Joumel of KONES. Internal Combustion Engines, Vol. 7, No 1-2, 2000 SILNIKI WYSOKOPREZNE DLA MOTORYZACJI Antoni Wojniak, Stanislaw Weislo, Marian Harnas Wytwémnia Silnikaw Wysokopreznych ,Andoria” S.A. ul. Krakowska 140, 34-120 Andrychéw 1. WSTEP 20 lat temu przewidywano iz bedzie nastepowalo zmniejszenie stosowania silnikow wysokopre¢nych do malych samochodéw osobowych i dostawezych. W ostatnim dziesigcioleciu wystepowato jednak zjawisko praeciwne. Zalety silnika wysokopreénego oraz rozw6j Komputerowego sterowania silnikiem powoduje dynamiczny wzrost ilosci pojazdéw napedzanych silnikami wysokopreznymi. Zalety silnika wysokopreznego dostraegane byly dotgd w samochodach uzytkowych: cigzarowych i dostawezych. Mowa tu szczegélnie 0 niészym, w stosunku do silnika z zaptonem iskrowymm, zuayciu paliwa, duzej trwatosci i niezawodnosci, a take 0 niskiej emisji sktadnikew toksyeznych w spalinach, jaka cechuja sig dzié silniki zaréwno z wiryskiem posrednim jak i bezposrednim [1], [2]. Dzieki tym zaletom silnika w Europie praktycznie w 100% samochodéw cigzarowych i autobus6w stosowany jest silnik wysokoprezny. W praypadku samochodéw dostawezych rzecz ma sig podobnie: juz w roku 1995 wérod nowych samochodéw dostawezych sprzedanych we Francji udziat pojazdéw napedzanych silnikiem wysokopreznym wynidst 90%, a w Wielkiej Brytanii - 95% [3]. Ostatnie pigciolecie to okres coraz powszechnicjszego stosowania w samochodach osobowych silnikéw 2 wiryskiem bezposrednim. Towarzyszy temu rozwéj systemow wtrysku paliwa i sposob6w jego sterowania. Tak wiec od tradycyjnej dobrze znanej ragdowej pompy wtryskowej, poprzez pompe rozdziclaczowa w pelni sterowana elektronicznie, dochodzimy do systeméw pompowtry- skiwaczy lub Common Rail (CR) sterowanych komputerem, ktry zarzadza nie tylko praca silnika ale i innymi systemami pojazdu. 2. Co mote byé jutro w naszym samochodzie? Nie dziwi zastosowanie silnika wysokopreznego 0 pojemnosei 3-3,9 dm’ z wtryskiem bezpoérednim w samochodzie cigzarowym czy dostawezym, ale gdy taki silnik zostat zastosowany przez BMW czy AUDI w samochodzie osobowym wywohuje to podziw. Parametry silnika BMW 3,9 dm’ wyposazonego w CR podano w tabeli nr I. Jest to sil- nik 0 wyjatkowo wysokiej mocy jednostkowej i bardzo wysokim momencie obrotowym. (4] 530‘Tabela ne 1 Dane silnika BMW V8.3,9 dm lo8é i uktad cylindrow cylindrow va [Pojemnosé skokowa dm 39 Bredaica cylindra mm 84 (Skok toka mm 88 [Stosunek érednicy tloka / skoku tloka 0,95 [Stopien sprezania 18:1 [Odlegtosé cylindrow mm. 98. {Nosé zawordw 32 joc znamionowa kW 175 JObroty znamionowe obrimin 4000 loment maksymalny Nm 560 [Obroty momentu maksymalnego obrimin [1750-2500 [Moc jednostkowa kWidm? | 44.8 Silniki wysokopreéne jako Zrédto napedu samochodéw to nie tylko mniejsze zuzycie paliwa i toksycznosé spalin, ale réwniez lepsza dynamika pojazdu. W tabeli nr 2 podai poréwnanie parametrow silnik6w oraz dyniamiki samochodéw wyposazonych w silniki wysokopreéne i benzynowe. [5] Tabela nr 2. [Typ silnika 147 14 TDi [System spalania Orro | DIESEL. Silnik glowne | Pojemnosé skokowa am 1,39 1,422 parametry Liczba cylindrow 4 3 rednica cylindra mm 765 795 ‘Skok tloka mm 75.5 95,5 Stosunek Srednicy ttoka / 1,01 0.83 skoku tloka ‘Moc znamionowa kW 55 35 Obroty znamionowe obr/min [5000 4000 Moment obrotowy. Nm 126 195, Obroty momentu max ‘obs/min [3800 