AÖF Kitapları Öğrenci Kullanım Kılavuzu

Öğrenme çıktıları
Bölüm içinde hangi bilgi, beceri ve yeterlikleri
kazanacağınızı ifade eder.

Tanım
Bölüm içinde geçen
önemli kavramların
Bölüm Özeti tanımları verilir.
Bölümün kısa özetini gösterir.

Dikkat
Konuya ilişkin önemli
Sözlük uyarıları gösterir.
Bölüm içinde geçen önemli
kavramlardan oluşan sözlük
ünite sonunda paylaşılır.

Karekod
Bölüm içinde verilen
Neler Öğrendik ve Yanıt Anahtarı
karekodlar, mobil
Bölüm içeriğine ilişkin 10 adet
cihazlarınız aracılığıyla
çoktan seçmeli soru ve cevapları
sizi ek kaynaklara,
paylaşılır.
videolara veya web
adreslerine ulaştırır.

Öğrenme Çıktısı Tablosu

Araştır/İlişkilendir/Anlat-Paylaş
İlgili konuların altında cevaplayacağınız soruları, okuyabileceğiniz
ek kaynakları ve konuyla ilgili yapabileceğiniz ekstra etkinlikleri gösterir.
Yaşamla İlişkilendir
Bölümün içeriğine uygun paylaşılan yaşama dair gerçek kesitler
veya örnekleri gösterir.
Araştırmalarla İlişkilendir
Bölüm içeriği ile ilişkili araştırmaların ve bilimsel çalışmaları gösterir.
Temel İnfaz
Hukuku Bilgisi

Editörler

Doç.Dr. Ahmet KARAKOCALI

Dr.Öğr.Üyesi Elvan SÜTKEN

Yazarlar

BÖLÜM 1, 2 Prof.Dr. Nur CENTEL

BÖLÜM 3, 7
Doç.Dr. Elvan KEÇELİOĞLU

BÖLÜM 4, 6
Dr.Öğr.Üyesi Ramazan Barış ATLADI

BÖLÜM 5,8
Prof.Dr. Özlem YENERER ÇAKMUT
 T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 4133
AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 2913

Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Anadolu Üniversitesine aittir.

“Uzaktan Öğretim” tekniğine uygun olarak hazırlanan bu kitabın bütün hakları saklıdır.
İlgili kuruluştan izin almadan kitabın tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt
veya başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz.

Copyright © 2020 by Anadolu University

All rights reserved
No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted
in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without
permission in writing from the University.

Öğretim Tasarımcısı
Dr.Öğr.Üyesi Nazmiye Özenbaş Boydağ

Grafik Tasarım ve Kapak Düzeni

Prof.Dr. Halit Turgay Ünalan

Dil ve Yazım Danışmanı

Emine Koyuncu

Ölçme Değerlendirme Sorumlusu

Biriçim Altınordu

Dizgi ve Yayıma Hazırlama

Zülfiye Çevir
Gül Kaya
Süreyya Çelik
Gözde Soysever
Halil Kaya
Murat Tambova
Arzu Ercanlar
Gizem Dalmış

TEMEL İNFAZ HUKUKU BİLGİSİ

E-ISBN
978-975-06-4027-8

Bu kitabın tüm hakları Anadolu Üniversitesi’ne aittir.

ESKİŞEHİR, Aralık 2020
3449-0-0-0-2102-V01
 İçindekiler
İnfaz Hukukunun Temel
Kavramları, Cezanın
BÖLÜM 1 İnfazının Amacı, İnfaz
Hukukuna Hakim Olan
İlkeler
Giriş ................................................................. 3
İnfaz Hukukunun Temel Kavramları  .......... 3
İnfaz Hukukunun Bağımsızlığı  ........... 4
İnfaz Hukukunun Diğer Hukuk Dalları
ile İlişkisi ................................................. 4
İnfaz Hukuku Kurallarının Yürürlüğe
Girmesi ................................................... 6
İnfaz Hukuku Kurallarının Yer
Bakımından Uygulanması .................... 8
İnfaz Hukuku Kurallarının Kişi
Bakımından Uygulanması  ................... 9
İnfaz Hukukunun Tarihi Gelişimi  ........ 10
İnfaz Hukukunun Kaynakları  .............. 13
Cezanın İnfazının Amacı  .............................. 16
Genel Olarak  ......................................... 16
Hükümlüyü Islah Etme - Yeniden
Sosyalleştirme ....................................... 17
Hükümlülerin Haklarının Belirlenmesi
ve Çalıştırılması  .................................... 19
5275 Sayılı Yasa’ya Göre İnfazın Amacı   19
Amaca Ulaşma Yöntemi  ...................... 20
İnfazın Temel İlkeleri ............................ 21
İnfaz Hukukuna Hakim Olan İlkeler  ........... 22
Hukuk Devleti İlkesi ............................. 22
İnsancıllık İlkesi  .................................... 23
İnsan Onuruna Saygı İlkesi  .................. 23
Kesin Hüküm Bulunması İlkesi  ........... 25
Eşitlik İlkesi  ........................................... 25
Ceza Hukuku
BÖLÜM 2
Yaptırım Sistemi
Giriş  ................................................................ 35
Türk Ceza Hukukunda Yaptırımlar .............. 35
Ceza Hukukunda Yaptırım Kavramı .... 35
Yaptırımların Yöneldiği Değerler ......... 35
Türk Ceza Hukukunda Yaptırım Türleri .. 36
Yaptırımların Uygulanması Sistemleri .... 41
Cezanın Nitelikleri, Amacı ve Diğer
Yaptırımlardan Farkı ..................................... 42
Cezanın Nitelikleri ................................. 42
Cezanın Amacı Konusundaki Görüşler .... 43
Yasal Düzenlemelerde Cezanın Amacı ...   46
Yüksek Mahkeme Kararlarına Göre
Cezanın Amacı ....................................... 46
Değerlendirme ....................................... 47
VI. Ceza Hukuku Yaptırımları ve
Diğer Yaptırımlar .................................. 47
Cezanın Belirlenmesi ..................................... 50
Kavram ................................................... 50
Soyut Belirleme ..................................... 50
Somut Belirleme .................................... 51
Somut Belirlemede İlkeler  ................... 51
Sonuç (Somut) Cezayı Belirlemenin
Aşamaları ............................................... 52
iii

Hürriyeti Bağlayıcı
BÖLÜM 3
Cezaların İnfazı
Giriş ................................................................. 69
Hürriyeti Bağlayıcı Ceza Olarak Hapis Cezası
ve Türleri ........................................................ 69
Hapis Cezalarının İnfazı ................................ 70
Hapis Cezasının İnfazına Başlanması
Usulü ...................................................... 70
Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezasının
İnfazı ...................................................... 71
Müebbet Hapis ve Süreli Hapis Cezasının
İnfazı ...................................................... 72
Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek
Yaptırımların İnfaz Rejimi ............................. 73
Şartları .................................................... 73
Kısa Süreli Hapis Cezası Yerine
Hükmedilen Adlî Para Cezası
Yaptırımının İnfazı ................................ 74
Mağdurun veya Kamunun Uğradığı
Zararın Giderilmesi Yaptırımının İnfazı  ... 74
Bir Eğitim Kurumuna Devam Etme
Tedbirinin İnfazı .................................... 74
Belirli Yerlere Gitmekten veya Belirli
Etkinlikleri Yapmaktan Yasaklanma
Yaptırımının İnfazı ................................ 75
Ehliyet ve Ruhsat Belgelerinin Geri
Alınması, Belli Bir Meslek ve Sanatı
Yapmaktan Yasaklanma Yaptırımının
İnfazı ...................................................... 76
Kamuya Yararlı Bir İşte Çalıştırma
Tedbirinin İnfazı .................................... 76
Tedbirin Gereklerinin Yerine
Getirilmemesi ........................................ 78
Ertelenen Hapis Cezasının İnfazı  ................. 79
Şartları .................................................... 79
Denetim Süresi  ..................................... 80
Hapis Cezasının Ertelenmesi Kararının
Geri Alınması  ........................................ 81
Hapis Cezasının Özel İnfaz Usulleri  ............ 82
Ağır Hastalık veya Engellilik Nedeniyle
Konutta İnfaz  ....................................... 83
Kadınların Cezasının Konutta İnfazı  ... 83
Konutta İnfazın Denetlenmesi  ............ 83
Ortak Hükümler .................................... 83
Özel İnfaz Usulünün İstisnaları  ........... 84
Mükerrirlere Özgü İnfaz Rejimi  .................. 84
iv
Ceza İnfaz
BÖLÜM 4 Kurumları Rejimi ve
İnfaz İdari Teşkilatı
Giriş ................................................................. 95
Ceza İnfaz Kurumlarının Ortaya Çıkışı ve
Cezaevi Sistemleri .......................................... 95
Ceza İnfaz Kurumlarının Ortaya
Çıkışı ....................................................... 95
Cezaevi Sistemleri ................................. 96
Ceza İnfaz Kurumu Türleri ............................ 97
Kapalı Ceza İnfaz Kurumları ................. 98
Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
Modelleri ................................................ 98
Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Çeşitleri ..... 99
Açık Ceza İnfaz Kurumları .................... 102
Çocuk Eğitimevleri ................................ 105
Tutukevleri ............................................ 106
İnfaz Kurumları Arasında Geçiş (Nakil) ....... 107
Nakil Çeşitleri ........................................ 107
Nakillerde Alınacak Tedbirler ............... 108
Milletlerarası Nakil ............................... 109
İnfaz Kurumunun İdari Yapısı ....................... 110
İnfaz Kurumlarının İdaresi ................... 110
İnfaz Personeli ....................................... 110
İnfaz Kurumu Personelinin
Yükümlülükleri ve Yasaklar .................. 116
Kurulların Oluşumu, Çalışması, Görev
ve Yetkileri ............................................. 117
Hükümlü ve
BÖLÜM 5 Tutuklunun Hak ve
Yükümlülükleri
Giriş ................................................................. 129
Hükümlü ve Tutuklu Kavramları ................. 129
Hükümlü ................................................ 129
Tutuklu ................................................... 129
Hükümlünün Hakları ve Yükümlülükleri .... 132
Hükümlünün Hakları ............................ 132
Hükümlünün Yükümlülükleri .............. 140
Hükümlünün Çalışması ......................... 142
Tutuklunun Hakları ve Yükümlülükleri ....... 143
Tutuklunun Hakları .............................. 143
Kısıtlayıcı Önlemler ............................... 144
Tutuklunun Yükümlülükleri ................. 145
 Ceza İnfaz Adli Para Cezası
BÖLÜM 6 Kurumlarında BÖLÜM 8 ve Güvenlik
Güvenlik ve Disiplin Tedbirlerinin İnfazı
Giriş ................................................................. 151 Giriş ................................................................. 193
Ceza İnfaz Kurumlarında Güvenlik .............. 151 Adli Para Cezası ve Güvenlik Tedbiri
Ceza İnfaz Kurumlarında Güvenlik Kavramları ...................................................... 193
Tatbikatı ve Sayım ................................ 152 Adli Para Cezası  .................................... 193
Ceza İnfaz Kurumlarında Arama .......... 152 Güvenlik Tedbiri .................................... 194
Disiplin ............................................................ 154
Güvenlik Tedbirleri ile Cezalar Arasındaki
Disiplin Cezaları ve Tedbirleri .............. 155
Farklar  ................................................... 195
Disiplin Soruşturmalarında Yetki ve Usul ... 162
Adli Para Cezasının İnfaz Usulü .................... 196
Disiplin Soruşturması Sırasında
Alınabilecek Tedbirler ........................... 162 Adli Para Cezasının Ödenmemesi ve
Disiplin Cezasını Gerektiren Eylemlerin Sonuçları ......................................................... 197
Tekrarı .................................................... 162 Güvenlik Tedbirlerinin Türleri, Tayini ve
Disiplin Cezalarının İnfazı ..................... 162 İnfaz Usulü  .................................................... 198
Disiplin Cezalarının Kaldırılması .......... 163 Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun
Disiplin Cezaları ve Tedbirlerinin Bırakılma ................................................ 198
Hükümlüye Bildirilmesi ........................ 164 Özel Hukuk Tüzel Kişisinin İzninin
Disiplin Ceza ve Tedbirlerine İtiraz ve İptali ....................................................... 200
Şikayet .................................................... 164 Sınır Dışı Edilme .................................... 201
Kurum İçinde Zorlayıcı Araçların Denetimli Serbestlik .............................. 201
Kullanılması ........................................... 165
Akıl Hastanesinde Tedavi Altına Alma
Ödüllendirme ................................................. 165
Tedbiri .................................................... 203
Kötü Alışkanlıklardan Kurtarma
Hürriyeti Bağlayıcı Tedbiri .................................................... 204
Cezaların İnfazını Çocuklara Özgü Güvenlik Tedbirleri .... 204
BÖLÜM 7 Erteleyen ve Erken
Müsadere ............................................... 207
Sona Erdiren Haller
Giriş ................................................................. 175
Hapis Cezasının İnfazının Ertelenmesi ........ 175
Hapis Cezasının İnfazının Hastalık
Nedeniyle Ertelenmesi ......................... 176
Hapis Cezasının İnfazının Hükümlünün
İstemiyle Ertelenmesi ........................... 177
Hapis Cezasının İnfazına Ara Verilmesi.... 177
Koşullu Salıverilme ........................................ 178
Koşullu Salıverilmenin Şartları ............. 178
Koşullu Salıverilme Kararı .................... 180
Koşullu Salıverilme Kararının
Verilemeyeceği Haller .......................... 180
Koşullu Salıverilmenin Sonuçları ......... 181
Denetimli Serbestlik ...................................... 182
Şartları .................................................... 182
Denetimli Serbestlik Kararı .................. 183
Hükümlünün Ceza İnfaz Kurumuna
Geri Gönderilmesi ................................. 183
Af ..................................................................... 184

v
 Önsöz

Sevgili öğrenciler,
İnfaz hukuku, cezalar ile güvenlik tedbirleri-
nin yerine getirilme usullerini ve bu konuda-
ki ilkeler ile hedefleri gösteren hukuk dalıdır.
İnfaz hukuku, üniversitelerin hukuk fakülte-
lerinde ve adalet meslek yüksekokullarında
okutulmaktadır.
İnfaz hukuku günümüzde kendine özgü
ilkele-ri ve hedefleri bulunan, hukuki
çerçevesi ceza yasası gibi yakın bir alanı
düzenleyen yasa kap-samında değil, ayrı yasa
ve idari düzenlemeler-le ayrıntılı şekilde
belirlenen bağımsız bir hu-kuk dalıdır.
Cezanın etkinliği infaz sisteminin başarısına
bağlı olduğu için bu hukuk dalının önemi
büyüktür. Suç işlendiğinde, toplumda düzen
ve güveni sağlamak, genel-özel önle-meyi
gerçekleştirmek için cezai yaptırımların
uygulanması kaçınılmazdır. Bu yaptırımların
amaçlarına ulaşması çağdaş, insan onuruna Editörler
saygılı kurallar içeren ve amaca uygun
biçimde uygulamalara yer verilen infaz Doç.Dr. Ahmet KARAKOCALI
sistemlerinin bulunmasını gerektirir. Dr.Öğr.Üyesi Elvan SÜTKEN
İnfaz hukuku, bir çok konuda başta ceza hu-
kuku olmak üzere diğer hukuk dallarıyla bir
araya gelir ve etkileşim içerisinde bulunur. Bu
nedenle infaz hukukuna ilişkin bazı ilkelerin
örneğin Anayasa’da ve Ceza Yasası’nda yer al-
dığı görülmektedir.
Bu kitapta öğrencilere infaz hukuku temel
bil-gisinin verilmesi hedeflenmektedir.
Kitapta in-faz hukukuna dair konular
gerektiğinde diğer hukuk dallarına özgü
kurallar da gösterilerek çok yönlü bakış
açısıyla incelenmiştir. Kitapta yer alan altı
Ünitede infaz hukukunun temel kavramları,
ülkemizde ceza hukuku yaptırım sistemi,
yaptırımların infazı, infaz kurumları, tutuklu
ve hükümlülerin hakları ile yükümlü-lükleri,
infazda disiplinin sağlanması, infazın
ertelenmesi ve erken sona ermesi konuları ele
alınmıştır.

vi
 Bölüm 1
İnfaz Hukukunun Temel Kavramları, Cezanın
İnfazının Amacı, İnfaz Hukukuna Hakim Olan İlkeler
İnfaz Hukukunun Temel Kavramları
Cezanın İnfazının Amacı
1 İnfaz hukukunu tanımlayabilme ve infaz
öğrenme çıktıları

4 Hükümlüyü ıslah etme ve yeniden

hukukunun niteliğini, bağımsızlığını, diğer
hukuk dalları ile ilişkisini anlatabilme
2 İnfaz hukuku kurallarının yürürlüğe
sosyalleştirme amacını açıklayabilme
5 Hükümlünün haklarının belirlenmesini ve
çalıştırılmasını anlatabilme

1
girmesini, yer ve kişi bakımından

2
uygulanmasını açıklayabilme 6 5275 Sayılı Yasa’ya göre infazın amacını
3 İnfaz hukukunun tarihi gelişimini ve ve amaca ulaşma yöntemini, infazın temel
kaynaklarını anlatabilme ilkelerini özetleyebilme

İnfaz Hukukuna Hakim Olan İlkeler

7 Hukuk devleti ilkesini açıklayabilme
8 İnsancıllık ilkesi ve insan onuruna saygı

3
ilkesini ayırt edebilme
9 Kesin hüküm bulunması ilkesi ve eşitlik
ilkesini anlatabilme

Anahtar Sözcükler: • İnfaz Hukuku • İnfazın Amacı • Derhal Uygulanma İlkesi • İnfaz Tarihçesi
• Hukuk Devleti • İnsan Onuruna Saygı • Eşitlik İlkesi • Kesin Hüküm

2

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
GİRİŞ
Hukuk, insan davranışlarını düzenleyen ku-
rallar bütünüdür. Hukukun özelliği, toplumsal
yaşamın gereksinmelerini yaptırımlarla güvence
altına almasıdır. Hukukun amacı, toplumda barışı
ve güvenliği sağlamak, bireysel çıkarları korumak,
uyuşmazlıkları çözmekte başvurulacak akılcı ve gü-
venilir muhakeme kuralları koymaktır. Hukuk ku-
rallarının diğer toplumsal davranış kurallarından
farkı, yaptırımın (devletin zor kullanma gücünün)
bulunması ve uyuşmazlıkların nasıl çözüleceğini
göstermesidir. Hukuk, bir bütündür; hukuk kural-
ları birbirine bağlı ve birbirini tamamlayan parça-
lardır. Ancak, hukuku bir bütün olarak kavramak
için, onu yapay da olsa parçalara bölerek ayrı ayrı
incelemek gerekir. Hukuk kuralları, düzenledikle-
ri ilişkilerin türüne, kurallardan beklenen işleve,
kuralların içeriğinin ne olduğuna göre başlıca iki
bölüme ayrılır: Özel hukuk ve kamu hukuku. Özel
hukuk, bireylerin kendi aralarındaki ilişkileri dü-
zenleyen hukuktur. Bu ilişkiler, bireyler arasında
hukuki yönden bir eşitlik bulunduğu varsayımına
göre düzenlenir. Kamu hukuku ise kamu gücünü
temsil edenlerin katıldığı hukuk ilişkilerine uygu-
lanan kurallar bütünüdür.
İnfaz hukuku kamu hukuku kapsamındadır.
Konusu suç dolayısıyla öngörülen yaptırımların
yerine getirilmesine ilişkin kurallardır. İnfaz hu-
kukunun, kamu hukukunun dallarından Anayasa
hukuku, Ceza hukuku, Milletlerarası hukuk, Ceza
Muhakemesi hukuku ile yakın ilişkisi bulunmakla
birlikte; Ceza hukukundan ve Ceza Muhakemesi
hukukundan ayrı, bağımsız bir disiplindir. İnfaz
hukukunun kaynakları Anayasa, yasalar, yönetme-
likler ve sözleşmelerdir. İnfaz hukukunda tarihi ge-
lişim cezanın amacı ve türleri bakımından ortaya
çıkan farklı yaklaşımlara paralel olarak ilerlemiştir.
Çağdaş hukukta cezanın infazının amacı hüküm-
lünün ıslahını sağlamaktır. Bu görev devlet tarafın-
dan yerine getirilmelidir. Hükümlünün ıslah edil-
mesi hedefine en uygun olduğu kabul edilen hapis
cezası, cezaevinde infaz edilir. İnfaz kurumunda
uygulanan rejimin, gösterilen çabaların tümü ye-
niden sosyalleştirme veya topluma kazandırma ya
da iyileştirme olarak isimlendirilir. Hükümlü ol-
mak, temel haklardan, insan haklarından yoksun
bırakılmak demek değildir. Hapis cezasının infa-
1
zında devletin tekrar suç işlemeden yaşamını sür-
dürmesi için hükümlü hakkında yeniden sosyal-
leştirme programı uygulaması insan onuruna saygı
göstermenin gereğidir. İnfaz hukukunda; hukuk
devleti ilkesi, insancıllık ilkesi, insan onuruna say-
gı ilkesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi karar-
ları, kesin hüküm bulunması ilkesi ve eşitlik ilkesi
gözetilmelidir.
İNFAZ HUKUKUNUN TEMEL
KAVRAMLARI
İnfaz hukuku, mahkeme kararının kesinleşmesi
ile cezanın uygulanmasının tamamen son bulması-
na kadar, devletle hükümlü arasındaki ilişkiyi dü-
zenleyen hukuk dalıdır.
İnfaz hukuku, cezaların ve güvenlik ted-
birlerinin, yani yaptırımların yerine geti-
rilmesine ilişkin kuralları gösteren hukuk
dalıdır.
Aldığı ceza kesinleşen kişinin (hükümlünün)
ceza infaz kurumuna kabul edilmesi, ceza infaz ku-
rumunda disiplin, günlük yaşam, iyileştirme (ıslah
etme), tekrar suç işlemiş kişilerin (mükerrir) ceza-
sının infazı, dış dünyayla ilişkiler, izinler, özel infaz
şekilleri, koşullu salıverme, adli para cezasının yeri-
ne getirilmesi gibi konular infaz hukukunun içeri-
ğini oluşturur. Tutuklama kararının yerine getiril-
mesiyle ilgili konular da bu kapsamdadır.
İnfaz hukukunda hapis cezalarının yerine geti-
rilmesine ilişkin kurallar üzerinde daha fazla du-
rulmaktadır. Ancak, adli para cezaları ile güvenlik
tedbirlerinin yerine getirilmesi de infaz hukukunun
kapsamındadır.
Devletle hükümlü arasında cezanın kesin-
leşip yerine getirilmesiyle oluşan ilişkiye
infaz ilişkisi denir.
İnfaz ilişkisi; infazın tamamlanmasıyla birlikte
sona erdiği gibi; suçun işlenmesiyle fail ile devlet
arasında kurulan ceza ilişkisi de infaz ilişkisinin son
bulmasıyla birlikte sona erer.
3
1
İnfaz Hukukunun Temel Kavramları, Cezanın İnfazının Amacı, İnfaz Hukukuna Hakim Olan İlkeler
İnfaz Hukukunun Bağımsızlığı
Ülkemizde infaz hukuku halen gelişmekte olan
bir hukuk dalıdır. Geçmişte bu alan büyük ölçüde
ceza hukukunun içeriğine dahil edilmiştir. Hük-
medilmiş bir yaptırımın nasıl yerine getirileceği
konusunu kapsamına alan infaz hukuku ile genel
bir belirlemeyle hangi eylemlerin hangi koşullarla
suç sayılacağı konusunu düzenleyen ceza hukuku
birbirine yakın olmakla birlikte farklı disiplinlerdir.
Dolayısıyla infaz hukuku bağımsız bir hukuk da-
lıdır; infaz hukukunun geniş anlamda ceza huku-
kunun kapsamında sayılması görüşü günümüzde
geçerli değildir.
Bağımsızlığın ölçütleri olarak şunlar gösterilebilir:
• İnfaz hukukunun maddi içeriği vardır. Ce-
zanın yerine getirilmesi çeşitli uygulamalar-
dan oluşan bir bütündür; infaz hukuku bu
uygulamaları düzenleyen kurallar koyar.
• Yaptırımın yerine getirilmesi dolayısıyla ku-
rulan infaz ilişkisinin tarafları ilk kez infaz
hukukunda karşımıza çıkan yetkilere, hak
ve yükümlülüklere sahip olurlar.
• İnfaz hukukunun bağımsızlığını bu alanı
düzenleyen ayrı bir Yasa’nın yani 5275 sayılı
Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hak-
kında Kanun’un varlığı da göstermektedir.
Belirtelim ki, infaz hukuku, ceza hukukundan
olduğu gibi, ceza muhakemesi hukukundan da ayrı
özerk bir disiplindir.
dikkat
Ceza muhakemesi hukuku kişinin suç işleyip
işlemediğinin nasıl belirleneceği, soruşturma ve
yargılamanın nasıl yapılacağı, son kararın nasıl
verileceği konularını düzenleyen hukuk dalıdır.
Yargılama sonucunda verilen ve kesinleşen ka-
rarda gösterilen cezanın nasıl yerine getirileceği
ise infaz hukukunun konusudur.
İnfaz Hukukunun Diğer Hukuk Dalları
İle İlişkisi
İnfaz hukukunun başlıca anayasa hukuku, ceza
hukuku, milletlerarası hukuk ve ceza muhakemesi
hukuku ile ilişkisi bulunmaktadır.
4
Anayasa Hukuku
İnfaz hukuku ile anayasa hukuku arasındaki
ilişki infaz yasaları hazırlanırken anayasal ilkelerin
göz önünde bulundurulmasının gerekmesinden
kaynaklanır. Her ülkede yasalar, o ülkede yürürlük-
te olan ve esasları anayasada belirtilen siyasal sistem
doğrultusunda hazırlanır veya gelişir. Sistemin oto-
riter veya liberal olması, yasaların yapısını etkiler.
İnfaz hukuku kuralları da anayasal ilkeler doğrultu-
sunda düzenlenir. Anayasa m.38’de “kanunsuz suç
ve ceza olmaz” ilkesinin ifade edilmiş olması infazın
da ancak yasal bir suç ve ceza temelinde yapılabile-
ceğini gösterir. Aynı maddede ölüm ve genel müsa-
dere cezası verilemeyeceği de gösterilmektedir.
Anayasamızda kimseye işkence ve eziyet yapıla-
mayacağı, kimsenin insan onuruyla bağdaşmayan
bir cezaya ve işleme tâbi tutulamayacağı belirtil-
miştir. Anayasa m. 138’de hakimlerin bağımsızlığı
vurgulanmıştır. Bu ilkeler infazı ve dolayısıyla infaz
hukukunu ilgilendiren ilkelerdir.
dikkat
İnfaz yasaları hazırlanırken anayasal ilkelerin göz
önünde bulundurulması gerekir.
Ceza Hukuku
Devlet toplumsal düzeni sağlamak ve bireysel
çıkarları korumak için bazı davranışları yapma veya
bunlardan kaçınma konusunda bireylere emirler
verir ve bunlara uymayanlara yaptırımlar öngörür.
Bu yasaklar ile emirleri ve yaptırımları inceleyen
hukuk dalı ceza hukukudur. Ceza yasalarında suç-
lar belirtilir ve bunların karşılığı olan soyut cezaları
gösterilir.
İnfaz hukukunda ise, kesin hükümde gösterilen
somut cezanın (veya güvenlik tedbirinin) amaca
uygun biçimde nasıl yerine getirileceğine, yani na-
sıl infaz edileceğine ilişkin kurallar belirlenir.
dikkat
Ülkemizde ceza hukukunun temel kayna-
ğı 26.09.2004 gün ve 5237 sayılı Türk Ceza
Kanunu’dur.

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
Hangi eylemlerin hangi koşullarla suç sayılacağı
ile suç karşılığında öngörülen yaptırımların nasıl
yerine getirileceği konuları birbirinden farklıdır.
Ancak, yaptırım her iki hukuk dalının ortak konusu
olmaktadır.
dikkat
Ceza hukuku yaptırım çeşitlerini gösterir ve
suç tanımlarında yer verir. İnfaz hukuku ise bu
yaptırımların hangi yöntemlerle uygulanacağını
düzenler.
İnfaz hukuku ile ceza hukukunun yaptırım ek-
senindeki yakınlığı infazla ilgili bazı konuların ceza
yasasında düzenlenmesine neden olmaktadır. Ör-
neğin, istisnalar dışında infaz rejimine ilişkin yasa
hükümlerin derhal uygulanması (TCK m.7/3), tu-
tuklu kalınan sürenin mahsubu (TCK m.63), hü-
kümlünün ölmesi (TCK m.64), af (TCK m.65) ve
ceza zamanaşımı (TCK m.68) infazla ilgili konular
olduğu halde 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda
gösterilmiştir.
Milletlerarası Hukuk
Milletlerarası hukuk, devletlerin birbirleriyle
ilişkilerini düzenleyen hukuk dalıdır. Bu ilişkileri
düzenleyen en önemli kaynak sözleşmelerdir. İki
veya çok taraflı sözleşmelerle her alanda devletle-
rarası yardımlaşmanın kuralları düzenlenmektedir.
Her devlet, kendi sınırları içinde kamu düzeni-
ni sağlamak için ülkesinde geçerli olan emirler ve
yasaklar öngörmektedir. Ayrıca, milletlerarası hu-
kukun süjeleri olan devletler arasındaki ilişkilerde
de düzenin ve barışın sağlanması gerekir. Milletle-
rarası sözleşmeler bu amaca yönelik olur.
İnfaz hukukunun milletlerarası hukukla ilişkisi
devletler arasında infaz hukukunu ilgilendiren söz-
leşmeler yapılmasıyla ortaya çıkar. Örneğin, işken-
ceyi ve kötü muameleyi yasaklayan, çocuk hakları-
nı düzenleyen, kadın ayrımcılığını, aile içi şiddeti
önlemeyi hedefleyen sözleşmeler yapılması imzacı
devletlere öngörülen kuralları iç hukuka yansıtma
görevini yükler.
Türkiye’de ölüm cezasının kaldırılması süreci
milletlerarası sözleşme etkisiyle ilerlemiştir. Şöyle
ki, tarafı olduğumuz 1950 tarihli Avrupa İnsan
Hakları Sözleşmesi’nden sonra ölüm cezasını kal-
1
dırma yükümlülüğünü getiren 1985 tarihli 6.nolu
ve 2002 tarihli 13.no.lu protokolleri kabul etmek
ölüm cezasının kaldırılması sonucunu doğurmuş-
tur (Ay m.38/10).
Milletlerarası şu belgeler de infaz hukukuna
yön veren kurallar içermektedir:
“Avrupa İnfaz Esasları”, “Hürriyeti Bağlayıcı
Olmayan Yaptırım ve Tedbirlere İlişkin Avrupa
Esasları”, 1973 tarihli “Hükümlülere Muame-
lede Asgari Kurallar”, 1987 tarihli “Tavsiyeler”,
“Avrupa Ceza İnfaz Kuralı”, 1983 tarihli “Mah-
kumların Transferi Sözleşmesi”, 1984 tarihli
“Yabancı Hükümlülere Muameleye Dair Tavsiye
Kararı”. Birleşmiş Milletlerce kabul edilen 1955
tarihli “Suçların Önlenmesi ve Hükümlüle-
re Muamelede Asgari Esaslar”, “İnfaz Kurumu
Açma Tavsiyeleri”, 1957 tarihli “Hükümlülere
Muamelede Uyulacak Asgari Standart Kurallar”,
1988 tarihli “Herhangi Bir Şekilde Gözaltında
Tutulan ya da Hapse Konulan Tüm Kişilerin Ko-
runmasına Dair İlkeler Bütünü” ve 1990 tarihli
“Mahpuslara Muamelenin Temel İlkeleri”.
Ceza Muhakemesi Hukuku
Ceza muhakemesi hukuku, ceza muhakeme-
sini düzenleyen hukuk dalıdır. Ceza muhakemesi
hukuku, bir kişinin suç işleyip işlemediğinin nasıl
belirleneceği ve yargılamanın nasıl yapılıp ceza ve-
rileceği konularını ele alır. Ülkemizde ceza muha-
kemesi hukukunun temel kaynağı 04.12.2004 gün
ve 5271 sayılı “Ceza Muhakemesi Kanunu”dur.
dikkat
Ceza muhakemesi hukuku, soyut kurallar içe-
ren ceza hukukunu, adeta hayata geçiren hukuk
dalıdır.
İnfaz hukuku, mahkeme kararının kesinleşme-
sinden cezanın infazının tamamlanmasına kadar
devletle hükümlü arasındaki ilişkiyi düzenleyen
hukuk dalıdır. İnfaz hukuku cezaların ve güvenlik
tedbirlerinin, kısaca yaptırımların yerine getirilme-
sine ilişkin kuralları içerir. İnfaz ilişkisinin son bul-
masıyla birlikte, suçun işlenmesiyle fail ile devlet
arasında kurulan ceza ilişkisi de son bulur.
İnfaz hukuku uzun süre muhakeme hukuku ile
birlikte geniş anlamda ceza hukukunun kapsamın-
da görülmüştür. Günümüzde ise infaz hukuku ile
ceza muhakemesi hukuku bağımsız birer hukuk
5
1
İnfaz Hukukunun Temel Kavramları, Cezanın İnfazının Amacı, İnfaz Hukukuna Hakim Olan İlkeler
dalıdır. İnfaz hukuku somut cezanın veya emniyet
tedbirinin, amaca uygun biçimde nasıl yerine geti-
rileceğini belirler. 13.12.2004 gün ve 5275 Sayılı
Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında
Yasa ayrıntılı kapsamıyla infaz hukukunun özerk-
liğini ortaya koymaktadır.
dikkat
İnfaz hukuku ile ceza muhakemesi hukukunun
ortak konusu “suç ve ceza” olduğu için, bu iki
hukuk dalının ilişkileri fazladır.
İnfaz Hukuku Kurallarının Yürürlüğe
Girmesi
İnfaz hukuku kurallarının yürürlüğe girmesi açı-
sından geçerli olan ilke derhal uygulanma ilkesidir.
Derhal Uygulanma İlkesi
Aşağıda derhal uygulanma ilkesinin tanımı,
kapsamı, sonuçları ve bu ilkenin istisnaları konu-
larına açıklık getirilmektedir.
Tanım
Derhal uygulanma, yürürlüğe giren bir yasanın,
o andan itibaren yürürlükte bulunduğu süre içe-
risinde tüm eylem ve olaylar bakımından geçerli
olması demektir.
Derhal uygulanma, yeni yasa yürürlüğe girme-
den önce işlenmiş ancak henüz yargılanmamış veya
hüküm verilmemiş suçlar bakımından muhakeme
ve infaz işlemlerinin yapılmasında suçun işlendiği
değil, işlemin yapıldığı tarihteki yasanın dikkate
alınmasını gerektirir.
Derhal Uygulanma İlkesinin Kapsamı
“Derhal uygulanma” ilkesi gerçek etkisini, ön-
celikle infaz hukuku ile ceza muhakemesi hukuku
alanları olmak üzere, ceza hukuku dışındaki alan-
larda gösterir.
• Derhal uygulanma ilkesi uyarınca, yeni yasa
ancak yürürlüğe girdikten sonraki işlemlere
uygulanır, geçmişe ise yürümez.
• Yeni yasanın geçmişe yürümemesi sonucu
olarak da, eski yasa zamanında yapılmış iş-
lemler geçerli kalmaktadır.
6
• Derhal uygulanma ilkesi, yeni yasanın lehte
veya aleyhte olması bakımından farklı bir
uygulama yapılmasını gerektirmez. İnfa-
za ilişkin yasa hükümlünün aleyhinde olsa
da, hemen uygulanmaya başlanır. Çünkü
bu alandaki her yeni yasanın, bir öncekine
oranla daha mükemmel ve amaca daha uy-
gun olduğu kabul edilir.
• Derhal uygulanmanın haksızlıklara yol aça-
cağı hallerde, geçiş dönemi için yasayla is-
tisnai hükümler kabul edilir. Örneğin, yeni
yasa bir işlemin yapılması için öngörülmüş
olan süreyi kısaltıyorsa, daha vakti olduğu
düşüncesiyle henüz işlemi yapmamış olan
kişinin elinden bu hakkını almak haksızlık
olacağından, yeni yasada bu hakkın bir süre
daha kullanılmasını sağlayacak bir hüküm
konulur.
• İnfaz hukuku kuralları ile ceza hukuku ku-
rallarının uygulanması bakımından farklı
ilkeler geçerlidir. Ceza hukukunda suçun
işlendiği tarihteki yasa uygulanır. Suç iş-
lendikten sonra yürürlüğe giren yasalar
bakımından ise suçun işlendiği tarihte yü-
rürlükte bulunan yasaya göre lehte olan
yasanın geçmişe yürümesi, aleyhte olan
yasanın ise geçmişe yürümemesi kabul edil-
miştir (TCK m.7/1,2). İnfaz hukukunda
bu ilke geçerli değildir.
dikkat
İnfaz hukukunda suçun işlendiği değil, işlemin
yapılacağı, infazın yerine getirileceği tarihteki
yasa esas alınır.
• Ceza hukukunda lehte kuralların geçmişe
etkili olması, infaz hukukunda ise bu ilke-
ye yer verilmemesi bir kuralın ceza hukuku
kuralı mı yoksa infaz hukuku kuralı mı ol-
duğunun belirlenmesini gerektirir.
• Bir kuralın infaz hukukuna mı yoksa ceza
hukukuna mı dahil olduğunu anlamak için
onun hangi yasada yer aldığına bakmak ye-
terli değildir. Bazı hallerde kurallar ait olma-
ları gereken yasada değil, ilgili olduğu düşü-
nülen başka bir yasada düzenlenmektedir.

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
Burada uygulanacak ölçüt şöyledir: Suçları ve
yaptırımları gösteren hükümler ceza hukuku ku-
rallarıdır. Kesin hükümle belirlenen cezaların ye-
rine getirilmesinde izlenecek yöntemleri gösteren
hükümler ise infaz hukuku kurallarıdır.
Derhal Uygulanma İlkesinin Sonuçları
Bu ilkenin sonucu olarak, şu kurallar ortaya
çıkmaktadır:
• İşlemler daima yürürlükte olan yasaya göre
yapılmalıdır. Yeni yasa suç işlendikten son-
ra yürürlüğe girse de, infazda bu yasa uygu-
lanacaktır.
• Yürürlükteki yasaya uygun olarak bir kez ya-
pılmış işlemler, sonradan yasa değişse de, ge-
çersiz olmaz. Yasa yürürlüğe girmeden önce
yapılmış işlemlerin tekrarlanması gerekmez.
• Önceki yasaya göre henüz yapılmamış iş-
lemler, artık yeni yasaya göre yapılır. Daha
önce yapılmasının gerekmesi düşüncesiyle,
önceki yasa hükümlerinin uygulanmasına
devam edilmez.
Derhal Uygulanma İlkesinin
İstisnaları
İnfaz rejimini değiştiren yasalar, cezaların nite-
liklerini değiştirmemek koşuluyla, derhal uygula-
nır. Bunların lehte veya aleyhte olmasına bakılmaz.
Söz konusu uygulamanın nedeni, her yeni infaz
yasasının suçluların ıslâhı konusunda daha başarılı
sonuçlar alınmasına elverişli olacağının varsayılma-
sıdır. Ayrıca, her mahkûma suç tarihinde geçerli
olan yasa esas alınarak ayrı bir infaz rejimi uygu-
lanması fiilen mümkün değildir.
dikkat
Daha hafif olan cezayı daha ağır cezaya dönüş-
türen veya cezaevinde kalınacak süreyi uzatan
infaz yasaları, mahkûmun aleyhine sonuç do-
ğuracağından, derhal uygulanma kuralına tâbi
olmamalıdır.
5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda infaz re-
jimine ilişkin hükümlerin derhal uygulanması il-
kesinin, içerdiği hükümler yönünden üç istisnası
öngörülmüştür (TCK m.7/3):
1
• Hapis cezasının ertelenmesi,
• koşullu salıverilme,
• tekerrür.
Bu kurumlara ilişkin hükümler derhal uygulan-
ma ilkesine tâbi olmayacak, sonraki yasanın lehte
olup olmadığına bakılacaktır.
Erteleme, belli süreli hapis cezalarının infaz edil-
memesine mahkemece belli koşullarla karar veril-
mesi demektir. Deneme süresinde kurallara uyma-
ma/kasıtlı suç işleme halinde cezanın kısmen veya
tamamen infazına karar verilir (TCK m.51).
Koşullu salıverilme, hapis cezasının belli bir kıs-
mını çekmiş o lan hükümlüye iyi halli olması halin-
de cezasının geri kalan bölümünü özgür olarak ge-
çirme fırsatının verilmesi demektir (CGİK m.107).
Tekerrür halinde seçenekli ceza öngörülen hal-
lerde hapis cezası uygulanacak, ayrıca mükerrirlere
özgü infaz rejiminin ve infazdan sonra denetimli
serbestlik tedbiri uygulanması ve koşullu salıve-
rilmenin gecikmesi söz konusu olacaktır (TCK
m.58/3,6; CGİK m.108).
Tekerrür, bir kez suç işleyip kesin olarak
mahkumiyete uğradıktan sonra belli süre
içerisinde tekrar suç işleme durumudur.
Güvenlik Tedbirlerinde Derhal
Uygulanma İlkesi
Güvenlik tedbirlerine ilişkin yasalar açısından
derhal uygulanma ilkesinin geçerli olması gerekir.
Çünkü cezaların aksine, güvenlik tedbirlerinde
failin kusuru değil, tehlike hali esas alınır. Failin
tekrar suç işlemesini engellemek ve onu topluma
kazandırmak amacına yönelik güvenlik tedbirlerin-
de, yeni yasanın eskisine oranla tedbirin amacını
gerçekleştirmeye daha elverişli olduğu varsayıldı-
ğından, tedbirin uygulandığı sıradaki yasanın esas
alınması yerinde olur.
Ancak, güvenlik tedbirlerinin hükümlü üze-
rindeki etkisi göz önünde bulundurularak, aleyhte
sonuçları önlemek amacıyla istisnai hallerde derhal
uygulanma ilkesinin istisnaları öngörülebilir.
7
1
İnfaz Hukukunun Temel Kavramları, Cezanın İnfazının Amacı, İnfaz Hukukuna Hakim Olan İlkeler
İnfaz Hukuku Kurallarının Yer
Bakımından Uygulanması
Aşağıda infaz hukuku kurallarının yer bakı-
mından uygulanması hakkında önce genel bilgi
verilmekte, daha sonra ise infazın devredilmesi ve
devralınması, hükümlünün nakli konularına deği-
nilmektedir.
Genel Olarak
İnfaz yasalarının yer yönünden uygulanması,
bu yasaların nerede uygulanıp nerede uygulanama-
yacağının belirlenmesi demektir. İnfaz yasalarının
yer yönünden uygulanmasında benimsenen ilke
ülkesellik (mülkilik) ilkesidir.
Ülkesellik ilkesi, bir ülke mahkemelerinin
verdikleri ve kesinleşen kararların yine
aynı ülkede infaz edilmesi yani yerine ge-
tirilmesi demektir.
Ülkemizde işlenen suçlara dair kesinleşmiş ka-
rarlarla ilgili infaz işlemleri ülkede ve 5275 sayılı
Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında
Kanuna göre yapılır.
Ancak, istisna olarak 15.05.1972 tarihli “Ceza
Kovuşturmalarının Aktarılması Sözleşmesi” ile
23.04.2016 gün ve “6706 sayılı Cezai Konularda
Uluslararası Adli İş Birliği Kanunu” hükümleri
çerçevesinde cezanın infazının başka ülkeye devre-
dilmesi veya başka ülkeden devralınması söz konu-
su olabilir.
Yine aynı Yasa’ya göre, işlenen suçlarla ilgili ola-
rak Türkiye’de yürütülen soruşturma veya kovuş-
turmalar yabancı devletlere devredilebilir; yabancı
ülkelerde işlenen suçlarla ilgili yürütülen soruştur-
ma veya kovuşturmalar devralınabilir.
Milletlerarası sözleşme bulunmayan hallerde
karşılıklılık ilkesi esas alınarak yine devretme ve
devralma mümkündür (6706 sayılı Kanun m.22).
Hangi koşularla soruşturmanın veya kovuştur-
manın yabancı devlete devredileceği ve devralına-
cağı Yasa’da gösterilmektedir (6706 sayılı Kanun
m.24,25).
Adli yardımlaşma talebi kapsamında ilgili dev-
letin iç hukukuna uygun olarak yerine getirdiği iş-
lemler, Türk hukuku bakımından da geçerli sayılır
(6706 sayılı Kanun m.7/1-ç).
8
İnfazın Devredilmesi
Cumhuriyet başsavcılığı Türk mahkemeleri ta-
rafından verilen mahkumiyet kararlarının yabancı
devlette infaz edilmesini şu koşullarla talep edebilir
(6706 sayılı Kanun m.28):
• Hükümlünün infazın devredileceği devlette
bulunması,
• hükümlünün, bu devletin vatandaşı olma-
sı veya bu devlet ile güçlü sosyal bağlarının
bulunması,
• mahkumiyet kararının kesinleşmiş olması,
• mahkumiyet kararına konu fiilin yabancı
devlet hukukuna göre suç teşkil etmesi,
• aksi kararlaştırılmadıkça hükümlünün en
az altı ay infaz kurumunda infazı gereken
hapis cezasının bulunması,
• merkezi makamın olumlu görüşünün bu-
lunması.
İnfazın devri ceza adaletinin amaçlarına hizmet
etmeyecek veya Türkiye’nin güvenliği ile temel çı-
karlarına uygun düşmeyecek ise devir talebi redde-
dilir. Devir için hazırlanacak belgeler 6706 sayılı
Kanun m.28/5’te gösterilmektedir.
Yabancı devletin kararı infaz etmemesi veya
edememesi halinde infaz işlemlerine Türkiye’de de-
vam edilir (6706 sayılı Kanun m.29).
İnfazın Devralınması
Yabancı devlet mahkemeleri tarafından veri-
len mahkumiyet kararları şu koşulların bulunması
halinde Türkiye’de infaz edilebilir (6706 sayılı Ka-
nun m.26):
• Hükümlünün Türkiye’de bulunması,
• mahkumiyet kararının kesinleşmiş olması,
• mahkumiyet kararına konu fiilin Türk hu-
kukuna göre suç teşkil etmesi ve zamanaşı-
mına uğramamış olması,
• aksi kararlaştırılmadıkça hükümlünün infaz
kurumunda infazı gereken en az altı ay ha-
pis cezasının bulunması,
• aynı suçtan dolayı Türkiye’de soruşturma
veya kovuşturma yapılmamış olması.
Devralınma halinde cezaların ve güvenlik ted-
birlerinin infazı Türk kanunlarına göre yapılır
(6706 sayılı Kanun m.31).

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
Yabancı mahkeme kararları Türkiye’de doğru-
dan ve aynen yerine getirilemeyeceği için uyarla-
ma (tanıma) muhakemesi yapılır. Yetkili Ankara
ağır ceza mahkemesi, on beş gün içinde yabancı
mahkûmiyet kararını Türk yasalarına uydurarak
Türkiye’de uygulanacak olan yaptırımı tayin eder.
Bu suretle belirlenen ceza, yabancı mahkeme ka-
rarında tayin edilmiş olan ceza süresini geçemez
(6706 Sayılı Kanun m.26/5; 27/2).
dikkat
Devralınma halinde cezaların ve güvenlik ted-
birlerinin infazı Türk kanunlarına göre yapılır.
Hükümlü Nakli
Hükümlünün nakli konusu; başka ülkeye nakil
ve başka ülkeden Türkiye’ye nakil başlıkları altında
aşağıda incelenmektedir:
Başka Ülkeye Nakil
Türk mahkemeleri tarafından hakkında mah-
kumiyet kararı verilen ve ceza infaz kurumunda
bulunan hükümlü şu koşullarla yabancı devlete
nakledilebilir (6706 sayılı Kanun m.32):
• Hükümlünün nakledileceği devletin vatan-
daşı olması veya bu devletle güçlü sosyal
bağlarının bulunması,
• hükümlünün veya kanuni temsilcisinin rıza
göstermesi,
• mahkumiyet kararının kesinleşmiş olması,
• mahkumiyet kararına konu fiilin ülke hu-
kukuna göre suç teşkil etmesi,
• aksi kararlaştırılmadıkça hükümlünün infaz
kurumunda infazı gereken en az altı ay ha-
pis cezasının bulunması,
• hükümlü hakkında Türkiye’de başka suçtan
dolayı soruşturma veya kovuşturma bulun-
maması,
• hapis cezası ile birlikte adli para cezasının
bulunması halinde bunun ödenmiş olması.
Yabancı devletin onayı üzerine hükümlü nakli-
ne Adalet Bakanı karar verir.
1
Başka Ülkeden Türkiye’ye Nakil
Yabancı devlet mahkemeleri tarafından hakkın-
da mahkumiyet kararı verilen ve ceza infaz kuru-
munda bulunan hükümlü, şu koşullarla cezanın
infazı amacıyla Türkiye’ye nakledilebilir (6706 sa-
yılı Kanun m.30):
• Hükümlünün Türkiye Cumhuriyeti vatan-
daşı olması veya Türkiye ile güçlü sosyal
sağlarının bulunması,
• hükümlünün veya kanuni temsilcisinin rıza
göstermesi,
• mahkumiyet kararının kesinleşmiş olması,
• mahkumiyet kararına konu fiilin Türk hu-
kukuna göre suç teşkil etmesi,
• aksi kararlaştırılmadıkça hükümlünün infaz
kurumunda infazı gereken en az altı ay ha-
pis cezasının bulunması.
dikkat
Hükümlü naklinin kabulüne Adalet Bakanı ka-
rar verir.
İnfaz Hukuku Kurallarının Kişi
Bakımından Uygulanması
Cezanın infazına ilişkin yasalar, yürürlükte bu-
lundukları sürece hakkında kesinleşmiş bir yaptı-
rım kararı bulunan herkese koşulları çerçevesinde
uygulanır. Bu kişilerin vatandaş veya yabancı olma-
sının bir önemi bulunmaz.
Ancak, yaptıkları görevin niteliği göz önüne alı-
nan bazı kişiler açısından istisnalar söz konusudur.
Bu kişilerin hukuki konumları bazı hallerde infazın
ertelenerek ileri tarihe bırakılmasını gerektirir.
Bu bağlamda, milletvekilleri hakkında seçimin-
den önce veya sonra verilmiş bir mahkumiyet kara-
rının infazı üyelik sıfatının sona ermesine kadar er-
telenir ve üyelik süresince zamanaşımı işlemez (Ay
m.83/3). Milletvekillerine tanınan bu ayrıcalığın
nedeni, milletvekillerinin fiilen Meclis çalışmaları-
na katılmalarını sağlamaktır.
Milletvekilinin seçilmeye engel bir suçtan mah-
kumiyete uğraması halinde ise milletvekilliği düşer
(Ay m.84). Bu durumda ertelemeye yer verilmeden
cezanın infazına geçilir.
9
1
İnfaz Hukukunun Temel Kavramları, Cezanın İnfazının Amacı, İnfaz Hukukuna Hakim Olan İlkeler
İnfaz Hukukunun Tarihi Gelişimi
İnfaz Hukukunun tarihi gelişimi konusunda
aşağıda önce genel açıklama yapıldıktan sonra, ce-
zanın amacı ve uygulanmasındaki özellikler dört
dönemde incelenmiştir: 1) Kişisel intikam dönemi,
2) Kamusal ve ilahi adalet dönemi, 3) Aydınlanma
dönemi, 4) Çağdaş dönem.
Genel Olarak
İnfaz hukukunda tarihi gelişim cezanın amacı
ve türleri bakımından ortaya çıkan farklı yaklaşım-
lara paralel olarak ilerlemiştir. Cezanın amacı baş-
langıçta intikam ve ödetme olmuştur. Daha sonra
suçun önlenmesi ve giderek suç işleyenin ıslahı
hedefleri öne çıkmıştır. Zamanla yaptırım olarak
bedensel cezalar, sürgün, para cezaları yerine veya
yanı sıra özgürlüğü bağlayıcı cezalar uygulanmaya
başlanmış ve bu cezaların yerine getirilme şekli ile
yerine getirilme mekanları önem kazanmıştır.
dikkat
Cezanın amacı ve türleri bakımından ortaya çı-
kan farklı yaklaşımlara paralel olarak, infaz hu-
kukunda tarihi gelişim ilerlemiştir.
Kişisel İntikam Dönemi
Devlet kavramının ortaya çıkmadığı ilkel dö-
nemlerde kişilere zarar veren bazı eylemler karşı-
lığında bizzat suçtan zarar gören, ailesi, klanı veya
kabilesi zarar verene veya yakınlarına yaptırım uygu-
lamışlardır. Kişisel intikam dönemi olarak isimlendi-
rilen bu en eski dönemde kişisel öç alma, genellikle
verilen zarardan çok daha fazla zarar verme biçimin-
de uygulanmış; buna da karşılık verilmesi, intikam
alma saldırılarının devam edip gitmesine yol açmış-
tır. Bu nedenle, kişisel intikam almayı sınırlandıran
bir uygulama şeklinde ortaya çıkan kısas (yapılan ey-
leme eşdeğer karşılığın uygulanması, göze göz-dişe diş)
olumlu bir gelişme olarak değerlendirilir. Yine bu
dönemde ortaya çıkan uzlaşma veya tazminat ödeme
de, kişisel intikam almayı sınırlandırmıştır.
dikkat
Uzlaşma veya tazminat ödeme usulünde suç iş-
leyen kişinin mağdura ödeyeceği bir bedelle ta-
raflar anlaşmakta ve zarar gören, kişisel intikam
alma hakkından feragat etmekteydi.
10
Kamusal ve İlahi Adalet Dönemi
Ceza hukukunun gelişim sürecinde kamusal
ve ilahi adalet dönemi olarak isimlendirilen ikinci
dönemde, devletin örgütlendiği ve kamu otorite-
sinin oluştuğu toplumlarda, suç işleyenleri kamu
otoritesini ellerinde bulunduranlar cezalandırmış-
lardır. Bu dönemin özelliği kamu gücünü ellerinde
bulunduranların kendilerini Tanrı’nın temsilcisi
olarak görmeleri ve toplum düzenini bozanlar ka-
dar, din kurallarına uymayanlara da ağır yaptırım-
lar uygulanmasıydı. Böylece, bu dönemde cezalar,
toplumsal intikam ve ibret temeline dayanmakta,
cezanın amacının korkutarak toplumu savunma
olduğu düşünülmekteydi. Bu nedenle de cezalar
şiddetli idi. Öte yandan, bu dönemde suçlar aynı
zamanda günah sayıldıklarından, cezanın suçluları
günahlarından arındırdığı, böylece suçluların ke-
faretlerini ödedikleri düşünülmüştür. Suçluya acı
çektirmekle, günahlarının kefaretinin ödetildiği
kabul edilmiştir. Cezalar suç işleyenlerin yakınları-
na, mirasçılarına da etki etmekteydi.
dikkat
Kamusal ve ilahi adalet döneminde, hükümlü-
lerin ıslâhına yönelik düşünceler ve çalışmalar
henüz ortaya çıkmamıştır.
Aydınlanma Dönemi
Aydınlanma dönemi olan üçüncü dönem, bir
önceki dönemin şiddetli ceza uygulamalarına ve
kamu gücünün kötüye kullanılmasına tepki ola-
rak oluşan dönemdir. Bu dönemde sanıkların ve
hükümlülerin tutuldukları yerlerdeki yaşam koşul-
larını düzeltme, cezalarda yumuşama ve cezaların
yerine getirilmesinde suçlunun kişiliğini göz önünde
bulundurma eğilimleri ortaya çıkmıştır. 1789 Fran-
sız İhtilali’nden sonra, cezaların eşitliği ve kişiselliği
kavramları, suçların ve cezaların yasallığı ilkesi yasa-
larda yer almaya başlamış; ölüm cezasını gerektiren
haller azaltılmış ve vahşi infazlara son verilmiştir.
dikkat
Aydınlanma döneminde; Voltaire, Montesqui-
eu, Rousseau ve Beccaria gibi düşünürler, eleş-
tirilerini yapıtlarıyla ortaya koymuş ve cezanın
amacı üzerinde düşünülmeye başlanmıştır.

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
Çağdaş Dönem
Aydınlanma döneminden günümüze uzanan
evre çağdaş dönem olmaktadır. Bu dönem, ceza hu-
kukunun, toplum yaşamına ancak zorunlu oldu-
ğu ölçüde müdahale etmesi gerektiğinin ve diğer
amaçları yanında, cezanın başlıca hedefinin suçlu-
nun topluma yeniden kazandırılması olduğunun
kabul edildiği dönemdir. Bu evre, ceza hukukunda
otoriterliğin, bireye göre devletin ön plana alınma-
sının gerilediği, liberal yaklaşımların yükseldiği bir
zaman dilimidir. Ceza ve ceza muhakemesi huku-
kunda insan hak ve özgürlüklerini korumaya, bire-
yi devlet karşısında ilk plana almaya bu dönemde
başlanmıştır. Bu dönemde ceza hukukundaki geliş-
meler devam etmektedir.
dikkat
Sanık ve hükümlü haklarını tanımaya ve özgür-
lüğü bağlayıcı cezaların infaz edildiği mekanla-
rın koşullarını düzeltmeye yönelik tüm ilkeler
çağdaş dönemin ürünüdür.
Ceza hukuku yaptırımlarının bireylerin aile ya-
şamlarını, dinsel görevlerin yerine getirilmesini ve
sosyal davranış kurallarını düzenlemeyi uygulanma
alanına alması anlayışı bu dönemde terkedilmiştir.
Ceza hukuku yaptırımları artık kişi hak ve özgür-
lüklerini, teknolojik gelişmelerin ortaya çıkardığı
yeni ilişkileri düzenlemeye, sınırlandırmaya ve ko-
rumaya yönelmiştir.
Hapis Cezalarının Gelişim Süreci
Aydınlanma döneminden itibaren cezanın ama-
cına ve çeşitlerine dair farklı görüşler ileri sürülmüş
ve hükümlünün özgürlüğünü kısıtlamaya yönelik
hapis cezaları ön plana çıkmıştır.
dikkat
Hapis cezaları cezaevlerinde infaz edilmektedir.
Bugünkü anlamda ilk cezaevleri Avrupa’da
16.yüzyılda yapılmaya başlanmıştır. Ancak, cezaev-
leri başlangıçta suç işleyenlerin geçici bir süre tu-
tuldukları yerler olarak görülmüştür. Cezaevlerinin
insanları cezalandırma ve ıslah etme işlevini göre-
1
ceği düşünülmemiştir. 18.yüzyılın sonlarından iti-
baren cezaevinde ıslah veya iyileştirme kavramı be-
lirmeye başlamıştır. Bu gelişmede John Howard’ın
cezaevlerinin durumunu anlattığı 1777 tarihli “İn-
giltere ve İskoçya’da Hükümlülerin Durumu” adlı
ünlü eserinin de payı vardı. Aynı dönemde ölüm
cezaları azaltılmış ve bedensel cezalardan giderek
vazgeçilmiştir. Bu durum hapis cezalarına ağırlık
verilmesi sonucunu doğurmuş; hükümlülere uygu-
lanacak rejim önem kazanmaya başlamıştır.
John Howard’ın eserinde ileri sürdüğü şu gö-
rüşler o dönemde hapis cezalarının infazı bakımın-
dan etkili olmaya başlamıştır:
• Hükümlüler birbirlerinden etkilenmemele-
ri için gece ve gündüz ayrı yerlerde bulun-
durulmalıdır.
• Cezaevlerinde sağlıklı koşullar sağlanmalıdır.
• Hükümlüler zorunlu olarak çalıştırılmalıdır.
• Hükümlülere çalışmaları karşılığında ücret
verilmelidir.
Günümüzde cezaevlerinin yönetimi, cezaevle-
rindeki koşullar, cezaevlerinde uygulanacak infaz
rejimleri, hükümlülerin hakları konuları uluslara-
rası kurumlar tarafından ele alınarak düzenlenen
belgelerde gösterilmektedir.
Ülkemizdeki Gelişim Süreci
Aşağıda önce Osmanlı Devleti Döneminde ve
daha sonra Cumhuriyet döneminde hapis cezaları-
nın gelişim süreci ele alınmıştır.
Osmanlı Devleti Dönemi
Osmanlı Devleti Döneminde önceleri İslam Hu-
kukuna hakim olan yaptırımlar uygulanmıştır. Ön
planda bedene yönelik cezalar vardır ve hapis cezala-
rına yer verilmemiştir. Suçlanan kişilerin mahzen gibi
yerlerde özgürlüğünün kısıtlanması borcu ödetme,
ölüm cezasını infaz etme amacına yönelik olmuştur.
Bugünkü anlamda cezaevleri bulunmamıştır.
Osmanlı Devletinde Tanzimat Fermanının ila-
nından sonra İslam hukuku ile Batı hukuku bir
arada uygulanmıştır. Bu dönemde çıkarılan 1840,
1851 ve 1858 tarihli ceza kanunlarında İslam Hu-
kukundan gelen cezaların yanı sıra hapis cezası da
yer almaya başlamıştır. Bu yaptırımlar hapis, idam,
kürek, pranga (ayağına zincir bağlanarak çalıştırıl-
ma), kalebentlik (etrafı surlarla çevrili güvenli ka-
11
1
İnfaz Hukukunun Temel Kavramları, Cezanın İnfazının Amacı, İnfaz Hukukuna Hakim Olan İlkeler
lede ikamet etme), nefy (bulunduğu yerden başka
yere gönderilme), ömür boyu memuriyetten uzak-
laştırma, medeni hakları kullanmaktan yoksun bı-
rakılma ve para cezaları olmuştur.
dikkat
1858 Tarihli Ceza Kanunu’nda hapis cezasının
süresi 24 saat ile üç yıl arasında gösterilmiş; ha-
pis cezası devlet cezaevlerinde mahkumiyet süresi
içinde kalmak olarak tanımlanmıştır.
Osmanlı Devletinde cezaevi olarak önceleri
kale burçları kullanılmış ve bunlara zin-
dan denilmiştir.
1850 yılından itibaren cezaevleri koşulları göz-
den geçirilmeye, 1870 yılından itibaren ise cezaevi
binaları yapılmaya, infaz ve yönetimle ilgili kurallar
konulmaya başlanmıştır. Hükümlü sayısının çok-
luğu dolayısıyla binalar yetersiz kalmış ve iyi koşul-
lar sağlanamamıştır. Hukuk ve ticaret mahkemeleri
kararıyla hapsedilenler ile işledikleri suç dolayısıyla
haklarında mahkumiyet kararı verilenler ayrı ceza-
evlerine konulmuşlardır.
İdam cezası Osmanlı Devletinde uygulanmış,
1858 tarihli Ceza Kanunu’nda da bu cezaya yer ve-
rilmiştir. Mahkemenin verdiği ve Temyiz Mahke-
mesince onaylanan idam cezası Padişah tarafından
başka bir cezaya çevrilebilirdi.
Kürek cezası, hükümlünün ayaklarında demir
olduğu halde ömür boyu veya süreli olarak (3 yıl-
on beş yıl) zorlu işlerde çalıştırılması demektir.
Aynı zamanda hükümlünün teşhiri usulü de uygu-
lanırdı. Hükümlü infaz sırasında medeni haklarını
kullanamaz; kendisine bir vasi tayin edilirdi. Kürek
cezası alan kişiye ömür boyu rütbe ve memuriyet-
ten mahrumiyet cezası da verilirdi.
Kalebentlik devletçe tayin edilen bir mahalde
(etrafı kale denilen surlarla çevrilmiş olan güvenli
şehirlerde) ömür boyu veya süreli olarak tutulma
anlamına gelmektedir. Bu yerler hapishane değil-
dir. Bu şahıslar kürek cezası alanlardan farklı olarak
zorlu işlerde kullanılmaz, teşhir olunmaz ve demire
vurulmazdı.
12
Nefy cezası suçlunun devletçe tayin olunan bir
mahalle gönderilmesi; belli bir yerde ikamet yü-
kümlülüğünün bulunması demektir. Bu ceza öz-
gürlüğü bağlayıcı değil sınırlandırıcı niteliktedir.
Ömür boyu sürebileceği gibi, üç ay-üç yıl gibi sü-
reli de olabilirdi.
Teşhir cezaya hükmeden karar özetinin uzaktan
görülecek büyüklükteki harflerle yazılıp çok işlek
bir cadde veya meydana götürülen hükümlünün
göğsüne takılması ve onun bu şekilde iki saat bek-
letilerek oradan geçenlerin görmesinin sağlanması
demekti. Daha sonra hükümlü cezalandırma ma-
halline geri götürülürdü.
Cumhuriyet Dönemi
Cumhuriyet Döneminde 1926 yılında 765 sayılı
Türk Ceza Kanunu yürürlüğe girmiş; suçlar cürüm
ve kabahat olarak gösterilmiştir.
dikkat
Cürüm cezaları idam, ağır hapis, hapis, sürgün,
ağır para cezası, kamu hizmetlerinden yasaklılık,
kabahat cezaları ise hafif hapis, hafif para cezası
ile belli bir meslek veya sanatın tatili icrası olarak
belirlenmiştir.
765 Sayılı Türk Ceza Kanunu 2005 yılında yü-
rürlükten kaldırılmış, yerini 5237 sayılı Türk Ceza
Kanunu almıştır. 765 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda
özgürlüğü bağlayıcı cezaların nasıl infaz edileceği
gösterilmiştir. Bu dönemde cezaevlerindeki olumsuz
koşulları düzeltme çalışmaları başlamış, hükümlülerin
ıslahı için çalıştırma aracına başvurma hedeflenmiştir.
765 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda ağır hapis
cezasının ilk infaz şekli iki devreye ayrılmıştır. İlk
devrede gece gündüz bir hücrede tutulma uygula-
ması vardı. Ömür boyu sürecek olan ağır hapsin
ilk üç yılı, süreli olan hapis cezasının ise (altı aydan
az üç yıldan fazla olmamak koşuluyla) altıda birine
eşit ilk devresi geceli-gündüzlü bir hücrede geçirili-
yordu. İkinci devre ise hükümlünün geceleri yalnız
olarak hücrede bulundurulması ve gündüzleri ko-
nuşmamak koşuluyla diğer hükümlülerle bir arada
bulunarak çalıştırılması şeklinde infaz ediliyordu.
1933 yılında bu sistem değiştirilerek hücrede tutul-
ma uygulaması kaldırılmışsa da üç yıl sonra tekrar

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
getirilmiştir. Ağır hapis cezasının infazında derece-
li sistem uygulanarak 1936’da dört devre, 1953’te
ise üç devre belirlenmiştir. Bu devrelerin ilkinde
hükümlünün geceli-gündüzlü hücrede tutulması
öngörülmüştür. Ancak, cezaevlerinde yeterli sayıda
hücre bulunmaması hükümlülerin hücrede tutul-
masını engellemiştir.
Cumhuriyet Döneminde yeni cezaevleri inşa
edilmiş, örneğin 1936 yılında İmralı Adasında iş
esasına dayalı bir cezaevi açılmıştır. Ceza ve tu-
tukevlerinin yönetimi konusunda 1941 yılında
“Ceza ve Tevkifevleri Nizamnamesi” isimli tüzük
yürürlüğe konulmuştur.
1965 yılında 13.07.1965 gün ve 647 sayılı Ce-
zaların İnfazı Hakkında Kanun yürürlüğe girmiş,
çağdaş infaz kuralları getirilmeye çalışılmıştır. Bu
Kanunla ağır hapis cezasının infazında dereceli sis-
tem uygulamasına son verilmiş ve (1936 yılında
ömür boyu sürecek olan şekli kaldırılmış bulunan)
sürgün cezası kaldırılmıştır. 2004 yılında ise (1984
yılından itibaren uygulaması yapılmayan) ölüm ce-
zası kaldırılmıştır. 647 Sayılı Kanun’da hükümlü-
lere izin verilmesi, kurumda disiplinin sağlanması,
şartla salıverme konuları düzenlenmiştir.
647 sayılı Kanun’da hapis cezası uzun ve kısa
süreli olarak iki başlık altında toplanmıştır. Uzun
süreli hapis cezasının infazının hükümlülerin sınıf-
landırılması amacıyla gözlemleme dönemi ile baş-
laması öngörülmüştür. Bu Kanun’da hükümlüler
için (ücret ödenmek suretiyle) zorunlu çalışmaya
yer verilmiştir.
647 Sayılı Kanunda bir yıl ve daha az süreli ha-
pis cezası kısa süreli hapis cezası olarak tanımlan-
mıştır. Kısa süreli hapis cezası alanların uzun süreli
hapis cezası hükümlülerinden farklı cezaevlerinde
veya aynı cezaevinde ayrı kısımlarda tutulmaları
öngörülmüştür. Kısa süreli hapis cezaları başka ce-
zaya, tedbire çevrilebilir; belli koşullarla evde ya da
geceleri veya hafta sonları girmek suretiyle cezae-
vinde çektirilebilirdi.
647 Sayılı Cezaların İnfazı Hakkında Kanun
2005 yılında yürürlükten kaldırılmış, bu kanunun
yerini 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin
İnfazı Hakkında Kanun almıştır.
İnfaz Hukukunun Kaynakları
İnfaz hukukunun kaynakları; Anayasa, yasalar,
yönetmelikler ve sözleşmelerdir.
1
Anayasa
Anayasa, devletin esas kuruluşu ile bireylerin
temel hak ve özgürlükleri konusundaki kuralları
içerir. Hukuk kuralları hiyerarşisinde en üstte yer
alan anayasal kurallar diğer hukuk dallarında oldu-
ğu gibi infaz hukukunda yapılacak düzenlemelerde
de uyulması gereken çerçeveyi belirler. Bu anlamda
Anayasa infaz hukukunun temel kaynaklarındandır.
dikkat
Anayasa’da devletin insan haklarına saygılı, de-
mokratik, laik ve sosyal devlet olma nitelikleri
vurgulanmaktadır (Ay m.2). İnfaz hukuku kural-
ları öncelikle bu ilkeler ışığında düzenlenmelidir.
Öte yandan, Anayasa’nın 17/1.maddesinde her-
kesin yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma
ve geliştirme hakkına sahip olduğu gösterilmek-
tedir. Cezanın infazında bu hükmün göz önünde
bulundurulması gerekir.
İşkence ve eziyet yasağı, insan onuruyla bağ-
daşmayan ceza konulması yasağı anayasal güvence
altındadır ve cezanın infazını da kapsadığı kuşku-
suzdur. Anayasa’nın 17/3.maddesinde “Kimseye
işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiye-
tiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi
tutulamaz” denilmektedir.
Ceza ve ceza yerine geçen güvenlik tedbirlerinin
ancak kanunla konulacağı; suçluluğu hükmen sa-
bit oluncaya kadar kimsenin suçlu sayılamayacağı,
ceza sorumluluğunun şahsi olduğu anayasal güven-
ce altında bulunan ilkelerdir (Ay m.38/3,4,7).
Anayasa m.38/9’a göre, ölüm cezası ve genel
müsadere cezası verilemez. Anayasa m.38/10 cüm-
le 1’e göre, idare kişi hürriyetinin kısıtlanması so-
nucunu doğuran bir yaptırım uygulayamaz.
Hakim bağımsızlığı Anayasa’nın 138.madde-
sinde vurgulanmaktadır. Yargılamanın bağımsız
mahkemelerce yapılarak verilen kararların kesinleş-
mesinden sonra cezanın infazına geçilecektir.
Yasa
İnfaz hukukunun temel kaynağı 5275 sayılı
Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında
Kanun’dur. Bu kanun infaz hukukuna ilişkin ku-
ralları içermektedir. Ayrıca cezanın infazıyla ilgili
başka yasalar da vardır.
13
1
İnfaz Hukukunun Temel Kavramları, Cezanın İnfazının Amacı, İnfaz Hukukuna Hakim Olan İlkeler
5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik
Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun
İnfaz hukukunun temel kaynağı, 13.12.2004
gün ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirleri-
nin İnfazı Hakkında Kanun’dur (RG 29.12.2004,
No.25685). Bu Kanun l Haziran 2005 tarihinde
yürürlüğe girmiştir. 5275 Sayılı Kanunun amacı
“ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazına ilişkin usul
ve esasları düzenlemek”tir.
Daha önce yürürlükte bulunan 13.07.1965 gün
ve 647 sayılı “Cezaların İnfazı Hakkında Kanun”
5275 sayılı Yasa’nın yürürlüğe girmesiyle birlikte
yürürlükten kalkmıştır.
5275 Sayılı Kanun 124 madde, 1 ek madde ile
8 geçici madde içermektedir. Yasa önce iki kitaba
ayrılmaktadır. Her bir kitap kısımlara, kısımlar ise
bölümlere ayrılmaktadır.
Birinci Kitap, “Amaç ve Temel İlkeler, Hapis
Cezası ve Güvenlik Tedbirleri” başlıklıdır. Birinci
Kitap beş kısımdan oluşmaktadır. Bunlar “Amaç ve
Temel İlkeler”, “Hapis Cezaları ve Güvenlik Tedbir-
leri”, “Ceza İnfaz Kurumunda Hükümlünün Hak-
ları, Güvenceleri ve Kısıtlamalar”, “İyileştirme” ile
“Salıverme Öncesi ve Sonrası Hükümlüye ve Eski
Hükümlüye Yardım” başlıklarını taşımaktadır.
İkinci Kitap “Diğer Cezalar, Tedbirler, Koşullu
Salıverilme ve Tutukluluk başlıklıdır. İkinci kitap iki
kısımdan oluşmaktadır. İlk kısım “Diğer Cezalar”,
ikinci kısım ise “Tedbirler ve Tutukluluk” başlıklıdır.
Diğer Yasalar
İnfaz hukukuyla ilgili diğer yasaların başlıcaları
şunlardır:
16.05.2001 Gün ve 4675 sayılı İnfaz Hakim-
liği Kanunu: Bu Kanun infazın adli makamlarca
denetlenmesini sağlayan hükümler içermektedir.
Bu Kanun’da infaz hakimlerinin ceza infaz ku-
rumları ile tutukevlerinde bulunan hükümlü ve
tutuklular hakkında yapacağı işlemler, verecekleri
kararlar ve başvuruları incelemeyle ilgili kurallar
gösterilmektedir.
14.06.2001 Gün ve 4681 sayılı Ceza İnfaz Ku-
rumları ve Tutukevleri İzleme Kurulları Kanunu:
Bu Kanunda, infaz kurumları ile tutukevlerinin
yönetim, işleyiş ve uygulamalarını yerinde görmek,
incelemek, bilgi almak ve tespitleri rapor haline ge-
tirerek yetkili ve ilgili mercilere sunmak suretiyle
izlenmesine yer verilmektedir.
14
03.07.2005 Gün 5402 sayılı Denetimli Serbest-
lik Hizmetleri Kanunu: Bu Kanunda denetimli ser-
bestlik ve koruma kurullarının kuruluş, görev ve
çalışma esas ve usulleri düzenlenmektedir.
23.04.2016 Gün ve 6706 sayılı Cezaî Konular-
da Uluslararası Adlî İşbirliği Kanunu: Bu Kanunda
cezai konularda uluslararası adli iş birliğinin usul ve
esasları düzenlenmektedir.
12.04.1991 Gün ve 3713 Sayılı Terörle Müca-
dele Kanunu: Bu Kanunda terör suçlarına ilişkin
hükümler yer almaktadır.
03.07.2005 Gün ve 5395 Sayılı Çocuk Koru-
ma Kanunu: Bu Kanunda korunma ihtiyacı olan
ve suça sürüklenen çocukların korunmasına, hak-
larının ve esenliklerinin güvence altına alınmasına
ilişkin usul ve esaslar düzenlenmektedir.
dikkat
20.03.2012 Gün ve 6284 sayılı Ailenin Korun-
ması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair
Kanun: Bu Kanunda şiddete uğrayan veya şiddete
uğrama tehlikesi bulunan kadınların, çocukların,
aile bireylerinin ve tek taraflı ısrarlı takip mağdu-
ru olan kişilerin korunması ve bu kişilere yönelik
şiddetin önlenmesi amacıyla alınacak tedbirlere
ilişkin usul ve esaslar düzenlenmektedir.
Yönetmelik
Yönetmelik, kanunların ve Cumhurbaşkanlığı
kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere
bunlara aykırı olmamak koşuluyla çıkarılan metin-
lerdir (Ay m.124).
İnfaz hukukuna ilişkin konuları düzenleyen
başlıca yönetmelikler şunlardır:
• Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri İzle-
me Kurulları Yönetmeliği (RG 07.08.2001
No.24486).
• Ceza İnfaz Kurumlarında Bulundurulabile-
cek Eşya ve Maddeler Hakkında Yönetme-
lik (RG 17.06.2005 No.25848).
• Gözlem ve Sınıflandırma Merkezleri Yönet-
meliği (RG 17.06.2005 No.25848).
• Hükümlü ve Tutukluların Ziyaret Edilme-
leri Hakkında Yönetmelik (RG 17.06.2005
No.25848).

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
• Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeli-
ği (RG 05.03.2013 No.28578).
• Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yö-
netmeliği (RG 02.09.2012 No.28399).
• Hükümlü ve Tutuklulara Yakınlarının
Ölümü veya Hastalığı Nedeniyle Verilebi-
lecek Mazeret İzinlerine Dair Yönetmelik
(28.06.2013 No.28691).
• Çocuk Koruma Kanununun Uygulanması-
na İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönet-
melik (RG 24.12.2006 No.26386).
Tüzük çıkarılmasıyla ilgili Anayasa m.115 yü-
rürlükten kaldırılmıştır. Ancak, 20.03.2006 gün
ve 2006/10208 sayılı Ceza İnfaz Kurumlarının
Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı
Hakkında Tüzük infaz hukukunda kaynak olma-
ya devam etmektedir. Çünkü, Anayasa’da geçici
madde 21/F hükmüne göre, tüzükler yürürlükten
kaldırılmadıkça geçerliliğini sürdürür (21.01.2017
gün ve 6771 sayılı Kanun m.17).
Sözleşmeler
Usulüne göre yürürlüğe konulmuş olan millet-
lerarası sözleşmeler kanun gücünde olduklarından,
bunlar da infaz hukukunun kaynaklarıdır.
Milletlerarası Sözleşmelerin İç Hukuktaki
Değeri
Anayasa m.90/5’e göre, “Usulüne göre yürürlüğe
konulmuş milletlerarası antlaşmalar kanun hükmün-
dedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası
ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz. Usulüne
göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere
ilişkin milletlerarası andlaşmalarla kanunların aynı
konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabile-
cek uyuşmazlıklarda milletlerarası andlaşma hüküm-
leri esas alınır”.
2004 yılında Anayasa m.90’da yapılan değişik-
likten önce tartışmalı olan milletlerarası sözleşme-
lerin iç hukuktaki yeri ve değeri konusu yapılan
düzenlemeyle açıklığa kavuşmuştur.
1
dikkat
Milletlerarası sözleşmelerin iç hukuktaki niteliği
konusunda, bunların kanun hükmünde oldukları
belirtildikten sonra, ayrıca milletlerarası sözleşme-
ler hakkında Anayasa’ya aykırılık iddiası ile dava
açılamayacağı da öngörülmüştür (Ay m.90/5).
07.05.2004 gün ve 5170 sayılı yasayla Anayasa
m.90’a eklenen hükme göre ise, usulüne göre yü-
rürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin
milletlerarası andlaşmalarla kanunların aynı konu-
da farklı hükümler içermesi nedeniyle uyuşmazlık
çıkması halinde esas alınacak olan kanun değil,
milletlerarası andlaşma hükümleri olacaktır.
O halde yasa hükümleriyle milletlerarası söz-
leşme hükümleri arasında çatışma olması halinde
şu koşullarla milletlerarası sözleşme hükümlerine
öncelik verilecektir:
• Sözleşmenin usulüne göre yürürlüğe konul-
muş olması,
• sözleşmenin temel hak ve özgürlüklere iliş-
kin bulunması.
Çeşitli Sözleşmeler
Taraf olduğumuz ve infaz hukukunda etkisi bulu-
nan milletlerarası sözleşmelerin başlıcaları şunlardır:
10 Aralık 1948 tarihli Birleşmiş Milletler İn-
san Hakları Evrensel Bildirgesi (RG 27.05.1949,
No.7217),
4 Kasım 1950 tarihli İnsan Haklarını ve Ana
Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşme (Avrupa İnsan
Hakları Sözleşmesi) (RG 19.03.1954, No.8662),
1975 tarihli İşkence ve Diğer Zalimane, Gayri-
insani veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı
Birleşmiş Milletler Sözleşmesi (RG 29.04.1988,
No.19799),
1987 tarihli İşkencenin ve Gayriinsani ya da Kü-
çültücü Ceza veya Muamelenin Önlenmesine Dair
Avrupa Sözleşmesi (RG 26.02.1988, No.19737),
15
1
İnfaz Hukukunun Temel Kavramları, Cezanın İnfazının Amacı, İnfaz Hukukuna Hakim Olan İlkeler

1989 tarihli Çocuk Hakları Sözleşmesi (RG 27.01.1995 No.22184),

1979 tarihli Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi (CEDAW) (RG 14.10.1985
No.18889) ,
2011 tarihli (toplumsal cinsiyete dayalı tüm şiddet eylemlerini önleme amaçlı) Kadınlara Yönelik Şiddet
ve Ev İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadele Hakkındaki Sözleşme (RG 29.11.2011 No.28127).
Avrupa Konseyi tarafından hazırlanan ve Türkiye’nin 1954’te onayladığı İnsan Hakları Avrupa Sözleş-
mesi (İHAS) özellikle etkin bir sözleşmedir. Çünkü bu Sözleşme uluslararası yargı denetimi mekanizması
ile bireysel başvuru sistemini kurmuştur. Bu Sözleşme’de, insan hak ve özgürlüklerinin güvenceleri belir-
lenmiştir. Sözleşme’yle güvence altına alınan bir hak ya da özgürlüğün sözleşmeci devlet tarafından çiğnen-
mesi durumunda mağdur olan birey, iç hukuk yollarını tükettikten sonra, o devleti Avrupa İnsan Hakları
Mahkemesine şikâyet edebilir. Bu sistem 1987’den itibaren Türkiye’yi de yakından ilgilendirmektedir.
Çünkü bu tarihten itibaren Türkiye Sözleşme’nin bireysel başvuruya ilişkin hükmünü tanımış ve 1990’dan
itibaren geçerli olmak üzere Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (o dönemdeki Divan’ın) zorunlu yargı
yetkisini kabul etmiştir.
Öğrenme Çıktısı
1 İnfaz hukukunu tanımlayabilme ve infaz hukukunun niteliğini, bağımsızlığını, diğer hukuk
dalları ile ilişkisini anlatabilme
2 İnfaz hukuku kurallarının yürürlüğe girmesini, yer ve kişi bakımından uygulanmasını
açıklayabilme
3 İnfaz hukukunun tarihi gelişimini ve kaynaklarını anlatabilme

Araştır 1 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Anayasamızda kimseye iş-

kence ve eziyet yapılama-
yacağını, kimsenin insan
onuruyla bağdaşmayan bir
cezaya ve işleme tâbi tutu-
lamayacağını belirten, dola-
yısıyla infaz hukukunu ilgi-
lendiren madde hangisidir?.
Anayasa’mızın hangi mad-
Ceza hukukunu ve İnfaz
delerinin, hangi noktalarda
hukukunu “yaptırım” açı-
infaz hukukunu ilgilendir-
sından değerlendirin.
diğini belirtin.

