Κίνδυνοι και Πρόληψη της

Παιδικής Παχυσαρκίας
Ενότητα 3: Παιδιατρική Ενδοκρινολογία
Βασιλική Ε. Γκρέκα-Σπηλιώτη
Σχολή Επιστημών Υγείας
Τμήμα Ιατρικής
 Σκοποί ενότητας
• Εισαγωγή σε μεταβολικά νοσήματα της
Παιδιατρικής Ενδοκρινολογίας

• Διερεύνηση μοριακών μηχανισμών

μεταβίβασης ενδοκυττάριου σήματος
 Περιεχόμενα ενότητας
• Τεχνικές Μοριακής Ενδοκρινολογίας
• Μονοπάτι Αντιπονεκτίνης
• Κίνδυνοι και πρόληψη παιδικής παχυσαρκίας
• Διαταραχή στην μεταβίβαση του μηνύματος της
GH
• SHOX
• Γενετική ψευδοϋποπαραθυρεοειδισμού
 Παιδική Παχυσαρκία
• Τα τελευταία 30 χρόνια
η συχνότητα έχει
τριπλασιαστεί.

• Είναι ο μεγαλύτερος
παράγοντας κινδύνου για
μεταβολικά προβλήματα
στην παιδική και εφηβική
ηλικία

• Arch Pediatr 10:1100-1108,

2003 http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/46/La_mo
nstrua_desnuda_%281680%29%2C_de_Juan_Carre%C3%
B1o_de_Miranda..jpg
 Αιτιολογία των Επιπλοκών της
Παιδικής Παχυσαρκίας
•Χαμηλό Βάρος Γέννησης και Ενδομήτρια Καθυστέρηση της
Ανάπτυξης(SGA, IUGR)

•Μεταβολικός Αναπρογραμματισμός (Reprogramming) κατά την

εμβρυική ηλικία

•Μεγάλος κίνδυνος για καρδιοαγγειακά νοσήματα, υπέρταση

και σαχαρώδη διαβήτη ΙΙ κατά την εφηβεία εάν γίνει
παχύσαρκο μετά από 12 μηνών ζωής

• BMJ Jul 15;311(6998):171-4. 1995

 Μεταβολικός Προγραμματισμός

• Κακές διατροφικές
συνήθειες στους πρώτους
6-12 μήνες ζωής
συμβάλλουν σε ένα
μεταβολικό
αναπρογραμματισμό
στον εγκέφαλο
προδιαθέτοντας το άτομο
στην παχυσαρκία,
πρώιμα καρδιοαγγειακά
νόσήματα, και σαχαρώδη
διαβήτη ΙΙ

• Exp Biol Med 228: 15-23, http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/84/18

09_Hormonal_Regulation_of_Growth.jpg
2003
 Αίτια Μεταβολικού
Αναπρογραμματισμού

•Υπερβολική διατροφή με «τεχνητό» γάλα στους πρώτους 6

μήνες ζωής
•Πρώιμη χορήγηση τροφών με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη

•Exp Biol Med 228: 15-23, 2003

 Γονίδια, Μεταγραφικοί
Παράγοντες και Παχυσαρκία
• >200 γονίδια παιζουν ρόλο
στην παχυσαρκία
• 4 % των παιδιών με σοβαρή
παχυσαρκία έχουν μετάλλαξη
στον MC4 υποδοχέα (της
μελανοκορτίνης) στον
εγκέφαλο
• Όταν υπάρχει περίσσεια
ενέργεια που δεν
καταλανώνεται τα γονίδια αυτά
και οι μεταγραφικοί τους
παράγοντες παίζουν ρόλο στην
παχυσαρκία
• Farooqi, N Engl J Med 348:
1085-1095, 2003
https://peerj.com/articles/856/
 Πίνακας εκατοστιαίων θέσεων
του δείκτη σωματικής μάζας
• Δείκτης Σωματικής Μάζας (BMI)

• Βάρος / Ύψος = Kg/m2

• Παχυσαρκία (obesity): BMI >95%

• Υπέρβαρο Παιδί (overweight): BMI: 85%-95%

•Crit Rev Food Sci Nutr 33(4-5) 313-20, 1993

Πίνακας Περιμέτρου Μέσης στα
Παιδιά

McCarthy, HD et al, Eur J Clin Nutr 55,

902-907, 2001
International Obesity Task Force
•22 εκατομμύρια παιδιά < 5 ετών είναι παχύσαρκα

•Η παχυσαρκία στην Αφρική είναι 4 φορές ποίο συχνή από

την κακή θρέψη

•>30% των παιδιών< 10 ετών στις ΗΠΑ έχουν ΒΜΙ > 95 %

θέση
 Μελέτη Muscatine
•Στοιχεία που δείχνουν ότι τα επίπεδα της LDL
χοληστερίνης στα παιδιά και BMI >95% κατά την παιδική
ηλικία προδιαθέτουν για καρδιοαγγειακή νόσο κατά την
ενήλικη ζωή