2200 Dynamika pojazdu | PredkoSé maksymalna kow/h 173, 173, Prayspieszenie od 0- s 12,0 12,3 100knvh Preyipieszenie [IV bieg s 115 88 od 60-100km/_|V_bieg s 17,0 13,0 Zazycie paliwa __|MVEG Il poziom Viookm |" 60 43 Emisja CO; CO g/km 144 116 Miedzy innymi z tych przyczyn w matych samochodach silniki benzynowe sq zastepowane silnikami wysokopreznymi. Powszechnie wiadomo, Ze firmy FIAT i ISUSU praygotownia silnik © pojemnosci 1,25 dm? oraz, ze firmy FORD I PEUGEOT podpisaty porozumienie 0 produkeji matych silnikéw wysokopregnych. Bedzie to prawdopodobnie czterocylindrowy silnik 0 pojemnosci 531skokowej 1,2 dm? zasilany w systemie Common Rail (CR), kt6rego podstawowe parametry podano w tabeli nr 3. {6] Tabela nr 3. Dane silnika Ford DIATA 1,2 dm’ 1086 cylindrow 4 fe skokowa dm’ 12 rednica cylindra mim 70. [Skok thoka mn 78 Stosunek srednicy tloka / skoku tloka. 09 Stopied sprezania 19,5:1 (Odlegiosé cylindréw mm 86 olejnosé werysku 13-42 lo8é zawordw 16 foc znamionowa kW 55 JObroty znamionowe obr/min 4500 joment maksymalny Nm 153. Obroty momentu maksymalnego ‘obr/min 2250 joc jednostkowa kWidm” 45.8 3, Silniki Andorii dla motoryzacji Wytwémia Silnik6w Wysokopreznych ,ANDORIA" jest producentem silnikéw zzaplonem samoczynnym od ponad 50 lat, Istotnym dla jej rozwoju byto uruchomienie w 1966r. ptodukeji silnik6w — wysokopreénych na bazie licencji fmy LEYLAND, przeznaczonych dla potrzeb praemyshu samochodowego. Zmodernizowane silniki 6CT107-3 nadal stosowane sq w produkeji autobus6w i samochodow cigzarowych. Z poczatkiem lat 80-ch opracowano konstrukcjg silnika 4C90, ktory po kolejnych ulepszeniach do dzisiaj stanowi 2rédto napedu samochodéw dostawezych Glowne przekroje silnika praedstawione sq na rysunku 1. Rys. 1. 532W tabeli nr 4 podano podstawowe parametry silnik6w 4C/4CT90. Tabela nr 4. ‘Andoria ‘Andoria Andoria Typ silnika 4C90ME ACT90-IME 4CT90-IBE wolnossgcy | turbodoladowany | turbodoladowany | Tlosé cylindrow 4 Pojemnosé skokowa | dm" 2.417 rednica cylindra mm 90. ‘Skok tloka mm 95 ‘Stosunek srednicy 0.95 tloka / skoku tloka Odlegiosé cylindréw | mm i) Kolejnosé wtrysku 13-42 TloSé zawordw 4 [Moc znamionowa kW 315 6 ‘Moe jednostkowa | kW/am? 21,46 27,5 (Obroty znamionowe | obr/min 4200 4100 ‘Moment maksymalny |_Nm 145 195 Obroty_ momentu| obr/min 2500 2500 2250 maksymalnego System weryska ~ posredni, do komory wirowe} Ricardo Comet Mark Vb System chlodzenia = ciecza, obiegowy Uktad rozrzadu - gomozaworowy, z walkiem rozrzadu w nasadzie glowiey, naped zawordw za pomoca dzwigni jednostronnych Typ pompy| - [rzgdowa, z wlasnym napedem, [Rotacyjna, Bosch wiryskowej Motorpal PPAM7Pig. PPAM7Pig...._| VE - 4/9F2050 Typ rozpylacza ezopikowy, z asymetrycznie Scigtym ezopikiem, Motorpal Bosch DNOSD 297 DNOSD 297 Typ turbosprezarki : szybkoobrotowa, z upustem spalin AlliedSignal (Garrett) GTI7 W chwili obecnej seryjnie produkowane sq takze silniki 4CT90 wyposazone w pompe rozdzielaczowa VE 4/9 F2050 ... firmy BOSCH oraz sterowany procesorem system recyrkulacji spalin (EGR). Kontynuowany jest rozw6j silnik6w rodziny 4C/4CT90 dla uzyskania poziomu emisji spalin EURO Il oraz zwiekszenie mocy silnika na drodze powigkszenia pojemnosci skokowej. Badania silnika 4CT90 w samochodzie Lublin Ill, wyposazonego w chtodnice powietrza dotadowanego, EGR i katalizator wykazuja, ze spelniane sq wymagania poziomu EURO IIL. ‘Wyniki zawarto w tabeli nr 5. 