Heograpiya at ang mga Sinaunang

Kabihasnan

- Ang paglalakbay sa ibat ibang bahagi ng daigdig ang nagtulak ng kanilang

paghahanap ng mas maayos at mas mapagbigay na lugar kung saan sila
maaaring manirahan.
- Ang paghahanap nila ng pagkain at tubig ang nagdala sa kanila sa
malalayong lugar.
- Mahigpit nilang pagangailangan mabuhay ang nagbukas ng kanilang
imahinasyon at pagiging malikhain para makagawa ng mga kagamitan at
sandatang nakatulong sa pag-ani ng mga yamang-lupa at karagatan para
sa kanilang kapakinabangan.
- Natutuhan nilang kayanin ang kakaibang mga hamong kanilang kinaharap.
- Kakaibang hamong dulot ng kapaligiran ang nagtulak sa mga sinaunang
taong tumugon gamit ang kanilang pagiging malikhain upang magwagi sa
pakikibaka upang mabuhay.
- Sinaunag ninuno ng tao ay nagtagumpay hindi lamang sa pakikibagay sa
kapaligiran pati rin sa kakayahang gamitin at baguhin ang mga likas-yaman
para matugunan ang kanilang pangangailangan.
- Natuto silang baguhin ang kanilang kapaligiran ayon sa kanilang
pangangailangan.
- Gumawa sila ng mga kanal at dam para mabago ang direksiyon ng daloy
ng mga ilog para masuportahan ang kanilang pagsasaka.
- Natuto silang gumawa ng mga kalsada at tulay para mapabilis ang
kanilang paglalakbay.
- Nagtayo sila ng mga siyudad at imperyong nagbago ng tanawin ng lugar
dala ng pagtatayo ng malalaking ekstruktura tulad ng Pyramids, Ziggurats,
ang Colosseum, at ang Acropolis.
- Ibat ibang mga Gawain ng tao ay patuloy na nag-iiwan ng marka sa
kapaligiran.
- Inang Kalikasan tila tumutugon sa pamamagitan ng pagbabago ng klima
at ang pagtindi ng lakas ng mga bagyo sa mga nakalipas na taon.
- Patuloy na nauubos dahil sa sobrang pagputol ng mga puno para sa
lumber industry.
- Paggamit ng fossil fuel para sa koryente at transportasyon ay
lumilikha ng Greenhouse Effect na nagpapataas ng temperature sa buong
mundo.
- Ang epekto ng ganitong mga Gawain ng tao ay itinuturing na climate
change.
- Nasa kontekstong ito ang kahalagahan ng pag-aaral ng heograpiya sa
pag-unawa sa kasaysayan ng tao.

- Kasaysayan ng tao ay nangyayari sa isang partikular na panahon at lugar.

- Pag-aaral ng kasaysayan ay gumagamit ng “Periodization” naghahati sa
panahon ng mga historical era para maging mas madali ang pagsusuri at
pag-aaral ng partikular na makasaysayang kapanahunan.
- Ngayon, ang kasaysayan ng mundo ay hinahati sa dalawang panahon,
BCE o “Before Common Era” at CE o “Common Era”.
- Common Era – panahon kung kalian pinaniniwalaang ipinanganak si
Hesukristo.
- Dati-dati, tinatawag ring AD o Anno Domini – “Year of the Lord”
- Paggamit ng CE – tugunan ang daing ng mga hindi Katoliko.
- Hindi lubusang maitatanggin ang pinagbatayan ng periodization na ito ay
maka-Kristiyano, kung kaya tang CE ay maaari ding sabihing “Christian
Era”.
- May iilan din na tinutukoy ito bilang “Current Era”

Periodization Sa Kasaysayan:
- Green, “periodization is rooted in historical theory.
- reflects our priorities, our values and our understanding of the forces
of continuity and change.
- Ngayon, kasaysayab ng mundo ay nahahati sa 3 kapanahunan: Anciet,
Medieval, at Modern.
- Dapat bigyang-diing ito ay Eurocentric.
- Bagama’t ang nasasakop ng mga petsa sa bawat panahon ay maaaring
magkakaiba-iba batay sa school of thought ng historyador na sumusulat.
- Tripartite Model – pangunahing model na ginagamit sa
pangkasalukuyan.

