyo ndraʼaga, marõi Deroa, madõlõga ba Zamoterake, ba mahemolu õ, ba marugi Neafoli.
12. Moroi ba daʼõ masawa Wilifi, sebua mbanua ba Makedonia tanõ andrõ, banua nifataro. Ba ara maʼifu ndraʼaga ba
mbanua andrõ.
13. Ba me luo sabato, ba mõiga baero mbanua, ba zinga nidanõ, ba daʼõ mõi ira mangandrõ mawaʼõ, ba dumadaoga,
fahuhuoga ba ndra alawe, si no mõi ba daʼõ.
14. Ba ifondrondrongo ira alawe, Lidia dõi, saniaga baru luo, banua Diatira, sangataʼufi Lowalangi; ba ibokai
dõdõnia Soʼaya, fa lõ olifu ia, niwaʼõ Waulo.
15. Ba me no tebayagõ idanõ ia awõ zoroiyomonia, ba mangandrõ ia khõma, imane: Na ba dõdõmi, samati khõ
Zoʼaya ndraʼodo, ba miʼae yomo ba nomogu, miʼiagõ daʼõ, ba iforege wangumaʼõ khõma.
16. Ba me mõiga mangandrõ ba falukhaga zawuyu ono alawe, si so bekhu waetasa, ebua lasõndra sokhõ yaʼia ibeʼe,
ba waetasania andrõ.
17. Ba iʼoʼõga, ira Faulo ndraʼaga, muʼao ia, imane: Enoni Lowalangi Fondrege zalawa niha andrõ, sangombakha
khõmi lala wangorifi.
18. Ba ara si manõmanõ ia. Ba mofõnu Waulo, ibaliʼõ ia, imane ba mbekhu andrõ: Uwaʼõ khõu, ba dõi Yesu Keriso,
hetaʼõ khõnia. Ba iʼanemaʼõ iheta ia.
19. Ba me laʼila sokhõ yaʼia, no aheta mbõrõ wangaluira andrõ, ba laraʼu ndra Faulo Sila, ladõni ba kade ba zalawa.
20. Ba laʼohe khõ gumandru, lamane: Lafakuyu khõda mbanua niha andre, ba no niha Yehuda ira;
21. laʼombakhaʼõ huku si lõ tola tatema, si lõ tola taʼoʼõ, me Dawa Roma ita.
22. Ba maoso gõi niha sato khõra; ba laheta khõra nukhara ira kumandru ba lawaʼõ, labõzi.
23. Ba me no laforege wamõzi yaʼira, ba lakuru, lawaʼõ khõ zanaro ba gurunga, ihaogõ wanaro yaʼira.
24. Ba me no irongo goroisa andrõ, ba ibeʼe ira ba gurunga tanõ bakha, ikalo gahera.
25. Ba mato talu mbongi, ba mangandrõ Waulo, awõ Zila, lasuno Lowalangi, ba lafondrondrongo khõra nikuru.
26. Ba iʼozumagõ so ndruru sabõlõbõlõ, irege dumõgõdõgõ latalata gurunga. Ba iʼanemaʼõ teboka mbawandruhõ
fefu, ba oiʼdozi aefa rate khõra.
27. Ba me tokea zanaro ba gurunga, me iʼila, no teboka mbawandruhõ gurunga, ba isõbi wõda, ibunu ia enaʼõ, iwai
no moloi nikuru.
28. Ba muʼao Waulo, ebua linia, imane: Bõi fakikoʼõ, dozi sa so ndraʼaga ba daʼe!
29. Ba iwaʼõ wandru, isawa si bakha, fagohi, ituhi danõ, fõna ndra Faulo Sila, manizinizi,
30. ba ifasao ira baero, imane: He uwisa, Tua, fa usõndra wangorifi?
31. Ba lamane: Amati khõ Zoʼaya, Yesu, ba teʼorifi ndraʼugõ, awõ zoroiyomou fefu.
32. Ba laʼombakhaʼõ khõnia daroma li Zoʼaya ba ba si so ba nomonia fefu.
33. Ba ihalõ ira, ba daʼõ sibai, ba zi bongi, isasai khõra zesokho ba wamõzi andrõ, ba iʼanemaʼõ tebayagõ idanõ ia,
awõ zoroiyomonia fefu.
34. Ba iʼohe ira yomo, ibeʼe gõra, ba owuawua dõdõnia, me no samba omo manõ ira mamati ba Lowalangi.
35. Ba me no moluo, ba lafatenge wazuri ira kumandru, lamane: Efaʼõ niha andrõ!
36. Ba iʼombakhaʼõ sanaro ba gurunga lira andrõ khõ Waulo, imane: No lafatenge ira kumandru, enaʼõ laʼefaʼõ ami.
Ba iadaʼe, ba miʼae baero, miʼofanõ, yaʼohahau dõdõmi!
37. Ba imane khõra Faulo: No labõzi ndraʼaga, ba zanehe niha, lõ musekhegõ, he waʼae banua Roma ndraʼaga, ba no
lakuru ndraʼaga, ba hadia, labiniʼõ iadaʼe wamofanõ yaʼaga? Bõi sa! Ndramõi saʼae, yaʼira andrõ, ba wangefaʼõ
yaʼaga.
38. Awena laʼombakhaʼõ fazuri khõ ndra kumandru niwaʼõra andrõ. Ba ataʼu ira, me larongo, wa banua Roma ira; ba
mõi ira, laʼoʼou,
39. laʼohe baero, laʼandrõ khõra, laheta ira ba mbanuara.
40. Ba me no larõi gurunga, ba mõi ira khõ Lidia andrõ; ba me laʼila dalifusõ, ba lafarou dõdõra, ba mofanõ ira.

HAKUNA MATATA
 FAZA 17

I. Ba Desalonika so Waulo ba
II. ba Mberoia ba
III. ba Natena.
1. Ba me no latõrõ Gambifoli, awõ Gafolonia, ba larugi Desalonika, ba zi so sekola niha Yehuda.
2. Ba me no huku Waulo zi manõ, ba mõi ia bakha khõra, ba tõlu sabato lahuhuoʼõ zi so ba zura.
3. Ibokai khõra, iʼoromaʼõ khõra, wa lõ tola lõ tefakao Keriso ba maoso moroi ba ngai zi mate, awõ wa daʼõ Keriso,
Yesu andrõ, niʼombakhaʼõgu khõmi, iwaʼõ.
4. Ba so õsa ba khõra zi faduhu tõdõ, ba faofao ira khõ ndra Faulo Sila, ba ato gõi Ndrawa Heleni, sangataʼufi
Lowalangi, ba ira alawe zalawa, ato.
5. Ba mofõnu niha Yehuda, lahalõ awõra niha si lõ halõwõ, õsa, niha si lõ sõkhi, laʼekhugõ niha, lafawukaisi dõdõ
mbanua, lasawa nomo Yaso andrõ, laʼalui ira, laʼohe ba niha sato enaʼõ.
6. Ba me lõ lasõndra ira, ba lasõbi ba zalawa mbanua Yaso andrõ, awõ dalifusõ õsa, muʼao ira, lamane: ”No mõi ba
daʼe gõi niha andrõ, samawukaisi õsi guli danõ maʼafefu!
7. Ba no ifaʼamõi ira baomo khõnia Yaso, tomenia, ba dozi ira, ba lasawõ goroisa kaizaro, wangumaʼõ, tanõ bõʼõ
razo, Yesu andrõ.”
8. Ba tobali dõdõ zato, labeʼe, awõ dõdõ zalawa, samondrongo daʼõ.
9. Ba me no lafaliʼõ ira khõra Yaso ba awõnia, ba laʼefaʼõ daʼõ.
10. Ba laʼanemaʼõ talifusõ, lafofanõ ba Mberoia ndra Faulo Sila, ba zi bongi; ba me larugi, ba mõi ira ba zekola niha
Yehuda.
11. Ba si sõkhi tõdõ daʼõ, moroi ba zi so ba Desalonika, omasi ira lafondrondrongo daroma li, ero maʼõkhõ
laʼaluʼalui ba zura, na si ndruhu.
12. Ba ato ba khõra zamati, ato gõi maʼifu zalawa Ndrawa Heleni, ira alawe ba ira matua.
13. Ba me larongo niha Yehuda, ba Desalonika, wa ba Mberoia gõi iʼombakhaʼõ li Lowalangi Faulo, ba mõi ira,
lafawukaisi dõdõ zato ba daʼõ gõi, lafakuyu.
14. Ba laʼanemaʼõ lafofanõ Waulo talifusõ, enaʼõ isawa mbewe nasi; ba torõi furi ba daʼõ Zila ba Timoteo.
15. Ba lafasao Waulo awõnia, irugi Natena, ba iʼoroiʼõ khõra, lawaʼõ khõ ndra Sila Timoteo, enaʼõ lataʼitaʼi,
weʼamõi khõnia, ba mofanõ ira.
16. Ba me ibalobaloi ira ba Natena Faulo, ba mofõnu bakha dõdõnia, me iʼila, no fahõna nadu ba mbanua.
17. Andrõ fahuhuo ia ba zekola ba niha Yehuda, ba ba zangataʼufi Lowalangi, ba ba kade, ero maʼõkhõ, ba zi so ba
daʼõ.
18. Ba falukha khõnia gõi õsa wilosofo, efikuraio ba sitoʼiko, ba lamane õsa: Hadia niwaʼõ zi faweawea andrõ? Ba so
zangumaʼõ: Hulõ na sangombakha Lowalangi bõʼõ ia; me iʼombakhaʼõ khõra Yesu ba femaoso zi mate andrõ.
19. Ba lasõbi ia, laʼohe ba hilihili Garesi, lamane: Hadia, tola marongo, hadia huku si bohou andrõ, niʼombakhaʼõu?
20. Si bohou sa õfarongogõ khõma, andrõ omasiga, marongo, hadia ia.
21. Awai sa zomasi mbanua Natena andrõ fefu, awõ niha bõʼõ, si no fatewu khõra, ha fangombakha ba famondrongo
si bohou so.
22. Ba ba dalu hilihili Garesi so Waulo, ba imane: He yaʼami, banua Natena! oroma manõ khõgu, wa no sabõlõ
mangataʼufi Lowalangi ami.
23. Me utõrõi wamaigi sibai nifosumangemi, ba noa sa usõndra gõi naha wameʼe sumange, nisura yawa: ”Khõ
Lowalangi si lõ taʼila.” Ba niʼataʼufimi andrõ, he lõ miʼila ia, daʼõ niʼombakhaʼõgu khõmi.
24. Lowalangi andrõ, samazõkhi danõʼa ba õsinia, fefu, ba lõ iʼonahia gosali nifazõkhi tanga niha, me no Soʼaya
sorugo ia, ba Soʼaya tanõ;
25. tebai gõi tefosumange ia tanga niha, hulõ na moguna khõnia hadia ia, me no yaʼia zameʼe ba niha fefu noso ba
hanuhanu, awõ fefu hadia ia.
26. Ba moroi khõnia wa no dumadao fefu soi niha ba guli danõ maʼasagõrõ, si ha sambua bõrõta; ba no iʼõtõ khõra
mbongi, no ihõnagõ ihonogõi, awõ nola nahara andrõ.
27. Enaʼõ laʼalui Lowalangi, ma atõ laʼila lababaya ia ba lasõndra, me lõʼõ sa atõ arõu ia khõda fefu;
28. ba khõnia sa auri ita, ba khõnia maliwaliwa ita, ba khõnia so ita, si mane niwaʼõ zanunõ õsa khõmi gõi:
”Ngaʼõtõnia sa ita.”
29. Ba me no ngaʼõtõ Lowalangi ita, ba lõ tola tawaʼõ tõtõda, no fakhilikhili Lowalangi ba ganaʼa, ba ma ba wirõ, ba
ma ba gara, ba wamaedo nifazõkhi niha, ba waʼatukania ba ba nisõndra dõdõnia.
30. Ba noa sa iʼosilõmilagõ Lowalangi gõtõ me lõ laʼila watahõgõ niha, ba iadaʼe, ba iwaʼõ ba niha fefu wamalalini
eraʼera,
31. gofu heza so ira, me no iʼõtõ mbongi, ba nihukunia dania õsi guli danõ, iʼatulõʼõ wanguhuku, so zanguhuku, si no
ihonogõi, wangoroʼõ famati ba niha fefu, wanusugi yaʼia moroi ba ngai zi mate.
32. Ba me larongo wemaoso zi mate andrõ, ba so zaʼiki õsa, ba so gõi zangumaʼõ: Mafuli mafondrondrongo na khõu
daʼõ.
33. Ba iheta ia khõra Faulo.
34. Ba lõ larõi ia ira matua õsa ba mamati, samõsa gõi Dionizio, salawa rafe ba hilihili Garesi andrõ, ba samõsa ndra
alawe, Damari dõi, ba so danõ bõʼõ na, awõra.