533Wykres 1. Badania silnik6w 0 zwi¢kszongj Srednicy cylindra 4C94 i 4CT94 wskazuja takze, Ze jest motliwe spelnienie wymagah poziomu EURO Ill z jednoczesnym wzrostem parametrow uzytkowych. Poréwnanie parametrow silnikw z tlokami o Srednicy d = 90 mm id = 94 mm zawiera tabela nr 6. Krzywe osiagéw silnikow 0 zwigkszonej pojemnosci przedstawiaja wykresy 2 i3 [7]. Wykres 2 Wykres 3. 534Tabela nr 6. Silnik wotnossacy, Dotychczasowy silnik 4C90-2,41 ‘Silnik 4C94— 2,641 ‘Obroty Ne | Me ge | Obrotysilnika) Ne M, Ee silnika | {kW] | (Nm) | fg/kWh] | fobr/min} | [kW] | [Nm] | [e/kWh} (obr/min) 4200 say |_1174 [3139 4000 61.0 | 1460 | 301.0 2500 37,0 | 141,35 | 281,3 2250 36,6 | 155.5 | 269.3 ik doladow: Dotychezasowy silnik 4CT90 — 2,41 Silnik 4CT94 — 2,641 Obroty N | M & | Obrotysilnika] Ne Me Be silnika | (kW) | [Nm] | [g/kWh] ] [obr/min} | [kW] | [Nm] |[e/kWh] (obr/min) 4100 655 [1526 | 3016 4000 772_| 1844 | 290.5 2500 31,3 [| 196.1 | 258.9 2250 34.4 [231.0 [244.8 Rownoczesnie z pracami nad poprawa parametrow uzytkowych, prowadzone sq prace nad przystosowaniem silnika do poprzecznej zabudowy w samochodzie, np. w LD100. Na rysunku nr 2 przedstawiono widoki silnika przystosowanego do poprzeczne} zabudowy. Przygotowano pierwsze prototypy silnikéw do zabudowy w samochodvie. ‘Zmiany wprowadzone w silniku do poprzecznej zabudowy beda zastosowane w silnikach produkeyjnych stosowanych w samochodach Lublin. tbe Rys. 2. Mimo wyraznego zmniejszenia ilosci produkcji silnikéw wywodzacych sig od silnikow livencyjnych LEYLAND, kontynuowane sq kolejne modernizacje. ‘Obecnie silniki te spetniajg wymagania EURO II a parametry podstawowego silnika 6CT107 przedstawiono w tabeli nr 7. 535Tabela nr 7. Dane silnika 6CTIO7 osé cylindrow_ 6 PojemnoSé skokowa dm 6529 [Srednica cylindra mm 107,19) [Skok thoka’ mm 120.65 tosunck srednicy tloka / skoku tloka 089 Bs spre 16.5:1 dlegtofé cylindrow mim 122 doc znamionowa kW 125 broty znamionowe obr/min 2600 [Moment maksymaln Nm 510 |Obroty momentu maksymalnego obr/min 1600 Moc jednostkowa kWiim* 19,14 Na wykresie nr 4 pokazano poréwnanie charakterystyk silnikéw 6CT107 i 6CT107-3 Kr2ywe osiqg6w silnika 607107-3 | 6CT107 Profermanee Curve ef BCT107-3 & 6CTIO7 Moment lobrotewy Torque 790 (40) 950 my broly siinika [obrimin] Engine Speed [rpm] Wykres 4. 4. Dalsze kierunki rozwoju konstrukeji silniké6w ANDORIT Juz obecnie dla poprawy whasnosci uzytkowych silnikow i spetnienia wymagai homologacyjnych stosowane sa zawory EGR sterowane procesorem, chtodzenie powietrza za turbosprezarka oraz chlodzenie spalin w ukladzie recyrkulacji. Pizygotowywana jest produkeja nowoczesnego silnika do samochodéw osobowych i dostawezych o pojemnosci 2,2 dm’. Jest to silnik z wtryskiem bezposrednim w systemic CR. Podsiawowe parametry podano w tabeli nr 8. 536‘Tabela nr 8. Dane silnika GOT [Do samochodu] Do samochodu dostawezego | osobowego loSé cylindrow 4 4 Pojemnosé skokowa am 2,188 2,188 irednica cylindra mm) 87 87 kok tloka mm 92 95 {Stosunek Srednicy tloka/ skoku oka 0,95 0.95 [Stopien sprezania 18:1 18:1 \dlegtosé cylindrow mm 96 96 loSé zawordw 16 16 [oc znamionowa kW 66 95 broty znamionowe obr/min 3750 4250 joment maksymalny Nm 260 290 JObroty momentu maksymalnego ‘obr/min | 2000-2750 _| 2000-2750 Moc jednostkowa Wii 30,2 BA Przygotowywany jest ted