Dalawang Sangay ng Heograpiya:

- Kasaysayan ng tao ay nangyayari sa isang partikular na lugar.
- Lugar ay nabibigyang-katiyakan
- Ang mga katangiang ito ang nakaiimpluwensya sa uri ng malikhaing tugon
na gagawin ng mga tao sa harap ng mga hamong inilalatang nito.
- Dahil dito, pag-aaral ng heograpiya ay mahalaga sa pag-unawa sa
kasaysayan ng tao.
- Wassmansdorf (1995), “Geography is the study of the patterns and
processes of human (built) and environmental (natural) landscapes,
where land-scape comprise real (objective) and perceived (subjective)
space.”
- 2 pangunahing sangay ang heograpiya: Una ay Cultural Geography o
Human Geography
- Cultural Geography – kultura ng tao at ang epekto nito sa mundo
- Pinag-aaralan nito ang mga wika, arkitektura, agrikultura, relihiyon,
pagkain, at iba pang aspekto ng kultura at kung paano ang mga ito ay
maituturing na bunga ng pakikisalamuha ng tao sa kanyang kapaligiran o
kung paano nito nagbabago ang kapaligiran.
- Pangalawa Physical Geography – nag-aaral ng mga likas na katangian
ng mundo.
- Pinag-aaralan dito ang ibat ibang anyo ng lupa, ang topograpiya, ibat
ibang anyo ng tubig, mga hayop at halaman, at lahat ng bahagi ng
atmosphere, biosphere, hyrdospehere, at lithosphere
- Isang partikular na interes ng pag-aaral ng kasaysayan ay kung paano
naapektuhan ng heograpiyang pisikal ang anyo at pag-unlad ng lipunan ng
tao.

Limang Tema ng Heograpiya:

- Mayroong limang pangunahing tema ng heograpiya: Una “Lokasyon”
- Lokasyon – nagtatakda kung saan matatagpuan ang isang lugar.
- Dalawang paraan kung paano maitatakda ang lokasyon ng isang
lugar: Absolute Location at Global Positioning System (GPS)
- Absolute Location – tiyak na lugar kung saan ito matatagpuan
- Global Positioning System (GPS) – tiyak na lokasyon ng isang partikular na
lugar. Gumagamit ito ng satellite technology.
- makuha ang tiyak na lokasyon ng isang lugar sa pamamagitan ng
paggamit ng lines of Longitude and Latitude.
- Lines of Latitude – imaginary lines na nagmumula sa Hilaga hanggang
Timog
- Prime meridian – 0 degree longitude na dumaraan sa Greenwhich,
England
- Hinahati ng Prime Meridian (Longitude) ang mundo sa Silangan at
Kanluran kung saan ang International Date Line (IDL) 180 degree
longitude hangganan sa kabilang dako ng daigdig
- Eastern Hemisphere – nasa silangan (kanan) ng prime meridian
hanggang sa International Date Line
- Western Hemisphere – nasa kanluran (kaliwa) ng prime meridian
hanggang sa International Date Line.
- Lines of Latitude – linya mula sa silangan patungong Kanluran
- Ekwador (latitude) – nasa 0 degree latitude
- Ekwador – palatandaan para mahati ang mundo sa Northern Hemisphere
at Southern Hemisphere
- Relative Location – natutukoy sa pamamagitan ng paggamit ng mga
pantukoy tulad ng katabing lugar o rehiyong kinabibilangan.

- Pangalawang Tema ng Heograpiya ay ang “Lugar”

- Lugar – inilalarawan ang mga katangiang pisikal at pantao ng isang
lokasyon.
- Pangatlong Tema ay “Inter-aksiyon ng Tao at Kapaligiran”
- Inter-aksiyon ng Tao at Kapaligiran – naglalarawan at nagsusuri kung
paano nakikibagay ang tao sa kanyang kapaligiran at kung paano ang
ganitong pakikibigay ay humahantong sa pagbabago ng kapaligiran.

- Pang apat ng tema ay “Pagkilos”

- Pagkilos – nagbibigay-paliwanag kung paano ang tao, mga ideya, at mga
hayop ay nakalilipat mula sa isang lugar patungo sa ibang lugar
- nagsusuri ng ibat ibang salik na nkaiimpluwensiya sa ganitong pagkilos.
- “Migration o Pandarayuhan” – mahalagang bahagi ng pag-unlad ng tao
- “Migratory Movement” ng mga tao sa ibayong landas ay nagbigay-daan
para sa integrasyong ng kultura habang sa ibang pagkakataon, ito rin
ang nagbigay daan sa pagtutunggali ng mga kulturang nagpasiklab ng
mga digmaan at alitan