HAKUNA MATATA
 FAZA 18
I. Ba Gorindro so Waulo.
II. Mofanõ ia, isawa Nefeso ba Andriokhia.
III. Afolo andrõ, ba Nefeso.
1. Aefa daʼõ irõi Natena Faulo, mõi ia ba Gorindro.
2. Ba falukha ia niha Yehuda, Akila dõi, banua Wondro mbõrõta; bohou na me iʼotarai Gitalia, awõ woʼomonia,
Ferikila dõi, me no ibeʼe goroisa kaizaro Kalaudio, laheta ira ba Roma niha Yehuda fefu; ba mõi ia khõra.
3. Ba me no faoma halõwõra, ba iʼiagõ khõra, ba mohalõhalõwõ ira; sanoso oloso nose ira.
4. Ba fahuhuo ia ba zekola, ero na luo sabato, ifaduhuʼõ dõdõ niha Yehuda, awõ dõdõ Ndrawa Heleni.
5. Ba me so Zila ba Timoteo, si otarai Makedonia, ba lõ aefa Waulo ba wamahaõ, wamaduhuʼõ ba niha Yehuda, wa
Keriso Yesu.
6. Ba me mamadaõ ira ba me manandrawa, ba iʼanotogõ nukhania, imane khõra: Yamõi ba hulumi ndromi! Aefado;
iʼotarai daʼe, ba mõido ba niha baero.
7. Ba mofanõ ia ba daʼõ, isawa nomo niha, sotõi Titio Yuso, sangataʼufi Lowalangi, si no fasinga ba nomo zekola
nomonia.
8. Ba mamati khõ Zoʼaya Gerifo, satua zekola, awõ zoroiyomonia fefu; ba ato mbanua Gorindro, samondrongo,
mamati ba lafabayagõʼõ idanõ ira.
9. Ba imane Soʼaya ba zi bongi, ba gangilata, khõ Waulo: Bõi ataʼufi! hede manõ ba bõi bato,
10. me faofao ndraʼo khõu, ba lõ sombambaya yaʼugõ, ba wamakao yaʼugõ, me no ato khõgu niha ba mbanua daʼe.
11. Ba dõfi a matonga iʼiagõ daʼõ, wamahaõ yaʼira ba daroma li Lowalangi.
12. Ba me kumandru ba Nakhaya Galio, ba maoso niha Yehuda, ba khõ Waulo, ha sara dõdõ, laʼohe ia ba gõdo,
13. lamane: Lõ iʼoʼõ goroisa daʼe wondrõnisi niha ba wangataʼufi Lowalangi.
14. Ba me muhede enaʼõ Waulo, ba imane Galio ba niha Yehuda: Na so hadia ia zi lõ atulõ, ba ma hadia ia horõ,
yaʼami, niha Yehuda, ba lõ zi lõ ufondrondrongo khõmi.
15. Ba na fasosota ba wamahaõ ba ba dõi niha ba ba goroisa andrõ khõmi, ba yaʼami zamaigi; lõ edõnado uhuhuoʼõ
zi manõ.
16. Ba ifofanõ ira ba gõdo.
17. Ba dozi laraʼu Zotene, satua zekola, ba labago ia ba gõdo; ba lõʼõ manõ ihalõ khõnia Galio.
18. Ba me no ara na maʼifu Waulo, ba iʼangonasi dalifusõ ba moloyo, isawa danõ Ziria ba awõnia Werikila andrõ ba
Akila, me no itõwõ mbunia ba Gengerea; so gamabuʼula linia.
19. Ba irugi Nefeso, ba irõi ira ba daʼõ, ba yaʼia, ba mõi ba zekola ba fahuhuo ba niha Yehuda.
20. Ba me laʼandrõ iʼaragõ ia ba daʼõ,
21. ba lõ iʼoʼõ; iʼangonasi sa ira ba imane: Ufulido zui khõmi, na omasi Lowalangi; ba moloyo ia, irõi Nefeso.
22. Ba me no irugi si tou Kaizaria, ba mõi ia misi yawa, iʼowai mbanua, ba mõi ia misi tou ba Gandriokhia.
23. Ba me no ara ia maʼifu ba daʼõ, ba mofanõ ia, ifadoro wanõrõ tanõ Galatia ba Ferigia, wangaʼaroʼõ tõdõ nifahaõ
fefu.
24. Ba mõi ba Nefeso niha Yehuda, banua Alesandria mbõrõta, Afolo dõinia, niha satutua, sabõlõ ba zura.
25. No tefahaõ ia ba lala Zoʼaya; ba me no satarõ tõdõ ia, ba fahuhuo ia, iʼombakhaʼõ sibai hadia ia khõ Zoʼaya,
Yesu, ba ha famayagõ idanõ andrõ khõ Yohane nirongonia.
26. Ba ibõrõtaigõ mangombakha ba zekola, lõ aiwõ. Ba me no larongo ia Ferikila andrõ ba Akila, ba laʼohe ia khõra
ba lahaogõ na wamotokhi khõnia huku Lowalangi.
27. Ba me edõna isawa Nakhaya, ba lafarou dõdõ nifahaõ talifusõ, lafaʼoheʼõ zura, enaʼõ lafaʼamõi ia khõra. Ba me
no irugi, ba itolo sibai zi no mamati, ba waʼebua dõdõ andrõ;
28. noa sa abõlõ ia wamuʼa niwaʼõ niha Yehuda, ba zanehe niha sato, ba iʼoromaʼõ moroi ba zura, wa Keriso Yesu.

HAKUNA MATATA
 FAZA 19

I. Ba Nefeso so Waulo.
II. Tandra, nifazõkhinia ba daʼõ.
III. Iʼekhugõ khõnia niha Demeterio andrõ.
1. Ba tobali me so ba Gorindro Afolo, ba irugi si tou Nefeso Faulo, no itõrõ yawa danõ andrõ, ba isõndra nifahaõ
õsa,
2. ba imane khõra: Hadia, no mitema Geheha niʼamoniʼõ, me awena mamati ami? Ba lamane khõnia: Lõ nirongoma
na i so Geheha niʼamoniʼõ.
3. Ba imane khõra: Ba hadia sa dandrõsa, ba nibayagõ idanõ yaʼami? Ba lamane: Famayagõ idanõ khõ Yohane
andrõ.
4. Ba imane Faulo: Famayagõ idanõ ba wamalalini eraʼera wamayagõ idanõ andrõ khõ Yohane, ba no iwaʼõ ba niha
wamati khõ zi so furinia dania, famati khõ Yesu.
5. Ba me larongo daʼõ, ba lafabayagõʼõ idanõ ira ba dõi Yesu, Soʼaya.
6. Ba me no itufa hõgõra Faulo, tangania, ba mõi khõra Geheha niʼamoniʼõ, molau li bõʼõ ira ba mamaʼeleʼõ.
7. So mato felendrua fefu, ndra matua.
8. Ba mõi ia ba zekola, lõ aiwõ ia muhede, mato tõlu wawa waʼara fahuohuo ia ba ifaduhuʼõ dõdõra ba ngawalõ
mbanua Lowalangi andrõ.
9. Ba me so õsa zangabeʼeʼõ tõdõra, si lõ mamati, sangoʼaya lala andrõ, ba niha sato, ba iheta ia khõra, iʼoniagõ
ndra nifahaõ, ba ero maʼõkhõ fahuhuo ia ba zekola Dirano.
10. Ba mendrua fakhe zi manõ, tobali ahori larongo li Zoʼaya banua Azia andrõ, niha Yehuda ba Dawa Heleni.
11. Ba tenga sideʼide dandra nifasõkhi Lowalangi tanga Waulo;
12. irege labalugõ gõi zofõkhõ saefu tanga ba lembe moroi ba nõsinia, ba dõhõ wõkhõ ba aheta mbekhu si lõ sõkhi.
13. Ba latandraigõ gõi samofanõ bekhu, niha Yehuda, sanõrõnõrõi tanõ, õsa, wanõtõi tõi Yesu, Soʼaya, ba zi so
bekhu si lõ sokhi, lamane: Ufõfanõ ami, ba dõi Yesu, niʼombakhaʼõ Waulo andrõ.
14. Dafitu ira, ono gere sebua ba niha Yehuda sotõi Sikoia, zolau daʼõ.
15. Ba itema lira bekhu si lõ sõkhi andrõ, imane khõra: Aboto sa ba dõdõgu Yesu, ba uʼila Waulo andrõ, ba yaʼami,
ba ha niha ami?
16. Ba isawa ira niha andrõ, si so bekhu si lõ sõkhi andrõ, ilawa ira, darua, ibago, irege moloi ira, larõi nomo andrõ;
no aheta nukha ba no mesokho ira.
17. Ba terongo daʼõ ba niha Yehuda sato ba ba Ndrawa Heleni, banua Nefeso, ba ihawui ira fefu faʼataʼu, ba tesuno
sibai dõi Yesu, Soʼaya.
18. Ba ato zi mõi, si no mamati, ba wamokai buabuara; laʼombakhaʼõ.
19. Ba ato zi no molau fayafaya mangowuloi sura andrõ ba latunu, ba zanehe zato, ba laʼofaya mbõlinia, ba lasõndra,
dua wulu a lima ngahõnõ ba rufia.
20. Ba ba waʼabõlõ Zoʼaya andrõ, ba monõnõnõnõ daroma li, ba abõlõ.
21. Ba me awai daʼõ, ba iwaʼõ tõdõnia Faulo, itõrõ Makedonia ba Akhaya, weʼamõi ba Yeruzalema, imane: Na
aefado ba daʼõ, ba lõ tola lõ uʼila Roma gõi.
22. Ba ifowaõwaõ ba Makedonia dohutohu dangania andrõ, darua, Timoteo ba Eraso, ba tebato ia na maʼifu ba Azia.
23. Ba tesao waguaguasa sabõlõbõlõ maʼifu, me luo daʼõ, ba huku andrõ.
24. So niha, tuka wirõ, Demeterio dõinia, samazõkhi famaedo gosali Garitemi andrõ, firo, tenga sideʼide wangalui
nawõnia tuka ibeʼe.
25. Ba ifalukhaʼõ ira, awõ zi so halõwõ ba daʼõ, ba imane: Miʼila, yaʼami andre, ba halõwõ andrõ moroi mbalazoda,
26. ba anehe ami ba mirongo, tenga ha ba Nefeso, arakha ba danõ Azia maʼasagõrõ saʼae, ba ato nidõnisi Waulo
andrõ niha, nifaʼeronia khõda, wangumaʼõ tenga Lowalangi nifazõkhi danga niha.
27. Ba tenga ha si sambalõ andrõ zataʼu ita, wa lõ laku nifazõkhida andrõ, lõʼõ gõi ba dõdõra gosali Lowalangi ira
alawe sebua andrõ, Aritemi, ba dania, ba tetayaigõ gõi waʼasalawania õsa, niʼataʼufi mbanua Azia fefu, awõ niha
fefu, ba guli danõ maʼasagõrõ.
28. Ba me larongo daʼõ, ba mofõnu sibai ira, muʼao ira, lamane: Ebua Garitemi mbanua Nefeso andrõ!
29. Ba samba banua manõ fawuka dõdõ, ba ha sara dõdõ wanawa omo maimai, fagohi ira ba lasõbi khõra ndra Gayo
Arisaro, banua Makedonia, awõ Waulo.
30. Ba mõi enaʼõ Waulo ba niha sato, ba lõ lafofanõ ia nifahaõ.
31. Ba lafatenge gõi khõnia salawa Azia, si no fahuwu khõnia, laʼandrõ khõnia, bõi yamuʼoromaʼõ ia ba nomo
maimai.
32. Ba bõʼõ sa niwaʼõ zi samõsa, bõʼõ niwaʼõ zi samõsa, weʼaoʼao; noa sa fawuka manõ dõdõ zowulo andrõ, ba sato,
ba lõ laʼila, hana wa owulo ira.
33. Awena lawaʼõ Alesandro, ba hunõ niha sato, nilulugõ niha Yehuda ia. Ba ifazawa dangania Alesandro, muhede
enaʼõ ia ba niha sato, ibuʼa enaʼõ.
34. Ba me larongo wa niha Yehuda ia, ba ha sara li zato, mato dua za waʼara, muʼao ira: Ebua Garitemi mbanua
Nefeso andrõ!
35. Ba ihonogõ ira durutuli, ba imane: He yaʼami, banua Nefeso! Ha niha sa zi lõ mangila, wa banua Nefeso
zondrorogõ osali Garitemi sebua andrõ, awõ zatoru andrõ moroi ba mbanua si yawa?
36. Ba me tebai niwuʼai daʼõ, ba sahono ami enaʼõ, ba bõi midaʼidaʼi wolau hadia ia.
37. Noa sa miʼohe ba daʼe niha andrõ, ba tenga sorabu gamagama ba gosali ira, ba tenga gõi sangoʼaya Lowalangimi.