CEZANIN İNFAZININ AMACI

Aşağıda önce genel olarak cezanın infazının amacından bahsedilmekte, daha sonra sırasıyla hükümlüyü
ıslah etme - yeniden sosyalleştirme konusu ve hükümlülerin haklarının belirlenmesi ve çalıştırılması konu-
su, 5275 Sayılı Yasa’ya göre infazın amacı, infaz süresince izlenen amaca ulaşma yöntemleri, son olarak ise
infazın temel ilkeleri incelenmektedir.

Genel Olarak
Suç karşılığında devlet tarafından uygulanan yaptırım olarak ceza, toplumun varlığı ve hukuk düzeninin de-
vamı için zorunlu görülür. Ceza özgürlüğe veya mal varlığına yönelik olabilir. Hapis cezası özgürlüğü kısıtlama,
para cezası ise mal varlığında azalmaya sebebiyet verme suretiyle yoksunluk duygusu uyandırarak etkili olacağı
varsayılan yaptırımlardır. Ceza yoluyla verildiği kabul edilen uyarı üzerine hükümlünün tekrar suça yönelmeye-
ceği, suçların cezalandırıldığını görmekle de suç işlemeyi düşünenlerin suça yönelmekten çekinecekleri varsayılır.

16
 1
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

Çağdaş hukukta cezanın infazının amacı hükümlünün ıslahını sağlamaktır. Bu görev devlet tarafından
yerine getirilmelidir. Hükümlünün ıslah edilmesi hedefine en uygun cezanın hapis cezası olduğu kabul
edilmektedir. Hapis cezası cezaevinde infaz edileceği için ıslah rejimi uygulanmasına elverişli olur. Bu ne-
denle hapis cezalarının infazının amacını belirleme öne çıkmakta, infazın amacı kavramı öncelikle hapis
cezasının amacı şeklinde ele alınmaktadır.

Araştırmalarla
İlişkilendir
Anayasa Mahkemesi, 09.03.1971 gün ve 42/30 sayılı kararında cezaların infazında toplumun öç
alma duygularını tatmin etmeyi ve ceza yaptırımlarının etkili bir ibret olması esasını benimseyen eski
ceza hukuku anlayışının günümüzde terkedildiğini vurgulamaktadır.
Yüksek Mahkeme’ye göre, “Batı ülkelerinde, bu anlayışın yerine suç işleyenleri kişiliklerine uygun
eğitim, öğretim ve çalıştırma yollarıyla düzeltme ve kendilerini topluma tekrar yararlı bireyler haline
getirme gibi, hem insanca hem de toplumsal ilke ve amaçlara dayanan yeni bir sistem öngörülmüştür.
Cezaevlerinden çıktıktan sonra pişman olmuş ve artık düzelmiş bulunan kişilerin toplum içinde, yeniden
suç işlemelerine engel olunması yönünden izlenmeleri ve hatta bir bakıma suçluluğa karşı korunmaları da
bu yeni insan onuruna daha uygun düşen çağdaş yerine getirme sisteminin kapsamı içine girmektedir”
Anayasa Mahkemesi’ne göre, ıslâhın başarısında, hükümlünün bilinçli katılımını sağlamak önemli
rol oynayacaktır. Başarılı sonuç, çağımızın tüm uygar ülkelerinde gittikçe artan ölçüde uygulanan in-
fazın yumuşatılması, infaz süresince hükümlülerin çeşitli yönlerden topluma yaklaştırılması ve tekrar
kazandırılması yoluyla elde edilebilir.

Kaynak: Resmi Gazete RG 23.11.1971, No.14021

Hükümlüyü Islah Etme - Yeniden Sosyalleştirme

Hapis cezası, bir suçtan mahkum olan kişinin bir yere kapatılıp özgürlüğünün kısıtlanması suretiyle
yerine getirilen cezadır.
Hükümlünün özgürlüğü kısıtlanarak bir yere kapatılmasının amacı sadece suç işleyenlerin yaptırıma
tabi tutulduğu mesajının topluma verilmesi olmamalıdır. Amaç hükümlünün ıslah edilmesi, ileride tekrar
suç işlemeden yaşamını sürdürmesinin sağlanmasıdır. Bunun için infaz kurumunda uygulanan rejimin, gös-
terilen çabaların tümü yeniden sosyalleştirme veya topluma kazandırma ya da iyileştirme olarak isimlendirilir.
Hapis cezasının infazında yeniden sosyalleştirerek topluma kazandırma ile hedeflenen başlıca sonuçlar
şunlardır:
• Hükümlünün tekrar suça yönelmemesinin (tekerrürden korunmasının) sağlanması,
• Hükümlünün hukuka uygun hareket etmesinin sağlanması,
• Hükümlünün üretken bir birey olmasının sağlanması.

Hükümlüyü ıslah etme (iyileştirme), hü-

kümlüye daha önce kazanması gereken
genel formasyonu vermek, onun terbiye ve
bilgi eksikliğini tamamlamaya çalışmaktır.
Amaç, sadece hükümlülerin topluma za-
rar vermeyecek durumda bulundurulması
olmamalıdır.
dikkat
İyileştirme için hükümlülerin kişilikleri incelen-
meli, gözlem yapılarak hükümlüler sınıflara ay-
rılmalı, uygun program tespit edilmelidir.

17
1
İnfaz Hukukunun Temel Kavramları, Cezanın İnfazının Amacı, İnfaz Hukukuna Hakim Olan İlkeler

Hükümlülerin cezaevinde iyileştirilmesinde uygulana-

cak yöntemler için hukuki çerçeveler oluşturulmalıdır.
Hükümlülerin gruplandırılması, bu amaçları gerçek- dikkat
leştirmeye yönelik olarak yapılmalıdır. Hapis cezasının infazında hükümlünün karak-
Hapis cezasının infazında devletin tekrar suç işleme- terini değiştirmek ve tüm kötü alışkanlıklarını
den yaşamını sürdürmesi için hükümlü hakkında yeniden yok etmek gibi gerçekleşmesi olanaksız hedefler
sosyalleştirme programı uygulaması insan onuruna saygı değil, onu olabildiğince eğitme amaçlanmalıdır.
göstermenin gereğidir.
Yeniden sosyalleştirme çalışmalarının başarılı olmasın-
da özellikle şu hususlar önemlidir:
• Cezaevinde insan onuruna uygun yaşam koşulları- dikkat
nın sağlanması, Hükümlünün sorumluluk duygusu geliştirilme-
• Kurumdaki hükümlü sayısının kapasite üstü ol- li ve hükümlü hukuk kurallarına saygılı olma
maması, yönünde eğitilmelidir.
• Cezaevi personelinin eğitimli olması,
• Hükümlülerin (suç ortağı olmayan) aile bireyleriyle ilişkilerinin güçlendirilmesi,
• Hükümlülere psikolojik terapi ve danışmanlık sunulması,
• Hükümlülere tahliye sonrası için çalışmalarını kolaylaştıracak beceri/meslek/eğitim sağlanması.

Yaşamla İlişkilendir

https://www.haberler.com/cocuk-suclular-cezalarini-kitap-okuyarak-cekiyor-haberi/
“Çocuk suçlular, cezalarını ‘kitap okuyarak’ çekiyor
Gaziantep’te çeşitli suçlardan dolayı adli mercilere çıkan çocuklara kütüphanede kitap okuma cezası
veriliyor.
Gaziantep’te çeşitli suçlardan dolayı adli mercilere çıkan çocuklara kütüphanede kitap okuma cezası
veriliyor. Kitap okuma cezası alan 10 çocuk, kütüphanede kitap okuyup cezalarını çekerken, bu uygu-
lamadaki amacın kitap okuma alışkanlığı kazandırmak olduğu belirtildi.Çocuklarda artan suç oranını
önlemek amacıyla suç işleyerek adli mercilere gelen 18 yaşın altındaki çocuklara mahkemeler, ‘Kitap
okuma’ cezası veriyor.Adli makamlardan işledikleri suça göre belirli sürelerde kitap okuma cezası alan 10
çocuk Gaziantep İl Halk Kütüphanesi’ne giderek görevliler nezaretinde kitap okuyor ve kütüphaneye
geldiğine dair imza atıyor.Gaziantep Barosu Çocuk Hakları Komisyonu Başkanı Aybüken Yıldırım,
bu uygulamanın ceza değil tam aksine kitap okuma alışkanlığının kazandırmaya yönelik bir uygulama
olduğunu kaydetti.Çeşitli suçlardan adli mercilere gelen birçok çocuğa yıl içerisinde bu tür cezaların
verildiğini işaret eden Yıldırım, “Çocuklar kütüphaneye giderek en azından kütüphanenin havasını
teneffüs ederek ortama alışıyorlar. Bu şekilde çocukları suçtan uzaklaştırmak ve kitap okuma alışkanlığı
kazandırmak” dedi.Aybüken Yıldırım, 1 Haziran’da yürürlüğe giren Türk Ceza Kanunu (TCK) kapsa-
mında çıkartılan Uzlaşma Yasası ile birlikte çocuk suçları oranında yüzde 50 düşüş meydana geldiğini
söyledi.Uzlaşma Yasası ile getirilen yeni düzenlemelerle birlikte cezaevindeki çocuk suçlu oranında bü-
yük düşüş gözlendiğini ifade eden Yıldırım, “Yeni Türk Ceza Kanunu ile birlikte çocuklarımızla ilgili
yeni düzenlemeler getirildi. Bu düzenlemeler kapsamında çıkarılan Uzlaşma Yasası, büyük bir önem arz
etmektedir. Çocuklarımızın cezaevinde bulunma sayısında büyük bir düşüş gözlenmektedir. Daha önce
cezaevindeki çocuk suçlu sayısı ortalama 90 civarındayken şimdi 45-50 civarına düştü. Yani yaklaşık
yüzde 50 azalma görüldü. Çocukların hapisle ıslah edilmesi yerine, dışarıda farklı yöntemlerle ıslah edil-

18
 1
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

mesi noktasında kararlar getirilmiştir. Bu nedenle cezaevindeki çocuk sayısında büyük bir düşük göz-
lenmektedir.” diye konuştu.Her cezanın ve suçun ıslah edilme yönteminin cezaevi olmaması gerektiğini
vurgulayan Yıldırım, “Bu uygulamada karşılaştığımız değişik kararlar var. Mesela, korsan CD satışı şu
anda çok fazla. Bu işi yapan 15-18 yaş arası çocuklarımız da var. Bu konuda hakimlerimiz genellikle adli
kontrol sistemleri uyguluyor. Genellikle verilen hapis cezaları yerine, çocuklar için daha güzel olan ıslah
yöntemini uyguluyorlar. Bu cezalardan birisi de çocukların internet kafelere girişlerini engelleyen ce-
zalardır. Böylelikle çocuklar farklı bir yöntem ile çok sevdikleri internet kafeden uzaklaştırılmış oluyor.
Hakaret ile ilgili bir suçta ise bu suçu işleyenlere haftanın belirli günlerinde halk kütüphanesinde kitap
okuma cezası verilebiliyor. Adli tedbir yöntemi ile çocuğun kütüphaneye gitmesi ve o havayı teneffüs
etmesi sağlanıyor. Çocuğun kütüphanedeki insanları görerek örnek alması sağlanıyor. Bu noktada ha-
kim ve savcılarımızın vermiş olduğu bu kararlar bizler için de sevindirici oluyor. Umarım suç işleyen
çocukların sayısı azalmaya devam eder ve bu ıslah yöntemleri etkili olur” şeklinde konuştu. ”

Kaynak: CHA. Son Güncelleme: 01.01.2008 13:42

Hükümlülerin Haklarının Belirlenmesi ve Çalıştırılması

Hükümlülerin haklarının ayrıntılı olarak belirlenmesi
önemli bir konudur. Çünkü infaz kurumu, kişiyi, irade-
sine rağmen bazı uygulamaları kabule ve onlar doğrultu- dikkat
sunda hareket etmeye zorlayıcı bir kurumdur. Hükümlü olmak, temel haklardan, insan hak-
Hükümlünün ceza infaz kurumunda çalıştırılması top- larından yoksun bırakılmak demek değildir. Hü-
luma yeniden kazandırma sürecine katkı sağlayacak bir kümlü de temel haklara sahiptir.
uygulamadır.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, çalışmaya zorlan-
manın şu koşullarla Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesini
ihlal etmeyeceğine karar vermiştir (Meier/İsviçre Kararı, dikkat
09.02.2016): Hukukumuzda hükümlünün çalışması zorun-
• Çalışmanın amacının uzun süreli hapis cezasının luluğu öngörülmemiştir. İstekli hükümlüler
zararlı etkilerini telafi etmek olması, kurumdaki olanaklar ölçüsünde belirlenen ücret
karşılığında atölye veya işyurtlarında çalıştırıla-
• İşin niteliğinin hükümlünün yaşına, sağlık duru-
bilirler (5275 sayılı Kanun m.29).
muna uygun bulunması,
• Ücret verilmesi.

5275 Sayılı Yasa’ya Göre İnfazın Amacı

5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun m.3’de infazda temel amaç olarak
şu hususlar gösterilmektedir:
• Öncelikle genel ve özel önlemeyi sağlamak,
• Bu maksatla hükümlünün yeniden suç işlemesini engelleyici etkenleri güçlendirmek,
• Toplumu suça karşı korumak,
• Hükümlünün yeniden sosyalleşmesini teşvik etmek,
• Hükümlünün üretken ve kanunlara, nizamlara ve toplumsal kurallara saygılı, sorumluluk taşıyan
bir yaşam biçimine uyumunu kolaylaştıracak programlar uygulamak.
Bu hedeflere ulaşma çalışmalarında göz önünde bulundurulması gereken ilkeler ise şunlardır (5275
Sayılı Kanun m.6/1-b,f ):

19
1
İnfaz Hukukunun Temel Kavramları, Cezanın İnfazının Amacı, İnfaz Hukukuna Hakim Olan İlkeler
• Hükümlünün insan onurunun korunması
ilkesi,
• Hükümlülerin yaşam, beden ve ruh bütün-
lüklerinin korunması.
5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin
İnfazı Hakkında Kanun’da infazda temel amaçlar
arasında gösterilen genel önleme ile özel önleme
kavramları kısaca şöyle açıklanabilir:
Genel önleme cezanın ibret teşkil etme, po-
tansiyel suçlular üzerinde caydırıcı etkiye
sahip olma özelliğidir. Cezanın infazı suç
işleyenlerin cezalarının yerine getirildiği-
ni topluma gösterir. Yasa koyucu suç ta-
nımlarında yaptırımı belirlemek suretiyle
suç işlediklerinde neleri kaybedeceklerini
bireylere göstererek, onları suçtan caydır-
maya çalışır.
Özel önleme ise cezanın suç işleyen kişinin
uslanmasını sağlama, tekrar suç işlemesini
önleme özelliğidir. Cezanın infazı suç işle-
miş olan kişinin topluma kazandırılması-
nı, yeniden sosyalleşerek kurallara saygılı
bir birey haline gelmesini sağlamalıdır. Bu
amaçlara ulaşılması aynı zamanda toplu-
mu suça karşı koruma işlevini görecektir.
Hükümlünün üretken ve kanunlara, nizamlara ve
toplumsal kurallara saygılı olmasını sağlama, hüküm-
lünün ileride sorumluluk taşıyan bir yaşam biçimi-
ne uyumunu kolaylaştırma hedefine yöneliktir.
Hükümlünün infazın sonunda ne ölçüde ıslah
olduğunun tespiti zordur. Uygulanan yeniden sos-
yalleştirme programlarının başarısı hükümlülerin
elde ettikleri yeni tutum ve becerilerle orantılı ola-
rak ölçülür (5275 sayılı Kanun m.7). Bunun için
iyileştirme çabalarına yönelik olarak hükümlünün
işbirliği yapmaya istekli bulunması teşvik edilir.
Cezaevlerindeki uygulamalar hükümlülerin cezae-
vi alt kültürüne tabi olmalarını engellediği ölçüde
hükümlünün yeniden sosyalleşmesi sağlanacaktır.
20
dikkat
Cezaevinde bulunmanın olumsuz etkilerini
azaltma yollarından biri olarak getirilen dene-
timli serbestlik kurumu tahliye edilen hüküm-
lünün yeniden sosyalleşme ve toplum yaşamına
uyum sağlamayı kolaylaştıracaktır.
Amaca Ulaşma Yöntemi
İnfaz süresince, suçluyu yeniden sosyalleştirme ve
eğitme amaçlarına ulaşmak için baskıcı veya yapıcı
yöntemlerden birinin tercih edilmesi mümkündür.
Genel Olarak
Baskıcı yöntem, baskı ve korkutma ile eğitmek-
tir. Bu yöntemi savunanlar, ancak bu biçimde suç-
lunun kötü eğilimlerinin yok edilebileceğini ileri
sürerler. Ancak, çağdaş pedagoji biliminin ilkeleri
arasında baskı ve korkutmanın artık yer almadığı
kuşkusuzdur. Bu yöntem kişiyi yeniden sosyalleş-
tirmek yerine, topluma daha da yabancılaştırır.
Yapıcı yöntemde ise suçlunun kişiliği incelene-
rek iyi yönlerini geliştirme, kötü niteliklerini fren-
leme hedeflenir. Çağdaş infaz hukukunda, insan
onurunu zedelemeyen ve amaca ulaşmaya daha
elverişli bir yöntem olarak yapıcı yöntemin tercih
edilmesi gerekir.
dikkat
Tarihi süreçte insancıllaşan hapis cezasının in-
fazında amaç, insan onuruna saygılı olarak hü-
kümlüyü ıslah etmek, iyi alışkanlıklar kazandır-
mak ve tekrar suç işlemekten alıkoymaktır.
Hapis cezalarının infazının devlete yüksek mali
yük getirmesi nedeniyle bu cezaların olabildiğince
az verilmesi, örneğin şiddet içermeyen suçlarda fa-
illere hapis cezası verilmemesi düşünülebilir. Ancak
uzun süreli özgürlüğü bağlayıcı yaptırımı gerek-
tiren suçlarda hükümlüleri cezaevine koyma hala
daha tercih edilen yöntemdir.

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
5275 Sayılı Yasa’da Gösterilen
Yöntemler
Cezaevinde tutulma çeşitli olumsuzlukları bün-
yesinde barındırır. Bu nedenle hapis cezasının ken-
disinde var olan zararlı etki yapıcı niteliğini müm-
kün olduğu ölçüde azaltacak önlemler alınmalıdır.
Bu önlemler şunlardır:
• Cezaevinde olmanın sebebiyet verdiği
olumsuzlukları giderecek biçimde düzenle-
necek programlara, usullere ve araçlara baş-
vurulmalıdır.
• İyileştirme araçları hükümlünün sağlığını
ve kişiliğine olan saygısını korumasını ger-
çekleştirecek usul ve esaslara göre uygulan-
malıdır (5275 sayılı Kanun m.7/2).
• Hükümlülerin cezaevi sonrası yaşamlarına
uyum sağlamaları için cezaevlerinde eğitim
programları uygulanmalı, spor veya beden
eğitimi olanağı sağlanmalı, ziyaretçi kabulü
veya izin verme suretiyle dış dünyayla ileti-
şim kesilmemelidir.
İnfazın Temel İlkeleri
Genel Olarak
İnfaz yasaları ceza ve güvenlik tedbirlerinin na-
sıl yerine getirileceğini ortaya koyan yasalardır. Bu
yasaların hazırlanmasında göz önünde bulundurul-
ması gereken özellikler şunlar olmalıdır:
• İnfaz insancıl olmalıdır.
• İnfazda insan onuruna saygı gözetilmelidir.
• İnfaz sürecinde, hükümlünün yeniden suç
işlemesini engelleyici etkilerin güçlendiril-
mesine yönelik önlemler öngörülmelidir.
• İnfazda hükümlünün yeniden sosyalleş-
mesini teşvik edici, üretken, yazılı hukuk
kurallarına ve toplumsal kurallara saygılı,
sorumluluk taşıyan bir yaşam biçimine
uyumunu kolaylaştırıcı programlara yer
verilmelidir.
Çağdaş infaz hukukunda hapis cezasının yerine
getirileceği mekanlarda bulunması gereken özellik-
ler ve hükümlüler hakkında yapılacak işlemlerde
göz önüne alınacak hususlar ise Avrupa Konseyin-
ce hazırlanan “Özgürlüğü Kısıtlanmış Kişilerin İyi-
leştirilmesi İçin Uyulması Gerekli Kurallar”a göre
başlıca şunlardır:
1
• Cezaevlerinde aydınlatma, temizlik, giyim,
beslenme koşulları çağdaş düzeyde olmalıdır.
• Cezaevlerinde sağlık sorunlarını çözmek
için devlet tedbir almalıdır.
• Cezaevinde düzen ve disiplin sağlanmalıdır.
Disiplin cezası verilebilmeli, ancak birlikte
cezalandırma yasaklanmalıdır.
• Zincire bağlama ve demire vurma yasak
edilmelidir.
• Hükümlülerin dış dünya ile ilişki kurmala-
rına izin verilmelidir.
• Cezaevlerinde kütüphane bulunmalıdır.
5275 Sayılı Yasa’ya Göre Temel ilkeler
Hapis cezasının infaz rejimi güvenlik, düzen,
bakım ve adalet ilkeleri göz önüne alınarak ve arala-
rında denge sağlanarak düzenlenmelidir.
5275 Sayılı Yasa’da bu ilkeler doğrultusundaki
kurallar şunlardır (5275 sayılı Kanun m.6):
• Hükümlüler, ceza infaz kurumlarında gü-
venli bir biçimde ve kaçmalarını önleyecek
tedbirler alınarak düzen, güvenlik ve disip-
lin çerçevesinde tutulmalıdır.
• Ceza infaz kurumlarında hükümlülerin dü-
zenli bir yaşam sürdürmeleri sağlanmalıdır.
• Hapis cezasının zorunlu kıldığı özgürlükten
yoksunluk, insan onuruna saygının korun-
masını sağlayacak maddi ve manevi koşullar
altında uygulanmalıdır.
• Hükümlülerin Anayasa’da yer alan hakları,
infazın temel amaçları saklı kalmak üzere
5275 sayılı Kanun’da öngörülen kurallar
uyarınca kısıtlanabilir.
• Cezanın infazında hükümlünün iyileştiril-
mesi hususunda mümkün olan araç ve ola-
naklar kullanılmalıdır.
• Hükümlünün kanun ve yönetmeliklerle ta-
nınmış haklarının dokunulmazlığını sağla-
mak üzere cezanın infazında ve iyileştirme
çabalarında kanunilik ve hukuka uygunluk
ilkeleri esas alınır.
• İyileştirmeye gereksinimleri olmadığı sapta-
nan hükümlülere ilişkin infaz rejiminde bu
hükümlülerin kişilikleriyle orantılı bireysel-
leştirilmiş programlara yer verilmesine özen
gösterilmelidir.
21
1
İnfaz Hukukunun Temel Kavramları, Cezanın İnfazının Amacı, İnfaz Hukukuna Hakim Olan İlkeler

• Cezanın infazında adalet esaslarına uygun hareket edilmelidir. Bu maksatla ceza infaz kurumları
kanun ve yönetmeliklerin verdiği yetkilere dayanarak nitelikli elemanlarca denetlenir.
• Ceza infaz kurumlarında hükümlülerin yaşam hakları ile beden ve ruh bütünlüklerini korumak
üzere her türlü tedbir alınmalıdır.
• Hükümlünün infazın amacına uygun olarak kanun ve yönetmeliklerin belirttiği hükümlere uyması
zorunludur.
• Kanunlarda gösterilen tutum, davranış ve eylemler ile kurum düzenini ihlal edenler hakkında Ka-
nunda gösterilen disiplin cezaları uygulanır. Cezalara Kanunda belirtilen merciler hükmederler.
Cezalara karşı savunma ve itirazlar da Kanunun gösterdiği mercilere yapılır.
• Ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazında zalimane, insanlık dışı, aşağılayıcı ve onur kırıcı davranış-
larda bulunulamaz (5275 sayılı Kanun m.2/2).
Öğrenme Çıktısı
4 Hükümlüyü ıslah etme ve yeniden sosyalleştirme amacını açıklayabilme
5 Hükümlünün haklarının belirlenmesini ve çalıştırılmasını anlatabilme
6 5275 Sayılı Yasa’ya göre infazın amacını ve amaca ulaşma yöntemini, infazın temel
ilkelerini özetleyebilme

Araştır 2 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Hapis cezasının infazın- İnfaz süresince, suçluyu

da yeniden sosyalleştirerek
topluma kazandırma ile
hedeflenen başlıca sonuçlar
nelerdir?
İnfaz yasaların hazırlanma-
yeniden sosyalleştirme ve
sında göz önünde bulundu-
eğitme amaçlarına ulaşmak
rulması gereken ölçütler ve
hangi yöntemlerle müm-
hususlar sizce neler olmalıdır?
kündür?

İNFAZ HUKUKUNA HAKİM OLAN İLKELER

Aşağıda ayrıntılı olarak ele alınmakta olan infaz hukukuna hakim olan ilkeler; “ hukuk devleti ilkesi
”, “ insancıllık ilkesi ”, “ insan onuruna saygı ilkesi ”, “ kesin hüküm bulunması ilkesi ”, “ eşitlik ilkesi ”
olarak karşımıza çıkmaktadır.

Hukuk Devleti İlkesi

Hukuk devleti, adalet ve eşitlik ekseninde hukuk düzeni kuran ve bu düzeni her işleminde hukuk
kurallarına, anayasal normlara uymak, yargı denetimine bağlı olmak suretiyle sürdüren devlettir. Hukuk
devletinin temeli olan tüm bu ilkeler yaptırımların infazı bakımından da geçerlidir.
Cezaların infazı yöntemi insan onuruna saygılı şekilde düzenlenmelidir. Hükümlüye infaz kurumunda
yapılacak muamele, hükümlünün sahip olacağı haklar hukuk devleti ilkeleri çerçevesinde kanunla dü-
zenlenmelidir. Hukuk devleti ilkesi, cezanın infazının dü-
zenli ve güvenli bir kurumda adil olacak şekilde yerine
getirilmesini gerektirir.
dikkat
Hukuk devleti kavramı kanun devletinden farklıdır. Hukuk devleti insan haklarına saygılı ve insan
Hukuk devletini oluşturan hukuk evrensel ilkeleri içerir. haklarını koruyan devlettir.
Hukuk devletinin özünü özgürlük ve demokrasi anlayışı
oluşturur.

22

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
Evrensel ilkelere uygun olmayan, belli bir
kesimin çıkarları doğrultusunda hazırlan-
mış kanunlara yer verilen sistemler kanun
devleti olarak nitelendirilir.
İnsancıllık İlkesi
Suç işleyen bireyler hakkında uygulanacak iş-
lemlerin insancıl olması gerekir. Bu ilke, hem yar-
gılamanın yapılması ve hem de verilecek cezanın
türü ile yerine getirilmesi evreleri için geçerlidir.
Örneğin, ölüm cezasının birçok ülke yasaların-
dan çıkarılması, insancıllık ilkesinin bir uygulaması
olarak değerlendirilir. Öte yandan, işkencenin ya-
sak olması ve insan onuru ile bağdaşmayan cezalara
yasalarda yer verilmemesi gereği, yine bu ilke kap-
samında olan uygulamalardır.
dikkat
Türk hukukunda, ölüm cezasının yürürlükten
kaldırılmasının temelinde yer alan düşünce de,
“insancıllık” olmuştur.
İnsancıllık ilkesi, özgürlüğü bağlayıcı cezaların
yerine getirilmesinde ıslâhın ve failin topluma ye-
niden kazandırılmasının amaçlanmasını, cezaevle-
rinde yaşam koşullarının insan onuruyla bağdaşır
düzeyde olmasını, bedensel ceza verilmemesini
gerektirir.
İnsancıllık ilkesi doğrultusunda ceza ve güven-
lik tedbirlerinin infazında zalimane, insanlık dışı,
aşağılayıcı ve onur kırıcı davranışlarda bulunula-
mayacağı Yasa’da vurgulanmaktadır (5275 sayılı
Kanun m.2/2).
dikkat
Cezasını çekmiş olan eski hükümlünün toplum-
dan dışlanmamasını sağlayacak önlemlerin alın-
ması insancıllık ilkenin gereğidir.
İnsan Onuruna Saygı İlkesi
Aşağıda, insan onuruna saygı ilkesi hakkında
genel bilgi verildikten sonra, Avrupa İnsan Hakları
Mahkemesi kararlarına konu itibarıyla değinilecektir.
1
Genel Olarak
Bireylerin insan onuruyla bağdaşmayan bir ceza
ve muameleye tabi tutulamayacağı anayasal bir ku-
raldır (Ay m.17/3).
İnsanın maddi ve manevi açıdan kendine özgü
bir değeri vardır; bu değerden vazgeçmek mümkün
değildir.
dikkat
İnsan infazın objesi değil, süjesi olmalıdır.
İnsan onurunu ihlal eden ceza ıslah edici, yeni-
den sosyalleştirici olamaz.
Hukuk devleti insan onurunu koruyan devlet-
tir. Nitekim, Anayasanın başlangıç bölümünün 6.
paragrafında her Türk vatandaşının onurlu bir ha-
yat sürdürme, maddi ve manevi varlığını bu yön-
de geliştirme hak ve yetkisinin doğuştan itibaren
bulunduğu gösterilmektedir. Ay m.5’te ise devletin
temel amaç ve görevleri arasında insanın maddi ve
manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazır-
lama gösterilmektedir.
Ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazında zali-
mane, insanlık dışı, aşağılayıcı ve onur kırıcı dav-
ranışlarda bulunulamayacağının açıkça ifade edil-
mesi (5275 sayılı Kanun m.2/2), insan onuruna
saygının gereğidir.
İşkence suçtur. Türk Ceza Kanunu’na göre, bir
kişiye karşı insan onuruyla bağdaşmayan ve beden-
sel veya ruhsal yönden acı çekmesine, algılama veya
irade yeteneğinin etkilenmesine, aşağılanmasına
yol açacak davranışları gerçekleştiren kamu görev-
lisi hakkında üç yıldan on iki yıla kadar hapis ceza-
sına hükmolunur (TCK m.94/1).
dikkat
Onur, şeref ve saygınlığın rencide edilmesi haka-
ret suçunu oluşturmaktadır (TCK m.125).
dikkat
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi m.3’e göre, hiç
kimse işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı
ceza veya işlemlere tabi tutulamaz.
23
1
İnfaz Hukukunun Temel Kavramları, Cezanın İnfazının Amacı, İnfaz Hukukuna Hakim Olan İlkeler
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi
Kararları
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarında
infaz süresince hükümlünün insan onurunun devlet
tarafından korunması gerektiği vurgulanmaktadır.
Özgürlüğünden yoksun bırakılan kişilerin bu-
lundukları asgari koşullar onur kırıcı olmamalıdır.
Kişiler hükümlü olmanın zorunlu olarak içerdiği ız-
dırap ve sıkıntı düzeyini aşacak infaz koşullarına tabi
tutulmamalıdır. Gerekli tıbbi yardım sağlanmalıdır.
(Poltoratskiy/Ukrayna Kararı, 29.04.2003; Popov/
Rusya Kararı, 13.07.2006).
dikkat
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine göre, iş-
kence çok ağır ve acımasızca ezaya yol açan
kasıtlı muamelelerdir (İrlanda/Birleşik Krallık
Kararı, 18.01.1978; Aydın/Türkiye, Kararı,
25.09.1997).
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine göre,
küçük düşürücü muamele ise kişiyi başkala-
rı karşısında çok utandıran, isteği dışında
davranmaya zorlayan, korku, acizlik, de-
ğersizlik duygusu uyandırarak onurunu
kıran her türlü muameledir (Peers/Yuna-
nistan Kararı, 19.04.2001; Valasinas/Lit-
vanya Kararı, 24.07.2001).
Felçli bir hükümlünün infaz kurumunda dört
ay boyunca tek başına hareket edememesi, başka-
sına bağımlı olması Avrupa İnsan Hakları Mahke-
mesince küçük düşürücü muamele olarak görül-
müştür (Vincent/Fransa Kararı, 24.10.2006).
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesince, farklı
ülkelerde benzer suçlar için farklı ağırlıkta ceza-
lar öngörülmüş olması ve ayrıca sistemde ömür
boyu hapis cezasının bulunması kabul edilebilir
düzenlemelerdir. Ancak, Avrupa İnsan Hakları
Mahkemesi’ne göre, tüm bu cezaların insan onu-
runa aykırılık teşkil etmemesi şu koşulların varlı-
ğına bağlıdır:
24
• Hükümlüye kişiliğini geliştirme olanağı ta-
nınması,
• Hükümlü için en baştan itibaren tekrar
özgür olmayı talep etme olanağının bulun-
ması (Kafkaris/Kıbrıs/ Rum Kesimi Kararı,
12.02.2008; Viinter vd./Birleşik Krallık
Kararı, 09.07.2013; Harakchiev ve Tolu-
mov/Bulgaristan Kararı, 08.07.2014; Mur-
ray/Hollanda Kararı, 26.04.2016).
İnfaz sırasında gerekli tıbbi yardımın yapılması
koşuluyla ileri yaşta olma, sağlık sorunları bulunma
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin işkence yasa-
ğını düzenleyen 3.maddesine aykırı sayılmamıştır
(Bonnechaaux/İsviçre Kararı, 05.12.1978; Papon/
Fransa Kararı, 07.06.2001). Ancak, sağlık durumu
veya özel koşulları hükümlünün cezasının infazına
devam edilmesini işkence sayılacak ağırlıkta acıya,
küçük düşürülmeye yol açmamalıdır. Böyle bir du-
rumda infaza devamda ısrar edilmesi işkence sayılır
(Farbtuhs/Latviya Kararı, 02.12.2004; Tekin Yıl-
dız/Türkiye Kararı, 10.11.2005).
dikkat
Çocuk hükümlü infaz kurumuna veya ıslahe-
vine yerleştirilmeden önce sağlığının işleme
uygunluğu tıbbi olarak tespit edilmelidir (Blok-
hin/Rusya Kararı, 23.03.2016).
dikkat
Cezaevinde hücrelerin fazla kalabalık olması,
dış dünyayla iletişimin bulunmaması, açık ha-
vaya çıkamama, ışıktan faydalanma imkanının
sınırlı olması ve fiziki eksersiz yapamama işken-
ce yasağının ihlalidir (Peers/Yunanistan Kararı,
19.04.2001).
Cezaevi koğuşundaki tuvaletin kapısının bu-
lunmaması nedeniyle mahrem şekilde kullanılama-
ması Sözleşme m.8’in, yani özel hayatın ihlalidir
(Szafranski/Polonya Kararı, 15.12.2015).
Hükümlü hakkında sınırlı tecrit uygulanması
kötü muamele sayılmamıştır (Karsu vd./Türkiye
Kararı, 27.03.2018). Avrupa İnsan Hakları Mah-
kemesi bu kabulü şu koşullara bağlamaktadır:

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
• Tecrit edilme (ayrı yerde tutma) makul olmalı,
• Tecrit infazın doğal sonucu olan elemden
daha fazlasına yol açmamalı,
• Tecrit esnasında tıbbi yardım ve insan onu-
runa yakışan koşullar sağlanmalı..
Devlet, özgürlüğünü kısıtladığı kişinin sağlığın-
da meydana gelen kötüleşme veya bedenindeki ya-
ralanma sebebini makul bir şekilde açıklamalıdır;
bundan dolayı neden devletin sorumluluğunun
olamayacağını ikna edici şekilde açıklamak devle-
tin görevidir. Sağlıklı olarak infaz kurumuna giren
kişi sağlığı bozularak veya sakatlanarak bu kurum-
dan çıktığında, sebebi devlet tarafından kanıtlama-
lıdır (Gaefgen/Almanya Kararı, 01.06.2010).
Kesin Hüküm Bulunması İlkesi
Mahkumiyet hükümleri kesinleşmedikçe infaz
olunamaz (5275 sayılı Kanun m.4). Kesin hüküm
bağlayıcıdır ve aynı fiilden dolayı aynı kişi hakkın-
da tekrar yargılama yapılamaz.
Kesin hüküm mahkemenin verdiği ve baş-
vurulduğu takdirde kanun yolunun tüke-
tildiği hükümlerdir.
Hüküm kesinleşmeden infaza geçilmesi yasal
olmayacaktır. Çünkü, henüz kesinleşmemiş hük-
mün bozulması; hükümlünün daha az ceza alması,
cezasının seçenek tedbire çevrilmesi veya beraat et-
mesi ihtimali vardır.
dikkat
Mahkemece verilen mahkumiyet hükmü kesin-
leşmeden yaptırımın infazına geçilemez.
İnfazın gerçekleştirilmesi, ceza mahkumiyeti
sonucunda gelen evredir. Anayasa’ya göre “kanun-
suz suç ve ceza olmaz” ilkesi suç ve ceza kadar ceza
mahkumiyetinin sonuçları konusunda da geçerli-
dir (Ay m.38/2). O halde cezanın infazının da yasal
olması gerekir.
1
Öte yandan kesinleşmiş hükümde gösterilen
cezadan başkasının uygulanması da mümkün de-
ğildir. Aksi uygulama yasal olmayacaktır.
dikkat
Kesin hükmün yerine getirilmesini sağlayacak
olan Cumhuriyet savcısıdır.
Yargılamanın yenilenmesi istemi hükmün in-
fazını ertelemez. Ancak mahkeme, infazın geri
bırakılmasına veya durdurulmasına karar verebilir
(5271 sayılı CMK m.312).
Tutuklama, kesin hüküm bulunmadığı halde öz-
gürlüğün kısıtlanması anlamına gelmez. Kişi özgür-
lüğünün kaldırılması sonucunu doğuran tutuklama
ceza olmayıp bir koruma tedbiridir. Ceza yargılama-
sının yapılabilmesi için, belli koşulların varlığı halin-
de uygulanır (5271 sayılı CMK m.100 vd.).
Eşitlik İlkesi
Yaptırımların infazına ilişkin kuralların hü-
kümlülere eşitlik esasına göre uygulanması anayasal
gerekliliktir. Kanun önünde herkes eşittir. Devlet
organları ve idari makamlar bütün işlemlerinde ka-
nun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket
etmek zorundadırlar. Hiç kimseye ayrıcalık tanına-
maz (Ay m.10). Ceza kanunu uygulamasında eşit-
lik esastır (TCK m.3/2).
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi m.14’te ayrım-
cılık yasağına yer verilmiştir. Buna göre, Sözleşmede
tanınan hak ve özgürlüklerden yararlanma özellikle şu
açılardan hiç bir ayrıma tabi olmaksızın sağlanmalıdır:
• Cins, - ırk, -renk, - dil, - din,
• siyasi veya diğer kanaatler,
• milli veya sosyal menşe,
• milli bir azınlığa mensup olma,
• servet, doğum veya herhangi bir durum.
dikkat
Hükümlüler arasında ayrımcılık yapılmamalıdır.
25
1
İnfaz Hukukunun Temel Kavramları, Cezanın İnfazının Amacı, İnfaz Hukukuna Hakim Olan İlkeler

Örneğin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, cinsel yönelimi sebebiyle bir hükümlünün tecrit odasına
konulmasını ayrımcılık yasağını ihlal eden (m.14) ve onur kırıcı (m.3) olan muamele saymıştır (X/Türkiye
Kararı, 09.10.2012).
5275 Sayılı Cezaların ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun m.2/1’de ayrımcılık yasağı
şöyle ifade edilmektedir:
“Ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazına ilişkin kurallar hükümlülerin ırk, dil, din, mezhep, milliyet,
renk, cinsiyet, doğum, felsefî inanç, millî veya sosyal köken ve siyasi veya diğer fikir yahut düşünceleri ile
ekonomik güçleri ve diğer toplumsal konumları yönünden ayırım yapılmaksızın ve hiçbir kimseye ayrıca-
lık tanınmaksızın uygulanır”.
Belirtelim ki, şu uygulamalar eşitlik ilkesini ihlal etmeyecektir:
• Eşitlik ilkesi aynı suçu işleyen herkesin aynı cezayla cezalandırılmasını gerektirmez. Bireyselleştir-
meye olanak tanıyan alt-üst sınırlı cezalar ve hakime tanınan takdir hakkı gibi kurallar dolayısıyla
aynı suçu işleyen kişilerin farklı cezalar alması sonucu ortaya çıkabilir.
• Ceza belirlenirken failin kişiliğinin dikkate alınması, cezanın failin kişiliğine uydurulması cezanın
bireyselleştirilmesi anlamına geldiğinden, eşitlik ilkesini ihlal etmez.
• Cezaevlerinde hükümlülerin gözleme tabi tutulması, sınıflandırılması, kişiliklerine göre farklı iyi-
leştirme rejimi uygulanması, iyileşme gösterdikçe kapalı cezaevinden açık cezaevlerine gönderilme-
leri ve iyi halli olanların belli süre sonra koşullu salıvermeden yararlanmaları infazın bireyselleştiril-
mesidir; eşitlik ilkesini ihlal etmez. Çocuk ve kadın hükümlüler için ayrı cezaevleri bulunması ve
infaz kuralları konulması eşitlik ilkesini ihlal etmeyecektir. Cezanın infazı aşamasında hükümlünün
kişisel gereksinimleri ve durumu dikkate alınarak farklı program uygulanması eşitlik ilkesini ihlal
etmeyecektir.
Hükümlü hakkında infaz kurumunda uygulanacak olan rejimle ilgili plan hükümlünün kişiliğine uy-
gun ve iş birliğinden kaçınmayacağı bir plan olmalıdır.

Öğrenme Çıktısı
7 Hukuk devleti ilkesini açıklayabilme
8 İnsancıllık ilkesi ve insan onuruna saygı ilkesini ayırt edebilme
9 Kesin hüküm bulunması ilkesi ve eşitlik ilkesini anlatabilme

Araştır 3 İlişkilendir Anlat/Paylaş

“İnsan infazın objesi değil,

Avrupa İnsan Hakları Mah- Eşitlik ilkesini ihlal etmeye-
süjesi olmalıdır” ifadesini
kemesine göre, küçük düşü- cek uygulamalar konusun-
konu ile ilgili günlük hayatta
rücü muamele ile kastedilen da araştırma yaparak farklı
rastladığınız haberlerin biri-
nedir, örneklendirin. örnekler verin.
ni değerlendirerek tartışın.

26
 1
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

İnfaz hukukunu tanımlayabilme ve infaz

1 hukukunun niteliğini, bağımsızlığını, diğer
hukuk dalları ile ilişkisini anlatabilme

öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

İnfaz hukuku kurallarının yürürlüğe
2 girmesini, yer ve kişi bakımından
uygulanmasını açıklayabilme

3 İnfaz hukukunun tarihi gelişimini ve

kaynaklarını anlatabilme

İnfaz Hukukunun Temel

Kavramları

1 Mahkeme kararının kesinleşmesi ile cezanın uygulanmasının tamamen son bulmasına kadar, devletle
hükümlü arasındaki ilişkiyi düzenleyen, cezaların ve güvenlik tedbirlerinin, yani yaptırımların yerine geti-
rilmesine ilişkin kuralları gösteren hukuk dalı İnfaz hukukudur. Hükümlünün ceza infaz kurumuna kabul
edilmesi, ceza infaz kurumunda disiplin, günlük yaşam, iyileştirme (ıslah etme), tekrar suç işlemiş kişilerin
(mükerrir) cezasının infazı, dış dünyayla ilişkiler, izinler, özel infaz şekilleri, koşullu salıverme, adli para
cezasının yerine getirilmesi, tutuklama kararının yerine getirilmesi gibi konular infaz hukukunun içeriğini
oluşturur. İnfaz ilişkisi; devletle hükümlü arasında cezanın kesinleşip yerine getirilmesiyle oluşan ilişkidir.
İnfaz hukukunun başlıca anayasa hukuku, ceza hukuku, milletlerarası hukuk ve ceza muhakemesi hukuku
ile ilişkisi bulunmaktadır. Ancak İnfaz hukuku bu dalların hepsinden bağımsız bir disiplindir.

2 İnfaz hukuku kurallarının yürürlüğe girmesi açısından geçerli olan ilke derhal uygulanma ilkesidir. Der-
hal uygulanma, yürürlüğe giren bir yasanın, o andan itibaren yürürlükte bulunduğu süre içerisinde tüm
eylem ve olaylar bakımından geçerli olması demektir. Derhal uygulanma, yeni yasa yürürlüğe girmeden
önce işlenmiş ancak henüz yargılanmamış veya hüküm verilmemiş suçlar bakımından muhakeme ve in-
faz işlemlerinin yapılmasında suçun işlendiği değil, işlemin yapıldığı tarihteki yasanın dikkate alınmasını
gerektirir. İnfaz yasalarının yer yönünden uygulanmasında benimsenen ilke ülkesellik (mülkilik) ilkesidir.
Ülkesellik ilkesi, bir ülke mahkemelerinin verdikleri ve kesinleşen kararların yine aynı ülkede infaz edilmesi
yani yerine getirilmesi demektir. Ancak, istisna olarak 15.05.1972 tarihli “Ceza Kovuşturmalarının Aktarıl-
ması Sözleşmesi” ile 23.04.2016 gün ve “6706 sayılı Cezai Konularda Uluslararası Adli İş Birliği Kanunu”
hükümleri çerçevesinde cezanın infazının başka ülkeye devredilmesi veya başka ülkeden devralınması söz
konusu olabilir. Cezanın amacı ve uygulanmasındaki özellikler dört dönemde incelenebilir: 1) Kişisel inti-
kam dönemi, 2) Kamusal ve ilahi adalet dönemi, 3) Aydınlanma dönemi, 4) Çağdaş dönem.

3 İnfaz hukukunun kaynakları; Anayasa, yasalar, yönetmelikler ve sözleşmelerdir. İnfaz hukukunun temel
kaynağı, 13.12.2004 gün ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’dur (RG
29.12.2004, No.25685). Bu Kanun l Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 5275 Sayılı Kanunun
amacı “ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazına ilişkin usul ve esasları düzenlemek”tir.

27
 1
İnfaz Hukukunun Temel Kavramları, Cezanın İnfazının Amacı, İnfaz Hukukuna Hakim Olan İlkeler

4 Hükümlüyü ıslah etme ve yeniden

sosyalleştirme amacını açıklayabilme
öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

5 Hükümlünün haklarının belirlenmesini ve

çalıştırılmasını anlatabilme

5275 Sayılı Yasa’ya göre infazın amacını ve

6 amaca ulaşma yöntemini, infazın temel
ilkelerini özetleyebilme

Cezanın İnfazının Amacı

4 Suç karşılığında devlet tarafından uygulanan yaptırım olarak ceza, toplumun varlığı ve hukuk düzeninin
devamı için zorunlu görülür. Ceza özgürlüğe veya malvarlığına yönelik olabilir. Hapis cezası özgürlüğü
kısıtlama, para cezası ise malvarlığında azalmaya sebebiyet verme suretiyle yoksunluk duygusu uyandırarak
etkili olacağı varsayılan yaptırımlardır. Ceza yoluyla verildiği kabul edilen uyarı üzerine hükümlünün tekrar
suça yönelmeyeceği, suçların cezalandırıldığını görmekle de suç işlemeyi düşünenlerin suça yönelmekten
çekinecekleri varsayılır.

5 Çağdaş hukukta cezanın infazının amacı hükümlünün ıslahını sağlamaktır. Bu görev devlet tarafından
yerine getirilmelidir. Hükümlünün ıslah edilmesi hedefine en uygun cezanın hapis cezası olduğu kabul
edilmektedir. İnfaz kurumunda uygulanan rejimin, gösterilen çabaların tümü yeniden sosyalleştirme veya
topluma kazandırma ya da iyileştirme olarak isimlendirilir. Hükümlüyü ıslah etme (iyileştirme), hükümlüye
daha önce kazanması gereken genel formasyonu vermek, onun terbiye ve bilgi eksikliğini tamamlamaya
çalışmaktır. Amaç, sadece hükümlülerin topluma zarar vermeyecek durumda bulundurulması olmamalı-
dır. İyileştirme için hükümlülerin kişilikleri incelenmeli, gözlem yapılarak hükümlüler sınıflara ayrılmalı,
uygun program tespit edilmelidir. Hükümlülerin cezaevinde iyileştirilmesinde uygulanacak yöntemler için
hukuki çerçeveler oluşturulmalıdır. Hapis cezasının infazında hükümlünün karakterini değiştirmek ve tüm
kötü alışkanlıklarını yok etmek gibi gerçekleşmesi olanaksız hedefler değil, onu olabildiğince eğitme amaç-
lanmalıdır. Yeniden sosyalleştirme çalışmalarının başarılı olmasında özellikle şu hususlar önemlidir: Ceza-
evinde insan onuruna uygun yaşam koşullarının sağlanması, kurumdaki hükümlü sayısının kapasite üstü
olmaması, cezaevi personelinin eğitimli olması, hükümlülerin (suç ortağı olmayan) aile bireyleriyle ilişkile-
rinin güçlendirilmesi, hükümlülere psikolojik terapi ve danışmanlık sunulması, hükümlülere tahliye son-
rası için çalışmalarını kolaylaştıracak beceri/meslek/eğitim sağlanması. Hükümlü olmak, temel haklardan,
insan haklarından yoksun bırakılmak demek değildir. Hükümlü de temel haklara sahiptir. Hukukumuzda
hükümlünün çalışması zorunluluğu öngörülmemiştir. İstekli hükümlüler kurumdaki olanaklar ölçüsünde
belirlenen ücret karşılığında atölye veya işyurtlarında çalıştırılabilirler.

6 5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun m.3’te infazda temel amaç olarak şu
hususlar gösterilmektedir: Öncelikle genel ve özel önlemeyi sağlamak, hükümlünün yeniden suç işlemesini
engelleyici etkenleri güçlendirmek, toplumu suça karşı korumak, hükümlünün yeniden sosyalleşmesini teş-
vik etmek, hükümlünün üretken ve kanunlara, nizamlara ve toplumsal kurallara saygılı, sorumluluk taşıyan
bir yaşam biçimine uyumunu kolaylaştıracak programlar uygulamak. Bu hedeflere ulaşma çalışmalarında
hükümlünün insan onurunun korunması ve yine hükümlülerin yaşam, beden ve ruh bütünlüklerinin ko-
runması ilkeleri gözetilmelidir. Hapis cezasının infaz rejimi güvenlik, düzen, bakım ve adalet ilkeleri göz
önüne alınarak ve aralarında denge sağlanarak düzenlenmelidir.

28
 1
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

7 Hukuk devleti ilkesini açıklayabilme

öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

8 İnsancıllık ilkesi ve insan onuruna saygı
ilkesini ayırt edebilme

9 Kesin hüküm bulunması ilkesi ve eşitlik

ilkesini anlatabilme

İnfaz Hukukuna Hakim Olan

İlkeler

7 Hukuk devleti, adalet ve eşitlik ekseninde hukuk düzeni kuran ve bu düzeni her işleminde hukuk kuralla-
rına, anayasal normlara uymak, yargı denetimine bağlı olmak suretiyle sürdüren devlettir. Hukuk devletinin
temeli olan tüm bu ilkeler yaptırımların infazı bakımından da geçerlidir. Cezaların infazı yöntemi insan
onuruna saygılı şekilde düzenlenmelidir. Hükümlüye infaz kurumunda yapılacak muamele, hükümlünün
sahip olacağı haklar hukuk devleti ilkeleri çerçevesinde kanunla düzenlenmelidir.

8 İnsancıllık ilkesine incelenirse görülür ki; özgürlüğü bağlayıcı cezaların yerine getirilmesinde ıslâhın ve
failin topluma yeniden kazandırılmasının amaçlanmasını, cezaevlerinde yaşam koşullarının insan onuruyla
bağdaşır düzeyde olmasını, bedensel ceza verilmemesini gerektirir. İnsan onuruna saygı ilkesine göre; bi-
reylerin insan onuruyla bağdaşmayan bir ceza ve muameleye tabi tutulamayacağı anayasal bir kuraldır ve
insanın maddi ve manevi açıdan kendine özgü bir değeri vardır; bu değerden vazgeçmek mümkün değildir.
İnsan infazın objesi değil, süjesi olmalıdır.

9 Kesin hüküm bulunması ilkesi ile ilgili olara; mahkumiyet hükümleri kesinleşmedikçe infaz kesin hüküm
bağlayıcıdır ve aynı fiilden dolayı aynı kişi hakkında tekrar yargılama yapılamaz. Eşitlik ilkesi konusunda;
5275 Sayılı Cezaların ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun m.2/1’nin ayrımcılık yasağını
şöyle ifade ettiği görülür: “Ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazına ilişkin kurallar hükümlülerin ırk, dil, din,
mezhep, milliyet, renk, cinsiyet, doğum, felsefî inanç, millî veya sosyal köken ve siyasî veya diğer fikir yahut
düşünceleri ile ekonomik güçleri ve diğer toplumsal konumları yönünden ayırım yapılmaksızın ve hiçbir
kimseye ayrıcalık tanınmaksızın uygulanır”.
Ceza belirlenirken failin kişiliğinin dikkate alınması, cezanın failin kişiliğine uydurulması cezanın birey-
selleştirilmesi anlamına geldiğinden, eşitlik ilkesini ihlal etmez. Cezaevlerinde hükümlülerin gözleme tabi
tutulması, sınıflandırılması, kişiliklerine göre farklı iyileştirme rejimi uygulanması, iyileşme gösterdikçe ka-
palı cezaevinden açık cezaevlerine gönderilmeleri ve iyi halli olanların belli süre sonra koşullu salıvermeden
yararlanmaları infazın bireyselleştirilmesidir ve bu durum eşitlik ilkesini ihlal etmemektedir.

29
 1
İnfaz Hukukunun Temel Kavramları, Cezanın İnfazının Amacı, İnfaz Hukukuna Hakim Olan İlkeler
1 İnfaz ilişkisi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden
hangisi doğrudur?
neler öğrendik?
A. İnfaz ilişkisi, suçlanan kişinin hâkim ve Cum-
huriyet savcısı karşısındaki konumudur.
B. İnfaz ilişkisi, suçlanan kişiye kolluk görevlileri
tarafından olayla ilgili soru yöneltilmesidir.
C. İnfaz ilişkisi, hükümlünün cezaevinde diğer
hükümlülerle olan ilişkisidir.
D. İnfaz ilişkisi, hükümlünün infaz koruma görev-
lileri karşısındaki konumudur.
E. İnfaz ilişkisi, devletle hükümlü arasında cezanın
kesinleşip yerine getirilmesiyle oluşan ilişkidir.
2 İnfaz hukuku ile ilgili aşağıdaki ifadelerden
hangisi doğrudur?
A. İnfaz hukuku özel hukukun bir dalıdır.
B. İnfaz hukuku ceza hukuku kapsamında bir alt
başlıktır.
C. İnfaz hukuku kuralları ceza muhakemesi yasa-
sında gösterilen ve bu hukuk dalına dahil olan
bir sistemdir.
D. İnfaz hukuku, kuralları ayrı yasada gösterilen
bağımsız bir hukuk dalıdır.
E. İnfaz hukuku, kuralları yönetmeliklerde göste-
rilen bir hukuk dalıdır.
3 Aşağıdakilerden hangisiyle infaz hukukunun
doğrudan ilişkisi bulunur?
A. Vergi hukuku
B. Ceza hukuku
C. İş hukuku
D. Ticaret hukuku
E. Medeni hukuk
4 İnfaz hukuku kurallarının yürürlüğe girmesi
konusunda uygulanması gereken ilke aşağıdakiler-
den hangisidir?
A. Suçta ve cezada yasallık
B. Aleyhte yasanın geriye yürümemesi
C. Lehte yasanın geriye yürümesi
D. Derhâl uygulanma
E. Kuralların ileriye yürümesi
30
5 İnfaz hukukunda derhâl uygulanma ilkesi
yerine lehte yasanın dikkate alınması bakımından
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda gösterilen istis-
nalarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A. Derhâl uygulanma ilkesi yirmi yıldan fazla ha-
pis cezalarının infazıyla ilgili düzenlemelerde
uygulanmaz.
B. Derhâl uygulanma ilkesi para cezalarının infa-
zıyla ilgili düzenlemelerde uygulanmaz.
C. Derhâl uygulanma ilkesi, af, zamanaşımı ve
şikâyet konularında uygulanmaz.
D. Derhâl uygulanma ilkesi, hapis cezasının erte-
lenmesi, koşullu salıverilme ve tekerrür konula-
rında uygulanmaz.
E. Derhâl uygulanma ilkesi, sağlık sorunları bulu-
nan hükümlüler bakımından uygulanmaz.
6 Aydınlanma döneminde cezaların infazı ile
ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A. Sanık ve hükümlülerin tutuldukları yerlerdeki
yaşam koşullarını düzeltme başlamıştır.
B. Hapis cezalarını para cezasına çevirme uygu-
lanmıştır.
C. Ölüm cezasının her ülkede kaldırılması söz ko-
nusu olmuştur.
D. Hâkime cezanın tayininde geniş yetki tanın-
mıştır.
E. Suçların yasalardaki tanımlarında cezanın gös-
terilmesine gerek duyulmamıştır.
7 Osmanlı Devleti Dönemi’nde ceza ve infaz
hukukuna özgü özelliklerle ilgili aşağıdaki ifadeler-
den hangisi doğrudur?
A. Osmanlı Devleti Dönemi’nde İslam Hukuku-
na hâkim olan yaptırımlar uygulanmamıştır.
B. Osmanlı Devleti Dönemi’nde bedene yönelik
cezalar uygulanmamıştır.
C. Osmanlı Devleti Dönemi’nde Tanzimat
Fermanı’ndan sonra Almanya ceza yasaları ör-
nek alınarak yasalar hazırlanmıştır.
D. Osmanlı Devleti Dönemi’nde idam cezası uy-
gulanmamıştır.
E. Osmanlı Devleti Dönemi’nde 1870 yılından
itibaren cezaevi binaları yapılmaya, infaz ve yö-
netimle ilgili kurallar konulmaya başlanmıştır.
 1
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

8 Hapis cezasının infazında hükümlüyü ıslah 10 Cezaevlerinin özellikleri ile ilgili aşağıdaki
etme-yeniden sosyalleştirmenin amacı aşağıdaki- ifadelerden hangisi doğrudur?
lerden hangisidir?

A. Hükümlünün tekrar suça yönelmemesinin sağ-
lanması
B. Hükümlünün hukuka uygun hareket etmesi-
nin hedeflenmemesi
C. Hükümlünün üretken bir birey olmasının tah-
liye sonrasına bırakılması
D. Hükümlünün terbiye ve bilgi eksikliğinin ta-
mamlanmasının ailesine bırakılması
E. Her hükümlünün üniversite öğrenimi görmesi-
nin sağlanması
neler öğrendik?
A. Cezaevlerinde aydınlatma, temizlik, giyim ve
beslenme koşulları çağdaş düzeyde olmalıdır.
B. Cezaevlerinde sağlık sorunlarını çözmek için
sivil toplum kuruluşları görevlendirilir.
C. Cezaevinde düzen ve disiplinin sağlanması için
hükümlüler aç bırakılabilir.
D. Cezaevinde zincire bağlama ve demire vurma
mekânları bulunmalıdır.
E. Cezaevlerinde kütüphane bulunması gerekli
değildir.

9 Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine göre,

hükümlünün ceza infaz kurumunda çalıştırılması-
nın Sözleşmeyi ihlal etmemesinin koşulu aşağıda-
kilerden hangisidir?
A. Çalışmanın amacının uzun süreli hapis cezası-
nın zararlı etkilerini telafi etmek olması
B. Hükümlülerin tünel yapımında çalıştırılması
C. Müebbet hapis cezası alanların çalıştırılmaması
D. Çalışmak isteyen hükümlüden ücret alınması
E. Hükümlülerin cezaevi dışında çalıştırılması

31
 1
İnfaz Hukukunun Temel Kavramları, Cezanın İnfazının Amacı, İnfaz Hukukuna Hakim Olan İlkeler

Yanıtınız yanlış ise “İnfaz Hukukunun Te-

1. E 6. A Yanıtınız yanlış ise “İnfaz Hukukunun Tarihi
mel Kavramları” konusunu yeniden gözden
Gelişimi” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
geçiriniz.
neler öğrendik yanıt anahtarı

Yanıtınız yanlış ise “İnfaz Hukukunun Te-

2. D 7. E Yanıtınız yanlış ise “Cezanın İnfazının Amacı”
mel Kavramları” konusunu yeniden gözden
konusunu yeniden gözden geçiriniz.
geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “İnfaz Hukukunun Diğer

3. B 8. A Yanıtınız yanlış ise “Cezanın İnfazının Amacı”
Hukuk Dalları İle İlişkisi” konusunu yeni-
konusunu yeniden gözden geçiriniz.
den gözden geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “İnfaz Hukuku Kuralla- Yanıtınız yanlış ise “Hükümlülerin Haklarının
4. D 9. A
rının Yürürlüğe Girmesi” konusunu yeniden Belirlenmesi ve Çalıştırılması” konusunu yeni-
gözden geçiriniz. den gözden geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “İnfaz Hukuku Kuralla- Yanıtınız yanlış ise “İnfaz Hukukuna Ha-
5. D 10. A
rının Yürürlüğe Girmesi” konusunu yeniden kim Olan İlkeler” konusunu yeniden göz-
gözden geçiriniz. den geçiriniz.

Araştır Yanıt
1 Anahtarı

Ay m.l7’de kimseye işkence ve eziyet yapılamayacağı, kimsenin insan onuruy-

Araştır 1 la bağdaşmayan bir cezaya ve işleme tâbi tutulamayacağı belirtilmiştir.

Hükümlünün tekrar suça yönelmemesinin (tekerrürden korunmasının) sağ-

lanması,
Araştır 2 • Hükümlünün hukuka uygun hareket etmesinin sağlanması,
• Hükümlünün üretken bir birey olmasının sağlanması.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine göre, küçük düşürücü muamele ise ki-
şiyi başkaları karşısında çok utandıran, isteği dışında davranmaya zorlayan,
korku, acizlik, değersizlik duygusu uyandırarak onurunu kıran her türlü mu-
ameledir (Peers/Yunanistan Kararı, 19.04.2001; Valasinas/Litvanya Kararı,
Araştır 3 24.07.2001).
Felçli bir hükümlünün infaz kurumunda dört ay boyunca tek başına hareket
edememesi, başkasına bağımlı olması Avrupa İnsan Hakları Mahkemesince
küçük düşürücü muamele olarak görülmüştür.

32

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
Kaynakça
Centel, N., Zafer, H. Çakmut, Ö. (2018). Türk Ceza
Hukukuna Giriş 10.Bası, İstanbul.
Demirbaş, T. (2019). İnfaz Hukuku 6.Bası, Ankara.
Demirbaş, T. (2001). “Cezaevlerinde Yeniden
Sosyalleştirilme (Tretman) Sorunları”, Prof. Dr.
T.T. Yüce’ye Armağan, İzmir, 392 vd.
Doğan Karakaş, F. (2010). Cezanın Amacı ve Hapis
Cezası, İstanbul.
Gökcen, A. (1989). Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza
Kanunları ve Bu Kanunlardaki Ceza Müeyyideleri,
İstanbul.
1
Özbek, V. Ö. (2019). İnfaz Hukuku 11.Bası, Ankara.
Özgenç, İ., Şahin, C.(2019). İnfaz Hukuku 2.Bası,
Ankara.
Yüce, T. T. (1961). “Hürriyeti Bağlayıcı Cezalar ve
Suçlunun Terbiyesi Meselesi”, Adalet Dergisi LII,
9-10, 927 vd.
Zafer, H. (2019). Ceza Hukuku Genel Hükümler TCK
m.1-75 Ders Kitabı 6.Bası, İstanbul.
33
 Bölüm 2
Ceza Hukuku Yaptırım Sistemi

Cezanın Nitelikleri, Amacı ve Diğer

Yaptırımlardan Farkı
öğrenme çıktıları

Türk Ceza Hukukunda Yaptırımlar

1 Türk Ceza hukukunda yaptırım kavramını, 4 Cezanın niteliklerini, cezanın amacı
yaptırımların yöneldiği değerleri konusundaki görüşleri, yasal
açıklayabilme düzenlemelerde cezanın amacını ifade

1 2
2 Yaptırım türlerini sıralayabilme edebilme
3 Yaptırımların uygulanması sistemlerini 5 Ceza hukuku yaptırımlarını ve diğer
sınıflandırabilme yaptırımları ayırt edebilme

3
Cezanın Belirlenmesi
6 Cezanın belirlenmesini açıklayabilme
7 Cezanın hesaplanmasını yorumlayabilme

Anahtar Sözcükler: • Adli Para Cezası • Hapis Cezası • Güvenlik Tedbiri • Cezanın Amacı
• Cezanın Nitelikleri • Takdiri İndirim Nedeni • Mahsup • Tekerrür

34

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
GİRİŞ
İnfaz hukuku, ceza hukuku yaptırımlarının,
bu demektir ki hapis cezaları, adli para cezaları ile
güvenlik tedbirlerinin yerine getirilmesine ilişkin
kuralları gösteren ve inceleyen hukuk dalıdır. Ce-
zanın etkinliğinin infaz sisteminin başarısına bağlı
olması, ceza hukuku ile infaz hukukunun birçok
konuda bir araya gelmesine yol açmaktadır. İnfaz
hukukunun ceza hukukuyla ortak konusu özellikle
yaptırımlar olmaktadır. Bu nedenle, hukuk siste-
mimizde yaptırımların neler olduğunun ve nitelik-
lerinin, yaptırımlarla ilgili hangi ilkelerin bulundu-
ğunun gözden geçirilmesi infaz hukuku bilgisinin
özümsenmesine katkı sağlamaktadır. Tarihi süreçte
yaptırımların amacıyla ilgili olarak ortaya çıkan her
yeni hedef, bu yaptırımların infaz edilmesi sistemi-
ne de yansımış ve bu hukuk dallarındaki gelişmeler
birbirine paralel olarak ilerlemiştir.
Ceza hukuku yaptırımları arasında özgürlüğe
yönelik oldukları için hapis cezaları ve bunların
infazına ilişkin kurallar üzerinde daha fazla du-
rulmaktadır. Hapis cezaları, toplumun hukuka
güveninin tekrar oluşmasını sağladığı ve infaz ku-
rumlarında uygun eğitim programları uygulanarak
suç işlemiş olan kişilerin ıslahına olanak tanıdığı
düşünülen cezalardır. Kısa süreli hapis cezalarında
ıslah programı uygulama zorluğu dolayısıyla bu
cezaların adli para cezasına veya tedbire çevrilmesi
seçenekleri öngörülmüştür. Adli para cezaları mal
varlığına yönelik yaptırımlardır. Güvenlik tedbir-
leri ise fail hakkında ceza yerine veya cezanın yanı
sıra uygulanan yaptırımlardır. Güvenlik tedbirleri-
nin özelliği, failin kusurunun değil tehlike halinin
esas alındığı yaptırımlar olmalarıdır.
Hapis cezalarının amacı konusunda çeşitli
görüşler ileri sürülmüştür. Yasa koyucuları et-
kileyen bu görüşler, yaptırımların ceza ve infaz
yasalarında şekillenmesinde önemli rol oynamış-
tır. Cezanın intikam alma olarak görülmesinden
uzaklaşıldıkça, infaz sistemleri de insancıl ve insan
onuruna saygıyı göz önüne alan usullere dönüş-
meye başlamıştır. Günümüzde cezanın amacında
kefaret, tekrar suç işlemeyi önleme, toplumda gü-
ven duygusunu güçlendirme, adaleti sağlama ve
potansiyel suçluları ürküterek suçtan caydırma
amaçları ön plana çıkmaktadır. Cezaların infa-
zında ise faili ıslah ederek yeniden sosyalleştirme,
tekrar suç işlemekten alıkoyma ve eğitme amaçları
vurgulanmaktadır.
2
Ceza hukuku alanındaki yaptırımların diğer
yaptırımlardan farkları, cezalar ile bunların infa-
zına dair kurallarla izlenmesi gereken hedefler ko-
nusunda Yüksek Mahkeme kararlarında vurgula-
nan görüşler, yaptırımların yasalarda belirlenmesi
yöntemi ile somut olayda hakimlerin yaptırıma
karar verme süreçleri ve suçun tekrarlanması da
(tekerrür) infaz hukuku açısından özellikler gös-
teren konulardır.
TÜRK CEZA HUKUKUNDA
YAPTIRIMLAR
Aşağıda önce Türk Ceza hukukunda yaptırım
kavramı, yaptırımların yöneldiği değerler açıkla-
nacak, daha sonra yaptırım türleri ve yaptırımların
uygulanması sistemleri incelenecektir.
Ceza Hukukunda Yaptırım Kavramı
Ceza hukukunda yaptırım, suç karşısında dev-
letin gösterdiği tepkidir. Ceza hukuku yaptırım-
ları, toplumun savunma aracıdır. Toplum yaşamı,
huzuru ve güveni gerekli kılar. Bunu sağlamak
amacıyla oluşturulan düzen, düzeni koruyucu ku-
ralların ihlâliyle bozulursa, yeniden kurulması için
yaptırım uygulanması gerekir.
dikkat
Ceza hukuku yaptırımlarının genel çerçevedeki
amacı, toplumsal yaşamı olanaklı kılmaktır.
Bozulan toplum düzeninin, ceza hukuku yap-
tırımlarından başka araçlarla, örneğin idari veya
hukuki önlemlerle yeniden kurulması mümkün
olacak ise bunların uygulanması tercih edilir. Do-
layısıyla, ceza hukuku yaptırımları ultima ratio (son
çare) niteliklidir.
Yaptırımların Yöneldiği Değerler
Toplumda korunmaya değer görülen yararların
ihlâli durumunda öngörülen yaptırımlar çeşitli de-
ğerlere yönelik olabilir. Özgürlük, yaşam, mal var-
lığı ve şeref bu değerler arasında sayılabilir.
Özgürlüğe yönelik yaptırımlar, hapis cezalarıdır.
Failin özgürlüğünden devamlı ya da geçici olarak
mahrum edilmesi demektir.
35
2
Yaşama yönelik yaptırım, ölüm cezasıdır. Suç kar-
şılığında kişinin yaşamına son verilmesi demektir.
Çağdaş ceza hukukunda bu tür ceza azalmıştır. Türk
hukukunda ölüm cezası kaldırılmıştır (Ay m.38/9).
Malvarlığına yönelik yaptırım, para cezasıdır.
Para cezası, suç karşılığında belli bir paranın hazi-
neye yatırılması demektir.
Mahkûmiyet hükmünün yayınlanması gibi
yaptırımlar ise şerefe yönelik cezalardır. Çağdaş ceza
hukukunda bu tür cezalara yer verilmemelidir.
dikkat
Yaptırımların yöneldiği değerler; “özgürlük”, “ya-
şam”, “mal varlığı” ve “şeref” olarak karşımıza çıkar.
Türk Ceza Hukukunda Yaptırım
Türleri
Aşağıda inceleneceği üzere, Türk Ceza Hu-
kukundaki yaptırım türleri; “adli para ceza-
sı”, “hapis cezası”, “güvenlik tedbirleri” ola-
rak ayrılmaktadır.
Genel Olarak
5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda genel hü-
kümlere ilişkin birinci kitabın üçüncü kısmında
“yaptırımlar” gösterilmektedir. Buna göre, suçlar
karşılığında öngörülen yaptırımlar ikiye ayrılır:
1) Cezalar (TCK m.45-52), 2) güvenlik tedbirleri
(TCK m.53-60).
dikkat
“Suçta ve cezada kanunilik ilkesi” dolayısıyla Ya-
sada belirtilen yaptırım türleri dışında herhangi
bir yaptırım türü yaratılması mümkün değildir.
Cezalar
Cezalar iki çeşittir: a) Adli para cezası, b) hapis
cezası (TCK m.45 vd.)
Adli Para Cezası
Aşağıda adli para cezasına genel olarak değinil-
dikten sonra; para cezalarının belirlenmesindeki
sistemler ele alınacak, daha sonra Türk Hukukun-
da adli para cezası konusu incelenecektir.
36
Ceza Hukuku Yaptırım Sistemi
Genel Olarak
Para cezaları, hükümlülerin cezaevinin olumsuz
koşullarından etkilenmesini ve devlete yük getir-
mesini önleyen, toplum ve aile yaşamından kop-
mamayı sağlayan, hata yapılırsa giderilmesi kolay
olan cezalardır. Buna karşılık para cezaları, infazı
ve failin gerçek ekonomik durumuna göre takdir
edilmesi güç olan yaptırımlardır.
Para cezası, suç karşılığında yasada yazılı
sınırlar arasında belirlenecek bir miktar pa-
ranın devlet hazinesine ödenmesi demektir.
Para Cezalarının Belirlenmesinde Sistemler
Para cezalarının belirlenmesinde iki farklı sis-
tem bulunmaktadır:
Klasik Para Cezası Sistemi
Klasik sistemde para cezası şöyle belirlenir:
• suç karşılığında sabit bir miktar olarak
gösterilmesi,
• alt ve üst sınırlı olarak belirlenip hakime
takdir hakkı tanınması,
• suçtan kaynaklanan zararın veya failin suç-
tan elde ettiği yararın ya da katlarının temel
alınması suretiyle belirlenmesi.
Gün Para Cezası Sistemi
Gün para cezası sistemi, failin ekonomik duru-
munun göz önüne alınabilmesi amacıyla suç karşı-
lığının gün olarak belirlenmesi ve sonra gün sayı-
sının belli para miktarıyla çarpılarak sonuç cezanın
bulunması demektir.
Türk Hukukunda Adli Para Cezası
Türk hukukunda 765 sayılı mülga Türk Ceza
Kanunu’nda geçerli olan klasik para cezası sistemi
terk edilerek, halen yürürlükte bulunan 5237 sayılı
Türk Ceza Kanunu’nda gün para cezası sistemine
geçilmiştir. Yasa koyucu, idari para cezasından fark-
lılığına işaret etmek için bu para cezasını adli para
cezası olarak isimlendirmiştir (TCK m.52).
Adli para cezası 5 günden az ve kanunda aksine
hüküm bulunmayan hallerde 730 günden fazla ol-
mamak üzere belirlenen tam gün sayısının, bir gün
karşılığı olarak takdir edilen miktarla çarpılması
suretiyle hesaplanır.
Failin ekonomik ve diğer kişisel haller göz
önünde bulundurularak bir gün karşılığı en az 20
en fazla 100 Türk lirası olarak takdir edilir.

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
dikkat
Hakim, para cezasının ödenmesi için hükmün ke-
sinleşmesinden itibaren 1 yıla kadar mehil verebilir.
dikkat
Hakim, hükümlünün ekonomik ve kişisel halle-
rine göre adli para cezasını 2 yılı geçmeyecek ve
dörtten az olmayacak şekilde taksite bağlayabilir.
Taksitlerden biri zamanında ödenmezse geri ka-
lanın tamamı tahsil edilir ve ödenmeyen adli para
cezası hapse çevrilir.
5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda 730 gün
olarak belirlenen üst sınırın üstüne çıkılan ayrık
hükümler vardır. Örneğin, kişiler arasındaki ko-
nuşmaların dinlenmesi ve kayda alınması suçunda
4 bin güne kadar adli para cezası (TCK m.133/3),
göçmen kaçakçılığı suçunda hapis cezasının yanı
sıra 10 bin güne kadar adli para cezası öngörülmüş
olması gibi (TCK m.79/1-b).
Hapis Cezası
Aşağıda genel olarak hapis cezasından bahsedil-
dikten sonra, hapis cezasının türleri anlatılmaktadır.
Genel Olarak
Hapis cezası, özgürlüğün kısıtlanması suretiyle
infaz edilen cezadır. Hükümlünün yeniden sosyal-
leşmesini sağlamaya yönelik infaz rejimi uygulan-
masına elverişli olan cezadır.
Hapis cezaları, toplumun hukuka güveninin
tekrar oluşmasını sağladığı ve uygun eğitim prog-
ramları uygulanmasıyla suçlunun ıslahına olanak
tanıdığı düşünülen cezalardır.
dikkat
Özgürlüğün kaldırılması, içerdiği yoksunluklar
nedeniyle failin kefaretini ödemesi anlamını ta-
şıyacağı gibi; aynı zamanda potansiyel suçlular
için ibret oluşturacak ve failin ıslahı çalışmaları-
na da fırsat tanıyacaktır.
2
Ancak, hapis cezasının, cezanın amaçlarını
gerçekleştirdiği düşüncesi, doğruluğunu kanıtla-
ma olanağı bulunmayan bir varsayımdır. Hapis
cezasının olumsuz sonuçları da vardır. Bu cezalar,
insanları ruhsal çöküntüye uğratan, umutsuzluğa
kapılmasına yol açan ve ileride toplumsal yaşama
tekrar uyum sağlamasını zorlaştıran yaptırımlardır.
Öte yandan, hapse konulan suçlunun suçunu dü-
şünerek pişmanlık duymasının söz konusu olma-
dığı ve tam tersine, suçlunun genellikle kendisine
haksızlık yapıldığına inandığı belirtilmektedir.
Hapis Cezasının Türleri
Hapis cezaları önce ikiye ayrılır: 1) Süresiz
(ömür boyu) hapis cezası, 2) süreli hapis cezası.
Süresiz (Ömür Boyu) Hapis Cezası
Süresiz hapis cezası ağırlaştırılmış müebbet ha-
pis cezası ve müebbet hapis cezası olmak üzere ikiye
ayrılır:
• Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezası
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, hü-
kümlünün hayatı boyunca devam edecek
olan hapis cezasıdır.
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının başlıca
sonuçları; Kanunda ve Cumhurbaşkanınca çıkarı-
lan yönetmelikte gösterilen sıkı güvenlik rejimine
göre infaz edilmesi (TCK m.46) ve şartla salıverme
süresinin uzun olmasıdır (CGİK m.107/2).
dikkat
Suçu işlediği sırada 12-15 (sağır dilsiz ise 15-18)
yaş arasında olan çocuklara, ağırlaştırılmış mü-
ebbet hapis cezası yerine 12 yıldan 15 yıla kadar
hapis cezası verilir.
Suçu işlediği sırada 15-18 (sağır dilsiz ise 18-
21) yaş arasında olan çocuklara ağırlaştırılmış mü-
ebbet hapis yerine 18 yıldan 24 yıla kadar hapis
cezası verilir.
Suçu işlediği sırada davranışlarını yönlendir-
me yeteneği azalmış olan (kısmi akıl hastası) faile,
ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası 25 yıl hapis
cezası verilir.
37
2
• Müebbet Hapis Cezası
Müebbet hapis cezası, hükümlünün hayatı
boyunca devam edecek olan hapis cezası-
dır (TCK m.47).
Müebbet hapis cezasının ağırlaştırılmış müeb-
bet hapis cezasından başlıca farkı; bu cezanın infa-
zında sıkı güvenlik rejimi uygulanmaması ve şartla
salıverme süresinin daha kısa olmasıdır.
Suçu işlediği sırada 12-15 (sağır dilsiz ise 15-
18) yaş arasında olan çocuklara müebbet hapis
cezası yerine 9 yıldan 11 yıla kadar hapis cezasına
hükmolunur.
Suçu işlediği sırada 15-18 (sağır dilsiz ise 18-
21) yaş arasında olan çocuğa müebbet hapis cezası
yerine 12 yıldan 15 yıla kadar hapis cezası verilir.
Suçu işlediği sırada davranışlarını yönlendirme
yeteneği azalmış olan (kısmi akıl hastası) faile, mü-
ebbet hapis cezası yerine 20 yıl hapis cezası verilir.
Süreli Hapis Cezası
Süreli hapis cezası, Kanunda aksi gösterilmeyen
hallerde 1 aydan 20 yıla kadar olan hapis cezaları-
dır (TCK m.49/1).
Süreli hapis cezaları uzun süreli ve kısa süreli ol-
mak üzere ikiye ayrılır:
• Uzun Süreli Hapis Cezası
Hükmedilen hapis cezası 1 yıldan fazla ise
uzun süreli hapis cezasıdır.
Süreli hapis cezasını gerektiren bir suçtan dolayı
TCK m.61 hükmüne göre belirlenen sonuç ceza,
otuz yıldan fazla olamaz.
Fiili işlediği sırada 12-15 (sağır dilsiz ise 15-18)
yaş arasında olan çocuklar hakkında süreli hapis ce-
zası ½ oranında indirilir ve bu halde her fiil için veri-
lecek hapis cezası 7 yıldan fazla olamaz. Fiili işlediği
sırada 15-18 (sağır dilsiz ise 18-21) yaş arasında olan
çocuklar hakkında ise süreli hapis cezası 1/3 oranın-
da indirilir ve bu halde her fiil için verilecek hapis
cezası 12 yıldan fazla olamaz (TCK m.31/2,3).
Suçu işlediği sırada davranışlarını yönlendirme
yeteneği azalmış olan (kısmi akıl hastası) faillere ve-
rilecek süreli cezalar, 1/6 oranından fazla olmamak
üzere indirilebilir (TCK m.32/2).
38
Ceza Hukuku Yaptırım Sistemi
• Kısa Süreli Hapis Cezası
Hükmedilen hapis cezası 1 yıl veya daha az
ise kısa süreli hapis cezasıdır (TCK m.49/2). Kısa
süreli hapis cezası seçenek yaptırıma çevrilebilir
(TCK m.50).
• Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar
Genel Olarak
Kısa süreli hapis cezasında hükümlünün cezae-
vine konulması sakıncalıdır. Kısa sürede cezaevinde
hükümlüye uygun bir ıslah programı uygulanamaz.
Ayrıca diğer hükümlülerle bir arada bulunma kötü
etki edebilir. Bu nedenle, hukukumuzda kısa süreli
hapis cezası yerine başka ceza veya tedbir uygulan-
ması (TCK m.50) ya da infazın özel biçimde yapıl-
ması olanağı bulunmaktadır (CGİK m.109,110).
Seçenek Yaptırıma Çevirmenin Takdire Bağlı Olması
Kısa süreli hapis cezasının seçenek yaptırımlara
(adli para cezasına ve tedbire) çevrilmesi kural ola-
rak mahkemenin takdirine bağlıdır. Sanığın talepte
bulunması şart değildir.
dikkat
Seçenek yaptırıma çevirmeye karar verirken
mahkemenin göz önünde bulunduracağı husus-
lar şunlardır (TCK m.50/1):
• Failin kişiliği,
• Failin sosyal ve ekonomik durumu,
• Failin yargılama sürecinde duyduğu pişmanlık,
• Suçun işlenmesindeki özellikler.
Seçenek Yaptırımlara Çevirmenin Zorunlu ve Ya-
sak Olduğu Haller
Kısa süreli hapis cezasının iki halde adli para
cezasına veya tedbire çevrilmesi zorunludur (TCK
m.50/3). Daha önce hapis cezasına mahkumiyeti
bulunmaması koşuluyla:
• Faile otuz gün veya daha az süreli hapis ce-
zası verilmesi,
• Failin kısa süreli hapis cezası verilen suçu
işlediği tarihte 18 yaşını doldurmamış veya
65 yaşını bitirmiş olması seçenek yaptırıma
çevirme zorunluluğu bulunan hallerdir.
Fail daha önce hapis cezasına mahkûm olmuş
ise sonraki kısa süreli hapis cezasının para cezasına
veya tedbire çevrilmesi hâkimin takdirine bağlıdır.