silnik 2 wiryskiem bezposrednim 0 pojemnosei 2,64 dm*, ktory w zaleznosci od zastosowah bedzie wyposazony w konwencjonalna pompe rzedowa lub rozdzielaczowa a takze system CR, Bedzie to silnik o parametrach jak w tabeli nr 9. Tabela nr 9. Dane silnika 4CT94DI osé cylindrow z “ojemnosé skokowa dm 2,64 [Srednica cylindra mm 94 ISkok thoka mm) 95 [Stosunck srednicy tloka/ skoku tloka 0.99) |Stopien sprezania 18:1 {Odlegtosé eylindrow mm 110 [Kolejnosé wiryskeu_ 13-42 lose zawordw 3 {Moc znamionowa KW. 80 |Obroty znamionowe obr/min 3750 foment maksymalny Nm 290) broly momentu maksymainego ‘obr/min [2000-25 foc jednosikowa KW/dm* | 303 Dla naszego dtugoletniego odbiorcy firmy AUTOSAN S.A. kontynuowany jest rozw6j silnikéw rodziny 6C/6CT107 EURO II - do produkeji wehodzi silnik 0 mocy 152 kW, ktérego podstawowe parametry przedstawiono w tabeli nr 10 i na przywotanym wezesniej wykresie 4 337Tabela nr 10. Dane silnika 6CT107 — 152 KW {o&é cylindrow 6 Pojemnosé skokowa ‘dim 6,529 Srednica cylindra mm 107.19. Kok tloka mm) 120,65 [Stosunek Srednicy tloka/ skoku tloka 089 | topic sprezania 16,5:1 [Odtegiosé cylindréw mm 122 foc znamionowa kW 152 broty znamionowe ‘obr/min 2400 foment maksymalm Nm 700 [Obroty momentu maksymalnego ‘obr/min [1400-16 vloc jednostkowa KW/dm* 233 Zachodzace zmiany rynkowe wymuszaja na producentach silnikow, a wige i na »ANDORII”, speinienie rosnacych w szybkim tempie wymagaf ze strony klientow ~ zarowno odbiorcéw nasaych silnikéw jak i bezposrednich wzytkownikow- dotyezacych parametrow, trwatosci i niezawodnosei produkowanych jednostek napedowych. Wtéruja tem 2aostrzajace sig wymagania dotyezqce ograniczenia einisji spalin, Prowadzone przez ANDORIE prace ‘maja na celu sprostanie tym wymaganiom, a ich wynikiem sq min. silniki napedzajace wieksz08¢ samochodéw dostawezych produkowanych w Polsce. Podsumowanie Silniki wysokopreéne w ciggu ostatnich kilku lat umocnity swa pozycjg i staja sig obecnie jednostkami napedowymi bardzo chetnie stosowanymi rowniez w samochodach osobowych. W zapornnienie odchodza silniki z zaplonem samoczynnym emitujace chmury czamego dymu, ciezkio, halaéliwe 0 niekorzystnym stosunku masy do oferowanej mocy. Zawsze jednak ich pozytywna cecha byty niasze koszty stosowanego paliwa. To zadecydowalo o ich. stosowaniu w samochodach uzytkowych. Lata prac badawczo-rozwojowych doprowadzity do zmiany wyobrazenia o silniku wysokopreznym. Dzieki postepowi w zakresie clektroniki i systeméw komputerowych oraz tminiaturyzacji tych urzadzen_mozliwe stato sig precyzyjne sterowanie praca silnika i jego osprzetu. Dla WSW ,,ANDORIA” znajdujacej si na rynku producentow jednostek napedowych do samochodéw uaytkowych, maszyn roboczych iinnych zmiany te nie sq odce. Podazanie za nimi w celu zaspokojenia wymagaii klienta stanowi dla nas wyzwanie, ktéremu musimy sprostaé. W ciagu 50-u lat dzialalnosei zmieniat sig asortyment produkowanych silnikow. Istotnym praetomem byt zakup i uruchomienie Ww 1966r, produkeji silnikow wysokopreznych na licencji Leyland. Silniki 2 tej rodziny produkowane sq do chwili obecnej, lecz dokonanych zostalo w nich wicle zmian dla dostosowania ich parametrow do wspélezesnych wymagai. Aktualnie glwnym wyrobem Andorii jest silnik 4CT90 stosowany jako gléwna jednostka napedowa w samochodach Lublin, Silnik ten wyposazony jest w pompe raedowg f-my Motorpal lub rotacyjng BOSCH typu VE... W wersji Euro Il wyposazony jest w system recyrkulaeji spalin (EGR), ktérego praca nadzorowana jest przez elektroniczng jednostke sterujaca. Kontynuowane sq dalsze prace dla ograniczenia emisji i podniesieniem mocy naszych silnikéw. Celem nadragdnym jest sprostanie wymaganiom rynkowym i produkowanie jednostek napedowych o walorach uzytkowych satysfakejonujacych naszego klienta. 