HAKUNA MATATA
 38. Ba na so sa, ha niha ia, niʼadugõ Demeterio ba awõnia tuka andrõ, ba lalau rafe ba so gumandru, faoma
ndramuʼadugõ nawõra.
39. Ba na so hadia ia, ba mbõʼõnia, niwaʼõmi, ba laʼasiwai ia ba walukhata satulõ.
40. Ataʼu sa ita, labõbõgõ khõda wolawa salawa, laʼadugõ ita, bõrõ maʼõkhõ andre, me lõ khõda bõrõ wamuʼa salada
ba waʼaekhu niha andre.
41. Ba me aefa iwaʼõ daʼõ, ba ifofanõ zowulo andrõ.

FAZA 20
I. Itõrõ Makedonia Faulo, isawa Wilifi.
II. Isusugi Oitikho andrõ ba Deroa.
III. Iʼangonasi zatua mbanua Nefeso, ba Mileti.
1. Ba me no muhonogõ waguaguasa andrõ, ba ifakaoniʼõ khõnia nifahaõ Faulo ba ifarou dõdõra, ba me no iʼangonasi ira,
ba mofanõ ia, ba weʼamõi ba Makedonia.
2. Ba itõrõ danõ tanõ ba daʼõ, ba oya niwaʼõnia khõra famarou dõdõ, ba irugi danõ Hela.
3. Ba tõlu wawania ba daʼõ. Ba me lafagõnaisi ia niha Yehuda, me moloyo ia ba Ziria menaʼõ, ba iwaʼõ tõdõnia, sõkhi na
itõrõ Makedonia wangawuli.
4. Ba awõnia Zofatera, ono Wiro, banua Mberoia ba Arisaro ba Sekundro, banua Desalonika, ba Gayo, banua Ndrarebe,
ba Timoteo, ba moroi ba Azia, ba Tikhiko ba Terofimo.
5. Ba mowaõwaõ daʼõ ba labaloi ndraʼaga ba Deroa.
6. Ba me aefa mbawa roti si lõ muʼaisõni andrõ, ba moloyo ndraʼaga, marõi Wilifi, ba lima bongi ndraʼaga, ba makhamõ
ira ba Deroa, ba fitu bongima ba daʼõ.
7. Ba me luo migu, me owulo ndraʼaga, ba wamoboto roti, ba fahuhuo Waulo khõra, sara wongi aefa õ edõna mofanõ ia;
ba iʼaragõ huhuonia, irege talu mbongi.
8. Ba oya wandru ba mbateʼe andrõ, ba zi sagõtõ yawa, ba zowulo ira.
9. Ba dumadao ba zandrela nono matua, Oitikho dõi, ba mõrõ sibai, me iʼaragõ huhuonia Faulo, ba me no abõlõ mõrõ ia,
ba aekhu tou ia, dua gõtõ waʼalawa; ba lafazawa ia, no mate.
10. Ba mõi tou Waulo, ifalõgu ia ba dotonia, italagui, imane: Bõi mifaguagua, so sa nosonia.
11. Ba ifuli ia yawa, iboboto roti, ba manga, ba ara na fahuhuo ia, irege moluo, ba mofanõ ia.
12. Ba laʼohe nono matua no mege, auri, ba tenga ha maʼifu terara dõdõ.
13. Ba yaʼaga, ba mowaõwaõ baowo, moloyo ndraʼaga ba Gaso, ba wangai khõma Faulo, ba daʼõ, me no imanõ
wangohonogõi, me edõna itõrõ tanõ.
14. Ba me ikhamõ ndraʼaga ba Gaso, ba matema ia, ba marugi Mitilene.
15. Ba moloyoga moroi ba daʼõ, ba mahemolu õ, ba marugi gamaudu Khio; ba sara wongi aefa daʼõ, ba masawa Zamo, ba
mahemolu õ, ba marugi Mileti.
16. Noa sa ihonogõi Faulo, italuʼi Nefeso, fa lõ arõrõ ia ba Azia; aõsõ ia; omasi ia ba Yeruzalema so ia na luo wendrakose,
na tola ikhamõ.
17. Ba moroi ba Mileti, ba infatenge ba Nefeso, ifakaoniʼõ zatua mbanua.
18. Ba me no mõi ira khõnia ba imane khõra: Miʼila, he uwisa ba khõmi, ero maʼõkhõ, iotarai luo me uhundragõ danõ
Azia.
19. Enoni Zoʼaya ndraʼo, maʼifu lõ si fayawa ndraʼo, mowõi dawa hõrõgu, ba so wanandraigõ, si gõna ndraʼo, ba
wamagõnaisi niha Yehuda yaʼo.
20. Miʼila he uwisa, wa lõ nitahagu soguna khõmi, si lõ uʼombakhaʼõ khõmi, si lõ ufobawa lala khõmi, ba zi so niha sato
ba yomo gõi,
21. wamaduhuʼõ ba niha Yehuda ba ba Ndrawa Heleni famalalini eraʼera khõ Lowalangi, awõ wamati khõ Zoʼaya yaʼita,
Yesu Keriso.
22. Ba hiza iadaʼe, usawa Yeruzalema, amaedola zi so ba wesu dõdõgu; hadia zi gõna ndraʼo ba daʼõ, ba lõ uʼila,
23. baero nifaduhuʼõ Geheha niʼamoniʼõ khõgu, ba mbanua misa, iwaʼõ, ibalobaloi ndraʼo bõbõ ba famakao.
24. Ba lõ ba dõdõgu nosogu, lõ itõrõ ligu na i, ba wangoʼozui lalagu, awõ halõwõgu andrõ, nitemagu khõ Zoʼaya, Yesu,
famaduhuʼõ turia somuso dõdõ, turia waʼebua dõdõ Lowalangi andrõ.
25. Ba hiza sa, uʼila, lõʼõ saʼae faʼila bawa ita, dozi ami nitõrõgu, wangombakha banua Lowalangi andrõ.
26. Andrõ ufaduhuʼõ khõmi maʼõkhõ andre, lõ horõgu ba ndrora fefu.
27. Lõʼõ sa nitahagu, fa lõ uʼombakhaʼõ khõmi geraʼera Lowalangi fefu.
28. Andrõ mifaigifaigi dõdõmi, ba mifaigifaigi nikubaloi andrõ fefu, ba nifataro Geheha niʼamoniʼõ yaʼami samaigimaigi,
ba wokubaloi banua Zoʼaya andrõ, nihõlinia khõnia donia.
29. Uʼila, na no mofanõ ndraʼo, ba so moroi baero nasu gatua samaraʼu, si mõi khõmi, ba lõ alimagõ khõra nikubaloi
andrõ.
30. Ba so gõi niha si otarai khõmi, solau huhuo si tefuyu, ba wondrõnisi khõra nifahaõ.
31. Andrõ, bõi mifõrõ, mitõrõtõrõ tõdõmi: medõlu fakhe waʼara, bongi maʼõkhõ, ba lõ nibatogu wamarou tõdõmi dozi
ami, mowõi dawa hõrõgu ba daʼõ.
32. Ba iadaʼe, ba utouʼõ ami ba danga Lowalangi ba ba daroma li faʼebua dõdõnia andrõ, khõnia, sangila mangaʼaroʼõ
tõdõmi, sangila mameʼe khõmi ondrõita andrõ, awõ niʼamoniʼõ andrõ fefu.
33. Samõsa lõ niʼaluigu firõ, ba ma anaʼa, ba ma nukha.
34. Miʼila ae, tangagu andre zangalui soguna khõgu, awõ zoguna ba nawõgu.
35. Fefu gofu heza, ba no uʼoromaʼõ khõmi, si manõ wohalõwõ, ba nitolo zambõ faʼabõlõ, ba bõi olifu ita niwaʼõ Zoʼaya,
Yesu, me imane: ”Ohahau dõdõ ba wameʼe, moroi ba wanema.”
36. Ba me aefa iwaʼõ daʼõ, ba ibalõ duhini tou danõ, mangandrõ ia, ba fao ira fefu.
37. Ba tobali abõlõbõlõ wegeʼegera fefu, ba latalagui mbagi Waulo, faʼago bawa ira khõnia.
38. Abõlõ abu dõdõra ba niwaʼõnia andrõ, wa lõʼõ saʼae faʼila bawa ira. Ba lafasao ia baowo.