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
dikkat
Adli para cezasına çevirme yasağı; suç tanımında
hapis cezası ile adli para cezasının seçenek olarak
öngörüldüğü hallerde vardır. Seçenek cezalardan
hapis cezasına hükmedilen hallerde, bu ceza ar-
tık adli para cezasına çevrilemez; ancak, seçenek
tedbirlere çevrilebilir.
Uzun Süreli Hapis Cezasının Paraya Çevrilebi-
leceği Hal
Taksirli suçtan dolayı verilen hapis cezası uzun
süreli de olsa adli para cezasına çevrilebilir (TCK
m.50/4). Ancak, bu hüküm suçun bilinçli taksirle
işlenmesi halinde uygulanmaz.
Seçenek Yaptırımlar
Kısa süreli özgürlüğü bağlayıcı cezaların yerine
uygulanabilecek yaptırımlar konusunda iki seçenek
gösterilmiştir (TCK m.50): i. Adli para cezasına çe-
virme, ii. Tedbire çevirme.
Adli Para Cezasına Çevirme
Kısa süreli hapis cezası, adli para cezasına çevri-
lebilir. Adli para cezası, kısa süreli hapis cezasındaki
gün sayısının, bir gün karşılığı olarak 20-100 Türk
lirası arasında takdir edilen miktar ile çarpılması
suretiyle hesaplanır.
Kısa süreli hapis cezasının adli para cezasına
çevrildiği hallerde uygulamada asıl mahkûmiyet,
TCK m.50/1’e göre çevrilen adli para cezasıdır
(TCK m.50/5).
Tedbire Çevirme
Kısa süreli hapis cezası tedbire çevrilebilir. Kısa
süreli hapis cezasının tedbire çevrildiği hallerde
uygulamada asıl mahkûmiyet, çevrilen tedbirdir
(TCK m.50/5).
Bu tedbirler aşağıdaki seçenekler olmaktadır
(TCK m.50):
• Mağdurun zararını giderecek şekilde aynen
iade-önceki hale getirme veya tazmin,
• Meslek veya sanat edinme amaçlı olarak en az
2 yıl eğitim kurumuna devam etme,
• Mahkûm olunan hapis cezasının yarısından
az, bir katından fazla olmamak üzere belli
yerlere gitmekten veya belirli etkinlikleri yap-
maktan yasaklanma,
2
• Mahkûm olunan hapis cezasının yarısından
az, bir katından fazla olmamak üzere meslek
ve sanatı yapmaktan yasaklanma,
• Mahkûm olunan hapis cezasının yarısından
az, bir katından fazla olmamak üzere ehliyet
ve ruhsatnamenin geri alınması,
• Mahkûm olunan hapis cezasının yarısından
az, bir katından fazla olmamak üzere kamu-
ya yararlı bir işte gönüllü çalıştırılma (CGİK
m.105).
Seçenek yaptırımın gereklerinin yerine getirilmemesi
dikkat
Seçenek yaptırımın gereklerinin yerine getiril-
memesi durumunda ortaya çıkacak hukuki so-
nuçlar şunlardır:
• Seçenek yaptırım olan adli para cezası öden-
mediği takdirde adlî para cezasının infazına
ilişkin hükümler uygulanır (CGİK m.106).
• Seçenek yaptırım olan tedbire uyulmadığı
takdirde tedbire çevrilen kısa süreli hapis
cezasının kısmen veya tamamen infazı söz
konusu olur (TCK m.50/6).
Hükümlünün elinde olmayan nedenlerle seçe-
nek tedbire başlayamadığı veya devam edemediği
hallerde, hükmü veren mahkeme tedbiri değiştirir
(TCK m.50/7).
Güvenlik Tedbirleri
Aşağıda önce güvenlik tedbirleri hakkında ge-
nel bilgi verilecek, daha sonra güvenlik tedbirleri
ile cezalar karşılaştırılacak, güvenlik tedbirleri ile
cezaların farklı özellikleri ele alınacak, güvenlik
tedbiri uygulanmasının şartları ve güvenlik tedbir-
lerinin türleri sıralanacaktır.
Genel Olarak
Suç karşılığında öngörülen diğer yaptırım türü
güvenlik tedbirleridir. Güvenlik tedbirleri, fail hak-
kında ceza yerine veya ceza yanında uygulanan ve
tehlike halini esas alan yaptırımlardır. Bunlar, kısa
süreli hapis cezasına seçenek olan tedbirlerden fark-
lıdır (TCK m.50).
Güvenlik tedbirleri, faili ıslah etme amacına
yöneliktir. Ceza gibi, güvenlik tedbirine de hâkim
hükmeder. Ancak, cezada diğer niteliklerin yanı
39
2
sıra kefaret teşkil etme niteliği de vardır. Güvenlik
tedbirleri ise sadece kişinin iyileştirilmesine ve top-
lumun korunmasına, dolayısıyla “önleme amacı”na
hizmet ederler.
Güvenlik Tedbirleri ile Cezaların
Karşılaştırılması
Güvenlik tedbirleri ile cezaların ortak ve farklı
özellikleri vardır.
Güvenlik Tedbirleri ile Cezaların Ortak
Özellikleri
• Güvenlik tedbirleri ile cezalar suç karşılı-
ğında ve mahkeme kararıyla uygulanmaları
mümkün olan yaptırımlardır.
• Güvenlik tedbirleri ile cezalar bakımından
kanunilik (yasallık) ilkesi geçerlidir. “Ceza
ve ceza yerine geçen güvenlik tedbirleri
ancak kanunla konulur” denilmek suretiy-
le yasallık ilkesi güvenlik tedbirlerinde de
anayasal bir ilke olarak kabul edilmiştir (Ay
m.38). Kanun’da da, “kanunda yazılı ceza-
lardan ve güvenlik tedbirlerinden başka bir
ceza ve güvenlik tedbirine” hükmolunama-
yacağı öngörülerek, söz konusu anayasal
ilke tekrarlanmıştır (TCK m.2).
• Cezalarda olduğu gibi, güvenlik tedbirleri
açısından da failin aleyhindeki kanun geriye
yürümez ve istisna olarak lehte kanun geriye
yürür. Suç işlendikten sonra yürürlüğe giren
yeni kanun o suç için daha önce olmayan bir
güvenlik tedbiri öngörmüşse, aleyhe olan bu
kanun geriye yürümeyecektir. Aynı şekilde,
suçun işlendiği zaman yürürlükte olan kanu-
nun güvenlik tedbiri öngördüğü, ancak yeni
kanunun bu güvenlik tedbirini kaldırdığı hal-
lerde de eski kanuna göre hükmolunmuş olan
güvenlik tedbirinin infazı ve yasal sonuçları
kendiliğinden kalkacaktır (TCK m.7/1).
Buna karşılık, hapis cezasının ertelenmesi, ko-
şullu salıverilme ve tekerrürle ilgili olanlar hariç,
infaz rejimine ilişkin hükümler derhal uygulana-
caktır (TCK m.7/3).
Güvenlik Tedbirleri ile Cezaların Farklı
Özellikleri
Güvenlik tedbirlerinin cezalardan amaç, süre,
uygulanacak kişi, etki bakımından farklı özellikleri
bulunur: uygulanmasını engellemez.
40
Ceza Hukuku Yaptırım Sistemi
Amaçların Farklı Olması
Güvenlik tedbirlerinde amaç, failin tekrar suç
işlemesini önlemek ve onu ıslah ederek topluma
kazandırmaktır. Bu nedenle, güvenlik tedbirleri ge-
leceğe yöneliktir. Ceza ise hem kefaret olma ve hem
de genel önleme-özel önleme amaçlarını taşımakla
geçmiş kadar geleceğe de yönelik olmaktadır.
Süre Bakımından Farklılık Bulunması
Cezada öncelikle failin kusuru, suçun ağırlı-
ğı, güvenlik tedbirinde ise suçlunun toplum için
gösterdiği tehlike göz önünde bulundurulur. Bu
nedenle güvenlik tedbirleri belli süre ile sınırlandı-
rılmamalı, failin toplum açısından tehlikeli olma-
dığı anda sona ermelidir. Örneğin, suçu işlediği
sırada akıl hastası olan faillerin koruma ve tedavi
altına alınmaları toplum açısından tehlikeli ol-
maları halinin tamamen ortadan kalkmasına veya
önemli derecede azalmasına kadar devam eder
(TCK m.57/2).
Uygulanacak Kişi Bakımından Farklılık Olması
Ceza ile güvenlik tedbiri uygulanacak kişi bakı-
mından farklıdır. Kusur yeteneği bulunan her fail
hakkında cezaya hükmedilebilir; kusur yeteneği
olmayan kişiler hakkında ceza uygulanmasında
yarar yoktur. Buna karşılık, güvenlik tedbirlerinin
uygulanmasında failin tehlike hali göz önünde bu-
lundurulur; kusur yeteneğinin bulunup bulunma-
ması, tedbir uygulanmasını etkilemez.
Etki Bakımından Farklılık Bulunması
Kural olarak, cezalar “cezalandırma” niteliğine
sahiptir. Örneğin, özgürlükten yoksunluk dolayı-
sıyla hapis cezası acı ve ızdırap içerir. Güvenlik ted-
birlerinde ise kişiye acı ve ızdırap çektirme düşün-
cesi yoktur. Ancak, özgürlüğü kısıtlayıcı güvenlik
tedbirleri fail açısından ceza gibi etkili olur.
Güvenlik Tedbiri Uygulanmasının Şartları
Güvenlik tedbiri uygulanması için failin suç iş-
lemiş olması ve tehlike halinin bulunması gerekir.
Suç İşlenmiş Olması
Güvenlik tedbiri uygulanması için suç işlenmiş
olmalıdır. Fail tehlikeli olduğunu ancak suç işle-
mekle gösterir. Failin eyleminde hukuka uygunluk
sebeplerinden biri varsa, güvenlik tedbiri uygulan-
ması söz konusu olmaz. Buna karşılık, eylemin te-
şebbüs aşamasında kalmış olması, güvenlik tedbiri
 2
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

Tehlike Hali Bulunması hastalarının tedavi altına alınması (TCK m.57), 8)

Güvenlik tedbiri uygulanması için failin tehlike-
liliği belirlenmiş olmalıdır. Tehlikelilik, geleceğe iliş-
kin bir tahmindir. Ceza hukuku açısından tehlikelilik,
ceza hükmü taşıyan kuralların tekrar ihlâl edileceği ih-
timalinin bulunması demektir. Tehlikeli kişi ise önce-
den suç işlemiş olan ve tekrar suç işlemesi ihtimali bu-
lunan kişidir. Güvenlik tedbiri, fail açısından ne kadar
ağır sonuçlar doğuracak ise uygulanması için aranacak
tehlikelilik ihtimali de o kadar kuvvetli olmalıdır.
Güvenlik tedbirinin failin tehlikeliliği göz önü-
ne alınarak öngörülmesi gerekmekle birlikte; 5237
sayılı Türk Ceza Kanunu m.3’te, suç işleyen kişi
hakkında işlenen fiilin ağırlığıyla orantılı ceza ve
güvenlik tedbirine hükmolunacağı belirtilmektedir.
Tehlikeliliğin aranacağı zaman, hükmün veril-
diği an olmalıdır. Ancak, uygulamada bu konuda
suç tarihine önem verilmektedir.
Güvenlik Tedbirlerinin Türleri
5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda yer verilen
“güvenlik tedbirleri” şunlardır:
1)Hak yoksunlukları (TCK m.53/1,5), 2)belirli
bir meslek veya sanatın icrasının tatili (TCK m.53/6),
3)sürücü belgesinin geri alınması (TCK m.53/6), 4)
sınır dışı edilme (TCK m.59), 5)tüzel kişinin izni-
nin iptali (TCK m.60), 6)denetimli serbestlik (TCK
m.51,58,191,221; CGİK m.104,107,108), 7)akıl
alkol, uyuşturucu veya uyarıcı madde bağımlılarının
tedavi altına alınması (TCK m.57/7), 9)eşya ve ka-
zanç müsaderesi (TCK m.54,55).
Yaptırımların Uygulanması Sistemleri
Ceza hukuku yaptırımlarının uygulanmasında
teklik veya ikilik sistemi kabul edilmiş olabilir.
1. Teklik Sistemi
Teklik sisteminde ceza ve güvenlik tedbirine bir-
likte yer verilmez. Suç karşılığında sadece ceza veya
sadece güvenlik tedbiri öngörülür.
2. İkilik sistemi
İkilik sistemi ceza veya güvenlik tedbirinden bi-
rinin seçilmesine ya da her ikisinin birden uygu-
lanmasına olanak tanıyan sistemdir. Bu sistemde
güvenlik tedbirleri cezanın yanında onu tamamla-
yıcı olarak uygulanabileceği gibi; ceza yerine veya
seçimlik olarak da uygulanabilir.
dikkat
Hukukumuzda ikilik sistemi kabul edilmiştir.
Güvenlik tedbirleri cezanın yerine veya cezanın
yanında ya da suç karşılığında doğrudan doğru-
ya uygulanır.

Öğrenme Çıktısı
1 Türk Ceza hukukunda yaptırım kavramını, yaptırımların yöneldiği değerleri açıklayabilme
2 Yaptırım türlerini sıralayabilme
3 Yaptırımların uygulanması sistemlerini sınıflandırabilme

Araştır 1 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Suçu işlediği sırada 12-15

yaş arasında olan çocuklara
Hapis cezasının, cezanın
ve suçu işlediği sırada 15-18
Kısa süreli hapis cezasında amaçlarını gerçekleştirdiği
yaş arasında olan çocuklara
hükümlünün cezaevine ko- düşüncesi sizce kanıtlana-
ağırlaştırılmış müebbet hapis
nulmasının sakıncalarının bilir mi?. Hapis cezasının
cezası verilebilir mi? Bu yaş
dayanağı neler olabilir? olumsuz sonuçlarını neler
aralığına karşılık gelen sağır
olabilir, tartışın.
ve dilsiz çocukların durumu-
nu ayrıca değerlendirin.

41
2
CEZANIN NİTELİKLERİ, AMACI VE
DİĞER YAPTIRIMLARDAN FARKI
Aşağıda önce, cezanın nitelikleri, cezanın amacı
konusundaki görüşler, yasal düzenlemelerde ceza-
nın amacı ele alınacak, daha sonra ise Ceza hukuku
yaptırımlarını ve diğer yaptırımları ayırt edebilme
üzerinde durulacaktır.
Cezanın Nitelikleri
Topluma ve kişiye zarar veren eylemler, top-
lumların özelliklerine, kültür yapılarına göre
değişik tepkilerle karşılanır. Günümüzde ceza,
toplumların kültür düzeyinin gelişimine paralel
olarak büyük ölçüde şiddetini kaybetmiş, birçok
ülkenin ceza ve cezaların yerine getirilme sistemle-
ri birbirine yaklaşmıştır.
Çağdaş ceza hukukunda cezanın sahip olması
gereken başlıca nitelikler şunlardır:
• Ceza insan onuruyla bağdaşır olmalıdır. Hiç
kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse
insan onuruyla bağdaşmayan bir cezaya veya
işleme tâbi tutulamaz (Ay m.17/3). Çeşitli
uluslararası belgelerde hiç kimsenin işkence-
ye, zalimane, insanlık dışı, onur kırıcı cezaya
veya işleme tâbi tutulamayacağı belirtilmiş-
tir (Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel
Bildirgesi m.5; Avrupa İnsan Hakları Sözleş-
mesi m.3; İşkenceye ve Diğer Zalimane, Gay-
riinsani veya Küçültücü Muamele ve Cezaya
Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi m.2). Bu
açıdan, dayak gibi bedensel cezaların çağdaş
cezalar sisteminde artık yeri olmamalıdır.
• Ceza yasada gösterilmiş olmalıdır. Kanunilik
(yasallık) ilkesi, çağdaş ceza hukukunun en
önemli ilkelerindendir. Suçların kanuniliği il-
kesi suç genel teorisinin, cezaların kanuniliği
ilkesi ise yaptırım teorisinin temel ilkelerin-
dendir (Ay m.38). Yasada gösterilmeyen hal-
lerde cezalar ne artırılabilir ne de azaltılabilir.
• Ceza suçun ağırlığıyla orantılı olmalıdır. Ku-
surun kast veya taksir olmasına göre farklı
cezalar öngörülmesi bu kapsamdadır.
• Ceza amacı yönünden etkili olmalıdır. Ceza-
nın uyandırdığı korku, suç işleme eğiliminde
olanları suçtan caydırmalı, ibret verici olmalı-
dır. Aynı zamanda ceza ıslah edici olmalı, faili
tekrar suç işlemekten alıkoymalıdır.
• Ceza kişisel olmalı, başkalarını etkilememeli-
dir. Anayasa’da “ceza sorumluluğu şahsidir”
42
Ceza Hukuku Yaptırım Sistemi
ilkesine yer verilmiştir (Ay m.38). Ancak,
cezanın bu özelliğini gerçekleştirmek zor-
dur. Ceza dolaylı da olsa suçlunun yakınla-
rını olumsuz biçimde etkiler. Bu etki, maddi
destekten yoksun kalma ya da toplumda say-
gınlığın azalması biçiminde olabilir. Hakim,
cezayı belirlerken cezanın ortaya çıkaracağı
bu yan etkileri en aza indirmeye çalışacaktır.
• Ceza eşit olmalıdır. Suçta ve cezada kanunilik
(yasallık) ilkesinin bir sonucu olarak aynı suçu
işleyen her faile aynı cezanın verilmesi gere-
kir. Ancak eşitlik, aynı ya da benzer durum-
da olanların aynı işlemi görmesini gerektirir.
Eşitlik ile kastedilen, yasada öngörülen soyut
cezaların herkes için eşit olmasıdır. Bu neden-
le cezanın bireyselleştirilmesi sonucunda aynı
suçu işleyenlere farklı cezalar öngörülmesi,
cezaların eşit olmadığı anlamına gelmez.
• Ceza bölünebilir olmalıdır. Cezanın birey-
selleştirilmesi, başka bir anlatımla işlenen
suçun ağırlığına, failin kişiliğine ya da ku-
suruna uygun hale getirilmesi ancak bölü-
nebilir olmasına bağlıdır.
• Ceza düzeltilebilir olmalıdır. Adli hata ya-
pılması durumunda ceza telafi edilebilme-
lidir. Adli hata bulunduğunda uygulanmış
olan ölüm cezasının telafi edilmesi olanağı-
nın bulunmaması, bu cezaya karşı çıkılması
nedenlerinden biridir.
• Ceza yargı organları tarafından verilmelidir. Bu,
kişi hak ve özgürlükleri açısından zorunludur.
• Hapis cezası son çare (ultima ratio) olma-
lıdır. Hapis cezasının amacının diğer yap-
tırımlarla gerçekleştirilebileceği hallerde o
yaptırımların tercih edilmesine olanak tanı-
yan hukuki kurumların oluşturulması gere-
kir. Özellikle infaz kurumlarının hükümlü-
ler üzerindeki olumsuz etkileri düşünülecek
olursa, bu ilkenin önemi ortaya çıkar.
dikkat
Ceza insan onuruyla bağdaşır olmalıdır. Ceza yasada
gösterilmiş olmalıdır. Ceza suçun ağırlığıyla orantılı
olmalıdır. Ceza amacı yönünden etkili olmalıdır. Ceza
kişisel olmalı, başkalarını etkilememelidir. Ceza eşit
olmalıdır. Ceza bölünebilir olmalıdır. Ceza düzeltile-
bilir olmalıdır. Ceza yargı organları tarafından veril-
melidir. Hapis cezası son çare (ultima ratio) olmalıdır.

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
Yaşamla İlişkilendir
19.12.2013 12:55 | Son Güncelleme: 19.12.2013
12:55
“ 78 Yaşındaki Ninenin Hapisten Çıkarıl-
ması İçin Çalışma Başlatıldı
Çanakkale’de cezaevinde bulunan, gözleri
görmeyen ve kulakları duymayan ninenin çıka-
rılması için çalışma başlatıldı.
Çanakkale’de cezaevinde bulunan, gözleri
görmeyen ve kulakları duymayan ninenin çıka-
rılması için çalışma başlatıldı. Yenice ilçesine bağ-
lı .. beldesinde ikamet eden 78 yaşındaki Hacer
nine, 2009 yılında kız kardeşinin torununun kız
kaçırıp evine getirmesi hakkında açılan davada
5 yıl hapis cezasına çarptırıldı ve iki aydır Ça-
nakkale Kapalı Cezaevi’nde yatıyor. İhtiyaçları-
nı gideremeyecek durumda olan Hacer nine’nin
durumunun .. Ajansı tarafından duyurulmasının
ardından Çanakkale Cumhuriyet Başsavcısı, çı-
karılması için çalışma başlatıldığını bildirdi.
Başsavcılıktan yapılan açıklamada şunlar kay-
dedildi: “Ilgili kişi H.K. hakkında Yargıtay ince-
lemesinden geçerek kesinleşmiş 5 yıl hapis ceza-
sının infazı, Çanakkale E Tipi Kapalı Ceza İnfaz
Kurumu’nda yapılmaktadır. Bilindiği üzere ceza
infazının amacı, salt kişilerin cezalandırılması ol-
Cezanın Amacı Konusundaki
Görüşler
Suç karşılığında devlet tarafından yaptırım uy-
gulanır. Cezanın zaruriliği bugün tartışmasız olarak
kabul edilen bir gerçektir. Toplum yaşamında ceza-
dan vazgeçmek olası değildir. Cezanın amacının ne
olduğu konusunda ise farklı görüşler bulunmakta-
dır. Bunlar aşağıda ayrıntılı olarak inceleneceği üze-
re; mutlak teoriler, nispi teoriler ve karma teoridir.
Mutlak Teoriler
Cezanın uygulanmasını başlı başına amaç ola-
rak gören teorilere, mutlak teoriler denilmektedir.
Bu teorilere göre ceza gelecek için değil, toplumun
düzeni bozulduğu için uygulanır ve cezanın veril-
mesiyle birlikte amacının da gerçekleştiği kabul
2
mayıp insani yönü gözeterek ıslah ve eğitim amacı
da taşımaktadır ancak ceza infazında gözönüne
alınacak temel prensiplerden biri de insan onuru
ve sağlığıdır. Cumhuriyet Başsavcılığımızca ceza
infazları, bu temel prensipler çerçevesinde yapıl-
maktadır. Haber konusu edilen H.K., 27.09.2013
tarihinde Çanakkale E Tipi Kapalı Ceza İnfaz
Kurumu’na, cezasının infazına engel bir durumu-
nun olmadığına dair doktor raporuyla alınmıştır.
Aynı tarihte hükümlünün müdafisi, Cumhuriyet
Başsavcılığımıza müracaat ederek hükümlü hak-
kındaki infazın sağlık nedeniyle durdurulmasını
talep etmiş, 30.09.2013 tarihi itibarıyla hükümlü
hakkındaki cezanın infazının hükümlünün sağlığı
bakımından hayati bir tehlike oluşturup oluştur-
madığı yönünden 5275 sayılı yasanın 16/3 mad-
desi gereğince incelemeye başlanmış, hükümlü
Çanakkale Devlet Hastanesi’ne rapor için sevk
edilmiş .. ve Cumhuriyet Başsavcılığımızca, mev-
zuat çerçevesinde infazın geri bırakılması yönünde
gerekli çalışma zaten başlanmıştır. ”
Kaynak: https://www.haberler.com/78-yasindaki-
ninenin-hapisten-cikarilmasi-icin-5444099-
haberi/
edilir. Mutlak teoriye göre ceza, adalet ve kefaret
kavramlarından doğar. Bu nedenle devlet hiçbir
yararı olmasa da cezayı uygulamak, suçluyu ceza-
landırmak zorundadır.
Mutlak teoriler, cezanın bir amacı olduğu an-
layışından yola çıkmaz; cezanın uygulanmasının
bizzat amaç olduğunu kabul ederler. Bu teorilere
göre cezada ileriye dönük bir amaç aramamak ge-
rekir. Mutlak teoriler kapsamında kefaret ve adalet
teorileri yer alır.
dikkat
Mutlak teorilere göre, adaletin yerini bulması,
intikam alma duygularının tatmin edilmesi için
suç işleyen kusuru oranında cezalandırılacaktır.
43
2
Kefaret Teorisi
Cezanın amacı konusundaki en eski düşünce,
cezanın kefaret olduğu görüşüdür. Bu teorinin
esası, göze göz-dişe diş anlayışıdır. Kötülük yapan,
bunun karşılığını çekmelidir. Bu anlamda ceza,
geçmişe yöneliktir. Failin kusuru ancak ceza uygu-
lanmasıyla telafi edilebilir.
Kefaret, suçlunun cezasını çekerek günahından
arınması, toplumla arasındaki hesabın kapatılması
anlamını taşımaktadır. Bu anlayış, cezaya sırf ahlâk
açısından bakmaktadır. Kefaretle birlikte ele alınabi-
lecek olan cezanın intikam alma ve ödetme olduğu
düşüncesi de, suçun işlenmesiyle bozulan ahlâk den-
gesini yerine getirmeyi amaçlamaktadır. Ancak ödet-
me hedefi suçlunun ahlâkî yönden temizlenmesini
değil, suçların önlenmesini ön plânda tutmaktadır.
Adalet Teorisi
Adalet teorisine göre; ceza verilmesi bir ama-
ca yönelik değildir, sadece adalet düşüncesinin
gerçekleştirilmesi istenmektedir. Adaletin yerini
bulması için, ceza verilmesi ve cezanın uygulan-
masından asla vazgeçilmemesi gerekir. Cezanın
çekilmesiyle ihlâl edilen hak tekrar tesis edilmiş ve
kefaret ödenmiş olur.
Mutlak Teorilerin Eleştirisi
Mutlak teoriler çeşitli eleştiriler almıştır.
Kefaret Teorisinin Eleştirisi
Kefaret teorisinin cezanın zorunlu olduğunu
ortaya koyduğu, ancak ne zaman ceza verilmesi
gerektiğini açıklayamadığı, devlet eliyle bireylerin
intikam alma duygusunu tatmine hizmet edildiği,
bir kötülüğün başka bir kötülükle yani ceza çek-
tirmekle giderilemeyeceği söylenmiştir. Kefaretin
günümüzde toplumun intikam ve nefret duygu-
suyla ilgili olmadığı, cezanın verilmesinde bir ölçü
olduğu belirtilmiştir. Cezanın verilmesinin nedeni
ve ölçüsü işlenen suçtur, denilmiştir.
Adalet Teorisinin Eleştirisi
Adalet teorisinin her dönem için geçerli mutlak
bir ölçü koyamadığı, özellikle çocuklar ile gençleri
ıslah için cezadan çok affetme ya da yanlış dav-
ranışı görmezden gelme yolunun amaca ulaşmada
başarı getireceği ileri sürülmüştür. Adaleti gerçek-
leştirmek için her suçun cezalandırılması gerektiği,
oysa uygulamada bazı suçların gizli kaldığı veya şi-
44
Ceza Hukuku Yaptırım Sistemi
kayete bağlı oldukları ya da erteleme, zamanaşımı
gibi hukuki kurumlar dolayısıyla cezalandırılama-
dıkları belirtilmiştir.
Nispi Teoriler
Mutlak teorilerin karşıtı olan nispi teorilere
göre, ceza gelecek için verilir; cezanın tek amacı
suçu önleyerek toplum düzenini korumaktır. Ceza,
suç işleme ihtimalini olabildiğince ortadan kaldır-
maya yarayan bir araçtır. Ancak, suçun ne şekilde
önleneceği konusunda görüş birliği yoktur. Buna
göre de birbirinin tamamen karşıtı olan özel önle-
me ve genel önleme teorileri ortaya çıkmıştır.
Özel Önleme Teorisi
Bu teoriye göre, cezanın amacı geleceğe yöne-
liktir. Bu da faili gelecekteki suçlardan alıkoymak-
tan ibarettir. Ceza, suçtan korunma aracıdır. Suç
cezanın nedeni değil, cezalandırmanın vesilesidir.
dikkat
Özel önleme teorisine göre; fail kusuru oranın-
da değil, yeniden sosyalleşmesi için gerekli olan
miktarda ceza almalıdır.
1.Yüzyılda Romalı düşünür ve devlet adamı
Seneca’ya atfedilen şu özdeyiş özel önleme teorisinin
ilk izi sayılır: “Akıllı insan suç işlendiği için değil, suç
işlenmemesi için cezalandırır”.
Bu teoriye göre failler tesadüfi suçlular, itiyadi
suçlular ve ıslahı mümkün olmayan itiyadi suçlular
olarak sınıflandırılmış; ıslahı mümkün olan faille-
ri ıslah etme, tesadüfi suçluları ürkütme ve ıslahı
mümkün olmayan itiyadi suçluları ise zararsız hale
getirme önerilmiştir.
Ağır da olsa rastlantılar sonucunda suç işledik-
leri kabul edilen tesadüfi suçluların ve ilk kez suç
işleyenlerin ıslahının gerekmediği kabul edilerek
yaptırım uygulanmasından vazgeçilmesi bu teoriyi
kabul etmenin sonucu olacaktır.
Özel önleme teorisi, itiyadi suçlular için yeni-
den sosyalleştirmeye hizmet edecek yaptırımlar uy-
gulanmasını kabul eder.
İtiyadi suçlu, tekrar tekrar suç işleme eğili-
minde olan kişidir.

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
Genel Önleme Teorisi
Bu teoriye göre, cezanın amacı faile kefaretini
ödetme veya onu etkileme değildir.
dikkat
Genel önleme teorisine göre; cezanın amacı
korumadır; ancak koruma faile değil, topluma
yöneliktir. Suç karşılığında ceza verileceğini bil-
mek ve suç işleyenlere ceza verildiğini görmek
toplumu suçtan korur.
Birçok birey uygulanan cezalar dolayısıyla yasa-
ları ihlâl etme eğilim ve güdülerini bastırır. Genel
önlemenin amacı potansiyel suçluları korkutmak ol-
duğundan, bu anlayışın gerektirdiği cezalar ağırdır.
Nispi Teorilerin Eleştirisi
Aşağıda özel önleme teorisinin eleştirisi ve genel
önleme teorisinin eleştirisi incelenmektedir.
Özel Önleme Teorisinin Eleştirisi
Bu teoriye yöneltilen eleştiriler şunlardır:
• Teori uyarınca hükümlünün yeniden sosyal-
leşinceye kadar cezaevinde tutulması gerekir.
Bu da, belirsiz süreli cezaya yöneltir; küçük
bir suçta bile ağır kişilik bozukluğu belirtisi
gösterenlere uzun süreli ceza verilmesi sonu-
cunu doğurur. Hatta suç işlememiş, ancak
suç işleme ihtimali bulunan kişi hakkında
sosyalleştirici tedavi uygulanması söz konusu
olur. Bunlar liberal bir hukuk devletinde izin
verilenden fazla oranda bireylerin özgürlüğü-
nün kısıtlanması sonucuna yöneltir.
dikkat
Özel önleme teorisine göre tekrar suç işleme
tehlikesi yoksa en ağır suçta bile faile yaptırım
uygulanmaması gerekir. Bu ise toplumu koru-
masız bırakır.
• Islahı mümkün olmayan itiyadi suçluların top-
lumdan tecrit edilmesi önerisi ise insanın ıslah
edilemeyeceğinin kabul edilmesi anlamına ge-
lir ve insan onurunun ihlali olarak görülür.
2
• Özel önleme teorisi, cezanın koşulu olarak
kusurun yerine zararlı ve tehlikeli olma kav-
ramını koymak eğilimindedir. Ancak, bu
kavramların tespiti zordur.
• Özel önleme teorisinin temsilcileri genel-
likle irade özgürlüğünü reddedenlerdir ve
cezanın irade özgürlüğünün varlığını şart
koştuğuna dayanırlar. Bu nedenle, cezanın
kaldırılması ve yerine tedavi uygulanması
için mücadele ederler. Eleştirilere göre, bu
düşüncede iki önemli hata bulunmakta-
dır. Bunlardan ilki suçluların özel önleme
amaçlı tedavisinin gelecekte tamamen he-
kimin hasta kişileri tedavisi gibi olacağı ve
böylece cezanın genel önleme açısından var
olan kötülük niteliğinin ortadan kalkacağı
hususundaki gerçekçi olmayan beklentidir.
İkincisi ise failin kusurunun ve cezalandı-
rılmasının, insanın irade özgürlüğünün
bulunduğunu kabul etmeyi şart koştuğu-
nun düşünülmesidir. Oysa ceza hiçbir şe-
kilde irade özgürlüğüne inanmayı şart koş-
maz ve kusur düşüncesi irade özgürlüğüyle
ilgili değildir.
Genel Önleme Teorisinin Eleştirisi
Genel önleme teorisine yöneltilen eleştiriler
şunlardır:
• Bu teori, suçları cezasız bırakma taklit etme
eğilimini doğuracağından, tekrar suç işleme
tehlikesi olmasa da cezadan tamamen vaz-
geçilemeyeceğini açıklayabilen ve ceza veril-
mesi için mümkün olduğu kadar açık yasa
hükümlerinin varlığını arayan teoridir. An-
cak, bu teoride ceza süresini sınırlandırma
ölçüsü bulunmadığından, devlet terörüne
sebebiyet verilecektir.
• Bu teoride kabul edilen bireyleri suçtan
caydırma hedefi cezaların ağır ve insan onu-
runu ihlal eden nitelikte olması sonucunu
doğurur. Ancak, fail başkalarının suç işle-
memesi için cezalandırılmamalıdır. Suçtan
kaçınmada etkin rol gerçekte yakalanma
ihtimalinin yüksek olmasıdır.
Karma Teori
Karma teori (bağdaştırıcı teori), cezanın amacı-
nın, kefaret ile genel ve özel önleme olduğunu ka-
45
2
bul eder. Ceza, hem geçmişe ve geleceğe yöneliktir
hem de toplumu suçtan korumayı hedefler. Ceza-
nın kusurla orantılı olması, kefaret düşüncesinin
bir gereğidir. Failin ıslahı amacı, faili tekrar suç işle-
mekten korumaya yöneliktir. Cezanın başkalarına
ibret teşkil etme özelliği ise genel önleme amacının
gerçekleştirilmesi anlamındadır. Karma teoride ce-
zanın kefaret teşkil etme, özel ve genel önlemeyi
sağlama özelliklerinden birinin diğerlerine oranla
daha fazla önem kazanması söz konusu olabilir.
Yasal Düzenlemelerde Cezanın Amacı
Aşağıda önce 5237 sayılı Türk Ceza Kanununa
göre cezanın amacı ve daha sonra 5275 sayılı Ceza
ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanu-
na göre cezanın amacı konuları ele alınmaktadır.
5237 Sayılı Türk Ceza Kanununa
Göre Cezanın Amacı
• Türk hukukunda, 765 sayılı mülga Türk
Ceza Kanunu’nda, koşullu salıverme ku-
rumunun ve diğer ülkelere oranla sıkça
çıkarılan (açık veya örtülü) af yasalarının
uygulanması suretiyle fiilen çektirilmese
de öngörülen cezalar ağır nitelikteydi. Bu
durum, yasa koyucunun cezanın genel ön-
leme amacını ön plâna aldığını göstermek-
teydi. Yasa koyucunun geçmişteki eğilimi,
suçla etkili mücadele gerekçesiyle, yasa de-
ğişiklikleri yoluyla sürekli cezaları ağırlaş-
tırmak olmuştur.
• 2005 Yılında yürürlüğe giren 5237 sayılı
Türk Ceza Kanunu’nda, süreli cezalarda
765 sayılı mülga Türk Ceza Kanunu’na
göre hafifleme vardır. Ancak, Avrupa ülke-
lerinin ceza yasalarına göre cezalar yine de
ağırdır. Bu yaklaşım yasa koyucunun genel
önlemeyi ön plâna almaktan vazgeçmediği-
ni göstermektedir.
• 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda yasanın
amaçlarından biri olarak suç işlenmesini ön-
lemek gösterilmiştir (TCK m.1). Bu amaç-
tan hareketle, Kanun’da cezanın amacının
genel ve özel önleme olduğunun benimsen-
diği söylenebilir.
• 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda, alt ve
üst basamaklı cezalardaki ceza aralığının
46
Ceza Hukuku Yaptırım Sistemi
çok geniş olması cezanın bireyselleştirilme-
sini ve failin tehlike haline uygun bir ceza
verilmesini (teorik olarak) mümkün kıl-
maktadır. Bu durum, 5237 sayılı Türk Ceza
Yasası’nda cezanın özel önleme amacına
önem verildiğini göstermektedir.
TCK m.3/1’de suç işleyen kişi hakkında fiilin
ağırlığıyla orantılı ceza ve güvenlik tedbirlerine
hükmolunacağı belirtilmiştir. Bu hüküm ise ceza-
nın kefaret amacına uygundur.
5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik
Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanuna
Göre Cezanın Amacı
• 5275 Sayılı Kanun’da “özel önlemeyi sağ-
lama”, “failin ıslâhı ve topluma tekrar ka-
zandırılması” “yeniden suç işlemesini en-
gelleyici etkenleri güçlendirme” “üretken
ve toplumsal kurallara saygılı olma” hedef-
lerine yer verilmiştir. Dolayısıyla bu Kanun
yeniden sosyalleşmeyi yani özel önlemeyi
hedeflemekte, bunu gerçekleştirmeye yöne-
lik infaz kuralları öngörmektedir (m.3).
• Ancak, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Ted-
birlerinin İnfazı Hakkında Kanun’da, “ge-
nel önlemeyi sağlama” da infazda temel
amaç olarak gösterilmiştir.
Sonuç olarak, ülkemiz yasa koyucusunun ceza-
nın genel ve özel önleme işleviyle suç işlenmesini
engellemek istediğini söylemek mümkündür.
Yüksek Mahkeme Kararlarına Göre
Cezanın Amacı
Yüksek Mahkeme kararlarında, cezanın özel
önleme amacına önem verildiği görülmektedir.
Anayasa Mahkemesi’ne göre, toplumun öç alma
duygularını tatmin etmeyi ve ceza yaptırımlarının
etkili şekilde ibret teşkil etmesini benimsemek eski
ceza hukuku anlayışıdır. Günümüzde ceza konul-
masının ve infazın amacı şunlardır:
• Hükümlüleri düzeltme,
• Hükümlülerin yeniden suç işlemelerini
engelleme,
• Hükümlülerin toplum için arz ettikleri teh-
likeyi ortadan kaldırma (AyM, 09.03.1971-
4230).

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
Anayasa Mahkemesine göre hükümlüyü ıslahın
başarısı şu hususlara bağlıdır:
• Hükümlünün infaz programlarına bilinçli
katılımını sağlamak,
• İnfaz süresince hükümlüleri çeşitli yönler-
den topluma yaklaştırmak,
• Eski katı cezalandırma düzeninden uzaklaş-
mak (AyM, 09.03.1971-4230).
dikkat
Yargıtay’ın ise vurguladığı düşünce şudur: “Ce-
zanın amacı, suç işleyen bir kimsenin, bir daha
ileride suç işlemesini önlemek üzere uslandırıl-
masıdır” (Y1CD, 13.01.1970-3539/109).
O halde Yargıtay da cezanın amacının faili
ıslah etmek ve böylece tekerrürden korumak ol-
duğunu benimsemektedir. Dolayısıyla mahkeme
kararlarında cezanın özel önleme amacı ön plâna
çıkarılmaktadır.
Değerlendirme
Cezanın amacı, ne sadece yapılan kötü davranı-
şın kefaretini ödeterek adaleti gerçekleştirmek, ne
faili yeni suçlardan alıkoymak için ıslah etmek ve
ne de potansiyel suçluları ürküterek suçtan caydır-
maktır. Cezanın amacı, bunların tümüdür. Bunla-
rın dışında, cezanın bazı suçlular açısından başka
bir amacı, örneğin tasfiye amacı bulunabileceği
kabul edilemez.
Bu eleştirilerden sonra cezanın amacı konusun-
da karma teoriyi benimsemek uygun görünmekte-
dir. Gerçekten, cezanın faili ıslah etmek, yeniden
sosyalleştirmek amacının yanı sıra toplumu suçtan
korumak ve potansiyel suçluları caydırmak amacı da
vardır. Ceza, yasaların ihlâl edilmesinin ne gibi so-
nuçlar doğuracağının bir ifadesi olmaktadır. Ceza,
aynı zamanda, kefaret amacını da içerir. Kusurla
orantılı ceza, bu amacı gerçekleştirmeye yöneliktir.
dikkat
İşlenen suçlara ceza verileceğini bilmek toplum-
da güven duygusunu, hukuka bağlılığı ve hukuk
bilincini güçlendirir.
2
Günümüzde infaz hukukunda cezanın ıslah
amacı ön plâna alınarak, suçluyu yeniden sosyal-
leştirmeye, kendine güvenini kazandırmaya elve-
rişli programlar uygulanmaktadır. Öte yandan, bu
amaçların gerçekleştirilmesi, ancak cezanın adil ol-
masıyla mümkün olabilir.
dikkat
Adaleti sağlamak cezanın amaçlarından biridir.
Cezanın tasfiye amacı ise kabul edilebilir bir
amaç değildir. Ceza, suçluyu toplumdan atma de-
ğil, suçluyu toplumla yeniden uyumlu hale getirme
amacını izlemelidir.
VI. Ceza Hukuku Yaptırımları ve Diğer
Yaptırımlar
Ceza hukuku kapsamındaki yaptırımlara ben-
zeyen başka yaptırımlar da vardır. Bunlarla suç kar-
şılığında öngörülen yaptırımlar arasındaki farkları
belirtmek gerekir:
1. İdari Yaptırımlar
Hukukumuzda idari yaptırımlar kabahatler
karşılığında uygulanmaktadır. 03.03.2005 Gün
ve 5326 Sayılı Kabahatler Kanununa göre, kaba-
hatler karşılığında uygulanacak yaptırımlar idari
para cezası ile idari tedbirlerdir (Kabahatler Kanu-
nu m.16).
İdari makamların bir yargı kararına ge-
rek olmaksızın yasaların açıkça verdiği bir
yetkiye dayanarak idare hukukuna özgü
yöntemlerle doğrudan doğruya uyguladığı
yaptırımlara “idari yaptırım” denilir.
Ceza hukuku yaptırımları ise kural olarak
mahkeme tarafından hükmedilen ve yasalarda suç
karşılığında gösterilmiş olan yaptırımlardır. 5237
Sayılı Türk Ceza Kanununa göre suç karşılığında
uygulanacak yaptırımlar cezalar ve güvenlik tedbir-
leridir (TCK m.45 vd.;53 vd.).
47
2
dikkat
Suçlar ile kabahatler bakımından geçerli olan
ortak kural, her ikisinin de işlendikleri zamanın
yasa hükümlerine tabi olmalarıdır. Sonradan yü-
rürlüğe giren yasanın aleyhte hükümleri geriye
etkili olmaz; lehte hükümleri ise önceki yasa dö-
neminde işlenen suç ve kabahat hakkında uygu-
lanır. Ancak kabahatler karşılığında öngörülen
idari yaptırımlara ilişkin kararların yerine geti-
rilmesi bakımından derhal uygulama ilkesi ge-
çerlidir (TCK m.7; Kabahatler Kanunu m.5/1).
Ceza hukuku yaptırımları ile idari yaptırımlar
arasındaki başlıca farklar ise şunlardır:
• İdare bireylerin özgürlüğünün kısıtlanması
sonucunu doğuran yaptırımlar uygulaya-
maz (Ay m.38). İdareye ancak özgürlüğün
kısıtlanması sonucunu doğurmayan yap-
tırımlara karar verme yetkisi devredilebi-
lir. Yasa koyucu, önceden suç kapsamında
olan bir eylemin, ortaya çıkan yeni olgular
karşısında idari yaptırıma bağlanarak uygu-
lanması yetkisini idari organlara verebilir
(AyM,13.05.2004-2000-43/2004-60).
Suç karşılığında ise hapis cezası gibi özgürlüğü
kısıtlayan yaptırım vardır (TCK m.45).
• Suç ve ceza bakımından mutlak kanunilik
(yasallık) ilkesi geçerlidir. İdarenin düzenle-
yici işlemleriyle suç ve ceza konulamaz (Ay
m.38/1; TCK m.2/2).
Kabahat ise yasada tanımlanabileceği gibi, yasa-
da çerçevesi belirlenmek koşuluyla idarenin genel
ve düzenleyici işlemleriyle de yaratılabilir. Ancak,
kabahat karşılığı olan idari yaptırımlar da (tür, süre
ve miktar yönünden) yasayla belirlenir (Kabahatler
Kanunu m.4).
• Suç ve ceza bakımından şahsilik ilkesi geçer-
lidir (Ay m.38; TCK m.20/1).
İdari yaptırım öngörülen kabahatler bakımın-
dan ise şahsilik ilkesi geçerli değildir. Temsilcinin
işlediği kabahatten temsil ettiği tüzel kişi veya ger-
çek kişi hakkında idari yaptırım uygulanabilir (Ka-
bahatler Kanunu m.8).
• Suç karşılığında yaptırım uygulanmasına
karar verme yetkisi kural olarak ceza mah-
48
Ceza Hukuku Yaptırım Sistemi
kemelerine aittir. Suç karşılığında öngörü-
len yaptırıma karşı başvuru da adli mercile-
re yapılır.
İdari yaptırıma karar verme yetkisi ise kural ola-
rak Kanun’da açıkça gösterilen idari kurul, makam
veya kamu görevlilerine tanınmıştır (Kabahatler
Kanunu m.22). İdari yaptırımlara karşı başvuru
adli mercilere yapılır (Kabahatler Kanunu m.27).
• Suç karşılığında ceza verilmesi için kastın
varlığı şarttır. Taksirle işlenen fiiller ancak
kanunda açıkça gösterilmişse cezalandırılır
(TCK m.21, 22).
Kabahatlerde ise kanunda açıkça hüküm bu-
lunmayan hallerde kabahatler hem kasten hem de
taksirle işlenebilir (Kabahatler Kanunu m.9)
• Suça teşebbüs cezalandırılır (TCK m.35
vd.). Yasada açıklık bulunan haller dışında
kabahate teşebbüs cezalandırılmaz (Kaba-
hatler Kanunu m.13).
• Suça iştirak edenler için suç üzerinde ha-
kimiyet kurma veya katkıda bulunma du-
rumuna göre farklı cezalar öngörülmüştür
(TCK m.37 vd.). Kabahatlerde ise suça
iştirak eden faillerin tümü aynı cezayı alır
(KK m.14).
• Cezanın infazı belli koşullarla ertelenebilir
(TCK m.51). Kabahat karşılığında verilen
idari yaptırımların yerine getirilmesi ertele-
nemez.
Disiplin Yaptırımları
Disiplin hukuku yaptırımları, bir sosyal grubun
iç düzenini sağlayan kuralların ihlali halinde, yasa-
ların açıkça verdiği yetkiye dayanarak idari organ-
lar tarafından uygulanan yaptırımlardır.
Disiplin yaptırımları ile ceza hukuku yaptırımları
karşılaştırıldığında şu özellikler ortaya çıkmaktadır:
dikkat
Ceza hukukunun amacı ceza yaptırımları ara-
cılığıyla genel düzeni korumaktır. Disiplin hu-
kukunun amacı ise bir sosyal grubun düzenini
yani kısmi bir düzeni özel yaptırımlarla devam
ettirmektir.

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
• Disiplin yaptırımları kamu görevlisi veya
öğrenci gibi belli sıfatı taşıyan kişilere uy-
gulanır. Ceza hukuku yaptırımları ise ku-
ral olarak bir ülkede suç işleyen herkese
uygulanır.
• Ceza hukuku yaptırımları hapis cezası gibi
özgürlüğü bağlayıcı olabilir. Buna karşılık,
disiplin hukuku yaptırımları, uyarma, kına-
ma gibi manevi ya da okuldan uzaklaştır-
ma, meslekten uzaklaştırma gibi sıfat kay-
bına neden olan nitelikler taşır.
• Ceza hukuku yaptırımları toplumsal görev-
lerin ihlâli dolayısıyla verilmekte, disiplin
hukuku yaptırımları ise belli bir gruba men-
subiyet dolayısıyla söz konusu olan görevle-
rin ihlâli durumunda uygulanmaktadır.
Ceza hukuku yaptırımlarına kural olarak mah-
kemeler hükmeder. Bu kararlara karşı adli yargı
mercilerine başvurulabilir. Disiplin hukuku yaptı-
rımlarına soruşturmayı yapan idari kurullar karar
verir. Bu kararlara karşı kural olarak idari yargıya
başvurulabilir.
dikkat
Suç ve ceza bakımından mutlak kanunilik (ya-
sallık) ilkesi geçerlidir. İdarenin düzenleyici iş-
lemleriyle suç ve ceza konulamaz (Ay m.38/1;
TCK m.2/2).
Disiplin hukukunda ise giderek kanunilik ilkesi
yerleşmekle birlikte hala daha mutlak kanunilik ilke-
si ile kıyas yasağı geçerli değildir. Örneğin, Yükseköğ-
retim Kurumları Öğrenci Disiplin Yönetmeliği’nin
“Öngörülmemiş disiplin suçları” başlıklı 10. madde-
sinde, uyarma ve kınama cezası verilmesini gerektiren
eylemlere nitelik ve ağırlıkları itibariyle benzer eylem-
lerde bulunanlara da aynı türden disiplin cezaları ve-
rileceği gösterilmektedir. Bu hükümde disiplin suçu
teşkil edecek eylemlerin neler olacağı açıkça gösteril-
memiş, kıyas yapılmasına izin verilmiştir.
Özel Hukuk Yaptırımları
Özel hukuk yaptırımları haksız fiil veya söz-
leşmeye aykırılık ya da sebepsiz zenginleşme kar-
2
şılığında öngörülen, zararın giderilmesine yönelik
olan yaptırımlardır. Ceza hukuku yaptırımları ile
özel hukuk yaptırımları arasındaki farklar başlıca
şunlardır:
dikkat
Özel hukuk yaptırımları zarar görenin zararının
giderilmesine yönelik olur. Buna karşılık, ceza
hukuku yaptırımları mağdurun zararını gider-
meye değil kamu düzenini korumaya yöneliktir.
Ceza hukuku yaptırımlarının amacı, ödetme,
önleyici örnek oluşturma ve faili ıslah etmedir.
• Ceza hukukunda kişisellik (şahsilik) ilkesi
geçerlidir (Ay m.38; TCK m.20/1). Bu ne-
denle ceza hukuku yaptırımları ancak suçu
işleyen kişiye uygulanır. Para cezaları, taz-
minat türünden olanlar dışında, Hazineye
gelir kaydedilir; para cezalarında medeni
hukuk anlamında tazminat niteliği yoktur.
Özel hukuk yaptırımlarının ise mirasçılara
veya belli koşullarla üçüncü kişilere yüklenmesi
mümkündür.
• Ceza hukukunda failin cezalandırılması ku-
surlu olmasına, yani kastının veya yasada
açıkça yazılan hallerde taksirinin bulunma-
sına bağlıdır. Özel hukuk yaptırımlarının
uygulanması için failin kusurlu olması ara-
nırsa da istisna olarak kusura dayanmayan
sorumluluk halleri de vardır.
• Gerçek kişiler gibi tüzel kişilere karşı da özel
hukuk yaptırımları uygulanabilir. Ceza hu-
kuku yaptırımlarından ise sadece güvenlik
tedbiri olan müsadere ile kamu kuruluşların-
ca verilen faaliyet izninin iptali özel hukuk
tüzel kişilerine karşı uygulanabilir.
dikkat
Suçlar, kanunilik ilkesi gereği olarak yasada tek
tek tanımlanır ve yaptırımlarının ne olduğu
açıkça gösterilir. Özel hukuk yaptırımını gerek-
tiren eylemler ise yasalarda tek tek tanımlanmaz.
49
2
Ceza Hukuku Yaptırım Sistemi

Öğrenme Çıktısı
4 Cezanın niteliklerini, cezanın amacı konusundaki görüşleri, yasal düzenlemelerde cezanın
amacını ifade edebilme
5 Ceza hukuku yaptırımlarını ve diğer yaptırımları ayırt edebilme

Araştır 2 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Cezanın gelecek için değil,

toplumun düzeni bozuldu-
ğu için uygulandığını sa-
vunan teoriler hangisidir?
Buna göre ceza hangi amaç-
la uygulanır?
Yüksek Mahkeme kararların-
Cezanın nihai amacı ko-
da, cezanın özel önleme ama-
nusunda sizin görüşünüz
cına önem verildiğine ilişkin
nedir?
bir örneği değerlendirin.

CEZANIN BELİRLENMESİ Hukukumuzda soyut-genel yaptırımlar hapis

Aşağıda cezanın belirlenmesi kavram olarak ele
alındıktan sonra sırasıyla soyut belirleme ve somut
belirleme, somut belirlemede ilkeler, somut cezayı
belirlemenin aşamaları konuları incelenecektir.
cezası, adli para cezası ve güvenlik tedbirleridir. Ha-
pis cezası, ağırlaştırılmış müebbet hapis, müebbet
hapis ve süreli hapis olmak üzere üçe ayrılır. Süreli
hapis cezası ise uzun veya kısa süreli olarak iki çe-
şittir (TCK m.49 vd.).

Kavram
Cezanın belirlenmesi, bir yandan yasa koyucu-
nun yasada suçlara uygulanacak yaptırımları soyut
olarak göstermesi; diğer yandan ise somut olayda
hakimin suç ve suçluyu göz önüne alarak sonuç ce-
zayı tayin etmesi demektir.
Soyut Belirleme
Cezalar ile güvenlik tedbirlerinin belirlenmesi
soyut-genel ve soyut-özel olmak üzere iki aşamada
gerçekleşir.
Bu belirlemede bilimsel ve yararcı ölçütler göz
önünde bulundurulur. Cezalar bakımından suçun
ağırlığı, güvenlik tedbirlerinde ise suçlunun top-
lum için gösterdiği tehlike ön plana alınmalıdır.
Soyut-Genel Belirleme
İlk aşamada, yasa koyucu, cezalar (ve güvenlik
tedbirleri) sistemini belirler. Yani, yasa koyucu suç-
lara uygulanacak ceza ve güvenlik tedbirlerini, tür-
lerine ve ağırlıklarına göre sınıflandırarak kanunda
gösterir. Buna soyut-genel belirleme denir.
Soyut-Özel Belirleme
İkinci aşamada, kanunda tanımlanan her suç
için hangi türden ve hangi ağırlıkta ceza ve/veya
güvenlik tedbirine hükmedilebileceği gösterilir.
Buna da, soyut-özel belirleme denir. Her suç için
belirlenen ceza (veya güvenlik tedbiri), kanunda
gösterilen türden ve kanunda belli edilen sınırlar
içinde olmalıdır.
Cezaların soyut özel belirlenmesi ceza kanunun-
da çeşitli şekillerde gösterilebilir. Bunlar: 1)Mutlak
ceza, 2)Seçenekli ceza ve 3)Alt-üst sınırlı cezadır.
Mutlak Ceza
Mutlak ceza, takdire yer bırakmayacak biçimde
belli yükseklikte hapis veya adli para cezası olarak
yasada öngörülen cezadır. Örneğin, suç karşılığın-
da beş yıl hapis cezası öngörülmüş olması mutlak
cezayı ifade eder.
Seçenekli Ceza
Seçenekli ceza hakime, iki ayrı türdeki ceza arasın-
dan (hapis ve adli para cezası gibi) birini seçme yet-

50

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
kisi verilmesi demektir. Hakim, bu iki ayrı cezadan
birini seçtiğinde, bunun gerekçesini göstermelidir.
5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda, birçok
maddede hapis cezası ile adli para cezası birbiri-
ne seçenek olarak gösterilmiştir. Örneğin, taksirle
yaralama suçu (TCK m.89), çocuk düşürme suçu
(TCK m.100) gibi. Ancak, özellikle ekonomik ka-
zanç elde etme amacı güdülen suçlarda hem hapis
ve hem de para cezası öngörülmüştür. Örneğin,
göçmen kaçakçılığı suçu (TCK m.79), dolandırı-
cılık suçu (TCK m.158) gibi.
Alt-Üst Sınırlı (Basamaklı) Ceza
Bireyselleştirme açısından, bu tür cezalar amaca
daha uygundur. 2 yıldan 4 yıla kadar hapis, 100
günden 200 güne kadar adli para cezası öngörül-
mesi gibi. Bu belirleme yönteminde cezanın alt
veya üst sınırından biri gösterilmemiş olursa, soyut
genel belirlemede gösterilen sınırlar esas alınır.
Alt-üst sınırlı (basamaklı) ceza, alt ve üst
sınırı gösterilmek suretiyle yasada öngörü-
len cezadır.
Somut Belirleme
Yasalarda cezalar soyut olarak gösterilir. Suç
işlendikten ve ceza yargılaması yapıldıktan sonra,
sıra somut cezanın belirlenmesine gelir.
Yasada öngörülen ceza her somut olayda suç-
lunun kişiliğine uygun hale getirilir, yani bireysel-
leştirilir. Aynı tür ve miktardaki ceza, farklı kişiler
üzerinde çok farklı etkiler meydana getirir. Bu ne-
denle, suçlunun kişiliği sorunu, cezaların bireysel-
leştirilmesi olarak çağdaş ceza hukukuna girmiştir.
Alt-üst sınırlı cezada, belli sınırlar arasında temel
cezanın tayini, hakimin takdirine bırakılmıştır. An-
cak, hakimin takdir yetkisi sınırsız değildir. Yasa’daki
(genel veya özel) alt ve üst sınır onun takdiri için bir
çerçeve oluşturduğu gibi; hakimin iki sınır arasında
temel cezayı tayin ederken göz önünde tutacağı hu-
suslar da, Yasa’da belirlenmiştir (TCK m.61/1).
Somut Belirlemede İlkeler
Cezayı fiile ve faile uydurarak adil bir sonu-
ca ulaşabilmek için cezanın belirlenmesinde göz
önünde bulundurulması gereken genel ilkeler şun-
2
lardır: 1) Kusur ilkesi, 2) suçun unsurlarının iki kez
değerlendirilmesi yasağı ve 3) gerekçe gösterilmesi.
Kusur İlkesi
Cezanın belirlenmesinde yol göstermesi ge-
reken temel ilke, “kusursuz ceza olmaz” ilkesi ol-
malıdır. Türk Ceza Yasasına göre, “suçun oluşması
kastın varlığına bağlıdır” (TCK m.21/1).
dikkat
Kusur ilkesine göre; cezanın önleme amacı an-
cak, kusur ile ceza arasında adil bir denge oluş-
turulmasıyla sağlanabilir.
Suçun Unsurlarının İki Kez
Değerlendirilmesi Yasağı
Suçun oluşup oluşmadığını tespit için varlı-
ğı aranan unsurlar veya yasal olarak uygulanması
gereken cezayı hafifletici-ağırlatıcı nedenler, ceza-
nın belirlenmesinde alt sınırın üstüne çıkılmasının
gerekçesi olarak ileri sürülemez. Temel cezayı be-
lirlemede göz önünde tutulacak hususların suçun
unsurunu oluşturduğu hallerde, bunların temel
cezanın belirlenmesinde ayrıca göz önünde bulun-
durulması mümkün değildir (TCK m.61/3).
Gerekçe Gösterilmesi
Gerekçe, yapılan bir uygulamanın, verilen bir
kararın dayanaklarını mantıklı, tutarlı ve yasalara
uygun şekilde açıklamak demektir. Gerekçe, ulaşı-
lan sonucun denetlenmesini veya bu sonuca hangi
nedenlerle karşı çıkıldığını açıklamayı kolaylaştırır.
dikkat
Mahkemelerin verdikleri tüm kararlar, karşı oy-
lar dahil, gerekçeli olmak zorundadır. Bu durum
Türk hukukunda anayasal ve yasal bir zorunlu-
luktur (Ay m.141/3; CMK m.34).
Gerekçe, kararı aydınlatma, keyfiliği önleme
ve tarafları tatmin etme özelliğine sahiptir. Yasa’da
suç karşılığında alt-üst sınırları olan bir ceza konul-
muşsa, bu iki sınır arasında temel cezanın tayininde
olduğu gibi; belirli oranlarda cezanın artırılmasını
51
2
ya da indirilmesini öngören bir maddenin uygu-
lanması işleminde de gerekçe gösterilmesi gerekir.
Sonuç (Somut) Cezayı Belirlemenin
Aşamaları
Aşağıda cezayı belirlemenin aşamaları “temel
cezanın tespiti” ve “cezanın hesaplanması” ana baş-
lıkları altında incelenmektedir.
Temel Cezanın Tespiti
Temel ceza tayin edilirken failin leh ve aleyhin-
de olan haller tartışılır. Suç karşılığında mutlak ceza
öngörülmüşse, temel cezanın belirlenmesi aşaması
bir özellik göstermez.
Suç karşılığında seçimlik ceza öngörülen haller-
de, hakim kendi takdirine göre bu cezalardan birini
temel ceza olarak seçer. Yasa koyucu, söz konusu
takdir konusunda hâkimi sınırlandıracak ölçütler
göstermemiştir.
Suç karşılığında, alt-üst sınır öngörülen haller-
de, hâkimin takdiri kısıtlanmış; iki sınır arasında
temel cezanın belirlenmesinde göz önünde bulun-
durulacak fiile ve faile ilişkin hususlar gösterilmiştir
(TCK m.61/1).
Lehte ve Aleyhte Olan Hallerin
Tartışılması
İki sınır arasında temel cezanın belirlenmesinde
göz önünde bulundurulacak hususlar fiile ve faile
ilişkin bazı hallerdir (TCK m.61/1).
Fiile İlişkin Özellikler
Cezanın belirlenmesinde göz önünde bulun-
durulacak olan fiile ilişkin özellikler şunlardır: 1)
Suçun işleniş biçimi, 2) suçun işlenmesinde kulla-
nılan araçlar, 3) suçun işlendiği zaman ve yer, 4)
suç konusunun önemi ve değeri, 5) meydana gelen
zararın veya tehlikenin ağırlığı.
Suçun İşleniş Biçimi
Suçun işleniş biçimi, cezanın belirlenmesinde
göz önünde bulundurulur. Ancak bunun için, ya-
sada suçun unsuru ya da ağırlatıcı veya hafifletici
nedeni olarak gösterilmemiş olması gerekir.
Suçun İşlenmesinde Kullanılan Araç
Suçun işlenmesinde kullanılan her türlü araç, ce-
zanın takdirinde göz önüne alınır. Örneğin, neticesi
52
Ceza Hukuku Yaptırım Sistemi
sebebiyle ağırlaşmış yaralama sonucunda ölüme se-
bebiyet verme suçunda (TCK m.87/4), diğer neden-
lerin yanı sıra bıçak kullanılmış olması, cezanın alt sı-
nırın üstünde tayinini haklı göstereceği gibi; faillerin
olay yerine silahlı gelmeleri ve yaptıkları atış sayısının
cezanın takdirinde dikkate alınması da mümkündür.
Suçun İşlendiği Zaman ve Yer
Suçun işlendiği zaman ve yer, Yasa’da suçun
unsuru ya da ağırlaştırıcı veya hafifletici nedeni
olarak gösterilmemişse, cezanın takdirinde göz
önünde bulundurulur. Örneğin, hırsızlık suçun-
da “gece vakti” (TCK m.143) veya “doğal bir afe-
tin veya sosyal olayların meydana getirdiği korku
veya kargaşadan yararlanarak” suçu işlemek (TCK
m.142/2-c) Kanun’da öngörülmüş olan ağırlatıcı
sebeplerdir. Bu ağırlatıcı nedenlere yer verilmeyen
suçlarda, somut olayda suçun gece vakti işlenmesi
veya deprem, trafik kazası gibi felaketlerden kay-
naklanan kolaylıktan yararlanılması, cezanın takdi-
rinde göz önünde bulundurulur.
dikkat
Failin yer ve zaman unsurundan özellikle ya-
rarlandığı haller, örneğin mağdurun korunma
olanaklarının bu nedenle ortadan kalkması du-
rumu, cezanın belirlenmesini etkiler.
Suç Konusunun Önemi ve Değeri
Suçun konusunun önemi ve değeri, cezanın
tayininde alt sınırda kalınması veya bunun üstü-
ne çıkılması açısından, göz önünde bulundurulur.
Güveni kötüye kullanma suçunda suç konusunun
yüksek değerde olması gibi.
Meydana Gelen Zararın veya Tehlikenin Ağırlığı
Suçun sebebiyet verdiği zararın veya tehlikenin
ağırlığı, cezanın belirlenmesinde rol oynar. Suçun
dolaylı olarak yarattığı zarar veya tehlikenin de göz
önünde bulundurulması mümkündür. Örneğin,
cinsel saldırı suçunun mağdurunun intihara teşeb-
büs etmesinin cezanın alt sınırının üstünde takdiri
konusunda göz önüne alınması gibi.
Buna karşılık, insanın değeri buna bağlı olma-
dığı için, öldürülenin yaşı veya nüfuzu cezanın tak-
dirinde etkili olmamalıdır.
Mağdurun suçtan nasıl etkilendiği de cezanın
takdirinde önem taşır. Örneğin, yaşlı ve kimsesiz

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
olandan az miktarda para çalan kişinin, ekonomik
durumu iyi olanın çok parasını çalana göre daha
ağır cezalandırılması suçtan doğan zararın göz önü-
ne alınması demektir.
Faile İlişkin Özellikler
Cezanın belirlenmesinde göz önünde bulun-
durulacak olan faile ilişkin özellikler şöyle sıralan-
mıştır: 1)Kast ve taksire dayalı kusurun ağırlığı, 2)
failin amaç ve saikleri.
Kast veya Taksire Dayalı Kusurun Ağırlığı
Failin kasıtlı suçta sonuca ulaşma konusun-
daki ısrarlı tutumu kastın yoğunluğunu; taksirli
suçta sonucun fail tarafından öngörülebilmesinin
kolay olması ise taksirin yoğunluğunu gösterir.
Yasa’da suçun unsuru ya da ağırlatıcı sebebi olarak
öngörülmediği hallerde, bu yoğunluk cezanın tak-
dirinde failin aleyhine olarak göz önünde bulun-
durulabilir. Örneğin, insan öldürme ve yaralama
suçlarında kastın en yoğun biçimi olan tasarlama
ağırlatıcı sebep olarak gösterildiğinden, artık ayrıca
cezanın takdirinde dayanak yapılamaz.
Sebep ve Saikler ile Amaç
Failin suçu işleme sebebi ve saikleri cezanın be-
lirlenmesinde esas alınır.
Ceza hukuku bakımından saik, faili suça
sevk eden, suça götüren, suça sürükleyen
güdü, neden demektir.
Örneğin; kazanç hırsı, açgözlülük, mesleki ba-
şarı hırsı gibi bencil saikler cezanın belirlenmesinde
failin aleyhine etki eder. Buna karşılık, hırsızlık su-
çunda failin kazanç hırsıyla değil de karşı koyama-
dığı koleksiyon tutkusuyla hareket etmesi durumu
için aynı şey söylenemez.
Takdiri İndirim Nedeninin Uygulanması
Aşağıda, takdiri indirim nedeninin uygulanması ve
takdiri indirim sebebi teşkil eden haller incelenecektir.
Kavram
Cezanın bireyselleştirilmesi aracı olarak cezayı
indirme konusunda hakime takdir yetkisi tanınma-
2
sı, hakime, cezayı somut olayın ve suçlunun özel-
liklerine daha iyi uydurma olanağını verir.
Hakime cezayı takdirine göre indirme yetkisinin
tanınması bazı eleştirilerle karşılaşmıştır. Örneğin,
bu yetkinin kötüye kullanılabileceği ve kısa süreli öz-
gürlüğü bağlayıcı cezalara yol açacağı, ayrıca adaletin
yol göstericisinin akıl ve mantık olması gerektiği hal-
de, bu kurum nedeniyle yol göstericinin merhamet
olacağı ileri sürülmüştür. Hukukumuzda hakime
cezayı indirme konusunda takdir yetkisi tanınmıştır.
Hakim bu yetkisini kullandığında, faile ağırlaş-
tırılmış müebbet hapis cezası yerine müebbet ha-
pis; müebbet hapis cezası yerine 25 yıl hapis cezası
verilir. Diğer cezalar altıda birine kadar indirilir
(TCK m.62).
dikkat
Yasa’da hâkime cezayı takdiren hafifletme yetkisi
verilmesine karşın, cezayı takdiren artırma yet-
kisi yerinde olarak verilmemiştir.
Kuralın Uygulanması
Cezayı takdiren indirme tarafların isteğine de-
ğil, hakimin takdirine bağlıdır.
Hangi hususların takdiri indirim sebebi ya-
pılacağına ilişkin olarak 5237 sayılı Türk Ceza
Kanunu’nda örnek ölçütlere yer verilmiştir (TCK
m.62). İndirim nedenleri kararda gösterilmelidir.
İndirim nedeni olarak kabul edilen hallerin su-
çun unsurlarından veya kanunun özel olarak belirt-
tiği hallerden biri olmaması gerekir. Örneğin, kan
gütme saiki insan öldürme suçunda cezayı ağırlaş-
tırıcı neden olarak gösterilmiştir (TCK m.83/1-i).
Bu nedenle, kan gütme saiki cezanın takdiren indi-
rilmesi nedeni yapılamaz.
Cezanın takdiri hafifletici nedenle indirilmesi
durumunda, bunun bir suç için verilen tüm asli
cezalara uygulanması gerekir. Sanık birden fazla
suçtan yargılandığında, bu suçların tümünde veya
birinde cezanın takdiren indirilmesi mümkündür.
dikkat
Aynı olayda, farklı nedenlerle de olsa, takdiri
indirim hükmü birden fazla kere uygulanamaz.
53
2
Takdiri İndirim Sebebi Teşkil eden Haller
Takdiri indirim sebebi teşkil edecek haller aşa-
ğıda ele alınacağı üzere; failin geçmişi, failin sosyal
ilişkileri, failin suçtan sonraki ve yargılama sürecin-
deki davranışı, cezanın failin üzerindeki olası etkisi
ve diğer özelliklerdir.
Failin Geçmişi
Failin geçmişi cezanın takdirinde onun lehine
etki edebilir.
Failin sabıkalı olmaması, geçmişte iyi halli ol-
ması onun lehine takdiri bir indirim sebebi olarak
kabul edilebilir. Kamu görevlisinin daha önce suç
işlememiş olması gibi.
Failin Sosyal İlişkileri
Failin sosyal ilişkileri, cezanın özel önleme
amacının gerçekleşmesini etkileyecek hususlardır.
Örneğin, suçun işlenmesiyle hükmün verilmesi
arasında failin aile kurması, sabit bir iş edinmesi
takdiri indirim sebebi olabilir.
Anayasa Mahkemesine göre, “yasa önünde eşit-
lik, herkesin her yönden aynı kurallara bağlı olaca-
ğı anlamına gelmez. Haklı nedenlerin bulunması
durumunda farklı uygulamalar olabilir. Anayasa-
nın amaçladığı eşitlik, hukuksal eşitliktir” (AyM,
20.06.1995-1994-92/14).
dikkat
Failin sosyal durumunun cezanın tayininde tak-
diri indirim sebebi olarak göz önüne alınması,
Anayasa’nın eşitlik ilkesine aykırı görülmemelidir.
Failin Suçtan Sonraki ve Yargılama Sürecindeki
Davranışı
Fail eylemden sonra zararı gidermiş veya bunun
için çaba göstermiş ya da zararı azaltmaya çalışmış
olabilir. Fail suçun işlenmesiyle hüküm verilmesi
arasında iyi halli davranmış, meslek kursuna gitme
gibi tekrar suç işleme ihtimalini azaltacak önlemler
almış olabilir. Bunlar, failin gelecekteki davranışları
açısından olumlu belirtiler olarak cezanın takdirin-
de göz önünde bulundurulabilir.
Failin fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki
davranışları sadece failin lehine olarak dikkate alına-
bilir. Uygulamada, duruşmalarda iyi halin gözlen-
mesi veya sanığın borcunu ödemesi takdiri hafifle-
tici sebep olmaktadır.
54
Ceza Hukuku Yaptırım Sistemi
dikkat
Mahkemeler genellikle suçunu itiraf eden faili
ılımlı cezalandırma eğilimindedirler. Suçu ikrar
etmek, failin hatasını gördüğünün, yeniden sosyal-
leşmesinin kolay olacağının belirtisi sayılmaktadır.
Sanığın susma hakkı Yasa’da tanındığın-
dan (5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu
m.147/1-e), sanığın kısmen veya tamamen ya da
geçici olarak susma hakkını kullanmış olması, ceza-
nın tayinini olumsuz yönde etkilememelidir.
Cezanın Failin Üzerindeki Olası Etkisi
Cezanın kendisinden beklenen faydayı sağla-
ması, failin kişiliği, ekonomik durumu ve ailevi
ilişkileriyle yakından bağlantılıdır. Cezanın türü ve
miktarı belirlenirken tercih edilecek olan cezanın
failin üzerinde yaratacağı etkilerin bu şartlar dikka-
te alınarak belirlenmesi gerekir.
Diğer Özellikler
Yukarıda gösterilen haller dışında kalan özel-
likler de takdiri indirim sebebi yapılabilir. Cezanın
takdirinde etkili olacak sebepleri tek tek saymanın
olanaksızlığı dolayısıyla Yasa’da sadece birkaç ör-
nek verilmiş ve “gibi” kelimesi ile sınırsızlığa işaret
olunmuştur.
Cezanın Hesaplanması
Aşağıda cezanın hesaplanması genel olarak açık-
landıktan sonra, cezanın hesaplanmasında dikkate
alınacak sıraya değinilmiş, daha sonra da cezanın
mahsubu konusu ele alınmıştır.
Genel Olarak
Hapis cezaları gün, ay ve yıl hesabı ile uygulanır
(TCK m.61). Bir gün 24 saat, bir ay 30 gündür.
Yıl, resmi takvime göre hesaplanır. Ceza verilirken
yıl yerine on iki aya hükmedilmesi yasaya aykırı
olur. Çünkü, ay 30 gün üzerinden hesaplanacağın-
dan, faile eksik ceza verilmesi sonucu doğar.
Fail hakkında verilen hükümde yıl olarak belir-
lenen cezalar, cezanın yerine getirilmesinde kesinti
olması dışında, cezanın infazına yılın hangi ayının
hangi gününde başlanmışsa, ondan sonra gelen yı-
lın aynı ay ve gününde dolar.

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
Yasa’da yıl olarak belirlenen cezanın belli oranda
hafifletilmesi veya ağırlaştırılması gerektiğinde, yıl
aya çevrilerek, işlem ay hesabı üzerinden yapılır ve
elde edilen sonuç tekrar yıla çevrilir.
dikkat
Adli para cezası, suç tarihi itibarıyla tayin edilir.
Suç karşılığında öngörülen adli para cezası gün
birim sayısı olarak belirlenir. Adli para cezasını
artırma ve indirimler gün üzerinden yapılır.
Bir gün karşılığı para miktarı en az 20 ve en
fazla 100 Türk lirası olabilir. Takdir edilen toplam
gün miktarı, bir günün karşılığını teşkil eden para
birimi ile çarpılarak ceza somutlaştırılır.
Cezanın Hesaplanmasında Dikkate
Alınacak Sıra
Hapis cezası veya adli para cezası olarak temel
ceza belirlendikten sonra bu miktar üzerinden şu sıra-
ya uyularak sonuç ceza hesaplanacaktır (TCK m.61):
• Olası kast indiriminin/bilinçli taksir artırı-
mının yapılması,
• Daha ağır cezayı gerektiren nitelikli halden
dolayı artırım yapılması (fiili neden-kişisel
neden sırasıyla),
• Daha hafif cezayı gerektiren nitelikli halden
dolayı indirim yapılması (fiili neden-kişisel
neden sırasıyla),
• Teşebbüs hükmü uygulanarak indirim
yapılması,
• İştirak hükmünün uygulanması,
• Zincirleme suç artırımının yapılması,
• Haksız tahrik indiriminin yapılması,
• Yaş küçüklüğü indiriminin yapılması,
• Akıl hastalığına ilişkin indirimin uygulanması,
• Kişisel sebeplere ilişkin indirimin yapılması,
• Takdiri indirimin uygulanması.
Cezanın hesaplanmasında bu sıranın uygulan-
ması zorunludur. Bu sıraya uyulmaması, faile az
veya fazla ceza verilmesi sonucunu doğuracaktır.
Mahsup Yapılması
Mahsup, hüküm kesinleşmeden önce özgürlü-
ğün kısıtlandığı sürelerin ceza mahkûmiyetinden
2
indirilmesi demektir. Hukukumuzda özgürlük kı-
sıtlanarak geçirilen sürenin mahkûmiyetten indiril-
mesi zorunludur (TCK m.63).
Yargılanan kişi özgürlüğünün kısıtlandığı suç-
tan beraat ederse, gözaltında veya tutuklu kalınan
süre için tazminat istenmesi söz konusu olabilir
(CMK m.141,142).
Özgürlüğün kısıtlandığı sürenin ceza
mahkûmiyetinden indirilmesi için, özgürlüğün
kısıtlandığı suç ile mahkûm olunan suçun aynı
olması ve aynı mahkemede yargılamanın yapılması
gerekmez. Fail beraat ettiği suçtan tutuklu kalmışsa,
bu sürenin, mahkûm olduğu bir diğer suçtan indi-
rilmesi mümkündür. Ancak, mahkûm olunan suçun,
tutuklu kalınan suçtan dolayı verilecek hüküm kesin-
leşmeden önce işlenmiş olması gerekir (TCK m.63/1).
Ceza mahkûmiyetinden indirilecek süre, hü-
kümlünün özgürlüğünün fiilen kısıtlandığı, yani
yakalandığı günden başlar ve hükmün verilmesiyle
kesinleşmesi arasında tutuklu geçen süreyi de kap-
sar. Yakalanma anı ile başlayan gözaltı süreleri ile
adli muayenede ve tutuklulukta geçirilen süreler
mahkûmiyet hükmünden mahsup edilir.
Sanığın bilincinin incelenmesi için resmi bir ku-
rumda gözlem altında bulundurulduğu süre ceza
(ile koruma ve tedavi tedbirinin asgari) süresinden
indirilir (CMK m.74). Cezanın infazına başlan-
dıktan sonra hastalık nedeniyle infaz kurumundan
hastaneye kaldırılma halinde hastanede geçen süre
de cezadan indirilecektir (CGİK m.100/1). Ancak
bu son halde hükümlü cezanın infazının tatili için
hastalığı kendisi yaratmışsa, indirimden yararlana-
maz (CGİK m.100/2).
Adli kontrol altında geçen süre, kişisel özgürlüğü
kısıtlama sebebi sayılarak cezadan mahsup edile-
mez. Ancak, adli kontrol kapsamında uyuşturucu,
uyarıcı veya uçucu maddeler ile alkol bağımlılığın-
dan arınmak amacıyla, hastaneye yatmak dahil, te-
davi veya muayene tedbirlerine tâbi olma halinde
tedavi süreleri mahkûmiyetten mahsup edilecektir
(CMK m.109/6).
dikkat
Bir suçtan dolayı yabancı ülkede gözaltında,
gözlem altında, tutuklulukta veya hükümlülük-
te geçen süre de aynı suçtan dolayı Türkiye’de
verilecek cezadan mahsup edilir (TCK m.16).
55
2
Hükmedilen adli para cezası ise bir günlük
özgürlük kısıtlaması 100 Türk lirası sayılarak adli
para cezasından indirilir (TCK m.63).
Mahsubun Uygulanması
Hüküm kesinleşmeden önce gerçekleşen ve ki-
şisel özgürlüğü sınırlama sonucunu doğuran bütün
haller nedeniyle geçirilmiş süreler hükmolunan ha-
pis cezasından indirilir. Adli para cezasına hükme-
dilirse, bir gün yüz Türk lirası sayılmak üzere bu
cezadan indirim yapılır (TCK m.63).
Mahkumiyet hükmünün yorumunda durak-
sama olursa veya sonradan yürürlüğe giren kanun
hükmünün TCK m.7 kapsamında değerlendiril-
mesi gerekirse, hükmü veren mahkemeden karar
istenir. Çektirilecek cezanın hesabında duraksama
olursa ya da cezanın kısmen veya tamamen yerine
getirilip getirilemeyeceği ileri sürülürse, infaz ha-
kimliğinden açıklayıcı karar istenir (CGİK m.98/1).
Suçta Tekerrürün Cezanın
Belirlenmesine Etkisi
Aşağıda tekerrür kavramı açıklandıktan sonra
sırasıyla; tekerrürle ilgili görüşler, tekerrürün türle-
ri, Türk hukukunda tekerrürün niteliği, tekerrürün
sonuçları, tekerrürün koşulları, tekerrür hükümle-
rinin uygulanamayacağı haller ele alınmıştır.
Kavram
Tekerrür, suçun tekrarlanması demektir. Teker-
rür, bir kez suç işleyip kesin olarak mahkûmiyete
uğradıktan sonra tekrar suç işleme durumudur.
Mükerrir, tekrarlayan, tekrar suç işleyen kişi de-
mektir. Mükerrir (tekrarlayan) hakkında, ilk kez
suç işleyenlerden farklı sonuçlar söz konusu olur.
Tekerrürle İlgili Görüşler
Tekrar suç işleyen kişinin cezasının artırılmasını
ve/veya bu kişi hakkında ek yaptırımlar uygulan-
masını yerinde bulan olduğu kadar, eleştiren görüş-
ler de vardır.
Lehte görüşlere göre, tekrar suç işleyen kişinin
kusuru ağırlaşmış olacağından failin cezasının artı-
rılması gerekir. Suçta tekerrür eden fail ikinci suçu
işlemekle hukuk kurallarını ihlâl konusunda inat-
çı bir tutum içerisinde bulunmaktadır. Bu görüşe
göre, failin tekrar suç işlemesi, onun cezanın gücün-
56
Ceza Hukuku Yaptırım Sistemi
den etkilenmediğini ortaya koymaktadır. O zaman,
bu faile aynı cezayı vermek bir yarar sağlamaz.
Tekerrürün aleyhinde olan görüşe göre ise ön-
ceki suçtan dolayı sonraki suçun cezasının ağırlaş-
tırılması haksızlıktır. Tekrar suç işlenmiş olması,
fiilin değil, failin özelliğidir ve kişisel özellikler
cezanın değil, uygulanacak tedbirlerin konusu ola-
bilir. Yeniden suç işleyen kişinin, ilk kez suç işle-
yenden daha tehlikeli olduğu yolundaki düşünce
bir varsayım niteliğindedir. Sonraki suçun cezasını,
daha önceden suç işlenmiş olması nedeniyle artır-
mak, ceza hukuku alanından uzaklaşıp ahlâk alanı-
na girmek anlamına gelir. Ahlaken düşük olmak ise
cezanın artırılması nedeni olamaz.
dikkat
Tekerrürün aleyhindeki görüşler etkili olmuş,
hukukumuzda 765 sayılı mülga Türk Ceza
Kanunu’nda kabul edilmiş olan tekerrür halinde
cezanın artırılması sisteminden 5237 sayılı Türk
Ceza Kanunu’nda vazgeçilmiştir.
Tekerrürün Türleri
Tekerrürün, gerçek-varsayılan tekerrür, süreli-
süresiz tekerrür, ulusal-uluslararası tekerrür ve ge-
nel-özel tekerrür olmak üzere farklı türleri vardır.
Gerçek-Varsayılan Tekerrür
Tekerrür, daha önce mahkûm olunan cezanın
çekilmiş olup olmamasına göre, gerçek ve varsayı-
lan tekerrür olarak ikiye ayrılır.
Gerçek tekerrür, önceki mahkûmiyet hükmü-
nün infaz edilmiş olmasının şart koşulduğu teker-
rür sistemidir.
Varsayılan tekerrür ise önceki mahkûmiyet
hükmünün infazını şart koşmayan tekerrür siste-
midir. Bu sistemde, mahkûm önceki cezasını çek-
miş olmasa da tekrar suç işlediğinde ona ek yaptı-
rımlar uygulanır.
Süreli-Süresiz Tekerrür
İkinci suçun ilk mahkûmiyetten sonra belli bir
süre içinde işlenmiş olmasını şart koşan sisteme
süreli tekerrür sistemi; buna karşılık, ikinci suçun
işlenmesi konusunda bir süre öngörmeyen sisteme
ise süresiz tekerrür sistemi denir.