- Kahulinh tema ay “Rehiyon” – konsepto nito ay nagmula sa

pagpapangkat-pangkat ng mga lugar bayat sa pagkakatulad ng
kanilang katangian.
- Hinahati nito ang daigdig sa mas maliliit na yunit para maging mas
madali ang pag-aaral ng heograpiya.
- Europa hinahati sa Western at Eastern Europe
- Asia hinahati sa East Asia, Southeast Asia, South Asia, West Asia, at
North at Central Asia

Mga Pisikal ng Katangian ng Mundo:

- Anyong Lupa – tumutukoy sa pisikal ng anyo ng mundo.
- Halibawa nito ay bundok, burol, kapatagan, talampas, at lambak
- Hugis nila ay nagbabago-bago sa pamamagitan ng pisikal na proseso
tulad ng lindo at pagsabog ng bulkan.
- Ang mga karagatan at dagat ay halimbawa ng mga tubig-alat (salt
water) habang ang mga ilog,lawa, at talo ay halimbawa ng mga tubig-
tabang (fresh water)
- Kanilang naging hanapbuhay, pagkain, pananamit, at arkitektura ay bunga
ng kanilang pagtugon sa kanilang kapaligiran.
- Mangingisda - kanilang mga bahay ay nakatayo sa tiyajad (Stilts) para
ligtas sa pagtaas at pagkati ng tubig.
- Naniraha naman sa kagubatan ay natutong umasa sa anumang naidudulot
nito tulad ng malalaking hayop, mga torso, at mga mineral.

Klima at Panahon:
- Klima – regular na lagay o “pattern” ng kondisyon ng panahon sa
isang partikular na lugar.
- Panahon – kondisyon ng atmosphere sa isang partikular na lugar at oras
tulad ng temperature at kung may hangin, ulan, o araw.
- May apat na bagay na nakaaapekto sa klima ng isang rehiyon:
Latitude, Elevation, Prevailing winds, at Ocean Currents
- Lugar na matatagpuan sa matataas na elebasyon o “elevation”
nakararanas ng mas malalamig na temperature kaysa sa mga lugar na
nasa mas mababang elebasyon
- Prevailing Winds – hanging umiihip mula sa iisang pangkalahatang
direksiyon.
- Halimbawa nito ay Trade winds ng Tropics na umiihip mula sa
Silangan sa buong taon
- Trade Winds – hangin na umiihip mula sa silangan patungong kanluran
sa ibabaw at ilalim ng equator.
- Climate Change – sa ilang siyentipiko at iskolar ay resulta ng global
warming.
- Yolanda (Haiyan) tumama sa Pilipinas noong Nobyembre 2013
- Pinakamalakas na bagyo sa buong kasaysayan ng taong tumama sa
lupa
- Hangin nitong bumayo sa Visayas ay umabot ng 315 km/hour.
- ang pagpapalawak ng “Greenhouse Effect” nagmumula sa mga
Gawain ng tao
- Nangyayari dahil ang init na sumisingaw mula sa mundo ay hindi
makalabas ng atmosphere
- Pagsunog ng mga fossil fuel tulad ng coal at langis ay nagpapataas ng
mga lupang ginagamit para sa agrikultura, industriya, at iba pang Gawain ng
tao ay nagpapaigting sa konsentrasyon ng Greenhouse Gases.