HAKUNA MATATA
 FAZA 21

I. Moloyo Waulo, isawa Yeruzalema.

II. Famaʼeleʼõ Nagabo andrõ.
III. Irugi Yeruzalema Faulo.
IV. Maoso khõnia niha Yehuda, ba lakuru ia Dawa Roma.
1. Ba me no maʼefaʼõ ndraʼaga khõra, ba moloyo ndraʼaga, madõlõga ba Go, ba mahemolu õ, ba marugi Rodo, ba
moroi ba daʼõ, ba masawa Watara.
2. Ba me masõndra nowo, si mõi ba Wõnikia, ba mõiga yawa ba moloyoga.
3. Ba me oroma khõma Gifero, ba marõi ba gabera ba masawa Ziria, marugi si tou Diro; ba daʼõ sa labokai nõsi
nowo.
4. Ba me falukhaga nifahaõ, ba tebatoga ba daʼõ, fitu bongi. Ba lawaʼõ khõ Waulo, moroi ba Geheha niʼamoniʼõ,
bõi mõi ia misi yawa, ba Yeruzalema.
5. Ba me no fitu bongima, ba mahetaga, mofanõga, lafasaoga, dozi ira, awõ ndra alawe, awõ ndraono, irugi baero
mbanua; ba mabalõduhini tou danõ, baene, mangandrõga.
6. Ba fabaliga, ba mõiga baowo, ba yaʼira, ba lafuli ira miyomo.
7. Ba maʼasiwai woloyo, maʼotarai ba Diro, masawa Wetolemaʼi, maʼowai dalifusõ, ba maʼiagõ khõra, sara wongi.
8. Ba mahemolu õ, ba mofanõga, ba marugi Kaizaria. Ba mõiga yomo khõ Wilifo, sangombakha andrõ, awõ zi
dafitu no, ba tebatoga khõnia.
9. Ba so nononia, õfa, ono alawe, samaʼeleʼõ.
10. Ba me ara maʼifu ndraʼaga, ba daʼõ, ba so moroi si yawa ba Yudaia zamaʼeleʼõ, Agabo dõi.
11. Ba mõi ia khõma, ihalõ mbõbõ talu Waulo, ibõbõ gahenia, awõ dangania, ba imane: Daʼõ niwaʼõ Geheha
niʼamoniʼõ: Lamanõ dania wamõbõ niha sokhõ bõbõ talu andre niha Yehuda, ba Yeruzalema, ba latouʼõ ba danga
niha baero.
12. Ba me marongo daʼõ, ba mangandrõ ndraʼaga khõ Waulo, awõ mbanua daʼõ, bõi mõi ia misi yawa, ba
Yeruzalema.
13. Ba itema lima Faulo, imane: Hadia khõmi daʼõ, wa megeʼege ami, wa mibusi dõdõgu? No aoha manõ sa gõlõgu,
tenga ha ba wameʼe nibõbõ yaʼo, ba waʼamate gõi, ba Yeruzalema, na bõrõ dõi Zoʼaya, Yesu.
14. Ba me lõ iʼoʼõ khõma, ba lõʼõ saʼae muhedega, mamane: Yaʼitõrõ zomasi Zoʼaya.
15. Ba me aefa daʼõ, ba mafaʼanõ ndraʼaga, ba mõiga misi yawa ba Yeruzalema.
16. Ba mõi awõma nifahaõ, banua Kaizaria, õsa, solohe yaʼaga ba zi mõiga tome, khõ Menaso, banua Gifero, nifahaõ
si no ara.
17. Ba me no marugi Yeruzalema, ba omuso dõdõ dalifusõ, me no soga.
18. Ba mahemolu õ, ba iʼohega Faulo, weʼamõi khõ Yakobo, ba ahori so zatua.
19. Ba me no iʼowai ira, ba izarazara wangombakha, he iwisa Lowalangi ba niha baero, ba halõwõnia andrõ.
20. Ba yaʼira, me larongo, ba lasuno Lowalangi, ba lamane khõnia: Õʼila gaʼa, ha waʼoya ngahõnõ zi no mamati, ba
oi laʼoʼõ sibai goroisa.
21. Ba no teʼombakhaʼõ khõra, ba khõmõ andrõ, õwaʼõ ba niha Yehuda fefu, si fatewu ba niha baero, laʼerogõ Moze;
õwaʼõ khõra, bõi laboto nonora, ba bõi laʼoʼõ gamakhoita andrõ.
22. Ba he wisa ia? Lõ fulitõ, ato zowulo dania; larongo sa, wa no soʼõ.
23. Ba oʼõ daʼe, niwaʼõma khõu: Daõfa khõma niha si so amabuʼula li,
24. khõra ha yaʼira, mifao daʼõ, fahaogõʼõ ndraʼugõ, awõra, ba taha gahakhõwa khõra, enaʼõ lafatõwõʼõ ira, ba laʼila
mõtõ dozi, wa no faya niʼombakhaʼõ khõra, ba khõmõ andrõ, ba õtõrõ sa, ba khõmõ gõi, lala woloʼõ oroisa.
25. Ba ba zamati niha baero andrõ, ba no mafaʼoheʼõ zura, no mahonogõi, bõi lababaya gõ nadu ba do ba nitõgi bagi
ba fohorõ.
26. Ba ihalõ awõnia niha andrõ Faulo, ba mahemolu õ, ba mõi ia ba gosali, me no ifahaogõʼõ ia, awõra, iʼombakhaʼõ
waʼawai mbongi wangehao andrõ, irugi tedozigõ ira wameʼe sumange andrõ.
27. Ba me arakha irugi zi fitu bongi andrõ, ba laʼila ia ba gosali niha Yehuda, banua Azia, ba laʼekhugõ niha sato
fefu, ba laraʼu ia,
28. muʼao ira, lamane: He yaʼami, Iraono Gizeraeli, milului! daʼe niha andrõ, sondrozigõ niha, gofu heza so ira,
wamahaõ yaʼira; bõʼõ wamahaõnia, bõʼõ ba khõda, ba oroisa, ba ba naha andre. Ba no iʼohe na gõi Ndrawa
Heleni ba gosali, raʼiõ naha niʼamoniʼõ andre ibeʼe.
29. So zangila mege Terofimo, banua Nefeso, awõnia ba mbanua, ba lawai niʼohe Waulo ba gosali.
30. Ba maoso dõdõ niha, samba banua manõ, aekhu niha, ba laraʼu Waulo, lasõbi ia baero gosali, ba laʼokusiʼõ
bawandruhõ.
31. Ba labunu ia enaʼõ, ba terongo si yawa khõ gumandra zi hõnõ, ba zaradadu andrõ, no fawuka Yeruzalema, samba
banua manõ.
32. Ba iʼanemaʼõ ihalõ khõnia zaradadu ba kumandra zi otu, isawa si tou khõra, fagohi. Ba me laʼila gumandra andrõ,
awõ zaradadu andrõ, ba labato wamõzimõzi Faulo.
33. Ba irugi kumandra, ihalõ ia, iwaʼõ, larate ia, dua rozi rate, ba isofu, ha niha ia ba hadia nilaunia.
34. Ba bõʼõ niwaʼõ zi samõsa, bõʼõ niwaʼõ zi samõsa, ba niha sato andrõ. Ba me tebai irongo zi ndruhunia, ba
waguaguasa andrõ, ba iwaʼõ, laʼohe ba hati.
35. Ba me irugi nora, ba tobali laʼosaʼõ ia saradadu ba waʼabõlõ niha.
36. Laʼoʼõ sa niha sato, muʼao ira: Nitiboʼõ ia!
37. Ba me laʼohe ba hati enaʼõ Waulo, ba imane khõ gumandra: Tola uwaʼõ khõu daʼe? Ba imane: Õʼila li Heleni?

HAKUNA MATATA
 38. Tenga sa Dawa Miserayi andrõ ndraʼugõ, sangekhugõ niha, bohou na no andrõ, solohe misa ba danõ si mate si
õfa ngahõnõ niha, sangeʼe andrõ?
39. Ba imane Faulo: Niha Yehuda ndraʼodo, banua Dareso, banua si teturia, maʼifu, ba Gilikia. Ba uʼandrõ khõu, tehe
khõgu wehede ba niha.
40. Ba me no itehe, ba iʼagõ mbosi nora Faulo, ifazawa dangania ba niha. Ba me no ahono sibai, ba muhede ia khõra,
ba li Heberaio, imane:

HAKUNA MATATA
 FAZA 22

I. Fehede Waulo ba niha sato.

II. Ifuli maoso dõdõra khõnia.
III. Lõ labõzi ia, me banua Roma ia.
1. ”He yaʼami, ira talifusõ ba ira amagu, mifondrondrongo wamuʼagu ba hulugu khõmi iadaʼe.
2. Ba me larongo, ilau khõra li Heberaio, ba tedou na waʼahonora, ba imane:
3. Niha Yehuda ndraʼo, banua Dareso, ba Gilikia, ba ba mbanua daʼe ebua ndraʼo, ono zekola Gamalieli, no laʼoʼõ
waabeʼe goroisa khõ ndra tua, wamahaõ yaʼo, hulõ zolohu ndraʼo ba ngawalõ hadia ia khõ Lowalangi, si mane
yaʼami fefu na, maʼõkhõ andre.
4. No uʼosisi lala andrõ, irugi wamunu, no ubõbõ ndra matua, awõ ndra alawe, ba no uʼohe ba gurunga.
5. No si so ba mbõrõ khõgu gere sebua, awõ zatua mbanua fefu, ba nitemagu sura ba dalifusõ, weʼamõi ba
Ndramaseko, ba wolohe ba Yeruzalema gõi si so ba daʼõ, nibõbõ, enaʼõ teʼotuʼõ ira.
6. Ba ba wofanõ andrõ, me no ahatõ ndraʼo ba Ndramaseko, ba iʼozumagõ gõna ndraʼo haga sabõlõbõlõ, moroi ba
mbanua si yawa, so laluo.
7. Ba alau tou ndraʼo, ba danõ, ba urongo li, imane khõgu: He Saulo! He Saulo! hana wa õgohido?
8. Ba umane: Ha niha ndraʼugõ, Tua? Ba imane khõgu: Yesu ndraʼo, banua Nazareta andrõ, nigohiu.
9. Ba laʼila sa haga andrõ, awõgu fao, ba lõ larongo li zihede khõgu andrõ.
10. Ba umane: He uwisa, Tua? Ba imane Soʼaya khõgu: Faoso, ae ba Ndramaseko, ba daʼõ dania lawaʼõ khõu fefu
nihonogõi khõu, nilaumõ.
11. Ba lõ uʼila niha, ba waʼabõlõ haga no mege, laʼohe dangagu awõgu ba lala, ba urugi Ndramaseko.
12. Ba so niha, Anania dõi, sangataʼufi Lowalangi, soloʼõ oroisa, si sõkhi turia ba niha Yehuda fefu, si no fatewu ba
Ndramaseko.
13. Ba mõi khõgu daʼõ, iʼondrasi ndraʼo, ba imane khõgu: He Saulo, talifusõ, yagõ muʼila zui niha! Ba iʼotarai daʼõ,
ba uʼila ia.
14. Ba imane: Fõna saʼae ihonogõi Lowalangi ndra tuada, enaʼõ aboto ba dõdõu zomasi ia, ba enaʼõ õʼila zatulõ
andrõ, ba enaʼõ õrongo linia, na muhede ia.
15. Me samaduhuʼõ ndraʼugõ khõnia dania ba niha fefu, õfaduhuʼõ niʼila hõrõu ba nirongo dõgi dalingau.
16. Ba iadaʼe, ba hana wa araʼõ? Faoso, fabayagõʼõ idanõ ndraʼugõ ba fasasaiʼõ horõu, weʼangarõfi li tõi Zoʼaya
andrõ.
17. Ba me no ufulido ba Yeruzalema, me mangandrõ ndraʼo ba gosali, ba abeta nosogu,
18. ba uʼila ia, ba imane khõgu: Taʼitaʼi, aliogõ, hetaʼõ ba Yeruzalema, me lõʼõ sa atõ latema wamaduhuʼõmõ yaʼo.
19. Ba umane: He Tua, no laʼila, sokuru samati khõu ndraʼodo, samõbõzi yaʼira, ba zekola misa,
20. ba no laʼila, sodo ba ngai, me labunu Zitefano andrõ, samaduhuʼõ yaʼugõ, ba omasido daʼõ, ba uʼirõʼõ nukha
zamunu yaʼia andrõ.
21. Ba imane khõgu: Aeʼe, ba niha baero ufatenge ndraʼugõ, ba zarõu.”
22. Ba lafondrondrongo khõnia irege daʼõ, ba muʼao ira, lamane: Nitiboʼõ, niheta ba guli danõ niha si manõ! tenga sa
si nangea auri ia.
23. Ba muʼaoʼao ira, latiboʼõ tou nukhara ba lafazaumba gawugawu ba dalu mbanua.
24. Ba iwaʼõ kumandra, laʼohe ba hati ia, iʼoroiʼõ, labõzi, ba wanekhegõ yaʼia, enaʼõ irongo, hadia mbõrõ, wa
lamanõ weʼaoʼao ba khõnia andrõ.
25. Ba me no labõbõ ia ba geu, ba wamõzi yaʼia, ba imane Faulo khõ gumandra zi otu, si so ba daʼõ: Hadia, Tola
mibõzi manõ mbanua Roma, he lõ muhuku?
26. Ba me irongo daʼõ kumandra zi otu andrõ, ba mõi ia muʼombakhaʼõ khõ gumandra zi hõnõ, imane: Hadia
nilaumõ?
27. Banua Roma sa niha daʼõ. Ba mõi gumandra zi hõnõ andrõ, imane khõ Waulo: Ombakhaʼõ khõgu, hadia, banua
Roma ndraʼugõ? Ba imane: Yaʼia.
28. Ba imane kumandra: Yaʼodo andre, ba no ebua ubeʼe anaʼa, fa banua andrõ ndraʼo. Ba imane Faulo: Ba yaʼodo,
ba iʼotarai tumbu ndraʼo.
29. Ba iʼanemaʼõ labõhõi ia sanekhegõ yaʼia enaʼõ. Ba ataʼu gõi gumandra, me no irongo, wa banua Roma ba me no
irate.
30. Ba mahemolu õ, me edõna irongo zi ndruhu, hadia nibeʼe niha Yehuda horõnia, wangadugõ yaʼia, ba ifaʼefaʼõgõ
rate, ba iʼoroiʼõ falukha gere sebua, awõ zalawa rafe sebua fefu, ba iʼohe mitou Waulo, ifasao khõra.

HAKUNA MATATA
 FAZA 23

I. Ba rafe sebua so Waulo.

II. Labunu ia enaʼõ niha Yehuda.
III. Laʼohe ia ba Kaizaria, khõ gumandru Felisi.
1. Ba inehegõ zalawa rafe sebua Faulo, ba imane: He yaʼami, ira talifusõ! Lõ sinegu dõdõgu khõgu, ba woloʼõ khõ
Lowalangi, irugi maʼõkhõ andre.
2. Ba iwaʼõ ere sebua, Anania, ba zi so ba daʼõ, lafalisi mbawania.
3. Ba imane khõnia Faulo: Ifalisi dania ndraʼugõ Lowalangi, bagolõ nilau betua! Dumadao ndraʼugõ wanguhuku
yaʼo, dali goroisa, ba õsawõ goroisa, wangumaʼõ, labõzi ndraʼo.
4. Ba lamane si so ba daʼõ: Hadia, õtandrawaisi gere sebua andrõ khõ Lowalangi?
5. Ba imane Faulo: Lõ uʼila, wa ere sebua ia, gaʼa. Si manõ sa ba zura: ”Bõi tandrawaisi zatua mbanuami.”
6. Ba me iʼila Faulo, sadukaio õsa ba farizaio õsa, ba muʼao ia ba zalawa rafe sebua, imane: He yaʼami, ira talifusõ!
Farizaio ndraʼodo, ono warizaio; fanõtõna femaoso zi mate andrõ mbõrõ, wa tehuku ndraʼodo.
7. Ba me no iwaʼõ daʼõ, ba tobali faguagua ira, warizaio zadukaio, ba fabali dõdõ zato.
8. Niwaʼõ zadukaio, ba lõ femaoso ba lõ malaʼika ba lõ bekhu zi mate; ba faoma sa faduhu dõdõ warizaio ba daʼõ.
9. Ba tobali faguaguasa sabõlõbõlõ, ba maoso zangila amakhoita õsa, farizaio, fasoso ira, lamane: Maʼifu lõ
masõndra horõ niha daʼõ; ba he wisa, na no humede khõnia mbekhu zi mate, ba ma malaʼika?
10. Ba me no abõlõbõlõ waguaguasa, ba ataʼu gumandra, lasila Waulo, ba iwaʼõ mõi mitou zaradadu, ba wamadõni
yaʼia khõra, wolohe ba hati.
11. Ba ba zi bongi andrõ, ba mõi khõnia Zoʼaya, imane: Bõi ataʼufi! Hulõ si mane famaduhuʼõu hadia ia khõgu ba
Yeruzalema, si manõ gõi wamaduhuʼõu dania ba Roma, lõ tola lõʼõ.
12. Ba me no moluo, ba lafagõlõgõlõ ira bõrõ niha Yehuda, laʼelifi ira, lõ manga ira ba lõ labadu nidanõ, irege no
labunu Waulo.
13. Tõra õfa wulu ira, sangelifi yaʼira ba daʼõ.
14. Mõi ira khõ ndra ere sebua ba ba zatua mbanua, lamane: No maʼelifi sibai ndraʼaga, lõ mababaya hadia ia gõ,
irege no mabunu Waulo andrõ.
15. Andrõ mifawaʼõgõ khõ gumandra, yaʼami, awõ zalawa rafe, yamufaʼoheʼõ ia mitou khõmi, hulõ na edõna
mirongo sibai na, hadia ia khõnia; ba matarõgõ saʼae, ba wamunu yaʼia, ba lala.
16. Ba me irongo wamagõnaisi andrõ ono mbeneʼõ Waulo, ba mõi ia ba hati, iʼombakhaʼõ khõ Waulo.
17. Ba humede Waulo khõ gumandra zi otu, imane khõnia: Ohe khõ gumandra zi hõnõ nono matua andre, so
niwaʼõnia khõnia.
18. Ba iʼohe khõ gumandra zi hõnõ, imane: No muhede khõgu, Waulo andrõ, nikuru, iʼandrõ khõgu, uʼohe khõu
nono matua andre, so niwaʼõnia khõu.
19. Ba idõni dangania kumandra, iʼohe ba zi ha yaʼira, ba isofu khõnia: Hadia niwaʼõu khõgu?
20. Ba imane: No mamagõlõ niha Yehuda, ba wangandrõ khõu, enaʼõ õfaʼoheʼõ mitou khõra ba rafe mahemolu
Waulo andrõ, hulõ na edõna lazofuzofu na enaʼõ, hadia ia khõnia.
21. Andrõ bõi fati lira; latarogõ saʼae ia, tõra õfa wulu niha, banuara, no laʼelifi ira, lõ manga ira ba lõ labadu nidanõ,
irege no labunu ia. Ba noa saʼae lafaʼanõ ira, ba labaloi niwaʼõu.
22. Ba ifofanõ nono matua andrõ kumandra, iwaʼõ khõnia, bõi iʼombakhaʼõ gofu ha õkhõ, wa no ibokai khõnia daʼõ.
23. Ba darua ifakaoniʼõ kumandra zi otu, ba imane: Mifaʼanõ zaradadu, dua ngaotu, ba weʼamõi ba Kaizaria, awõ zi
fakudo, fitu ngafulu, ba dua ngaotu zanoho,
24. na mõrõ niha; ba ndra muʼasogõ kudo, ba wamakudo Faulo andrõ, ba lahaogõ wolohe yaʼia khõ gumandru Felisi.
25. Ba ifazõkhi zura,
26. imane: ”Kalaudio Lisia khõ gumandru Felisi si sõkhi sibai tõdõ, yaʼahowu!
27. Niha andrõ, niraʼu niha Yehuda, nibunura menaʼõ, no uʼefaʼõ, me sodo awõ zaradadu, me no urongo, wa banua
Roma ia.
28. Ba usofu menaʼõ mbõrõ wangadugõra yaʼia, ba uʼohe ba rafe khõra.
29. Ba usõndra, faguaguasa ba goroisa khõra mbõrõ, wa laʼadugõ ia, ba lõ fangadu bõrõ wamunu, ba he bõrõ worate
yaʼia.
30. Ba me no muʼombakhaʼõ khõgu, so ba khõra zamagõnaisi niha andrõ, ba no ufaʼoheʼõ ia khõu, ba no uwaʼõ gõi
ba zangadu andrõ, ndramuõmbakhaʼõ khõu.”
31. Ba lahalõ saʼae Waulo saradadu no mege, laʼoʼõ niwaʼõ khõra, laʼohe ia ba Gandrifati, ba zi bongi.
32. Ba mahemolu õ, ba lafatenge awõnia zi fakudo andrõ, ba lafuli ira ba hati.
33. Ba me no larugi Kaizaria daʼõ, ba labeʼe ba danga gumandru zura no mege, ba laʼohe gõi khõnia Waulo.
34. Ba me no ibaso zura, ba isofu, ha banua ia, ba me irongo, wa banua Gilikia,
35. ba imane: Usekhegõ dania ndraʼugõ, na no so gõi zangadugõ yaʼugõ andrõ. Ba iʼoroiʼõ, ba gõdo Herode lataha
Waulo.