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
Ulusal-Uluslararası Tekerrür
Tekerrüre esas olan mahkûmiyet hükmünün
ulusal bir mahkeme tarafından verilmiş olmasının
şart koşulduğu sisteme ulusal tekerrür sistemi; buna
karşılık, yabancı ülke mahkemeleri tarafından verilen
mahkûmiyet kararlarının da dikkate alınmasını ka-
bul eden sisteme ise uluslararası tekerrür sistemi denir.
Genel-Özel Tekerrür
Genel tekerrür, tekerrür hükümlerinin uygu-
lanması için daha önce işlenen suç ile yeni işlenen
suçun aynı türden olmasının aranmadığı tekerrür
sistemidir.
Özel tekerrür, tekerrür hükümlerinin uygulan-
ması için önceki suç ile sonraki suçun aynı türden
olmasının arandığı sistemdir.
Türk Hukukunda Tekerrürün Niteliği
Türk hukukunda kural olarak genel, varsayılan, sü-
reli ve (sınırlı) ulusal tekerrür sistemi kabul edilmiştir.
Tekerrür infaz hukuku kurumu olmakla birlikte,
infaz hukuku kuralları için söz konusu olan derhal
uygulanma ilkesinin, istisna olarak tekerrüre ilişkin
hükümler açısından geçerli olmayacağı TCK m.7/3’de
gösterilmiştir. Dolayısıyla suçun işlendiği zaman
yürürlükte bulunan kanun ile sonradan yürürlüğe
giren kanun hükümleri farklı ise failin lehinde olan
kanun uygulanır ve infaz olunur (TCK m.7/2).
Tekerrürün Sonuçları
Tekerrürün sonuçları şunlardır (TCK m.58;
CGİK m.108):
Seçenek Cezalardan Ağır Olanın
Uygulanması
Tekerrür halinde, sonraki suç seçimlik ceza ön-
görülen bir suç ise temel ceza olarak hapis
İnfazda Özel Rejim Uygulanması
Tekerrür halinde, hükümlü hakkında mü-
kerrirlere özgü infaz rejimi uygulanır. Bunun
mahkûmiyet kararında belirtilmesi gerekir.
2
Koşullu Salıverilme Şartlarının Ağırlaşması
İyi halli hükümlülerin belli süre cezaevinde kal-
dıktan sonra erken tahliye edilmeleri demek olan ko-
şullu salıvermenin uygulanmasında cezaevinde kal-
ma süresi mükerrir hükümlüler için daha uzundur.
İkinci defa tekerrür hükümlerinin uygulanması
durumunda ise hükümlü koşullu salıvermeden hiç
yararlanamaz.
Cezanın İnfazından Sonra Denetimli
Serbestlik Tedbirinin Uygulanması
Mahkumiyet hükmünde gösterilmek koşuluyla
mükerrir hükümlü hakkında cezanın infazının ta-
mamlanmasından sonra başlamak ve bir yıldan az
olmamak üzere belirlenen sürede denetimli serbest-
lik tedbiri uygulanır. Bu süre hakim tarafından beş
yıla kadar uzatılabilir. Hakim, mükerrir hakkında
uzman rehber görevlendirmeye veya görevlendir-
memeye karar verebilir.
Disiplin Hapsi Uygulanması
Cezanın infazı tamamlandıktan sonra devam
eden denetim süresi içinde, kendilerine yüklenen
yükümlülüklere ve yasaklara aykırı hareket eden
mükerrirler, infaz hâkimi kararıyla disiplin hapsine
tabi tutulur. Disiplin hapsinin süresi onbeş günden
az ve üç aydan fazla olamaz.
Tekerrürün Koşulları
Tekerrür hükümlerinin uygulanması şu koşul-
ların varlığına bağlıdır (TCK m.58/1,2):
Daha Önce Mahkûmiyete Uğramış Olma
Önceki mahkumiyetin niteliği, cezanın çekil-
miş olmasının gerekmemesi, tekerrüre esas olan ve
olmayan mahkumiyetler aşağıda incelenecek konu
alt başlıklarıdır.
Önceki Mahkumiyetin Niteliği
Tekerrür hükümlerinin uygulanması için, failin
daha önce işlediği bir suçtan dolayı kesinleşmiş bir
hükümle hapis veya adli para cezasına mahkûm
edilmiş olması aranır (TCK m.58).
57
2
Kısa süreli hapis cezasının seçenek tedbirlere
çevrildiği hallerde, seçenek tedbir asıl mahkûmiyet
sayılacağından, bu halde tekerrür hükümleri uy-
gulanmaz (TCK m.50/5). Ancak, kısa süreli hapis
cezasının seçenek yaptırım olarak adli para cezasına
çevrildiği hallerde, asıl mahkûmiyet adli para ceza-
sı, yani ceza mahkûmiyetidir ve tekerrüre esas olur.
Cezanın Çekilmiş Olmasının Gerekmemesi
Tekerrür hükümlerinin uygulanması için,
mahkûmiyet yeterlidir; cezanın çekilmiş olması ge-
rekmez (TCK m.58/1). Tekerrür süreleri belirtilir-
ken yer verilen “bu cezanın infaz edildiği tarihten
itibaren” anlatımı, sürenin başlangıcını göstermek
üzere konulmuştur. Oysa ceza çekilmeden önce he-
nüz süre işlemeye bile başlamamıştır.
Tekerrüre Esas Olan ve Olmayan Mahkumiyetler
Şu hallerde önceki eylem tekerrüre esas alınamaz:
• Önceki mahkumiyet kararına esas teşkil
eden eylemin suç olmaktan çıkartılmış
bulunması,
• Önceki cezanın genel af kapsamına girmiş
olması.
Buna karşılık şu mahkumiyet kararları tekerrü-
re esas teşkil eder:
• Özel af kapsamına alınmış olan mahkumiyetler,
• Belli süre içinde suç işlenmesi nedeniyle erte-
leme kararı düşmüş olan ertelenmiş cezalar.
Belli Süre İçinde Tekrar Suç İşleme
Tekerrür hükümlerinin uygulanması için diğer
koşul, failin belli süre içerisinde tekrar suç işlemesi-
dir (TCK m.58/2).
Yeni Suçun Niteliği
Tekerrür hükümlerinin uygulanması için kesin
surette mahkûmiyete uğradıktan sonra tekrar bir
suç işlenmesi gerekir. Yeni işlenen suçun, önceki
suç ile aynı türden olması şart değildir.
Belli Süre
Fail, beş yıldan fazla hapis cezasını gerektiren
suçlarda beş yıl içinde yeni bir suç işlediği takdirde
hakkında tekerrür hükümleri uygulanır. Fail, beş yıl
58
Ceza Hukuku Yaptırım Sistemi
veya daha az süreli hapis ya da adli para cezasını ge-
rektiren suçlarda ise üç yıl içinde yeni bir suç işlediği
takdirde hakkında tekerrür hükümleri uygulanır
(TCK m.58/2). Bu süreler geçtikten sonra tekrar
suç işlenmesi durumunda, ikinci suç için tekerrür
hükümleri uygulanamaz.
Yasa’daki sürelerin başlama tarihi, cezanın çekil-
diği tarihtir (TCK m.58/2). Sürelerin hesaplanma-
sında, cezanın infaz edildiği gün hesaba katılmaz.
Cezanın tamamen çekilmiş olması gerekir. Cezanın
kısmen yerine getirildiği hallerde, tekerrür süreleri
işlemeye başlamaz.
Tekerrür hükümlerinin uygulanması için, yeni
işlenen suçun tekerrür süresi içinde işlenmiş olması
yeterlidir. İkinci suçtan dolayı mahkûmiyet kararı-
nın, aynı süre içinde verilmiş olması aranmaz.
Tekerrür Hükümlerinin
Uygulanamayacağı Haller
Bazı hallerde, tekrar suç işlendiği halde tekerrür
hükümleri uygulanmaz. Bu haller şunlardır (TCK
m.58/4,5):
• Fiili işledikleri sırada 18 yaşını doldurma-
mış olan çocukların işledikleri suçlardan
dolayı aldıkları mahkûmiyetler tekerrüre
esas oluşturmaz.
• Kasıtlı suçlar ile taksirli suçlar arasında te-
kerrür hükümleri uygulanmaz. Örneğin,
dolandırıcılıktan mahkûm olan kişi hakkın-
da, taksirle ölüme sebebiyet verme suçunu
işlediğinde tekerrür hükümleri uygulanmaz.
Hem ilk ve hem de ikinci suç taksirli bir suç ise
tekerrür hükümleri uygulanmalıdır. Dikkatsiz bir
kişinin tekerrür nedeniyle denetim altına alınma-
sında yarar vardır.
• Sırf askeri suçlar ile diğer suçlar arasında te-
kerrür olmaz. Sırf askeri suç, bir asker kişi
tarafından askeri bir hizmet veya görevin
ihlâli suretiyle işlenen, bu sıfata sahip olma-
yan kişiler tarafından işlenmesi mümkün
olmayan ve genel ceza yasasında yer alma-
yan askeri suçlardır.
 2
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

Ayrıca, Türkiye’nin taraf olduğu ulusla-

rarası sözleşmeler de bu konuda istisnalar
getirilmesini gerektirebilir. Örneğin, “Ceza
Yargılarının Milletlerarası Değeri Konusunda
Avrupa Sözleşmesi” m.56 sözleşen devletlerin
daha önceki Avrupa ceza yargısını göz önün-
de tutmalarını öngörmektedir.
dikkat
Kural olarak yabancı ülke mahkemelerinden verilen hükümler
tekerrüre esas oluşturmaz. Ancak, şu suçlara ilişkin yabancı mah-
keme hükümleri tekerrüre esas oluşturur: Kasten öldürme, kasten
yaralama, yağma, dolandırıcılık, uyarıcı ve uyuşturucu madde imal
ve ticareti ile paralarda ve kıymetli damgalarda sahtecilik suçları.

Öğrenme Çıktısı
6 Cezanın belirlenmesini açıklayabilme
7 Cezanın hesaplanmasını yorumlayabilme

Araştır 3 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Ceza mahkûmiyetinden
indirilecek (mahsup edile- Yargılanan kişi özgürlüğü-
Failin suçtan sonraki ve yar-
cek) sürenin, hükümlünün nün kısıtlandığı suçtan be-
gılama sürecindeki davranı-
özgürlüğünün fiilen kısıt- raat ederse, gözaltında veya
şının, temel cezanın belir-
landığı, yani yakalandığı tutuklu kalınan sürenin te-
lenmesi aşamasındaki etkisi
günden başladığına ilişkin lafi edilmesi için başvurabi-
nedir?
bir Yargıtay kararını bularak leceği yol nedir?
değerlendirin.

59
 2
Ceza Hukuku Yaptırım Sistemi

Türk Ceza hukukunda yaptırım

1 kavramını, yaptırımların
yöneldiği değerleri açıklayabilme
öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

2 Yaptırım türlerini sıralayabilme

3 Yaptırımların uygulanması
sistemlerini sınıflandırabilme

Türk Ceza Hukukunda

Yaptırımlar

Yaptırımlar, infaz hukukunun ceza hukukuyla ortak konusunu teşkil etmektedir. Bu nedenle,
hukuk sistemimizde yaptırımların neler olduğunun ve niteliklerinin, yaptırımlarla ilgili hangi il-
kelerin bulunduğunun gözden geçirilmesi infaz hukuku bilgisinin özümsenmesi açısından şarttır.
Ceza hukukunda yaptırım, suç karşısında devletin gösterdiği tepkidir. Ceza hukuku yaptırımları,
toplumun savunma aracıdır. Toplumda korunmaya değer görülen yararların ihlâli durumunda
öngörülen yaptırımlar çeşitli değerlere yönelik olabilir. Özgürlük, yaşam, mal varlığı ve şeref bu
değerler arasında sayılabilir. Türk Ceza Hukukundaki yaptırım türleri; “adli para cezası”, “hapis
cezası”, “güvenlik tedbirleri” olarak ayrılmaktadır. “Suçta ve cezada kanunilik ilkesi” sebebiyle,
Yasada belirtilen yaptırım türleri dışında herhangi bir yaptırım türü yaratılması mümkün değil-
dir. Para cezaları, hükümlülerin cezaevinin olumsuz koşullarından etkilenmesini ve devlete yük
getirmesini önleyen, toplum ve aile yaşamından kopmamayı sağlayan, hata yapılırsa giderilmesi
kolay olan cezalardır. Buna karşılık para cezalarının, infazı ve failin gerçek ekonomik durumuna
göre takdir edilmesi güçtür. Tür Hukukunda adli para cezası 5 günden az ve kanunda aksine
hüküm bulunmayan hallerde 730 günden fazla olmamak üzere belirlenen tam gün sayısının, bir
gün karşılığı olarak takdir edilen miktarla çarpılması suretiyle hesaplanır. Hapis cezası, özgürlü-
ğün kısıtlanması suretiyle infaz edilen cezadır. Hapis cezaları önce ikiye ayrılır: 1) Süresiz (ömür
boyu) hapis cezası, 2) Süreli hapis cezası. Süresiz hapis cezası ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası
ve müebbet hapis cezası olmak üzere ikiye ayrılır. Süreli hapis cezası, Kanunda aksi gösterilmeyen
hallerde 1 aydan 20 yıla kadar olan hapis cezalarıdır. Süreli hapis cezaları uzun süreli ve kısa süreli
olmak üzere ikiye ayrılır. Hükmedilen hapis cezası 1 yıldan fazla ise uzun süreli hapis cezasıdır.
Hükmedilen hapis cezası 1 yıl veya daha az ise kısa süreli hapis cezasıdır. Kısa süreli özgürlüğü
bağlayıcı cezaların yerine uygulanabilecek yaptırımlar konusunda iki seçenek gösterilmiştir: i.
Adli para cezasına çevirme, ii. Tedbire çevirme. Güvenlik tedbirleri, faili ıslah etme amacına yö-
neliktir ve bunlara da hâkim hükmeder. Cezada diğer niteliklerin yanı sıra kefaret teşkil etme
niteliği de vardır, güvenlik tedbirleri ise sadece kişinin iyileştirilmesine ve toplumun korunması-
na, dolayısıyla “önleme amacı”na hizmet ederler. Güvenlik tedbirleri ile cezaların ortak ve farklı
özellikleri vardır. Güvenlik tedbiri uygulanması için failin suç işlemiş olması ve tehlike halinin
bulunması gerekir. Ceza hukuku yaptırımlarının uygulanmasında, teklik veya ikilik sistemlerin-
den biri kabul edilebilir.

60
 2
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

Cezanın niteliklerini, cezanın amacı

4 konusundaki görüşleri, yasal düzenlemelerde
cezanın amacını ifade edebilme

öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

5 Ceza hukuku yaptırımlarını ve diğer
yaptırımları ayırt edebilme

Cezanın Nitelikleri, Amacı ve

Diğer Yaptırımlardan Farkı

Günümüzde ceza, toplumların kültür düzeyinin gelişimine paralel olarak büyük ölçüde şiddetini
kaybetmiş, birçok ülkenin ceza ve cezaların yerine getirilme sistemleri birbirine yaklaşmıştır. Çağ-
daş ceza hukukunda; ceza insan onuruyla bağdaşır olmalıdır, yasada gösterilmiş olmalıdır, suçun
ağırlığıyla orantılı olmalıdır, amacı yönünden etkili olmalıdır, kişisel olmalıdır, başkalarını etkile-
memelidir, eşit olmalıdır, bölünebilir olmalıdır, düzeltilebilir olmalıdır, yargı organları tarafından
verilmelidir. Hapis cezası son çare (ultima ratio) olmalıdır. Cezanın amacının ne olduğu konusun-
daki görüşler; mutlak teoriler, nispi teoriler ve karma teoridir. Cezanın uygulanmasını başlı başına
amaç olarak gören teorilere, mutlak teoriler denilmektedir. Mutlak teorilerin karşıtı olan nispi te-
orilere göre, ceza gelecek için verilir; cezanın tek amacı suçu önleyerek toplum düzenini korumak-
tır. Karma teoriye göre ceza, hem geçmişe ve geleceğe yöneliktir hem de toplumu suçtan korumayı
hedefler. Cezanın amacı, 5237 sayılı Türk Ceza Kanununa göre ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik
Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanuna göre ayrı ayrı incelenmelidir. Yargıtay’ın vurguladığı dü-
şünceye göre; “Cezanın amacı, suç işleyen bir kimsenin, bir daha ileride suç işlemesini önlemek
üzere uslandırılmasıdır”. İşlenen suçlara ceza verileceğini bilmek toplumda güven duygusunu,
hukuka bağlılığı ve hukuk bilincini güçlendirir. Adaleti sağlamak cezanın amaçlarından biridir.
Ceza hukuku kapsamındaki yaptırımlara benzeyen başka yaptırımlar da vardır. Bunlar; idari yap-
tırımlar, disiplin yaptırımları ve özel hukuk yaptırımlarıdır. Özel hukuk yaptırımları zarar görenin
zararının giderilmesine yönelik olur. Buna karşılık, ceza hukuku yaptırımları mağdurun zararını
gidermeye değil kamu düzenini korumaya yöneliktir. Ceza hukuku yaptırımlarının amacı, ödet-
me, önleyici örnek oluşturma ve faili ıslah etmedir. Suçlar, kanunilik ilkesi gereği olarak yasada tek
tek tanımlanır ve yaptırımlarının ne olduğu açıkça gösterilir. Özel hukuk yaptırımını gerektiren
eylemler ise yasalarda tek tek tanımlanmaz.

61
 2
Ceza Hukuku Yaptırım Sistemi

6 Cezanın belirlenmesini
açıklayabilme
öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

7 Cezanın hesaplanmasını
yorumlayabilme

Cezanın Belirlenmesi

Cezanın belirlenmesi, bir yandan yasa koyucunun yasada suçlara uygulanacak yaptırımları soyut olarak gös-
termesi; diğer yandan ise somut olayda hakimin suç ve suçluyu göz önüne alarak sonuç cezayı tayin etmesi
demektir. Cezalar ile güvenlik tedbirlerinin belirlenmesi soyut-genel ve soyut-özel olmak üzere iki aşamada
gerçekleşir. Bu belirlemede bilimsel ve yararcı ölçülere başvurulur; cezalar bakımından suçun ağırlığı, gü-
venlik tedbirlerinde ise suçlunun toplum için gösterdiği tehlike araştırılır. İlk aşamada, yasa koyucu, cezalar
(ve güvenlik tedbirleri) sistemini belirler yani, yasa koyucu suçlara uygulanacak ceza ve güvenlik tedbirle-
rini, türlerine ve ağırlıklarına göre sınıflandırarak kanunda gösterir. Buna soyut-genel belirleme denir. İkinci
aşamada, kanunda tanımlanan her suç için hangi türden ve hangi ağırlıkta ceza ve/veya güvenlik tedbirine
hükmedilebileceği gösterilir. Buna da soyut-özel belirleme denir. Her suç için belirlenen ceza ( veya güvenlik
tedbiri ), kanunda gösterilen türden ve kanunda belli edilen sınırlar içinde olmalıdır. Yasalarda cezalar soyut
olarak gösterilir. Suç işlendikten ve ceza yargılaması yapıldıktan sonra, sıra somut cezanın belirlenmesine
gelir. Yasada öngörülen ceza her somut olayda suçlunun kişiliğine uygun hale getirilir, yani bireyselleştirilir.
Aynı tür ve miktardaki ceza, farklı kişiler üzerinde çok farklı etkiler meydana getirir. Bu nedenle, suçlunun
kişiliği sorunu, cezaların bireyselleştirilmesi olarak çağdaş ceza hukukuna girmiştir. Cezayı fiile ve faile
uydurarak adil bir sonuca ulaşabilmek için cezanın belirlenmesinde göz önünde bulundurulması gereken
genel ilkeler şunlardır: 1) Kusur ilkesi, 2) Suçun unsurlarının iki kez değerlendirilmesi yasağı 3) Gerekçe
gösterilmesi. Cezanın belirlenmesinde göz önünde bulundurulacak olan fiile ilişkin özellikler şunlardır: 1)
Suçun işleniş biçimi, 2) Suçun işlenmesinde kullanılan araçlar, 3) Suçun işlendiği zaman ve yer, 4) Suç
konusunun önemi ve değeri, 5) Meydana gelen zararın veya tehlikenin ağırlığı. Cezanın belirlenmesinde
göz önünde bulundurulacak olan faile ilişkin özellikler şöyle sıralanmıştır: 1) Kast ve taksire dayalı kusurun
ağırlığı, 2) Failin amaç ve saikleri. Yasa’da hâkime cezayı takdiren hafifletme yetkisi verilmesine karşın,
cezayı takdiren artırma yetkisi yerinde olarak verilmemiştir. Cezanın takdiri hafifletici nedenle indirilmesi
durumunda, bunun bir suç için verilen tüm asli cezalara uygulanması gerekir. Takdiri indirim sebebi teşkil
edecek haller; failin geçmişi, failin sosyal ilişkileri, failin suçtan sonraki ve yargılama sürecindeki davranışı,
cezanın failin üzerindeki olası etkisi ve diğer özelliklerdir. Mahsup, hüküm kesinleşmeden önce özgürlüğün
kısıtlandığı sürelerin ceza mahkûmiyetinden indirilmesi demektir. Tekerrür, bir kez suç işleyip kesin olarak
mahkûmiyete uğradıktan sonra tekrar suç işleme durumudur. Mükerrir (tekrarlayan) hakkında, ilk kez suç
işleyenlerden farklı sonuçlar söz konusu olur. Tekrar suç işleyen kişinin cezasının artırılmasını ve/veya bu
kişi hakkında ek yaptırımlar uygulanmasını yerinde bulan olduğu kadar, eleştiren görüşler de vardır. Lehte
görüşlere göre, tekrar suç işleyen kişinin kusuru ağırlaşmış olacağından failin cezasının artırılması gerekir.
Tekerrürün aleyhinde olan görüşe göre ise önceki suçtan dolayı sonraki suçun cezasının ağırlaştırılma-
sı haksızlıktır. Tekerrürün aleyhindeki görüşler etkili olmuş, hukukumuzda 765 sayılı mülga Türk Ceza
Kanunu’nda kabul edilmiş olan tekerrür halinde cezanın artırılması sisteminden 5237 sayılı Türk Ceza
Kanunu’nda vazgeçilmiştir. Tekerrür hükümlerinin uygulanması; daha önce mahkûmiyete uğramış olma ve
belli süre içinde tekrar suç işleme koşullarının varlığına bağlıdır. Kanunda belirtilmiş bazı hallerde (TCK
m.58/4,5) ise tekrar suç işlendiği halde tekerrür hükümleri uygulanmaz.

62

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
1 Hukukumuzda yaptırım çeşitleri aşağıdaki-
lerden hangisidir?
A. Hapis ve adli para cezası ile güvenlik tedbirleri
B. İdam cezası ve sürgün
C. Hafif hapis ve hafif para cezası
D. Sınır dışı etme
E. Ücretsiz çalıştırma
2 Hukukumuzda hapis cezasının türleri aşağıdaki-
lerden hangisinde birlikte ve doğru olarak verilmiştir?
A. Hücrede hapis-koğuşta hapis
B. Ömür boyu hapis-süreli hapis
C. Evde hapis-cezaevinde hapis
D. Açık cezaevinde hapis-kapalı cezaevinde hapis
E. Emniyet nezaretinde hapis-adliyede hapis
3 Hukukumuzda adli para cezası için kural ola-
rak öngörülen gün sayısı ile karşılığı olabilecek para
miktarı aşağıdakilerden hangisidir?
A. Adli para cezası kural olarak 10 gün-1000 gün
arasında olabilir ve bir gün karşılığı 100 Türk
lirasıdır.
B. Adli para cezası kural olarak 30 gün olabilir ve
bir gün karşılığı 30 Türk lirasıdır.
C. Adli para cezası kural olarak 365 gün olabilir ve
bir gün karşılığı 36,5 Türk lirasıdır.
D. Adli para cezası kural olarak 5 gün-730 gün
arasında olabilir ve bir gün karşılığı 20-100
Türk lirası arasında takdir edilir.
E. Adli para cezası kural olarak 7 gün-700 gün
arasında olabilir ve bir gün karşılığı 10-500
Türk lirası arasında takdir edilir.
4 Kısa süreli hapis cezasının seçenek yaptırıma çev-
rilmesi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A. Hâkim kısa süreli hapis cezasını seçenek yaptı-
rıma çevirmek zorundadır.
B. Hâkim kadın faillerin kısa süreli hapis cezasını
seçenek yaptırıma çevirmek zorundadır.
C. Hâkim kısa süreli hapis cezasını seçenek yaptı-
rıma çevirmek yetkisine sahip değildir.
D. Hâkim kısa süreli hapis cezasını failin kişiliğine,
sosyal ve ekonomik durumu ile yargılama sü-
recindeki pişmanlığına göre seçenek yaptırıma
çevirebilir.
E. Fail talep ettiği takdirde hâkim kısa süreli hapis
cezasını seçenek yaptırıma çevirmelidir.
2
5 Ceza hukukunda güvenlik tedbirleri ile ilgili
aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
neler öğrendik?
A. Güvenlik tedbirleri, suç karşılığında öngö-
rülen ve fail hakkında ceza yerine uygulanan
yaptırımlardır.
B. Güvenlik tedbirleri, suç karşılığında öngörü-
len ve fail hakkında ceza yanında uygulanan
yaptırımlardır.
C. Güvenlik tedbirleri, Cumhuriyet savcıları tara-
fından sanıklar hakkında uygulanan koruyucu
tedbirlerdir.
D. Güvenlik tedbirleri, kolluk görevlileri tara-
fından suç mağdurlarını korumak için alınan
tedbirlerdir.
E. Güvenlik tedbirleri, suç karşılığında öngörülen
ve fail hakkında ceza yerine veya ceza yanında
uygulanan, tehlike halini esas alan yaptırımlardır.
6 Suçu işlediği sırada akıl hastası olan failler
hakkında uygulanacak olan güvenlik tedbiri aşağı-
dakilerden hangisidir?
A. Ailesine teslim edilmesi
B. Akıl hastanesinde tedavi altına alınması
C. Sürücü belgesinin geri alınması
D. Sınır dışı edilmesi
E. Mal varlığının müsadere edilmesi
7 Cezanın amacı konusunda ileri sürülen teori-
ler ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A. Mutlak teorileri kabul edenler cezanın gelecek
için ve toplumu korumak için uygulandığını
savunarak görüşlerini açıklarlar.
B. Adalet teorisini kabul edenler, adaletin yerini
bulmasının ceza uygulanmasından asla vazge-
çilmemesine bağlı olduğunu düşünmezler.
C. Nispi teorileri kabul edenler cezanın failin salt
geçmişteki davranışının karşılığı olduğunu ileri
sürerler.
D. Özel önleme teorisini savunanlar cezanın faili
gelecekteki suçlardan alıkoyma aracı olduğunu
ileri sürerler.
E. Genel önleme teorisini kabul edenler cezanın
amacının faile kefaretini ödetme olduğunu ileri
sürerler.
63
 2
Ceza Hukuku Yaptırım Sistemi
öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

8 Suç ile kabahat arasındaki farklılıklarla ilgili 10 Suçu tekrarlama (mükerrir olma) hâlinde do-
aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? ğacak sonuçlarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi
A. Ceza hukuku yaptırımları adli para cezası, ha- doğrudur?
pis cezası ile güvenlik tedbirleridir; kabahatler A. Yeni suçtan dolayı verilecek olan ceza ağırlaştırılır.
hukuk yaptırımları idari para cezası ile idari B. Yeni suçtan dolayı verilecek olan cezaya adli
tedbirlerdir. para cezası eklenir.
B. Ceza hukuku yaptırımları ile kabahatler hu- C. Yeni suçtan dolayı koşullu salıverilme söz ko-
kuku yaptırımlarına mahkeme tarafından nusu olmaz.
hükmedilir.
D. Yeni suçtan dolayı koşullu salıverilme süreleri
C. Sonradan yürürlüğe giren yasanın aleyhte hü- uzar.
kümleri cezalar bakımından geriye etkili olmaz,
E. Yeni suçtan dolayı ev hapsi uygulanır.
kabahatler bakımından geriye etkili olur.
D. Suça teşebbüs kadar kabahate teşebbüs de yap-
tırımla karşılanır.
E. Suç karşılığında verilen cezanın ve kabahat
karşılığında verilen idari yaptırımın infazı
ertelenebilir.

9 Mahsupla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi

doğrudur?
A. Mahsup adli para cezasının hapis cezasından
indirilmesi demektir.
B. Mahsup işlemi Cumhuriyet savcısı tarafından
yapılır.
C. Mahsup işlemini hükmü veren mahkeme yapar.
D. Hüküm kesinleşmeden önceki özgürlük kısıt-
lamalarının hükmolunan cezadan indirilmesi
hakimin takdirine bağlıdır.
E. Mahsup yapılabilmesi için özgürlüğün kısıtlan-
dığı suç ile mahkûm olunan suçun aynı olması
gerekir.

64
 2
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

Yanıtınız yanlış ise “Türk Ceza Hukukunda Yanıtınız yanlış ise “Türk Ceza Hukukunda
1. A 6. B
Yaptırım Türleri” konusunu yeniden gözden Yaptırım Türleri” konusunu yeniden gözden
geçiriniz. geçiriniz.

neler öğrendik yanıt anahtarı

Yanıtınız yanlış ise “Türk Ceza Hukukunda Yanıtınız yanlış ise “Cezanın Amacı Konu-
2. B 7. D
Yaptırım Türleri” konusunu yeniden gözden sundaki Görüşler” konusunu yeniden göz-
geçiriniz. den geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “Türk Ceza Hukukunda

3. D 8. A Yanıtınız yanlış ise “İdari Yaptırımlar” konu-
Yaptırım Türleri” konusunu yeniden gözden
sunu yeniden gözden geçiriniz.
geçiriniz.

4. D Yanıtınız yanlış ise “Süreli Hapis Cezası” ko- 9. C Yanıtınız yanlış ise “Cezanın Hesaplanması”
nusunu yeniden gözden geçiriniz. konusunu yeniden gözden geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “Suçta Tekerrürün Ceza-

5. E Yanıtınız yanlış ise “Güvenlik Tedbirleri” ko- 10. D
nın Belirlenmesine Etkisi” konusunu yeni-
nusunu yeniden gözden geçiriniz.
den gözden geçiriniz.

65
2
Ceza Hukuku Yaptırım Sistemi

Araştır Yanıt
2 Anahtarı

Suçu işlediği sırada 12-15 (sağır dilsiz ise 15-18) yaş arasında olan çocuklara, ağır-
laştırılmış müebbet hapis cezası yerine 12 yıldan 15 yıla kadar hapis cezası verilir.
Araştır 1
Suçu işlediği sırada 15-18 (sağır dilsiz ise 18-21) yaş arasında olan çocuklara
ağırlaştırılmış müebbet hapis yerine 18 yıldan 24 yıla kadar hapis cezası verilir.

Cezanın gelecek için değil, toplumun düzeni bozulduğu için uygulandığını

savunan teoriler mutlak teorilerdir. Cezanın amacının ne olduğu konusunda
ise farklı görüşler bulunmaktadır. Cezanın uygulanmasını başlı başına amaç
olarak gören teorilere, mutlak teoriler denilmektedir. Mutlak teoriler, cezanın
bir amacı olduğu anlayışından yola çıkmaz; cezanın uygulanmasının bizzat
Araştır 2
amaç olduğunu kabul ederler. Bu teorilere göre cezada ileriye dönük bir amaç
aramamak gerekir. Şöyle ki, ceza gelecek için değil, toplumun düzeni bozul-
duğu için uygulanır ve cezanın verilmesiyle birlikte amacının da gerçekleştiği
kabul edilir. Mutlak teoriye göre ceza, adalet ve kefaret kavramlarından doğar.
Bu nedenle, devlet hiçbir yararı olmasa da cezayı uygulamak, suçluyu cezalan-
dırmak zorundadır.

Fail eylemden sonra zararı gidermiş veya bunun için çaba göstermiş ya da zara-
rı azaltmaya çalışmış olabilir. Fail suçun işlenmesiyle hüküm verilmesi arasın-
da iyi halli davranmış, meslek kursuna gitme gibi tekrar suç işleme ihtimalini
azaltacak önlemler almış olabilir. Bunlar, failin gelecekteki davranışları açısın-
Araştır 3 dan olumlu belirtiler olarak cezanın takdirinde göz önünde bulundurulabilir.
Failin fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki davranışları sadece failin lehine
olarak dikkate alınabilir. Uygulamada, duruşmalarda iyi halin gözlenmesi veya
sanığın borcunu ödemesi takdiri hafifletici sebep olmaktadır.

66
 2
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

Kaynakça
Centel, N., Zafer, H., Çakmut, Ö. (2018). Türk Ceza Hukukuna Giriş, 10. Bası, İstanbul.
Çınar, A.R. (2005). Yeni Türk Ceza Yasası’nda Cezalar, Ankara.
Nuhoğlu, A. (1997). Ceza Hukukunda Emniyet Tedbirleri, Ankara.
Zafer, H. (2019). Ceza Hukuku Genel Hükümler, TCK m.1-75 Ders Kitabı, 6.Bası, İstanbul.

İnternet Kaynakları
https://www.haberler.com/78-yasindaki-ninenin-hapisten-cikarilmasi-icin-5444099-haberi/

67
 Bölüm 3
Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların İnfazı

1 2
Hürriyeti Bağlayıcı Ceza Olarak Hapis Hapis Cezalarının İnfazı
öğrenme çıktıları

Cezası ve Türleri 2 Hapis cezalarının infaz usullerini

1 Hapis cezası ve türlerini açıklayabilme açıklayabilme

Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek

3 4
Yaptırımların İnfaz Rejimi Ertelenen Hapis Cezasının İnfazı
3 Kısa süreli hapis cezasına seçenek 4 Ertelenen hapis cezasının infaz usullerini
yaptırımların infaz rejimlerini açıklayabilme açıklayabilme

5 6
Hapis Cezasının Özel İnfaz Usulleri Mükerrirlere Özgü İnfaz Rejimi
5 Hapis cezasının özel infaz usullerini 6 Mükerrirlere özgü infaz rejimini
açıklayabilme açıklayabilme
Anahtar Sözcükler: • Hapis Cezası • Hapis Cezasının İnfazı
• Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımların İnfaz Rejimi • Özel İnfaz Usulleri
• Mükerrirlere Özgü İnfaz Rejimi

68

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
GİRİŞ
Suç teşkil eden bir davranışı gerçekleştirmiş olan
fail hakkında ceza hukukuna özgü yaptırımlar uygu-
lanmaktadır. Anayasanın 38. maddesinin 3. fıkrasına
göre; bir suç karşılığında öngörülen cezalar ancak ka-
nunla konulur. Bu hüküm Türk Ceza Kanunu’nun
2. maddesinde de tekrarlanmıştır. Ayrıca Türk Ceza
Kanunu’nun 61. maddesinin 10. fıkrasına göre ise,
kanunda açıkça yazılmış olmadıkça cezalar ne artırı-
labilir, ne eksiltilebilir, ne de değiştirilebilir.
Türk Ceza Kanunu’nun sisteminde yaptırımlar;
cezalar ve güvenlik tedbirleri olarak sınıflandırıl-
mışlardır. İşlemiş olduğu suç dolayısıyla kusurlu
addedilen fail hakkında uygulanacak cezalar ise
Türk Ceza Kanununun 45. maddesine göre hapis
ve adlî para cezasıdır.
Suç karşılığında uygulanan esas yaptırım hapis
cezasıdır. Bununla birlikte, modern ceza hukuku
sistemlerinde hapis cezasının ve özellikle kısa süreli
hapis cezalarının sakıncalarını gidermek için bir-
takım müesseseler öngörülmüştür. Bu kapsamda
kitabımızın bu bölümünde hapis cezasının niteliği
ve infazı hakkında bilgi verildikten sonra kısa süreli
hapis cezasına seçenek yaptırımların hangileri ol-
duğu ve infazı, hapis cezasının ertelenmesi müesse-
sesinin niteliği ve infaz usulleri açıklanacak; ayrıca
hapis cezasının özel infaz usulleri ile mükerrirlere
özgü infaz rejimi incelenecektir.
Ceza hukuku sistemimizdeki temel ceza mahi-
yetinde olan hapis cezası, işlenmiş olan suç dolayı-
sıyla failin özgürlüğünün kısıtlanması düşüncesine
dayanan ve hükümlüyü yeniden topluma kazandır-
mayı amaçlayan bir ceza türüdür. Türk Ceza Kanu-
nunda hapis cezası infaz süresi ve infaz koşulları ba-
kımından üçlü bir tasnife tabi tutulmuştur. Hapis
cezasının türleri; ağırlaştırılmış müebbet hapis ce-
zası, müebbet hapis cezası ve süreli hapis cezasıdır.
Hakkında yapılan yargılama sonucunda
hükmedilen hapis cezasını içeren kesinleşmiş
mahkûmiyet kararları, mahkemece Cumhuriyet
başsavcılığına verilir. Cumhuriyet başsavcılığın-
ca mahkeme tarafından gönderilen ilâm, gecikti-
rilmeksizin infaz defterine kaydedilir ve ilâmdaki
cezanın süresi gözetilerek hükümlü hakkında çağrı
kâğıdı veya yakalama emri çıkarılır. Çağrı kağıdına
istinaden Cumhuriyet başsavcılığına başvuran ya
da yakalama emrinin icra edilmesi suretiyle yakala-
nan hükümlü, Cumhuriyet başsavcılığının emriyle
ceza infaz kurumuna gönderilir.
3
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mah-
kum edilmiş olanların cezaları yüksek güvenlikli
ceza infaz kurumlarında çektirilir. Hükümlünün
cezasının infazına, hiçbir surette ara verilemez.
Müebbet hapis ve süreli hapis cezaları, kural olarak
kapalı ceza infaz kurumlarında infaz edilir.
Hükmedilen bir yıl veya daha az süreli hapis
cezası kısa süreli hapis cezası niteliğinde olup bu
ceza suçlunun kişiliğine, sosyal ve ekonomik du-
rumuna, yargılama sürecinde duyduğu pişmanlığa
ve suçun işlenmesindeki özelliklere göre kanunda
belirtilen seçenek tedbirlere çevrilebilir.
Türk Ceza Kanunu’nun 51. maddesine göre,
işlediği suçtan dolayı iki yıl veya daha az süreyle
hapis cezasına mahkûm edilen kişinin cezası erte-
lenebilir. Hapis cezasının ertelenmesine karar ve-
rilebilmesi için; failin daha önce kasıtlı bir suçtan
dolayı üç aydan fazla hapis cezasına mahkûm edil-
memiş olması ve suçu işledikten sonra yargılama
sürecinde gösterdiği pişmanlık dolayısıyla tekrar
suç işlemeyeceği konusunda mahkemede bir kana-
atin oluşması gerekir.
Mahkum olunan hapis cezasının infazı, şartları-
nın mevcudiyeti halinde hafta sonları veya geceleri
ceza infaz kurumunda ya da hükümlünün konu-
tunda çektirilmesi de mümkündür.
Tekerrür, daha önce işlediği bir suç dolayısıyla
hakkında verilen mahkumiyet hükmü kesinleşen
kimsenin daha sonra belirli bir süre içerisinde yeni
bir suç işlemesi halini ifade etmektedir. Suçta te-
kerrür halinde, sanık hakkında işlemiş olduğu yeni
suç dolayısıyla kurulan hapis cezasına mahkumiyet
hükmünün infazı mükerrirlere özgü infaz rejimine
göre gerçekleştirilir.
HÜRRİYETİ BAĞLAYICI CEZA
OLARAK HAPİS CEZASI VE
TÜRLERİ
Türk Ceza Kanunu’nda bir yaptırım türü olarak
öngörülen hapis cezası; işlemiş olduğu suç dolayı-
sıyla kusurlu bulunan fail hakkında uygulanabilir.
Nitekim ceza hukukuna hakim olan kusursuz ceza
olmaz ilkesi dolayısıyla, yapılan yargılama sonu-
cunda kusurlu addedilmeyen fail hakkında ceza
tatbik edilebilmesi mümkün değildir. Ancak cezai
nitelikte olmayan diğer yaptırımlar (güvenlik ted-
birleri) uygulanabilir.
69
3
Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların İnfazı

Türk Ceza Kanunu’nda hapis cezaları infaz sü-

dikkat
Kusursuz ceza olmaz. İşlediği suç dolayısıyla ku-
surlu addedilemeyen fail hakkında ceza yaptırı-
mı uygulanamaz.
Anayasanın 17. maddesinin 3. fıkrasına göre,
kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya
muameleye tabi tutulamaz. Bu itibarla kanun ko-
yucu tarafından; kişiyi aşağılayan, insan onur ve
haysiyetiyle bağdaşmayan, amacı kişiye salt acı ve
ızdırap vermek olan cezalar öngörülmesi mümkün
değildir. Cezanın infazıyla amaçlanan, hükümlü-
nün topluma yeniden kazandırılabilmesi ve yeni-
den suç işlemesinin önlenmesidir. Bu amaçları ye-
rine getirmesi mümkün olmayan cezalara kanunda
yer verilemez. Bu tür cezalar anayasamızda düzen-
lenmiş ceza hukuku ilkelerine aykırılık teşkil eder.
İşlenmiş olan suç dolayısıyla failin özgürlüğü-
nün kısıtlanması düşüncesine dayanan hapis cezası,
hükümlüyü yeniden topluma kazandırmayı amaç-
layan ceza türleri arasında bu gün için dünyada en
yaygın olanıdır.
Öğrenme Çıktısı
1 Hapis cezası ve türlerini açıklayabilme
resi ve infaz koşulları bakımından üçlü bir tasnife
tabi tutulmuştur. Buna göre, hapis cezasının tür-
leri; ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, müebbet
hapis cezası ve süreli hapis cezasıdır (TCK, m. 46).
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası; hükümlü-
nün hayatı boyunca devam eden, kanun ve Cum-
hurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikte belirtilen
sıkı güvenlik rejimine göre çektirilen hapis cezası
türüdür (TCK, m. 47).
Müebbet hapis cezası, hükümlünün hayatı bo-
yunca devam eder (TCK, m. 48). Müebbet hapis
cezası, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasından
farklı olarak özel infaz rejimine tabi değildir.
Süreli hapis cezası ise, kanunda aksi belirtilme-
yen hallerde bir aydan az, yirmi yıldan fazla olma-
yan hapis cezasıdır (TCK, m. 49, f.1). Süreli ha-
pis cezaları da kendi içerisinde ikili bir tasnife tabi
tutulmuştur. Buna göre, hükmedilen bir yıl veya
daha az süreli hapis cezası, kısa süreli hapis ceza-
sıdır. Bunun dışında kalan hapis cezaları ise uzun
süreli hapis cezaları olarak nitelendirilmektedir.

Araştır 1 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Müebbet hapis cezası ile

Türk Ceza Kanunu’nda yer
ağırlaştırılmış müebbet ha- Kusur ile ceza arasındaki
verilen hapis cezası türleri
pis cezası arasındaki temel ilişkiyi açıklayın.
ve özellikleri nelerdir?
farkı açıklayın.

HAPİS CEZALARININ İNFAZI

Hapis cezasının infazı, cezanın türüne göre farklı şekillerde düzenlenmiştir. Buna göre, hapis cezası
süreli veya müebbet hapis cezası olmasına göre ya da müebbet veya ağırlaştırılmış müebbet olmasına göre
farklı şekillerde infaz edilecektir.

Hapis Cezasının İnfazına Başlanması Usulü

Hükümlülerin ceza infaz kurumlarına kabul işlemleri ve bu kapsamda izlenecek usul, 5275 sayılı Ceza
ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun (CGTİHK) ile Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile
Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yönetmelik (Yönetmelik) düzenlemelerinde detaylı bir
şekilde hüküm altına alınmıştır.

70

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
Mahkeme tarafından, hapis cezasını içe-
ren kesinleşmiş ve yerine getirilmesi onaylanmış
mahkûmiyet kararları, hangi hükümlü ve hangi
cezanın infazına ilişkin olduğu açıkça belirtilmek
suretiyle, Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir.
(CGTİHK, m. 20, f. 1; Yönetmelik, m. 54, f.1).
Cumhuriyet başsavcılığınca, mahkeme tarafın-
dan gönderilen ilâm infaz defterine kaydedilir
ve ilâmdaki cezanın süresi gözetilerek hükümlü
hakkında çağrı kâğıdı veya yakalama emri çıkarı-
lır (CGTİHK, m. 20, f. 2; Yönetmelik, m. 54, f.
2). Çağrı kâğıdı, hükümde gösterilen adrese tebliğ
edilir. Hükümlü, adres değişikliklerini mahkemeye
veya Cumhuriyet Başsavcılığına bildirmekle yü-
kümlüdür. Aksi hâlde hükümde gösterilen adreste
yapılan tebligat geçerlidir (CGTİHK, m. 20, f. 3;
Yönetmelik, m. 144, f. 1).
Hükümlü, hapis cezasının infazı için gönderi-
len çağrı kâğıdının tebliği üzerine on gün içinde
gelmez, kaçar ya da kaçacağına dair şüphe uyan-
dırırsa, Cumhuriyet savcısı yakalama emri çıkarır
(Yönetmelik, m. 54, f. 4). Bununla birlikte, kasten
işlenen suçlarda üç yıl, taksirle işlenen suçlarda ise
beş yıldan fazla hapis cezasına mahkumiyet halinde
söz konusu hükmün infazının sağlanabilmesi için
doğrudan yakalama emri çıkarılır (CGTİHK, m.
19, f. 2; Yönetmelik, m. 54, f. 4).
Ceza infaz kurumuna alınan hükümlüye, Cum-
huriyet başsavcılığınca uygulamada Müddetname
olarak isimlendirilen bir süre belgesi verilir. Dü-
zenlenecek süre belgesinde hükümlünün: Kimlik,
tebligat ve iletişim bilgileri; infaz defteri numarası,
kuruma alındığı tarih, tutuklulukta veya gözaltın-
da geçirdiği süre, ceza süresi, hak ederek ve koşullu
salıverileceği tarih, cezanın hangi hükme ilişkin ol-
duğu belirtilir (Yönetmelik, m. 54, f. 3).
Hükümlü, hapis cezasının yerine getirilmesine
katlanma ve bu amaçla düzenlenen infaz rejimine
uygun tutum ve davranışlar içinde bulunmakla yü-
kümlüdür (CGTİHK, m. 26, f.1; Yönetmelik, m.
67, f. 1).
Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis
Cezasının İnfazı
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mah-
kum edilmiş olanların cezaları yüksek güvenlikli
ceza infaz kurumlarında çektirilir ve esasen ömür
boyu devam eder (CGTİHK, m. 9, f. 2). Yüksek
güvenlikli kapalı ceza infaz kurumları; iç ve dış gü-
3
venlik görevlilerine sahip, firara karşı teknik, meka-
nik, elektronik ve fizikî engellerle donatılmış, oda
ve koridor kapıları sürekli kapalı tutulan, ancak
mevzuatın belirttiği hâllerde aynı oda dışındaki hü-
kümlüler arasında ve dış çevre ile temasların geçerli
olduğu sıkı güvenlik rejimine tâbi hükümlülerin
bir veya üç kişilik odalarda barındırıldıkları tesis-
lerdir (CGTİHK, m. 9, f. 1).
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum
edilen hükümlü ceza infaz kurumunda tek kişilik
odada barındırılır. Hükümlüye, günde bir saat açık
havaya çıkma ve spor yapma hakkı tanınır. Risk
ve güvenlik gerekleri ile iyileştirme ve eğitim ça-
lışmalarında gösterdiği gayret ve iyi hâle göre; hü-
kümlünün, açık havaya çıkma ve spor yapma süresi
uzatılabileceği gibi kendisi ile aynı ünitede kalan
hükümlülerle temasta bulunmasına sınırlı olarak
izin verilebilir (CGTİHK, m. 25).
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum
edilen hükümlü, yaşadığı yerin olanak verdiği ve
idare ve gözlem kurulunun uygun göreceği bir sa-
nat veya meslek etkinliğini yürütebilir (CGTİHK,
m. 25).
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mah-
kum edilen hükümlü, kurum idare ve gözlem ku-
rulunun uygun gördüğü hâllerde ve on beş günde
bir kez olmak üzere eşi, altsoy ve üstsoyu, kardeşleri
ve vasisi ile süresi on dakikayı geçmemek üzere te-
lefonda görüşebilir (CGTİHK, m. 25; Yönetmelik,
m. 74, f.1, bent j). Bu kişiler hükümlüyü belirlenen
gün, saat ve koşullar içerisinde on beş günlük ara-
lıklarla ve günde bir saati geçmemek üzere ziyaret
edebilirler (CGTİHK, m. 25).
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının infazı
süresince hükümlü hiçbir suretle kurum dışında
çalıştırılamaz ve kendisine izin verilmez. Nitekim
sadece yüksek güvenlikli ceza infaz kurumlarında
bulunanlar dışındaki hükümlülere mazeret izni,
özel izin veya iş arama izni verilebilir (CGTİHK,
m. 25, m. 93, f.1).
Hükümlü kurum iç yönetmeliğinde belirtilen-
lerin dışında herhangi bir spor ve iyileştirme faali-
yetine katılamaz (CGTİHK, m. 25).
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mah-
kum edilmiş olan hükümlünün cezasının infa-
zına hiçbir surette ara verilemez. Hükümlü hak-
kında uygulanacak tüm sağlık tedbirleri, tıbbî
tetkik ve zorunluluklar hariç kurumlarda, müm-
kün olmadığı takdirde tam teşekküllü Devlet ya
71
3
da üniversite hastanelerinin tek kişilik ve yük-
sek güvenlikli mahkûm koğuşlarında uygulanır
(CGTİHK, m. 25). Görüleceği üzere kanunda
oldukça kati kayıtları olan bir infaz rejimi öngö-
rülmüştür. Bu cezanın hukuk sistemimizde idam
cezasının yerine konulduğu hususu gözden kaçı-
rılmamalıdır.
Müebbet Hapis ve Süreli Hapis
Cezasının İnfazı
Müebbet hapis cezası, süreli hapis cezasına uy-
gulanan infaz rejimine göre infaz edilir ve esasen
ömür boyu sürer (Yönetmelik, m. 36).
Müebbet hapis ve süreli hapis cezaları, kural
olarak kapalı ceza infaz kurumlarında infaz edi-
lir. Kapalı ceza infaz kurumları, iç ve dış güvenlik
görevlileri bulunan, firara karşı teknik, mekanik,
elektronik veya fizikî engellerle donatılmış, oda ve
koridor kapıları kapalı tutulan, ancak mevzuatın
belirttiği hâllerde aynı oda dışındaki hükümlüler
arasında ve dış çevre ile temasın olanaklı bulundu-
ğu, yeterli düzeyde güvenlik sağlanmış ve hüküm-
lünün gereksinimine göre bireysel, grup hâlinde
veya toplu olarak iyileştirme yöntemlerinin uygu-
lanabileceği tesislerdir (CGTİHK, m. 8).
Kapalı ceza infaz kurumları kendi içinde; ka-
dın kapalı ceza infaz kurumları, çocuk kapalı ceza
infaz kurumları ve gençlik kapalı ceza infaz kurum-
ları olmak üzere üçlü bir tasnife tabi tutulmuştur
(CGTİHK, m. 10, 11, 12).
Terör suçları, örgüt kurmak, yönetmek veya
örgüte üye olmak suçları ile örgüt faaliyeti kapsa-
mında işlenen suçlar ve cinsel dokunulmazlığa kar-
şı işlenen suçlardan mahkûm olanlar ile ikinci defa
mükerrir olanlar ve koşullu salıverilme kararının
geri alınması nedeniyle cezası aynen infaz edilenler
hariç olmak üzere; kasıtlı suçlardan toplam üç yıl
veya daha az hapis cezasına mahkûm olanlar, tak-
sirli suçlardan toplam beş yıl veya daha az süreyle
hapis cezasına mahkûm olanların cezaları doğru-
dan açık ceza infaz kurumlarında yerine getirilir
(CGTİHK m. 14, f. 2).
Açık ceza infaz kurumları, hükümlülerin iyileş-
tirilmelerinde, çalıştırılmaları ve meslek edindiril-
melerine öncelik verilen, firara karşı engelleri ve dış
güvenlik görevlisi bulunmayan, güvenlik bakımın-
dan kurum görevlilerinin gözetim ve denetimi ile
yetinilen kurumlardır (CGTİHK, m. 14, f. 1).
72
Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların İnfazı
Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetme-
liğinin “Kapalı Kurumdan Açık Kuruma Ayrılacak
Hükümlüler” başlıklı 6. maddesinin 1. fıkrasında
ise hangi hükümlülerin açık ceza infaz kurumlarına
ayrılabileceği düzenlenmiştir. Düzenlemeye göre;
• toplam cezaları on yıldan az olanlar bir ayı-
nı, on yıl ve yukarı olanlar ise onda birini
kurumlarda infaz edip, iyi hâlli olan ve ko-
şullu salıverilme tarihine yedi yıl veya daha
az süre kalanlar,
• müebbet hapis cezasına mahkûm olup, ko-
şullu salıverilme tarihine beş yıl veya daha
az süre kalanlar,
• cezaları yüksek güvenlikli kapalı kurumlar
veya diğer kapalı kurumların yüksek güven-
likli bölümlerinde infaz edilenlerden top-
lam cezalarının üçte birini bu kurumlarda
iyi hâlli olarak geçiren ve koşullu salıverilme
tarihine üç yıl veya daha az süre kalanlar
açık kurumlara ayrılabilir.
Hükümlülerin kapalı ceza infaz kurumundan
açık ceza infaz kurumuna ayrılmalarına “Hüküm-
lülerin Değerlendirilmesi ve İyi Halin Belirlenme-
si” başlıklı CGTİHK m. 89 uyarınca yapılan de-
ğerlendirme sonucunda karar verilir (CGTİHK,
m. 14, f. 3).
Toplam on yıl ve daha fazla hapis cezasına
mahkûm olanlar ile terör suçları, örgüt kurmak,
yönetmek veya örgüte üye olmak suçları, örgüt
faaliyeti kapsamında işlenen suçlar, kasten öldür-
me suçları, cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen
suçlar ve uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve
ticareti suçlarından mahkûm olanların kapalı ceza
infaz kurumundan açık ceza infaz kurumuna ay-
rılmalarına ilişkin idare ve gözlem kurulu kararla-
rı, infaz hâkiminin onayından sonra uygulanır
(CGTİHK, m. 14, f. 4). Açık ceza infaz kurumun-
da bulunan hükümlünün hangi hallerde kapalı
ceza infaz kurumuna gönderileceği ise CGTİHK
m. 14, f. 5’te hüküm altına alınmıştır.
Açık havada çalışmayan veya kapalı kurumlarda
bulunan hükümlüye, hava koşulları elverdiği öl-
çüde, günde en az bir saat açık havada gezinmek
olanağı verilir. Hükümlü bu süre içerisinde bireysel
spor da yapılabilir (CGTİHK, m. 87, f. 2; Yönet-
melik, m. 92, f. 2).
Kapalı ceza infaz kurumlarındaki hükümlüler,
Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikte belirle-
nen esas ve usullere göre, idarenin kontrolündeki
 3
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

ücretli telefonlar ile görüşme yapabilirler. Açık ceza infaz kurumları ile çocuk eğitimevlerinde hükümlüler,
ücretli telefonlarla serbestçe görüşme yapabilirler (CGTİHK, m. 66, f. 1, 2). Ancak hükümlünün cep tele-
fonu veya benzeri bir iletişim aracı bulundurması ve kullanması mümkün değildir (CGTİHK, m. 66, f. 4).

Öğrenme Çıktısı
2 Hapis cezalarının infaz usullerini açıklayabilme

Araştır 2 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Ağırlaştırılmış müebbet ha-

Hangi hükümlülerin kapalı
Ceza infaz kurumuna alınan pis cezasına mahkum edil-
ceza infaz kurumundan açık
hükümlüye verilen belgenin miş olan hükümlünün te-
ceza infaz kurumuna alına-
ismi ve içeriğini belirtin? lefonda görüşme hakkının
bileceğini açıklayın?
sınırlarını belirtin?

KISA SÜRELİ HAPİS CEZASINA
SEÇENEK YAPTIRIMLARIN İNFAZ
REJİMİ
Hükmedilen bir yıl veya daha az süreli hapis ce-
zası kısa süreli hapis cezası niteliğinde olup (TCK
m. 49, f. 2) bu ceza suçlunun kişiliğine, sosyal ve
ekonomik durumuna, yargılama sürecinde duyduğu
pişmanlığa ve suçun işlenmesindeki özelliklere göre;
• Adlî para cezasına,
• Mağdurun veya kamunun uğradığı zararın
aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya
tazmin suretiyle, tamamen giderilmesine,
• En az iki yıl süreyle, bir meslek veya sanat
edinmeyi sağlamak amacıyla, gerektiğinde
barınma imkanı da bulunan bir eğitim ku-
rumuna devam etmeye,
• Mahkûm olunan cezanın yarısından bir ka-
tına kadar süreyle ve gönüllü olmak koşu-
luyla kamuya yararlı bir işte çalıştırılmaya,
çevrilebilir (TCK, m. 50, f. 1)
Seçenek yaptırımlar; suçlunun kişiliği,
sosyal ve ekonomik durumu, yargılama
sürecinde duyduğu pişmanlık ve suçun
işlenmesindeki özellikler dikkate alına-
rak, hükümlülerin toplum içinde belli
koşullar altında denetime tabi tutularak
bazı yükümlülükler konulmak suretiyle
hürriyetlerinin belli şekilde kısıtlanmasını
öngören kısa süreli hapis cezası yerine ön-
görülen tedbir ve yaptırımlardır.

• Mahkûm olunan cezanın yarısından bir ka-

tına kadar süreyle, belirli yerlere gitmekten
veya belirli etkinlikleri yapmaktan yasaklan-
maya,
• Sağladığı hak ve yetkiler kötüye kullanılmak
suretiyle veya gerektirdiği dikkat ve özen yü-
kümlülüğüne aykırı davranılarak suç işlen-
miş olması durumunda; mahkûm olunan
cezanın yarısından bir katına kadar süreyle,
ilgili ehliyet ve ruhsat belgelerinin geri alın-
masına, belli bir meslek ve sanatı yapmaktan
yasaklanmaya,
Şartları
Hükmedilen kısa süreli hapis cezasının seçenek
yaptırımlardan birine çevrilebilmesi için, failin daha
önce hapis cezasına mahkûm edilmemiş olması ge-
rekmektedir.
Ancak, mahkûm olunan otuz gün ve daha az
süreli hapis cezası ile fiili işlediği tarihte onsekiz
yaşını doldurmamış veya altmış beş yaşını bitirmiş
bulunanların mahkûm edildiği bir yıl veya daha
az süreli hapis cezası, birinci fıkrada yazılı seçenek

73
3
yaptırımlardan birine çevrilir (TCK, m. 50, f. 3).
Bu şartların varlığı halinde, hükmolunan kısa sü-
reli hapis cezasının bir seçenek tedbire çevrilmesi
zorunludur.
Taksirli suçlardan dolayı hükmolunan hapis ce-
zası uzun süreli de olsa; bu ceza, diğer koşulların
varlığı halinde adlî para cezasına çevrilebilir. An-
cak, bu hüküm, bilinçli taksir halinde uygulanmaz
(TCK, m. 50, f. 4).
Peki ama kişinin aldığı hapis cezasının bu ted-
birlerden birisine çevrildiğinde kişi esasen neye
mahkum olmuş kabul edilecektir? Uygulamada asıl
mahkûmiyet, bu madde hükümlerine göre çevrilen
adlî para cezası veya tedbirdir (TCK m. 50, f. 5).
Dolayısıyla kişinin tekrardan suç işlemesi duru-
munda erteleme ve tekerrür hükümleri açısından
çevrilmiş tedbir veya adli para cezası dikkate alı-
nacaktır.
Kısa Süreli Hapis Cezası Yerine
Hükmedilen Adlî Para Cezası
Yaptırımının İnfazı
5237 sayılı Kanunun 50’nci maddesinin 1. fık-
rasının (a) bendine göre hapis cezasına seçenek ola-
rak mahkemece belirlenen adlî para cezası, 5237
sayılı Kanunun 50’nci ve 52’nci maddeleri ile 5275
sayılı Kanunun 105’inci ve 106’ncı maddeleri uya-
rınca infaz edilir (Yönetmelik, m. 38, f.1).
Türk Ceza Kanunu, adli para cezasının hesap-
lanmasında gün para cezası sistemini benimsemiş-
tir (TCK m. 52, f. 1). Buna göre adli para cezası;
beş günden az ve kanunda aksine hüküm bulun-
mayan hallerde yediyüz otuz günden fazla olma-
mak üzere belirlenen tam gün sayısının, bir gün
karşılığı olarak takdir edilen miktar ile çarpılması
suretiyle hesaplanan meblağın hükümlü tarafından
Devlet Hazinesine ödenmesiyle infaz olunur.
Kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırım ola-
rak hükmedilen adli para cezasının hesaplanmasın-
da gün sayısı, hükmolunan kısa süreli hapis cezası
miktarına tekabül etmektedir. Her gün başına öde-
necek olan para miktarı ise, yirmi Türk lirasından
az ve yüz Türk lirasından fazla olmamak üzere
mahkeme tarafından belirlenecektir.
Bu çerçevede hükmedilen adli para cezasının
infazı İnfaz Kanunu’nun 106. maddesindeki esas-
lar çerçevesinde gerçekleştirilir.
74
Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların İnfazı
Mağdurun veya Kamunun Uğradığı
Zararın Giderilmesi Yaptırımının İnfazı
Mağdurun veya kamunun uğradığı zararın gide-
rilmesi, suç nedeniyle uğranılan zararın aynen iade
edilmesi, suçtan önceki hâle getirilmesi veya tazmin
edilmesi suretiyle tamamen giderilmesi şeklinde ye-
rine getirilir (Yönetmelik, m. 38, f. 2, bent (a)).
Zararın aynen iade edilmesi; hükümlünün iş-
lediği suç nedeniyle haksız olarak ele geçirdiği şeyi
aynen ya da satın almak suretiyle suçtan zarar göre-
ne iade etmesidir. Suçtan önceki hâle getirme; suç
nedeniyle verilen zararın, hükümlü tarafından ya
da başkası aracılığıyla çalışmak, çalıştırılmak, tamir
etmek veya buna benzer faaliyetlerle giderilmesidir
(Yönetmelik, m. 38, f. 2). Zararın tazmin edilmesi;
suç nedeniyle verilen zararın bedelinin suçtan zarar
görene ödenerek tazmin edilmesidir (Yönetmelik,
m. 38, f. 3).
Mağdurun veya kamunun uğradığı zararın
miktarı, mahkemece kararda belirtilmemiş ise
CGTİHK m. 98, f.1, bent a’ya göre; Cumhuriyet
savcısının talebi ile uğranılan zararın tespiti hük-
mü veren mahkemeden istenir (Yönetmelik, m.
38, f. 3, bent (b)).
Mağdurun ya da kamunun uğradığı zararın
tamamen giderilmesini içeren kesinleşmiş ilâm,
Cumhuriyet başsavcılığına verilir. Cumhuriyet sav-
cısı, zararın otuz gün içinde tamamen giderilmesini
hükümlüye tebliğ eder (Yönetmelik, m. 38, f. 3,
bent (c)).
Hükümlü adresine yapılan bu tebligatta gös-
terilen zararı, otuz günlük süre içinde tamamen
gidermezse Cumhuriyet başsavcılığınca, durum
hükmü veren mahkemeye bildirilir (Yönetmelik,
m. 38, f. 3, bent (ç)).
Bir Eğitim Kurumuna Devam Etme
Tedbirinin İnfazı
Bir eğitim kurumuna devam etme tedbirinin
infazı, hükümlünün mahkeme kararıyla en az iki
yıl süreyle, bir meslek veya sanat edinmeyi sağ-
lamak amacıyla gerektiğinde barınma imkanı da
bulunan eğitim kurumunda eğitime kurumuna
devam etmeyi zorunlu kılar (Denetimli Serbestlik
Hizmetleri Yönetmeliği, m. 63, f. 1). Bu tedbirin
infazı Denetimli Serbestlik Müdürlüğünce yerine
getirilir (Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönet-
meliği, m. 61).

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
Eğitim kurumuna devam etme tedbirinin infa-
zında; hükümlünün yaşı, eğitim ve sağlık durumu,
yaşadığı yerde bulunan eğitim kurumlarının kapasi-
tesi ve kuruma kabul şartları dikkate alınır (Dene-
timli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği, m. 63, f.2).
Eğitim kurumuna devam etme yaptırımının
yerine getirilmesi kapsamında hükümlünün eğitim
kurumuna kayıt işlemleri gerektiğinde eğitim ve
iyileştirme bürosunda görevli denetimli serbestlik
uzmanı refakatiyle yapılır (Denetimli Serbestlik
Hizmetleri Yönetmeliği, m. 63, f.3).
Bu yaptırımın infazı için, okul yönetimi veya
rehberlik servisi ile iş birliği yapılır. Eğitim kuru-
mundan iş birliği yapılacak rehber ya da sorumlu
öğretmenin belirlenmesi istenir. İş birliği yapılacak
öğretmene; yaptırımın amacı, süresi ve yapılacak
çalışmalar konusunda eğitim ve iyileştirme büro-
sunda görevli denetimli serbestlik uzmanı tarafın-
dan bilgi verilir. İş birliği yapılacak öğretmenden;
hükümlünün okuldaki durumu, davranışları, sos-
yal uyumu, sorumluluk bilincindeki gelişmeleri ile
ailesi hakkında bilgi alınır ve yürütülecek rehber-
lik çalışmalarına destek vermesi istenir (Denetimli
Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği, m. 63, f.4).
Bu yaptırımın uygulanmasında; hükümlünün
durumu okul idaresi ve iş birliği yapılan öğretmen-
ler haricinde kimseyle paylaşılamaz. Okul idaresi
ve iş birliği yapılan öğretmenler ifşa olmaması ve
dışlanmaması için hükümlünün durumunu okul
çalışanları ve diğer kişiler ile paylaşamaz. Bu ko-
nuda okul idaresi ve iş birliği yapılan öğretmenler
bilgilendirilir (Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yö-
netmeliği, m. 63, f.5).
Eğitim kurumuna devam etme yaptırımının
infazı; hükümlünün denetim planında belirlenen
kurumdaki programa başlaması ile başlar ve mah-
keme kararında belirtilen sürenin tamamlanmasıy-
la sona erer (Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yö-
netmeliği, m. 63, f.6).
Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği’nin
39. maddesine göre; mahkemelerce bu yönde veri-
len kararlar  Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir
ve en geç üç gün içinde UYAP bilişim sitemine
kaydedilir. Aynı Yönetmeliğin 40. maddesine göre
ise, kararlar kaydedildikten sonra hükümlülere üç
iş günü içerisinde yazılı veya elektronik tebligat ya-
pılır. Tebliğden itibaren on gün içerisinde hüküm-
lünün denetimli serbestlik müdürlüğüne başvur-
ması gerekmektedir.
3
Düzenlenen tebligatta, yükümlünün haklı, ge-
çerli ve gerektiğinde belgelendirilebilen bir mazereti
olmadan Denetimli Serbestlik Müdürlüğüne gelme-
mesi veya hakkında belirlenen yükümlülüklerin ge-
reğini yerine getirmemesi halinde, seçenek yaptırım
veya tedbirin hapse çevrilebileceği bildirilir (Dene-
timli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği, m. 40, f.3).
Usulüne uygun olarak yapılan tebligata rağmen
yükümlü on gün içerisinde müdürlüğe müracaat
etmezse komisyonun onayından sonra kayıt kapa-
tılarak infaz dosyası Cumhuriyet başsavcılığına geri
gönderilir (Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönet-
meliği, m. 40, f.4).
Belirli Yerlere Gitmekten Veya Belirli
Etkinlikleri Yapmaktan Yasaklanma
Yaptırımının İnfazı
Belirli yerlere gitmekten veya belirli etkinlikleri
yapmaktan yasaklanma; mahkemelerce hüküm-
lünün kişisel, sosyal ve eğitim durumu ile tekrar
suç işleme riski göz önüne alınarak iyileştirmeyi
ve suçun tekrarını önlemeyi esas alan, hükümlü-
nün mahkûm olduğu hapis cezasının yarısından
bir katına kadar süreyle, belirli yerlere gitmesini
veya belirli etkinlikleri yapmasını yasaklayan seçe-
nek yaptırımdır (Denetimli Serbestlik Hizmetleri
Yönetmeliği, m. 64, f.1).
Belirli yerler veya etkinlikler; hükümlünün suç
işlemesinde, suça yönelmesinde ya da zararlı alış-
kanlıklar edinmesinde veya bağımlılık yapan mad-
deler kullanmasında; çevresel, psikolojik, sosyal
veya ekonomik etkisi bulunan ya da hükümlünün
yeniden suç işlemesine yol açan etkenleri tetikleye-
cek yerler veya etkinliklerdir (Denetimli Serbestlik
Hizmetleri Yönetmeliği, m. 64, f.2).
Yaptırımın infazı, hazırlanan denetim planının
sanığa tebliği ile başlar, mahkemece belirtilen sü-
renin tamamlanmasıyla sona erer (Denetimli Ser-
bestlik Hizmetleri Yönetmeliği, m. 64, f.3).
Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği’nin
39. maddesine göre mahkemelerce bu yönde verilen
kararlar  Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir ve en
geç üç gün içinde UYAP bilişim sistemine kaydedi-
lir. Aynı Yönetmeliğin 40. maddesine göre ise, ka-
rarlar kaydedildikten sonra hükümlülere üç iş günü
içerisinde yazılı veya elektronik tebligat yapılır. Teb-
liğden itibaren on gün içerisinde hükümlünün de-
netimli serbestlik müdürlüğüne başvurması gerekir.
75
3
Düzenlenen tebligatta, yükümlünün haklı, ge-
çerli ve gerektiğinde belgelendirilebilen bir maze-
reti olmadan Denetimli Serbestlik Müdürlüğüne
gelmemesi veya hakkında belirlenen yükümlülük-
lerin gereğini yerine getirmemesi halinde, seçenek
yaptırım veya tedbirin hapse çevrilebileceği bildi-
rilir (Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği,
m. 40, f.3). Usulüne uygun olarak yapılan tebliga-
ta rağmen yükümlü on gün içerisinde müdürlüğe
müracaat etmezse komisyonun onayından sonra
kayıt kapatılarak infaz dosyası Cumhuriyet başsav-
cılığına geri gönderilir (Denetimli Serbestlik Hiz-
metleri Yönetmeliği, m. 40, f.4).
Ehliyet ve Ruhsat Belgelerinin Geri
Alınması, Belli Bir Meslek ve Sanatı
Yapmaktan Yasaklanma Yaptırımının
İnfazı
Sürücü ve ruhsat belgelerinin geri alınması, bel-
li bir meslek ve sanatı yapmaktan yasaklanma; sağ-
ladığı hak ve yetkiler kötüye kullanılmak suretiyle
veya gerektirdiği dikkat ve özen yükümlülüğüne
aykırı davranılarak suç işlenmiş olması durumun-
da; mahkûm olunan cezanın yarısından bir katına
kadar süreyle, ilgili sürücü ve ruhsat belgelerinin
geri alınması, belli bir meslek ve sanatı yapmaktan
yasaklanması seçenek yaptırımıdır (Denetimli Ser-
bestlik Hizmetleri Yönetmeliği, m. 65, f. 1).
Sürücü veya ruhsat belgesi ile meslek veya sanat;
hükümlünün, sağladığı hak ve yetkileri kötüye kul-
lanmak suretiyle veya gerektirdiği dikkat ve özen
yükümlülüğüne aykırı davranarak suç işlemesine
neden olan sürücü veya ruhsat belgesi ile meslek
veya sanattır (Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yö-
netmeliği, m. 65, f. 2).
Hükümlünün sürücü ve ruhsat belgeleri teslim
alınarak dosyasında saklanır, ayrıca yasaklamaya
ilişkin yükümlülük ilgisine göre ilgili meslek kuru-
luşuna, mahalli idareye ve kolluğa yazıyla bildirilir
(Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği, m.
65, f. 3).
Yaptırımın infazı, sürücü ve ruhsat belgelerinin
teslim edilmesiyle veya belli bir meslek ve sanatı
yapmaktan yasaklanmanın ilgili kurum veya ku-
ruluşa bildirilmesiyle başlar, mahkemece belirtilen
sürenin tamamlanmasıyla sona erer (Denetimli
Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği, m. 65, f. 4).
76
Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların İnfazı
dikkat
Kişinin, trafikte aracını dikkatsiz ve özensiz
bir biçimde kullanması dolayısıyla bir kimseye
çarparak taksirle yaralanmasına sebebiyet ver-
mesi halinde (TCK m. 89), fail hakkında hük-
medilecek hapis cezası, failin sürücü belgesinin
mahkûm olunan cezanın yarısından bir katına
kadar süreylegeri alınması tedbirine çevrilebilir.
Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği’nin
39. maddesine göre mahkemelerce bu yönde veri-
len kararlar  Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir
ve en geç üç gün içinde UYAP bilişim sitemine
kaydedilir. Aynı Yönetmeliğin 40. maddesine göre
ise, kararlar kaydedildikten sonra hükümlülere üç
iş günü içerisinde yazılı veya elektronik tebligat
yapılır. Tebliğden itibaren on gün içerisinde hü-
kümlünün denetimli serbestlik müdürlüğüne baş-
vurması gerekir.
Düzenlenen tebligatta, yükümlünün haklı, ge-
çerli ve gerektiğinde belgelendirilebilen bir maze-
reti olmadan Denetimli Serbestlik Müdürlüğüne
gelmemesi veya hakkında belirlenen yükümlülük-
lerin gereğini yerine getirmemesi halinde, seçenek
yaptırım veya tedbirin hapse çevrilebileceği bildi-
rilir (Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği,
m. 40, f.3). Usulüne uygun olarak yapılan tebliga-
ta rağmen yükümlü on gün içerisinde müdürlüğe
müracaat etmezse komisyonun onayından sonra
kayıt kapatılarak infaz dosyası Cumhuriyet başsav-
cılığına geri gönderilir (Denetimli Serbestlik Hiz-
metleri Yönetmeliği, m. 40, f.4).
Kamuya Yararlı Bir İşte Çalıştırma
Tedbirinin İnfazı
Kamuya yararlı bir işte çalıştırma; toplumsal
katılım ile hükümlünün iyileştirilmesini ve top-
luma kazandırılmasını amaçlayan, hükümlünün
topluma verdiği zararı kamu hizmetinde gönüllü
ve ücretsiz çalışarak geri ödemesini ve bu şekilde
kamu düzeninin sağlanmasını esas alan bir seçenek
yaptırımdır (Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yö-
netmeliği, m. 66, f. 1).