• Circulation 104:2815-2819, 2001

 Bogalusa Heart Study-1
• Παρουσία 20% ινώδη
πλακών στην αορτή και
7% στων στεφανιαίων
αρτηριών σε παιδιά : 2-
15 ετών

• NEJM 4;338(23):1650-
6,1998
 Bogalusa Heart Study-2

Berenson GS, et al, NEJM 4;338(23):1650-6, 1998

 Postmortem studies
• Παιδιά 3-15 ετών με ΒΜΙ > 95 % και ψηλά επίπεδα
λιποπρωτεινών:

• 50% : λιπώδη γραμμώσεις στις στεφανιαίες αρτηρίες

από 3 ετών

• 8 %: ινώδες πλάκες στις στεφανιαίες αρτηρίες από 8

ετών

• 12 % : προχωρημένη αθηρωμάτωση στις στεφανιαίες

αρτηρίες από 13 ετών

• Pediatr Pathol Mol Med 21:213-237,2002

 Ανοχή στην γλυκόζη
• 1 στα 4 παχύσαρκα παιδιά 6-12 ετών έχουν ανοχή στην
γλυκόζη
• 60% των παιδιών αυτών έχουν τουλάχιστον 1
παράγοντα κινδύνου για καρδιοαγγειακή νόσο

• Circulation 107: 1448-1453, 2003.

 Αιτιολογία της Παιδικής
Παχυσαρκίας

• Δραματική ελάττωση στις ώρες παιχνιδιού και άσκησης

στα παιδιά τα τελευταία 20 χρόνια

• 4 φορές > κίνδυνο για νοσογενή παχυσαρκία στα

παιδιά που βλέπουν > 5 ώρες τηλεόραση

• Int J Obes Relat Metab Disord 27:827-833, 2003

Επιπλοκές της Παχυσαρκίας στα
Παιδιά
• Αντίσταση στην Ινσουλίνη
• Υπερλιπιδαιμία
• Υπέρταση
• Αρχή Καρδιοαγγειακής Νόσο
• Πρώιμη αδρεναρχή/Πρώιμη ήβη
• Υπερανδρογονισμό/PCOS
• Σακχαρώδη Διαβήτη Τύπου ΙΙ

• NEJM 346(11):802-810, 2002

Διαταραχές του Μεταβολισμού στα
Παιδιά
30-50% από τα παιδιά με ΒΜΙ>95% >6 ετών έχουν:

1) Κεντρική Παχυσαρκία: περίμετρο μέσης > 95%

2) Δυσλιπιδαιμία: ψηλά τριγλυκερίδια

(> 135 mg/dl ) και χοληστερίνη (>180 mg/dl), ψηλό LDL και χαμηλό
HDL

3) Υπέρταση: Συστολική ΑΠ > 95%

4) Παθολογική γλυκόζη νηστείας (110 mg/dl) ή/και διαταραχή ανοχής

γλυκόζης
(γλυκόζη αίματος 140-199 mg/dl στα 120’)

Cook S et al, Arch Ped Adol Med 157(8):821-827,2003

Επιπλοκές της Παχυσαρκίας

NEJM 346(11):802-810, 2002

http://en.wikipedia.org/wiki/Obesity-
associated_morbidity#/media/File:Medical_complications_of_obesity.png
 Παχυσαρκία και Ελεύθερα Λιπαρά
οξέα

• Obesity and Insulin

resistance : Increased
FFA from the adipocytes

• Increased Influx of FFA

into the muscles, liver
and pancreas = lipo-
toxicity

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7e/In
hibition_of_Glucose_by_Fatty_Acid_Oxidation.png
Adipokines and Complications of
Obesity

• Adipokines produced in excess :plasminogen-activator

inhibitor 1 TNF-a, IL-6

• Low adiponectin
Λιποτοξικότητα στους Μύες και
Αντίσταση στην Ινσουλίνη στα
Παιδιά

N Engl J Med 350:2362, 2004

 Μέγεθος των Λιποκυττάρων
• Λιποκύτταρα με μεγάλο μέγεθος συνδέονται με μεταβολικές
διαταραχές, (αντίσταση στην ινσουλίνη)
J Biol Chem 276:16904, 2001

• Το μέγεθος των λιποκυττάρων αυξάνεται με ΒΜΙ > 95% στα

προεφηβικά παιδιά > 6 ετών

• Χαμηλά επίπεδα Αδιπονεκτίνης στα προεφηβικά παιδιά 7-12

ετών με ΒΜΙ > 95%

• (in review)
 IGT and DM2

• Prevalence of Impaired Glucose Tolerance (IGT) and

Diabetes (DM2) in obese children and adolescents of Greek
origin
• IGT was present in 14.5% of studied subjects (9%: pre-
pubertal and 18%:pubertal).
• The prevalence of DM2 was 0%.
• USA and Germany prevalence of IGT and DM2 was 22.1 %
and 2.4%, respectively
• Triglyceride levels significantly lower in the Greek children