FAZA 24
HAKUNA MATATA
 I. Laʼadugõ Waulo niha Yehuda, khõ Welisi.
II. Ibuʼa ba hulunia.
III. Latahataha manõ Waulo.
1. Ba lima bongi aefa daʼõ, ba mõi misi tou gere sebua andrõ, Anania, awõ zatua mbanua õsa, awõ zi fahuhuo
andrõ, Teretulo; yaʼira zi mõi khõ gumandru, ba wangadugõ Faulu.
2. Ba lafakaoniʼõ ia, ba ibõrõgõ wangadugõ yaʼia Teretulo,
3. imane: Ohahau sibai dõdõma barõ mbawau, ba waʼoya manõ zi sõkhi ba mbanua andre, me no sõkhi dõdõu
khõra, yaʼugõ Felisi, si sõkhi sibai tõdõ, lõ mabiniʼõ, gofu heza soga, lõ mamalõmalõ; maʼandrõ saoha golõu.
4. Ba fa lõ urõrõ ndraʼugõ, ba uʼandrõ khõu, õfondrondrongo khõma maʼifu, ba waʼebolo dõdõu andrõ.
5. Noa sa masõndra, wa no fõkhõ sebua niha andrõ, samagua manõ niha Yehuda andrõ fefu, ba guli danõ misa,
maʼasagõrõ; satua zi faehu huku andrõ, banua Nazareta, ia.
6. Noa sa gõi itandraigõ iʼohe ba gosali zalakha, ba no maraʼu ia,
7. ba so moroi si yawa Lisia andrõ, kumandra, abõlõ ira, ba lafadõni ba dangama.
8. Khõnia tola õrongo fefu mbõrõ wangadugõma yaʼia, na õsofu.
9. Ba lanõnõ niha Yehuda, lafaduhuʼõ niwaʼõnia.
10. Ba itema lira Faulo, me ifazawa dangania khõnia kumandru, tandra wa tola muhede ia, imane; Me uʼila, no ara,
ha me uga fakhe saʼae, sanguhuku ndraʼugõ ba mbanua andre, ba lõ aiwõ ndraʼo wamuʼa ba hulugu esuanõ andrõ
khõgu,
11. me tola õsofu, wa lõ tõra felendrua wongi, me sodo moroi si tou, me mõido ba Yeruzalema, ba wangandrõ.
12. Ba lõ niʼilara yaʼo ba gosali, wa fahuhuo ndraʼo ba niha bõʼõ, ba ma mangekhugõ niha, ba lõʼõ gõi ba zekola ba
lõʼõ gõi ba mbanua misa.
13. Ba tebai gõi laʼombakhaʼõ khõu nibõbõgõra khõgu iadaʼe.
14. Ba lõ ubiniʼõ khõu daʼõ, wa utõrõ lala daʼõ, niwaʼõra si faehu huku, wamosumange Lowalangi ndra tuama,
wamati fefu nisura ba zura goroisa ba ba zura zamaʼeleʼõ
15. Ba so khõgu wanõtõna khõ Lowalangi, si so khõra gõi, wa so wemaoso zi mate, he satulõ, ba he si lõ atulõ.
16. Andrõ uforege gõi, lõ mamalõmalõ, fa lõ itegudo tõdõgu, he ba khõ Lowalangi, ba he ba niha.
17. Ba noa sa mõido, me no ara, ba wolohe ameʼela ba mbanuama, ba ba wameʼe sumange;
18. ba daʼõ laʼila sa ndraʼo niha Yehuda õsa, banun Azia, me utõrõ wangehao andrõ, ba gosali, tenga ba zi no ato
niha, ba tenga ba waguaguasa;
19. yaʼira zi lõ tola lõ so ba daʼe khõu enaʼõ, ba wangadu, na so hadia ia gesuanõgu khõra.
20. Ma ndramuwaʼõ daʼe, hadia nisõndrara si lõ atulõ, me sodo ba rafe sebua;
21. atõ na ba zi sambua li andrõ, niwaʼõgu, me sodo khõra ba daʼõ no, me umane: Femaoso zi mate mbõrõ, wa
tehuku ndraʼo khõmi maʼõkhõ!
22. Ba ifazawa khõra mbongi Felisi, me no aboto ba dõdõnia he wisa lala daʼõ, ba imane: Na mõi mitou Lisia,
kumandra andrõ, ba usofu daʼõ khõmi
23. Ba iwaʼõ khõ gumandra, latarogõ Waulo, lahaogõ khõnia, ba bõi latenawa, na so zi mõi ngoningoninia, sahatõ
khõnia.
24. Ba lõ ara tõ, ba mõi Welisi, awõ Derusila, foʼomonia, niha Yehuda, ifakaoniʼõ Waulo, ifondrondrongo khõnia
wamati andrõ khõ Keriso Yesu.
25. Ba me itõrõ linia waʼatulõ dõdõ ba fa bõi mohorõ ba fanguhuku andrõ dania, ba tokea Welisi, ba imane: Ofanõ
iadaʼe, igamõi lõ arõrõwagu dania, ba ufakaoniʼõ ndraʼugõ.
26. Ba idõnadõna gõi ba baʼõ, ibeʼe khõnia ganaʼa Faulo; andrõ asese ifahalõʼõ, ba wahuhuosa khõnia.
27. Ba me no irugi mendrua fakhe, ba teʼali Welisi, Forokio Feso wangalinia. Ba omasi Welisi, ebua dõdõ niha
Yehuda khõnia, ba irõi furi Waulo, nirate.

FAZA 25
HAKUNA MATATA
 I. Isekhegõ Waulo Feso.
II. Iʼoromaʼõ khõ Agerifa.
1. Tõlu bongi Weso ba danõ, ba mõi ia misi yawa ba Yeruzalema, moroi ba Kaizaria.
2. Ba laʼondrasi ia ere sebua ba salawa niha Yehuda, ba khõ Waulo andrõ, laʼandrõ khõnia,
3. faʼebua dõdõnia khõra lawaʼõ, enaʼõ ifahalõʼõ miyawa ba Yeruzalema; labunu ia ba lala, dõdõra.
4. Ba iwaʼõ khõra Feso, tetahataha Waulo ba Kaizaria ba yaʼia gõi, ba alio ifuli ia ba daʼõ.
5. Ba ha niha sa zalawa ba khõmi, iwaʼõ, ba ndrafao weʼamõi misi tou, ba wangadugõ niha daʼõ, na so hadia ia
zalania.
6. Ba mato walu bonginia khõra, fulu bongi zara sibai, ba mõi ia misi tou ba Kaizaria, ba sara wongi aefa daʼõ, ba
dumadao ia ba dadaoma zanguhuku, ba iʼoroiʼõ Waulo.
7. Ba me so ia, ba lafasui ia niha Yehuda, si no mõi mitou, si otarai Yeruzalema, oya ngawalõ labõbõgõ khõnia sala
sebua, si tebai laʼoromaʼõ ngamohi,
8. me ibuʼa ba hulunia Faulo; lõ nisawõnia oroisa ba niha Yehuda, iwaʼõ, ba lõ horõnia ba gosali ba lõʼõ gõi khõ
kaizaro.
9. Ba omasi Weso, na ebua dõdõ niha Yehuda khõnia, ba itema li Waulo, imane: Hadia, omasiʼõ mõi misi yawa ba
Yeruzalema, na ba daʼõ tehuku ndraʼugõ, ba zi so yaʼo, ba zala andrõ?
10. Ba imane Faulo: Fõna dadaoma zanguhuku khõ kaizaro so ndraʼo, lõ tola tenga ba daʼe tehuku ndraʼo. Lõ horõgu
ba niha Yehuda, noa sa aboto sibai ba dõdõu gõi.
11. Ba so atõ horõgu, ba na no ulau hadia ia, bõrõ wamunu yaʼo, ba lõ uwõsiwõsido, na nibunu ndraʼo. Ba na faya
nibõbõgõ daʼe khõgu, ba tebai labeʼe buala ndraʼo khõra. Ufuli khõ kaizaro.
12. Awena fahuhuo Weso ba nawõnia ba rafe, ba imane: Khõ kaizaro no õfuli, ba khõ kaizaro mõiʼõ.
13. Ba lõ ara furi õ, ba mõi ba Kaizaria razo, Agerifa ba Berenike (ngambatõnia), ba wangondrasi Feso.
14. Ba me ara maʼifu ira ba daʼõ, ba iʼombakhaʼõ Feso huhuo andrõ ba khõ Waulo, khõ razo andrõ, imane: So niha
nirõi Welisi furi, nikuru.
15. Laʼondrasido ere sebua ba satua mbanua ba niha Yehuda, me sodo ba Yeruzalema, ba khõnia, laʼandrõ wameʼe
huku khõnia.
16. Ba uʼombakhaʼõ khõra, tenga huku ba Ndrawa Roma, laʼetuʼõ manõ huku niha, na lõ lafatutu wawa ira ua
zangadu niʼadugõ, na lõ mufolala khõnia wamuʼa ba hulunia nibõbõgõ khõnia.
17. Ba me no falukha ira ba daʼe, ba maʼifu lõ uaragõ, ha sara wongi, ba mudadaodo ba dadaoma zanguhuku, ba
uʼoroiʼõ niha andrõ.
18. Ba me so zangadugõ yaʼia, ba maʼifu lõ laʼila laʼombakhaʼõ sala,
19. nidõnadõnagu, ha faguaguasa ba wamosumangera Lowalangi laʼombakhaʼõ, salania, ba ba khõ Yesu andrõ, si no
mate, niwaʼõ Waulo no ifuli auri.
20. Ba me lõ uʼila he uwisa ba huhuo andrõ ba daʼõ, ba usofu khõnia, na edõna mõi ia ba Yeruzalema, na andrõ
lahuku ia ba daʼõ.
21. Ba me iʼandrõ Faulo lataha ia, irege iʼetuʼõ huku kaizaro, ba uʼoroiʼõ, lataha ia, irege ufaʼoheʼõ ia khõ kaizaro.
22. Ba imane Agerifa khõ Weso: Omasido urongo gõi niwaʼõ niha andrõ. Imane: Mahemolu tola õrongo.
23. Ba sara wongi aefa daʼõ, ba so Agerifa ba Berenike, ebua sibai lakhõmi, mõi ira ba kato, awõ gumandra, awõ
zalawa mbanua, ba iʼoroiʼõ Feso, laʼohe Waulo.
24. Ba imane Feso: He razo, Agerifa, ba yaʼami fefu, si so ba daʼe, awõma! Miʼila daʼe; no mangandrõ khõgu niha
Yehuda sato ba khõnia, ba Yeruzalema ba ba daʼe gõi, muʼao ira, tenga niʼorifi saʼae.
25. Ba me no aboto ba dõdõgu, lõ horõnia, bõrõ wamunu yaʼia, ba me no ifuli gõi khõ kaizaro, ba no uhonogõi,
lafaʼoheʼõ ia.
26. Ba lõ nirongogu si ndruhu, ba khõnia, nisuragu khõ zokhõ yaʼita, enaʼõ. Andrõ no ufasao ia khõmi, ba ofõna
khõu, yaʼugõ razo Agerifa, enaʼõ falukhado nisura, na no musekhegõ.
27. Ba dõdõgu sa, tenga lala, na tafaʼoheʼõ nikuru ba lõ taʼombakhaʼõ mbõrõ wangadugõ yaʼia.