Kultura at Kabihasnan:
- Nakalikha sila ng wika ng wika, mga kaugalian, paniniwala, at
tradisyon
- Sa pamamagitan ng pamumuhay sa mga pamayanan, nakapaglinang sila
ng kanilang mga Sistema ng pagpapahalaga, relihiyon at pandaigdigang
pananaw.
- Ito ang Kumakatawan sa Kultura
- Briney, “culture is a particular way of life of a certain group.”
- Kultura – kung paano namumuhay ang isang grupo sa isang partikular
ng lugar.
- Pamamaraan kung paano sila mag-isip, ano ang kanilang kinakain, ang
uri ng bahay na kanilang ginagawa, ang kanilang Sistema ng
paniniwala, ang pamaraan ng pananamit nila at kung paano sila
nakikisalamuha sa isat isa at sa mundo.
- Literatura, maituturing na heartlands ng kultura
- Nagbigay ng 7 pangunahing lokasyon, Briney para sa mga “Culture
Hearths”
- Nabibilang dito ang Nile River, Indus Valley, Wei-Huang Valley, Ganges
River Valley, Mesopotamia (Iraq), Mesoamerica, at ang West Africa.
- Itinuturing ang ito bilang “Culture Hearths”
- Culture Religions – tumutukoy sa mga lugar kung saan makikita ang
pagkakatulad ng mga katangiang kultural.
- Nabubuo ang mga culture religion sa pamamagitan ng Culture
Diffusion
- Culture Diffusion – prosseso kung paano lumalaganap ang mga kultural
na ideya sa ibat ibang grupo ng tao at sa ibat ibang lugar.
- Tatlong paraan kung paano nangyayari ang cultural diffusion
- Isa ay sa “Direct Diffusion” – nangyayari kapag ang dalawang kultura ay
nagkaroon ng direktang pakikisalamuha sa pamamgitan ng kalakalan,
intermarriage, at digmaan.
- 2 paraan sa kung paano lumalaganap ang kultura sa pamamagitan ng
“Forced Diffusion o Expansion Diffusion” – nangyayari kapag sapilitang
ipinataw ng isang kultura ang paniniwala at kaugalian nito sa ibang
kultura sa pamamagitan ng pananakop
- 3 paraan kapag nagkaroon ng “Indirect Diffusion” – nangyayari kapag
ang aspekto ng kultura ay ipinalaganap sa pamamagitan ng ibang
paraan tulad ng teknolohiya o Mass media.
- Ang epekto ng mga ito sa ibat ibang kultura ng mundo ay mahirap maarok
- Dahil dito, mayroon nang tinatawag na “Global Culture”
- Kabishana o Sibilisasyon (pag-usbong)
- McNeill, Cultural evolution, nagbigay-daan para sa pag-usbong ng
ng kabihasnan.
- Ipinaliwanag niyang ang Cultural Evolution – proseso kung saan ang
kaugalian, paniniwala, tradisyon, institusyon, at iba pang aspekto ng
kultura ay nagbabago at nalilinang bilang resulta ng mga natututuhan
ng tao mula sa isat isa at mula sa kanilang kapaligiran.

Ang Pag-usbong ng Kabihasnan:

- Dahil sa kakayahang mag-ani ng pagkain, nakapagtatag sila ng
permanenteng pamayanan
- Dala ng katiyakan sa mapgkukunan ng pagkain, lumaki ang kanilang
populasyon na nagdala ng mga panibagong hamon.
- Paggawa ng mga kanal para sa irigasyon (paglalapat ng tubig sa isang
lupain o lupa) ang nagbigay ng pagkakataong mapalawak ang lupaing
tinatamnan nila
- Upang matiyak ang tuloy-tuloy na pagtustos sa pangangailangan sa
kanilang pagkain para sa lumalaking populasyon, kinailangang gumawa
ng mga bagong kagamitang pang-agrikulturang nangailangan ng
kakayahan ng maggagawa o mga artisan
- Labis na Produksiyon – nagbigay-daan sa paglikha ng mga playok at
basket para pag-imbakan ng mga aning produkto.
- Nagbigay-daan sa pagkakaroon ng “espesyalisasyon”.
- Nagkaroon ng mga grupo ng taong nagbibigay ng partikular na
serbisyo para sa pamayanan.
- Espesyalisasyon – nagtulak sa paglaganap ng kalakalan at paggawa
ng makabagong teknolohiya
- Isa pang mahalagang katangian ng kabihasnan ay ang pag-usbong ng
mga uri ng tao o “Social Classes at Class Structure”
- Pagkakaiba-iba ng Gawain ng bawat grupo ay naging mahalaga sa harap
ng lumalaking komunidad at patuloy na pagdami ng tao
- Ilan ay kinailagang magtrabaho sa bukid, habang ang iba ay kinailangang
gumawa ng kagamitang pansaka, panluto, at panghabi.

- Espesyalisasyon – nagbigay ng mahalagang kabutihan sa mga

sinaunang kabihasnan
- Nagbigay-daan din ito sa paggawa ng mga makabagong teknolohiya
- Ang pagpapakadalubhasa sa isang partikular na kakayahan o Gawain ang
nagtulak sa mga Artisan o Bureaucrat lalo pang paunlarin ang kanilang
pamamaraan at Sistema pati na rin ang kanilang kagamitan.
- Espesyalisasyon , nagpasigla sa kalakalan na humantong sa kanluran sa
pamamagitan ng pagpapalitan ng mga produkto at kaalaman.