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
Kamuya yararlı bir işte çalıştırma tedbiri; hü-
kümlünün, bir kamu kurumu veya kamu yararına
hizmet veren bir özel kuruluşta yerine getirilir. Çalış-
tırılacak iş belirlenirken; hükümlünün iyileştirilme-
si, kamuya verilen zararın ödetilmesi, hükümlünün
becerileri, mağdurun ve toplumun güvenliği ve çalış-
manın ceza niteliğinde olduğu dikkate alınır. Çalış-
tırılacak gün ve saatler, hükümlünün işi, aile yaşamı
veya eğitimi dikkate alınarak belirlenir (Denetimli
Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği, m. 66, f. 2).
Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği’nin
66. maddesinde; bu tedbirden bir ceza olarak bah-
sedilmektedir. Nitekim ilgili maddenin başlığı
“Kamu Hizmeti Cezasıdır”. Belirtmek gerekir ki
Türk Ceza Kanununda “Kamu Hizmeti Cezası”
şeklinde bir ceza türü bulunmamaktadır. Daha
önce de ifade edildiği üzere adli nitelikteki cezalar;
hapis cezası ve adli para cezasıdır. Kamuya yararlı
bir işte çalıştırma ise, bir seçenek tedbir olmakla
birlikte ceza niteliğinde değildir. Belirtmek gerekir
ki “gönüllülük” esaslı olan bu tedbirin bir yaptırım
olduğundan da bahsetmek mümkün gözükme-
mektedir. Zira yaptırım niteliği gereği cebri ma-
hiyete sahip, kamu gücü kullanılarak zorla yerine
getirilme özelliğine sahiptir.
Kamu yararlı bir işte çalıştırma tedbirinin infazın-
da dört saat çalışma bir gün sayılır. Hükümlü günde
en az iki, en çok sekiz; haftada en az on dört, en çok
kırk saat çalıştırılır. Kamu hizmeti cezasının infazı,
toplam ceza süresinin iki katını geçemez (Denetimli
Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği, m. 66, f. 3).
Yaşamla İlişkilendir
Avcılar  Kaymakamlığın imzaladığı protokol
kapsamında İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü’ne ait
okullarda 3 yıldan bu yana yaz aylarında uygula-
nan “Eğitime ve gönüllere renk kat” projesi kap-
samında boyama ve temizlik yapan hükümlülerin
bunu sömestr tatilinde sürdürmesi benimsendi.
Daha önceden boya-badana konusunda eğitim
gören ve usta hükümlülerin de görevlendirilmesi
ile beceri sahibi olan 25 hükümlü, Firuzköy Ma-
hallesi’ndeki Ali Karay Ortaokulu’nu boyayarak,
ikinci dönem eğitime yetiştirmek için  hummalı
çalışmayı sürdürüyor.
3
Yaptırımın yerine getirilmesinde; hükümlünün
durumu, çalıştırılacağı kurum ya da kuruluş hari-
cinde kimseyle paylaşılamaz. Kurum ya da kuruluş
yetkilileri, hükümlünün ifşa olmaması ve dışlan-
maması için hükümlünün durumunu diğer çalışan
ve kişiler ile paylaşamaz. Bu konuda kurum ya da
kuruluş yetkilileri bilgilendirilir (Denetimli Ser-
bestlik Hizmetleri Yönetmeliği, m. 66, f. 4).
Suça sürüklenen çocuklar hakkında kamuya ya-
rarlı bir işte çalıştırma tedbirine karar verilmişse,
tedbirin infazında hükümlünün çalışmaya başlaya-
cağı tarihteki yaşı dikkate alınır. Hükümlünün on
sekiz yaşından küçük olması halinde çalıştırılacak
iş; çocuğun bedensel, zihinsel ve ahlaki gelişimi ile
eğitimine engel olmayacak ve destekleyecek şekilde
belirlenir. On sekiz yaşını tamamlayıncaya kadar
çalışılan her iki saat bir gün sayılır. Bu şartların
sağlanamaması halinde çocuk hakkında verilen bu
yaptırımın değiştirilmesi mahkemesinden istenebi-
lir (Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği,
m. 66, f. 5).
dikkat
Kamuya yararlı bir işte çalıştırma kapsamında
kişinin bir okulun, hastanenin, mezarlığın veya
ibadethanenin temizlik işlerine yardımcı olması
kararlaştırılabilir.
Avcılar Kaymakamı Ömer Yaran ile Milli
Eğitim Müdürü Emin Engin, okula giderek ça-
lışmaları izledi. Kaymakam Yaran, özgürlüklerine
kavuşmadan önce meslek öğrenen, okul boya-
ma gibi toplum yararına işlerde görevlendirilen
hükümlülerin gösterdiği bu çabanın çok önemli
olduğunu söyledi. Milli Eğitim Müdürü Emin
Engin de, Bakanlık olarak büyük önem verdikleri
bu örnek proje ile 3 yıldan bu yana birçok okulu
boyayan ve temizleyen hükümlülerin meslek sa-
hibi olurken aynı zamanda bir şeyler üretmenin
tadını aldıklarını anlattı.
77
3
Geçen yaz mevsiminde Avcılar’daki çeşit-
li okullarda boya-badana çalışmalarına katılan
hükümlülerden Özgür Sına, “Kader mahkumu
olsak da cezaevinden çıktığımızda sosyal yaşama
uyum sağlayabilmemiz için hazırlanan bu projeye
bizi dahil edenlere teşekkür borçluyuz. Bir nevi
kadrolu işçi durumundayız. Dışarıda iş sıkıntısı
olsa da, artık geçici işlerde boya-badana yapabi-
lecek durumdayız. Cezaevi çok kötü. İnsanlar bir
şeyi yaşayamayınca değerini anlayamıyor” dedi.
Daha önce boya yapmayı bilmediğini belir-
ten hükümlülerden Timuçin Hatır ise, mahkum
oldukları için dışarıdan bakıldığında ötekileştiril-
diklerini ancak bu proje ile kendilerine güvenleri-
nin geldiğini söyledi. Hatır, şöyle konuştu:
Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği’nin
39. maddesine göre mahkemelerce bu yönde veri-
len kararlar Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir
ve en geç üç gün içinde UYAP bilişim sitemine
kaydedilir. Aynı Yönetmeliğin 40. maddesine göre
ise, kararlar kaydedildikten sonra hükümlülere üç
iş günü içerisinde yazılı veya elektronik tebligat
yapılır. Tebliğden itibaren on gün içerisinde hü-
kümlünün denetimli serbestlik müdürlüğüne baş-
vurması gerekir.
Düzenlenen tebligatta, yükümlünün haklı, ge-
çerli ve gerektiğinde belgelendirilebilen bir maze-
reti olmadan Denetimli Serbestlik Müdürlüğüne
gelmemesi veya hakkında belirlenen yükümlülük-
lerin gereğini yerine getirmemesi halinde, seçenek
yaptırım veya tedbirin hapse çevrilebileceği bildi-
rilir (Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği,
m. 40, f.3). Usulüne uygun olarak yapılan tebliga-
ta rağmen yükümlü on gün içerisinde müdürlüğe
müracaat etmezse komisyonun onayından sonra
kayıt kapatılarak infaz dosyası Cumhuriyet başsav-
cılığına geri gönderilir (Denetimli Serbestlik Hiz-
metleri Yönetmeliği, m. 40, f.4).
Tedbirin Gereklerinin Yerine
Getirilmemesi
Hüküm kesinleştikten sonra Cumhuriyet sav-
cılığınca yapılan tebligata rağmen otuz gün içinde
seçenek tedbirin gereklerinin yerine getirilmesine
başlanmaması veya başlanıp da devam edilmemesi
78
Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların İnfazı
“Böyle işlerde görevlendirilmekle insanların
bize bakış açıları değişiyor. Okullar açıldığında
aileler, öğrenciler burayı bizim boyadığımızı öğ-
reneceklerdir. Bu okulu boyamak bu işleri yap-
mak meşaketli bir iş. İnsan bunu yapmayabilir.
Ama bunu bütün arkadaşlarım severek yapıyor.
Bu çok önemli bir şey. Biz hata yapmış olabiliriz.
İnsanın donanımında hata vardır. İnsan dünyaya
geldiğinde hatalarla başlar ve bunları düzeltmeye
başlar. Biz de bunu yapıyoruz. Arkadaşlarım da
bundan memnunlar.”
Kaynak: https://www.dha.com.tr/istanbul/
mahkumlar-egitime-ve-gonullere-renk-katiyor-
projesiyle-okullari-boyuyor/haber-1622608
halinde, infaz hakimliği kısa süreli hapis cezasının
tamamen veya kısmen infazına karar verir ve bu
karar derhal infaz edilir. Bu durumda, beşinci fıkra
hükmü uygulanmaz (TCK m. 50, f. 6).
Tedbirin gereklerinin yerine getirilmemesi ha-
linde kısa süreli hapis cezasının infazı söz konusu
olacaktır. Bununla birlikte; kısa süreli hapis cezası-
nın seçenek yaptırım olarak adli para cezasına çev-
rilmiş olması halinde bu hüküm uygulanmaz. Bu
durumda hükmolunan adli para cezası, CGTİHK
m. 106 hükmüne göre infaz edilir.
Hükmedilen seçenek tedbirin gereklerinin
hükümlünün elinde olmayan nedenlerle yerine
getirilememesi durumunda, infaz hakimliğince
tedbir değiştirilir (TCK m. 50, f. 7). Bu kapsamda
da seçenek yaptırım olarak adli para cezasına hük-
medilmiş ise, adli para cezası infaz edilemediği tak-
dirde bir seçenek tedbire hükmedilmesi söz konusu
olamaz.
dikkat
Mahkeme tarafından kısa süreli hapis cezası ye-
rine bir seçenek tedbire hükmedildiği takdirde,
hükmolunan seçenek tedbirin gereklerinin hü-
kümlünün elinde olmayan nedenlerle yerine
getirilememesi halinde bir başka tedbire hük-
medilir.
 3
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

Öğrenme Çıktısı
3 Kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırımların infaz rejimlerini açıklayabilme

Araştır 3 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Türk Ceza Kanununda kısa Kısa süreli hapis cezasına Kişi hakkında hükmedilen
süreli hapis cezasına seçenek seçenek yaptırımlar belir- kısa süreli hapis cezasının
olarak belirlenen yaptırım- lenmesi hangi amaçlara hiz- seçenek yaptırımlara çevril-
lar hangileridir? met eder? mesinin şartlarını açıklayın?

ERTELENEN HAPİS CEZASININ
İNFAZI
Cezanın asıl amacı olarak özel önleme fonksi-
yonunu yerine getirebilmesi, bir başka anlatımla
suç işleyen kişinin tekrar topluma kazandırılması;
belirli bir sınırın altında kalan mahkumiyet hü-
kümleri açısından failin ceza infaz kurumuna hiç
girmeden cezasının infaz edilmesi olanağı tanın-
ması suretiyle de sağlanabilir. Mahkum olduğu
hapis cezası ertelenen kişinin, belirli bir denetim
süresine tabi tutulmak ve bu kapsamda kendisine
yüklenen yükümlülüklere uygun hareket etmek su-
retiyle mahkum olduğu hapis cezası ceza infaz ku-
rumu dışında çektirilebilir. Bu itibarla Türk Ceza
Kanunu’nda erteleme, hapis cezasının bir infaz
şekli olarak düzenlenmiştir. Hapis cezasının erte-
lenmesi, cezanın infaz kurumunda çektirilmesini
engeller.
dikkat
Hapis cezasının ertelenmesi hükümlünün ceza
infaz kurumuna girmeden cezasının infaz edile-
bilmesine olanak tanımaktadır.
Şartları
Türk Ceza Kanunu’nun 51. maddesine göre,
işlediği suçtan dolayı iki yıl veya daha az süreyle
hapis cezasına mahkûm edilen kişinin cezası er-
telenebilir. Hapis cezasının ertelenmesine karar
verilebilmesi için suç için kanunda öngörülen so-
yut ceza miktarı değil; sanık hakkında yargılama
sonunda hükmedilen somut ceza miktarı önem
arz etmektedir. Bu sürenin üst sınırı, fiili işlediği
sırada onsekiz yaşını doldurmamış veya altmış beş
yaşını bitirmiş olan kişiler bakımından üç yıldır
(TCK, m. 51, f. 1).
Mahkum olunan adli para cezalarının ertelenme-
si mümkün değildir. Bu kapsamda, kısa süreli hapis
cezasına seçenek yaptırım olarak hükmedilen adli
para cezalarının da ertelenmesi mümkün değildir.
Hapis cezasının ertelenmesine karar verilebil-
mesi için; failin daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı
üç aydan fazla hapis cezasına mahkûm edilmemiş
olması ve suçu işledikten sonra yargılama sürecinde
gösterdiği pişmanlık dolayısıyla tekrar suç işleme-
yeceği konusunda mahkemede bir kanaatin oluş-
ması gerekir (TCK, m. 51, f. 1). Daha önce fail
hakkında kasıtlı bir suç dolayısıyla hükmedilen üç
aydan fazla hapis cezasının erteleme kararı verilme-
sine engel olabilmesi için bu mahkumiyet hükmü-
nün kesinleşmiş olması gerekir.
dikkat
Failin daha önce işlemiş olduğu taksirli bir suç-
tan dolayı verilmiş olan hapis cezası daha son-
ra işlenen suçtan dolayı verilen hapis cezasının
şartları varsa ertelenebilmesine engel teşkil et-
mez. Aynı şekilde failin daha önce kasten veya
taksirle işlemiş olduğu bir suç dolayısıyla adli
para cezasına mahkum edilmiş olması, diğer
şartların varlığı halinde, hükmedilen hapis ceza-
sının ertelenmesine engel teşkil etmez.

79
3
Cezanın ertelenmesi, mağdurun veya kamunun
uğradığı zararın aynen iade, suçtan önceki hale ge-
tirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi
koşuluna bağlı tutulabilir. Bu durumda, koşul ger-
çekleşinceye kadar cezanın infaz kurumunda çekti-
rilmesine devam edilir. Koşulun yerine getirilmesi
halinde, infaz hakimliği kararıyla hükümlü infaz
kurumundan derhal salıverilir (TCK, m. 51, f. 2).
Bu kapsamda tazmini gereken zarar, mağdurun
uğramış olduğu maddi zarardır. Zararın kısmen
ödenmesi halinde fıkrada erteleme kararı verilebil-
mesi için yer alan şartın gerçekleşmiş olmaz.
Denetim Süresi
Mahkum olduğu hapis cezası ertelenen hüküm-
lü hakkında; bir yıldan az üç yıldan fazla olmamak
üzere, bir denetim süresi belirlenir. Bu sürenin alt
sınırı, mahkûm olunan hapis cezasının süresinden
az olamaz (TCK, m. 51, f. 3). Bu itibarla örneğin,
mahkum olduğu altı aylık hapis cezası ertelenen
hükümlü hakkında en az bir yıl denetim süresi be-
lirlenecekken; mahkum olduğu on sekiz aylık hapis
cezası ertelenen hükümlü hakkında on sekiz aydan
az olmamak üzere üç yıla kadar denetim süresi be-
lirlenebilir.
Denetim süresi içinde;
• Bir meslek veya sanat sahibi olmayan hü-
kümlünün, bu amaçla bir eğitim progra-
mına devam etmesine,
• Bir meslek veya sanat sahibi hükümlünün,
bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı
meslek veya sanatı icra eden bir başkasının
gözetimi altında ücret karşılığında çalış-
tırılmasına,
• On sekiz yaşından küçük olan hükümlü-
lerin, bir meslek veya sanat edinmelerini
sağlamak amacıyla, gerektiğinde barınma
imkanı da bulunan bir eğitim kurumuna
devam etmesine, mahkemece karar verile-
bilir (TCK, m. 51, f. 4).
Denetim süresi içerisinde söz konusu yükümlü-
lüklere hükmedilmesi halinde, Denetimli Serbest-
lik Hizmetleri Yönetmeliği uyarınca şöyle bir yol
izlenmesi gerekmektedir:
a) Bir eğitim programına devam etme yüküm-
lülüğü; mahkemelerce hükümlünün kişisel, sosyal
ve eğitim durumu dikkate alınarak, belirlenen de-
netim süresince, bir meslek veya sanat edinmeyi
80
Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların İnfazı
sağlamak amacıyla, meslek veya sanat sahibi olma-
yan hükümlünün bir veya birden fazla eğitim prog-
ramına devam etmesini zorunlu kılan yükümlülük-
tür (Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği
m. 67, f. 1).
Mahkeme tarafından bu yönde bir yükümlülük
öngörülmüş ise; bunun nasıl uygulanacağı Dene-
timli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliğinin 58.
maddesi esas alınarak düzenlenmiştir (Denetimli
Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği m. 67, f. 2).
Buna göre; eğitim programına devam etme
yükümlülüğünün infazında; hükümlünün yaşı,
eğitim ve sağlık durumu, bilgi ve becerileri ile ku-
rumların yürüttükleri eğitim programları dikkate
alınır. Bu yükümlülük kararları, örgün eğitime de-
vam eden çocuk ve gençlerin eğitimlerine, fiziksel
ve duygusal gelişimlerine engel olmayacak şekilde
yerine getirilir.
Eğitim programına devam etme yükümlülüğü-
nün yerine getirilmesi kapsamında hükümlünün
eğitim programına kayıt işlemleri gerektiğinde
eğitim ve iyileştirme bürosunda görevli denetimli
serbestlik uzmanı refakatiyle yapılır.
Programlar belirlenirken kurumsal eğitimler ve
programlar listesinden yararlanılır. Hükümlünün
programlara devam etmesi ve topluma kazandırıl-
masına yönelik çalışmalarda, programın uygulan-
dığı kurum yetkilisi veya program yöneticisi ile iş
birliği yapılır.
Bu yükümlülüğün yerine getirilmesinde; hü-
kümlünün durumu, kurum yetkilisi veya program
yöneticisi haricinde kimseyle paylaşılamaz. Kurum
yetkililerinden sanığın ifşa olmaması ve dışlanma-
ması için gerekli önlemlerin alınması istenir. Eği-
tim programına devam etme yükümlülüğünün in-
fazı, sanığın denetim planında belirlenen programa
başlaması ile başlar ve mahkeme kararında belirti-
len sürenin tamamlanmasıyla sona erer.
b) Gözetim altında çalışma yükümlülüğü; bir
meslek veya sanat sahibi hükümlünün, bir kamu
kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sa-
natı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret
karşılığında çalıştırılmasını ifade eder (Denetimli
Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği m. 68, f. 1).
Bu yükümlülüğün yerine getirilmesi bakı-
mından ise Denetimli Serbestlik Hizmetleri
Yönetmeliği’nin 59. ve 66. maddeleri dikkate alınır
(Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği m.
68, f. 2).

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
Buna göre; günlük çalışma süresi, hükümlünün
çalıştığı kurumun bu konuda tabi olduğu mevzua-
ta göre belirlenir. Hükümlünün mevcut işi, eğitime
devam durumu gibi hususlar dikkate alınarak kişi-
nin çalıştırılacağı kurumla iş birliği içerisinde farklı
çalışma rejimleri de uygulanabilir. Her halükarda
hükümlü günde en az iki en fazla sekiz saat ça-
lıştırılır. Gözetim altında çalışma yükümlülüğünün
infazı, hükümlünün çalışmaya başladığı tarihte
başlar ve mahkemece belirlenen sürenin bitiminde
sona erer.
c) Suça sürüklenen çocuk hakkında öngörü-
lebilecek olan bir eğitim kurumuna devam etme
yükümlülüğü; bir meslek veya sanat edinmesini
sağlamak amacıyla, gerektiğinde barınma imkânı
da bulunan bir eğitim kurumuna devam etmesini
zorunlu kılan yükümlülüktür (Denetimli Serbest-
lik Hizmetleri Yönetmeliği m. 69, f. 1). Bu yüküm-
lülüğün yerine getirilmesi bakımından, kısa süreli
hapis cezasının seçenek tedbir olarak bir eğitim ku-
rumuna devam etme tedbirine çevrilmesi halinde
izlenecek yöntemi düzenleyen Denetimli Serbestlik
Hizmetleri Yönetmeliği’nin 63. maddesi hükümle-
ri uygulanır.
Mahkeme, denetim süresi içinde hükümlüye
rehberlik edecek bir uzman kişiyi görevlendirebi-
lir. Bu kişi, kötü alışkanlıklardan kurtulmasını ve
sorumluluk bilinciyle iyi bir hayat sürmesini temin
hususunda hükümlüye öğütte bulunur; eğitim
gördüğü kurum yetkilileri veya nezdinde çalıştığı
kişilerle görüşerek, istişarelerde bulunur; hüküm-
lünün davranışları, sosyal uyumu ve sorumluluk
bilincindeki gelişme hakkında üçer aylık sürelerle
rapor düzenleyerek infaz hakimine verir (TCK, m.
51, f. 5).
d) Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetme-
liğinin 70. maddesinde hükümlünün rehberlik
edecek uzman kişi ile görüşmesi de bir yükümlü-
lük olarak öngörülmüştür. Dolayısıyla mahkeme
tarafından hükümlüyle görüşmek üzere bir reh-
berlik uzmanının görevlendirilmesi halinde ilgili
Yönetmeliğin “Rehberlik Çalışmalarına Katılma
Yükümlülüğü” başlıklı düzenlemesi uygulama
alanı bulacaktır.
Rehberlik çalışmalarına katılma yükümlülüğü;
yeniden suça karışmayı önleme, iyileştirme ve top-
luma kazandırma amacıyla denetimli serbestlik uz-
manının yürüttüğü çalışma ve programlara katılma
konusunda hükümlünün yükümlü kılınmasıdır.
3
Rehberlik çalışmaları; hükümlünün suç işleme-
sine neden olan etkenlerin ele alınarak belirlenen
risk ve ihtiyaçlar doğrultusunda hükümlünün za-
rarlı alışkanlıklar edinebileceği çevrelerden uzak
kalmasına, sorumlu ve uyumlu bir birey olmasına,
kendisine ve topluma yararlı bir birey olabilmesi-
ne yönelik çalışmalardır. Bu çalışmalar, eğitim ve
iyileştirme bürosunda görevli denetimli serbestlik
uzmanı tarafından yürütülür. Bu kapsamda; birey-
sel görüşme, grup çalışmaları, müdahale program-
ları, hükümlünün ailesi ve sosyal çevresiyle iş birliği
yapılması ile diğer kurum ve kuruluşlar tarafından
yürütülen iyileştirme niteliğindeki kurs, program,
eğitim gibi çalışmalar yürütülür.
Denetimli serbestlik uzmanı iyileştirme ve
topluma kazandırmaya yönelik rehberlik yüküm-
lülüğünü, Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönet-
meliğinin 37’nci maddesinde belirtilen iyileştirme
çalışmalarındaki esaslara göre yerine getirir. Hü-
kümlünün davranışları, sosyal uyumu ve sorum-
luluk bilincindeki gelişmeler takip edilerek üçer
aylık sürelerle düzenlenen rapor mahkemesine
gönderilir.
dikkat
Mahkeme, hükümlünün kişiliğini ve sosyal du-
rumunu göz önünde bulundurarak, denetim
süresinin herhangi bir yükümlülük belirleme-
den veya uzman kişi görevlendirmeden geçi-
rilmesine de karar verebilir (TCK, m. 51, f. 6).
Hapis Cezasının Ertelenmesi
Kararının Geri Alınması
Hükümlünün denetim süresi içinde kasıtlı bir
suç işlemesi veya kendisine yüklenen yükümlülük-
lere, infaz hâkiminin uyarısına rağmen, uymamakta
ısrar etmesi halinde; ertelenen cezanın kısmen veya
tamamen infaz kurumunda çektirilmesine infaz ha-
kimi tarafından karar verilir (TCK, m. 51, f. 7).
dikkat
Erteleme kararını geri alan mahkeme, denetim
süresi içinde yeni işlenen kasıtlı suç dolayısıyla
yargılama yapan ve hüküm veren mahkeme de-
ğil infaz hakimliğidir.
81
3
Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların İnfazı

Denetim süresi içerisinde cezası ertelenmiş olan işlediği taksirli suçlar, erteleme kararının kaldırılma-
sına sebebiyet vermez. Taksirli suçların tedbirsizlik ve dikkatsizlik sonucu işlenen suçlar olduğunu unut-
mayınız.
Denetim süresi yükümlülüklere uygun veya iyi halli olarak geçirildiği takdirde, ceza infaz edilmiş sa-
yılır (TCK, m. 51, f. 8). Ceza infaz edilmiş sayılacağından tekerrür ve yeniden erteleme durumunda ceza
verecek hakim bu hususu dikkate almak zorundadır.

Öğrenme Çıktısı
4 Ertelenen hapis cezasının infaz usullerini açıklayabilme

Araştır 4 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Hapis cezası ertelenen hü-

kümlünün cezasının ceza Erteleme kararını geri al- Hapis cezası ertelenen kişi
infaz kurumunda çektiril- makla görevli ve yetkili hakkında hangi yükümlü-
mesine hangi hallerde karar merci hangisidir, açıklayın. lükler öngörülebilir, anlatın.
verilir?

HAPİS CEZASININ ÖZEL İNFAZ
USULLERİ
5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfa-
zı Hakkında Kanunun 110. maddesinde hapis ceza-
sının özel infaz usullerine yer verilmiştir.
Bu kapsamda ilk olarak infaz hâkimi tarafından,
hükümlünün talebi üzerine kasten işlenen suçlarda
toplam bir yıl altı ay, taksirle öldürme suçu hariç
olmak üzere taksirle işlenen suçlarda ise toplam üç
yıl veya daha az süreli hapis cezasının hafta sonları
veya geceleri infazına hükmedilebilir.
Hafta Sonları İnfaz, Her hafta cuma günleri saat
19.00’da girmek ve pazar günleri aynı saatte çıkmak
suretiyle hafta sonları ceza infaz kurumlarında çek-
tirilmesidir (CGTİHK m. 110, f. 1, bent (a)).
Hafta Sonları İnfaz, Her hafta cuma gün-
leri saat 19.00’da girmek ve pazar günleri
aynı saatte çıkmak suretiyle hafta sonları
ceza infaz kurumlarında çektirilmesidir
(CGTİHK m. 110, f. 1, bent (a)).
Geceleri İnfaz, Hafta sonları hariç, her gün
saat 19.00’da girmek ve ertesi gün saat 07.00’de
çıkmak suretiyle geceleri ceza infaz kurumlarında
çektirilmesine karar verebilir (CGTİHK m. 110,
f. 1, bent (b)).
Geceleri İnfaz, Hafta sonları hariç, her gün
saat 19.00’da girmek ve ertesi gün saat
07.00’de çıkmak suretiyle geceleri ceza in-
faz kurumlarında çektirilmesine karar ve-
rebilir (CGTİHK m. 110, f. 1, bent (b)).
Cezasının hafta sonları veya geceleri infazına ka-
rar verilen hükümlüler, kurumlarda diğerlerinden
ayrı yerlerde barındırılır (Yönetmelik, m. 40, f. 3).
Bu infaz usulü için hükümlünün kendi talebinin
bulunması hususu gözden kaçırılmamalıdır.
İnfaz hakimi tarafından hükümlünün mahkum
olduğu hapis cezasının konutta infaz edilmesi-
ne de karar verilebilir. Buna göre, Mahkûmiyete
konu suç nedeniyle doğmuş zararın aynen iade,
suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle
tamamen giderilmesine dair hukukî sorumlulukları
saklı kalmak üzere;

82

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
• kadın, çocuk veya altmış beş yaşını bitirmiş
kişilerin mahkûm oldukları toplam bir yıl,
• yetmiş yaşını bitirmiş kişilerin mahkûm ol-
dukları toplam iki yıl,
• yetmiş beş yaşını bitirmiş kişilerin mahkûm
oldukları toplam dört yıl
veya daha az süreli hapis cezasının konutunda çek-
tirilmesine infaz hakimi tarafından karar verilebilir
(CGTİHK m. 110, f. 2).
dikkat
Konutta infaz düzenlemesiyle; hükümlülerin
cinsiyeti, yaşı ve mahkum edildikleri hapis ceza-
sının miktarı göz önünde bulundurulmak sure-
tiyle özel bir infaz rejimi öngörülmüştür.
Ağır Hastalık veya Engellilik
Nedeniyle Konutta İnfaz
Toplam beş yıl veya daha az süreli hapis cezasına
mahkûm olan veya adli para cezası infaz sürecinde
hapis cezasına çevrilen hükümlülerden, bu Kanu-
nun 16’ncı maddenin üçüncü fıkrasında belirlenen
usule göre maruz kaldığı ağır bir hastalık veya en-
gellilik nedeniyle ceza infaz kurumu koşullarında
hayatını yalnız idame ettiremeyeceği tespit edilen-
lerin cezasının konutunda çektirilmesine infaz
hâkimi tarafından karar verilebilir (CGTİHK m.
110, f. 3).
Kadınların Cezasının Konutta İnfazı
Doğum yaptığı tarihten itibaren altı ay geçen
ve toplam üç yıl veya daha az süreli hapis cezasına
mahkûm olan ya da adli para cezası infaz sürecinde
hapis cezasına çevrilen hükümlü kadınların ceza-
sının konutunda çektirilmesine infaz hâkimi tara-
fından karar verilebilir. Bu fıkra uyarınca talepte
bulunulabilmesi için kadının doğum yaptığı tarih-
ten itibaren bir yıl altı ay geçmemiş olması gerekir.
Konutta infaza karar verdikten sonra çocuk ölmüş
veya anasından başka birine verilmiş olursa infaz
hâkimi konutta infaz uygulamasına ilişkin kararını
kaldırır (CGTİHK m. 110, f. 4).
3
Konutta İnfazın Denetlenmesi
Hapis cezasının konutta infazına karar verilen
hükümlünün denetlenmesi, iletişim araçları vası-
tasıyla ya da denetim bürosunda görevli denetimli
serbestlik memuru veya kolluk tarafından bizzat
eve gidilmek suretiyle sağlanır (Denetimli Ser-
bestlik Hizmetleri Yönetmeliği, m. 75, f. 5 ve 7).
Bununla birlikte, Cezanın konutta çektirilmesine
ilişkin kararların infazı, elektronik kelepçe kullanıl-
ması suretiyle de yapılabilir (Denetimli Serbestlik
Hizmetleri Yönetmeliği, m. 75, f. 11).
Ortak Hükümler
Cezası bir özel infaz usulüne göre çektirilmesine
karar verilenler hakkında tabi oldukları infaz reji-
mine göre koşullu salıverilme hükümleri uygula-
nır. Ancak, 105/A maddesi hükümleri uygulanmaz
(CGTİHK m. 110, f. 5).
Cezanın özel infaz usullerine göre çektirilme-
sine, infaza başlandıktan sonra da karar verilebilir
(CGTİHK m. 110, f. 6).
İnfaz hâkimi talep üzerine, cezanın özel infaz
usulüne göre çektirilmesi sırasında bu usulün uygu-
lanmasına son verebilir. Özel infaz usulünün gerek-
lerine geçerli bir mazeret olmaksızın uyulmaması
hâlinde ise bu usulün uygulanmasına son verilir ve
bu hâlde infaza açık ceza infaz kurumunda devam
edilir. Özel infaz usulüne göre geçirilen süre, infaz
aşamasında mahsup edilir. Bu fıkranın uygulandı-
ğı hâllerde 105/A maddesi hükümleri uygulanmaz
(CGTİHK m. 110, f. 7). Dolayısıyla hükmolunan
hapis cezası özel infaz usulüne göre çektirilmek-
teyken bir sebeple bu usulün uygulanmasına son
verilmesi halinde, açık ceza infaz kurumunda ceza-
sının infazı devam edecek olan hükümlü hakkında
CGTİHK m. 105/A’da düzenlenen denetimli ser-
bestlik tedbiri uygulanmaz.
Bu madde hükümlerine göre verilen kararlara
itiraz yolu açıktır (CGTİHK m. 110, f. 8). İnfaz
hâkiminin kararlarına karşı şikâyetçi veya ilgili
Cumhuriyet savcısı tarafından, tebliğden itibaren
yedi gün içinde Ceza Muhakemesi Kanunu hü-
kümlerine göre itiraz yoluna gidilebilir. İtiraz, infaz
hakimliğinin yargı çevresinde bulunduğu ağır
ceza mahkemesine  yapılır. Ancak, infaz hâkimi
aynı zamanda bu mahkemenin üyesi olduğu tak-
dirde itirazla ilgili karara katılamaz (İnfaz Hakimli-
ği Kanunu, m.6, f. 5 ve 6).
83
3
Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların İnfazı

rarının geri alınması nedeniyle cezası aynen infaz

dikkat
İtiraz, infaz hakimliğinin yargı çevresinde bu-
lunduğu ağır ceza mahkemesine yapılır.
Özel İnfaz Usulünün İstisnaları
Terör suçları ile örgüt kurmak, yönetmek veya
örgüte üye olmak suçlarından ya da örgüt faaliye-
ti kapsamında işlenen suçlardan mahkûm olan-
lar, cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan
mahkûm olanlar, adlî para cezası infaz sürecinde
hapis cezasına çevrilenler ve koşullu salıverilme ka-
edilenler hakkında özel infaz usulleri uygulan-
maz (CGTİHK, m. 110, f. 9)
Fakat bu sebepler bulunsa bile CGTİHK’nin
16’ncı maddesinin üçüncü fıkrasında belirlenen
usule göre; maruz kaldığı ağır bir hastalık veya en-
gellilik nedeniyle ceza infaz kurumu koşullarında
hayatını yalnız idame ettiremeyeceği tespit edilen-
ler ile doğum yaptığı tarihten itibaren altı ay geçen
ve toplam üç yıl veya daha az süreli hapis cezasına
mahkûm olan ya da adli para cezası infaz sürecinde
hapis cezasına çevrilen hükümlü kadınlar hakkında
ilgili özel infaz usulleri uygulanır. (CGTİHK, n.
110, f. 9).

Öğrenme Çıktısı
5 Hapis cezasının özel infaz usullerini açıklayabilme

Araştır 5 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Hapis Cezanın özel infaz

Hapis cezasının özel in- Hafta sonları infaz ve ge-
usullerine göre çektirilme-
faz usullerinin istisnalarını celeri infaz hakkında bilgi
sine hangi aşamada karar
açıklayın? verin?
verilir, açıklayın?

MÜKERRİRLERE ÖZGÜ İNFAZ REJİMİ

Tekerrür; daha önce işlediği bir suç dolayısıyla hakkında verilen mahkumiyet hükmü kesinleşen kim-
senin daha sonra belirli bir süre içerisinde yeni bir suç işlemesi halini ifade etmektedir (TCK, m. 58, f. 1).
Suçta tekerrür halinde, sanık hakkında işlemiş olduğu yeni suç dolayısıyla kurulan hapis cezasına mahku-
miyet hükmünün infazı mükerrirlere özgü infaz rejimine göre gerçekleştirilir (TCK, m. 58, f. 6).
Suçta tekerrürün etki doğurabilmesi için; mahkum olunan ikinci cezanın hapis cezası olması gerekmek-
tedir. Adli para cezasına mahkumiyet halinde suçta tekerrürün adli para cezasının infazına herhangi bir et-
kisi bulunmamaktadır. Bununla beraber tekerrür halinde, sonraki suça ilişkin kanun maddesinde seçimlik
olarak hapis cezası ile adlî para cezası öngörülmüşse, hapis
cezasına hükmolunur (TCK, m. 58, f. 3). Bu itibarla mü-
kerrirlere özgü infaz rejimi hapis cezasına mahkumiyetle
dikkat bağlantılı olarak sonuç doğurmaktadır.
Sanık hakkında mükerrirlere özgü infaz reji- Tekerrür halinde hükümlü hakkında mükerrirlere
minin uygulanabilmesi için işlenen ilk suçtan özgü infaz rejiminin ve hükmolunan hapis cezasının infa-
(tekerrüre esas olan suçtan) dolayı hükmolunan zından sonra denetimli serbestlik tedbirinin uygulanacağı
cezanın infaz edilmiş olması gerekmemektedir. mahkumiyet kararında belirtilir (TCK, m. 58, f. 7).
Bu mahkumiyet cezasının kesinleşmiş olması
Mükerrirlere özgü infaz rejimi kapsamında mükerrir
yeterlidir.
hükümlünün koşullu salıvermeden yararlanabilmesi için

84

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
ceza infaz kurumunda geçirmesi gereken süre, ilk
kez suç işleyen kişilere nazaran daha fazladır. Teker-
rür hâlinde işlenen suçtan dolayı mahkûm olunan;
ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının otuz do-
kuz yılının, müebbet hapis cezasının otuz üç yılı-
nın, birden fazla süreli hapis cezasına mahkûmiyet
hâlinde en fazla otuz iki yılının, süreli hapis ceza-
sının üçte ikisinin infaz kurumunda iyi hâlli ola-
rak çekilmesi durumunda, koşullu salıverilmeden
yararlanılabilir (CGTİHK, m. 108, f.1). Koşullu
salıverilme oranı üçte ikiden fazla olan suçlar bakı-
mından ise, tabi oldukları koşullu salıverilme oranı
uygulanır (CGTİHK, m. 108, f.1) .
İkinci defa tekerrür hükümlerinin uygulanması
durumunda, hükümlü koşullu salıverilmez. Hü-
kümlü hakkında ikinci defa tekerrür hükümlerinin
uygulanacağı hükümde belirtilir. (CGTİHK, m.
108, f. 3).
dikkat
İlk defa suç işleyen kişiler bakımından koşul-
lu salıverilme süreleri daha kısadır. Buna göre,
ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahku-
miyet hainde otuz yıl, müebbet hapis cezasına
mahkumiyet halinde yirmi dört yıl, süreli hapis
cezasına mahkumiyet halinde ise (koşullu salıve-
rilme süresinin cezanın üçte ikisi olduğu belirti-
len suçlar hariç olmak üzere) mahkum olunan
hapis cezasının yarısı infaz edildiği takdirde ko-
şullu salıverilmeden yararlanılması mümkündür
(CGTİHK, m. 107, f. 2).
Tekerrür nedeniyle koşullu salıverilme süresine
eklenecek miktar, tekerrüre esas alınan cezanın en
ağırından fazla olamaz (CGTİHK, m. 108, f. 2).
Söz konusu hüküm çerçevesinde, mükerririn ko-
şullu salıvermeden yararlanabilmek için ceza infaz
kurumunda bulunması gereken fazla süreye bir üst
sınır getirilmektedir. Buna göre bu süre, daha önce
işlemiş olduğu ve tekerrüre esas olan suç dolayısıyla
mahkum olunan hapis cezasından fazla olamaz.
Mükerrirlere özgü infaz rejiminin ve cezanın
infazından sonra denetimli serbestlik tedbirinin;
itiyadi suçlu, suçu meslek edinen kişi veya örgüt
mensubu suçlu hakkında da uygulanmasına hük-
medilir (TCK m. 58, f. 9).
3
İtiyadi suçlu, kasıtlı bir suçun temel şeklini
ya da daha ağır veya daha az cezayı gerek-
tiren nitelikli şekillerini bir yıl içinde ve
farklı zamanlarda ikiden fazla işleyen kişi-
dir. Suçu meslek edinen kişi ise; kısmen de
olsa geçimini suçtan elde ettiği kazançla
sağlamaya alışmış kişiyi ifade etmektedir.
Örgüt mensubu suçlu deyiminden; bir suç
örgütünü kuran, yöneten, örgüte katılan
veya örgüt adına diğerleriyle birlikte veya
tek başına suç işleyen kişidir (TCK m. 6).
Tekerrürün hapis cezasının mükerrirlere özgü
infaz rejimine göre çektirilmesi dışında bir diğer so-
nucu da mükerrir hakkında cezanın infazından son-
ra denetimli serbestlik tedbirinin uygulanmasıdır.
Mükerrir olmamalarına rağmen, çocuğa kar-
şı işlenen bir suçtan dolayı ağırlaştırılmış müeb-
bet hapis cezasına veya müebbet hapis cezasına
mahkûmiyet hâlinde birinci fıkradaki koşullu
salıverilme süreleri uygulanır. Buna göre, çocuğa
karşı işlenen suçlar bakımından mahkum olunan
ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının koşullu sa-
lıverilme süresi otuz dokuz yıl, müebbet hapis ce-
zasının koşullu salıverilme süresi ise otuz üç yıldır
(CGTİHK, m. 108, f. 8).
Türk Ceza Kanununun 102’nci maddesinin
ikinci fıkrasında tanımlanan cinsel saldırı suçun-
dan, 103’üncü maddesinde tanımlanan çocukların
cinsel istismarı suçundan, 104’üncü maddesinin
ikinci ve üçüncü fıkrasında tanımlanan reşit olma-
yanla cinsel ilişki suçundan, 188’inci maddesinde
tanımlanan uyuşturucu veya uyarıcı madde imal
ve ticareti suçundan dolayı hapis cezasına mahkûm
olanlar hakkında mükerrirlere özgü infaz rejimi
uygulanır. Süreli hapis cezaları bakımından ise ko-
şullu salıverilme oranı, dörtte üç olarak uygulanır 
(CGTİHK, m. 108, f. 9). Fakat 9. fıkra hükmü
çocuklar hakkında uygulanmaz (CGTİHK, m.
108, f. 10).
Uyuşturucu ve uyarıcı madde imal ve ticare-
ti suçu dışında bu kapsamda sayılan Türk Ceza
Kanununun 102’nci maddesinin ikinci fıkrasın-
da tanımlanan cinsel saldırı suçundan, 103’üncü
maddesinde tanımlanan çocukların cinsel istismarı
suçundan, 104’üncü maddesinin ikinci ve üçüncü
fıkrasında tanımlanan reşit olmayanla cinsel ilişki
85
3
Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların İnfazı

suçlardan mahkum olanlar hakkında, cezanın in-
fazı sırasında bazı tedavi veya yükümlülüklerden
bir veya birkaçına infaz hâkimi tarafından karar
verileceği düzenlenmiştir. Buna göre infaz hakimi
tarafından;
• tıbbi tedaviye tabi tutulma,
• tedavi amaçlı programlara katılmak,
• suçun mağdurunun oturduğu ve çalıştığı
yerleşim bölgesinde ikamet etmekten ya-
saklanmak,
• mağdurun bulunduğu yerlere yaklaşmaktan
yasaklanmak,
• Çocuklarla bir arada olmayı gerektiren bir
ortamda çalışmaktan yasaklanmak;
• Çocuklar hakkında bakım ve gözetim yü-
kümlülüğünü gerektiren faaliyet icra et-
mekten yasaklanmak
tedbirlerine karar verilir. (CGTİHK, m. 108, f. 9).
dikkat
Bu tedbirlerin uygulanması için hükümlünün
mükerrir olmasına gerek yoktur. Sayılan suçlar-
dan dolayı hapis cezasına mahkum edilmiş ol-
ması yeterlidir.

Öğrenme Çıktısı
6 Mükerrirlere özgü infaz rejimini açıklayabilme

Araştır 6 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Mükerrirlere özgü infaz

Mükerrilere özgü infaz reji-
mi kimler hakkında uygula-
nır, açıklayın.
rejiminde bazı suçlar bakı-
İtiyadi suçlu ne anlama gel-
mından öngörülen tedavi
mektedir, anlatın.
veya yükümlülükler hangi-
leridir, sayın.

86
 3
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

1 Hapis cezası ve türlerini

açıklayabilme

öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

Hürriyeti Bağlayıcı Ceza Olarak
Hapis Cezası ve Türleri

Türk Ceza Kanununda hapis cezası infaz süresi ve infaz koşulları bakımından üçlü bir şekilde tasnif edil-
miştir. Hapis cezası, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, müebbet hapis cezası ve süreli hapis cezası olmak
üzere üç farklı şekilde düzenlenmiştir.

2 Hapis cezalarının infaz

usullerini açıklayabilme

Hapis Cezalarının İnfazı

Hapis cezası kişinin mahkum edildiği hapis cezasının türüne göre farklı şekillerde infaz edilir. Buna göre,
ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yüksek güvenlikli ceza infaz kurumlarında çektirilir ve cezanın infazına
ara verilemez. Müebbet hapis ve süreli hapis cezaları, kural olarak kapalı ceza infaz kurumlarında infaz edilir.
Kısa süreli hapis cezası ise suçlunun kişiliğine, sosyal ve ekonomik durumuna, yargılama sürecinde duyduğu
pişmanlığa ve suçun işlenmesindeki özelliklere göre kanunda belirtilen seçenek tedbirlere çevrilebilir.

Kısa süreli hapis cezasına

3 seçenek yaptırımların infaz
rejimlerini açıklayabilme

Kısa Süreli Hapis Cezasına

Seçenek Yaptırımların İnfaz
Rejimi

Kısa süreli hapis cezası suçlunun kişiliğine, sosyal ve ekonomik durumuna, yargılama sürecinde duyduğu
pişmanlığa ve suçun işlenmesindeki özelliklere göre kanunda belirtilen seçenek tedbirlere çevrilebilir.

87
 3
Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların İnfazı

Ertelenen hapis
4 cezasının infaz usullerini
açıklayabilme
öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

Ertelenen Hapis Cezasının

İnfazı

Türk Ceza Kanunda erteleme hapis cezasının bir infaz şekli olarak düzenlenmiştir. Hapis cezasının ertelen-
mesi, hükümlünün cezasının infaz kurumuna girmeden infaz edilmesi sonucunu doğurur. Hapis cezasının
ertelenmesine karar verilebilmesi için; suç işleyen kişinin daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı üç aydan fazla
hapis cezasına mahkûm edilmemiş olması ve suçu işledikten sonra yargılama sürecinde gösterdiği pişmanlık
dolayısıyla tekrar suç işlemeyeceği konusunda mahkemede bir kanaatin oluşması gereklidir.

5 Hapis cezasının özel infaz

usullerini açıklayabilme

Hapis Cezasının Özel İnfaz

Usulleri

Özel infaz usulleri kanunda bazı koşulların gerçekleşmesi halinde hükümlülerin cezasının infazı bakımından
öngörülmüştür. Buna göre özel infaz usulleri kapsamında mahkum olunan hapis cezasının infazının; hafta
sonları veya geceleri ceza infaz kurumunda ya da hükümlünün konutunda gerçekleştirilmesi mümkündür.

6 Mükerrirlere özgü infaz

rejimini açıklayabilme

Mükerrirlere Özgü İnfaz Rejimi

Daha önce işlediği bir suç dolayısıyla hakkında verilen mahkumiyet hükmü kesinleşen kimsenin daha sonra
belirli bir süre içerisinde yeni bir suç işlemesi hali tekerrür olarak adlandırılmaktadır. Tekerrür halinde, kişi
hakkında daha sonra işlemiş olduğu suç dolayısıyla kurulan hapis cezasına mahkumiyet hükmünün infazı
mükerrirlere özgü infaz rejimine göre gerçekleştirilir.

88
 3
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

1 Aşağıdakilerden hangisi Türk Ceza Kanunu’nda 6 Hapis cezası ertelenen hükümlü hakkında veri-
öngörülen hapis cezası türlerinden biri değildir? len erteleme kararının geri alınmasında aşağıdakiler-
den hangisi yetkilidir?

neler öğrendik?
A. Müebbet hapis cezası
B. Süreli hapis cezası A. Cumhuriyet savcısı
C. Ağır hapis cezası B. Denetimli serbestlik müdürlüğü
D. Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası C. Mahkûmiyet hükmünü veren mahkeme
E. Kısa süreli hapis cezası D. Ağır ceza mahkemesi başkanı
E. İnfaz hâkimi
2 Kanunda aksi belirtilmediği müddetçe süreli
hapis cezasının alt ve üst sınırı aşağıdakilerden hangi- 7 Aşağıdakilerden hangisi mahkûm olunan hapis
sinde birlikte ve doğru olarak verilmiştir? cezasının hafta sonları veya geceleri infazına hükme-
A. 1 ay - 20 yıl dilebilmesinin şartlarından biri değildir?
B. 1 ay - 30 yıl A. Hükümlünün talepte bulunması
C. 3 ay - 30 yıl B. İşlenen suçun taksirle öldürme suçu olmaması
D. 1 yıl - 10 yıl C. Kasten işlenen suçlarda mahkûm olunan cezanın
E. 1 yıl - 30 yıl toplam bir yıl altı aydan az olması
D. Taksirle işlenen suçlarda mahkûm olunan cezanın
toplam üç yıldan az olması
3 Ceza infaz kurumuna alınan hükümlüye, Cum- E. Cumhuriyet savcısının olumlu görüşü
huriyet başsavcılığınca verilen süre belgesine ne ad
verilir?
A. İhbarname 8 Yetmiş yaşını bitirmiş olup henüz yetmiş beş
yaşını bitirmemiş olan kişilerin toplam en fazla kaç
B. Tebliğname yıla kadar mahkûm oldukları hapis cezasının konutta
C. Müddetname çektirilmesine karar verilebilir?
D. İddianame
E. İtirazname A. 1 B. 2
C. 3 D. 4
E. 5
4 Kısa süreli hapis cezasına seçenek tedbir olarak
hükmedilen bir meslek veya sanat edinmeyi sağlamak
amacıyla bir eğitim kurumuna devam etme tedbirine 9 İnfaz hâkimi tarafından verilen kararlara itiraz
en az kaç yıl süreyle hükmolunur? aşağıdakilerden hangisine yapılır?
A. 1 A. Yargı çevresinde bulunduğu ağır ceza mahkemesine
B. 2 B. Yargı çevresinde bulunduğu asliye ceza mahke-
C. 3 mesine
D. 4 C. Sulh ceza hâkimliğine
E. 5 D. Yargı çevresinde bulunduğu bölge adliye mahke-
mesine
E. Cumhuriyet savcılığına
5 Hakkında kısa süreli hapis cezasına seçenek
tedbir olarak belirli yerlere gitmekten veya belirli et-
kinlikleri yapmaktan yasaklanma tedbirine hükmo- 10 Aşağıdaki suçlardan hangisini ilk defa işleyen
lunan hükümlünün, kendisine yapılan tebligattan yetişkin fail hakkında mükerrirlere özgü infaz rejimi
itibaren kaç gün içerisinde kararın infazı için başvur- uygulanır?
ması gerekir? A. Türk Ceza Kanunu’nun 102. maddesinin 2. fık-
A. 3 rasındaki cinsel saldırı suçu
B. 5 B. Türk Ceza Kanunu’nun 148. maddesindeki yağ-
C. 7 ma suçu
D. 10 C. Türk Ceza Kanunu’nun 157. maddesindeki do-
landırıcılık suçu
E. 15
D. Türk Ceza Kanunu’nun 197. maddesindeki para-
da sahtecilik suçu
E. Türk Ceza Kanunu’nun 267. maddesinde iftira suçu

89
 3
Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların İnfazı

Yanıtınız yanlış ise “Hürriyeti Bağlayıcı Ceza Yanıtınız yanlış ise “Ertelenen Hapis Ceza-
1. C 6. E
Olarak Hapis Cezası ve Türleri” konusunu sının İnfazı” konusunu yeniden gözden ge-
yeniden gözden geçiriniz. çiriniz.
neler öğrendik yanıt anahtarı

Yanıtınız yanlış ise “Hürriyeti Bağlayıcı Ceza Yanıtınız yanlış ise “Hapis Cezasının Özel
2. A 7. E
Olarak Hapis Cezası ve Türleri” konusunu İnfaz Usulleri” konusunu yeniden gözden
yeniden gözden geçiriniz. geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “Hapis Cezasının İnfa- Yanıtınız yanlış ise “Hapis Cezasının Özel
3. C 8. B
zına Başlanması Usulü” konusunu yeniden İnfaz Usulleri” konusunu yeniden gözden
gözden geçiriniz. geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “Kısa Süreli Hapis Ce- Yanıtınız yanlış ise “Hapis Cezasının Özel
4. C 9. A
zasına Seçenek Yaptırımların İnfaz Rejimi” İnfaz Usulleri” konusunu yeniden gözden
konusunu yeniden gözden geçiriniz. geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “Kısa Süreli Hapis Ce-

5. D 10. A Yanıtınız yanlış ise “Mükerrirlere Özgü İnfaz
zasına Seçenek Yaptırımların İnfaz Rejimi”
Rejimi” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
konusunu yeniden gözden geçiriniz.

Araştır Yanıt
3 Anahtarı

Türk Ceza Kanununda hapis cezaları infaz süresi ve infaz koşulları bakımın-
dan üçlü bir tasnife tabi tutulmuştur. Buna göre, hapis cezasının türleri; ağır-
laştırılmış müebbet hapis cezası, müebbet hapis cezası ve süreli hapis cezasıdır.
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası; hükümlünün hayatı boyunca devam
eden, kanun ve Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikte belirtilen sıkı gü-
venlik rejimine göre çektirilen hapis cezası türüdür. Müebbet hapis cezası, hü-
kümlünün hayatı boyunca devam eder. Müebbet hapis cezası, ağırlaştırılmış
Araştır 1 müebbet hapis cezasından farklı olarak özel infaz rejimine tabi değildir. Süreli
hapis cezası ise, kanunda aksi belirtilmeyen hallerde bir aydan az, yirmi yıldan
fazla olmayan hapis cezasıdır. Süreli hapis cezaları da kendi içerisinde ikili bir
tasnife tabi tutulmuştur. Buna göre, hükmedilen bir yıl veya daha az süreli
hapis cezası, kısa süreli hapis cezasıdır. Bunun dışında kalan hapis cezaları ise
uzun süreli hapis cezaları olarak nitelendirilmektedir.

Ceza infaz kurumuna alınan hükümlüye, Cumhuriyet başsavcılığınca uygula-

mada Müddetname olarak isimlendirilen bir süre belgesi verilir. Düzenlene-
cek süre belgesinde hükümlünün: kimlik, tebligat ve iletişim bilgileri; infaz
Araştır 2 defteri numarası, kuruma alındığı tarih, tutuklulukta veya gözaltında geçir-
diği süre, ceza süresi, hak ederek ve koşullu salıverileceği tarih, cezanın hangi
hükme ilişkin olduğu belirtilir.

90
 3
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

Araştır Yanıt
3 Anahtarı

Türk Ceza Kanununda kısa süreli hapis cezasına seçenek olarak belirlenen
yaptırımlar; adli para cezası, mağdurun veya kamunun uğradığı zararın aynen
iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle, tamamen giderilmesi,
en az iki yıl süreyle, bir meslek veya sanat edinmeyi sağlamak amacıyla, ge-
rektiğinde barınma imkanı da bulunan bir eğitim kurumuna devam etme,
mahkûm olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle, belirli yerlere git-
mekten veya belirli etkinlikleri yapmaktan yasaklanma, sağladığı hak ve yet-
Araştır 3 kiler kötüye kullanılmak suretiyle veya gerektirdiği dikkat ve özen yükümlü-
lüğüne aykırı davranılarak suç işlenmiş olması durumunda; mahkûm olunan
cezanın yarısından bir katına kadar süreyle, ilgili ehliyet ve ruhsat belgelerinin
geri alınmasına, belli bir meslek ve sanatı yapmaktan yasaklanma ve mahkûm
olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle ve gönüllü olmak koşuluy-
la kamuya yararlı bir işte çalıştırılmadır. (TCK, m. 50, f. 1)

Hükümlünün denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlemesi veya kendisine
yüklenen yükümlülüklere, hakimin uyarısına rağmen, uymamakta ısrar etme-
Araştır 4 si halinde; ertelenen cezanın kısmen veya tamamen infaz kurumunda çekti-
rilmesine karar verilir.

Terör suçları ile örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçlarından
ya da örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlardan mahkûm olanlar, cinsel
dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan mahkûm olanlar, adlî para cezası in-
faz sürecinde hapis cezasına çevrilenler ve koşullu salıverilme kararının geri
alınması nedeniyle cezası aynen infaz edilenler hakkında özel infaz usul-
leri uygulanmaz (CGTİHK, m. 110, f. 9) Fakat bu sebepler bulunsa bile
Araştır 5 CGTİHK’nin 16’ncı maddesinin üçüncü fıkrasında belirlenen usule göre;
maruz kaldığı ağır bir hastalık veya engellilik nedeniyle ceza infaz kurumu
koşullarında hayatını yalnız idame ettiremeyeceği tespit edilenler ile doğum
yaptığı tarihten itibaren altı ay geçen ve toplam üç yıl veya daha az süreli
hapis cezasına mahkûm olan ya da adli para cezası infaz sürecinde hapis ce-
zasına çevrilen hükümlü kadınlar hakkında ilgili özel infaz usulleri uygulanır.
(CGTİHK, m. 110, f. 9).

Mükerrirlere özgü infaz rejimi tekerrür halinde suç işleyen kişiler hakkında
uygulanır. Tekerrür; daha önce işlediği bir suç dolayısıyla hakkında verilen
mahkumiyet hükmü kesinleşen kimsenin daha sonra belirli bir süre içerisinde
Araştır 6 yeni bir suç işlemesi halini ifade etmektedir. Suçta tekerrür halinde, sanık hak-
kında işlemiş olduğu yeni suç dolayısıyla kurulan hapis cezasına mahkumiyet
hükmünün infazı mükerrirlere özgü infaz rejimine göre gerçekleştirilir.

91
3
Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların İnfazı

Kaynakça
Atalay, O. (2015). İnfaz hukuku ve İlamların İnfazı, Ankara.
Centel, N., Zafer, H., Çakmut, Ö. (2017). Türk Ceza Hukukuna Giriş, İstanbul.
Demirbaş, T. (2019). İnfaz Hukuku, Ankara.
Koca, M., ve Üzülmez, İ. (2019). Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara
Özbek, V.Ö. (2020). İnfaz Hukuku, Ankara.
Özgenç, İ. (2019). Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara.

İnternet Kaynakları
https://www.dha.com.tr/istanbul/mahkumlar-egitime-ve-gonullere-renk-katiyor-projesiyle-okullari-boyuyor/
haber-1622608

92
 Bölüm 4
Ceza İnfaz Kurumları Rejimi ve İnfaz İdari Teşkilatı

Ceza İnfaz Kurumu Türleri

öğrenme çıktıları

Ceza İnfaz Kurumlarının Ortaya Çıkışı ve

1
2 Ceza infaz kurumu türleri ve hapis

2
Cezaevi Sistemleri cezalarının hangi durumlarda kapalı
1 Ceza infaz kurumlarının ortaya çıkışı ve ve açık ceza infaz kurumlarında infaz
cezaevi sistemlerini açıklayabilme olunacağını belirleyebilme

İnfaz Kurumları Arasında Geçiş (Nakil) İnfaz Kurumunun İdari Yapısı

3 4
3 Nakil ve sevk kavramlarının içeriğini
belirleyebilme ve hükümlü ve tutuklunun
hangi durumlarda nakledilebileceğini tespit
edilebilme
4 İnfaz kurumu personeli ve görevlerini tespit
edilebilme ve infaz kurumunda bulunan
kurulların ve görevlerinin neler olduğunu
sıralayabilme

Anahtar Sözcükler: • Kapalı Ceza İnfaz Kurumu • Açık Ceza İnfaz Kurumu • Çocuk Eğitimevi • Nakil
• İnfaz Personeli

94

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
GİRİŞ
Bir yaptırım türü olarak hürriyeti bağlayıcı ceza-
ların gerek ortaya çıkışı ve gerekse bu cezaların infaz
edildiği kurumların bağımsız bir niteliğe kavuşma-
sı tarihsel olarak, çok eski dönemlere götürülemez.
Modern anlamda ceza infaz kurumlarının ortaya
çıkışı 16’ncı yüzyılın sonlarıyla birlikte başlayan bir
sürece tekabül ederken; Avrupa tarihindeki esaslı
olaylar (Otuz Yıl Savaşı, Merkantalizm, Kalvanizm,
Aydınlanma Dönemi, Rönesans vb.) cezaevlerinin
ve hükümlü haklarının gelişiminde olumlu ya da
olumsuz anlamda tesirde bulunmuştur.
Kitabımızın bu bölümünde, ilk olarak modern
anlamda ceza infaz kurumlarının ortaya çıkışı ve
değişik toplumlardaki cezaevi modelleri kısaca
açıklanacaktır. Ülkemizde bulunan cezaevi türle-
rinin, kategorik olarak tanıtılmasına ilişkin kısmı
müteakip, kurumlar arası ve ülkeler arası nakil ile
ceza infaz kurumlarının idari yapısı, bu bölümde
kendisine yer verilen konulara olarak karşımıza çık-
maktadır.
CEZA İNFAZ KURUMLARININ
ORTAYA ÇIKIŞI VE CEZAEVİ
SİSTEMLERİ
Ceza infaz kurumlarının tarihsel süreci ve ce-
zaevi sistemleri aşağıdaki şekilde açıklanmaktadır.
Ceza İnfaz Kurumlarının Ortaya Çıkışı
Tarihi süreç içerisinde suç karşılığı olarak kısas
ve diyet, sürgün, failin toplumdan kovulması, para
cezası gibi yaptırımlardan sonra hürriyeti bağlayıcı
ceza aşamasına geçildiği görülmektedir. İlkel dö-
nemlerde toplumun daha çok göçebe olmasından
kaynaklı olarak suç faillerine daha çok cismani ve
bedeni cezalar ya da para cezaları verilmekteydi.
Suçluya genellikle ölüm, kırbaçlama, sürgün, köle-
lik gibi cezalar veriliyordu. 16. yüzyılda Amsterdam
cezaevleri ortaya çıkıncaya kadar cezalandırmanın
amacı daha çok kefaret yani intikam alma düşünce-
siydi. Fakat 17. yüzyıldan sonra bu cezaların yerini
hürriyeti bağlayıcı cezalar almaya başlamıştır. Zira
bu dönemlerde bilim adamları cezalandırmanın
usulünü ve amacını sorgulayarak, suçlunun iyileş-
tirilmesinin temel amaç olarak kabulünün gerekli
olduğu sonucuna varmışlardır. Bunu sağlayabilme-
4
nin yolu ise, kişilerin insani şartlarda ve iyileştiril-
melerine olanak sağlayacak koşullarda tutulmaları-
dır. Nitekim Amsterdam cezaevleriyle birlikte 16.
yüzyıldan sonra cezalandırılmanın amacı olarak
suçlunun tekrardan sosyalleştirilmesi ve topluma
kazandırılması düşüncesi ortaya çıktı. Böylece be-
deni cezalar yerine hürriyeti bağlayıcı cezalar tatbik
edilmeye başlanmış oldu. Amsterdam cezaevleri-
nin ve cezalandırmadaki amacın değişiminin de
etkisiyle 17. yüzyılda Avrupa’da hürriyeti bağlayıcı
cezaların infazı amacıyla cezaevleri yaygınlaşmaya
başladı. Ancak özellikle 18. yüzyıl ve 19. yüzyıl-
da ekonomik şartlara da bağlı olarak cezaevlerinin
maddi olanakları pek de iç açıcı durumda değil-
di. Bu dönemlerde cezaevlerinde keyfilik ve devlet
otoritesinin kötüye kullanılması söz konusuydu.
Bu durum özellikle çağın filozofları tarafından
eleştirilmekteydi. Örneğin Beccaria “Suçlar ve Ce-
zalar” isimli eserinde hürriyeti bağlayıcı cezaları
savunurken, hükümlüler için insan onuruyla bağ-
daşır asgari şartların oluşturulması gerektiğini ileri
sürmekteydi.
dikkat
Günümüz anlamında ilk cezaevi 1595 yılında
Amsterdam’da inşa edilen Rasphuis isimli manastır-
dan dönüştürülen ceza infaz kurumudur.
17. yüzyıl ve 18. yüzyılda cezaevlerinin içerisin-
de bulunduğu bu kötü durum, cezaevleri ile ilgili
reform hareketlerinin başlamasına sebep oldu ve
böylece farklı ülkelerde ortaya çıkan ve farklı infaz
rejimlerine sahip cezaevi sistemleri ortaya çıkmaya
başladı. Aşağıda bu cezaevi sistemleri üzerinde kı-
saca açıklama yapılacaktır.
internet
Hürriyeti bağlayıcı cezaların ve cezaevlerinin tarihi
gelişimi hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. ARTUK,
Mehmet Emin, ALŞAHİN, Mehmet Emin, “Ha-
pis Cezalarının ve Cezaevlerinin Tarihi Gelişimi”,
Mehmet Akif Aydın’a Armağan, MÜHFHAD, Özel
Sayı, Yıl: 2015, Cilt: 21, Sayı: 2, s. 297-337. (https://
dergipark.org.tr/en/download/article-file/272845).
95
4
Ceza İnfaz Kurumları Rejimi ve İnfaz İdari Teşkilatı
Cezaevi Sistemleri
Cezaevi sistemleri aşağıdaki şekildedir.
Amsterdam Sistemi
Amsterdam cezaevi sisteminde cezaların in-
fazı toplu olarak gerçekleştirilirdi. Bu sistemde
mahkûmlar toplu olarak bulundurulurdu. Bu se-
beple Amsterdam cezaevi modeline müşterek hapis
(toplu) sistemi de denilmektedir. Amsterdam siste-
minin avantajları şu şekilde açıklanmıştır;
• Cezalar toplu olarak infaz edildiği için daha
az masraflı bir sistemdir.
• Hükümlüler toplu olarak bir arada bulun-
durulduğu için sosyal hayata daha yakın bir
sistemdir.
• Amsterdam sisteminin olumsuz yönleri ise
şu şekilde açıklanmaya çalışılmıştır:
• Hükümlüler bir arada bulundurulduğu için
birbirlerinden etkilenmektedirler. Bu sis-
temde en azılı suçlu ile ilk defa suç işleyen
bir kimse bir arada bulunabilir. Böylece hü-
kümlüler arasında kötü yönde bir etkileşim
meydana gelmektedir.
• Cezaevi yönetimi suçluları bir bütün olarak
görmek zorunda olduklarından ıslah olan-
dan ıslah olmayanı ayıramazlar.
• Mahkûmlar arasında çeteleşmenin doğma-
sına ve cezaevinin düzeninin bozulmasına
neden olabilir.
Pennsylvania (Hücre) Sistemi
Amsterdam toplu infaz sisteminin ortaya çıkar-
dığı sakıncalar sebebiyle cezaların infazı sisteminde
hücre sistemine geçildi. Bu sistemde hükümlü gece
gündüz bir hücrede tek başına barındırılmaktaydı
ve böylece diğer hükümlülerle iletişimi engellen-
mekteydi. Zira hükümlünün diğer mahkûmlarla
iletişimine izin verilmezdi. Mahkûm hücresinde
ancak cezaevi personelini görebilmekteydi. Hü-
kümlüler hücrelerinde bazı işlerde çalıştırılmak-
taydı. Hücre sistemi suçlunun toplumdan soyutla-
nıp işlediği suçu düşünmesini ve pişman olmasını
amaçlamaktaydı. Ayrıca mahkûmların cezaevinde
daha fazla bozulmalarının önüne geçilmek isten-
mekteydi. Sistemin lehinde ve aleyhinde olarak şu
düşünceler ileri sürülmektedir;
96
• İnfazın korkutucu olması kişilerin suç işle-
mesini önleyici niteliktedir.
• Suçluların cezaevinde birbirlerini etkileme-
lerinin önüne geçilecektir.
• Sisteme karşı ise şu eleştiriler ileri sürülmüş-
tür;
• Sistem hükümlüleri umutsuzluğa düşürür
ve akıl hastalıklarına sebep olabilir.
• Suçlunun cezaevinden sonra yeniden sosyal
hayata adapte olmasını güçleştirir.
Auburn Sistemi (Karma Sistem)
Müşterek hapis sistemi ve hücre sisteminin or-
taya çıkardığı sakıncaları gidermek adına karma bir
sistem ortaya çıkarıldı. Bu sistemde hükümlüler
geceleri tek başlarına barındırılmakta, gündüzleri
ise konuşma yasağı uygulanarak, az bir ücret karşı-
lığında toplu olarak atölyelerde çalıştırılmakta, ya-
saklara ve kurallara uymayan hükümlülere cezalar
uygulanmaktaydı.
Sistemin lehinde ve aleyhinde olarak şu görüşler
ileri sürülmüştür;
• Konuşma yasağı mahkûmların birbirlerini
olumsuz etkilemelerinin önüne geçer.
• Hücre sisteminin kötü sonuçlarını azaltır ve
mahkûmu sosyal hayattan tamamen kopar-
maz.
• Sisteme karşı yapılan eleştiriler ise şu şekil-
dedir;
• Mahkûmlar arasında öngörülen konuşma
yasağının tatbik edilebilmesi mümkün de-
ğildir.
• Mahkûmlar toplumsal yaşamda benzeri ol-
mayan bir sistemde bulunduğundan ceza-
evinden çıktıktan sonra toplumsal hayata
uyum sağlamakta güçlük çekmektedirler.
İrlanda Sistemi (Dereceli Sistem)
Bu sistem çalışma ve iyi hal esas alınmak sure-
tiyle hükümlüye not vermek ve bu notlara göre hü-
kümlünün ceza süresinin belirlenmesi esası üzerine
kurulmuş bir sistemdi. Dereceli sistemde hükümlü
iyi hal gösterdikçe infaz rejimi yumuşatılmakta ve
sonuçta koşullu olarak salıverilmekteydi. Hüküm-
lünün cezasının infazına ilk olarak tek kişilik hüc-
rede başlanmakta, hükümlü daha sonra çalışmaya
 4
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

gönderilmekte, çalışma aşamasından sonra hükümlüye sınırlı bir bölgede özgürlük tanınmakta ve son
aşamada ise hükümlü şartlı olarak salıverilmekteydi. Bu sistemde hükümlü iyi davranışlarıyla cezasının
azaltılmasını sağlayabiliyordu. Dereceli sistemde mahkûmlar elde ettikleri her şeyi hak ederek kazanıyor-
lardı. Bu sisteme yapılan en büyük eleştiri süresiz hüküm sisteminin keyfiliğe yol açması ve mahkûmların
serbest kalabilmek için riyakâr davranmaları idi. Bu sakıncaları ortadan kaldırmak için zamanla minimum
ve maksimum ceza miktarları belirlenmiş olsa da günümüzde artık İrlanda sistemi terk edilmiştir.

Modern Sistem
Günümüzde çağdaş ceza infaz hukukunda geçerli olması gereken ilkeler doktrinde şu şekilde özetlen-
mektedir;
• Hükümlünün kişiliğine saygılı ve zaaf göstermeyen bir disiplin
• Cezaevinden çıkışta hükümlüyü sosyal hayata hazırlayan sistem
• Haberleşme ve ziyaret imkânlarının geliştirilmesi
• Eğitim ve sosyal faaliyetlerin geliştirilmesi
Belirtmek gerekir ki ülkemizde hâlihazırda koğuş sistemine dayalı cezaevlerinin varlığı, hükümlülerin
topluma kazandırılması ve resosyalizasyonu bakımından en önemli engellerden biridir. Doktrinde çağdaş
ceza infaz sistemine ulaşılabilmesi için koğuş sistemi yerine oda sistemi ve çalışma esaslı bir infaz sistemine
geçilmesi gerektiği ileri sürülmektedir.

Öğrenme Çıktısı
1 Ceza infaz kurumlarının ortaya çıkışı ve cezaevi sistemlerini açıklayabilme

Araştır 1 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Cezaevi Sistemlerinde Ams- Ceza infaz kurumlarının

Cezaevi sistemleri arasında-
terdam sistemi ile Penns- ortaya çıkışını toplumun
ki farklılıkları ana hatları ile
ylvania sistemi arasındaki hangi ihtiyaçları ile açıkla-
belirleyin.
temel fark nedir? nabileceğini anlatın.

CEZA İNFAZ KURUMU TÜRLERİ
İnfaz kurumu tutuklular ile mahkûmiyet karar-
ları kesinleşmiş hükümlülerin barındırıldığı, ken-
dilerine iaşe, sağlık, eğitim, iyileştirme, spor ve ça-
lışma hizmetlerinin sunulduğu, belirleyici güvenlik
kriterleri ve ayrı bir idari örgütlenmesi ile personeli
olan kamu kurumları şeklinde tanımlanabilir.
Cezanın amacının gerçekleştirilebilmesi adına
infaz kurumları, hükümlünün almış olduğu ceza-
nın miktarına, suçun niteliğine, hükümlünün cin-
siyetine veya yaşına ya da firar etme ihtimaline göre
değişkenlik gösterebilmektedir.
CGTİHK hükümlerine göre Türk infaz huku-
kunda ceza infaz kurumları, kapalı ceza infaz kuru-
mu, açık ceza infaz kurumu ve çocuk eğitim evleri
olarak sınıflandırılmıştır. Ayrıca infaz kurumları
yine hükümlülerin yaşları ve cinsiyetlerine göre ka-
dın, çocuk ve gençlik infaz kurumları şeklinde sınıf-
landırmaya tabi tutulmuştur.
Türkiye’de 01.11.2019 tarihi itibarıyla 252 ka-
palı ceza infaz kurumu, 76 müstakil açık ceza infaz
kurumu, 4 çocuk eğitim evi, 9 kadın kapalı ceza in-
faz kurumu, 7 kadın açık ceza infaz kurumu, 7 ço-
cuk kapalı ceza infaz kurumu olmak üzere toplam
355 ceza infaz kurumu bulunmakta olup, bu ku-

97
4
Ceza İnfaz Kurumları Rejimi ve İnfaz İdari Teşkilatı
rumların toplam kapasitesi 220.230 kişidir. (www.
cte.adalet .gov.tr)
Kapalı Ceza İnfaz Kurumları
• Kapalı ceza infaz kurumları;
• İç ve dış güvenlik görevlileri bulunan,
• Firara karşı teknik, mekanik, elektronik
veya fiziki engellerle donatılmış,
• Oda ve koridor kapıları kapalı tutulan,
• Ancak mevzuatın belirttiği hallerde aynı
oda dışındaki hükümlülerin arasında ve dış
çevre ile temasın olanaklı bulunduğu,
• Yeterli düzeyde güvenlik sağlanmış,
• Hükümlünün gereksinimine göre bireysel,
grup hâlinde veya toplu olarak iyileştirme
yöntemlerinin uygulanabileceği tesisler ola-
rak tanımlanmıştır. (CGTİHK m.8)
Bunlardan ağır ceza teşkilatı olan yerlerdeki-
lere merkez, diğerlerine ise ilçe kapalı ceza infaz
kurumu adı verilir. Türkiye’de kapalı ceza infaz
kurumları aynı zamanda tutukevi vazifesini yerine
getirmekle birlikte, kural olarak hükümlüler ve tu-
tuklular ayrı yerlerde bulundurulurlar.
dikkat
Kapalı ceza infaz kurumlarında iç güvenlik, Adalet
Bakanlığı personeli olan infaz ve koruma memurları
tarafından; dış güvenlik ise İçişleri Bakanlığına bağlı
jandarma tarafından sağlanmaktadır. Dış güvenlik
hükümlü ve tutukluların firar etmelerini önlemek
amacıyla yapılırken, iç güvenlik ceza infaz kurumun-
daki düzen ve disiplinin yerine getirilmesi maksadına
yöneliktir. Ceza infaz kurumunda iç güvenlik perso-
nelinin bastırmakta yetersiz kaldığı olaylarda, dış gü-
venlik personelinin kuruma girerek olaya müdahale
edebilmesi mümkün olabilmektedir.
Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Modelleri
Kapalı ceza infaz kurumları kapasitelerine ve
mimari yapılarına göre “tip” adıyla adlandırılmak-
tadır. Mimari bir projeye uygun olarak yapılan
infaz kurumları “tip ceza infaz kurumları” olarak
adlandırılırken, başka amaçlarla inşa edildikten
sonra infaz kurumu olarak kullanılmaya başlanan
yapılara ise “tipi olmayan infaz kurumları” denil-
98
mektedir. Tip ceza infaz kurumları A tipi, B tipi, C
Tipi, D tipi, E tipi, F tipi, H tipi, K tipi, L tipi, M
tipi, R tipi, T tipi ve özel tip kapalı infaz kurumları
olarak adlandırılmaktadır.
Bunlardan örneğin E tipi ceza infaz kurumla-
rı iki katlı olarak, 2, 4, 6, 8, ve 10 kişilik odalar
şeklinde yapılmış olup, her odanın kendine özgü
bir havalandırması mevcuttur. E tipi ceza infaz
kurumlarında ibadethane, dershane, kütüphane,
konferans salonu, spor salonu, revir, çamaşırhane
gibi birçok tesis bulunmaktadır. Bu tip cezaevleri-
nin kapasitesi 600 kişi olup, ihtiyaç halinde 1000
kişiye kadar yükseltilebilmektedir.
L tipi ceza infaz kurumlarında hükümlü ve tu-
tuklular bireysel odalarında kalmakta, bu odaların
kapıları gece belirli bir saatten sonra kapatılmak-
ta, gündüzleri ise açık tutulmaktadır. Gündüzleri
hükümlü ve tutuklular 7 kişilik ortak yaşam alan-
larında bir arada bulunabilmektedirler. Bireysel
odalar yaklaşık 12 m2, 7 kişinin bir arada bulun-
duğu ünite toplam 209 m2’dir. Bu tip ceza infaz
kurumlarında hükümlü ve tutukluların sağlık,
eğitim, kültürel ve sosyal ihtiyaçlarını karşılayabi-
lecekleri tesisler de bulunmaktadır. Kurumda ay-
rıca, giriş çıkışların kontrolü ve izinsiz girişleri en-
gellemek üzere göz biyometrisi ile binaya tüm giriş
çıkışlarda elektronik arama amaçlı olarak kullanı-
lan duyarlı kapı ve X-Ray cihazı bulunmaktadır.
X-Ray cihazı ceza infaz kurumuna giren her türlü
eşya ve erzakın X ışınları ile detayını almak üzere
kurulmuş bir sistemdir. Sistem iki ayrı monitöre
bağlı olarak çalışmakta, monitörler eşyanın detay
ve içeriğini gösterme amaçlı kullanılmakta, şüphe
duyulan nesneler üzerinde yakın gösterim (zoom)
yapılabilmektedir. Aramalarda ayrıca el dedektörü
de kullanılmaktadır.
F tipi ceza infaz kurumları, Birleşmiş Milletler
Minimum Cezaevi Standart kurallarına, Avrupa
Konseyi Bakanlar Komitesinin tavsiye kararlarına
ve iç hukukta yer alan mevzuata uygun inşa edil-
meye çalışılmış; kalabalık koğuş sisteminin yarattı-
ğı güvenlik zafiyetlerini en aza indirmek, hükümlü
ve tutukluların sağlıklı bir ortamda hayatlarını de-
vam ettirebilmelerini sağlayabilmek ve bu kişilere
sosyal ve kültürel imkânlar da sunabilmek mak-
sadıyla yapılmış ceza infaz kurumlarıdır. F tipi
yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumları tek
kişilik (59 adet) ve üç kişilik (103 adet) odalardan
oluşmaktadır. Tek kişilik odaların boyutları 10 m2,
dubleks olarak dizayn edilen üç kişilik odalar ise

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
toplam 50 m2’dir. F tipi ceza infaz kurumlarında
kütüphane, sportif faaliyetler için çok amaçlı spor
salonu, kantin, atölye gibi hükümlülerin sosyal ve
kültürel ihtiyaçlarını karşılayabilecekleri tesisler
bulunmaktadır. Tek ve üç kişilik odalarda kalan
hükümlü ve tutuklular, gündüz saatleri içerisinde
havalandırma bahçesinde birlikte olabilecekler ve
böylece sosyalleşebileceklerdir.
dikkat
Ülkemizde F tipi ceza infaz kurumlarının inşa edil-
mesinin bir diğer nedeni de 1996 yılında Avrupa İş-
kenceyi Önleme Komitesinin cezaevlerimizde yapmış
olduğu ziyaretler sonucunda hazırlamış olduğu rapor-
dur. Raporda ceza infaz kurumlarındaki koğuş sistemi
eleştirilmiş ve bu sistemin suç örgütlerinin iç daya-
nışmasını artırdığı belirtilmiştir. Komite raporunda,
mahkûmlar için bireysel ya da daha küçük koğuşlar
yapılmasının daha yararlı olacağını tavsiye etmiştir.
rının yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumla-
rında infaz edileceği şu şekilde belirlenmiştir;
Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Çeşitleri
Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Çeşitleri aşağıdaki
şekildedir.
Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz
Kurumları
Yüksek güvenlikli ceza infaz kurumları
CGTİHK m.9’da “yüksek güvenlikli kapalı ceza
infaz kurumları, iç ve dış güvenlik görevlilerine
sahip, firara karşı teknik, mekanik, elektronik ve
fiziki engellerle donatılmış, oda ve koridor kapıları
sürekli kapalı tutulan, ancak mevzuatın belirttiği
hâllerde aynı oda dışındaki hükümlüler arasında
ve dış çevre ile temasların geçerli olduğu sıkı gü-
venlik rejimine tâbi hükümlülerin bir veya üç ki-
şilik odalarda barındırıldıkları tesislerdir.” şeklinde
tanımlanmış ve bu kurumlarda bireysel veya grup
halinde iyileştirme yöntemlerinin uygulanacağı be-
lirtilmiştir.
4
dikkat
Ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazı ile ulaşılmak
istenen temel amaç, öncelikle genel ve özel önleme-
yi sağlamak, bu maksatla hükümlünün yeniden suç
işlemesini engelleyici etkenleri güçlendirmek, top-
lumu suça karşı korumak, hükümlünün; yeniden
sosyalleşmesini teşvik etmek, üretken ve kanunlara,
nizamlara ve toplumsal kurallara saygılı, sorumluluk
taşıyan bir yaşam biçimine uyumunu kolaylaştır-
maktır (CGTİHK m.3). Cezanın infazında hüküm-
lünün iyileştirilmesi hususunda mümkün olan araç
ve olanaklar kullanılır (CGTİHK m.6/1-c). Cezanın
infazı ile ulaşılmak istenen amaçların sağlanması için
infaz kurumlarda bireysel veya toplu olarak iyileştir-
me programları uygulanmaktadır.
CGTİHK m.9/2’de hangi mahkûmların cezala-
1) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına
mahkûm olanlar,
2) Süresine bakılmaksızın, suç işlemek ama-
cıyla örgüt kurmak, yönetmek veya bu
örgütün faaliyeti çerçevesinde, Türk Ceza
Kanunu’nda yer alan;
a) İnsanlığa karşı suçlardan (madde 77, 78),
b) Kasten öldürme suçlarından (madde 81,
82),
c) Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve
ticareti suçundan (madde 188),
d) Devletin güvenliğine karşı suçlardan
(madde 302, 303, 304, 307, 308),
e) Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine
karşı suçlardan (madde 309, 310, 311,
312, 313, 314, 315) mahkûm olanlar,
3) Eylem ve tutumları nedeniyle tehlikeli
hâlde bulunan (tehlikeli hükümlü kavramı
için bk. Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi
ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı
Hakkında Yönetmelik m. 64: Suçun nitelik
99
4
Ceza İnfaz Kurumları Rejimi ve İnfaz İdari Teşkilatı
ve işleniş şekline göre, toplum için ciddi bir
tehlike oluşturan veya kurumun güvenlik
ve düzenini ihlal edebileceği konusunda de-
lil veya ciddi emareler olan hükümlüler teh-
likeli hükümlü sayılır.) ve özel gözetim ve
denetim altında bulundurulmaları gerekli
olduğu saptananlar ile bulundukları ku-
rumlarda düzen ve disiplini bozanlar veya
iyileştirme tedbir, araç ve usûllerine ısrarla
karşı koyanlar.
CGTİHK hükümleri gereğince kurumların
ihtiyacı karşılama bakımından yetersiz olması ha-
linde, diğer kapalı ceza infaz kurumlarının yüksek
güvenlikli bölümleri kullanılacaktır (CGTİHK
m.9/4).
Ayrıca CGTİHK hükümlerine göre cezasının
belli bir kısmını yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz
kurumlarında iyi hâlli olarak geçiren hükümlüle-
rin diğer ceza infaz kurumlarına gönderilebilmeleri
mümkündür. Buna göre;
• Müebbet hapis cezasına hükümlülerden,
107. maddede belirtilen koşullu salıverilme
süresinin üçte ikisi
• Süreli hapis cezasına hükümlülerden top-
lam cezalarının üçte birini,
• Üçüncü fıkrada belirtilen hükümlülerden
geriye kalan toplam cezalarının üçte birini
bu kurumlarda geçirerek iyi hâl gösterenlerin,
tutum ve kişiliklerine uygun diğer ceza infaz ku-
rumlarına gönderilmelerine karar verilebilecektir
(CGTİHK m. 9/5).
Bunların dışında Ceza İnfaz Kurumlarının Yö-
netimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı
Hakkında Yönetmelik m. 5/4-2. cümle hükmüne
göre, kanun hükümlerine göre etkin pişmanlık hü-
kümlerinden yararlanan hükümlüler, ceza süreleri-
ne bakılmaksızın, Bakanlık onayı ile diğer kurum-
larda barındırılabilirler. Belirtmek gerekir ki İnfaz
Kanunu’nda yer verilmeyen bu düzenleme, Ceza
İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik
Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yönetmeliği nde yer
almaktadır.
100
dikkat
Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Gü-
venlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yönetmelik
m. 5/4-2. cümle hükmüne göre, kanun hükümleri-
ne göre etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanan
hükümlüler, ceza sürelerine bakılmaksızın, Bakanlık
onayı ile diğer kurumlarda barındırılabilirler. Bu dü-
zenleme Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hak-
kında Kanun hükümlerinde yer almamaktadır.
Yüksek güvenlikli ceza infaz kurumları, hü-
kümlülerin bir veya üç kişilik odalarda barındı-
rılmaları nedeniyle eleştiriye maruz kalmaktadır.
Zira hükümlülerin bir veya üç kişilik odalarda
kalmaları hâlinde ruh sağlıklarının bundan olum-
suz etkileneceği, hükümlülerin yalnızlığa itileceği
ve normalleşme süreçlerinin zarar göreceği ileri
sürülmektedir. Ancak belirtmek gerekir ki yüksek
güvenlikli ceza infaz kurumları her hükümlü için
değil, bazı suçlardan hükümlü olan kişiler için ön-
görülmüş ceza infaz kurumlarıdır. Bu tip ceza infaz
kurumlarında hükümlülerin yalnızlıktan kaynaklı
ruhsal sorunlarının giderilmesi için hükümlülere
psikolojik destek sağlanmaktadır.
dikkat
Yüksek güvenlikli ceza infaz kurumu olarak inşa edi-
len F tipi ceza infaz kurumlarının hukuki dayanağını
CGTİHK m. 9 hükmü oluşturmaktadır.
Kadın Kapalı Ceza İnfaz Kurumları
Kadın kapalı ceza infaz kurumları, kadın
hükümlülerin hapis cezalarının infaz edildiği,
Kanun’un 8 ve 9. maddelerine göre kurulmuş ku-
rumlardır. Bu kurumlarda iç güvenlik görevlileri
kadınlardan oluşturulur (CGTİHK m.10). Kadın
kapalı ceza infaz kurumlarının ihtiyacı karşılaya-
maması hâlinde, kadın hükümlülerin hapis ceza-
ları, diğer kurumların, erkek hükümlülerin kaldığı
bölümlerle bağlantısı olmayan bölümlerinde infaz
edilir.
 4
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

Ülkemizde ceza infaz kurumları genellikle erkek

hükümlülere uygun olacak şekilde inşa edilmiştir.
Ancak özellikle kadın hükümlülerin cezaevi şartların-
dan psikolojik olarak daha fazla etkilendiği ve daha
da önemlisi anne olan kadın hükümlülerin ceza infaz dikkat
CGTİHK m.65/1: Anaları hükümlü olup da dışa-
kurumlarında çocuklarıyla birlikte kalma ihtimalle-
rıda korumasına bırakılacak kimsesi bulunmayan sı-
ri göz önünde bulundurulduğunda kadınlara özgü
fır-altı yaş grubundaki çocuklar, analarının yanında
ceza infaz kurumlarının sayıca artırılmaları oldukça
kalabilirler. Bu çocuklar gündüzleri ceza infaz kuru-
önem arz etmektedir. Kadınların kadın ve anne ola-
mu bünyesindeki veya Sosyal Hizmetler ve Çocuk
rak cezalarının infazı süresinde farklı yaşam alanla-
Esirgeme Kurumu veya diğer kurum ve kuruluşlara
rına ihtiyaçları vardır. Ülkemizde Ankara, Bakırköy,
ait kreş ve gündüz bakımevlerinde barındırılırlar.
Diyarbakır, Elazığ, Gebze, İnegöl, İzmir, Kayseri ve
Tarsus olmak üzere dokuz adet kadın kapalı ceza in-
faz kurumu bulunmaktadır.

internet
Türkiye’deki kadın ceza infaz kurumları hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. http://www.sabancivakfi.org/i/con-
tent/4855_2_Turkiyedeki_Kadin_Ceza_Infaz_KurumlarinaGenel_Bakis_Sorunlar_ve_Cozum_Onerileri.pdf.