FAZA 26
HAKUNA MATATA
 I. Huhuo Waulo khõ Agerifa, awõ
II. niwaʼõ Agerifa.
1. Ba imane Agerifa khõ Waulo: Latehe khõu, õbuʼa ba hulumõ. Awena ifazawa dangania Faulo, ibuʼa ba hulunia,
imane:
2. He razo, Agerifa, omuso dõdõgu, me tola ubuʼa ba hulugu maʼõkhõ andre, fõnau, fefu nibõbõgõ niha Yehuda
khõgu.
3. Me no õʼila sibai fefu huku ba niha Yehuda, awõ nifadõni andrõ, ba uʼandrõ khõu, bologõ dõdõu, wamondrongo
khõgu.
4. Buabuagu iʼotarai iraono ndraʼo, nilaugu iʼotarai mbõrõta, ba khõma ba Yeruzalema, ba no laʼila niha Yehuda
fefu;
5. me no laʼila ndraʼo, iʼotarai fõna saʼae (na edõna ira lafaduhuʼõ), wa no uʼoʼõ wondrege waʼabeʼe huku, ba
wamosumange Lowalangi ba khõda, wa farizaio ndraʼodo.
6. Ba iadaʼe, ba lahuku ndraʼo, bõrõ wanõtõna amabuʼula li andrõ, nifabuʼu Lowalangi khõ ndra tuada,
7. niʼalui zi felendrua tua khõma, fogamõ yaʼia, bongi maʼõkhõ laʼowõlõʼõlõgõ wamasumange Lowalangi ba daʼõ.
Fanõtõna daʼõ mbõrõ, yaʼugõ razo, wa laʼadugõ ndraʼodo niha Yehuda.
8. Hadia wa lawaʼõ ba khõmi, tebai faduhu dõdõ niha, na isusugi zi mate Lowalangi?
9. Noa sa uwaʼõ tõdõgu, niʼabõlõgõ wangõhõndrõgõ tõi Yesu, banua Nazareta andrõ.
10. Ba ulau sa gõi ba Yeruzalema; ba ato niʼamoniʼõ nibeʼegu ba gurunga, nitehe ndra ere sebua khõgu: ba na labunu
ira, ba manehe ndraʼodo.
11. Ba ba zekola misa fefu, ba asese ulau mbalõgu khõra, uforege khõra, irege manandrawa ira, si lõ awawõ wõnugu
khõra, ba ugohi ira, urugi gõi mbanua baero.
12. Ba mõido ba Ndramaseko, ba zi manõ, no latehe khõgu ira ere sebua, no labeʼe zura.
13. Ba laluo, yaʼugõ razo, ba uʼila ba lala, moroi ba mbanua si yawa haga, abõlõ moroi ba haga luo, ifasui ndraʼodo,
awõ zi fao khõgu ba lala.
14. Ba alauga tou ba danõ; ba urongo li, sihede, imane khõgu ba li Heberaio: He Saulo! He Saulo! hana wa õgohido?
Afõkhõ khõ khõu, na fabõrõʼõ ba dukotuko andrõ.
15. Ba umane: Ha niha ndraʼugõ, Tua? Ba imane Soʼaya; Yesu ndraʼo, nigohiu.
16. Ba faoso, zizio. Andrõ uʼoromaʼõ ndraʼo khõu, ba wangohonogõi yaʼugõ enoni ba samaduhuʼõ niʼila hõrõu, awõ
niʼoromaʼõgu khõu dania
17. Ba uʼefaʼõ ndraʼugõ ba danga mbanuami ba ba danga niha baero, ba nifatengegu yaʼugõ,
18. ba wamokai hõrõra enaʼõ larõi zõgõmigõmi, ba enaʼõ lafuli ira ba haga, enaʼõ larõi waʼabõlõ Gafõkha, ba lafuli
ira khõ Lowalangi, enaʼõ latema wangefa horõ ba ondrõita andrõ, awõ niʼamoniʼõ andrõ, wamati khõgu.
19. Andrõ lõ uʼositengagõ gangilata andrõ, soroi sorugo yaʼugõ razo Agerifa,
20. mangombakha ndraʼo, si ofõna ba mbanua Ndramaseko ba ba Yeruzalema ba ba danõ Yudaia maʼasagõrõ ba ba
niha baero, enaʼõ lafalalini geraʼerara ba enaʼõ lafuli ira khõ Lowalangi, wangaʼasogõ buabua si nangea buabua
wamalalini eraʼera.
21. Daʼõ mbõrõ, wa laraʼu ndraʼo niha Yehuda, me sodo ba gosali, wa latandraigo wamunu yaʼo.
22. Ba me no itolodo Lowalangi, andrõ sodo irege maʼõkhõ andre, ba mamaduhuʼõ ndraʼo ba ndraono ba zatua; lõ
niʼombakhaʼõgu hadia ia baero niwaʼõ zamaʼeleʼõ andrõ, salua dania, ba he baero niwaʼõ Moze,
23. wa nifakao Keriso, awõ wa no yaʼia zi fõfõna ba wemaoso zi mate andrõ, sangombakha dania haga ba mbanua
daʼe, ba ba niha baero.
24. Ba me imanõ wamuʼa ba hulunia, ba imane Feso, ebua linia: Owõhõʼõ Faulo! ifowõhõ ndraʼugõ sura, soya sibai
andrõ.
25. Ba imane Faulo: Tenga sowõhõ ndraʼo, yaʼugõ, Feso si sõkhi! si ndruhu niwaʼõgu, soroi ba dõdõ.
26. Iʼila sa daʼõ razo, ba zi lõ aiwõdo muhede; tebai manõ faduhu dõdõgu, so ba daʼõ zi lõ irongo mege; tenga sa ba
zi tobini telau daʼõ no.
27. Hadia, yaʼugõ razo, Agerifa, faduhu dõdõu ba niwaʼõ zamaʼeleʼõ andrõ?
28. Uʼila, faduhu. Ba imane Agerifa khõ Waulo: Lõ arõu tõ, ba tobali niha Keriso ndraʼo, õbeʼe.
29. Ba imane Faulo: Mangandrõ ndraʼo khõ Lowalangi enaʼõ; he arõu, ba he lõ arõu, ba enaʼõ tenga ha yaʼugõ, enaʼõ
dozi samondrongo khõgu maʼõkhõ andre tobali si mane yaʼodo andre, baero rate andre.
30. Ba maoso razo, awõ gõemandru, awõ Mberenike andrõ, awõ zidadao ba daʼõ ba ngaira.
31. Laheta ira, fahuhuo, ba lamane: Lõ nifazõkhi niha andrõ bõrõ wamunu, ba he bõrõ worate yaʼia.
32. Ba imane Agerifa khõ Weso: Tola niʼefaʼõ niha andrõ, na lõ nifulinia khõ kaizaro menaʼõ.