538LITERATURA 1) Frys A, Samochodowy silnik wysokoprezny w obliczu wyzwaf ckologicznych i ekonomicanych, Materiaty konferencyjne KONMOT 94, Krakow — Raba Nizna 1994. 2) Fry$ A,, Samochodowy silnik wysokoprezny na progu XXI stulecia ~ bariery, wyzwania, szanse, Referat na sesji parlamentame} Konferenoji ,KONMOT ‘96” PAN, Oddziat w Krakowie, Teka Komisji Naukowo — Problemowej Motoryzacji, Zeszyt 10, Krakéw 1997. 3) Love M., Disel Passenger Car and Light Commercial Vechicle Market in Western Europe, Publikacja DP 97/0447, Shoreham ~by ~ Sea 1997. 4) Ferenc Anisits, Klaus Borgmann, Helmut Kratochwill, Fritz Steinpharzer _,,The first Direct Injection Eight-Cylinder Disel Engine from BMW”, MTZ 6/99. 5) Dietrich Engelhart” Der A2-eine neue Modellreihe yon Audi”, Specjal ATZ/MTZ 03°2000. 6) Enio Gomes , H.J.Ecker , T.Schellhase Design and Development of the DIATA Engine”, Aachener Kolloquium Fahrzeng and Motorentechnik 1998. 7) Sprawozdanie z badaf 22 /TA/OO Abstract. Within the last few years diesel engines have strengthen their position and nowadays they become the power units which are also eagerly applied to passenger cars. Heavy and noisy self-ignition engines ~ emitting Clouds of black smoke and having unfavourable ratio of mass versus offered power ~ fall into oblivion Nevertheless low costs of used fuel have always been their positive feature. That was a decisive factor when ‘applying those engines to commercial vehicles. Many years of research and development work have resulted in ‘changing the image of diesel engine. Thanks to the development concerning electronics, computer systems, as ‘well as their miniaturization it has become possible to precisely operate the engine and its equipment, WSW VANDORIA” is familiar with those changes as it has been existing as the manufacturer of power units for Commercial vehicles, working machines, as well as others. It is a challenge for us to follow those changes in ‘order to meet clients’ requirements. Within the 50-year operation the assortment of manufactured engines has changed, Tt was a vital breakthrough to acquire and launch in 1966 the production of the Leyland licensed diesel ‘engines. The Leyland-family engines have been produced until now, however they have undergone many changes fiming at adjusting their parameters to contemporary requirements, Presently the 4CT9O engine is the main product of Andoria— itis applied as the power unit in Lublin vehicles. That engine is equipped with either the in- Tine injection pump made by Motorpal firm or the VE type rotary pump made by the BOSCH firm. Inthe EURO version the engine is equipped with the exhaust gas recirculation (EGR) governed by the operation electronic unit. Further work is continued in order to limit the emission and increase the power of our engines. Our superior target is to meet market requirements and produce power units with application features satisfying our client. 539)