Tablo 4.1 Yıllara göre tutuklu ve hükümlü oranları

Yıl Hükümlü Kişi Oranı (%) Tutuklu Kişi Oranı (%) Erkek Oranı (%) Kadın Oranı (%)
2010 72,6 27,4 96,5 3,5
2011 72,2 27,8 96,4 3,6
2012 77,1 22,9 96,4 3,6
2013 80,5 19,5 96,4 3,6
2014 86 14 96,4 3,6
2015 85,4 14,6 96,3 3,7
2016 63,8 36,2 95,8 4,2
2017 65,9 34,1 95,7 4,3

Çocuk Kapalı Ceza İnfaz Kurumları

Çocuk kapalı ceza infaz kurumları, kanunda çocuk tutukluların ya da çocuk eğitimevle-
rinden disiplin veya diğer nedenlerle kapalı ceza infaz kurumlarına nakillerine karar verilen
çocukların barındırıldıkları ve firara karşı engelleri olan iç ve dış güvenlik görevlileri bulu-
nan, eğitim ve öğretime dayalı kurumlardır şeklinde
tanımlanmaktadır.
12-18 yaş grubu çocuklar, cinsiyetleri ve fiziki
gelişim durumları göz önüne alınarak bu kurumla- dikkat
rın ayrı ayrı bölümlerinde barındırılırlar (CGTİHK TCK m. 6/1-b hükmüne göre, çocuk deyiminden
m.11/2). henüz 18 yaşını doldurmamış kişi anlaşılacaktır.

101
4
Ceza İnfaz Kurumları Rejimi ve İnfaz İdari Teşkilatı
dikkat
TCK’nın 31/1. maddesine göre fiili işlediği sırada 12
yaşını doldurmamış olan çocukların ceza sorumlulu-
ğu yoktur. Bu çocuklar hakkında ceza kovuşturması
yapılamaz; ancak çocuklara özgü güvenlik tedbirleri
uygulanabilir.
Bu hükümlüler, kendilerine özgü kurumun bu-
lunmadığı hâllerde kapalı ceza infaz kurumlarının
çocuklara ayrılan bölümlerine yerleştirilirler. Ku-
rumlarda ayrı bölümlerin bulunmaması hâlinde,
kız çocukları kadın kapalı ceza infaz kurumlarının
bir bölümünde veya diğer kapalı ceza infaz kurum-
larının kendilerine ayrılan bölümlerinde barındırı-
lırlar (CGTİHK m.11/3).
Bu kurumlarda çocuklara eğitim ve öğretim
verilmesi ilkesine tam olarak uyulur (CGTİHK
m.11/3).
Burada önemle belirtmek gerekir ki çocuk ka-
palı ceza infaz kurumları tutuklu olup yargılama-
ları devam eden çocukların barındırıldıkları infaz
kurumlarıdır. Hükümlü çocuklar ise çocuk eğiti-
mevlerine gönderilmektedirler. Buna karşın çocuk
eğitimevinde tutulmakta iken; almış olduğu disip-
lin cezası nedeniyle çocuk kapalı cezaevine iadesine
karar verilenler de bu kurumlarda barındırılırlar.
dikkat
Çocuk Koruma Kanunu m. 21 hükmüne göre, on-
beş yaşını doldurmamış çocuklar hakkında üst sınırı
beş yılı aşmayan hapis cezasını gerektiren fiillerinden
dolayı tutuklama kararı verilemez.
Tablo 4.2 Yaş gruplarına göre dağılım istatistiği
Yaş Gruplarına göre Dağılım (2016 yılı itibarıyla)
12-18 yaş aralığı çocuklar
18-21 yaş aralığı gençler
Açık Ceza İnfaz Kurumları
Açık ceza infaz kurumları, hükümlülerin iyileştirilmelerinde, çalıştırılmaları ve meslek edindirilmeleri-
ne öncelik verilen, firara karşı engelleri ve dış güvenlik görevlisi bulunmayan, güvenlik bakımından kurum
görevlilerinin gözetim ve denetimi ile yetinilen kurumlar olarak tanımlanmaktadır (CGTİHK m.14/1,
102
Gençlik Kapalı Ceza İnfaz Kurumları
Gençlik kapalı ceza infaz kurumları kanunda,
cezanın infazına başlandığı tarihte onsekiz yaşı-
nı bitirmiş olup da yirmibir yaşını doldurmamış
genç hükümlülerin cezalarını çektikleri, eğitim ve
öğretim esasına dayalı, firara karşı engelleri olan,
iç ve dış güvenlik görevlileri bulunan kurumlar“
şeklinde tanımlanmaktadır (CGTİHK m.12/1).
Bu hükümlüler için ayrı bir kurum kurulamadığı
takdirde, infazının gençlik kapalı ceza infaz ku-
rumlarında gerçekleştirilmesi gereken hükümlü-
ler, diğer kapalı ceza infaz kurumlarının gençlere
ayrılan bölümlerinde, 12. maddedeki esaslara göre
barındırılırlar (CGTİHK m.12/2). CGTİHK m.9
(yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumunda
infaz edilmesi gereken bir suç işleyen kişiler) kap-
samındaki gençlerin cezaları, gençlik kapalı ceza
infaz kurumlarının güvenlikli bölümlerinde yerine
getirilir (CGTİHK m.12/3). CGTİHK m.14/1-b
hükmü uyarınca ihtiyaca göre gençlik açık ceza
infaz kurumlarının da açılabilecektir. Ülkemizde
mevzuatta ayrıksı olarak düzenlenmesine rağmen
fiili durum olarak, gençlik kapalı ceza infaz kurum-
ları çocuk kapalı ceza infaz kurumlarıyla birlikte
kurulmaktadır.
internet
İstatistik için bkz. TBB İnsan Hakları Merkezi Ceza-
evleri Raporu (2015-2016) http://tbbyayinlari.baro-
birlik.org.tr/TBBBooks/605.pdf.
Hükümlü Tutuklu Genel Toplam
772 1719 2491
5713 3541 9254

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeli-
ği m. 4/1-a). Bu kurumların ihtiyaca göre ayrıca
kadın açık ceza infaz kurumu ve gençlik açık ceza
infaz kurumu olarak kurulabileceği belirtilmiştir
(CGTİHK m.14/1).
Aşağıdaki hâllerde hükümlüler hakkında veri-
len cezalar doğrudan açık ceza infaz kurumlarında
yerine getirilir:
a) Terör suçları, örgüt kurmak, yönetmek veya
örgüte üye olmak suçları ile örgüt faaliyeti
kapsamında işlenen suçlar ve cinsel doku-
nulmazlığa karşı işlenen suçlardan mahkûm
olanlar ile ikinci defa mükerrir olanlar ve
koşullu salıverilme kararının geri alınması
nedeniyle cezası aynen infaz edilenler hariç
olmak üzere, kasıtlı suçlardan toplam üç yıl
veya daha az hapis cezasına mahkûm olanlar.
b) Taksirli suçlardan toplam beş yıl veya daha
az süreyle hapis cezasına mahkûm olanlar.
c) Adli para cezası infaz sürecinde hapis cezası-
na çevrilenler.
d) 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas
Kanunu gereğince tazyik hapsine tabi tutu-
lanlar (CGTİHK m. 14/2)
dikkat
14.04.2020 tarih ve 7242 sayılı Kanun değişikliği
öncesinde CGTİHK m. 14‘de yalnızca ilk kez suç
işleyen ve iki yıl veya daha az süreyle hapis cezası-
na hükümlü bulunanların cezalarının doğrudan açık
ceza infaz kurumunda yerine getirilebileceği“ düzen-
lemesi yer almaktaydı. Ancak söz konusu hüküm
14.04.2020 tarih ve 7242 sayılı Kanun değişikliği
ile ilga edilmiş ve yukarıda sayılan hallerde cezala-
rın doğrudan açık ceza infaz kurumlarında yerine
getirilebileceğine ilişkin düzenleme CGTİHK’e ek-
lenmiştir (CGTİHK m. 14/2). Kanun’da daha önce
yer almayan bu düzenleme, Açık Ceza İnfaz Kurum-
larına Ayrılma Yönetmeliği’nin 5. maddesinde yer
almaktaydı. Ancak değişiklik öncesinde yönetme-
likte yer alan düzenlemeyle, CGTİHK’deki düzen-
leme arasında çelişki bulunduğu ileri sürülmekteydi.
14.04.2020 tarihinde yapılan değişiklikle CGTİHK
m. 14 ile Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yö-
netmeliği m. 5 arasındaki bu çelişki giderilmiş oldu.
4
Hükümlülerin kapalı ceza infaz kurumundan
açık ceza infaz kurumuna ayrılmalarına CGTİHK
m. 89. uyarınca, idare ve gözlem kurulu tarafından
infaz süresi boyunca yapılan iyi hal değerlendirmesi
sonucunda karar verilir (CGTİHK m. 14/3).
Ancak CGTİHK m. 14/4 hükmüne göre; top-
lam on yıl ve daha fazla hapis cezasına mahkûm
olanlar ile terör suçları, örgüt kurmak, yönetmek
veya örgüte üye olmak suçları, örgüt faaliyeti kap-
samında işlenen suçlar, kasten öldürme suçları,
cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar ve uyuş-
turucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçların-
dan mahkûm olanların kapalı ceza infaz kurumun-
dan açık ceza infaz kurumuna ayrılmalarına ilişkin
idare ve gözlem kurulu kararları, infaz hâkiminin
onayından sonra uygulanacaktır.
Kanun koyucu CGTİHK m. 14/5 hükmünde
hangi durumlarda açık ceza infaz kurumlarında bu-
lunan hükümlülülerin, kapalı ceza infaz kurumları-
na gönderileceğini düzenlemiştir. Buna göre; doğru-
dan açık ceza infaz kurumuna alınanlar dahil olmak
üzere bu kurumlarda bulunan hükümlülerden;
a) Firar edenler veya başka bir fiilden dolayı
haklarında tutuklama kararı verilenler idare
ve gözlem kurulu kararıyla,
b) Kınamadan başka bir disiplin cezası alıp, bu
cezası kesinleşmiş olanlar veya asayiş ve dü-
zenin sağlanması amacıyla disiplin cezası ke-
sinleşmemiş olsa bile eylemi kurum düzeni
ya da kişi güvenliği bakımından tehlike oluş-
turanlar idare ve gözlem kurulu kararıyla,
c) Açık ceza infaz kurumu şartlarına veya ça-
lışma koşullarına uyum sağlayamayacakları
saptananlar idare ve gözlem kurulunun ka-
rarı ve infaz hâkiminin onayıyla, kapalı ceza
infaz kurumlarına gönderilirler.
Hükümlülerin, suç ve ceza türlerine göre, açık
ceza infaz kurumlarına ayrılıp ayrılmamalarına,
açık ceza infaz kurumlarında geçirecekleri sürele-
re, kapalı ceza infaz kurumlarına gönderilmelerine,
doğrudan açık ceza infaz kurumlarına alınmaları-
na, doğrudan açık ceza infaz kurumlarına alınanla-
rın kapalı ceza infaz kurumlarına gönderilmelerine
ve diğer hususlara ilişkin usul ve esaslar yönetme-
likte gösterilir. (CGTİHK m. 14/6).
Açık ceza infaz kurumlarında hükümlüler gece
ve gündüz kilitsiz olarak tek kişilik veya toplu
olarak kalabilmektedir. Bu kurumlarda hüküm-
lülerin iyileştirilmesine, meslek edinmelerine ve
103
4
Ceza İnfaz Kurumları Rejimi ve İnfaz İdari Teşkilatı

çalışmalarına öncelik verilmektedir. Açık ceza in-

faz kurumlarında firara karşı dış güvenlik önlemi
bulunmamakta, kurum görevlilerinin hükümlüler
üzerindeki gözetim ve denetimiyle yetinilmektedir.
Bu tip cezaevleri çalışma amaçlı kurulduğu için
hükümlülerin çalışmaları zorunlu olup, hükümlü-
ler çalışmalarıyla orantılı olarak gündelik ve prim
alırlar. Açık ceza infaz kurumlarında iş atölyeleri
bulunmakta ve hükümlüler buralarda çalışmakta-
dırlar. 01.11.2019 tarihi itibarıyla 76 müstakil açık
ceza infaz kurumu ve 7 kadın açık ceza infaz kuru-
mu bulunmaktadır.
Açık Ceza İnfaz Kurumuna Ayrılma
Hükümlüler açık ceza infaz kurumlarına doğ-
rudan, kapalı kurumlardan ve çocuk eğitimevlerin-
den olmak üzere üç şekilde kabul edilirler.
dikkat
CGTİHK m. 14/2 de kapsam dışı olan durumlar “te-
rör suçları, örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye
olmak suçları ile örgüt faaliyeti kapsamında işlenen
suçlar ve cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan
mahkûm olanlar ile ikinci defa mükerrir olanlar ve ko-
şullu salıverilme kararının geri alınması nedeniyle ce-
zası aynen infaz edilenler hariç olmak üzere“ şeklinde
belirtilmiştir. Oysa Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ay-
rılma Yönetmeliği m. 5 hükmünde kapsam dışı olan
durumlar “terör suçları, örgüt faaliyeti kapsamında
işlenen suçlar ile cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen
suçlar hariç olmak üzere” şeklinde ifade edilmişti. Gö-
rüldüğü gibi 14.04.2020 tarih ve 7242 sayılı Kanun
değişikliği ile CGTİHK’e eklenen hüküm, doğrudan
açık ceza infaz kurumuna alınamayacak hükümlülerin
kapsamını genişletmiştir.

Doğrudan Açık Ceza İnfaz Kurumuna

Alınacak Hükümlüler
Doğrudan açık ceza infaz kurumlarına alı-
nacak hükümlüler yukarıda da açıklandığı üzere
CGTİHK m. 14/2 ve Açık Ceza İnfaz Kurumla-
rına Ayrılma Yönetmeliği m. 5 hükmünde belirtil-
miştir. Buna göre aşağıdaki hükümlüler hakkında
verilen cezalar doğrudan açık ceza infaz kurumla-
rında yerine getirilir:
a) Terör suçları, örgüt kurmak, yönetmek veya
örgüte üye olmak suçları ile örgüt faaliyeti
kapsamında işlenen suçlar ve cinsel doku-
nulmazlığa karşı işlenen suçlardan mahkûm
olanlar ile ikinci defa mükerrir olanlar ve
koşullu salıverilme kararının geri alınması
nedeniyle cezası aynen infaz edilenler hariç
olmak üzere, kasıtlı suçlardan toplam üç yıl
veya daha az hapis cezasına mahkûm olanlar.
b) Taksirli suçlardan toplam beş yıl veya daha
az süreyle hapis cezasına mahkûm olanlar.
c) Adlî para cezası infaz sürecinde hapis cezası-
na çevrilenler.
d) 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas
Kanunu gereğince tazyik hapsine tabi tutu-
lanlar (CGTİHK m. 14/2)
Kapalı İnfaz Kurumdan Açık İnfaz
Kurumuna Ayrılacak Hükümlüler
Hükümlülerden;
a) Toplam cezaları on yıldan az olanlar bir ayı-
nı, on yıl ve yukarı olanlar ise onda birini
kurumlarda infaz edip, iyi hâlli olan ve ko-
şullu salıverilme tarihine yedi yıl veya daha
az süre kalanlar,
b) Müebbet hapis cezasına mahkûm olup, ko-
şullu salıverilme tarihine beş yıl veya daha
az süre kalanlar,
c) Cezaları yüksek güvenlikli kapalı kurumlar
veya diğer kapalı kurumların yüksek güven-
likli bölümlerinde infaz edilenlerden toplam
cezalarının üçte birini bu kurumlarda iyi
hâlli olarak geçiren ve koşullu salıverilme ta-
rihine üç yıl veya daha az süre kalanlar, açık
kurumlara ayrılabilir (Yönetmelik m. 6/1).
Açık kurumlara ayrılabilmek için ayrıca aşağıda
belirtilen şartlar aranacaktır;
a) 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza
Kanununun 142, 148, 149, 188 ve 190.
maddeleri ile 1/3/1926 tarihli ve mülga
765 sayılı Türk Ceza Kanununun 403, 404,
491/3-4, 492, 493, 494, 495, 496, 497,
498 ve 499 uncu maddelerinden mahkûm
olanların koşullu salıverilme tarihine beş
yıldan az süre kalması,

104

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
b) 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 102
ve 103 üncü maddeleri ile eşe karşı işle-
nen 82/1-d, 86/3-a ve 96/2-b maddele-
ri ve 1/3/1926 tarihli ve mülga 765 sayılı
Türk Ceza Kanununun 414, 416/1, 418/1
maddeleri ile eşe karşı işlenen 449/1, 456
ve 457/1 maddelerinden mahkûm olanla-
rın koşullu salıverilme tarihine üç yıldan az
süre kalması,
c) 29/7/2003 tarihli ve 4959 sayılı Topluma
Kazandırma Kanunu, 30/7/1999 tarihli ve
mülga 4422 sayılı Çıkar Amaçlı Suç Ör-
gütleri ile Mücadele Kanununun 14 üncü
maddesi ve 5237 sayılı Kanunun 221 inci
maddesinden yararlananların koşullu salı-
verilme tarihine iki yıldan az süre kalması,
ç) Terör ve örgütlü suçlardan hükümlü olup,
mensup oldukları örgütten ayrıldıkları idare
ve gözlem kurulu kararıyla tespit edilenlerin
koşullu salıverilme tarihine bir yıldan az süre
kalması şartı aranır (Yönetmelik m. 6/2).
Birden fazla cezanın toplanarak infazı hâlinde,
açık kuruma ayrılmada esas alınacak suç, koşullu
salıverilme tarihine en az sürenin arandığı suçtur.
(Yönetmelik m. 6/3)
Açık kuruma ayrılma süresini dolduranlar hak-
kında altı aylık deneme süresinin tamamlanması
beklenmeden açık kuruma ayrılma kararı alınabilir
(Yönetmelik m. 6/4).
Çocuk Eğitimevinden Açık Kuruma
Ayrılacak Hükümlüler
Çocuk eğitimevinde cezası infaz edildiği sırada
eğitime devam etmeyenler on sekiz yaşını bitirdik-
lerinde, eğitime devam edenler ise yirmi bir yaşını
bitirdiklerinde suç türüne bakılmaksızın açık ku-
ruma gönderilir. Açık kuruma gönderilenlerin on
sekiz yaşını doldurmadan önce işlediği diğer suçla-
rın cezaları da açık kurumlarda infaz edilir (Yönet-
melik m. 7).
Açık Ceza İnfaz Kurumuna Ayrılamayacak
Hükümlüler
Kapalı kurumlarda bulunan hükümlülerden;
a) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına
mahkûm olanlar,
b) Haklarında ikinci defa tekerrür hükümleri
uygulananlar,
4
c) Haklarında iyi hal kararı verilse bile, 5275
sayılı Kanun’un 44 üncü maddesinde sayı-
lan eylemlerden dolayı toplam beş ve daha
fazla hücreye koyma cezası alıp, son hücreye
koyma cezasının kaldırılması üzerinden bir
yıl geçmemiş olanlar,
ç) Terör ve örgütlü suçlardan hükümlü olup,
6. maddenin ikinci fıkrasının (c) ve (ç)
bentleri dışında kalanlar açık kurumlara ay-
rılamaz.
Ayrıca;
a) Koşullu salıverilme kararı geri alınanların,
geri alınan cezalarının tamamı,
b) Denetimli serbestlik tedbirinin ihlali sonu-
cunda, koşullu salıverilme tarihine kadar
olan sürenin tamamı,
c) Çocuk eğitimevleri hariç, kapalı kurumlar-
dan firar edenler ile açık kurumlardan ikin-
ci kez firar etmiş olanların, firar tarihinden
önce kesinleşmiş olan cezaları ve koşullu
salıverilme tarihine kadar kesinleşerek infa-
zına başlanacak olan cezalarının tamamı,
ç) 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu gereğince
verilen hapsen tazyik veya tazyik hapisle-
ri dışında, diğer kanunlarda düzenlenen
tazyik, disiplin veya zorlama hapislerinin
tamamı kapalı kurumlarda infaz edilir. Di-
ğer cezalar, Yönetmelikte aranan koşulların
bulunması halinde açık kurumlarda infaz
edilebilir.
Kapalı kurumda hükümlü olup;
a) İşlediği iddia olunan başka bir suçtan dolayı
haklarında 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı
Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 100 üncü
maddesine göre tutuklama kararı verilenler,
b) Yaş, sağlık durumu, bedensel veya zihinsel
yetenekleri bakımından çalışma koşullarına
uyum sağlayamayacakları idare ve gözlem
kurulu kararıyla saptananlar bu durumları
devam ettiği sürece açık kurumlara ayrıla-
maz (Yönetmelik m. 8).
Çocuk Eğitimevleri
Çocuk eğitimevleri; çocuk hükümlüler hak-
kında verilen cezaların, hükümlülerin eğitilmeleri,
meslek edinmeleri ve yeniden toplumla bütünleşti-
rilmeleri amaçları güdülerek yerine getirildiği tesis-
lerdir. Bu kurumlarda firara karşı engel bulundu-
105
4
Ceza İnfaz Kurumları Rejimi ve İnfaz İdari Teşkilatı

rulmaz; kurum güvenliği iç güvenlik görevlilerinin ceği belirtilmiştir.

gözetim ve sorumluluğunda sağlanır (CGTİHK m.
15/1)
Kurum içinde veya dışında herhangi bir eğitim
ve öğretim programına devam eden ve onsekiz ya-
şını dolduran çocukların, eğitim ve öğretimlerini
tamamlayabilmeleri bakımından yirmi bir yaşını
bitirinceye kadar bu tesislerde kalmalarına izin ve-
rilebilir (CGTİHK m. 15/2).
Çocuk eğitimevlerinde bulunan çocuk hüküm-
lüler, iki istisnai durum hariç, kapalı ceza infaz ku-
rumlarına gönderilmezler. Bu istisnai durumlar;
• Haklarında tutuklama kararı bulunanlar
• Çocuk eğitimevlerinden disiplin veya diğer
nedenlerle kapalı ceza infaz kurumlarına na-
killerine karar verilen çocuklar. (CGTİHK
m. 15/3)
Tutukevleri
Tutuklular kural olarak, iç ve dış güvenlik ön-
lemleri bulunan, istisnai hâller dışında oda ve ko-
ridor kapıları sürekli olarak kapalı tutulan, kanuni
zorunluluklar hariç dışarıyla haberleşme olanağı
bulunmayan tutukevlerinde tutulurlar. Ancak mad-
di olanak bulunmadığı takdirde tutukluların diğer
kapalı ceza infaz kurumlarının bu amaca ayrılmış
bölümlerinde tutulacağı belirtilmiştir (CGTİHK
m. 111). Kanunda ihtiyaç hâlinde kadın, çocuk ve
gençlik tutukevlerinin müstakil olarak kurulabile-
Sanığın tutukevine kabul edilebilmesi için
hâkim veya mahkeme tarafından verilmiş bir tutuk-
lama kararının bulunması zorunludur (CGTİHK
m. 112). Tutuklar, maddi olanaklar elverdiğince
suç türlerine ve taşıdıkları güvenlik riskine göre
ayrı odalarda barındırılırlar. Aralarında husumet
bulunanlar ile iştirak hâlinde suç işlemiş olanlar
aynı odalarda barındırılmazlar ve bu kişilerin bir-
birleri ile temas etmelerini engelleyecek tedbirler
alınır (CGTİHK m. 113).
dikkat
Birleşmiş Milletler Mahpusların Islahı İçin Asgari
Standart Kuralları’nda tutukluların hükümlülerden
başka bir yerde tutulacağı; genç tutukluların, yetiş-
kinlerden ayrı bir yerde ve kural olarak ayrı bir ku-
rumda tutulacağı belirtilmiştir.
internet
Birleşmiş Milletler Mahpusların Islahı İçin Asgari
Standart Kuralları için bkz. https://www.ombuds-
man.gov.tr/contents/files/876b6--Mahpuslarin-
Islahi-Icin-Asgari-Standart-Kurallar.pdf.

Öğrenme Çıktısı
2 Ceza infaz kurumu türleri ve hapis cezalarının hangi durumlarda kapalı ve açık ceza infaz
kurumlarında infaz olunacağını belirleyebilme

Araştır 2 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Cezaları yüksek güvenlikli

Çocuk kapalı ceza infaz ku-
Kapalı ceza infaz kurumla- kapalı ceza infaz kurumun-
rumu ile çocuk eğitimevleri
rının özellikleri nelerdir? da infaz edilecek olan mah-
arasındaki farkı açıklayın.
kumları sayın.

106

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
İNFAZ KURUMLARI ARASINDA
GEÇİŞ (NAKİL)
Nakil, tutuklu veya hükümlülerin bir ceza infaz
kurumu ya da tutukevinden, diğer bir ceza infaz
kurumu veya tutukevine götürülmesidir. Bu çerçe-
vede sevk ile nakil kavramlarını aynı anlama gelme-
diğini vurgulamak gerekir. Nitekim sevk, tutuklu
veya hükümlülerin duruşma, hastalık, sınav gibi
durumlarda geçici nedenlerle ceza infaz kurumu-
nun dışına çıkarılmasıdır. Sevk durumunda dışarı
çıkarmaya dayanak oluşturan sebebin sona ermesi
ile tutuklu veya hükümlü tekrar aynı infaz kuru-
muna dönerken, nakilde ise kişinin bulunduğu tu-
tukevi ya da ceza infaz kurumu değişmektedir.
Hükümlü ve tutukluların bir kurumdan bir diğer
kuruma nakli çeşitli sebeplerden kaynaklanabilir. Bu
sebepler; sağlık, disiplin, güvenlik gibi sebeplerdir.
Ancak belirtelim ki, nakil hangi sebepten kaynak-
lanırsa kaynaklansın nakledilecek kimsenin sağlık
durumunun nakle elverişli olup olmadığının dok-
tor raporuyla tespit edilmesi gerekir. Ayrıca naklin
insan onuruna bağdaşır bir biçimde gerçekleşmesi
gerekmektedir. İnsan onurundan kastedilen ise nakil
aracının fiziki koşulları itibariyle eziyet verici, onur
kırıcı olmaması ve naklin halkın gözünden uzakta,
teşhir niteliği taşımaması gerekmektedir.
CGTİHK m. 53-58 arasında nakil müesse-
sesini, nakil çeşitlerini ve nakil sırasında alınacak
tedbirlere ilişkin ayrıntılı hükümlere yer vermiştir.
Bu hükümler ışığında nakli açıklamaya çalışacağız.
(Ayrıca bkz. Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile
Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında
Yönetmelik m. 127)
Mahpusların Islahı İçin Asgari Standart Kural-
lar m. 45:
(1) Mahpusların kurumdan götürülmesi veya
kuruma getirilmesi sırasında, mümkün ol-
duğu kadar halkın kendilerini görmesinden
sakınılır; mahpusların bir saldırıya, merak
uyandırmaya ve herhangi bir biçimde ifşa
edilmeye karşı korunmaları için gerekli ted-
birler alınır.
(2) Mahpusların yeterli hava ve ışıklandırması
olmayan bir araçla veya kendilerini fiziksel
sıkıntı içinde bırakacak herhangi bir tarzda
nakledilmeleri yasaklanır.
(3) Mahpusların nakil masrafları idare tara-
fından karşılanır ve mahpusların hepsi eşit
şartlarda nakledilir.
4
CGTİHK m. 53:
(1) Hükümlüler, kendi istekleri veya toplu sevk,
disiplin, asayiş ve güvenlik, hastalık, eğitim,
öğretim, suç ve yargılama yeri nedenleriyle
başka bir kuruma nakledilebilirler.
(2) Hükümlü nakilden önce aranır ve kurum
hekimine, yoksa diğer bir resmî hekime
muayene ettirilir; muayene sonucu yola
çıkarılamayacağı anlaşılanlar, kurumun en
üst amirince derhâl resmî bir sağlık kuru-
luşuna sevk edilir. Mazeretinin, biri hasta-
lığın uzmanı olmak üzere en az iki uzman
hekimin imzaladığı ve hastane başhekimi-
nin onayladığı resmî rapor ile belgelenmesi
hâlinde nakil, mazeret ortadan kalkıncaya
kadar geri bırakılır ve durum Adalet Bakan-
lığına bildirilir.
Nakil Çeşitleri
Nakil çeşitleri aşağıdaki gibidir:
Kendi İstekleri ile Nakil
Hükümlülerin istekleri doğrultusunda bulun-
dukları kurumdan başka kurumlara nakledilebil-
meleri hususu CGTİHK m. 54’te düzenlenmiştir.
Buna göre, isteğe bağlı nakil için, hükümlülerin
a) Gitmek istedikleri kurumlardan durumları-
na uygun en az üç yeri belirten bir dilekçe
vermeleri,
b) Nakil giderlerini peşin olarak ödemeyi ka-
bul etmeleri,
c) Ceza infaz kurumlarında bulunulması gere-
ken sürenin üç aydan fazla olması
d) İyi hâl göstermeleri, disiplin cezası almamış
veya kaldırılmış olması,
e) İstekte bulunulan kurumda yer, kapsama
gücü ve sınıfının uygun bulunması ve tutu-
kevi olmaması,
f ) Mahkûmiyet sürelerine uygun hükümlüle-
rin barındırıldığı bir kurum olması,
g) Daha önce disiplin nedeniyle ayrılmak zo-
runda kaldıkları kurum olmaması, gerekir.
Çocuk hükümlüler bakımından bu fıkranın (b)
bendi uygulanmaz.
Yukarıda sayılan koşulları taşımaları nedeniyle,
başka bir ceza infaz kurumuna nakledilen hüküm-
107
4
Ceza İnfaz Kurumları Rejimi ve İnfaz İdari Teşkilatı
lüler, nakledildikleri kurumlarda, eğitim öğretim
veya hastalık nedeniyle nakil hariç olmak üzere en
az bir yıl kalmak zorundadırlar. Çocuklar bakımın-
dan ise bu süre altı ay olarak uygulanır (CGTİHK
mad. 54/2).
Disiplin Nedeniyle Nakil
Nakil işleminin gerçekleştirilmesine dayanak
bir başka hâl, hükümlünün kurum disiplin kural-
larına riayet etmemesi olarak karşımıza çıkmakta-
dır. Hükümlü, hücreye koyma cezasını gerektiren
eylemlerde bulunması hâlinde kurum yönetimince
hakkında disiplin işlemi yapılır ve kurum en üst
amirinin istemi üzerine Bakanlıkça başka kurumla-
ra nakledilebilir. Disiplin cezaları yeni kurumlarda
çektirilir (CGTİHK mad. 55/1)
Bu hükümlüler nakledildikleri kurumlarda,
mahkeme kararı, kurum güvenliği, can güvenliği
veya hastalık sebepleriyle nakil hariç, altı ay kalmak
zorundadırlar (CGTİHK m. 55/2).
Hastalık Nedeniyle Nakil
Sağlık nedenleri, hükümlünün bulunduğu ceza
infaz kurumundan, başka bir kuruma götürülme-
sini sonuçlayan hallerden bir diğeridir. Nitekim
hastaneye sevki zorunlu görülen hükümlü, bu-
lunduğu yere en yakın tam teşekküllü Devlet veya
üniversite hastanesinin hükümlü koğuşuna yatırılır
(CGTİHK mad. 57/1).
Bu hastanelere gönderilen hükümlülerin başka
yerlerdeki hastanelere sevki, sağlık kurulu raporuy-
la, acil ve yaşamsal tehlikesi bulunması hâlinde,
varsa biri hastalığın uzmanı olmak üzere iki uz-
man hekim tarafından verilip, başhekim tarafından
onaylanan ve hastalığın sebebi, tedavinin hangi se-
beple bulunduğu hastanede gerçekleştirilemediği,
hastaya nerede ve ne tür bir tedavi gerektiğini açık-
ça belirten bir raporla mümkündür. Bu durumda
da en yakın ve hükümlü koğuşu bulunan Devlet
veya üniversite hastaneleri tercih edilir (CGTİHK
mad. 57/2). Bu şekilde kuruma alınan hükümlü-
nün bu hastanelerde kontrol ve tedavisinin devam
edip etmeyeceğinin sağlık kurulu raporuyla bel-
gelendirilmesi gerekir; aksi hâlde hükümlü ait ol-
108
duğu kuruma iade edilir (CGTİHK mad. 57/3).
Hükümlülerin tedavilerinin kamu sağlık kuruluş-
larında gerçekleştirilmesi kural iken; acil hâllerde
özel sağlık kuruluşlarında tedavi yapılması ise
mümkündür. Bu gibi acil hâllerin varlığı hâlinde
Adalet Bakanlığına konu hakkında bilgi verilir
(CGTİHK mad. 57/4)
Hükümlünün tedavi için alındığı kurumda,
sağlık nedenleriyle kalmaya devam etmesinin uy-
gun olmadığı, kurum hekiminin önerisi ve en üst
amirinin isteği üzerine alınacak sağlık kurulu rapo-
ruyla belirlendiği takdirde, başka kurumlara nak-
ledilmesi de mümkündür (CGTİHK mad. 57/5).
Zorunlu Nedenlerle Nakil
Yukarıda sayılan hâllerin dışında, ceza infaz ku-
rumlarının elverişsiz ve yetersiz kalması, kapsama
gücünün aşılması, kullanılamaz hâle gelmesi, asa-
yiş, güvenlik, doğal afet, yangın ve büyük onarım
gibi zorunlu nedenlerle başka kurumlara nakledil-
meleri gerekli görülen hükümlüler, yargı çevresi dı-
şında Adalet Bakanlığınca belirlenen ve konumla-
rına uygun olan diğer kurumlara nakledilebilmesi
olanak dahilindedir (CGTİHK mad. 56).
Nakillerde Alınacak Tedbirler
Hükümlülerin bir ceza infaz kurumundan di-
ğerine; yahut bir sağlık kuruluşuna götürülmesi es-
nasında dikkat edilmesi gereken hususlar kanunda
ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Bu çerçevede ön-
celikle hükümlü nakil öncesi hem bir aramaya ve
hem de tıbbi muayeneye tâbi tutulur. Nakil işlemi
ancak hükümlünün sağlık koşullarının elvermesi
hâlinde gerçekleştirilir; aksi durumda nakil işlemi
hükümlünün sağlık durumu düzelinceye kadar
ertelenir (CGTİHK mad. 53/2). Bu engellerin
bulunmaması hâlinde, gerçekleştirilecek nakil işle-
mi esnasında da hükümlünün kuruma veya başka
bir yere götürülüp getirilmesi sırasında, halkla bir
araya gelmelerine ve başkaları tarafından görül-
melerine engel olacak tedbirler alınır. Hükümlü,
havalandırma ve ışık durumu yetersiz araçlarla,
eziyet verici veya onur kırıcı şekilde nakledilemez
(CGTİHK mad. 58/1-2).

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
dikkat
CGTİHK’in yürürlüğe girmesinden önce nakil sıra-
sında yapılacak masrafların naklin “kişinin isteği ile
gerçekleşmesi” durumunda hükümlü tarafından kar-
şılanacağı kabul edilmekteydi. CGTİHK’in yürür-
lüğe girmesiyle birlikte Kanun m. 58/4’de “Görevli
nezaretinde yapılan nakiller sırasında hükümlünün
iaşe ve bedensel ihtiyaçları giderilir.” ifadesine yer ve-
rilerek naklin hangi sebeple gerçekleşirse gerçekleşsin
görevli nezaretinde yapılan nakillerde iaşe ihtiyaçları-
nın karşılanacağı kabul edilmiştir.
Milletlerarası Nakil
Bir ülkede suç işleyen kimsenin cezasız kalma-
sını önlemek amacıyla uluslararası hukukta infaz
amacıyla nakil müessesine yer verilmiştir. Millet-
lerarası nakil konusunda iç hukukumuzda temel
düzenlememiz 2016 yılında 6706 sayılı Cezai Ko-
nularda Uluslararası Adli İş Birliği Kanunu’dur.
Türkiye’ye Hükümlü Nakli
Yabancı devlet mahkemeleri tarafından hak-
kında mahkûmiyet kararı verilen ve ilgili ülke ceza
infaz kurumunda bulunan hükümlü, 6706 sayılı
Kanun’un 30’uncu maddesinde sayılan koşulla-
rın varlığı hâlinde, ilgili cezanın infazı amacıyla
Türkiye’ye nakledilebilir. Bu çerçevede Türk va-
tandaşı olan yahut Türkiye ile güçlü sosyal bağları
bulunan hükümlünün yabancı ülkeden, Türkiye’ye
infaz amaçlı nakil işleminin gerçekleştirilmesi
için, kendisinin veya kanuni temsilcisinin rızası,
mahkûmiyet hükmünün kesinleşmiş olması, hük-
me esas fiilin Türk hukukuna göre de suç teşkil
etmesi ve (merkezi makamlarca aksinin kararlaş-
tırılmamış olması hâlinde) hükümlünün hürriyeti
bağlayıcı cezadan kaynaklı kalan infaz süresinin
en az altı ay olması gereklidir. Hükümlü, kanuni
temsilcisi veya yakını tarafından Türkiye’ye nakil
talebinde bulunulması hâlinde, yabancı devlet ma-
kamlarından istenecek belgeler aynı düzenlemenin
ikinci fıkrasında sayılmış olup; talep hakkında karar
verme yetkisi Adalet Bakanlığında olup (6706 sayılı
Kanun mad. 30/4; ülkeye nakli bakımından olum-
lu karar verilen hükümlünün cezasının Türkiye’de
bulunan ceza infaz kurumuna getirilmesi işleminin
ne şekilde gerçekleşeceği ilgili Kanun’un 31’inci
4
maddesinde düzenlenmiştir. Bu şekilde Türkiye’de
bulunan ceza infaz kurumuna nakledilen hürriyeti
bağlayıcı cezanın infazı esnasında, hükmün veril-
diği devlette veya Türkiye’de genel veya özel af ka-
bul edilmesi ya da suç veya cezayı ortadan kaldıran
veya hafifleten bir sebebin ortaya çıkması hâlinde
hükümlünün hukuki durumu hakkında bulundu-
ğu yer ağır ceza mahkemesince karar verilir (6706
sayılı Kanun mad. 31/4).
Türkiye’den Hükümlü Nakli
Türk mahkemeleri tarafından hakkında
mahkûmiyet kararı verilen ve ceza infaz kurumun-
da bulunan hükümlü, 6706 sayılı Kanunun 32’inci
maddesinde kendisine yer verilen koşulların bir-
likte bulunması hâlinde cezanın infazı amacıyla
yabancı devlete nakledilebilir. İlgili düzenlemeye
göre hürriyeti bağlayıcı cezası infaz edilmekte olan
nakledileceği devletin vatandaşı olan veya bu dev-
let ile güçlü sosyal bağları bulunan hükümlünün,
cezasının yabancı devlette infazının kabulü için,
kendisinin veya kanuni temsilcisinin rızası, ilgili
mahkumiyet kararının kesinleşmesi ve mahkumi-
yete dayanak fiilin nakil gerçekleştirilecek ülke hu-
kuk düzeninde de suç olarak düzenlenmiş olması
ile (merkezî makamlarca aksi kararlaştırılmadıkça)
talep tarihinde, hükümlünün ceza infaz kurumun-
da infazı gereken en az altı ay hapis cezasının bu-
lunması ve son olarak hükümlü hakkında başka
bir suçtan dolayı, Türkiye’de bir soruşturma veya
kovuşturma bulunmaması gereklidir. Bu koşulların
birlikte bulunması hâlinde, hükümlünün bizzat
kendisi veya kanuni temsilci veya yakını tarafından
Kanun’un 32/2’nci maddesinde sayılan belgeler ile
birlikte nakil istenilen yabancı devlet makamlarına
başvurulması gereklidir.
Hükümlünün hapis cezası ile birlikte adli para
cezasının bulunması hâlinde, nakle karar verilebil-
mesi için adli para cezasının ödenmesi gerekir. Adli
para cezasının ödenmemesi hâlinde, ödenmeyen
kısma karşılık gelen gün miktarı hapis cezasına
çevrilir. Hükümlünün Türkiye’de infaz edilen ce-
zası, öncelikle adli para cezasından çevrilen hapis
cezasına mahsup edilir. Hükümlünün ceza infaz
kurumunda kaldığı süre adlî para cezasından çevri-
len hapis cezasını karşılamadığı takdirde infazı ge-
reken bakiye, hapis cezasına eklenir. Bulunan ceza
miktarı yabancı devlete bildirilir ve kabul edilmesi
hâlinde nakle karar verilebilir (6706 sayılı Kanun
109
4
Ceza İnfaz Kurumları Rejimi ve İnfaz İdari Teşkilatı

mad. 32/4). Bunun dışında yabancı devlete nakil talebinin kabul edilebilmesi için yargılama giderlerinin
ödenmiş olması gerekir. Ancak, hükümlünün yargılama giderlerini ödeyebilecek durumda olmadığının
anlaşılması hâlinde, yargılama giderleri ödenmeden de nakle karar verilebilir (6706 sayılı Kanun mad.
32/5). Hükümlünün nakline karar verilebilmesi için naklin yapılacağı devletten hükümlünün ceza infaz
kurumunda kalacağı süre ve infazın nasıl yapılacağının bildirilmesi istenir. Bu bilgi hükümlüye tebliğ
edilir. Yabancı devletin muvafakat vermesi üzerine hükümlünün nakline Adalet Bakanı karar verir (6706
sayılı Kanun mad. 32/7).

Öğrenme Çıktısı
3 Nakil ve sevk kavramlarının içeriğini belirleyebilme ve hükümlü ve tutuklunun hangi
durumlarda nakledilebileceğini tespit edilebilme

Araştır 3 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Nakil çeşitlerinden hangi

Nakil çeşitlerinden dört ta-
nesini yazın.
Türkiye’ye ve Türkiye’den
ikisinin diğerlerinden daha
hükümlü naklinin nasıl ya-
yaygın olabileceğini gerek-
pıldığını anlatın.
çelendirerek açıklayın.

İNFAZ KURUMUNUN İDARİ YAPISI
İnfaz kurumlarının işleyişini daha iyi kavrayabilmek
adına infaz kurumlarının idari yapısı açıklanmalıdır.
İnfaz Kurumlarının İdaresi
İnfaz kurumlarının idaresinin hukuki temelini,
“14.06.1930 tarih ve 1721 sayılı Hapishane ve Tev-
kifhanelerin İdaresi Hakkında Kanun, 06.08.1997
tarih ve 4301 sayılı Ceza İnfaz Kurumları ile Tutu-
kevleri İşyurtları Kurumunun Kuruluş ve İdaresine
İlişkin Kanun, 13.12.2004 tarih ve 5275 sayılı Ceza
ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun
ve Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi İle Ceza İnfaz
Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbir-
lerinin İnfazı Hakkında Yönetmelik oluşturmaktadır.
Bu düzenlemelerin yanında, ceza infaz kurumlarının
işleyişine ilişkin ceza infaz kurumlarının kendi iç yö-
netmelikleri ile Adalet Bakanlığınca çıkartılan genel-
geler de konuya ilişkin yasal dayanaklardandır.
İnfaz Personeli
İnfaz personeli kısaca, cezaevinde sunulan iaşe,
sağlık, eğitim gibi hizmetleri yerine getiren kişilere
verilen isim olarak tanımlanabilir. İyi yetiştirilmiş,
yeterli donanıma sahip infaz personeli amaca uygun
infazın temel koşulunu oluşturmaktadır. Hapisha-
nenin ıslah fonksiyonunun ve mahkûmun resos-
yalizasyonun gerçekleşebilmesi için infaz personeli
kritik öneme sahiptir. Ancak belirtelim ki, hedef-
lenen amacın gerçekleşmesi için personelin bilgi
birikim olarak gelişmiş olması yeterli olmayı sayı
bakımından da yeterli olması gerekmektedir.
Aşağıda açıklayacağımız üzere infaz kurumu gö-
revlileri arasında hiyerarşik düzen bulunmaktadır.
Bu hiyerarşik yapının başında en yetkili isim ola-
rak kurum müdürü bulunmaktadır. Genel olarak
belirtmek gerekirse bir infaz kurumunda görev ve
yetkileri birbirinden farklı olan iki grup personel
bulunmaktadır. Bu gruplardan ilki “Yönetici perso-
nel grubu” ikincisi ise “Hizmet servisi grubu”dur.
Yönetici personel grubunu detaylandırmak gerekir-
se bu grup, kurum birinci müdürleri, ikinci müdür-
ler (müdür yardımcıları) ile (kendilerine verilecek
hizmet içi ve görevde yükselme eğitimleri ile ikinci
müdür olarak atanabilecek yönetici personelden
oluşan) idare memurlarından oluşur. En açık ifade-
siyle belirtmek gerekirse “Ceza İnfaz Kurumlarının
Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı
Hakkında Yönetmelik” m. 6 uyarınca infaz kurumu
personeli şu kişilerden oluşur:

110

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
1) Yönetim servisi; idare memuru, ambar me-
muru, cezaevi katibi,
2) Güvenlik ve gözetim servisi; infaz ve koruma
baş memuru ile infaz ve koruma memuru,
3) Teknik servis; mühendis, mimar, tekniker,
teknisyen, teknisyen yardımcısı,
4) Psikososyal yardım servisi; psikolog, sosyal
çalışmacı,
5) Sağlık servisi; cezaevi doktoru, diş doktoru,
eczacı, veteriner, diyetisyen, sağlık memu-
ru, hayvan hastalıkları memuru,
6) Eğitim ve öğretim servisi; öğretmen, kütüp-
haneci,
7) İşyurdu servisi; işyurdu müdürü, sayman,
veznedar, tahsildar, işyurdu ambar memu-
ru, satınalma memuru, bütçe, pazarlama
ve benzeri işlerden sorumlu görevliler, işçi
statüsünde çalışan personel, gerektiğinde
bütçeden aylık alan kadrolu personel,
8) Yardımcı hizmetler servisi; santral memuru,
gemi adamı, şoför, kaloriferci, aşçı, hizmetli.
Yukarıda belirtilen görevlilere infaz kurumu-
nun dış güvenliğinden sorumlu jandarma ile infaz
kurumunun denetiminden sorumlu Cumhuriyet
savcısını da eklemek gerekmektedir.
dikkat
Mahpusların Islahı İçin Asgari Standart Kurallar
m. 46/2: Hapishane idaresi, hem personelin hem de
halkın gözünde bu işin büyük öneme sahip sosyal
bir hizmet olduğu şeklinde bir kanaati sürekli olarak
ayakta tutmaya ve bunu devam ettirmeye çalışır ve
halkın bu yönde bilgilendirilmesi amacıyla her türlü
uygun araç kullanılır.
Mahpusların Islahı İçin Asgari Standart Kurallar
m. 48: Bütün kurum personeli her zaman mahpus-
lara örnek olacak tarzda ve saygınlıklarına yaraşır bi-
çimde davranırlar ve görevlerini yerine getirir.
Kişisel ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi
m. 10/1: Özgürlüğünden yoksun bırakılan herkes,
insani muamele ve insanın doğuştan sahip olduğu
insanlık onuruna saygı görme hakkına sahiptir.
4
Cezaevi Müdürünün Görevleri
Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve
Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yönetme-
liğin 7. maddesi uyarınca: Müdür, kurumun en üst
amiri olup, aynı zamanda işyurdunun da müdü-
rüdür. Görevlerinden dolayı sıralı amirlerine karşı
sorumludur. Müdürün görevleri şunlardır:
1) Kurum personeli üzerinde mevzuatın ön-
gördüğü şekilde gözetim ve denetim hakkı-
nı kullanmak,
2) Kurum personeline verilen yazılı veya sözlü
emirlerin yerine getirilip getirilmediğini iz-
lemek ve denetlemek,
3) Mevzuat ve yetkili mercilerce verilen emir-
ler çerçevesinde kurumun genel idare ve
işyurduna ait hesap işlerinin yürütülmesini
ve denetimini yapmak,
4) Hükümlülerin iyileştirilmesi, bilgilerinin
artırılması, atölye çalışmaları, kişisel uğraş-
larının düzenlenmesi ve geliştirilmesinin
sağlanması bakımından mevzuat hükümle-
rini uygulamak ve sağlık durumlarıyla ya-
kından ilgilenmek,
5) Kamu kurum ve kuruluşları ile bakanlıklar
tarafından istenilen istatistiki bilgi ve belge-
lerin hazırlanmasını sağlamak ve Cumhuri-
yet başsavcılığına sunmak,
6) Haftada en az bir defa olmak üzere gün-
düzleri, on beş günde en az bir defa olmak
üzere de geceleri kurumun bütün faali-
yetlerini tetkik ederek, işlerin mevzuat ve
emirler çerçevesinde yürüyüp yürümediğini
denetlemek ve aldığı sonuçları ve gördüğü
eksiklikleri denetleme defterine kaydetmek
ve takip etmek,
7) Kurum hizmetleriyle ilgili genel ihtiyaçları,
öncelikleri, bir sonraki yılda yapılacak işleri
belirlemek ve bu konularla ilgili tahmini gider
verilerini hazırlayarak Bakanlığa sunmak,
8) Asayiş, güvenlik, sağlık ve benzeri konularda
ortaya çıkan sorunlarla ilgili gecikmeksizin
önlem almak, önlemlerin yetersiz kalması
hâlinde, durumu derhâl Cumhuriyet başsav-
cılığı aracılığıyla Bakanlığa bildirmek,
9) Mevzuatla verilen diğer görevleri yapmak.
111
4
Ceza İnfaz Kurumları Rejimi ve İnfaz İdari Teşkilatı
İkinci Müdürün Görevleri
İkinci müdür, müdürün yardımcısı olup müdür
tarafından kendisine verilen işleri yürütür ve mü-
dürün yokluğunda kendisine vekâlet eder. Birden
fazla ikinci müdürün bulunması hâlinde, kimin
vekâlet edeceği Cumhuriyet başsavcısının görüşü
alınarak Bakanlıkça belirlenir. (Ceza İnfaz Kurum-
larının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin
İnfazı Hakkında Yönetmeliği m. 8/1)
İkinci müdürler arasındaki iş bölümü kurum
müdürü tarafından yapılır ve kendilerine yazılı
olarak tebliğ edilir. (Ceza İnfaz Kurumlarının Yö-
netimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı
Hakkında Yönetmeliği m. 8/2)
Nöbet veya vardiya sırasında görevli ikinci mü-
dür; kurum müdürü veya vekâlet eden diğer ikinci
müdürün yokluğunda veya acil ve zorunlu hâllerde,
kurum müdürünün yetkilerini kullanır. (Ceza İn-
faz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik
Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yönetmeliği m. 8/3)
Yönetim Servisinin Görevleri
Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve
Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yönetme-
liği m. 9’da yer alan düzenlemeye göre, yönetim
servisi, kurumun personel işlemleriyle hükümlü ve
tutuklular hakkındaki her türlü idari ve mali hiz-
metlerin yürütüldüğü servistir. Yönetim servisinde,
idare memuru, ambar memuru ve cezaevi kâtibi
görev yapar.
İdare memuru; müdürü bulunan kurumlarda
kurum müdürü ve ikinci müdürlerden sonra gelen
yönetici personel olup; İdare memuru, amirlerinin
talimatı ile sayman ve ambar memurunun görevle-
ri dışında kalan bütün idari işleri ve yöneticilikte
yetiştirilmek amacıyla farklı servislerde kendisine
verilen diğer işleri yapar.
Buna karşın ambar memuru; ambara gelen
malzemeyi teslim alır, giriş çıkış kayıtlarını tutar,
muhafaza ve kontrolünü sağlar iken; cezaevi kâtibi;
kurumun yazı işlerini ve müdürün kendisine verdi-
ği diğer işleri yapar.
Güvenlik ve Gözetim Servisinin
Görevleri
Güvenlik ve gözetim servisi; kurumun güvenli-
ği, düzeni ve disiplininden sorumludur. Bu serviste
112
infaz ve koruma başmemurları ile infaz ve koruma
memurları görev yapar (Ceza İnfaz Kurumlarının
Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı
Hakkında Yönetmeliği m. 10).
Bu serviste görev alan kurum görevlileri içerisin-
de, kurum müdürü tarafından seçilen bir infaz ve
koruma başmemuru “sorumlu infaz ve koruma baş-
memuru” olarak görev yapar ve kurumun güvenlik
ve gözetiminden, bu serviste görev yapmakta olan,
infaz ve koruma başmemurları ile infaz ve koruma
memurlarının sevk ve idaresi ile organizasyonundan
sorumludur. Sorumlu infaz ve koruma başmemuru
ayrıca güvenlik ve gözetim servisinin nöbet cetvelle-
rini düzenler ve bunları kurum müdürüne onaylatır.
Müdürün bulunmaması durumunda ikinci müdür
ya da idare memuru onay makamıdır.
İnfaz ve koruma başmemuru ise kurumdaki gü-
venlik, düzen ve disiplinin sağlanması için infaz ve
koruma memurlarının sevk ve idaresinden sorum-
lu olup, bu hizmetlerin yerine getirilmesi sırasında
kurum müdürü, ikinci müdür veya bu amirlerin
bulunmadığı kurumlarda idare memurunun ver-
miş olduğu emirlerin yerine getirilmesini ve uygu-
lanmasını sağlar. Bu görevlerini yerine getirirken,
sorumlu infaz ve koruma başmemurunun talimatı-
na göre hareket ederler.
İnfaz ve koruma memuru, kurumun güvenlik,
düzen ve disiplininin sağlanması, hükümlülerin
kurum içindeki hareketlerinin takip ve kontrolü ile
gözetimi ve kurumun temiz tutulması ile hüküm-
lülerin iç yönetmeliklere uygun surette hareket et-
melerini sağlamakla görevli olup, müdür ve ikinci
müdür veya bunların bulunmadığı yerlerde idare
memuru ile infaz ve koruma başmemuru tarafın-
dan verilen görevleri yapar.
Güvenlik ve gözetim servisinde görev yapanlar,
Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Gü-
venlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yönetmeliği
m. 10/6 uyarınca aşağıdaki görevleri düzenli olarak
yerine getirir.
a) Sayım: Sayım işleminde kurumda bulunan
hükümlü ve tutukluların mevcudiyeti tespit
edilir. Bu çerçevede sayım işleminin gerçek-
leşme biçimi aşağıdaki gibidir:
1. Müdürü bulunan ve vardiya sistemi uy-
gulanan kurumlarda, sabah ve akşam
sayımları, nöbetçi ikinci müdürün baş-
kanlığında, sorumlu infaz ve koruma
başmemuru, vardiya infaz ve koruma

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
başmemurları ile infaz ve koruma me-
murları tarafından yerine getirilir. Gece
sayımları, nöbetçi ikinci müdürün baş-
kanlığında, bulunmaması hâlinde, bu
konuda görevlendirilen infaz koruma
başmemuru başkanlığında, vardiya in-
faz ve koruma başmemurları tarafından
yapılır. Sayımlarda nöbetçi infaz ve ko-
ruma memurları da hazır bulunur.
2. Müdürü bulunmayan kurumlarda yapı-
lan sabah, akşam ve gece sayımları, so-
rumlu infaz ve koruma başmemuru veya
görevlendirilen infaz koruma başmemuru
başkanlığında, vardiya infaz ve koruma
başmemurları ve nöbetçi infaz ve koruma
memurları tarafından yerine getirilir.
3. Sayım sırasında mevcudun tam olup
olmadığı kontrol edilir ve sayım defteri
sayıma katılan görevliler tarafından isim
yazılarak imzalanır.
b) Nöbet: İnfaz ve koruma başmemurları ile
infaz ve koruma memurları, vardiya hiz-
metleri sırasında ya da vardiya dışında gö-
revlendirilmeleri durumunda, kendilerinin
sorumluluğuna verilen nöbet yerlerinde
görevlerini yerine getirirler. Belirlenen nö-
bet yerleri ve burada görev yapacak infaz ve
koruma başmemurları ile infaz ve koruma
memurlarının isimleri, hazırlanan vardiya
çizelgeleri ve nöbet cetvellerinde gösterilir.
İyileştirme çalışmaları: Güvenlik ve gözetim
servisi görevlileri, topluma kazandırma çalışmala-
rına katkı sağlar ve buna ilişkin programlarda öğ-
reticilik yapabilecek ya da bilgi, meslek ya da sanat
nedeniyle o hizmete katkıda bulunabilecek olanlar
vardiyada ya da vardiya dışında iyileştirme çalışma-
larında ve kurslarda görevlendirilebilir.
İnfaz ve koruma başmemuru ile infaz ve ko-
ruma memuru, kurumun güvenliğini bozan fira-
ra teşebbüs, isyan, rehin alma, saldırı, yasaya veya
düzenlemelere dayalı bir emre karşı aktif veya pasif
fiziki direnme gibi olaylar ile 5237 sayılı Kanun’un
25 inci maddesindeki meşru savunma ve zorunlu-
luk hâli ortaya çıktığında kurum en üst amirinin
izni ile zor kullanabilir. Acil hâllerde tehlikenin
ortadan kaldırılması amacıyla izin alınmaksızın da
zor kullanılabilir. Durumu derhâl en üst amire ile-
tir. Zor kullanan personel gerekenden fazla kuvvet
kullanamaz.
4
Güvenlik ve gözetim servisinde görev alan ku-
rum personelinin çalışma süreleri ve izinleri Ceza
İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güven-
lik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yönetmeliği m.
10/9’da düzenlenmiş olup; buna göre infaz ve ko-
ruma başmemurları ile infaz ve koruma memur-
larının, zorunlu hâller dışında, günde sekiz saat
çalışmaları ve haftada iki gün tatil yapmaları esas-
tır. Personelin çalışma saatleri ve tatil günleri ha-
zırlanan vardiya çizelgesinde gösterilir (Ceza İnfaz
Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Ted-
birlerinin İnfazı Hakkında Yönetmeliği m. 10/10).
Buna karşın personel yetersizliği nedeniyle, dörtlü
vardiya sisteminin uygulanmadığı kurumlarda, ku-
rum amirinin önerisiyle, mahallindeki Cumhuriyet
başsavcılığı tarafından uygulanacak vardiya siste-
mine uygun çalışma saatleri belirlenir (Ceza İnfaz
Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Ted-
birlerinin İnfazı Hakkında Yönetmeliği m. 10/11).
Teknik Servisin Görevleri
Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve
Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yönetme-
liği m. 11’de yasal olarak düzenlenen teknik servis,
kurumun araç ve gereçleri ile binanın bakım, ona-
rım ve tamirat işlerinin yapımı, kullanımı, sürekli
çalışır durumda olmalarının takibi ve sağlanması
gibi teknik işleri yapar. Bu serviste mühendis, mi-
mar, tekniker, teknisyen, teknisyen yardımcısı ve
benzeri personel çalışır.
Bu serviste görev yapan personel, genel idare
veya işyurdu faaliyetleri ile ilgili olarak çalıştıkları
iş kolunun bütün gereklerini yerine getirmekle so-
rumlu olup, çalışmalarını en az üç ayda bir raporla
kurum idaresine bildirir.
Psikososyal Yardım Servisinin
Görevleri
Ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlü ve
tutukluların ıslahı için önemli bir role sahip olan
psikososyal yardım servisinin görevleri Ceza İnfaz
Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Ted-
birlerinin İnfazı Hakkında Yönetmeliği m. 12’de
düzenlenmiştir. Buna göre psikososyal yardım ser-
visi personel ve hükümlülerin ruh ve beden sağlığı
ve bütünlüğüne ilişkin koruyucu, geliştirici prog-
ramları araştıran, uygulayan ve gerektiğinde tedavi
sürecine katılarak psikolojik destek ve müdahalede
113
4
Ceza İnfaz Kurumları Rejimi ve İnfaz İdari Teşkilatı
bulunan, ayrıca hükümlülerin bireysel özellikle-
rini, yaşam koşullarını ve suç işleme nedenlerini
belirleyerek bireysel gelişmelerine yardımcı olan,
kurum yaşamına uyumlarını ve toplumsal yaşam-
la uyumlaşmalarını sağlayan ve bireyin yeniden
suç işlemesini engelleyecek önlemleri alan ve bu
amaçla gerektiğinde kurum en üst amirinin bilgisi
dahilinde, aileler ve sosyal çevreyle görüşme yapan
servistir. Psikososyal yardım servisinde, psikolog ve
sosyal çalışmacı görev yapar.
Bu servis personeli, iyileştirme programları kap-
samında spor alanları, çok amaçlı salon, kütüpha-
ne ve iş atölyelerinden yararlanma, meslek edinme
kursları gibi faaliyetlere katılabilecek durumdaki
hükümlüler ile kurumun iç hizmetlerinde çalıştı-
rılacak hükümlüleri belirleyerek idare ve gözlem
kuruluna sunar.
Psikososyal yardım servisi aynı zamanda, hü-
kümlülerin gözlem ve sınıflandırma formunu dü-
zenler ve servisin tüm çalışmalarıyla ilgili olarak üç
ayda bir raporla kurum en üst amirine bildirimde
bulunur.
Sağlık Servisinin Görevleri
Ceza infaz kurumunda bulunan hükümlü ve
tutukluların sağlık durumlarının muhafazası ve ko-
runması, devlete yüklenen asli görevlerdendir. Bu
çerçevede faaliyet gösteren sağlık servisine ilişkin
düzenleme Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile
Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında
Yönetmeliği m. 13’te yer almakta olup; bu servis
kurumda koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetle-
rini cezaevi tabibinin başkanlığında yerine getiren
servistir. Sağlık servisinde cezaevi tabibi, diş tabibi,
eczacı, veteriner, diyetisyen, sağlık memuru ve hay-
van sağlık memuru görev yapar.
Bunlardan cezaevi tabibinin görevleri şunlardır:
a) Kurumun sağlık koşullarını düzenleyerek,
hükümlülerin ve kurum personelinin mu-
ayene ve tedavilerini yapılması,
b) Kurumun sağlık koşullarını bozan hare-
ketlerin önlenmesi amacıyla, tedavi olmayı
reddedenlerin ve kurumun sağlığını boza-
cak şekilde hareket edenleri kurum en üst
amirine bildirilmesi
c) Kurumda ortaya çıkan hastalıklar ve bu
hastalıkların önlenmesi için alınacak ted-
birler ile ayrıca iaşenin kalitesine, miktarına
114
ve dağıtım şekillerine, hükümlülerle perso-
nelin temizliğine, kurumun sıhhi tesisat,
ısıtma, aydınlatma ve havalandırma tesis-
lerinin sağlık şartlarına elverişli bir şekilde
işleyip işlemediğine, beden eğitimi ve spor
faaliyetlerinin sağlık şartlarına uygun bir
şekilde yürütülüp yürütülmediğine ilişkin
hususları tespit etmek maksadıyla, kurumu
ayda en az bir kez denetleyerek hazırlaya-
cağı raporu kurum en üst amirine sunar ve
sağlık istatistiklerini düzenlenmesi,
d) Merkezî bütçe ve işyurdu tarafından alınan
tüm gıda maddelerinin muayenesini yapar
ve tüketilmesinde sakınca görülen ve imha
edilmesi gereken gıda maddelerini tespiti,
e) Kurumda eczacının bulunmaması duru-
munda ilaçların dağıtımının sağlanması,
f ) Sağlık servisinin; tıbbi, idarî ve teknik hiz-
metlerinin mevzuata uygun yürütülmesi ve
denetlenmesi,
g) Sağlık servisinin, tıbbi kayıt ve arşiv siste-
mini oluşturur ve kayıtların düzenli ve doğ-
ru bir şekilde tutulmasının sağlanması,
h) Tıbbi atıkların kontrolü ve imhası için gere-
ken önlemlerin alınması.
Sağlık servisinde göreve alan diş tabibi ise hü-
kümlülerle kurum personelinin, ağız ve diş sağlı-
ğıyla ilgili koruyucu ve tedavi edici hizmetlerini
yapılması ve sağlık istatistiklerinin düzenlenmesi
görevlerine yerine getirir.
Yardımcı sağlık personeli olan sağlık memur-
ları, cezaevi tabibinin gözetimi altında olup, onun
göstereceği işleri yapar. Bu minvalde sağlık memur-
lar, mesleki bilgi ve yetkileri çerçevesinde koruyucu
ve tedavi edici hizmetlerini yerine getirir.
Sağlık servisinde görev alan tüm tıbbi persone-
li meydana getiren cezaevi tabibi ve diş tabibi ile
sağlık servisinde çalışan diğer personel birlikte, ku-
rumda sağlık gözetimini sağlamak için ortak görev
anlayışı içinde hareket eder. Bu çerçevede tabipler
kurumu sık sık denetler ve kurumun mevcuduna
göre ayda bir veya iki kez olmak üzere kurumun ta-
mamını gezerek, kurumun genel sağlık durumunu
kontrol eder, acele önlem alınmasını gerektiren bir
hastalığın bulunması hâlinde durumu derhâl ku-
rum en üst amirine bildirir.
Sağlık servisinde görev alan diğer bir personel
ise eczacıdır. Eczacı şu görevleri yerine getirir:

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
a) Cezaevi tabibinin vereceği reçetelere göre
ilaçların hazırlanması, yeşil ve kırmızı re-
çeteyle satılan uyuşturucu ve uyarıcı nite-
likteki ilaçların tane olarak verilmesinin ve
huzurda içirilerek kontrolünün yapılması,
diğer ilaçların ise cezaevi tabibinin belirle-
diği miktarda hastalara verilmesi,
b) Kurumda bulunan ilaçların korunması ve
gereken ilaçları almak için cezaevi tabibine
zamanında haber verilmesi.
Bilhassa hükümlü ve tutuklular kurum persone-
linin beslenmesi bakımından önemli bir role sahip
bulunan diyetisyen ise kurumlarda kalan hüküm-
lüler ile iaşe edilen personelin yeterli kalori esasına
göre sağlıklı beslenmesini sağlayıcı düzenlemeler ile
günlük, haftalık ve aylık iaşe planlamalarını yapar,
rahatsızlığı bulunanlar için, uygun yemeklerin ha-
zırlanması ve bu konularla ilgili diğer işlerin yerine
getirilmesini sağlar.
Açık ceza infaz kurumlarında görev alan vete-
rinerin görevleri de Yönetmelikte sayılmıştır. Buna
göre veteriner, hayvancılık faaliyetinde bulunulan
işyurtlarında, üretimin sağlıklı biçimde yapılabil-
mesi için koruyucu ve tedavi edici önlemleri alır,
üretimi plânlar, ırkların seçimi ve geliştirilmesini
sağlar, alanıyla ilgili olarak her ay kurum en üst
amirine rapor sunar ve istatistikleri düzenler. Aynı
faaliyet alanında görev yapan hayvan sağlık me-
murları ise hayvancılık faaliyetinde bulunulan iş-
yurtlarında mesleki bilgisi ve yetkisi çerçevesinde
koruyucu ve tedavi edici hayvan sağlık hizmetlerini
yerine getirir.
Eğitim ve Öğretim Servisinin
Görevleri
Hükümlü ve tutukluların resosyalizasyonu ve
dış dünyadaki yaşama hazırlanması bakımından,
bunlara yönelik eğitim ve öğretim faaliyetleri esaslı
bir işleve sahiptir. Ceza İnfaz Kurumlarının Yöneti-
mi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hak-
kında Yönetmeliği m. 14’de’da ayrıntılı bir şekilde
düzenlenen bu servis, kurumdaki eğitim ve öğre-
tim hizmetleri ile kültürel etkinlikler ve kütüphane
çalışmalarının yürütülmesi görevlerini ifa eder. Ku-
rumların eğitim ve öğretim servislerinde öğretmen
ve kütüphaneci görev yapar.
Yönetmelikte yer alan düzenlemeye göre öğret-
menin görevleri şunlardır:
4
a) Hükümlülerin eğitim ve öğretimleri ile ma-
nevi kalkınmalarının sağlanması, örgün ve
yaygın eğitime devam eden hükümlülerin
okul kayıtları, sınava giriş işlemleri, sevk
hâlinde okul kayıtlarının nakledilmesi gibi
eğitim ve öğretimleri için gerekli her türlü
işlemlerin yürütülmesi ve konu hakkında
bilgilendirmelerin yapılması,
b) Her yılın eğitim ve öğretim döneminin
başlangıcında eğitim ve öğretim, kurs gibi
görev alanına giren konularda bir yıllık pla-
nın hazırlanarak kurumun en üst amirine
sunulması ve eğitim ve öğretim istatistikle-
rinin düzenlenmesi,
c) Yıl içinde değişebilecek koşullar nedeniyle,
yıllık planda değişikliklerin yapılması,
d) Kütüphanecinin bulunmadığı hâllerde onun
görevlerinin yerine getirilmesi,
e) Öğretmen, okuma yazma bilmeyen hü-
kümlülere, okuma yazma öğretilmesinden
sorumludur. Herhangi bir sebeple öğrenme
güçlüğü görülenler, öğretmen tarafından
kurum en üst amirine bildirilir. Kurum en
üst amiri ve öğretmen bunların okuma yaz-
ma öğrenmeleri için gereken önlemleri alır.
f) Öğretmen, kurumda eğitim ve öğretim faa-
liyetlerine devam edenlerin isimlerini, başla-
dıkları tarihi, hangi sınıfa devam ettiklerini,
başlangıçtaki öğrenim düzeylerini, eğitim ve
öğretimde gösterdikleri ilerlemeyi, başarı-
sını, devam sürelerini, sınıf yükselmelerini,
davranış notlarını, gözlem ve sınıflandırma
formunun ilgili bölümüne kaydeder.
Bu serviste görev alan diğer bir görevli ise kütüp-
hanecidir. Kütüphaneci, kütüphane ve kitaplığa gelen
eserlerin kaydını yapar, bakım ve muhafazasını, dağı-
tılıp toplanmasını, kütüphane ve kitaplık olarak ayrı-
lan yerin düzeni ile her türlü ihtiyaçlarını tespit eder.
İşyurdu Servisinin Görevleri
Ceza infaz kurumları, hükümlülerin dış dünya-
ya hazırlanması ve tekerrürü önlemek adına, mes-
lek edindirme faaliyetlerinin gerçekleştirilmesine
hizmet eden bir yapıya sahip olmalıdır. Ceza İnfaz
Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Ted-
birlerinin İnfazı Hakkında Yönetmeliği m. 15’te
yer alan düzenleme çerçevesinde işyurdu servisi
aşağıda yer alan görevleri ifa eder.
115
4
Ceza İnfaz Kurumları Rejimi ve İnfaz İdari Teşkilatı
İşyurdu servisi, kurumun işyurdu çalışmalarını
düzenleyerek, bunların etkinlik ve verimlilik ilkele-
riyle gerçekleşmesini, hükümlülere meslek edindi-
rilmesini, piyasa şartlarına uygun üretim yapılma-
sını ve işyurduna ilişkin işlemlerin yürütülmesini
sağlayan servistir. Bu serviste, işyurdu müdürü,
sayman, veznedar, tahsildar, işyurdu ambar memu-
ru, satınalma memuru, bütçe, satın alma, pazarla-
ma ve benzeri işlerden sorumlu görevliler ile işçi
statüsünde çalışan personel görev yapar. Gerekli
olması hâlinde, kurumun kadrolu personeli de iş-
yurdu hizmetlerinde çalıştırılabilir
İşyurdu servisinde göre alan sayman, işyurdu-
nun para ve muhasebe işlerini, mevzuat çerçevesin-
de yerine getirir, muhasebe defterleri ile sarf evrakı-
nı düzenler ve korur, işyurdu ayniyat hesaplarının
tutulması ile ilgili işlemleri yapar. Veznedar ise vez-
ne teşkilatı bulunan işyurtlarında, kasadan yapıla-
cak ödemelerin veya kasaya yapılan tahsilatla ilgili
işlemleri ve kayıtları düzenler. Kasa mevcudunun
kayıtlar ile mutabakatını sağlar, vezne işlemlerini
mevzuata uygun olarak yürütür. Aynı servisteki
diğer bir personel olan tahsildar, tahsildar mak-
buzlarına istinaden, haricen yapılacak tahsilatı ger-
çekleştirme; günlük tahsilatı bordro düzenlemek
suretiyle vezneye yatırma, veznedarın bulunmadığı
zamanlarda bu göreve vekâlet etme görevlerini ifa
eder.
İşyurdu servisindeki ambar memurları, işyurdu
ambarına gelen malzemenin teslim alınması, kayıt-
larının tutulması ve muhafazası ile ihraç işlemleri-
nin yapılması ve bu husustaki belgelerin düzenle-
nip, korunması görevlerini ifa ederken; satınalma
memurları işyurdu müdürü veya ihale yetkilisinin,
satınalma öncesi veya satınalma sırasında vereceği
görevleri yerine getirir. İşyurdunun bütçe, pazarla-
ma, araştırma ve geliştirme gibi hizmetlerini yürü-
ten görevliler ise bütçe, pazarlama ve benzeri işler-
den sorumlu görevlilerdir.
Son olarak işçi statüsünde çalışan personel, bu
serviste hükümlü ve tutuklulara meslek kazandırıl-
ması faaliyetinin kurucu unsurlarıdır. Bunlar işyur-
du faaliyetlerinde iş kanunlarına tâbi olarak, sürekli
ve süreksiz işlerde belirli ve belirsiz süreli, kısmi ve
tam süreli, deneme süreli ve diğer türde oluşturu-
lan sözleşmeleri ile çalıştırılmakta olup; bunlardan
bazıları atölye şefi veya usta olarak görevlendirile-
bilir. Bu personel aşağıdaki görevleri yerine getirir:
116
a) Atölye şefleri ve ustalar, hükümlülerin atöl-
yelerde verimli bir şekilde çalışmalarını,
meslek ve sanatlarını koruyup geliştirme-
lerini veya meslek ve sanat öğrenmelerini
sağlar, bu çalışmalara fiilen katılır,
b) Hükümlülerin salıverilmesinden sonra ha-
yatını kazanabileceği bir meslek öğrenebil-
mesinden atölye şefleri sorumludur,
c) Herhangi bir şekilde meslek öğrenmekte
yetersizliği görülen hükümlüler atölye şefi
tarafından kurum en üst amirine bildirilir.
İşçi statüsünde çalıştırılan personelin ücret ve
diğer sosyal hakları işyurdu bütçesinden karşılanır.
Yardımcı Hizmetler Servisinin
Görevleri
Yukarıda kendisine yer verilen servislerin dışın-
da, kurumun santral hizmetleri, temizlik, ısınma,
ulaşım, yemek yapımı, malzeme taşınması, boşal-
tılması ve yüklenmesi ile evrakın ilgili yerlere götü-
rülüp getirilmesi gibi görevleri yerine getiren servis
olan yardımcı hizmetler servisi Ceza İnfaz Kurum-
larının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin
İnfazı Hakkında Yönetmeliği m. 16’da düzenlen-
miştir. Yardımcı hizmetler servisinde santral me-
muru, gemi adamı, şoför, kaloriferci, aşçı, hizmetli
gibi personel görev yapar. Bu personel, kurumun
en üst amirinin vereceği işler ile çalıştığı iş kolunun
bütün gereklerini yerine getirir.
İnfaz Kurumu Personelinin
Yükümlülükleri ve Yasaklar
İnfaz personelinin tabi olduğu yükümlülükler
ve yasaklar Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile
Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında
Yönetmeliği m. 17 ile 21. maddeleri arasında dü-
zenlenmiştir. Bu maddeler uyarınca personel:
a) Kamu görevlilerinin tâbi olduğu mevzuata
uygun hareket etme (Mevzuata uygun ha-
reket etme yükümlülüğü - Ceza İnfaz Ku-
rumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik
Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yönetmeliği
m. 17)
b) Görevin özelliği nedeniyle, hükümlülere
karşı ciddi, dürüst ve tarafsız davranma;
Görev gerekleri ve hükümlülerin eğitile-
rek yeniden topluma kazandırılması çalış-

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
malarının zorunlu kıldığı ilişkiler dışında,
hükümlüler ve yakınları ile herhangi bir
suretle kişisel ilişki kurmama (Hükümlüle-
re karşı dürüst ve tarafsız davranma yüküm-
lülüğü - Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi
ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı
Hakkında Yönetmeliği m. 17/2)
c) Bütün hükümlü ve yakınlarına dil, din,
mezhep, ırk, renk, cinsiyet ve düşünce ay-
rımı gözetmeksizin eşit işlem yapma (Eşit
işlem yükümlülüğü - Ceza İnfaz Kurumla-
rının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbir-
lerinin İnfazı Hakkında Yönetmeliği m. 18)
d) Görevi nedeniyle kendisine verilen veya edin-
diği bilgileri ve gizli kalması gereken diğer
belgeleri kanunlarla belirtilen hâller dışında
açıklamama veya yayımlamama (Sır saklama
yükümlülüğü - Ceza İnfaz Kurumlarının Yö-
netimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İn-
fazı Hakkında Yönetmeliği m. 20)
yükümlülüklerine sahiptir. Personel hakkındaki ya-
sak tutum ve davranışlar ise Ceza İnfaz Kurumla-
rının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin
İnfazı Hakkında Yönetmeliği m. 19’da düzenlenmiş-
tir. Bu düzenleme gereğince, kurum personeli, kamu
görevlileri için yasaklanmış tutum ve davranışlarda
bulunmamak zorundadır. Hükümlü veya yakınla-
rından, her ne ad altında olursa olsun, para, hedi-
ye veya buna benzer şeyleri almaları, vermeleri veya
bunlarla alım satım işlemleri yapmaları yasaktır.
Kurulların Oluşumu, Çalışması, Görev
ve Yetkileri
Ceza infaz kurumunun idaresi, tek başına ku-
rum personelinin ferdi işlemlerine dayalı olarak
gerçekleştirilmemekte ve birçok işlem kurum bün-
yesinde faaliyet gösteren kurullarca alınan kararlar
doğrultusunda gerçekleştirilmektedir. Bu kurul-
ların oluşturulmaları ve çalışma usulleri Ceza İn-
faz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik
Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yönetmeliği ’nin 22
ile 31. maddeleri arasında ayrıntılı olarak düzen-
lenmiştir.
Kurulların Oluşumu
Ceza infaz kurumu bünyesinde faaliyet göste-
ren kurullara katılım gösterecek görevlilerin tayini
Yönetmelikte açıkça gösterilmiştir. Buna göre,
4
a. İdare ve Gözlem Kurulu
İdare ve gözlem kurulu; kurum müdürünün
başkanlığında, gözlem ve sınıflandırmadan
sorumlu ikinci müdür, idare memuru, cezaevi
tabibi, psikiyatrist, bir psikolog ve psikososyal
yardım servisinde görevli diğer unvandan bir
personel, öğretmen, infaz ve koruma başme-
muru ile kurum müdürü tarafından teknik
personel arasından seçilen bir görevliden olu-
şur. Belirtilen personellerin tamamının ku-
rumda bulunmaması hâlinde, kurul mevcut
olanlarla oluşturulur (Ceza İnfaz Kurumları-
nın Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirleri-
nin İnfazı Hakkında Yönetmeliği m. 22).
b. İşyurdu Yönetim Kurulu
İşyurdu yönetim kurulu; işyurdu müdürünün
başkanlığında, işyurdundan sorumlu ikinci
müdür, sayman, idare memuru, ambar me-
muru ve cezaevi katibinden oluşur. Teknik iş-
ler, malzeme alımları ve taahhüt işleri ile ilgili
konuların görüşülmesinde yönetim kuruluna,
işin içeriğine göre konuyla ilgili bir personel ve
atölye şefi de katılabilir (Ceza İnfaz Kurumları-
nın Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirleri-
nin İnfazı Hakkında Yönetmeliği m. 23).
c. Disiplin Kurulu
Disiplin kurulu; kurum müdürünün baş-
kanlığında idare memuru, psikososyal yar-
dım servisinde görevli her meslek grubun-
dan kurum müdürü tarafından seçilen birer
temsilci, öğretmen, atölye şefi ile sorumlu
infaz ve koruma başmemurundan oluşur.
Belirtilen personelin tamamının kurumda
bulunmaması hâlinde, kurul, mevcut olan-
larla oluşturulur (Ceza İnfaz Kurumlarının
Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirleri-
nin İnfazı Hakkında Yönetmeliği m. 24).
d. Eğitim Kurulu
Eğitim kurulu; kurum müdürünün başkan-
lığında, eğitimden sorumlu ikinci müdür,
cezaevi tabibi, bir psikolog ve psikososyal
yardım servisinde görevli diğer unvandan
bir personel ve kurumda görev yapan bü-
tün öğretmenler ile kütüphaneciden oluşur.
Belirtilen personelin tamamının kurumda
bulunmaması hâlinde kurul mevcut olan-
larla oluşturulur (Ceza İnfaz Kurumlarının
Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirleri-
nin İnfazı Hakkında Yönetmeliği m. 25).
117
4
Ceza İnfaz Kurumları Rejimi ve İnfaz İdari Teşkilatı
Kurulların Çalışması
Yönetmelikte yer alan düzenlemeler ile sadece
kurulların oluşturulması değil, çalışma usulleri de
hukuki bir düzene tâbi kılınmıştır. Ceza İnfaz Ku-
rumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbir-
lerinin İnfazı Hakkında Yönetmeliği m. 26’da yer
alan düzenlemeye göre, ceza infaz kurumu bünye-
sindeki kurullar mevcut üyelerinin çoğunluğuyla
toplanır ve toplantıya katılanların çoğunluğu ile
karar verir. Oylarda eşitlik olması hâlinde başkanın
bulunduğu tarafa üstünlük tanınır. Kurum müdü-
rü, kurulları ayda bir kez ve gerektiğinde her za-
man toplayabilir. Ancak, işyurdu yönetim kurulu,
düzenli olarak haftada bir defa toplanır. Kurullarda
görüşülecek konular müdür tarafından belirlenir.
Müdürü bulunmayan kurumlarda kurulların oluş-
turulmasına imkân bulunmayan hâllerde kurullar,
kurum amirinin başkanlığında, hükûmet tabibi,
öğretmen, infaz ve koruma başmemuru ile infaz
ve koruma memurundan oluşturulur. Kurulların
oluşturulmasında, aynı unvanda veya psikososyal
yardım servisinde farklı unvandan birden çok per-
sonel bulunması hâlinde kurul toplantısına katıla-
cak görevli, kurum müdürü tarafından belirlenir.
Kurullarca verilen kararlar ilgili kurulların karar
defterine yazılır, üyeler tarafından imzalanır ve
teftişe hazır hâlde tutulur. Bu defterlere kayıt usul
ve esasları ise konuya ilişkin yönetmelikte gösteri-
lir (Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve
Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yönetme-
liği m. 27).
Kurulların Görev ve Yetkileri
Kurulların sahip oldukları görev ve bu görev-
leri yerine getirirken kullanacakları yetkiler Yönet-
melikte her bir kurul için ayrı ayrı düzenlenmiştir.
Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Gü-
venlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yönetmeliği
’nin 28 ile 31. maddeleri arasında yer alan düzenle-
melere göre her bir kurulun görev ve yetkileri aşa-
ğıdaki gibidir:
a. İdare ve Gözlem Kurulunun Görev ve Yet-
kileri (Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi
ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı
Hakkında Yönetmeliği m. 28)
İdare ve gözlem kurulu aşağıda sayılan işleri
yapmakla görevli ve yetkilidir;
• Hükümlülerin suç türlerini belirleye-
rek, durumlarına uygun kurumlara ay-
118
rılmaları ve bunlara uygun olacak infaz
ve iyileştirme rejimini saptamak,
• Hükümlülerin kurumlara kabullerinden
sonra kalacakları odaları belirlemek,
• Kurumlarda kalmakta olan hükümlüle-
ri gruplandırmak,
• Hükümlülerin kalmakta oldukları oda-
ları değiştirmek,
• Hükümlülerin bireysel olarak, psiko-
sosyal yardım servisince hazırlanan
iyileştirme programlarına uyumunu ve
sonuçlarını değerlendirmek,
• İyileştirme programları kapsamında
spor alanları, çok amaçlı salon, kütüp-
hane ve iş atölyelerinden yararlanma
gibi faaliyetlere katılabilecek durumda-
ki hükümlüler ile kurumun iç hizmetle-
rinde çalıştırılacak hükümlülerin belir-
lenmesi ile ilgili karar almak,
• Tehlikeli hâli bulunan ya da örgüt men-
subu olan hükümlülerle ilgili olarak, te-
lefon görüşmeleri ile radyo, televizyon
yayınları ve internet olanaklarından ya-
rarlanma hakkının kısıtlanmasına karar
vermek,
• Açık kurumlar ile eğitimevlerinde bulu-
nan hükümlülerin kurum dışındaki eği-
tim, ağaçlandırma, çevre düzenlemesi
ve temizliği, doğal afet sonrası yardım,
tiyatro çalışmaları gibi sosyal, kültürel
ve sportif etkinliklere katılacak hüküm-
lülerin kurum dışına çıkabilmeleri için
karar almak,
• Açık kurumlarda ve eğitimevlerinde ka-
lan hükümlülerin, oda ve eklentilerinde
bulundurabilecekleri eşyaların cinsleri
ve miktarlarını belirlemek,
• Koşullu salıvermeye ve uygulanacak
infaz rejimine esas teşkil edecek iyi hâl
kararını almak,
• Hükümlüleri, tutum ve davranışlarına
göre ödüllendirmek.
• Mevzuatla verilen diğer görevleri yerine
getirmek.
• İdare ve gözlem kurulu yukarıda sayılan
görevlerini yerine getirirken diğer ku-
rulların önerilerini de dikkate alır.