FAZA 27
HAKUNA MATATA
 I. Lafoloyo Waulo, laʼotarai Kaizaria, larugi Melite.
II. Bade, ba aboto nowo.
1. Ba me no muhonogõi, moloyo ndraʼaga ba Gitalia, ba labeʼe Waulo, awõ nikuru tanõ bõʼõ õsa, ba danga
gumandra zi otu, Yulio dõinia, kumandra zaradadu andrõ khõ kaizaro
2. Ba mõiga ba nowo Gaderamiti, sedõna moloyo ba mbanua Azia misa, ba moloyoga; awõma Garisaro, banua
Makedonia, banua Desalonika.
3. Ba mahemolu õ, ba marugi Zidona. Ba ebua dõdõ Yulio khõ Waulo, fahuohuo ia khõnia, itehe khõnia mõi ia khõ
zi fahuwu khõnia ba latolotolo ia.
4. Ba aefaga ba daʼõ, ba matõrõ tou Gifero, me angi moroi fõna.
5. Ba me no matõrõ nasi tanõ ba Gilikia ba tanõ ba Wambilia, ba marugi si tou Mira, ba Likia.
6. Ba daʼõ isõndra kumandra andrõ nowo Alesandria, sanawa Italia, ba iʼohega ba daʼõ.
7. Ba me ara lõ sõkhisõkhi woloyo, me afõkhõ wondrugi Kenido, me lõ ibeʼega angi, ba matõrõ tou Gereta, tanõ ba
Zalomone.
8. Ba afõkhõ wanõrõ singa hulo, ba marugi naha sotõi ”labua si sõkhi”, ba zahatõ banua Lasaia.
9. Ba no ara, ba nõ ataʼu niha woloyo, me no aefa gõi mbawa wamoni, ba ifangelama ira Faulo,
10. imane khõra: He yaʼami, uʼila, gõna ita famakao ba faʼateʼala sebua ba woloyo andre, tenga ha ba nowo ba ba
nõsinia, ba nosoda gõi.
11. Ba ifondrondrongo kumandra niwaʼõ durumudi, awõ niwaʼõ nakoda, moroi ba niwaʼõ Waulo.
12. Ba lõ sõkhi labua andrõ, ba wombaloi faʼaefa mbawa deu, ba ato zomasi ahetaga ba daʼõ, ma tola marugi
Wõnika, ba wombaloi faʼaefa mbawa deu; labua ba Gereta daʼõ, tanõ ba gaekhula.
13. Ba me angi moroi raya, si lõ abõlõbõlõ, ba lawai tola niwaʼõra andrõ, ba ladõni zao ba lahafõʼõ ira, wanõrõ singa
Gereta.
14. Ba lõ ara, ba ilabu tawuyu nangi, sotõi timu kaduo.
15. Ba gõna ba nowo ba tebai ilawa nangi, ba mabõhõli, ba teʼoloiʼõ manõ ndraʼaga.
16. Ba me matõrõ hulo sideʼide, sotõi Kalauda, ba maʼifu tõ, ba tebai masõbi dundraha.
17. Ba lasõbi yawa daʼõ, ba lafake wangaro andrõ, labõbõ nowo. Ba ataʼu ira tosake ba goso ene andrõ, ba labunu
loyo, ba teʼoloiʼõ manõ nowo.
18. Ba me iforege khõma angi, ba mahemolu õ, ba latiboʼõ nõsi nowo.
19. Ba dua wongi aefa daʼõ ba latiboʼõ gamagama ba nowo tangara.
20. Ba me ara lõ oroma luo ba lõ oroma ndrõfi, ba me iforege bade sabõlõbõlõ, ba maʼifu lõʼõ saʼae madõnadõna auri
ndraʼaga.
21. Ba me no ara lõ si manga, ba mõi khõra Waulo, imane: He yaʼami fefu, niʼoʼõ sa menaʼõ niwaʼõgu no, fa bõi
aheta ita ba Gereta, fa lõ gõna ita famakao andre, awõ waʼateʼala andre.
22. Ba iadaʼe, ba uʼandrõ khõmi, bõi mibusi dõdõmi, lõʼõ sa tekiko ami, ha niha ami, ha owo zafufu dania.
23. Noa sa mõi khõgu me owi malaʼika Lowalangi andrõ, sokhõ yaʼo, ba si no mõido enoni gõi,
24. ba no imane khõgu: Bõi ataʼufi, Faulo, lõ tola lõ õrugi kaizaro, ba hiza, no ibeʼe bualania khõu Lowalangi fefu
nawõu soloyo.
25. Andrõ, bõi mibusi dõdõmi, yaʼami fefu! Faduhu sa dõdõgu khõ Lowalangi, itõrõ, si mane niwaʼõ khõgu.
26. Ba lõʼõ sa tola lõ tosake ita ba hulo.
27. Ba me no feleõfa bongi saʼae teʼoloiʼõ manõ misa ndraʼaga ba nasi Aderia, ba talu mbongi, ba lawaʼõ ono nowo,
te ahatõ danõ.
28. Ba lalau wanuʼa waʼabakha, ba dua wulu ngarõfa. Ba me no moloyo maʼifu tõ, ba lafuli lalau, ba felelima
ngarõfa.
29. Ba ataʼu ira, ma tosake ha gara, ba latiboʼõ zao moroi ba giʼo nowo, õfa, ba omasi ira, na moluo.
30. Ba laʼalui ono nowo woloi moroi ba nowo, ladada ba nasi dundraha, fangumaʼõra latiboʼõ zao, moroi ba mbagi
nowo;
31. ba imane Faulo khõ gumandra andrõ ba ba zaradadu andrõ: Na aheta daʼõ ba nowo, ba tebai auri ami.
32. Awena laʼewa dawitawi dundraha saradadu, laʼekhugõ si tou.
33. Ba gasagasa waʼamoluo, ba ifarou dõdõra fefu Faulo, ba wemanga gõra, imane: No feleõfa bongi maʼõkhõ mom
ba lombaloi ami, ba lõ si manga, maʼifu lõ niʼami.
34. Andrõ uʼandrõ khõmi, miʼa gõmi, fangorifimi sa daʼõ; sara mbu sa lõʼõ ba hõgõmi fefu saekhu.
35. Ba me aefa iwaʼõ daʼõ, ba ihalõ roti, iʼaohasi gõlõ Lowalangi, fõnara fefu, iboboto ba ibõrõtaigõ manga.
36. Awena terara dõdõra fefu ba laʼa gõi gõra.
37. Ba dua ngaotu a fitu ngafulu a õnõ ndraʼaga fefu ba nowo andrõ.
38. Ba me no abuso ira õra, ba lakaohasi nowo, latiboʼõ si tou mbalazo, ba nasi.
39. Ba me moluo, ba lõ laʼila watahõgõ danõ andrõ. Ba laʼila zadõni asi, si so ene, ba mamagõlõ ira, ba daʼõ ladõlõ
nowo, na tola.
40. Ba laʼewa zinali zao, larõi ba nasi, ba fao ba daʼõ gõi latotoʼõ mbõbõ gamuri andrõ, latawi loyo sabu, tanõ ba
nangi ba laʼangamurisi baene nowo.
41. Ba me gõna ba dure, ba lasakeni, ba tetaru sa mbagi, lõ maliwaliwa, ba aboto giʼo ba waʼabõlõ ndrulu.
42. Ba mamagõlõ zaradadu, ba wamunu nikuru andrõ, fa bõi moloi, na so zolangi, sanawa ene enaʼõ.
43. Ba edõna iʼorifi Waulo kumandra andrõ, ba itenawa ira, ba iwaʼõ, ofõna latiboʼõ ira ba nasi sangila molangi,
44. ba wogamõ tanõ, ba tanõ bõʼõ, ba ba wafa õsa ba ba gamotola nowo õsa. Ba tobali ahori auri ira ba zi manõ,
lakhamõ danõ.

FAZA 28
HAKUNA MATATA
 I. Nilau Waulo ba Melite,
II. Irugi Roma.
III. Tetaha ia ba daʼõ ba mangombakha ia.
1. Ba me no aefaga ba wamakiko andrõ, ba marongo, Melite dõi hulo andrõ.
2. Ba ebua sibai dõdõ niha bõʼõ andrõ khõma, laʼebuaʼõ galitõ, ba lafonaha ndraʼaga fefu, me no ilabu teu ba me
oʼafuga
3. Ba me iraʼui zandraʼu nono geu Faulo, ba wameʼe ba galitõ, ba hiza gulõ, soloi ba waʼaukhu galitõ, iraʼu danga
Waulo.
4. Ba me laʼila niha andrõ gulõ andrõ, sanawanawa ba dangania, ba faoma lamane khõ nawõra: Oroma, wa sangeʼe
niha andrõ, ibunu ia ”solau balõ”, he waʼae no aefa ia ba nasi.
5. Ba ifazaumba ba galitõ gulõ andrõ, ba lõ gõna ia hadia ia, safõkhõ
6. Ba labalobalõi, ma abao, ba ma iʼozumagõ manõ alau tou ia ba mate. Ba ara labalobaloi, ba laʼila, lõ hadia
zafõkhõ, si gõna ia, ba tobali, Lowalangi ia lawaʼõ.
7. Ba ba zahatõ ba mbanua andrõ motanõ gumandru hulo andrõ, Fubelio dõinia. Ba ifaʼamõiga khõnia, tõlu bongi
waʼara ibeʼebeʼe gõma, waʼobõwõ.
8. Ba mofõkhõ nama Wubelio andrõ, akhõmõ ba mendro dalu. Ba mõi khõnia si bakha Waulo, mangandrõ, itufa
tanga zofõkhõ, ifadõhõ wõkhõ.
9. Ba me aefa daʼõ, ba mangondra gõi zofõkhõ bõʼõ ba hulo andrõ, ba tefadõhõ wõkhõra.
10. Ba lafosumange sibai ndraʼaga, ba me mofanõga, ba labeʼe zoguna khõma.
11. Ba tõlu wawa, ba moloyoga, ba nowo si no mombaloi faʼaefa mbawa deu ba hulo andrõ, moroi ba Alesandria,
sotandra sifaero andrõ.
12. Ba manaoga ba Zirakuso, tõlu bongima ba daʼõ.
13. Ba me no mafasui, ba marugi Regio. Ba sara wongi aefa daʼõ, ba ilau angi moroi raya, ba mahemolu õ, ba marugi
Wuteoli.
14. Falukhaga dalifusõ ba daʼõ, ba laʼandrõ khõma, maʼiagõ khõra, fitu bongi; ba marugi saʼae Roma.
15. Ba so moroi ba daʼõ dalifusõ, me no larongo ndraʼaga, lafaondragõ ndraʼaga ba Gafiforo ba ba Daretabene. Ba
me iʼila daʼõ Faulo, ba isuno Lowalangi ba terara dõdõnia.
16. Ba me no marugi Roma, ba latehe khõ Waulo, sambua nahania, awõnia zaradadu samõsa, sanato yaʼia.
17. Ba tõlu bongi, ba ifalukhaʼõ Faulo zatua niha Yehuda, si so ba daʼõ. Ba me so ira, ba imane khõra: He yaʼami, ira
talifusõ, he waʼae lõ horõgu ba khõda, ba he waʼae lõ si sala ndraʼo ba huku ndra tua, ba no labõbõ ndraʼo ba
Yeruzalema, ba no labeʼe ba danga Ndrawa Roma ndraʼodo.
18. Ba laʼefaʼõ ndraʼo menaʼõ daʼõ, me no lasekhegõ, me lõ hadia ia mbõrõ wamunu yaʼo khõgu
19. Ba me mamadaõ niha Yehuda, ba lõ lala bõʼõ khõgu, baero wamuli khõ kaizaro, tenga sa tawaʼõ so niʼadugõgu
talifusõgu
20. Daʼõ sa mbõrõ, wa ufakaoniʼõ ami, enaʼõ uʼila ami, ba fahuhuodo khõmi: fanõtõna Ndraono Gizeraeli andrõ sa
mbõrõ, wa terate ndraʼo rate andre.
21. Ba lamane khõnia: Lõʼõ sa nitemama sura, ba khõmõ, moroi ba Yudaia, ba lõʼõ gõi si mõi dalifusõ, sangombakha
hadia ia zi lõ sõkhi ba khõu.
22. Ba niwaʼõma, sõkhi marongo khõu, he wisa geraʼerau; ba zi faehu huku andrõ sa, ba no marongo, tefadaõ manõ
niwaʼõra, fefu gofu heza so ira.
23. Ba laʼõtõ khõnia mbongi, ba ato zi mõi khõnia ba zi mõrõ ia. Ba ibotokhi khõra mbanua Lowalangi andrõ ba
ifaduhuʼõ dõdõra khõ Yesu, moroi ba goroisa Moze ba moroi ba zura zamaʼeleʼõ, iʼotarai si hulõ wongi, irugi
tanõ owi.
24. Ba so õsa zi faduhu tõdõ ba niwaʼõnia, ba so gõi zi lõ mamati.
25. Ba me lõ ha sara dõdõ, ba mofanõ ira, me iwaʼõ zambua li Faulo, me imane: Duhu niwaʼõ Geheha niʼamoniʼõ,
niʼombakhaʼõ Yesaya, samaʼeleʼõ andrõ, khõ ndra tuami
26. me imane: ”Ae ba niha andrõ, ba õmane: Mirongo tõgi dalingami, ba lõʼõ manõ aboto ba dõdõmi, ba anehe
hõrõmi, ba lõʼõ manõ miʼila geluaha.
27. Noa sa abeʼe dõdõ niha andrõ ba no afisofiso dõgi dalingara, ba hõrõra, ba no lafakifu, fa lõ laʼila hõrõra, fa lõ
larongo tõgi dalingara, fa lõ aboto ba dõdõra, fa lõ lafuli ira, fa lõ uʼorifi ira.”
28. Ba yaʼaboto ba dõdõmi, no tefaʼoheʼõ ba niha baero wangorifi andrõ, khõ Lowalangi, ba mamondrongo gõi daʼõ.
29. Ba me aefa iwaʼõ, ba mofanõ niha Yehuda, waʼabõlõ wasosotara khõ nawõra.
30. Ba aloʼo mendrua fakhe Waulo ba nomo andrõ niwawalõnia, ba ifaʼamõi fefu zi mõi yomo khõnia.
31. Ituriagõ mbanua Lowalangi ba ifahaõ niha ba duria Zoʼaya, Yesu, maʼifu lõ aiwõ ia ba lõ mutenawa.

https://www.bible.com/id/bible/109/act.1_1.nia
HAKUNA MATATA