• Obesity 15(4): 860-869, 2007

 Διάγνωση και Πρόληψη
Μεταβολικών Διαταραχών

• Μετρήσεις BMI και περίμετρο μέσης απο τους Παιδιάτρους

• Μετρήσεις αρτηριακής πιέσεως

• Ρουτίνα μέτρησης Γλυκόζη νηστείας, total cholesterol,HDL,

LDL cholesterol, triglycerides

• Oral Glucose Tolerance Test

 Πρόληψη Παχυσαρκίας και
Μεταβολικών Διαταραχών-1

• Μητρικό θηλασμό

• Αποφυγή γλυκών και φαγητών με ηυξημένα λιπαρά

 Πρόληψη Παχυσαρκίας και
Μεταβολικών Διαταραχών-2

• Σωστή διατροφή χαμηλή σε λιπαρά χωρίς υπερβολικούς

υδατάνθρακες

• Καλή πρωίνη διατροφή πρίν φύγουν τα παιδιά για το σχολείο

 Πρόληψη Παχυσαρκίας και
Μεταβολικών Διαταραχών-3

• Απαραίτητο η διδασκαλί α και εφαρμογή να αρχήσει

από την προσχολική ηλικία
 Πρόληψη Παχυσαρκίας και
Μεταβολικών Διαταραχών-4

• Οι γονείς πρέπει να «φυλλάνε» τουλάχιατον 1 ώρα

καθημερινά για παιχνίδι και φυσική άσκηση
 Πρόληψη Παχυσαρκίας και
Μεταβολικών Διαταραχών-5

• Οικογενειακό Γεύμα τουλάχιστον 1 φορά καθημερινά

 Προγράμματα Αντιμετώπισης
Παιδικής παχυσαρκίας

• Απαραίτητη η ψυχολογική υποστήριξη για να

δημιουργηθεί καλή αυτοεκτίμηση ((self-esteem)

• Απαραίτητη η διδασκαλία ότι το παιδί δεν είναι

καταδικασμένο να είναι πάντα παχύσαρκο και ότι δεν
είναι αποτυχημένο
 Συμπεράσματα

• Μεταβολικά προβλήματα εμφανίζονται στα παχύσαρκα

παιδιά από μικρή ηλικία

• Σοβαρά μεταβολικά προβλήματα εμφανίζονται σε 30%

- 50% των παιδιών με ΒΜΙ>95% κατά την εφηβεία

• Πρόληψη της Παχυσαρκίας και των Μεταβολικών

Διαταραχών της Παιδικής Παχυσαρκίας αναγκαία να
αρχήσει νωρίς (< 6 ετών)
 Βιβλιογραφία
•Williams Textbook of Endocrinology. Wilson J, Foster D, Kronenberg
H, Larsen P, WB Saunders Company. 9th Edition.
•Progress in Clinical Endocrinology. Sammel Sostin, MD, Editor.
•Essentials of Endocrinology. PG Malan and RP Gould. Edited by JLH
O’Riordan. Second edition.
•Functional Endocrine Pathology. Editors Kalman Kovacs, Sylvia
L.Asa. Blackwell Scientific Publications.
•Clinical Endocrinology. Editor Ashley Grossman. Foreword by Michael
Besser. Blackwell Scientific Publications.
•Endocrinology and Metabolism. Philip Felig, John D. Baxter, Lawrence
A. Frohman. Third Edition.
•Molecular Endocrinology. Franklyn F. Bolander. Third Edition. Elsevier.
Σημείωμα Αναφοράς
Copyright Πανεπιστήμιον Πατρών, Γκρέκα- Σπηλιώτη Βασιλική
«Κίνδυνοι και Πρόληψη της Παιδικής Παχυσαρκίας. Παιδιατρική
Ενδοκρινολογία». Έκδοση: 1.0 Πάτρα 2015. Διαθέσιμο από τη δικτυακή
διεύθυνση: https://eclass.upatras.gr/courses/MED1045/.
 Χρηματοδότηση
• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του
εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα.
• Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο
Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του
εκπαιδευτικού υλικού.
• Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος
«Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από
την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από
εθνικούς πόρους.
 Σημείωμα Αδειοδότησης
Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons
Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής
Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα
κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους
χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων».

[1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/

Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση:

• που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του
έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο
• που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή
πρόσβαση στο έργο
• που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό
όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο

Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το

έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.
 Διατήρηση Σημειωμάτων
Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να
συμπεριλαμβάνει:
 το Σημείωμα Αναφοράς
 το Σημείωμα Αδειοδότησης
 τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων
 το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει)
μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.