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
İdare ve gözlem kurulunun (b) ila (ğ) bent-
lerinde sayılan görevleriyle ilgili olarak aldı-
ğı kararlarla diğer kurulların kararları ara-
sında uyumsuzluk bulunması durumunda,
psikososyal yardım servisinde çalışan perso-
nelin görüşü de alındıktan sonra, idare ve
gözlem kurulu tarafından verilecek karar
uygulanır.
b. İşyurdu Yönetim Kurulunun Görev ve Yet-
kileri (Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi
ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı
d. Eğitim Kurulunun Görev ve Yetkileri (Ceza
Hakkında Yönetmeliği m. 29)
İşyurdu yönetim kurulu aşağıda sayılan işle-
ri yapmakla görevli ve yetkilidir;
• İşyurdunun geliştirilmesine ve genel gidi-
şine ait her türlü faaliyetlere yön vermek,
• Hükümlülerin iyileştirme programları
çerçevesinde çalıştırılmalarını sağlamak,
• Sürekli veya geçici olarak kurum işle-
rinde çalıştırılacak işçilere işyurdu tara-
fından ödenecek ücretleri ve bunların iş
akitlerinin feshi konularında İşyurtları
Kurumu Daire Başkanlığına öneride
bulunmak,
• Kurumda üretilip satışa arz edilen ürün-
lerin satış fiyatını belirlemek,
• İşyurdunda fazla çalışma yapılmasına
ilişkin önerileri karara bağlamak,
• Bakanlık, İşyurtları Kurumu Yüksek
Kurulu, Genel Müdürlük ve İşyurtları
Kurumu Daire Başkanlığının onayını
gerektiren işlemler hakkındaki kararları
onaya sunmak,
• Mevzuatla verilen diğer görevleri yerine
getirmek.
c. Disiplin Kurulunun Görev ve Yetkile-
ri (Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile
Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hak-
kında Yönetmeliği m. 30)
Disiplin kurulu aşağıda sayılan işleri yap-
makla görevli ve yetkilidir;
• Hükümlülere uyarma, kınama ve bazı
etkinliklere katılmaktan alıkoyma ce-
zaları dışında kalan disiplin cezalarını
vermek,
• İyi hâlin tespitine esas oluşturacak gö-
rüş bildirmek,
4
• 5275 sayılı Kanun’da öngörülen haller-
de disiplin cezalarını kaldırmak,
• Hükümlülere gelen veya hükümlüler
tarafından gönderilen mektup, telgraf
ve faks iletilerinden mektup okuma
komisyonu tarafından sakıncalı olduğu
değerlendirilenlerin, ilgililerine verilip
verilmemesine karar vermek,
• Mevzuatla verilen diğer görevleri yerine
getirmek.
İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve
Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında
Yönetmeliği m. 31)
Eğitim kurulu aşağıda sayılan işleri yap-
makla görevli ve yetkilidir;
• Kurumda uygulanacak eğitim ve iyileş-
tirme programlarının esaslarını belirle-
mek, izlemek ve değerlendirmek,
• Kuruma yeni gelen hükümlüyle ilgili
gerekli araştırmanın yapılmasını, rapor
hazırlanmasını sağlamak ve bu raporları
değerlendirmek,
• Eğitim ve iyileştirme programlarının iş-
leyişini ve sonuçlarını değerlendirerek,
kullanılan yöntemlerde yapılması gere-
ken değişiklikleri saptamak ve uygulan-
masını sağlamak,
• Eğitim-öğretim programları çerçevesinde
hükümlülerin eğitim giderlerinin karşılan-
ması için yapılacak çalışmaları planlamak,
• Hükümlülerin korunması, eğitimleri ve
yönlendirilmeleri konusunda duyarlılık
oluşturulması, kurumların işleyişi ve
önemi hakkında kamuoyunun bilgilen-
dirilmesi ile ilgili çalışmalar yapmak,
• Hükümlü ile durumu hakkında bilgi
sahibi olması gerekli ya da yararlı görü-
len kişi, kurum ya da kuruluşları, özel
hayata saygı, gizlilik ve etik kurallarına
uygun biçimde bilgilendirmek,
• Kurum kitaplık veya kütüphanesine sa-
tın alma, bağış ya da ödünç alma gibi
yollarla kazandırılacak yayınların tespi-
tini yapmak,
• Kuruma gelen kitabın, kitaplık ya da
kütüphaneye kabul edilip edilmemesine
karar vermek,
119
4
Ceza İnfaz Kurumları Rejimi ve İnfaz İdari Teşkilatı

• Kuruma gelen her türlü yayının, kurum güvenliğini tehlikeye düşüren veya müstehcen haber,
yazı, fotoğraf ve yorumları kapsayan nitelikte olup olmadığına karar vermek,
• Kitap okumayı özendirici çalışmalar yapmak,
• Kurum dışından getirilecek kişileri ve bu kişilerin yapacağı etkinlikleri ve konusunu belirlemek,
• Mevzuatla verilen diğer görevleri yerine getirmek.

Öğrenme Çıktısı
4 İnfaz kurumu personeli ve görevlerini tespit edilebilme ve infaz kurumunda bulunan
kurulların ve görevlerinin neler olduğunu sıralayabilme

Araştır 4 İlişkilendir Anlat/Paylaş

İnfaz kurumu personelinin,

İnfaz kurumlarının idari İnfaz kurumunda bulunan
tutuklu ve hükümlülerin
yapısını belirleyen yasal dü- kurulların görevlerini kısaca
hangi ihtiyaçlarını karşıla-
zenlemeleri yazın. anlatın.
dığını açıklayın.

120
 4
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

Ceza infaz kurumlarının ortaya

1 çıkışı ve cezaevi sistemlerini
açıklayabilme

öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

Ceza İnfaz Kurumlarının Ortaya
Çıkışı ve Cezaevi Sistemleri

Hürriyeti bağlayıcı cezaların ortaya çıkışı ve kronolojik gelişimi incelendiğinde, bu cezaların infazıyla varıl-
mak istenen hedefe ulaşabilmenin, ancak bu amaca uygun kurumsal yapıların kurulması ve devamlılığına
bağlı olduğu görülecektir. Modern anlamda hürriyeti bağlayıcı ceza infaz kurumlarının ortaya çıkışı bir-
denbire olmamış ve cezanın amacı üzerine ortaya çıkan felsefi ve hukuki kuram ve görüşlerden doğrudan
etkilenmiştir. Bilhassa Aydınlanma Dönemi ile birlikte, suçlunun ıslahı ve tekerrürün önlenmesi, hürri-
yeti bağlayıcı cezalar ile ulaşılmak istenilen temel amaç hâline gelmiş ve bunu sağlayabilecek kurumların
oluşturulması da bu amaç doğrultusunda gerçekleşmiştir. Nitekim başarılı bir infaz rejiminin mevcudiyeti,
gerek mimarı yapı ve gerekse personel ve teknik altyapıyla desteklenmiş sistemlerinin varlığına bağlıdır. Bu
nedenlerden ötürü gerek ulusal hukukta ve gerekse uluslararası ve karşılaştırmalı hukukta bu konuya özel
bir önem atfedilmektedir. Ceza infaz kurumları, gerçekleştirilen infazın sistemine göre, Amsterdam Sistemi,
Pennslyvania Sistemi, Auburn Sistemi, İrlanda Sistemi ve Modern Sistem olarak ayrıma tabi tutulabilecektir.

Ceza infaz kurumu türleri ve hapis

cezalarının hangi durumlarda kapalı
2 ve açık ceza infaz kurumlarında
infaz olunacağını belirleyebilme

Ceza İnfaz Kurumu Türleri

Ceza infaz kurumları kendi içlerinde, sahip oldukları güvenlik tedbirleri ve burada uygulanan infaz rejimine
bağlı olarak kapalı ve açık ceza infaz kurumları olarak sınıflandırıldığı gibi; kurumlarda bulundurulan hükümlü
ve tutukluların yaş ve cinsiyetleri çerçevesinde de yetişkin ve çocuk; kadın ve gençlik ceza infaz kurumları olarak
bir ayrıma da tabi tutulmaktadır. Hürriyeti bağlayıcı cezaların, zikredilen bu kurumlardan hangisinde yerine
getirileceği ve bu kurumlar arasındaki geçişler mevzuatta ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir.

121
 4
Ceza İnfaz Kurumları Rejimi ve İnfaz İdari Teşkilatı

Nakil ve sevk kavramlarının

içeriğini belirleyebilme ve hükümlü
3 ve tutuklunun hangi durumlarda
öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

nakledilebileceğini tespit edilebilme

İnfaz Kurumları Arasında Geçiş

(Nakil)

Hükümlü ve tutuklular bakımından önem arz eden bir diğer husus, bunların bulundukları ceza infaz kuru-
mundan, başka bir yerde bulunan ceza infaz kurumlarına sürekli olmak koşuluyla gönderilmelerine ilişkin
nakil müessesesidir. Gerek yurt içinde ve gerekse uluslararası alanda nakil hususları Ceza İnfaz Kurumları-
nın Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yönetmeliği ve 6706 sayılı Adli İş Birliği
Kanunu’nda düzenleme konusu yapılmış olup; gerçekleşmesi sıkı koşul ve usullere bağlıdır.
Nakil, tutuklu veya hükümlülerin bir ceza infaz kurumu ya da tutukevinden, diğer bir ceza infaz kurumu
veya tutukevine götürülmesidir. Sevk ise, tutuklu veya hükümlülerin duruşma, hastalık, sınav gibi durum-
larda geçici nedenlerle ceza infaz kurumunun dışına çıkarılmasıdır. Sevk durumunda dışarı çıkarmaya daya-
nak oluşturan sebebin sona ermesi ile tutuklu veya hükümlü tekrar aynı infaz kurumuna dönerken, nakilde
ise kişinin bulunduğu tutukevi ya da ceza infaz kurumu değişmektedir.

İnfaz kurumu personeli ve görevlerini

tespit edilebilme ve infaz kurumunda
4 bulunan kurulların ve görevlerinin
neler olduğunu sıralayabilme

İnfaz Kurumunun İdari Yapısı

Ceza infaz kurumlarının işleyişi bakımından, insan unsurunu kurum personeli meydana getirmektedir.
Düzgün işleyen bir infaz rejimi ancak, kural ve esaslara uygun davranan personel ve kurulların varlığına bağ-
lı olduğundan, bunların görev, yetki ve sorumlulukları yönetmelikte ayrıntılı bir şekilde düzenleme konusu
yapılmıştır.

122
 4
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

1 CGTİHK hükümlerine göre, hükümlüler 5 Aşağıdakilerden hangisinin açık cezaevine

yüksek güvenlikli ceza infaz kurumlarında kaç kişi- ayrılması mümkün değildir?
lik odalarda barındırılırlar?

A. 1 veya 3 B. 2 veya 4
C. 3 veya 5 D. 6 veya 8
E. 8 veya 10
2 Aşağıda belirtilen mahkûmlardan hangisinin
cezası yüksek güvenlikli ceza infaz kurumlarında
infaz edilmez?
A. Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm
olanlar
B. Süresine bakılmaksızın, suç işlemek amacıyla
örgüt kurmak suçundan mahkûm olanlar
C. Süresine bakılmaksızın, örgüt faaliyeti çer-
çevesinde işlenen kasten öldürme suçundan
mahkûm olanlar
D. Süresine bakılmaksızın, Türk Ceza Kanunu’nda
yer alan cinsel saldırı suçundan mahkûm olanlar
E. Süresine bakılmaksızın, örgüt faaliyeti çerçeve-
sinde işlenen uyuşturucu veya uyarıcı madde
imal ve ticareti suçundan mahkûm olanlar
3 Çocuk hükümlülerin cezaları kural olarak
aşağıdaki infaz kurumlarından hangisinde infaz
edilir?
A. Çocuk kapalı ceza infaz kurumu
B. Açık ceza infaz kurumu
C. Gençlik kapalı ceza infaz kurumu
D. Yetişkin kapalı ceza infaz kurumu
E. Çocuk eğitimevleri
4 Aşağıdaki mahkûmlardan hangisinin cezası
doğrudan açık ceza infaz kurumunda infaz edilemez?
A. İlk kez suç işleyen ve bir yıl hapis cezasına
mahkûm edilen hükümlü
B. Kasıtlı bir suçtan iki yıl hapis cezasına mahkûm
edilen hükümlü
C. Taksirli bir suçtan altı yıl hapis cezasına
mahkûm edilen hükümlü
D. Adli para cezasına mahkûm edilen fakat bu ceza-
sı daha sonra hapis cezasına çevrilen hükümlü
E. İcra İflas Kanunu gereğince tazyik hapsine tabi
tutulanlar
neler öğrendik?
A. Hakkında ikinci defa tekerrür hükümleri uy-
gulanan hükümlü
B. Toplam cezası on yıldan az olup, cezasının bir
ayı kapalı ceza infaz kurumlarında iyi halli ola-
rak infaz edilmiş olan ve koşullu salıverilme ta-
rihine yedi yıl veya daha az süre kalan hükümlü
C. Müebbet hapis cezasına mahkûm olup, koşullu
salıverilme tarihine beş yıl veya daha az süre ka-
lan hükümlü
D. Cezası yüksek güvenlikli kapalı infaz kuru-
munda infaz edilmekte olan, toplam cezasının
üçte birini iyi hâlli olarak geçiren ve koşullu sa-
lıverilme tarihine üç yıl veya daha az süre kalan
hükümlü
E. Çocuk eğitimevinde cezası infaz edilmekte
olan ve eğitimine hâlâ devam eden yirmi bir
yaşını bitiren hükümlü
6 Bir infaz kurumundaki en yüksek yetkili gö-
revli aşağıdakilerden hangisidir?
A. İnfaz kurumu müdürü
B. Jandarma komutanı
C. İnfaz ve koruma başmemuru
D. Sosyal çalışmacı
E. Cezaevi tabibi
7 Aşağıdakilerden hangisi bir infaz kurumunda
bulunan sağlık servisi çalışanlarından biri değildir?
A. Cezaevi tabibi
B. Diş tabibi
C. Eczacı
D. Psikolog
E. Diyetisyen
8 Aşağıdakilerden hangisi bir infaz kurumunda
bulunan kurullardan biri değildir?
A. İdare ve gözlem kurulu
B. İşyurdu yönetim kurulu
C. Eğitim kurulu
D. Disiplin kurulu
E. Sağlık kurulu

123
 4
Ceza İnfaz Kurumları Rejimi ve İnfaz İdari Teşkilatı

9 Aşağıdakilerden hangisi nakil biçimlerinden 10 Aşağıdakilerden hangisi milletlerarası nakil-

biri değildir? de, Türkiye’ye hükümlü naklinin şartlarından biri
neler öğrendik?

A. Kendi istekleri ile nakil değildir?

B. Zorunlu nedenlerle nakil
C. Dini nedenlerle nakil
D. Hastalık nedeniyle nakil
E. Hükümlünün uluslararası nakli
A. Hükümlünün Türk vatandaşı olması veya Tür-
kiye ile güçlü sosyal bağlarının bulunması
B. Hükümlünün veya kanuni temsilcisinin rıza
göstermesi
C. Mahkûmiyet kararının kesinleşmiş olması
D. Mahkûmiyet kararına konu fiilin Türk huku-
kuna göre suç veya kabahat teşkil etmesi
E. Merkezî makamlarca aksi kararlaştırılmadıkça,
talep tarihinde, hükümlünün ceza infaz kuru-
munda infazı gereken en az altı ay hapis cezası-
nın bulunması

124
 4
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

Yanıtınız yanlış ise “Yüksek Güvenlikli Ka-

1. A 6. A Yanıtınız yanlış ise “İnfaz Kurumlarının İda-
palı Ceza İnfaz Kurumları” konusunu yeni-
resi” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
den gözden geçiriniz.

neler öğrendik yanıt anahtarı

Yanıtınız yanlış ise “Yüksek Güvenlikli Ka-
2. D 7. D Yanıtınız yanlış ise “İnfaz Personeli” konusu-
palı Ceza İnfaz Kurumları” konusunu yeni-
nu yeniden gözden geçiriniz.
den gözden geçiriniz.

3. E Yanıtınız yanlış ise “Çocuk Eğitimevleri” ko- 8. E Yanıtınız yanlış ise “Kurulların Oluşumu”
nusunu yeniden gözden geçiriniz. konusunu yeniden gözden geçiriniz.

4. C Yanıtınız yanlış ise “Açık Ceza İnfaz Kurum- 9. C Yanıtınız yanlış ise “Nakil” konusunu yeni-
ları” konusunu yeniden gözden geçiriniz. den gözden geçiriniz.

5. A Yanıtınız yanlış ise “Açık Ceza İnfaz Kurum- 10. D Yanıtınız yanlış ise “Milletlerarası Nakil” ko-
ları” konusunu yeniden gözden geçiriniz. nusunu yeniden gözden geçiriniz.

125
4
Ceza İnfaz Kurumları Rejimi ve İnfaz İdari Teşkilatı

Araştır Yanıt
4 Anahtarı

Amsterdam cezaevi sisteminde hükümlülerin cezaları toplu olarak infaz edi-

Araştır 1 lirken, Pennsylvania cezaevinde sisteminde hükümlülerin cezaları tek kişilik
hücrelerde infaz edilir.

Kapalı ceza infaz kurumları;

• İç ve dış güvenlik görevlileri bulunan,
• Firara karşı teknik, mekanik, elektronik veya fiziki engellerle donatılmış,
• Oda ve koridor kapıları kapalı tutulan,
Araştır 2 • Ancak mevzuatın belirttiği hallerde aynı oda dışındaki hükümlülerin ara-
sında ve dış çevre ile temasın olanaklı bulunduğu,
• Yeterli düzeyde güvenlik sağlanmış, hükümlünün gereksinimine göre bi-
reysel, grup hâlinde veya toplu olarak iyileştirme yöntemlerinin uygulana-
bileceği tesislerdir.

• Kendi İstekleri İle Nakil

• Disiplin Nedeniyle Nakil
Araştır 3
• Hastalık Nedeniyle Nakil
• Zorunlu Nedenlerle Nakil

İnfaz kurumlarının idaresinin hukuki temelini, “14.06.1930 tarih ve 1721

sayılı Hapishane ve Tevkifhanelerin İdaresi Hakkında Kanun, 06.08.1997 ta-
rih ve 4301 sayılı Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevleri İşyurtları Kurumunun
Kuruluş ve İdaresine İlişkin Kanun, 13.12.2004 tarih ve 5275 sayılı Ceza ve
Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ve Ceza İnfaz Kurumlarının
Araştır 4 Yönetimi ile Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbir-
lerinin İnfazı Hakkında Yönetmelik oluşturmaktadır. Bu düzenlemelerin ya-
nında, ceza infaz kurumlarının işleyişine ilişkin ceza infaz kurumlarının kendi
iç yönetmelikleri ile Adalet Bakanlığınca çıkartılan genelgeler de konuya iliş-
kin yasal dayanaklardandır.

Kaynakça
Artuk, M. E., Gökçen, A.(2019). Ceza Hukuku Genel
Hükümler. Adalet Yayınları, Ankara.
Demirbaş, T. (2019). İnfaz Hukuku. Seçkin Yayıncılık,
Ankara.
Özbek, V. Ö. (2019). İnfaz Hukuku, Seçkin Yayıncılık,
Ankara.
TBB İnsan Hakları Merkezi Cezaevleri Raporu (2015-
2016), Ankara 2017.
Türkiye’deki Kadın Ceza İnfaz Kurumlarına Genel
Bakış – Sorunlar ve Çözüm Önerileri-, Sabancı
Vakfı.

126
 Bölüm 5
Hükümlü ve Tutuklunun Hak ve Yükümlülükleri
öğrenme çıktıları

Hükümlünün Hakları ve Yükümlülükleri

1 2
Hükümlü ve Tutuklu Kavramları 2 Hükümlünün haklarını ve yükümlülüklerini
1 Hükümlü ve tutuklu kavramlarının mevzuat çerçevesinde belirleyip
tanımlayarak açıklayabilme açıklayabilme

3
Tutuklunun Hakları ve Yükümlülükleri
3 Tutuklunun haklarını mevzuat çerçevesinde
belirleyip açıklayabilme

Anahtar Sözcükler: • Hükümlü • Tutuklu • Hak • Yükümlülük

128

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
GİRİŞ
Hükümlülerin insan onurunun korunması il-
kesi, yapıcı yöntemin en önemli ilkesidir ve 5275
sayılı İnfaz Kanunu’nun da hedefleri arasındadır.
İnfaz kurumunda yaşamın insan onuruna yakışır bi-
çimde olması için gerekli maddi ve manevi koşulların
sağlanması ve infazın yazılı hukuk kurallarına uygun
yürütülmesi de hedefler arasındadır (CGİK m.6).
Bu bağlamda, hükümlülerin haklarının ayrıntı-
lı olarak belirlenmesi önemli bir konudur. Çünkü
infaz kurumu, kişiyi, iradesine rağmen bazı şeyleri
kabule ve onlara uygun şekilde harekete zorlayıcı
bir kurumdur. Ancak hükümlü olmak, temel hak-
lardan, insan haklarından yoksun bırakılmak de-
mek değildir. Hükümlü de temel haklara sahiptir.
5275 Sayılı İnfaz Kanunu’nda, Avrupa Konseyince
hazırlanan kurallarla belirlenen infaz ilkelerinden
izler bulmak mümkündür. Örneğin, “ceza ve gü-
venlik tedbirlerinin infazında zalimane, insanlık
dışı, aşağılayıcı ve onur kırıcı davranışlarda bulu-
nulamaz” ilkesi bu doğrultudadır (CGİK m.2/2).
İyileştirme araçlarının, hükümlünün kişiliğine olan
saygısını yitirmesine neden olacak biçimde uygu-
lanmamasının öngörülmesi de Avrupa Konseyi
İnfaz İlkeleri’ne paralel bir düzenlemedir (CGİK
m.7/2). Avrupa Konseyi İnfaz İlkeleri’nde hüküm-
lülere, işlediği suç tipine bakılmaksızın, eşitlik ku-
ralı uyarınca aynı haklar tanınması önerilmektedir.
Her hükümlü ıslah edilebilir. Hükümlü hakları
açısından, sadece hükümlünün kişisel ihtiyaçları
dikkate alınarak yapılacak bir ayrım haklı görüle-
bilir. 5275 Sayılı İnfaz Kanunu’nda ise şöyle denil-
mektedir: “Ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazına
ilişkin kurallar hükümlülerin ırk, dil, din, mezhep,
milliyet, renk, cinsiyet, doğum, felsefi inanç, millî
veya sosyal köken ve siyasi veya diğer fikir yahut
düşünceleri ile ekonomik güçleri ve diğer toplum-
sal konumları yönünden ayırım yapılmaksızın ve
hiçbir kimseye ayrıcalık tanınmaksızın uygulanır”
(CGİK m.2/1). Belirtelim ki, infaza ilişkin kural-
ların hükümlülere eşitlik esasına göre uygulanması
anayasal gerekliliktir. Anayasa’da yer alan kanun
önünde eşitlik ilkesine (Ay m.10). Avrupa Kon-
seyince hazırlanan “özgürlüğü kısıtlanmış kişilerin
iyileştirilmesi için uyulması gerekli kurallar”a göre,
cezaevlerinde aydınlatma, temizlik, giyim, bes-
lenme koşulları çağdaş düzeyde olmalıdır. Sağlık
sorunlarını çözmek için devlet tedbir almalı; ce-
zaevinde düzen ve disiplin sağlanmalıdır. Disiplin
5
cezası verilebilmeli, ancak birlikte cezalandırma
yasaklanmalıdır. Zincire bağlama ve demire vurma
yasak edilmelidir. Hükümlülerin dış dünya ile ilişki
kurmalarına izin verilmeli, cezaevlerinde kütüpha-
ne bulunmalıdır. Özellikle dış dünya ile ilişki kur-
ma çağdaş infaz sisteminin esaslarındandır.
HÜKÜMLÜ VE TUTUKLU
KAVRAMLARI
Hükümlü ve tutuklu birbirinden farklı iki hu-
kuksal kavram olup aşağıdaki şekilde açıklanabilir.
Hükümlü
Hükümlü, hakkında mahkeme tarafından ceza
hükmü verilmiş, işlediği iddia olunan fiil nedeniyle
yapılan yargılamada suçluluğu sabit bulunmuş ve bu
nedenle hüküm giymiş kişiyi ifade eder. Mahkûm ola-
rak da isimlendirilir. Hükümlü, işlemiş bulunduğu fi-
ilden dolayı hukuki açıdan başkasının haklarına zarar
verdiği gerekçesiyle hüküm giyen ve hükümlü kılın-
dığı süre ile toplumdan uzaklaştırılarak ıslah edilmeye
çalışılan kişidir. Ceza infaz kurumunda rızası hilafına,
benimsenen infaz sistemine göre belli veya belirsiz bir
süre kalması mecburileştirilmiş kişidir. Hükümlü, ku-
ral olarak almış bulunduğu ceza süresi sonunda top-
luma salıverilecektir. Hükümlülerin, bireyselleştirme
araçlarının (erteleme, koşullu salıverilme vb.) uygu-
lanması durumunda ceza süresinin infazına başlan-
madan veya infazın bir kısmı tamamlandıktan sonra
da topluma salıverilmesi mümkündür.
Tutuklu
Tutuklu, kesin bir hüküm ile mahkûm olma-
makla birlikte özgürlüğü Ceza Muhakemesi Kanunu
hükümleri doğrultusunda, belli koşullarla, Hâkim
veya mahkeme kararı ile kaldırılan kişidir. Tutuklu,
hükümlü değil; sanıktır. Bu nedenle cezaevinde değil,
tutukevinde barındırılmalıdır. Ancak tutukevi her yer-
de bulunmadığı için, Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin
İnfazı Hakkında Kanun, ceza infaz kurumlarının bu
amaca ayrılmış bölümlerinde tutulabilmelerine ola-
nak tanıyan düzenleme getirmiştir (CGİK m.111/1).
Tutuklama, zorunlu hâllerde başvurulan bir ko-
ruma tedbiridir. Meşruiyetini Anayasa (Ay. m.19/3
hükmünden alan tutuklama tedbirine ilişkin ayrın-
tılı hükümler Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK)
m.100-108’de düzenlenmiştir.
129
5
Hükümlü ve Tutuklunun Hak ve Yükümlülükleri

Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Beyannamesi’ne m.9’a göre; “Kimse keyfi olarak tutulamaz, alıkonamaz
veya sürülemez.”.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) m.5’e göre ise; “Herkes özgürlük ve güvenlik hakkına sahiptir.
Aşağıda belirtilen haller dışında ve yasanın öngördüğü usule uygun olmadan hiç kimse özgürlüğünden yoksun
bırakılamaz:…
c) Kişinin bir suç işlediğinden şüphelenmek için inandırıcı sebeplerin bulunduğu veya suç işlemesine ya da
suçu işledikten sonra kaçmasına engel olma zorunluluğu kanaatini doğuran makul gerekçelerin varlığı halinde,
yetkili adli merci önüne çıkarılmak üzere yakalanması ve tutulması;” mümkündür.
1982 Anayasası
III. Kişi hürriyeti ve güvenliği
Madde 19 – …
…
Suçluluğu hakkında kuvvetli belirti bulunan kişiler, ancak kaçmalarını, delillerin yok edilmesini veya değiş-
tirilmesini önlemek maksadıyla veya bunlar gibi tutuklamayı zorunlu kılan ve kanunda gösterilen diğer haller-
de hakim kararıyla tutuklanabilir. Hakim kararı olmadan yakalama, ancak suçüstü halinde veya gecikmesinde
sakınca bulunan hallerde yapılabilir; bunun şartlarını kanun gösterir.
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu
Tutuklama nedenleri
Madde 100.– (1) Kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren somut delillerin ve bir tutuklama nedeninin
bulunması halinde, şüpheli veya sanık hakkında tutuklama kararı verilebilir. İşin önemi, verilmesi beklenen
ceza veya güvenlik tedbiri ile ölçülü olmaması halinde, tutuklama kararı verilemez.
(2) Aşağıdaki hallerde bir tutuklama nedeni var sayılabilir:
a) Şüpheli veya sanığın kaçması, saklanması veya kaçacağı şüphesini uyandıran somut olgular varsa.
b) Şüpheli veya sanığın davranışları;
1. Delilleri yok etme, gizleme veya değiştirme,
2. Tanık, mağdur veya başkaları üzerinde baskı yapılması girişiminde bulunma,
Hususlarında kuvvetli şüphe oluşturuyorsa.
(3) Aşağıdaki suçların işlendiği hususunda kuvvetli şüphe sebeplerinin varlığı halinde, tutuklama nedeni
var sayılabilir:
a) 26.9.2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda yer alan;
1. Soykırım ve insanlığa karşı suçlar (madde 76, 77, 78),
2. Kasten öldürme (madde 81, 82, 83),
3. Silahla işlenmiş kasten yaralama (madde 86, fıkra 3, bent e) ve neticesi sebebiyle ağırlaşmış kasten ya-
ralama (madde 87),
4. İşkence (madde 94, 95)
5. Cinsel saldırı (birinci fıkra hariç, madde 102),
6. Çocukların cinsel istismarı (madde 103),
7. Hırsızlık (madde 141, 142) ve yağma (madde 148, 149),
8. Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (madde 188),
9. Suç işlemek amacıyla örgüt kurma (iki, yedi ve sekizinci fıkralar hariç, madde 220),
10. Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar (madde 302, 303, 304, 307, 308),
11. Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar (madde 309, 310, 311, 312, 313, 314, 315),

130
 5
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

b) 10.7.1953 tarihli ve 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunda ta-
nımlanan silah kaçakçılığı (madde 12) suçları.
c) 18.6.1999 tarihli ve 4389 sayılı Bankalar Kanununun 22 nci maddesinin (3) ve (4) numaralı fıkra-
larında tanımlanan zimmet suçu.
d) 10.7.2003 tarihli ve 4926 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda tanımlanan ve hapis cezasını
gerektiren suçlar.
e) 21.7.1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 68 ve 74 üncü
maddelerinde tanımlanan suçlar.
f ) 31.8.1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanununun 110 uncu maddesinin dört ve beşinci fıkraların-
da tanımlanan kasten orman yakma suçları.
g) 6/10/1983 tarihli ve 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanununun 33 üncü maddesinde
sayılan suçlar.
h) 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun 7 nci maddesinin üçüncü fıkrasında
belirtilen suçlar.
(4) Sadece adlî para cezasını gerektiren suçlarda veya vücut
dokunulmazlığına karşı kasten işlenenler hariç olmak üzere hapis
cezasının üst sınırı iki yıldan fazla olmayan suçlarda tutuklama dikkat
kararı verilemez. AVRUPA KONSEYİ BAKANLAR KO-
MİTESİNİN “AVRUPA CEZAEVİ KU-
Tutukluların, tutuklu kaldıkları, özgürlüklerinden yoksun
RALLARI” BAŞLIKLI (87) 3 NO’LU
geçirdikleri günler, ceza yerine sayılmakta ve mahkum olundu-
TAVSİYE KARARI
ğunda, mahkumiyet süresinden mahsup edilmektedir. Bu du-
I. BÖLÜM
rum adalet duyguları ile kabul edilmiştir.
Genel Kurallar
Tutukluların rejimini düzenleyen hukuk kaynakları, hüküm- Temel İlke
lülerinkinden farklıdır ve ulusal ve uluslararası alanda olmak 5- 3.Özgürlükten yoksun bırakma insan onu-
üzere çeşitlidir. Tutuklular hakkında, ancak tutuklama ile elde runa saygılı olmanın gerektirdiği maddi ve
edilmek istenen amacı ve tutukevinin düzenini sağlayacak kadar manevi koşullara uygun olarak yapılmalıdır.
kısıtlamalar yapılması söz konusu olabilir.

Öğrenme Çıktısı
1 Hükümlü ve tutuklu kavramlarının tanımlayarak açıklayabilme

Araştır 1 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Hükümlü ve tutuklu Ceza Muhakemesi Hukuku

Hükümlü ve tutuklu kav- kavramlarının Ceza Mu- süjeleri içinde hükümlü ve
ramlarının hukuki açıdan hakemesi ve Ceza İnfaz tutuklu kavramlarının anla-
önemi nedir? Hukukundaki yerini değer- mını ve önemini belirleyin.
lendirin.

131
5
Hükümlü ve Tutuklunun Hak ve Yükümlülükleri
HÜKÜMLÜNÜN HAKLARI VE
YÜKÜMLÜLÜKLERİ
Hükümlünün hakları ve yükümlülükleri mev-
zuatta düzenlenmiş olup aşağıdaki gibidir:
Hükümlünün Hakları
Hükümlü olduğu için cezaevinde bulunan kişiler,
özgürlükleri kısıtlanmış olmakla birlikte haklara sa-
hiptirler. Gerek ulusal gerekse uluslararası düzenleme-
lerle hükümlü hakları kabul edilmiştir. Nitekim 1982
Anayasası m.17/3’de de, “Kimseye işkence ve eziyet yapı-
lamaz; kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya
veya muameleye tabi tutulamaz.” açık hükmü yer almış
bulunmaktadır. Benzer düzenleme tarafı olduğumuz
ve iç hukukumuzun bir parçası sayılan Avrupa İnsan
Hakları Sözleşmesi m.3’te de, “Hiç kimse işkenceye veya
insanlık dışı ya da aşağılayıcı muamele veya cezaya tabi
tutulamaz.” denilerek belirtilmiştir. Dolayısıyla cezae-
vinde bulunan hükümlüler için insanlık onuru ile bağ-
daşır bir infaz sistemi oluşturulmalı ve uygulanmalıdır.
Hükümlüler özgürlüklerini kaybetmiş olmalarına kar-
şın, diğer tüm insan haklarına sahip kişilerdir. Hüküm-
lülere tanınabilecek haklar gelişime açık bir alandır ve
zaman ilerledikçe yeni haklar tanımlanmakta ve tanın-
maktadır. Hâl böyle olmakla birlikte bugün itibarıyla
mevzuatımız çerçevesinde hükümlülerin sahip olduğu
hakları aşağıdaki biçimde tespit etmemiz mümkündür.
Yaşama Hakkı
Tüm insanlar için olduğu gibi hükümlüler bakımın-
dan da yaşama hakkı en önemli ve öncelikli haklardan-
dır. Bu hakkın tanınması, ceza infaz kurumunda olan ve
infaz kurumunun gözetimi altında bulunan hükümlü-
nün, gerek üçüncü kişiler ve gerekse kendisi tarafından
yaşamına yönelik olarak gerçekleştirilebilecek saldırılara
karşı korunması ve bu kapsamda gerekli önlemlerin alın-
ması yükümlülüğünü benimsemeyi gerektirir.
dikkat
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Çöşelav/
Türkiye kararında; birkaç kez intihar teşebbüsünde
bulunan hükümlü hakkında gerekli önlemlerin alın-
mamış olması ve son denemesinde de yaşamını kaybet-
mesi nedeni ile Türkiye’yi, Sözleşme’nin 2.maddesinin
ihlali gerekçesi ile mahkum etmiştir (AİHM, Çöşelav/
Türkiye kararı, 09.10.2012, 1413/07 sayılı kararı).
132
İnsanlık Dışı/Aşağılayıcı Ceza, Keyfi
Muamele ve İşkence Görmeme Hakkı
1982 Anayasası m.17/3’e göre; “Kimseye işkence
ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiyetiyle bağdaş-
mayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz.”
Benzer düzenleme AİHS. m.3’te de yer almış ve
“Hiç kimse işkenceye veya insanlık dışı ya da aşağıla-
yıcı muamele veya cezaya tabi tutulamaz.” açık hük-
müne yer verilmiştir. 5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik
Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun (CGİK)un
İnfazda temel ilke başlıklı 2.maddesinin 2.fıkrasına
göre de; “Ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazında
zalimane, insanlık dışı, aşağılayıcı ve onur kırıcı dav-
ranışlarda bulunulamaz.”.
Hükümlü olsun olmasın her insanın, insan ol-
ması nedeniyle sahip olduğu onuru nedeniyle in-
sanlık dışı/aşağılayıcı davranışlara, işkenceye veya
keyfi muameleye maruz bırakılması söz konusu
değildir. İnfaz süresi içinde, hükümlünün onurunu
korumak Devletin yükümlülüklerindendir. Ayrıca
ifade edilmelidir ki, hükümlülerin insan onuru-
nun korunması ilkesi, infazda yapıcı yöntemin en
önemli ilkesidir.
Cinsel İstismara Maruz Kalmama Hakkı
Hükümlülerin, infaz süresi içinde kimden ge-
lirse gelsin cinsel istismara uğramamak hakları bu-
lunmaktadır. Özellikle kadın ve çocuk hükümlüler
bakımından bu hak büyük önem taşımaktadır. Bu
hakkın gereğini yerine getirmek de infaz süresince
Devletin sorumluluğu ve yükümlülüğüdür. Gerek-
li önleyici tedbirlerin yanında herhangi bir vaka ile
karşılaşıldığında idari, cezai ve disiplin yollarını et-
kin işletmek ve sorumluları tespit ederek mevzuat
çerçevesinde hareket etmek ve bu hususta hassasi-
yet göstermek zorunluluktur.
Özgür Yaşama Yeniden Dönme Hakkı
İnfaz süresince elde edilmek istenen hüküm-
lünün sosyalleştirilmesi, topluma yeniden kazan-
dırılması amacının elde edilebilmesi, özellikle
hükümlünün infaza etkin katılımı ile gerçekleşti-
rilebilecektir. Bu hususun sağlanabilmesi için hü-
kümlünün, yeniden topluma dönebileceği yolunda
bir inancı taşıması gereklidir. Hükümlü bir daha
cezaevinden çıkamayacağı, topluma dönemeyeceği
bir cezaya mahkûm edildiğinde, bu umut elinden
alınmış olduğundan, infazdan beklenen amacın

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
gerçekleştirilmesi ve hükümlünün de ıslahı müm-
kün olmayacaktır. Özellikle hükümlü ıslah tedbir-
lerine katılmayabilecek ve sosyalleşmesi mümkün
olmayacaktır.
Savunma Hakkı
Hükümlülerin, avukat ve noter ile görüşme
hakkı bulunmaktadır. Bu kapsamda hükümlülerin,
vekâletnamesi olmayan avukatla en çok üç kez görü-
şebileceği Kanun’da düzenlenmiştir (CGİK m.59).
CGİK m.59/2’ye göre, avukat ve noter ile gö-
rüşme, meslek kimliklerinin ibrazı üzerine, tatil
günleri dışında ve çalışma saatleri içinde, görüşme
için ayrılmış özel yerlerde, konuşulanları kimsenin
duyamayacağı ve fakat güvenlik nedeniyle görebi-
leceği bir biçimde yapılacaktır.
Vekâletnamesi olsa dahi bir avukatın aynı anda
birden fazla hükümlü ile görüşme yapması mümkün
değildir. Görüşme sırasında hükümlünün avukatına
veya avukatın hükümlüye verdiği belge veya belge
örnekleri, dosyalar, aralarındaki konuşmaya ilişkin
olarak tutulan kayıtlar incelenemeyecektir. Ayrıca hü-
kümlünün avukatı ile yaptığı görüşme de dinleneme-
yecek ve kayda alınamayacaktır (CGİK m.59/3-4).
Türkiye Cumhuriyeti’nin taraf olduğu uluslara-
rası sözleşmelere ve karşılıklılık esasına uygun olmak
koşuluyla, yabancı ülkelerde haklarında soruşturma
veya kovuşturma yapılmakta olan, yabancı ülke veya
uluslararası yargı mercilerinde dava açmak isteyen,
leh veya aleyhine açılmış davası olan Türk vatan-
daşı veya yabancı uyruklu hükümlülerle yabancı
uyruklu avukatları, bu soruşturma ve kovuştur-
ma, açılacak veya açılmış davalarla sınırlı olmak ve
vekâletname sunmak koşuluyla görüşebileceklerdir.
Vekâletnamesi olmayan yabancı uyruklu avukatlar,
hükümlü ile Türkiye barolarına kayıtlı bir avukatla
birlikte görüşme yapabilirler (CGİK m.59/12).
Özel Hayatına ve Kişilik Haklarına
Saygı Gösterilmesini Bekleme Hakkı
Hükümlünün özel hayatı ve kişilik bilgilerine
ilişkin menfaatleri, hukuken korunması gereken
haklarındandır. Bu kapsamda özellikle CGİK
m.21/3’te yer alan, “Tanıya yönelik olarak hüküm-
lülerin parmak ve avuç içi izleri alınır, fotoğrafları
çekilir, kan grupları, vücutlarının dış özellikleri ve
ölçüleri belirlenir. Kayıt altına alınan söz konusu bil-
giler hükümlünün kişisel dosyasında veya elektronik
5
ortamda saklanır. Bu bilgiler, Kanunun zorunlu kıl-
dığı hâller dışında hiçbir kurum ve kişiye verilemez.”
hükmüne dikkat çekilmelidir. Belirtilen hüküm
çerçevesinde alınan bilgiler hükümlünün kişisel ve-
risidir ve bu bilgilerin hukuka aykırı biçimde kay-
dedilmesi, verilmesi, yayılması, ele geçirilmesi vb.
fiiller TCK m.135-136 kapsamında kişisel verilerin
ihlali suçunu oluşturacaktır.
Önemle ifade edilmelidir ki, CGİK m.21/3’te
yer alan düzenleme, süresi ne kadar olursa olsun
hiçbir sınırlama öngörmeksizin hürriyeti bağlayıcı
ceza ile mahkum olmuş olan tüm hükümlülerin
bilgilerinin kayıt altına alınmasını, depolanmasını
mutlak hâle getirmiştir. Bu husus CMK m.81’de
yer alan ve üst sınırı iki yıl ve daha fazla olan hür-
riyeti bağlayıcı cezaya mahkûm olan hükümlülerin
bilgilerini depolanmasına olanak sağlayan Fizik
kimliğin tespiti düzenlemesi ile çelişmektedir. Dü-
zenlemelerin amaçlarının farklı olduğu iddia edilse
de kanunen zorunlu olduğu durumlarda bilgilerin
kurum ve kişilerle paylaşılması mümkün olabilece-
ğinden, hukuken sorunların yaşanması ve hüküm-
lünün hukuken korunmak istenen menfaatlerinin
ihlal edilmesi söz konusu olabilecektir.
Hükümlülerin infaz süresince özel hayatına ve ki-
şilik haklarına saygı gösterilmesini isteme hakkı AİHS
m.8 kapsamında da koruma altına alınmıştır. Hakkın
ihlali, Sözleşme’nin de ihlaline neden olacaktır.
Ayrımcılığa Maruz Kalmama Hakkı
Hükümlüler, mahkumiyet süresi içinde ayrım-
cılığa maruz bırakılmamalıdırlar. Bu kapsamda ka-
dın ve erkek hükümlüler arasında eşit muamele il-
kesine bağlı kalınarak hareket edilmelidir. Çalışma
ve eğitim programları yapılırken pozitif ayrımcılık
ilkesinden hareketle, eşitsizlikleri ortadan kaldır-
mak adına, özellikle kadın hükümlüler dikkate alı-
narak düzenlemeler gerçekleştirilmelidir.
Barınma Hakkı
Hükümlüler, insan hakları kapsamında, insan
onuruna yaraşır bir biçimde barındırılmalıdır. Bu
çerçevede hükümlülerin barınma alanlarında, oda
ve kısımlarda iklim koşulları göz önüne alınarak,
yeterli hava, yer, ısınma, aydınlatma, havalandırma
sağlanmalıdır (CGİK m.63/4).
Tehlikeli hâli bulunan hükümlü, ancak bir veya
üç kişilik odalarda, diğer hükümlüler ise kurumun
133
5
Hükümlü ve Tutuklunun Hak ve Yükümlülükleri
fiziki yapısı, kapasite durumu ve güvenlik gerekleri
göz önüne alınarak cezaevi yönetimi tarafından be-
lirlenecek sayıda mahkûmun kalabileceği odalarda
barındırılacaklardır. Ayrıca her hükümlüye yöresel
iklime uygun nitelikte tek tip yatak ve yeterli sayıda
yatak takımı verilecektir. Kadınların erkeklerle, hü-
kümlülerin tutuklularla, çocukların yetişkinlerle,
örgüt veya çıkar amaçlı örgüt suçluları ile terör suç-
lularının Kanun’da sayılan hâller dışında bir araya
gelmelerine ve bağlantı kurmalarına izin verilme-
mektedir (CGİK m.63).
Anneleri hükümlü olup da dışarıda koruma-
sına bırakılacak kimsesi bulunmayan sıfır-altı yaş
grubundaki çocuklar annelerinin yanında kalabile-
ceklerdir. Bu çocuklar gündüzleri ceza infaz kuru-
mu bünyesindeki veya Sosyal Hizmetler ve Çocuk
Esirgeme Kurumu veya diğer kurum ve kuruluşlara
ait kreş ve gündüz bakımevlerinde barındırılacak-
lardır. Annelerinin yanında kalan çocuklara, yaş ve
durumlarına ve ihtiyaçlarına göre yiyecek ve içecek
verilir. Üç yaşını doldurmuş çocuklar, hâkim ka-
rarıyla çocuk yuvalarına veya yetiştirme yurtlarına
yerleştirilebilirler. Bu çocukların belirlenecek bir
program ve usule göre zaman zaman anneleriyle
iletişimleri sağlanacaktır (CGİK m.63).
Beslenme Hakkı
Hükümlüye Adalet ve Sağlık Bakanlıkları tara-
fından birlikte belirlenecek kalori esasına göre, sağ-
lıklı ve güçlü kalması için nitelik ve nicelik olarak
besleyici, sağlık koşullarına uygun, makul çeşitlilik-
te, yaş, sağlık, çalıştığı işin özelliği, dinî ve kültürel
gerekleri göz önünde tutularak besin verilmeli ve
içme suyu sağlanmalıdır. Hükümlü, kendisine ve-
rilen günlük besin ve ihtiyaç maddeleri dışındaki
ihtiyaçlarını kurum kantininden sağlayabilecektir.
Kantini bulunmayan kurumlarda, bu maddeler,
idarenin izin ve kontrolü altında dışardan sağlana-
bilir. Hasta hükümlüye, kurum hekiminin belirle-
yeceği besinler verilir. Kurumda annesiyle birlikte
kalan çocuklara ve süt emziren annelere durumla-
rına uygun gıda verilmelidir (CGİK m.72).
Haberleşme ve İletişim Kurma Hakkı
Haberleşme ve aile ilişkilerine saygı hakkı, temel
insan haklarındandır. Hükümlülerin bu haklardan
faydalanması için olanaklar yaratılmalı, demokra-
tik bir toplumda gerekli olmayan müdahalelerden
kaçınılmalı ve hak kullanılamaz hâle getirilmemeli-
134
dir. Bu haklar disipline feda edilmemeli; ziyaret ve
haberleşmenin kısıtlanması disiplin cezası olarak,
ancak kurumun düzeni ve güvenliğini sağlamak
amacıyla ve demokratik bir toplum için gerekli
olduğu ölçüde ve çok kısa süreyle uygulanmalıdır.
Ayrıca, haberleşmeye saygı hakkına yapılacak mü-
dahalelerin ulusal hukukta da dayanağının bulun-
ması gerekir. Haberleşme ve iletişim kurma hakkı
kapsamda hükümlülerin sahip olduğu hakları aşa-
ğıda gösterildiği biçimde sıralayabiliriz:
Süreli veya Süresiz Yayınlardan
Yararlanma Hakkı
Hükümlüler, mahkemeler tarafından yasaklan-
mamış olması koşuluyla süreli ve süresiz yayınlardan
bedelini ödeyerek yararlanma hakkına sahiptir. Resmî
kurumlar, üniversiteler, kamu kurumu niteliğindeki
meslek kuruluşları ile mahkemelerce yasaklanmamış
olması koşuluyla Cumhurbaşkanın tarafından vergi
muafiyeti tanınan vakıflar ve kamu yararına çalışan
dernekler tarafından çıkartılan gazete, kitap ve basılı
yayınlar, hükümlülere ücretsiz olarak ve serbestçe ve-
rilir. Eğitim ve öğretimine devam eden hükümlülerin
ders kitapları denetime tâbi tutulamaz. Kurum disip-
linini, düzenini veya güvenliğini bozan ya da tehlikeye
düşüren, hükümlülerin iyileştirilmesi amacına ulaşmayı
zorlaştıran yahut müstehcen haber, yazı, fotoğraf ve yo-
rumları kapsayan hiçbir yayın hükümlüye verilmez. Ya-
bancı dilde yayımlanmış gazete ve dergilerin ceza infaz
kurumuna kabul edilmesinde Adalet Bakanlığı yetkili-
dir (CGİK m.62).
Radyo, Televizyon Yayınları ile İnternet
Olanaklarından Yararlanma Hakkı
Hükümlülerin, Yasa’da gösterilen koşullarla,
radyo, televizyon yayınları ile internet olanakla-
rından yararlanma hakları bulunmaktadır. Bu hak,
ceza infaz kurumlarında merkezî yayın sistemi bu-
lunduğu takdirde bu sisteme bağlı olarak radyo ve
televizyon yayınlarının izlenmesi hakkının tanın-
ması biçiminde gerçekleştirilirken; merkezî yayın
sistemi bulunmayan kurumlarda bağımsız anten
kullanılarak hükümlülerin televizyon ve radyo iz-
lenmesine ve dinlenmesine izin verilmesi biçimin-
de gerçekleştirilir. Bu kapsamda gerekli cihazlar,
bedeli kendisi tarafından ödenmek koşuluyla hü-
kümlü adına kurumca satın alınır. Her ne biçimde
olursa olsun dışardan gelenler tarafından getirilen
radyo, televizyon ve bilgisayarlar kuruma alınmaz.

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
Kapalı ve açık ceza infaz kurumları ile çocuk
eğitim evlerinde ancak, eğitim ve iyileştirme prog-
ramları çerçevesinde kurum yönetimince belirlenen
yerlerde görsel ve işitsel eğitim araç ve gereçlerinin
kullanımına izin verilebilir. Eğitim ve iyileştirme
programları gerekli kıldığı takdirde denetim altın-
da internetten yararlanılabilir. Hükümlü, odasında
bilgisayar bulunduramaz. (CGİK m.67).
Telefondan Yararlanma Hakkı
Kapalı ceza infaz kurumlarındaki hükümlü-
ler idarenin denetimindeki telefonlardan ücretli
görüşme yapabilirler. Telefon görüşmesi idarece
dinlenir ve kayıt altına alınır. Bu hak, tehlikeli ve
örgüt mensubu hükümlüler bakımından kısıtla-
nabilir. Açık ceza infaz kurumları ile çocuk eğitim
evlerinde hükümlüler, ücretli telefonlarla serbestçe
görüşme yapabilirler. Açık ve kapalı ceza infaz ku-
rumlarındaki hükümlüler, yakınlarının ölmesi, ağır
hastalanması, salgın hastalık veya doğal afet halle-
rinde, kuruma ait telefon ve faks cihazından derhâl
yararlandırılır. Görüşmeler, tutanakla belgelenir ve
tutanaklar özel bir dosyada saklanır. Kurum içeri-
sinde araç telefonu, telsiz telefon veya cep telefonu
ile benzeri iletişim araçları bulundurulması ve kul-
lanılması yasaktır (CGİK m.66).
Mektup, Faks ve Telgraf Gönderme
ve Alma Hakkı
Hükümlü, kendisine gönderilen mektup, faks
ve telgrafları alma ve ücretleri kendisince karşılan-
mak koşuluyla gönderme hakkına sahiptir (CGİK
m.68/1). Hükümlü tarafından gönderilen ve hü-
kümlüye gelen mektup, faks ve telgraflar mektup
okuma komisyonu tarafından denetlenir. Mektup
okuma komisyonu bulunmayan kurumlarda, bu
denetlemeyi kurumun en üst amiri yapar. Sakın-
calı görülen mektup, faks ve telgraflar hükümlü-
ye verilmez ve muhataba gönderilmez. Sakıncalı
gönderiler, kurumun disiplin ve güvenliğini tehli-
keye düşüren, görevlileri hedef gösteren, terör ve
çıkar amaçlı suç örgütü veya diğer suç örgütleri
mensuplarının haberleşmelerine neden olan, kişi
veya kuruluşları paniğe yöneltecek yalan ve yanlış
bilgi, tehdit ve hakaret içeren mektup, faks ve telg-
raflardır (CGİK m.2,3). Hükümlü tarafından
resmî makamlara veya savunması için avukatına
gönderilen mektup, faks ve telgraflar denetlenmez
(CGİK m.68/4).
5
Dışarıdan Gönderilen Hediyeyi Kabul
Etme Hakkı
Kapalı ceza infaz kurumlarındaki hükümlü, iki
ayda bir kez, ayrıca dinî bayram, yılbaşı veya kendi
doğum günlerinde dışarıdan gönderilen ve kurum gü-
venliği için tehlikeli olmayan bir hediyeyi kabul etme
hakkına sahiptir.
Çocuk ve altmış beş yaşını tamamlamış hüküm-
lüler ile beraberinde çocuğu bulunan kadın hüküm-
lüler, İdare ve Gözlem Kurulu tarafından alınacak
karar doğrultusunda belirtilen zaman dilimi dışında
da hediye kabul edebilir (CGİK m.69).
Dış Dünya İle Bağlantı Kurma,
Ziyaretçi Kabul Hakkı
Hükümlü, belgelendirilmek koşuluyla şu kişi-
leri ziyaretçi olarak kabul edebilir: 1)Eş, 2)üçüncü
dereceye kadar kan ve kayın hısımları, 3)vasi veya
kayyım, 4)zorunlu hâller dışında, bir daha değiştiril-
memek üzere ad ve adresleri bildirilen en fazla diğer
üç kişi. Görüşme sıklığı ve süresi, haftada bir kez ya-
rım saatten az ve bir saatten fazla olmayan süredir
(CGİK m.83/1). Çocuk hükümlüler için bir saatten
az ve üç saatten fazla olmamak üzere ziyaret süresi
belirlenir (CGİK m.83/1 son cümle). Belirtilenler
dışındaki kişiler, hükümlüyü ancak Başsavcılığın iz-
niyle ziyaret edebilirler (CGİK m.83/2).
Çocuk hükümlülere ise, en geç iki ayda bir kez
olmak üzere, üç saatten yirmi dört saate kadar ana
ve babasıyla veya vasisiyle kurum ya da eklentile-
rinde ceza infaz kurumu personelinin yakın nezare-
ti olmaksızın aile görüşmesi yaptırılabilir.
Yabancı hükümlülerin, vatandaşı olduğu dev-
letin diplomatik temsilciliği veya konsolosluğu-
nun ziyaret istemleri, mevzuatta belirlenen esas ve
usûllere uygun olarak geciktirilmeden yerine getiri-
lir (CGİK m.84/1).
Kurum, kurul ve kuruluşlar, heyet hâlinde veya
bireysel olarak ceza infaz kurumlarını ziyaret ede-
bilmek ve hükümlülerle görüşebilmek için Adalet
Bakanlığından izin almak zorundadırlar. Bu ziyaret
ve görüşmelerde güvenliği tehlikeye düşürmeyecek
tedbirler kurum yönetimince alınır. Ziyaret ve gö-
rüşmeler yasal zorunluluk olmadıkça kurum görev-
lilerinin gözetiminde yapılır. Güvenlik bakımından
bir araya getirilemeyecek hükümlülerle toplu görüş-
me yapılamaz. Önceden izin verilmiş olsa bile doğal
afet, yangın ve ayaklanma gibi olağanüstü durumlar-
da ziyaret ve görüşmeler ertelenebilir (CGİK m.85).
135
5
Hükümlü ve Tutuklunun Hak ve Yükümlülükleri
İzin Hakkı
Hükümlülere gerektiğinde izin verilmesi ve
böylece dış dünyayla ilişkilerinin sağlanması, iyileş-
tirmenin bir parçasıdır. Yüksek güvenlikli ceza in-
faz kurumlarında bulunanlar dışındaki hükümlü-
lerin yararlanabileceği üç izin türü bulunmaktadır:
Mazeret izni, özel izin ve iş arama izni.
Mazeret izni için aranan koşullar şunlardır: 1)
Hükümlülük süresinin en az onda birini iyi hal ile
geçirmiş olma, 2)hükümlünün ana ve babasının,
eşinin, kardeşinin veya çocuğunun ölmesi veya 3)
yaşamsal tehlike oluşturan ciddi veya ağır bir has-
talığa tutulmuş olması, 4)hükümlünün sayılan
yakınlarından birinin zarara maruz kaldığı büyük
yangın, deprem, su baskını gibi afetlerin meyda-
na gelmesi, 5)hükümlünün talepte bulunması, 6)
ilk iki hâlde kurum müdürünün önerisi ile Başsav-
cılığın onayının, üçüncü ve dördüncü hâllerde ise
Başsavcılığın önerisi ile Adalet Bakanlığının onayı-
nın bulunması. İzin süresi, yol süresi dışında, bir
günden on güne kadardır (CGİK m.94/1).
CGİK m.25 uyarınca ağırlaştırılmış müebbet ha-
pis cezası infaz edilenler dışında, yüksek güvenlikli
ceza infaz kurumunda bulunanlar da dahil olmak
üzere, güvenlik bakımından sakınca oluşturmaması
koşuluyla tehlikeli olmayan hükümlüye, kendi tale-
bi ve başsavcının onayıyla dış güvenlik görevlisinin
refakatinde şu hallerde izin verilebilir: 1)İkinci dere-
ce dahil kan veya kayın hısımlarından birinin ya da
eşinin ölümü nedeniyle cenazesine katılması için yol
süresi dışında iki güne kadar, 2)Sağlık kurulu raporu
ile belgelendirilmesi koşuluyla ana, baba, eş, kardeş,
çocuk ile eşin anne veya babasından birinin yaşamsal
tehlike oluşturacak önemli ve ağır hastalık hâllerinin
bulunması nedeniyle her biri için asgari bir ay arayla
toplam iki defaya mahsus olmak üzere hasta ziyareti
amacıyla yol süresi dışında bir güne kadar izin veri-
lebilir (CGİK m.94/2).
Özel izin, açık ceza infaz kurumlarında bulu-
nanlar ile kapalı ceza infaz kurumlarında olup da
açık ceza infaz kurumlarına geçmeye hak kazanan-
lara üç ayda bir, yol hariç yedi güne kadar izin veri-
lebilir. Hastalık veya doğal afet gibi zorunlu hâllerde
bu izinler birleştirilerek kullandırılabilir. Burada
amaç, hükümlülerin aileleriyle bağlarını sürdürme-
lerini veya güçlendirmelerini ve dış dünyaya uyum
göstermelerini sağlamaktır. İzin, kurum en üst ami-
rinin önerisi ve başsavcılığın onayı ile verilir (CGİK
m.95). Bunun için aranan koşullar şunlardır: 1)
136
Hükümlünün, açık ceza infaz kurumunda bulun-
ması veya bu kuruma geçmeye hak kazanması, 2)
hükümlülük süresinin en az dörtte birini iyi hâl ile
geçirmiş olması, 3)kurum müdürünün önerisi ve
Başsavcılığın onayının bulunması.
Belirtelim ki özel izin, her defasında yol süresi
hariç yedi günü geçemez. Hastalık veya doğal afet gibi
zorunlu hâllerde bu izinler birleştirilerek kullandırı-
labilir. (CGİK m.95). Özel izin alan hükümlüler,
denetim altında olmaksızın serbestçe gidip gelirler.
İş arama izni, ceza infaz kurumlarında hüküm-
lülük süresinin en az altı ayını kesintisiz geçirmiş
ve koşullu salıverilmelerine bir ay kalmış olan hü-
kümlülere, kurumun en üst amirinin önerisi ve
başsavcılığın onayı ile verilebilir. Bu iznin amacı,
hükümlülere normal yaşama dönüşlerini sağlama
ve iş bulma olanağının sağlanmasıdır. Bu şekil-
de hükümlü tek başına veya infaz sonrası yardım
kurumları ile ilişkiye geçerek iş arayabilir. İş ara-
ma izni, hükümlünün izne ihtiyacının bulundu-
ğu anlaşılmak koşuluyla, çalışma saatleri içinde ve
her defasında yol süresi dahil, sekiz saate kadardır
(CGİK m.96). İzin süresi, iş yerinin bulunduğu
yer ve görüşme süresi göz önünde bulundurula-
rak saptanır. Kurum yönetimi, hükümlünün izin
sırasındaki temaslarını denetler ve izinden dönen
hükümlüyü aramaya tâbi tutar. İş arama izni alan
hükümlüler serbestçe gidip gelirler.
İzinden dönmeyen veya iki günden fazla bir
süre geçtikten sonra dönen hükümlüler, suç işlemiş
olur (TCK m.292). Salgın hastalık, doğal afet, sa-
vaş veya seferberlik durumunda bu sebeplerden dolayı
izinden dönemeyen veya geç dönen hükümlülere ceza
verilmez. İzin süresini iki gün veya daha az bir süre
geçiren hükümlüler hakkında, disiplin işlemi yapı-
lır. İzinden dönmeyen veya iki günden fazla bir süre
geçtikten sonra dönen hükümlüler ile firar eden hü-
kümlülere bir daha özel izin verilmez (CGİK m.97).
Cinsel İlişki Kurma Hakkı
Yetişkin ve çocuk hükümlüler, kurum içindeki
veya dışındaki genel durumları, eğitim ve iyileştir-
me faaliyetlerine etkin katılımları, kurum düzeni-
ne karşı tutumları ve kendilerine verilen işlerdeki
gayretleri dikkate alınarak teşvik esaslı ödüllerden
yararlandırılabilirler (CGİK m.51/1,2). Bu bağlam-
da, evli olan hükümlülerin eşleri ile cinsel ilişkiyi
de kapsar biçimde görüştürülmeleri mümkündür.
Buna göre, kapalı ceza infaz kurumlarında bulunan

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
evli hükümlüler, en geç üç ayda bir kez olmak üze-
re, üç saatten yirmi dört saate kadar eşleri ile kurum
veya eklentilerinde ceza infaz kurumu personelinin
yakın nezareti olmaksızın mahrem şekilde görüştü-
rülebilmekte ve böylece cinsel ilişki kurma hakkı
hükümlülere tanınmaktadır (CGİK m.51/3-a).
Giyim Yardımı Alma Hakkı
Muhtaç hükümlülere talepleri hâlinde, idare
tarafından iklime ve sağlığa uygun giysiler verilir.
Hükümlülerin giysileri, iç ve dış güvenlik görevli-
lerinin giymekte olduğu üniformalara benzer şekil
ve renkte olmamalıdır (CGİK m.64).
Hijyen Hakkı
İnfaz Kanunu’nda ortam temizliğine ilişkin düzen-
leme getirilerek oda ve kısımlarda iklim koşulları göz
önüne alınarak yeterli havalandırma ve hijyenin sağ-
lanacağı ifade edilmiştir (CGİK m.63/4). Ancak hij-
yen hakkı sadece kalınan yer bakımından değil, aynı
zamanda kişisel bakım, temizlik anlamında da önem
taşımakta ve insan onurunun korunması bağlamında
temel insan hakkı olarak kabul edilmektedir. Konuya
ilişkin düzenleme Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi İle
Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yönet-
melik (CGİHY) m.94 ve m.95’de yer almıştır.
Yönetmelik m.94’e göre, hükümlülerin kişisel ba-
kım ve temizliklerinin sağlanmasına yönelik tedbirler
kurum idaresince alınır. Hükümlülerin barındırıl-
dıkları odalarda gerekli sağlık ve hijyen kurallarına
uymaları özendirilir. Hükümlülerin, kurum olanak-
ları ölçüsünde kısa aralıklarla yıkanmaları sağlanır
ve toplum içinde alışılmışın dışında saç, bıyık ve sakal
uzatmalarına izin verilmez.
Kurumların bakımı, temizliği ve ısıtılmasına ilişkin
düzenleme ise Yönetmelik’in 95.maddesinde yer almıştır.
Bu maddeye göre, kurumlarda; oda, yatakhane, atölye
ve diğer ortak kullanım alanlarının temiz tutulmasına
ve uygun zamanlarda havalandırılmasına özen gösteri-
lir. Bu amaçla, gerekli araç ve gereçler kurum idaresince
sağlanır. Kurumun bulunduğu yer ve iklim koşulları
dikkate alınarak, kurum binası uygun sıcaklıkta tutu-
lur. Kurum binasının bakımı, temizliği, ısıtılması ve
tesisatında meydana gelecek hasar veya bozuklukların
onarımından kurumun en üst amiri sorumludur.
Ceza İnfaz Kurumlarında Bulundurulabilecek
Eşya ve Maddeler Hakkında Yönetmelik m.13 hük-
müne göre; hükümlüler, koğuş, oda veya eklentile-
5
rinde, kantinden temin edilmek koşuluyla kişisel ve
çevresel temizliklerini temin için tarak, saç fırçası, sa-
bun, kese, diş macunu, diş fırçası, tıraş sabunu, şam-
puan, parfüm, krem, saç boyası, çakısı bulunmayan
tırnak makası, plastik saplı tıraş bıçağı, beş adet plas-
tik elbise askısı, çamaşır mandalı ve gündelik hayatta
kullanılan plastik eşyalar ile idarece uygun görülen
uzunlukta çamaşır ipi bulundurabilirler. Merkezî sı-
cak su sistemi kurulmamış ceza infaz kurumlarında,
koğuş veya odaların mevcuduna göre, hükümlülerin
banyo ve diğer temizlik ihtiyaçlarının karşılanması
amacıyla idare; koğuş veya odaların dışında yeteri
kadar tüp gaz bulundurulmalıdır.
Din ve Vicdan Özgürlüğü
1982 Anayasası m.24’de, “herkes, vicdan, dinî
inanç ve kanaat hürriyetine sahiptir.” Hükmü ile
tanınan din ve vicdan özgürlüğü temel hakkı, hü-
kümlüler için de kabul edilmekte ve kanuni da-
yanağını CGİK. m.70’te bulmaktadır. Maddeye
göre; “Hükümlü, ceza infaz kurumunda, mensup
bulunduğu dinin ibadetlerini, düzeni bozmayacak
ve çalışmayı engellemeyecek biçimde serbestçe yerine
getirebilir ve ibadette kullanılan eşyayı, dinî yaşamı
bakımından zorunlu olan kitap ve eserleri temin ve
bulunduğu yerlerde muhafaza edebilir.”.
Ayrıca hükümlülerin, kurum güvenliğini tehli-
keye düşürmemek koşuluyla, mensup bulunduğu
dinin görevlilerince ziyaret edilmesine ve onlarla
iletişim kurmasına da izin verilebilir.
AİHS m.9’a göre de hükümlülere din özgürlüğü
tanınmalı ve sağlanmalıdır. Öte yandan kurumun
güvenliği açısından ağır tehlike oluşturabilecek ni-
telikteki ayın veya törenlerin engellenebileceği de
kabul edilmiştir.
Kütüphaneden Yararlanma Hakkı
Hükümlüler, hükümlülük süresince kütüpha-
neden yararlanabilmelidirler. Bu amaçla, ceza in-
faz kurumlarında, kurumun büyüklüğüne göre,
kütüphane veya kitaplık oluşturulması CGİK
m.61’de hüküm altına alınmıştır.
Kütüphanelerde veya kitaplıklarda cezaevinde
verilen derslere kaynaklık edecek kitapların yanı sıra,
olanaklar çerçevesinde, hükümlülerin boş zamanları-
nı değerlendirmelerini, okuma alışkanlığı edinmele-
rini ve kültür bakımından ufuklarını geliştirmelerini
sağlayacak kitapların da bulundurulması gereklidir.
137
5
Hükümlü ve Tutuklunun Hak ve Yükümlülükleri
Kültür ve Sanat Etkinliklerine Katılma
Hakkı, İfade Özgürlüğü
Ceza infaz kurumlarında, olanaklar elverdiğin-
ce, kültür ve sanatın çeşitli dallarını temsil eden
programlar hazırlanır ve hükümlülerin bunlara ka-
tılımlarının sağlanması için gerekli düzenlemeler
yapılır. Bu programların temel hedefi, hükümlüle-
rin ifade yeteneklerini geliştirmelerini ve bilgilerini
artırmalarını sağlamaktır. Kurumun kültür ve sanat
programları, Adalet Bakanlığınca belirlenen esasla-
ra göre kurum en üst amiri tarafından düzenlene-
cektir. Bu amaçla Devletin kültür ve sanat işleriyle
görevli kuruluşları gerekli yardımları yapacaklardır.
Hükümlülerin ifade özgürlüğü çerçevesinde ger-
çekleştirebilecekleri yayın etkinlikleri, kurumda
çalışma esaslarını düzenleyen hükümlere ve bu hu-
sustaki koşullara bağlıdır (CGİK m.60).
Alışveriş Hakkı
Cezaevinde bulunan hükümlülerin kurum kan-
tininden yiyecek, içecek, kişisel bakım malzemeleri
vb. ihtiyaçlarını karşılamaları alışveriş hakkı kap-
samında kabul edilmektedir. Ancak hükümlülerin
cezaevinde kaldıkları süre içinde yanlarında para
bulundurmaları, suiistimalleri engellemek için,
kural olarak kabul edilmemektedir. Bu nedenle
kurum tarafından, hükümlünün yanında bulu-
nan para, emanete alınmakta, ilgilisine karşılığında
makbuz verilmektedir.
Müdürü bulunan kurumlarda, hükümlülerin
yanlarında hiçbir biçimde nakit para bulundurul-
masına izin verilmezken; müdürü bulunmayan
kurumlarda hükümlülerin Bakanlık tarafından
belirlenen haftalık limit dahilinde belli miktardaki
parayı bulundurmasına kurum idaresince verilen
izin dahilinde mümkün kılınmıştır. Bunun yanın-
da açık ceza infaz kurumlarıyla çocuk eğitim evle-
rinde kalmakta olan hükümlülere, kurum üst amiri
tarafından, kurumun ve kişinin güvenliğini tehli-
keye düşürmeyecek miktarda nakit parayı, yanla-
rında bulundurma izni verilebilecektir (Hükümlü
ve Tutukluların Emanete Alınan Kişisel Paralarının
Kullanımına Dair Yönetmelik m.5).
Hükümlüler, Bakanlık tarafından belirlenen
haftalık limit dahilinde, kurum kantininden, ihti-
yaçlarını yazacakları İhtiyaç İstem Formu aracılığıyla
alışveriş yapabileceklerdir.
138
Oy Hakkı
Anayasa’da yer alan ve insanlar için temel siyasi
haklardan olan seçme ve bu amaçla oy kullanma
hakkını hükümlülerin, cezalarının infazı süresin-
ce kullanıp kullanamayacakları hususu Türkiye
ve diğer ülkeler bakımından üzerinde durulan ve
farklı biçimde düzenlenen bir sorun olarak gö-
rülmektedir. Genellikle kanuni düzenlemelerle
hükümlülerin oy kullanma hakkının cezalarının
infazı süresince kısıtlanması uygulamasının –fark-
lı süre ve koşullarla olsa da- kabul edildiğini ifade
etmek gerekir. Türkiye bakımından konu 5237
sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK) m.53’te, “(1)Kişi,
kasten işlemiş olduğu bir suçtan dolayı hapis cezası-
na mahkumiyetin kanuni sonucu olarak; …b) Seç-
me… ehliyetinden… yoksun bırakılır./ (2)Kişi, işle-
miş bulunduğu suç dolayısıyla mahkûm olduğu hapis
cezasının infazı tamamlanıncaya kadar bu hakları
kullanamaz.” biçiminde, taksirli suçları kapsam dı-
şına alarak ve fakat kasıtlı suçlar bakımından hiç-
bir ayrım gözetilmeksizin bir bütün olarak hakkın
kullanımının engellenmesi şeklinde düzenlenmiş
bulunmaktaydı. Düzenleme, AİHM’nin, Söyler/
Türkiye davasında Türkiye aleyhine verdiği kararı
sonrasında Anayasa Mahkemesi tarafından değer-
lendirilmiş ve hükmün seçme hakkı bakımından
kısmen iptaline karar verilmiştir. AİHM, verdiği
kararda, kısa süreli hapis cezası dışında, hapis ce-
zası ertelenenler ile ceza infaz kurumundan şartlı
tahliye kararı ile bırakılanlar dahil tüm hükümlü-
lerin seçme hakkını kullanmaktan yoksun bırakıl-
masının, pek çok uluslararası düzenlemeden daha
kapsamlı ve katı olduğunu, kasıtlı suçtan mahkûm
olanlar bakımından ayrım yapılmaksızın bir bütün
olarak genel nüfusun dışında tutulmalarının Ek 1
No’lu Protokole aykırı bulunduğunu belirtmiştir.
Nitekim Anayasa Mahkemesi de Türk Ceza Kanu-
nu m.53 hükmü ile düzenlenmiş bulunan, kasten
işlenilmiş bir suçtan dolayı hapis cezasına mah-
kum edilen kişinin seçme ve seçilme ehliyetinden
mahrum bırakılmasını öngören ve hapis cezası-
nın infazı tamamlanıncaya kadar ilgili hakkında
mahkûmiyetin kanuni sonucu olarak uygulanacak
olan güvenlik tedbirini, Anayasa’ya aykırı bularak
08.10.2015 gün ve 2014-140/2015-85 sayılı kararı
ile kısmen iptal etmiş ve hükümlülerin cezalarını
infaz süreleri içinde de seçme hakkını kullanarak
oy kullanabilmelerine olanak tanımıştır.