- Pag-imbento ng “Pagsusulat” isa ring mahalagang katangian ng

kabihasnan
- Sa pagsusulat, nagkaroon ng isang permanenteng Sistema ng
pagtatalang lubhang napakahalaga para sa mahusay na operasyon ng
pamahalaan at sa pagpapanatili ng kaayusan sa lipunan.
- naging possible ang pag-iingat at pangangalaga ng naipong kaalaman
ng maraming henerasyon at nakapag-ambag ng kanilang sariling
kaalamang nakapagpayaman sa kaalaman ng tao sa kabuoan
- Napabilis ang pag-unlad ng mga kabihasnan
- Isang organisadong relihiyon – kahuli-hulihang mahalagang
katangian ng isang kabihasnan.
- Maaaring ang mga “Pari o Priestly Class” pinakaunang Ruling Elite
- Taong may kakayahang magbasa ng mga palatandaan sa “Langit”
hinggil sa kung kalian ang pinakamagandang panahon para magtanim
o kung kalian uulan
- Ipinamalas na kakayahang makapanghula ng maaaring mangyari sa
hinaharap, kinilala sila bilang mga nilalang na may natatanging
kapangyarihang ibinigay ng Diyos
- pagsasagawa ng mga ritwal, mahalaga para sa magandang ani
- Priestly Class ay isang uring “Nonproducer”
- pagsisimula ng pagsamba sa isang relihiyon ay batay sa kakaibang
ugnayan ng priestly class sa kanilang lipunan.
- pagbabahagi ng ani rito sa nonproducing elite na ito batay sa papel na
ginagampaman nila bilang tagapamagitan sa kanilang diyos at mga tao
sa pamayanan
- Pagsagawa ng mga ritwal na panrelihiyon ay maaaring batay sa
paniniwalang ito ang magbibigay ng proteksiyob sa kanila laban sa
mga sakuna dala ng kalikasan tulad ng Pester at Taggutom
- Ritwal – sentral sa buhay ng mga taong maaaring naging batayan ng
kanilang konsepto ng buhay at kamatayan pati na rin ang ideya ng
sumakabilang buhay.
- Relihiyon, mahalagang salik na nagbigay ng pagkakaisa sa mga tao sa
mga sinaunang kalibhasnan

Race at Ethnicity:
- Race (lahi) – iniuugnay sa kulay ng balat, batayan ng mga kategoryang
ginagamit tulad ng Caucasian (white) race, Malay (brown) race, Indian (red)
race, Chinese (yellow) race
- Ang race para sa mga Geneticist at Evolutionary biologist, karaniwang
itinuturing na singkahulugan ng Subspecies
- Subspecies – “geographically, circumscribed, genetically differentiated
population.”
- pag-aaral na nagpapakita na ang human “Races” ay hindi
magkakaibang pamilya o lahi at ang “human evolution has been and is
characterized by many locally differentiated populations coexisting at
any given time, but with sufficient genetic contact to make all
humanity a single lineage sharing common evolutionary fate”
- Carleton Coon, race scientist, tagagtaguyod ng Multi-Regional Theory
batay sa place-based concept ng race.
- Perspektibang Sosyolohikal, salitang “race” ayon sa naitala ay
“primarily, though not exclusively, a socially constructed category.”
- ang race ay konseptong nilikha ng mga lipunan upang tukuyin ang isang
grupo batay sa mga katangiang nagbubukod dito mula sa iba at bilang
naiibang grupo ito ang nagtatakda kung paano sila pakikitunguhan ng
iba
- Racial Groups ay maaaring maunawaan bialng produkto ng prosesong
panlipunan o kung papaano nakikisalamuha ang mga ito sa bawat isa
- Race at ang ibat ibang kahulugan nito ay natututuhan sa pamamagitan
ng pakikitungo, mga panlipunang pamantayan, at patakarang pang-
institusyonal.
- Nakapagbigay-daan sa mga alitan at tensiyon sa ibat ibang panahon at
sa ibat ibang bahagi ng mundo
- Ethnic Group – isang grupo ng taong may iisang kultura
- grupo ay naiiba dahil sa kanilang iisang kasaysayan, wika, mga
kaugalian, pamantayan, at tradisyon.
- Ethnic group ay maaaring sabihing may “Consciousness of their
common cultural bond.”
- Kanilang pagkakatulad na batayan ng kanilang pagkakakilanlan bilang
isang ethnic group
- Kahulugan at kahalagahan ng Race at Ethnicity, elementong nagbibigay
ng pagkakilanlan sa mga grupo ng tao ay patuloy na nagbabago sa
harap ng isang global na mundo kung saan ang mga tradisyonal na
hangganan ay nawawalan na ng halaga at unti-unti nang nalulusaw
- Sa ilan, Race at Ethnicity – paraan ng pagtatatag ng pagkakilanlang
pinamumulan ng pagmamalaki at pagpapasikat
- Paraan din para makamtan ang kapayapaan at pagkakaisa
- Ibat ibang uri ng Race at Ethnicity – tanda ng kalakasan at nagbibigay
ng pagkakataon para makibahagi at matuto mula sa isat isa.