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
dikkat
Aym kararı kapsamında 53.maddenin birinci
fıkrasında yer alan “…hapis cezasına…” ibaresi,
maddenin birinci fıkrasının b bendinde yer alan
“Seçme ve …” ibaresi yönünden iptal edilmiştir.
(AyM, 08.10.2015 gün ve 2014-140/2015-85
sayılı kararı, RG 24.11.2015, No.29542).
Eğitim Hakkı
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi m.26’ya
göre; “Herkes eğitim hakkına sahiptir.”. 1982 Ana-
yasası m.42’ye göre de; “Kimse, eğitim ve öğrenim
hakkından yoksun bırakılamaz.”. Ulusal ve ulusla-
rarası düzenlemelerden hareketle ifade edilmelidir
ki, hükümlülerin eğitim hakkı, temel haklarından-
dır ve cezaevine girmiş olmaları bu hakkı kullan-
maktan mahrum edilmeleri sonucunu doğurmaz.
Mahkûmun alacağı eğitim, onun cezasını infaz
süresince hayatını yeniden ve olumlu bir biçimde
düzenlemesine olanak tanıyacak biçimde değer-
lendirilmelidir.
CGİK’da da Eğitim programları başlığı altında
m.75’te, ceza infaz kurumlarında bulunduğu süre
içinde hükümlüye, kişiliğini geliştirecek, eğitimini
güçlendirecek, yeni beceriler elde etmesini, suç iş-
leme eğilimini yok etmeyi sağlayacak ve salıverilme
sonrasına hazırlayacak programlar uygulanacağı ve
hükümlünün yaş, ceza süresi ve yeteneklerine önce-
lik verilerek ekonomik ve kültür durumuna uygun
biçimde düzenlenen eğitim programlarının, temel
eğitim, orta ve yüksek öğretim, meslek eğitimi, din
eğitimi, beden eğitimi, kütüphane ve psikososyal
hizmet konularını kapsayacağı ifade edilmiştir.
Ayrıca Kanun m.76’da Öğretimden yararlanma
başlığı altında açık ceza infaz kurumları ile çocuk
eğitim evlerinde bulunan hükümlülerin örgün ve
yaygın, kapalı ceza infaz kurumunda bulunan hü-
kümlülerin yaygın öğretimden yararlanmalarının
sağlanacağı hüküm altına alınmıştır.
Muayene ve Tedavi Edilme Hakkı
Hükümlüler, beden ve ruh sağlığının korun-
ması, hastalıklarının tanısı için muayene ve tedavi
olanaklarından, tıbbî araçlardan yararlanma hakkı-
na sahiptir. Bunun için hükümlü öncelikle kurum
5
revirinde, mümkün olmaması hâlinde Devlet veya
üniversite hastanelerinin mahkûm koğuşlarında
tedavi ettirilecektir (CGİK m.71).
Bilgilendirilme ve Şikayet Hakkı
Hükümlülere, ceza infaz kurumuna alındık-
larında kendilerine uygulanacak iyileştirme çalış-
maları, disiplin suçları ve cezaları, bilgi edinme ve
şikâyet yolları, hak ve sorumlulukları gibi konular
ile kurumdaki yaşam biçimine uyum sağlamaları
için gereken bilgiler, kurum yöneticileri tarafından
sözlü olarak anlatılır ve yazılı olarak tebliğ olunur.
İnfaz sonrası koruma ve yardım konusunda ayrı-
ca bilgi verilir. Türkçe bilmeyen yabancı uyruklu
hükümlülere kendi dilinde, mümkün olmadığında
İngilizce, Fransızca veya Almanca olarak bildirilir.
Duyma ve konuşma engellilere işaret diliyle anla-
tılır. Görme engellilere ise kendi alfabeleri ile ya-
zılmış kitapçık verilir. Ayrıca hükümlülerin ceza
infaz kurumlarına alınmalarında, başka kuruma
nakillerinde ve hastaneye yatırılmalarında, istek-
leri üzerine ailelerine veya gösterdikleri kişilere;
hükümlü yabancı ise, yazılı olarak karşı çıkmaması
hâlinde, uyruğu olduğu devletin diplomatik tem-
silcilik veya konsolosluğuna da durum bildirilecek-
tir. Ayrıca hükümlülerin ölümü hâlinde de durum
ailelerine derhal bildirilecektir (CGİK m.22).
Hükümlüler, muhatap kaldıkları karar, işlem
ve faaliyetlere ilişkin olarak şikâyet hakkına da sa-
hiptir. 4675 Sayılı İnfaz Hâkimliği Kanunu (İHK)
m.5’e göre; Ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde
hükümlü ve tutuklular hakkında yapılan işlemler
veya bunlarla ilgili faaliyetlerin ya da Cumhuriyet
savcısının ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazına
ilişkin verdiği kararların kanun veya diğer mevzu-
at hükümlerine aykırı olduğu gerekçesiyle bu karar,
işlem veya faaliyetlerin öğrenildiği tarihten itibaren
onbeş gün, herhalde yapıldığı tarihten itibaren otuz
gün içinde şikâyet yoluyla infaz hâkimliğine baş-
vurulabilir. Şikâyet, dilekçe ile doğrudan doğruya
infaz hâkimliğine yapılabileceği gibi; Cumhuriyet
başsavcılığı veya ceza infaz kurumu ve tutukevi mü-
dürlüğü aracılığıyla da yapılabilir. İnfaz hâkimliği
dışında yapılan başvurular hemen ve en geç üç gün
içinde infaz hâkimliğine gönderilir. Sözlü yapılan
şikâyet, tutanağa bağlanır ve bir sureti başvurana
verilir. Şikâyet yoluna, kendisi ile ilgili olmak kay-
dıyla hükümlü veya tutuklu ya da eşi, anası, babası,
139
5
Hükümlü ve Tutuklunun Hak ve Yükümlülükleri
ayırt etme gücüne sahip çocuğu veya kardeşi, müdafii,
kanunî temsilcisi veya ceza infaz kurumu ve tutukevi
izleme kurulu başvurabilir. Şikâyet yoluna başvurul-
ması, verilen kararın, yapılan işlem veya faaliyetin
yerine getirilmesini durdurmaz. Ancak, infaz hâkimi
giderilmesi güç veya imkansız sonuçların doğması ve
karar, işlem veya faaliyetin açıkça hukuka aykırı ol-
ması koşullarının birlikte gerçekleşmesi durumunda
karar, işlem veya faaliyetin ertelenmesine veya durdu-
rulmasına karar verebilir.
İHK m.4’te de yapılan şikayetlerin inceleme
merci olarak İnfaz Hakimlikleri gösterilmiştir. Bu
hükme göre; İnfaz Hakimliği, hükümlü ve tutuk-
luların ceza infaz kurumları ve tutukevlerine kabul
edilmeleri, yerleştirilmeleri, barındırılmaları, ısıtıl-
maları ve giydirilmeleri, beslenmeleri, temizliklerinin
sağlanması, bedensel ve ruhsal sağlıklarının korun-
ması amacıyla muayene ve tedavilerinin yaptırılma-
sı, dışarıyla ilişkileri, çalıştırılmaları gibi işlem veya
faaliyetlere ilişkin şikâyetleri incelemek ve karara bağ-
lamak; hükümlülerin cezalarının infazı, müşahadeye
tâbi tutulmaları, açık cezaevlerine ayrılmaları, izin,
sevk, nakil ve tahliyeleri; tutukluların sevk ve tahli-
yeleri gibi işlem veya faaliyetlere ilişkin şikâyetleri in-
celemek ve karara bağlamak; hükümlü ve tutuklular
hakkında alınan disiplin tedbirleri ve verilen disiplin
cezalarının kanun, veya diğer mevzuat hükümlerine
aykırı olduğu iddiasıyla yapılan şikâyetleri incelemek
ve karara bağlamak; Ceza infaz kurumları ve tutu-
kevleri izleme kurullarının kendi yetki alanlarına
giren ceza infaz kurumları ve tutukevlerindeki tes-
pitleri ile ilgili olarak düzenleyip intikal ettirdikleri
raporları inceleyerek, varsa şikâyet niteliğindeki ko-
nular hakkında karar vermek; Cumhuriyet savcısının
ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazına ilişkin verdiği
kararlara karşı yapılan şikâyetleri incelemek; ceza ve
güvenlik tedbirlerinin infazına ilişkin mahsup, ceza
zamanaşımı ve hükümlünün ölümü hâllerinde veri-
lecek kararlar da dahil olmak üzere hâkim veya mah-
keme tarafından verilmesi gerekli kararları almak ve
işleri yapmak; kanunlarla verilen diğer görevleri yap-
makla, görevlendirilmiştir.
Hükümlünün Yükümlülükleri
Hükümlü olduğu için cezaevinde bulunan ki-
şiler, özgürlükleri kısıtlanmış olsa da haklara sahip
oldukları gibi aynı zamanda yerine getirmek du-
rumunda bulundukları yükümlülükleri de vardır.
Gerek ulusal gerekse uluslararası düzenlemelerle
hükümlülerin yükümlülükleri kabul edilmiştir.
140
Cezayı Çekme, Güvenlik ve
İyileştirme Programına Uyma
Hükümlüler, hapis cezasının yerine getirilmesine
katlanma ve bu amaçla düzenlenen infaz rejimine
uygun tutum ve davranışlar içinde bulunmakla yü-
kümlüdürler. Ayrıca hükümlüler, ceza infaz kuru-
munun güvenlik ve iyileştirme programlarına tam
bir uyum göstermekle de yükümlüdürler. Her ne
amaçla olursa olsun, bilerek kendi yaşamlarını ve be-
densel bütünlüklerini tehlikeye düşürecek eylemlere
girişmeleri, cezanın yerine getirilmesine katlanma
yükümlülüğünün ihlali sayılacaktır (CGİK m.26).
Sağlığın Korunması Kurallarına Uyma
Hükümlüler, sağlığının korunması ve salgın
hastalıkların önlenmesi için gerekli ve alınmış
tedbirlere uymak, kişi sağlığı için tehlike doğuran
durumları gecikmeksizin kurum yönetimine bil-
dirmek, kendi ve içinde yaşadığı ortamın temizli-
ğine uygun davranışlar göstermek zorundadırlar.
Hükümlüler, hem kendi, hem de diğer hükümlü-
lerin sağlığını tehlikeye düşürebilecek eylemlerden
kaçınmakla yükümlüdürler (CGİK m.27).
Bina ve Eşyanın Korunması
Hükümlüler, barındırıldığı odayı, kurum binası-
nı, yönetimce kendisine bırakılan şeyleri düzenli bir
biçimde kullanmak ve bunlarla diğer kişilere ait eşyayı
özenle korumakla yükümlüdürler (CGİK m.28).
Diğer Yükümlülükler
Hükümlüler, kurumlarda yaşamları sırasında,
kanunlarla belirtilen esas ve kurallara uymak zorun-
dadırlar. Hükümlülerin, kurum içindeki yaşamla-
rı sırasında ayrıca dikkat etmeleri gereken kurallar,
aksi gerçekleştirildiğinde disiplin cezasını gerektiren
davranış kuralları olarak karşımıza çıkmaktadır.
Yetişkin hükümlüler bakımından kurumun düze-
nini sağlayan ve uyulmaması durumunda disiplin
cezasını gerektiren davranış kuralları CGİK m.39-
44 arasında düzenlenirken, çocuk hükümlüler
bakımından uyum beklenen davranış kurulları
CGİK m.45-46’da yer almaktadır. Bu kurallardan
bazılarını şu şekilde belirtebiliriz:
Yetişkin hükümlüler bakımından;
• Mektuplarda tehdit, hakaret ve sövme gibi
çirkin ifadeler kullanmak,

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
• Hükümlü ve tutuklulara karşı edep ve neza-
kete aykırı şekilde konuşmak veya davranış-
larda bulunmak,
• İdareden habersiz mektup göndermek,
• Görevlilere hediye vermek veya buna kalkışmak,
• Görevlilere herhangi bir taahhütte bulunmak,
• İdarece belirtilen miktardan fazla para bu-
lundurmak.
• İdarenin izni olmaksızın yasak yerlere girmek,
• Eğitim yerini terk etmek,
• Eğitimi savsaklamak,
• İş elbisesini giymemek,
• İş yerini izinsiz terk etmek,
• İş yerindeki çalışma yönergelerine uymamak,
• İşte gerekli özeni göstermemek veya işin gere-
ği olan özeni göstermemek Protesto amacıyla
idarece verilen yemeği topluca almama eyle-
mine katılmak,
• Kurum işyurdu yönetim kurulunca uygun gö-
rülen işte çalışmamak,
• Herhangi bir şeyi protesto amacıyla veya idare-
ye karşı toplu olarak sessiz direnişte bulunmak,
• Kurum idaresine bildirilen telefon numarası
aracılığıyla ya da teknik müdahale ile başka
bir hatta yönlendirme yapmak suretiyle görüş-
me hakkı olmayan kişilerle görüşmek,
• Sayım yapılmasına karşı çıkmak,
• Aramaya karşı çıkmak,
• Sevke, nakle veya bunlarla ilgili olarak alına-
cak tedbirlere karşı çıkmak,
• Kurumda korku, kaygı veya panik yaratabi-
lecek biçimde söz söylemek veya davranışta
bulunmak,
• Kurum tesislerine, araç ve gereçlerine zarar
vermek,
• Tünel kazmaya teşebbüs etmek,
• Firara teşebbüs etmek,
• İsyan çıkartmak,
• Kuruma ağır zarar vermek,
• Kasten yangın çıkarmak,
Çocuk hükümlüler bakımından;
• Teşvik esaslı ayrıcalıkları ertelemek,
• Kaldığı odayı ve yatakhaneyi değiştirmek,
• Bulunduğu kurumun başka bir kısmına nakletmek,
5
• Meslek eğitiminin bütünlüğünü ve süreklili-
ğini bozmayacak şekilde çalıştığı işyerini veya
atölyeyi değiştirmek,
• Yatakhane, atölye, etüt salonu, kütüphane ve
buna benzer yerlerde sigara içmek,
• Aynı alanı veya etkinliği paylaştığı arkadaşla-
rının rahatsız olmasına neden olacak biçimde
gürültü yapmak veya davranışlarda bulunmak,
• Yattığı odayı ve yatma yerlerini izinsiz değiş-
tirmek,
• Yatma ve kalkma zamanına uymamak,
• Sayımı geciktirmek veya geç çıkmak,
• İzin alması gereken durumlarda diğer odala-
ra izinsiz gitmek,
• Yemek yeri varken odalarda yemek yemek, yi-
yecek bulundurmak,
• Kılık ve kıyafetine, kişisel temizliğine dikkat
etmemek,
• Katıldığı etkinlikler ve derslerle ilgili olarak
bulundurması gereken araç ve gereçleri yanın-
da bulundurmamak,
• Kurum içinde katılması gereken faaliyetlere
katılmamak, geç katılmak veya katıldıktan
sonra izinsiz ayrılmak,
• Siyasi partilere, bu partilere bağlı yan kuru-
luşlara ait amblem, rozet, yazı, slogan, bildi-
ri, ilân, broşür ve buna benzer eşyaları bulun-
durmak, asmak, teşhir etmek ya da üzerinde
taşımak,
• Başkasına ait eşyayı izinsiz almak, kullanmak,
• İdarece alınan sağlık önlemlerine uymamak,
• Çevre temizliğine dikkat etmemek, kurumu
ve çevresini kirletmek,
• Kişisel temizliğini veya kendi yaşam alanının
temizliğini yapmamakta ısrar etmek,
• Kurum içindeki iş ve eğitim yerini izinsiz terk
etmek,
• Resmî kurumlardan, kurum kitaplığından,
atölye ve derslik gibi yerlerden aldığı kitap,
araç ve gereçleri zamanında geri vermemek,
eksik vermek ve bunlara zarar vermek,
• Dikkatsizlikle kurumun bina, eklenti ve do-
nanımları ile kuruma ait taşınır ve taşınmaz,
malları veya başkasına ait herhangi bir eşyayı
yakmak, kırmak veya hasara uğratmak.
• Kumar oynamak.
141
5
Hükümlü ve Tutuklunun Hak ve Yükümlülükleri
• Kavga etmek.
• Dikkatsiz davranışı sonucu başkalarının gü-
venliğini veya sağlığını tehlikeye düşürmek.
• Katıldığı kurum dışı faaliyetlerden zamanın-
da dönmemek ve uyması gereken koşullara
uymamak.
• Kullanması için kendisine verilen bir şeyi sat-
mak veya başkasına vermek.
• Diğer çocuklar üzerinde nüfuz kurmak ve
husumet hislerini tahrike çalışmak, imtiyaz
ve menfaat hırsları yaratmak.
• Her türlü bağımlılık yapıcı maddeyi kuruma
getirmek, kullanmak, bulundurmak, satmak,
kullanmış olarak kuruma gelmek.
• Başkalarına ait para ve eşyayı almak için zor
kullanmak, haraç almak.
• Taarruz ve firara yarayacak ve gerektiğinde
bu işler için kullanılabilecek madde ve aletleri
yapmak, saklamak, bulundurmak.
• İdareye ait olup kendisine verilmemiş bulunan
yatak, battaniye, karyola ve dolap gibi eşyayı
zapt etmek veya satmak ya da maddi menfaat
karşılığı diğer çocuklara kullandırmak.
• Kurum görevlilerine hakaret etmek, karşı gel-
mek.
• Başkalarının güvenliğini veya sağlığını tehli-
keye sokan davranışlarda bulunmak.
• Mazeretsiz olarak izinden dönmesi gereken
zamandan geç dönmek ve uyması gereken ko-
şullara uymamak.
• İyileştirme ve eğitim faaliyetlerinin yapılma-
sına engel olmak, katılanları faaliyetleri terk
etmeye zorlamak veya kışkırtmak.
• Kasten başkasını yaralamak.
• Kurumda güvenlik amacıyla oluşturulan
teknik, mekanik veya elektronik cihaz ya da
sistemleri kasten etkisiz veya çalışamaz hâle
getirmek yahut amacı dışında kullanmak.
• Bir kimseyi rızası hilafına alıkoymak.
• Şiddet ve tehdit ile kurum görevlilerinin göre-
vini engellemek.
• Firara teşebbüs etmek veya firar etmek.
• Kasten kurumun bina, eklenti ve donanımları
ile taşınır ve taşınmaz mallarını yakmak veya
yakmaya teşebbüs etmek, ağır hasar vermek.
142
Hükümlünün Çalışması
Hükümlülerin çalıştırılması, uslandırma reji-
minin bir parçasıdır. Ancak çalışma ücret karşılı-
ğında olmalıdır. Çalışma, hükümlünün ıslahı ve
yeniden sosyalleşmesi amacıyla başvurulan araç-
ların en önemlisidir. Buna karşılık, hükümlülerin
çalıştırılmasına elverişli iş alanları oluşturmak her
zaman kolay değildir. Öte yandan hükümlülerin
çalıştırılmalarının, ekonomik veya güvenliğe ilişkin
nedenlerle çeşitli örgütlenme zorlukları ortaya çı-
kardığı da bir gerçektir. Bu nedenle, hükümlülerin
çalıştırılmaları ve cezaevlerindeki atölyelerde yeterli
oranda iş bulunması hemen her ülkede zorluklar
yaratmıştır.
Çağdaş infaz hukukunda hükümlülerin çalış-
tırılmalarında göz önünde bulundurulacak ilkeler
uluslararası metinlerde açıklanmaktadır. Gerçek-
ten, Avrupa Konseyince hazırlanan “özgürlüğü kı-
sıtlanmış kişilerin iyileştirilmesi için uygulanması
gerekli en az kurallar”a göre, infaz kurumundaki
çalışma, tehlikeli ve sağlığa zarar verici olmamalı-
dır. Çalışma, hükümlülerin beden, akıl ve eğitim
düzeyine uymalı, günlük normal çalışma süresini
geçmemelidir. Çalışanlara, ücret verilmeli ve hafta-
da en az bir gün dinlenme sağlanmalıdır.
İnfaz Kanunu’na göre, meslek sahibi olmayan
hükümlüler, olanaklar ölçüsünde, bulundukları
kurumda atölye ve iş yurtlarında çalışmaya mec-
bur tutulabilir. Meslek sahibi olanlar ise istekli
oldukları takdirde çalıştırılabilirler. Bu çalışmaları
karşılığında hükümlülere (ürettiklerinden elde edi-
len gelirden) ücret ödenir ve sosyal haklar sağlanır
(CGİK m.29). Sosyal güvenlik kurumlarına tâbi
olanlar ile bunların hak sahiplerine yapılan her tür-
lü yardım ve giderler, ilgili sosyal güvenlik kurumu
mevzuatı çerçevesinde karşılanır (CGİK m.32).
Çalıştırmanın amacı, hükümlülerin salıveril-
melerinden sonra yaşamlarını sürdürecek meslek
ve sanatları öğrenmelerini sağlamak, çalışma ve
üretme isteklerini geliştirmek veya güçlendirmek-
tir. Çalıştırmada hükümlünün yeteneği, becerisi,
eğilimi, zihinsel ve bedensel durumları göz önünde
bulundurulur. Çocuk hükümlülerin çalıştırılması,
sadece meslek eğitimine yönelik olur. Öğretim ku-
rumlarına veya örgün eğitime devam eden çocuk
ile genç hükümlüler, öğretim yılı içinde atölye ve iş
yerlerinde çalıştırılmazlar (CGİK m.29).
 5
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

Hükümlülerin kurum dışında çalışmaları da mümkündür. Bunun için, açık ceza infaz kurumlarında
bulunma veya kapalı ceza infaz kurumlarında bulunup da açık ceza infaz kurumlarına ayrılmaya hak ka-
zanmış olma gerekir. Açık ceza infaz kurumlarında bulunanlar, ceza infaz kurumu görevlileri gözetiminde;
kapalı ceza infaz kurumunda bulunanlar ise iç ve dış güvenlik görevlilerince alınacak tedbirler altında
çalıştırılır. Belirtelim ki, zorunlu olarak, kapalı infaz kurumunda bulunup da açık ceza infaz kurumuna
ayrılmaya hak kazananlar da kapalı infaz kurumundaki hükümlüler gibi çalıştırılacaktır. Çocuk eğitim
evlerinde bulunan hükümlülerin, kurum dışında çalıştırılmaları sırasında kurum görevlilerinin gözetimi
ve koruması aranmaz. İş alanlarına sahip kuruluşların hükümlü çalıştırmaları teşvik olunur. Açık ceza infaz
kurumlarında bulunan hükümlüler, ceza infaz kurumu görevlilerinin denetiminde, kamu kurum ve kuruluş-
larının iş alanlarında, geceleyin bu kurum ve kuruluşlar tarafından barındırılmak suretiyle çalıştırılabilirler.
Bu şekilde çalıştırılan süre, azami süre sınırına bakılmaksızın denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle
infaz edilecek süreye ilave edilir (CGİK m.30). “İş alanlarına sahip kuruluşlar” anlatımıyla, özel ve kamu
kuruluşları kastedilmektedir.
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm olan hükümlüler hiçbir surette ceza infaz kurumu
dışında çalıştırılamaz (CGİK m.25/1-g).
İyi hâlli hükümlüler, idare ve gözlem kurulu kararı ile kurum yönetimi tarafından durumlarına uygun
kurum içi hizmetlerde de çalıştırılabilir. Çocuk hükümlüler, kendi yaşam alanları veya eğitsel amaçlar dı-
şında çalıştırılamazlar. Hükümlü, yöneticilerin ve görevlilerin kişisel işlerinde çalıştırılamaz (CGİK m.31).

Öğrenme Çıktısı
2 Hükümlünün haklarını ve yükümlülüklerini mevzuat çerçevesinde belirleyip açıklayabilme

Araştır 2 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Ceza İnfaz Hukuku bakı-

Hükümlünün sahip oldu- mından hükümlünün hak
Hükümlünün mevzuat
ğu hak ve yükümlülüklerin ve yükümlülüklerinin hu-
çerçevesinde sahip olduğu
Ceza İnfaz Hukukundaki kuka uygun kullanımının
hakları ve yükümlülükleri
yerini ve ihlalinin sonuçla- sağladıkları ile ihlalinin kay-
nelerdir?
rını değerlendirin. bettirdiklerini insan hakları
bakımından değerlendirin.

TUTUKLUNUN HAKLARI VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ

Tutuklunun Hakları
İnfaz Kanunu’nun 116.maddesinde hükümlülerin haklarına ilişkin yapılan açıklamalar, tutukluluk
hâliyle örtüşen nitelikte olanlar bakımından tutuklular için de uygulanabilecektir. Bu durum İnfaz Kanu-
nu m.116’da açıkça belirtilmiş ve hükümlülere ilişkin yükümlülükler tek tek sayılarak, bunların tutukluluk
hâliyle uzlaşır nitelikte olanlarının tutuklular hakkında da uygulanabileceği ifade edilmiştir. Bu hükmün
dışında ve ek olarak CGİK m.114’te tutukluların hakları düzenlenmiştir. Bu düzenleme kapsamında ifade
etmemiz gereken hakları aşağıdaki gibi ifade edebiliriz:

143
5
Hükümlü ve Tutuklunun Hak ve Yükümlülükleri
Savunma Hakkı
Tutuklu, savunması için istediği müdafii seç-
mek ve görevlendirmek hakkına sahiptir. Her dere-
ceden kurum görevlileri bu hususta tutukluya tav-
siyelerde bulunamaz. Tutuklunun müdafii ile olan
haberleşmesine ve kurum düzeni çerçevesinde temas
ve görüşmelerine hiçbir suretle engel olunamaz ve
kısıtlamalar konulamaz (CGİK m.114/4-5).
Çalışma Hakkı
Tutuklulardan çalışmaları istenebilir; ancak,
buna mecbur tutulamazlar. Tutuklular istedikle-
rinde idare, barındırıldıkları odalarda çalışmalarına
izin verebilir. Odada çalışma imkânı yoksa, tutuk-
luların iş yerlerinde çalışmalarına da izin verilebilir.
Bu takdirde kendileri hakkında çalışmakta olan
hükümlülere ait rejim uygulanır (CGİK m.114/1).
Ziyaretçi Kabul Hakkı
Soruşturma ve kovuşturma evrelerinde tutuklu-
lar, kurumun bu husustaki genel düzenine uymak
suretiyle ziyaretçi kabul edebilirler. Ancak soruştur-
ma evresinde Cumhuriyet savcısı, kovuşturma ev-
resinde hâkim veya mahkeme, soruşturmanın veya
davanın selameti bakımından tutuklunun ziyaretçi
kabulünü yasaklayabilir veya bu hususta kısıtlama-
lar koyabilir (CGİK m.114/2).
Haberleşme Hakkı
Tutukluların yazılı haberleşmeleri ile telefonla
görüşmeleri, soruşturma evresinde Cumhuriyet
savcısı, kovuşturma evresinde hâkim veya mahke-
mesince kısıtlanabilir (CGİK m.114/3).
İzin Hakkı
Tutuklulara, ikinci derece dâhil kan veya kayın
hısımlarından birinin ya da eşinin ölümü hâlinde,
cenazeye katılması için, ceza infaz kurumu en üst
amirinin önerisi ve Cumhuriyet başsavcılığının
onayı ile soruşturmanın veya kovuşturmanın sela-
meti ve güvenlik bakımından sakınca oluşturma-
ması koşuluyla, dış güvenlik görevlisinin refakatin-
de yol süresi dışında iki güne kadar izin verilebilir.
144
Ayrıca anne, baba, eş, kardeş, çocuk ile eşin anne
veya babasından birinin yaşamsal tehlike oluştura-
cak önemli ve ağır hastalık hâllerinin bulunduğunun
sağlık kurulu raporu ile belgelendirilmesi durumun-
da, soruşturmanın veya kovuşturmanın selameti ve
güvenlik bakımından sakınca oluşturmaması koşu-
luyla, ceza infaz kurumu en üst amirinin önerisi ve
Cumhuriyet başsavcılığının onayı ile, dış güvenlik
görevlisinin refakatinde yol süresi dışında, bunlar-
dan her biri için asgari bir ay arayla toplam iki defaya
mahsus olmak üzere tutuklulara, hasta ziyareti ama-
cıyla bir güne kadar izin verilebilir.
Kendisine izin verilen tutuklunun, izin süresi
içinde gece konaklaması gerektiği takdirde, kendi
evi veya yukarıda belirtilen bir yakınının evinde,
güvenli görülen başka bir yerde ya da gidilen yer-
de bulunan kapalı ceza infaz kurumunda kalma-
sına, güvenlik hususu değerlendirilmek ve gerekli
güvenlik tedbirleri alınmak suretiyle, gidilen yerin
valisi tarafından karar verilir. Yurt dışına çıkmasını
gerektirmesi durumunda tutukluya, bu madde ge-
reğince izin verilemez (CGİK m.116/3-4).
Kısıtlayıcı Önlemler
Tehlikeli hâlde bulunan, delil karartma tehlike-
si olan, soruşturmanın amacını veya tutukevinin
güvenliğini tehlikeye düşüren veya suçun tekrarına
olanak verecek davranışlarda bulunan tutuklulara
soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısı, kovuş-
turma evresinde hâkim veya mahkemesince aşa-
ğıdaki tedbirler uygulanabilecektir (CGİK m.115):
• Tutuklunun tek başına, sıkı bir rejim altın-
da muhafaza edilmesi ve kaldığı odanın ka-
mera ile izlenmesi.
• Belirli süre ile dışarıyla ilişkisinin, ziyaretçi kabu-
lünün ve telefon görüşmelerinin kısıtlanması.
• Gerekiyorsa kendisine veya başkalarına za-
rar vermesini önleyici biçimde hazırlanmış
özel bir odada barındırılması ve kaldığı oda-
nın kamera ile izlenmesi.
• Saldırganlık göstermesi hâlinde belirli sü-
reyle kelepçelenmesi veya hareketlerinin
engellenmesi.
• Yüksek güvenlikli bir kuruma nakledilmesi.
 5
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

Tutuklunun Yükümlülükleri
Hükümlülerin yükümlülüklerine ilişkin yukarıda yapılan açıklamalar, tutukluluk hâliyle örtüşen nite-
likte olanlar bakımından tutuklular için de uygulanabilecektir. Bu durum İnfaz Kanunu m.116’da açıkça
belirtilmiş ve hükümlülere ilişkin yükümlülükler tek tek sayılarak, bunların tutukluluk hâliyle uzlaşır ni-
telikte olanlarının tutuklular hakkında da uygulanabileceği ifade edilmiştir.

Öğrenme Çıktısı
3 Tutuklunun haklarını mevzuat çerçevesinde belirleyip açıklayabilme

Araştır 3 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Ceza İnfaz Hukuku bakı-

Tutuklunun sahip olduğu
Tutuklunun mevzuat çer-
hak ve yükümlülüklerin
çevesinde sahip olduğu
Ceza İnfaz Hukukundaki
hakları ve yükümlülükleri
yerini ve ihlalinin sonuçla-
nelerdir?
rını değerlendirin.
mından tutuklunun hak ve
yükümlülüklerinin hukuka
uygun kullanımının sağla-
dıkları ile ihlalinin kaybet-
tirdiklerini insan hakları
bakımından değerlendirin.

145
 5
Hükümlü ve tutuklu
1 kavramlarının tanımlayarak
açıklayabilme
öğrenme çıktıları ve bölüm özeti
Hükümlü ve Tutuklu
Kavramları
Hükümlünün haklarını ve
2 yükümlülüklerini mevzuat
çerçevesinde belirleyip açıklayabilme
Hükümlünün Hakları ve
Yükümlülükleri
3 Tutuklunun haklarını mevzuat
çerçevesinde belirleyip açıklayabilme
Tutuklunun Hakları ve
Yükümlülükleri
146
Hükümlü ve Tutuklunun Hak ve Yükümlülükleri
Hükümlülerin insan onurunun korunması ilkesi, yapıcı yön-
temin en önemli ilkesidir ve 5275 sayılı İnfaz Kanunu’nun da
hedefleri arasındadır. İnfaz kurumunda yaşamın insan onuruna
yakışır biçimde olması için gerekli maddi ve manevi koşulların
sağlanması ve infazın yazılı hukuk kurallarına uygun yürütül-
mesi de hedefler arasındadır. Bu bağlamda, hükümlülerin hak-
larının ayrıntılı olarak belirlenmesi önemli bir konudur. Çünkü
infaz kurumu, kişiyi, iradesine rağmen bazı şeyleri kabule ve
onlara uygun şekilde harekete zorlayıcı bir kurumdur. Ancak
hükümlü olmak, temel haklardan, insan haklarından yoksun
bırakılmak demek değildir. Hükümlü de temel haklara sahiptir.
İnfaza ilişkin kuralların hükümlülere eşitlik esasına göre uygulan-
ması anayasal gerekliliktir. Anayasa’da yer alan kanun önünde eşit-
lik ilkesine (Ay m.10), Avrupa Konseyince hazırlanan “özgürlüğü
kısıtlanmış kişilerin iyileştirilmesi için uyulması gerekli kurallar”a
göre, cezaevlerinde aydınlatma, temizlik, giyim, beslenme koşulla-
rı çağdaş düzeyde olmalıdır. Sağlık sorunlarını çözmek için devlet
tedbir almalı; cezaevinde düzen ve disiplin sağlanmalıdır.
Hükümlü olduğu için cezaevinde bulunan kişiler, özgürlükleri kısıt-
lanmış olmakla birlikte haklara sahiptirler. Bu kapsamda hükümlü-
lerin sahip olduğu haklardan bazılarını, yaşama hakkı, insanlık dışı/
aşağılayıcı ceza, keyfi muamele ve işkence görmeme hakkı, cinsel is-
tismara maruz kalmama hakkı, özgür yaşama yeniden dönme hakkı,
savunma hakkı, özel hayatına ve kişilik haklarına saygı gösterilmesini
bekleme hakkı, ayrımcılığa maruz kalmama hakkı, beslenme hak-
kı, haberleşme ve iletişim kurma hakkı, din ve vicdan hürriyeti, izin
hakkı, ziyaretçi kabul hakkı vb. olarak ifade edebiliriz.
Hükümlü olduğu için cezaevinde bulunan kişiler, özgürlükleri kısıt-
lanmış olsa da haklara sahip oldukları gibi aynı zamanda yerine getir-
mek durumunda bulundukları yükümlülükleri de vardır. Gerek ulu-
sal gerekse uluslararası düzenlemelerle hükümlülerin yükümlülükleri
kabul edilmiştir. Bu yükümlülüklerden bazılarını, cezayı çekme, gü-
venlik ve iyileştirme programına uyma, sağlığın korunması kurallarına
uyma, bina ve eşyanın korunması vb. olarak ifade edebiliriz.
Hükümlülerin haklarına ve yükümlülüklerine ilişkin olarak yapılan
açıklamalar, tutukluluk hâliyle örtüşen nitelikte olanlar bakımından
tutuklular için de geçerlidir. Bu kapsamda tutukluların özellikle sa-
vunma hakkı, çalışma hakkı, ziyaretçi kabul hakkı izin hakkı, haber-
leşme hakkı önemle vurgulanmalıdır.

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
1 İnfazda yapıcı yöntemin en önemli ilkesi aşa-
ğıdakilerden hangisidir?
A. Yaşama hakkının korunması
B. İnsan onurunun korunması
C. Bedensel bütünlüğün korunması
D. Kişisel güvenliğin korunması
E. Özel hayatın gizliliğinin korunması
2 Hakkında mahkeme tarafından ceza hükmü
verilmiş, işlediği iddia olunan fiil nedeniyle yapılan
yargılamada suçluluğu sabit bulunmuş kişiye ne ad
verilir?
A. Hükümlü
B. Şüpheli
C. Sanık
D. Tutuklu
E. Tanık
3 Aşağıdakilerden hangisi hükümlünün hakla-
rından biri değildir?
A. Telefonlardan ücretsiz yararlanma hakkı
B. Özgür yaşama yeniden dönme hakkı
C. Din ve vicdan hürriyeti
D. Ayrımcılığa maruz kalmama hakkı
E. Ziyaretçi kabul hakkı
4 Hükümlüler, vekâletnamesi olmayan avukat-
la en çok kaç kez görüşebilir?
A. 1
B. 3
C. 4
D. 5
E. 6
5 Aşağıdakilerden hangisi hükümlünün haber-
leşme hakkı içinde yer almaz?
A. Süreli veya süresiz yayınlardan yararlanma hakkı
B. Mektup, faks ve telgraf gönderme ve alma hakkı
C. Oy hakkı
D. Dış dünya ile bağlantı kurma, ziyaretçi kabul
hakkı
E. Telefon ile görüşme hakkı
5
6 Aşağıdakilerden hangisi hükümlülere tanı-
nan izin haklarından biri değildir?
neler öğrendik?
A. Mazeret izni
B. Özel izin
C. İş arama izni
D. Kreş arama izni
E. Anne-babasının cenazesine katılabilmesi için
verilen izin
7 Kesin bir hüküm ile mahkûm olmamakla
birlikte özgürlüğü Ceza Muhakemesi Kanunu hü-
kümleri doğrultusunda, belli koşullarla, hâkim veya
mahkeme kararı ile kaldırılan kişiye ne ad verilir?
A. Hükümlü
B. Tutuklu
C. Mahkum
D. Şüpheli
E. Sanık
8 Hükümlülerin çalıştırılmalarına ilişkin infaz
hukukunda göz önünde bulundurulacak ilkelerle
ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A. Günlük normal çalışma süresini geçmemelidir.
B. Tehlikeli ve sağlığa zarar verici olmamalıdır.
C. Haftada en az bir gün dinlenme sağlanmalıdır.
D. Ücret verilmemelidir.
E. Islah ve sosyalleşme aracı olma amacı taşımalıdır.
9 Tehlikeli hâli bulunan hükümlüler aşağıdaki-
lerden hangisinde barındırılır?
A. Hücrede
B. Beş kişilik odalarda
C. Koğuşlarda
D. Üç kişilik odalarda
E. İki kişilik odalarda
10 Tutuklulara, kanunen öngörülen yakınları-
nın cenazesine katılmaları için verilen izin süresi
ne kadardır?
A. Yol süresi dışında iki güne kadar
B. Yol süresi dışında üç güne kadar
C. Yol süresi ile birlikte iki güne kadar
D. Yol süresi ile birlikte üç güne kadar
E. Yol süresi ile birlikte on iki güne kadar
147
 5
Hükümlü ve Tutuklunun Hak ve Yükümlülükleri

Yanıtınız yanlış ise “İnsanlık Dışı/Aşağılayıcı

1. B 6. D Yanıtınız yanlış ise “Hükümlünün İzin Hak-
Ceza, Keyfi Muamele ve İşkence Görmeme
kı” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
Hakkı” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
neler öğrendik yanıt anahtarı

Yanıtınız yanlış ise “Hükümlü ve Tutuklu

2. A Yanıtınız yanlış ise “Hükümlü ve Tutuklu Kav- 7. B
Kavramları” konusunu yeniden gözden ge-
ramları” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
çiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “Hükümlünün Telefon-

3. A 8. D Yanıtınız yanlış ise “Hükümlülerin Çalıştı-
dan Yararlanma Hakkı” konusunu yeniden
rılması” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
gözden geçiriniz.

4. B Yanıtınız yanlış ise “Savunma Hakkı” konu- 9. D Yanıtınız yanlış ise “Barınma Hakkı” konu-
sunu yeniden gözden geçiriniz. sunu yeniden gözden geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “Hükümlünün Haber-

5. C 10. A Yanıtınız yanlış ise “Tutuklunun İzin Hakkı”
leşme ve İletişim Kurma Hakkı” konusunu
konusunu yeniden gözden geçiriniz.
yeniden gözden geçiriniz.

148
 5
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

Araştır Yanıt
5 Anahtarı

Hükümlü ve tutuklu kavramları:

Hükümlü; hakkında mahkeme tarafından ceza hükmü verilmiş, işlediği iddia
olunan fiil nedeniyle yapılan yargılamada suçluluğu sabit bulunmuş ve bu
Araştır 1 nedenle hüküm giymiş kişiyi ifade eder.
Tutuklu; kesin bir hüküm ile mahkûm olmamakla birlikte özgürlüğü Ceza
Muhakemesi Kanunu hükümleri doğrultusunda, belli koşullarla, Hâkim veya
mahkeme kararı ile kaldırılan kişidir.

Hükümlülere tanınan haklar: Yaşama hakkı, insanlık dışı/aşağılayıcı ceza, key-

fi muamele ve işkence görmeme hakkı, cinsel istismara maruz kalmama hakkı,
özgür yaşama yeniden dönme hakkı, savunma hakkı, özel hayatına ve kişilik
haklarına saygı gösterilmesini bekleme hakkı, ayrımcılığa maruz kalmama
hakkı, barınma hakkı, beslenme hakkı, haberleşme ve iletişim kurma hakkı,
süreli veya süresiz yayınlardan yararlanma hakkı, radyo, televizyon yayınları
ile internet olanaklarından yararlanma hakkı, telefondan yararlanma hakkı,
mektup, faks ve telgraf gönderme ve alma hakkı, dışarıdan gönderilen hediye-
yi kabul etme hakkı, dış dünya ile bağlantı kurma, cinsel ilişki kurma hakkı,
Araştır 2 giyim yardımı alma hakkı, hijyen hakkı, kütüphaneden yararlanma hakkı,
kültür ve sanat etkinliklerine katılma hakkı, ifade özgürlüğü, alışveriş hakkı,
oy hakkı, muayene ve tedavi edilme hakkı, bilgilendirilme ve şikayet hakkı,
din ve vicdan hürriyeti, izin hakkı, ziyaretçi kabul hakkı.
Hükümlülerin yükümlülükleri:
Hükümlüler cezaevi düzeni, disiplini ve güvenliği bakımından kurallara
uyarak ceza sürelerini tamamlamak yükümlülüğündedirler. Bu kapsamda
hükümlülerin, cezayı çekme, güvenlik ve iyileştirme programına uyma, sağ-
lığın korunması kurallarına uyma, bina ve eşyanın korunması hususlarında
yükümlülükleri bulunduğu kanunen hüküm altına alınmıştır. Ayrıca kanun-
larda hükümlülerin uyması gereken özel yükümlülükler de gösterilmiştir.

Tutuklulara tanınan haklar ve yükümlülükler:

Hükümlülerin haklarına ve yükümlülüklerine ilişkin olarak yapılan açıklama-
Araştır 3 lar, tutukluluk haliyle örtüşen nitelikte olanlar bakımından tutuklular için de
geçerlidir. Bu kapsamda tutukluların özellikle savunma hakkı, çalışma hakkı,
ziyaretçi kabul hakkı izin hakkı, haberleşme hakkı önemle vurgulanmalıdır.

Kaynakça
Centel, N, Zafer, H, Çakmut, Ö (2017). Türk Ceza
Hukukuna Giriş.Beta Yayınevi, İstanbul.
Demirbaş, T (2015). İnfaz Hukuku. Seçkin Yayıncılık,
Ankara.
Özbek, V.Ö (2014), İnfaz Hukuku. Seçkin Yayıncılık,
Ankara.
Süslü, G (2016), Ceza İnfaz Kurumlarında
Hükümlülük. Seçkin Yayıncılık, , Ankara.
Tezcan, D, Erdem, M.R, Sancakdar, O, Önok, R. M
(2006), İnsan Hakları El Kitabı. Seçkin Yayıncılık,
Ankara.

149
 Bölüm 6
Ceza İnfaz Kurumlarında Güvenlik ve Disiplin

Ceza İnfaz Kurumlarında Güvenlik ve

öğrenme çıktıları

Arama Ceza İnfaz Kurumlarında Disiplin

1 2
1 İnfaz kurumlarında güvenliğin nasıl 2 İnfaz kurumlarında disiplinin sağlanması
sağlandığı ve kurumlarda aramaların nasıl ve disiplin cezaları ile disiplin tedbirlerinin
yapıldığı konularını açıklayabilme türlerini değerlendirebilme

Disiplin Soruşturmalarında Yetki ve Usul

3 Disiplin soruşturmalarının nasıl yapılacağı,

3 4
disiplin cezalarının nasıl infaz edileceği,
cezaların nasıl kaldırılacağı, disiplin
cezalarına itiraz ve şikâyetin nasıl
yapılacağını belirleyebilme
Hükümlülerin Ödüllendirilmesi
4 İnfaz kurumlarında hükümlülerin
ödüllendirilmesini açıklayabilme

Anahtar Sözcükler: • Disiplin Cezası • Disiplin Tedbiri • Disiplin Soruşturması • Arama • Ödüllendirme

150

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
GİRİŞ
İnfazla amaçlanan yararın elde edilebilmesi için
ceza infaz kurumlarında güvenliğin, düzen ve disip-
linin sağlanabilmesi gerekmektedir. Zira hükümlü-
nün ıslahının sağlanması, can güvenliği ve vücut
dokunulmazlığının korunması, ruhsal ve fiziksel
yönden korunabilmesi ancak disiplini ve güvenli-
ği sağlanmış olan bir infaz kurumunda mümkün
olabilecektir. Ceza infaz kurumlarında güvenliğin
ve disiplinin sağlanabilmesi adına özellikle firarın
ve ayaklanmaların önlenmesi, hükümlülerin bes-
lenmesi ve kuruma yasak eşyanın sokulmasının
önlenmesi gibi hususlar önem arz etmektedir. Bu
sebeple ceza infaz kurumlarındaki disiplin ve düze-
nin sağlanması adına Türk Ceza Kanunu’nda bazı
suç tipleri ihdas edilmiştir. Örneğin, TCK’nın 297.
maddesinde infaz kurumuna ve tutukevine yasak
eşya sokma eylemleri suç olarak düzenlenmiştir.
Yine TCK’nın 298. maddesine göre ceza infaz ku-
rumlarında veya tutukevinde bulunan hükümlü ve
tutukluların hak kullanımının veya beslenmesinin
engellenmesi eylemleri suç teşkil etmektedir. Bu sa-
yılan suç tipleri dışında ceza infaz kurumlarındaki
disiplin ve düzenin sağlanması amacıyla hükümlü
veya tutuklunun kaçması (TCK m. 292), kaçmaya
imkân sağlama (TCK m. 294), hükümlü veya tu-
tukluların ayaklanması (TCK m. 296) gibi eylem-
ler TCK’da suç olarak düzenlenmiştir.
dikkat
TCK’da yer alan hükümlü veya tutuklunun kaçması
(TCK m. 292), kaçmaya imkân sağlama (TCK m.
294), hükümlü veya tutukluların ayaklanması (TCK
m. 296), infaz kurumuna veya tutukevine yasak eşya
sokmak (TCK m. 297), hak kullanımını veya bes-
lenmeyi engellemek (TCK m. 297) suçları ceza infaz
kurumlarında ve tutukevlerinde disiplin ve düzenin
sağlanması amacıyla ihdas edilmiş suç tipleridir.
dikkat
TCK m. 297- İnfaz kurumuna veya tutukevine yasak
eşya sokmak
6
(1) İnfaz kurumuna veya tutukevine silah,
uyuşturucu veya uyarıcı madde veya elekt-
ronik haberleşme aracı sokan veya bulun-
duran kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis
cezası ile cezalandırılır. Bu suçun konusu-
nu oluşturan eşyanın, temin edilmesi veya
bulundurulması ayrı bir suç oluşturduğu
takdirde; fikrî içtima hükümlerine göre be-
lirlenecek ceza yarı oranında artırılır.
(2) Birinci fıkra kapsamı dışında kalan;
a) Firarı kolaylaştırıcı her türlü alet ve
malzemeyi,
b) Her türlü saldırı ve savunma araçları ile
yangın çıkarmaya yarayan malzemeyi,
c) Alkol içeren her türlü içeceği,
d) Kumar oynanmasına olanak sağlayan
eşya ve malzemeyi,
e) 188 inci maddede tanımlanan suçlar saklı
kalmak üzere, yeşil reçeteye tabi ilaçları,
f ) Kurum idaresince incelenmek üzere
alınanlar hariç, mahkemelerce yasak-
lanmış veya suç örgütlerini temsil eden
yayın, afiş, pankart, resim, sembol, işa-
ret, doküman ve benzeri malzemeler ile
örgütsel haberleşme araçlarını,
g) Yetkili makamlarca izin verilenler hariç,
ses ve görüntü almaya yarayan araçları,
ceza infaz kurumuna veya tutukevine sokan, bura-
larda bulunduran veya kullanan kişi bir yıldan üç
yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Ceza infaz kurumlarında disiplinin sağlanabilme-
si adına yalnızca TCK’da değil, CGTİHK’da da ay-
rıntılı düzenlemeler bulunmaktadır. Bu düzenleme-
lerin detayları aşağıda ayrıntılı olarak incelenecektir.
CEZA İNFAZ KURUMLARINDA
GÜVENLİK VE ARAMA
Ceza infaz kurumlarının iç güvenliği, Adalet
Bakanlığına bağlı infaz ve koruma görevlileri tara-
fından sağlanırken, dış güvenlikleri jandarma tara-
fından sağlanmaktadır. CGTİHK m. 33 hükmünde
iç güvenlik görevlilerinin gerekli hâllerde dış güven-
lik görevlileri ile iş birliği yapabileceği belirtilmiştir.
Açık kurumlar ile çocuk eğitimevlerindeki idare ile
infaz ve koruma görevlileri; firarların önlenmesi, asa-
yiş ve disiplinin sağlanması için gözetim ve denetim-
le yükümlüdürler (CGTİHK m. 33/2). Hükümlü-
151
6
ler kanunda sayılan hâller dışında diğer odalardaki
hükümlülerle ve kurum görevlileri ile temasta bulu-
namazlar. Bu sebeple kapalı ceza infaz kurumlarında
kural olarak oda ve koridor kapıları kapalı tutulur
(CGTİHK m. 34/1). Kapılar ancak aşağıda belirti-
len hallerde açılır (CGTİHK m. 34/1);
a) Kurum hekimine, revir, hamam ve berbere
gitme, başka odaya nakil
b) Hastane ve duruşmaya gönderme ve başka
kuruma nakil
c) Tahliye, ziyaret, arama, sayım, denetim, eği-
tim, öğretim, spor ve iyileştirme çalışmaları,
kurumda çalıştırma.
d) Kurullara çağrılma
e) Ölüm, deprem veya yangın gibi olağanüstü
hâller
f ) Cezaevi idaresince gerekli görülen hâller
Ceza İnfaz Kurumlarında Güvenlik
Tatbikatı ve Sayım
İnfaz kurumunun en üst amiri, Cumhuriyet
başsavcısına bilgi vermek suretiyle, kurumun fizik-
sel özelliklerini göz önünde bulundurarak, yılda en
az iki kez olmak üzere, uygun gördüğü zamanlarda
isyan, firar, yangın ve benzeri olağanüstü olaylara
karşı tatbikat yaptırır ( Ceza İnfaz Kurumlarının
Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı
Hakkındaki Yönetmeliği m. 34/5).
Kurumda sayımlar, Yönetmeliğin 10. madde-
sinde belirtilen görevliler tarafından, dörtlü vardiya
hizmetinin uygulandığı kurumlarda sabah, akşam
ve gece olmak üzere günde üç kez, diğer vardiya
hizmetlerinin uygulandığı kurumlarda ise her var-
diya değişiminde yapılır. (Ceza İnfaz Kurumları-
nın Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin
İnfazı Hakkındaki Yönetmeliği m. 34/6). Kurum
idaresi tarafından gerek görülmesi hâlinde her za-
man sayım yapılabilmesi mümkündür. (Ceza İnfaz
Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Ted-
birlerinin İnfazı Hakkındaki Yönetmeliği m. 34/7).
Olağanüstü hâllerin söz konusu olduğu durumlar-
da, kurum en üst amirinin talebi, Cumhuriyet baş-
savcısının oluru ile dış güvenlik görevlilerinin sa-
yıma katılabilmeleri mümkündür. Sayımlar, yatma
planları da göz önünde bulundurularak odalarda
yapılır (Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza
ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkındaki Yö-
netmeliği m. 34/8). CGTİHK’ya göre sayım yapıl-
152
Ceza İnfaz Kurumlarında Güvenlik ve Disiplin
masına karşı çıkmak, sayımlara şiddet kullanarak
engel olmak gibi eylemler çeşitli disiplin yaptırım-
larını gerektirmektedir.
Ceza İnfaz Kurumlarında Arama
İnfaz kurumlarında güvenlik ve düzenin sağlan-
ması adına hükümlülerin odalarının veya üstleri-
nin aranması mümkündür. Söz konusu aramaların
amacı kurumlarda güvenlik ve disiplinin sağlanma-
sı olduğundan herhangi bir suç şüphesi olmasına
gerek yoktur. İnfaz kurumlarında hükümlülerin
odalarında veya eklentilerinde ya da üst veya eşya-
larında arama yapılabileceği gibi bazı hâllerde çıp-
lak arama da yapılabilmesi mümkündür.
Oda ve Eklentileri ile Üst ve Eşyada
Arama
İnfaz kurumlarında, oda veya eklentilerinde ya
da hükümlülerin üst ve eşyalarında habersiz ola-
rak her zaman arama yapılabilmesi mümkündür
(CGTİHK m. 36/1). İnfaz kurumu idaresi uygun
gördüğü zamanda arama yapma hususunda takdir
yetkisine sahip olmakla birlikte, ayda bir kez arama
yapılması zorunludur (CGTİHK m. 36/1). Arama-
lar, gerektiğinde dış güvenlik görevlileri veya kolluk
kuvvetleriyle veya diğer kamu görevlilerince ortakla-
şa gerçekleştirilebilir (CGTİHK m. 36/2). Oda veya
eklentilerinde yapılacak aramalarda bir hükümlü
hazır bulundurulur (Ceza İnfaz Kurumlarının Yöne-
timi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hak-
kındaki Yönetmeliği m. 34/1). Belirtmek gerekir ki
söz konusu aramalar yapılırken insan onurunu ze-
deleyici davranışlardan kaçınılmalıdır. Zira aramalar
esnasında insan onuruna saygı esastır (Ceza İnfaz
Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Ted-
birlerinin İnfazı Hakkındaki Yönetmeliği m. 34/9).
dikkat
CGTİHK m. 35 hükmüne göre “Kapalı ceza infaz
kurumlarında bulunan hükümlülerin oda ve eklenti-
lerinde bulundurabilecekleri veya bulunduramayacak-
ları kişisel eşya, gıda, tıbbi malzeme ve diğer ihtiyaç
maddeleri yönetmelikle düzenlenmiştir.” “Ceza İnfaz
Kurumlarında Bulundurulabilecek Eşya ve Madde-
ler Hakkında Yönetmelik (RG: 17.06.2005 - 25848)
“ hükümleri için ayrıca bkz. www.mevzuat.gov.tr.

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
Çıplak Arama
Çıplak aramaya ilişkin CGTİHK’da herhangi
bir düzenlemeye yer verilmemiştir. Ancak Ceza
İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Gü-
venlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkındaki Yönet-
meliğin 34. maddesinde çıplak aramaya ilişkin
hükümler düzenlenmiştir. Yönetmeliğin 34/2.
maddesine göre hükümlünün üzerinde, kuruma
sokulması veya bulundurulması yasak madde
veya eşya bulunduğuna dair makul ve ciddi ema-
relerin varlığı ve kurum en üst amirinin gerekli
görmesi hâlinde, çıplak olarak veya beden çu-
kurlarında, aşağıda belirtilen usullere göre arama
yapılabilecektir;
a) Çıplak arama, hükümlünün utanma duy-
gusunu ihlal etmeyecek şekilde ve kimsenin
görmemesini sağlayacak tedbirler alınarak
gerçekleştirilir,
b) Arama sırasında önce bedenin üst kısmın-
daki giysiler çıkarttırılır, bedenin alt kıs-
mındaki giysiler üst kısmındaki giysiler
giyildikten sonra çıkarttırılır. Bu giysiler de
mutlaka aranır,
c) Çıplak arama sırasında bedene dokunul-
maması için gerekli özen gösterilir. Aranan
kişinin beden çukurlarında bir şeyin bu-
lunduğuna dair makul ve ciddi emarelerin
bulunması hâlinde öncelikle, hükümlüden
madde veya eşyanın kendisi tarafından çı-
kartılması istenir, aksi hâlde bunun zor kul-
lanılarak gerçekleştirileceği bildirilir. Beden
çukurlarındaki arama, cezaevi tabibi tara-
fından yerine getirilir,
d) Çıplak olarak arama, mümkün olan en kısa
süre içinde bitirilir.
Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve
Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkındaki Yönet-
meliğe göre beden ve üst aramaları aynı cinsten
görevliler tarafından yerine getirilecektir (Ceza
İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güven-
lik Tedbirlerinin İnfazı Hakkındaki Yönetmeliği
m. 34/3). Ayrıca aramalarda insan onuruyla bağ-
daşmayan uygulamalardan kaçınılması gerekmek-
tedir (Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza
ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkındaki Yö-
netmeliği m. 34/9)
6
Yönetmelik hükümlerine göre hükümlünün
çıplak aramasının yapılabilmesi iki koşula bağlan-
mıştır. Bunlar;
- Hükümlünün üzerinde, kuruma sokulma-
sı veya bulundurulması yasak madde veya
eşya bulunduğuna dair makul ve ciddi ema-
relerin varlığı,
- Kurum en üst amirinin gerekli görmesi şek-
linde belirtilebilir.
Belirtmek gerekir ki hükümlülerin ceza infaz
kurumlarına mutad olarak girişlerinde çıplak ara-
ma yapılması hukuka uygun değildir. Çıplak ara-
ma yapılabilmesi için hükümlünün üzerinde yasak
eşya bulunduğuna dair makul ve ciddi emarelerin
olması gerekir. Makul ve ciddi emareler bulunma-
dan yapılan çıplak arama AİHS m. 3 (Hiç kimse
işkenceye veya insanlık dışı ya da aşağılayıcı mua-
mele veya cezaya tabi tutulamaz) hükmüne aykırı-
lık teşkil edecektir.
Çıplak aramayı, CGTİHK m. 86/3’te düzenle-
nen elle aramadan ayırt etmek gerekir. CGTİHK
m. 86/3 hükmüne göre “kurum görevlileri ve dış
güvenlik görevlileri dahil olmak üzere, sıfat ve gö-
revi ne olursa olsun, ceza infaz kurumlarına giren-
ler duyarlı kapıdan geçmek zorundadır. Bu kişile-
rin üstleri metal dedektörle aranır; eşyaları x-ray
cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden
geçirilir, ayrıca şüphe hâlinde elle aranır. Bu ci-
hazların bulunmadığı yerlerde arama ve kontrol
elle yapılır.” Söz konusu düzenlemede yer alan elle
arama hükmü, çıplak aramadan farklıdır. Önce-
likle çıplak arama ancak hükümlüler ve tutuklular
hakkında, kuruma girişlerinde üzerlerinde yasak
eşya bulundurduklarına dair makul ve ciddi ema-
reler bulunması durumunda yapılabilecekken;
CGTİHK m. 86/3’de yer alan elle arama, kurum
görevlileri ve dış güvenlik görevlileri dahil olmak
üzere, sıfat ve görevi ne olursa olsun, ceza infaz
kurumlarına giren kişiler bakımından uygulana-
bilecektir. Yine çıplak aramadan farklı olarak, elle
aramada kişi giyinikken, üzerinin ve kıyafetleri-
nin aranması söz konusudur.
153
6
Ceza İnfaz Kurumlarında Güvenlik ve Disiplin

Burada son olarak belirtmek gerekir ki çıp-

dikkat
Milletvekilleri, mülki amirler, hâkim, Cumhuriyet
savcıları ve bu sınıftan sayılanlar, avukatlar, noter-
ler, ceza infaz kurumları ve tutukevleri kontrolör-
leri, izleme kurulu başkan ve üyeleri, uluslararası
sözleşmelerle yetkileri tanınmış kişi ve kuruluşların
temsilcileri, ceza infaz kurumu ve tutukevi koruma
birlik komutanı ile kurum müdürünün üstleri ağır
cezayı gerektiren suçüstü hâlleri dışında elle arana-
maz. Duyarlı kapı cihazının ikazının sürmesi hâlinde
bu kişiler ancak, elle aramayı kabul ettikleri takdirde
kuruma girebilirler (CGTİHK m.86/3). Ceza infaz
kurumlarına giren avukatlarca savunmaya ilişkin
olduğu yazılı olarak beyan edilen belge ve dosyalar
incelemeye tâbi tutulmaz (CGTİHK m.86/4).
lak aramaya ilişkin hükümlere kanunda yer ve-
rilmeden, söz konusu düzenlemenin Ceza İnfaz
Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik
Tedbirlerinin İnfazı Hakkındaki Yönetmeliğin-
de yer alması doğru olmamıştır. Anayasa’nın
13. maddesine göre temel hak ve hürriyetler
ancak kanunla sınırlandırılabilecektir. Bu se-
beple Anayasa’nın 17. maddesinde yer alan kişi
dokunulmazlığı hükmüne müdahale niteliğinde
olan çıplak aramanın kanun yerine yönetmelikte
düzenlenmesi Anayasa’ya aykırılık teşkil etmek-
tedir. Esasen yapılması gereken çıplak aramaya
ilişkin düzenlemelere kanunda yer verilmesidir.

Öğrenme Çıktısı
1 İnfaz kurumlarında güvenliğin nasıl sağlandığı ve kurumlarda aramaların nasıl yapıldığı
konularını açıklayabilme

Araştır 1 İlişkilendir Anlat/Paylaş

İnfaz kurumlarında yapılan Ceza infaz kurumlarındaki Ceza infaz kurumlarının

elle arama ile çıplak arama güvenlik kaça ayrılır ve nasıl kapılarının hangi hallerde
arasındaki farkları belirtin. sağlanır? açılacağını anlatın.

CEZA İNFAZ KURUMLARINDA DİSİPLİN

İnfaz kurumlarında disiplinin sağlanması amacıyla hükümlülerin yaşayışları belli kurallara bağlan-
mıştır. Hükümlüler infaz kurumunda düzenli bir yaşamın sürdürülebilmesi, güvenliğin ve disiplinin
sağlanabilmesi adına kanun, yönetmelikler ve idarenin uyulmasını emrettiği veya gerekli kıldığı davra-
nışları yerine getirmekle mükelleftirler. Aksi takdirde hükümlüler hakkında eylemin niteliğine ve ağırlık
derecesine göre disiplin cezaları uygulanabilecektir (CGTİHK m. 37/1). Kanun’a 14.04.2020 tarih
ve 7242 sayılı Kanun ile eklenen hükme göre „hükümlünün duruşma, sağlık, eğitim ve çalışma gibi
nedenlerle geçici olarak kurum dışında bulunduğu yerler de bu fıkranın uygulanması bakımından kurum
olarak kabul edilecektir.“ (CGTİHK m. 37/1-2. cümle). Disiplin cezası gerektiren eylemlerin ayrıca suç
teşkil etmeleri, disiplin soruşturması yapılmasını ve disiplin yaptırımı uygulanmasını etkilemeyecektir
(CGTİHK m. 37/2).
Hükümlüler hakkında uygulanacak olan disiplin yaptırımları ayrımsız ve otomatik olarak uygulanma-
malıdır. Disiplin yaptırımları uygulanırken kurum yöneticileri takdir yetkilerini kullanmalı ve her durum-
da insan onurunu göz önünde bulundurmalıdırlar. Zira infaz kurumlarında disiplinin sağlanması yalnızca
hükümlüler üzerinde sahip olunan otoritenin kullanılması ile değil hükümlülerle iyi ve insancıl ilişkiler
kurmakla mümkün olabilecektir.

154

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
dikkat
Hükümlülere uygulanabilecek olan disiplin cezaları
ve tedbirleri, CHTİHK m. 116 hükmü gereğince,
tutukluluk hâliyle uzlaşır nitelikte olmak kaydıyla
tutuklular hakkında da uygulanabilecektir.
Disiplin Cezaları ve Tedbirleri
Disiplin cezaları uygulanacağı kişiye göre deği-
şiklik göstermektedir. Söz konusu durum aşağıda
ayrıntılı olarak açıklanmaktadır.
Yetişkin Hükümlüler Hakkında
Uygulanabilecek Disiplin Cezaları
Çocuk hükümlüler dışındaki hükümlüler hak-
kında uygulanabilecek disiplin cezaları ağırlık
derecelerine göre CGTİHK m. 38’de şu şekilde
sıralanmıştır;
a) Kınama
b) Bazı etkinliklere katılmaktan alıkoyma
c) Ücret karşılığı çalışılan işten yoksun bırakma
d) Haberleşme veya iletişim araçlarından yok-
sun bırakma veya kısıtlama
e) Ziyaretçi kabulünden yoksun bırakma
f ) Hücreye koyma m) Kurumda gereksiz gürültü yapmak
Kanunda toplu, bedensel, zalimane, insanlık dışı
veya küçültücü cezaların disiplin cezası olarak uygu-
lanamayacağı belirtilmiştir (CGTİHK m. 38/2).
Belirtilen disiplin cezalarının hangi durum ve ko-
şullarda uygulanacağı aşağıda kısaca açıklanacaktır.
dikkat
CGTİHK m. 48/1’de yer alan “ 37 ila 46. madde-
lerde yer alan eylemlerin tanımına uymayan ve ka-
nunda tanımları yapılmamış olan eylemler, nitelik
ve ağırlıkları bakımından bunlara benzediklerinde,
aynı maddelerdeki disiplin cezaları ile karşılanırlar.”
hükmü 3.10.2013 tarih E: 2013/28, K: 2013/106
sayılı karar ile Anayasa Mahkemesi tarafından iptal
edilmiştir. Anayasa Mahkemesi iptal kararında di-
siplin cezalarındaki bu belirsizliğin hukuk güvenliği
ilkesiyle bağdaşmayacağına işaret etmiştir.
6
Kınama
Kınama cezası CGTİHK m. 39/1’de “hükümlü-
ye eyleminin kötü niteliğinin ve uygunsuzluğunun
açıklanması ve tekrarı durumunda doğuracağı so-
nuçlara dikkatinin çekilmesidir” şeklinde tanımlan-
mıştır. Kınama cezasını gerektiren eylemler şunlardır;
a) Mektuplarda tehdit, hakaret ve sövme gibi
çirkin ifadeler kullanmak
b) Hükümlü ve tutuklulara karşı edep ve neza-
kete aykırı şekilde konuşmak veya davranış-
larda bulunmak
c) İdareden habersiz mektup göndermek
d) Görevlilere hediye vermek veya buna kal-
kışmak
e) Görevlilere herhangi bir taahhütte bulunmak
f ) İdarece belirtilen miktardan fazla para bu-
lundurmak
g) Hükümlü kimliğini yanında bulundurmamak
h) Yatma planına uymamak
ı) Ceza infaz kurumlarının duvarlarına yazı
yazmak, resim yapmak veya afiş yapıştırmak
j) İdarece verilen eşya ve benzeri şeyleri kötü
kullanmak
k) Kişisel temizliğe veya çevre temizliğine dik-
kat etmemek
l) İdarece alınan sağlık önlemlerine uymamak
Bazı Etkinliklere Katılmaktan Alıkoyma
Bazı etkinliklere katılmaktan alıkoyma cezası,
CGTİHK m. 40/1’de, “hükümlünün bir aydan üç
aya kadar süreyle kurumun kültürel ve spor etkin-
liklerine katılmaktan yoksun bırakılması” şeklinde
tanımlanmıştır. Bazı etkinliklere katılmaktan alı-
koyma cezasının verilebileceği hâller şu şekildedir;
a) İdarenin izni olmaksızın yasak yerlere girmek
b) Eğitim yerini terk etmek
c) Eğitimi savsaklamak
d) Olumsuz davranışa yönelik gruplaşmaya
neden olmak veya bu amaca yönelik gruba
katılmak
e) Kurum görevlilerine karşı uygunsuz söz sarf
etmek veya davranışta bulunmak
f) Çıkar sağlamak amacıyla hükümlülere veya
kurum görevlilerine eşya vermek veya satmak
g) Açlık grevi yapmak
155
6
Ücret Karşılığı Çalışılan İşten Yoksun
Bırakma
Ücret karşılığı çalışılan işten yoksun bırakma
cezası, CGTİHK m. 41’de “hükümlünün kurum
yönetiminde ücret karşılığı çalıştığı işten bir aydan
üç aya kadar yoksun bırakılması” şeklinde tanımlan-
mıştır. Ücret karşılığı çalışılan işten yoksun bırak-
ma cezasını gerektiren eylemler şunlardır:
a) İş elbisesini giymemek
b) İş yerini izinsiz terk etmek
c) İş yerindeki çalışma yönergelerine uyma-
mak
d) İşte gerekli özeni göstermemek veya işin ge-
reği olan özeni göstermemek
e) Başkalarının ciddiyetle çalışmalarını engel-
lemek
f ) İşte kullanılan aletleri ve gereçleri kasten
bozmak
g) İş yerini veya çalışanları dikkatsiz ve tedbir-
siz davranışlarıyla tehlikeye düşürmek veya
bunlara ağır zarar vermek
h) İşi kasten kötü yapmak veya gerektiği hâlde
çalışmamak
Haberleşme veya İletişim Araçlarından
Yoksun Bırakma veya Kısıtlama
Haberleşme veya iletişim araçlarından yok-
sun bırakma veya kısıtlama cezası, CGTİHK m.
42/1’de “hükümlünün bir aydan üç aya kadar mek-
tup, faks ve telgraf almak ve yollamaktan, televiz-
yon izlemekten, radyo dinlemekten, telefon etmek-
ten ve diğer iletişim araçlarından yararlanmaktan
tamamen veya kısmen yoksun bırakılması” şeklin-
de tanımlanmıştır. Haberleşme veya iletişim araç-
larından yoksun bırakma veya kısıtlama cezasını
gerektiren hâller kanunda şu şekilde sıralanmıştır;
a) Protesto amacıyla idarece verilen yemeği
topluca almama eylemine katılmak
b) Kurum işyurdu yönetim kurulunca uygun
görülen işte çalışmamak
c) Herhangi bir şeyi protesto amacıyla veya
idareye karşı toplu olarak sessiz direnişte
bulunmak
d) Odalarda, eklentilerinde ve diğer alanlarda
ilaç ve gıda maddesi stoku yapmak
e) Gereksiz olarak marş söylemek veya slogan
atmak
156
Ceza İnfaz Kurumlarında Güvenlik ve Disiplin
f ) Kurum idaresine bildirilen telefon numara-
sı aracılığıyla ya da teknik müdahale ile baş-
ka bir hatta yönlendirme yapmak suretiyle
görüşme hakkı olmayan kişilerle görüşmek
Hükümlüye gelen mektup, faks ve telgraflar, di-
siplin cezasının infazından sonra kendisine verilir.
Aynı türden olsa bile sonraki disiplin cezasının in-
fazına bu işlem yapılmadan başlanamaz (CGTİHK
m. 42/3).
Hükümlü ile avukatı arasındaki ilişkilerde ve
anne, baba, eş, çocuk ve kardeşlerin ölüm veya ağır
hastalıkları ile doğal afet hâllerinde yapılması gere-
ken haberleşmelerde bu madde hükümleri uygula-
namaz (CGTİHK m. 42/4).
Ziyaretçi Kabulünden Yoksun Bırakma
Ziyaretçi kabulünden yoksun bırakma cezası
CGTİHK m. 43/1’de „hükümlünün bir aydan üç
aya kadar ziyaretçi görüşüne çıkarılmaması“ şeklin-
de tanımlanmıştır. Ziyaretçi kabulünden yoksun
bırakma cezasını gerektiren eylemler şunlardır;
a) Sayım yapılmasına karşı çıkmak
b) Aramaya karşı çıkmak
c) Sevke, nakle veya bunlarla ilgili olarak alı-
nacak tedbirlere karşı çıkmak
d) Kurumda korku, kaygı veya panik yaratabi-
lecek biçimde söz söylemek veya davranışta
bulunmak
e) Hükümlülerin haberleşmelerini, ziyaretçi-
leriyle görüşmelerini, iyileştirme ve eğitim
programları çerçevesinde eğitim ve spor,
meslek kazandırma ve işyurdu çalışmaları ile
diğer sosyal ve kültürel faaliyetlere katılma-
larını, kurum hekimince muayene ve tedavi
edilmelerini, avukat tayin etmelerini, mah-
kemelere veya Cumhuriyet Başsavcılıklarına
gitmelerini, kurum görevlileri ile görüşmele-
rini, salıverilenlerin kurum dışına çıkmala-
rını her ne suretle olursa olsun engellemek,
hükümlü ve tutukluları bu fiillere teşvik
etmek, bu yolda talimat vermek, mevzuatın
hükümlü ve tutuklulara tanıdığı sair her tür-
lü görüşme ve temas olanaklarını engellemek
f ) Kumar ve benzeri oyunlar oynamak veya
oynatmak
g) Ceza infaz kurumu idaresince verilen kı-
yafetleri giymemek veya verilen kıyafetlere
kasten zarar vermek

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
Resmî ve yetkili merciler ile avukatlar ve yasal
temsilcilerle görüşmelerde bu madde hükümlerinin
uygulanmayacağı belirtilmiştir (CGTİHK m. 43/3)
Belirtmek gerekir ki Avrupa Cezaevi
Kuralları’nın 60/4. maddesine göre, verilen disip-
lin cezası, hükümlünün ailesiyle olan bağlantısının
tamamen yasaklanması şeklinde olmamalıdır.
dikkat
AİHM, vermiş olduğu bir kararında hükümlü hak-
kında uzun süreli olarak ziyaretçi kabulünden yok-
sun bırakma disiplin cezasının uygulanmasını söz-
leşmeye aykırı bulmuştur (GÜLMEZ/TÜRKİYE
Kararı, 20.05.2008).
Hücreye Koyma
Hücreye koyma cezası CGTİHK m. 44/1’de
„hükümlünün eylemlerinin nitelik ve ağırlığına
göre, bir günden yirmi güne kadar, açık havaya çık-
ma hakkı saklı kalmak üzere, geceli ve gündüzlü bir
hücrede tek başına tutulması ve her türlü temas-
tan yoksun bırakılması“ şeklinde tanımlanmıştır.
CGTİHK hükümlerine göre (CGTİHK m.44/2-
3), hücreye koyma cezası, eylemin ağırlığına göre
bir günden on güne ve on bir günden yirmi güne
olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
Bir günden on güne kadar hücreye koyma ce-
zasını gerektiren eylemler şunlardır:
a) Kurum tesislerine, araç ve gereçlerine zarar
vermek
b) Tünel kazmaya teşebbüs etmek
c) Firara teşebbüs etmek
d) Hükümlü ve tutukluları idareye karşı kış-
kırtmak veya isyana kalkışmak
e) Hükümlü ve tutukluları daha az cezayı ge-
rektiren şekilde kasten yaralamak
f ) Hükümlü ve tutuklular üzerinde baskı ku-
rarak çıkar sağlamak, özel işleriyle başka
işlerde kullanmak, bunlara kalkışmak veya
bu amaçları gerçekleştirmek için oluşturu-
lan gruplara katılmak veya bunlarla daya-
nışma içinde olmak
g) Üçüncü fıkranın (g) bendinde belirtilenler
dışında kalıp da Kanun’a uygun olarak ya-
saklanmış bulunan her türlü eşya, araç, ge-
6
reç veya malzemeyi ceza infaz kurumlarına
sokmak, bulundurmak, kullanmak
h) Sayım ve aramalar ile 43 üncü maddenin (e)
bendinde belirtilen faaliyetlere şiddet kulla-
narak engel olmak veya buna kalkışmak
ı) Kurum görevlileri ile dış güvenlik görevlileri-
ne rüşvet teklif etmek veya vermeye kalkışmak
j) Kurum görevlilerine hakaret veya tehditte
bulunmak
k) Kuruma, kurum görevlilerine veya hüküm-
lü ve tutuklulara ait şeyleri çalmak veya
bunlara kasten zarar vermek
l) İzin süresini özürsüz olarak en fazla iki gün
geçirmek
m) Hükümlü ve tutukluların beslenmelerini en-
gellemek, açlık grevine ve ölüm orucuna teş-
vik veya ikna etmek, bu yolda talimat vermek
n) Kuruma alkol sokmak, kurumda alkol bu-
lundurmak veya kullanmak
Onbir günden yirmi güne kadar hücreye
koyma cezasını gerektiren eylemler şunlardır:
a) İsyan çıkartmak
b) Kuruma ağır zarar vermek
c) Kasten yangın çıkarmak
d) Adam öldürmek veya öldürmeye kalkışmak
e) Hükümlü ve tutukluları kasten veya netice-
si sebebiyle ağırlaşmış yaralama ile görevli-
leri her türlü kasten yaralamak
f ) Cinsel saldırıda veya çocuklara karşı cinsel
istismarda bulunmak, bu suçlara kalkışmak
veya cinsel tacizde bulunmak
g) Her türlü ateşli silah, mermi, patlayıcı mad-
de, kesici, delici, yaralayıcı, bereleyici alet,
yakıcı, aşındırıcı, boğucu, bayıltıcı, kör edi-
ci gaz ve ecza, her türlü zehir ve uyuşturucu
ilaç ve madde, cep telefonu, telsiz ve sair
elektronik haberleşme aracını kuruma sok-
mak, bulundurmak, kullanmak
h) Görevlileri veya hükümlü ve tutukluları re-
hin almak
ı) Firar etmek veya tünel kazmak
j) Hükümlü ve tutuklular üzerinde baskı ku-
rarak çıkar sağlamak, özel işleriyle başka
işlerde kullanmak, bunlara kalkışmak veya
bu amaçları gerçekleştirmek için nüfuz kul-
lanarak grup oluşturmak
157
6
k) Suç örgütlerine ait her türlü yayın, bez afiş,
pankart, resim, sembol, işaret ve benzeri eş-
yayı kurumların herhangi bir yerine asmak
veya teşhir etmek
l) Suç örgütlerinin eğitim ve propaganda faa-
liyetlerini yapmak veya yaptırmak
m) Kurum görevlileri ile dış güvenlik görevlile-
rine rüşvet vermek
Hükümlünün koyulacağı hücrenin yaşamsal
gereksinimleri karşılayacak şekilde düzenlenmesi
gerekmektedir (CGTİHK m. 44/4). Ayrıca be-
lirtmek gerekir ki hücreye konulan hükümlünün,
resmî ve yetkili merciler ve avukat ile görüşmesine
engel olunamayacaktır (CGTİHK m. 44/5).
dikkat
BM Mahpusların Islahı İçin Asgari Standart Kuralları
m. 31 hükmüne göre, disiplin suçları bakımından be-
densel ceza, karanlık bir hücreye konulma ve her türlü
zalimane, insanlıkdışı ve onur kırıcı ceza verilmesi ta-
mamıyla yasaktır. Yine BM Asgari Standart Kuralları
m. 32’ye göre, hükümlünün hücreye konulabilmesi
için bir sağlık görevlisi tarafından muayene edilmesi
ve sağlık görevlisi tarafından yazılı olarak hükümlü-
nün fiziksel durumunun hücreye koyulmaya müsait
olduğunun belirtilmesi gerekmektedir. (Benzer bir
düzenlemeye CGTİHK m. 48/3-c hükmünde yer
verilmiştir.) Hükümlerden de anlaşılacağı üzere, BM
Asgari Standart Kuralları, hücre cezasını tamamen
yasaklamamış, fakat belli şartlara bağlamıştır.
internet
BM Asgari Standart Kuralları için bkz.
https://www.ombudsman.gov.tr/contents/
files/876b6--Mahpuslarin-Islahi-Icin-Asgari-
Standart-Kurallar.pdf
Çocuk Hükümlüler Hakkında
Uygulanabilecek Disiplin Tedbirleri ve
Cezaları
Kanun, çocuk hükümlüler hakkında uygulanabi-
lecek olan disiplin yaptırımlarını, disiplin tedbirleri ve
disiplin cezaları olarak ikiye ayırarak düzenlemiştir.
158
Ceza İnfaz Kurumlarında Güvenlik ve Disiplin
Çocuk Hükümlüler Hakkında
Uygulanabilecek Disiplin Tedbirleri
Kanun koyucu yetişkinlerden farklı olarak çocuk
hükümlüler bakımından kanunda yalnızca disiplin
cezalarına değil aynı zamanda disiplin tedbirlerine de
yer vermiştir. Disiplin tedbirleri, disiplin cezalarına
nazaran daha hafif nitelikteki yaptırımlardır. Çocuk
hükümlüler hakkında uygulanabilecek disiplin ted-
birleri çocuğun disiplin cezası gerektiren eyleminin ger-
çekleşme riskinin bulunması hâlinde bu riski ortadan
kaldırmak veya soruşturma sürerken giderilmesi güç ve
imkânsız zararların doğmasını önlemek amacıyla uy-
gulanan ve ceza niteliği taşımayan koruma ve önleme
amaçlı tedbirler“ şeklinde tanımlanmıştır (CGTİHK
m.45/1). Çocuklar hakkında uygulanabilecek disip-
lin tedbirleri şunlardır (CGTİHK m. 45/2);
a) Teşvik esaslı ayrıcalıkları ertelemek
b) Kaldığı odayı ve yatakhaneyi değiştirmek
c) Bulunduğu kurumun başka bir kısmına
nakletmek
d) Meslek eğitiminin bütünlüğünü ve sürek-
liliğini bozmayacak şekilde çalıştığı işyerini
veya atölyeyi değiştirmek
e) Belli yerlere girmesini yasaklamak
f ) Bazı eşyaları bulundurmasını veya kullan-
masını yasaklamak
Çocuk hükümlü hakkında disiplin tedbirlerin-
den birinin uygulanması, hükümlü hakkında “iyi
hallilik” kararı verilmesine engel teşkil etmez. Di-
siplin tedbirlerinin birden fazlası bir arada uygula-
nabileceği gibi, disiplin tedbiri ile disiplin cezasının
birlikte uygulanabilmesi de mümkündür.
Çocuk Hükümlüler Hakkında
Uygulanabilecek Disiplin Cezaları
Çocuk hükümlüler hakkında uygulanabile-
cek disiplin cezaları CGTİHK m. 46’da şu şekil-
de sayılmıştır;
- Uyarma
- Kınama
- Onarma, tazmin etme ve eski hâle getirme
- Harcamalarına sınır koyma
- Bazı etkinliklere katılmaktan alıkoyma
- Teşvik esaslı ayrıcalıkları geri alma
- İznin ertelenmesi veya ziyaretlerin kapalı
şekilde yaptırılması

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
- Kapalı ceza infaz kurumuna iade ve
- Odaya kapatma cezası
a) Uyarma
Uyarma Kanun’da “çocuğa eyleminin niteli-
ğinin kötü ve uygunsuz olduğunun açıklanma-
sı ve tekrarı durumunda doğuracağı sonuçlara
dikkatinin çekilmesi” şeklinde tanımlanmıştır
(CGTİHK m. 46/1). Uyarma cezasını gerektiren
eylemler şunlardır:
a) Yatakhane, atölye, etüt salonu, kütüphane
ve buna benzer yerlerde sigara içmek
b) Aynı alanı veya etkinliği paylaştığı arkadaş-
larının rahatsız olmasına neden olacak bi-
çimde gürültü yapmak veya davranışlarda
bulunmak
c) Yattığı odayı ve yatma yerlerini izinsiz de-
ğiştirmek
d) Yatma ve kalkma zamanına uymamak
e) Sayımı geciktirmek veya geç çıkmak
f ) İzin alması gereken durumlarda diğer oda-
lara izinsiz gitmek
g) Yemek yeri varken odalarda yemek yemek,
yiyecek bulundurmak
h) Kurum görevlilerine, kurumu ziyaret eden
kişilere, kurum dışında katıldığı faaliyetle-
rin görevlilerine ve arkadaşlarına kaba veya
saygısız davranmak
ı) Kişisel durumu, adresi ve buna benzer ko-
nularda kurum görevlilerini yanlış bilgilen-
dirmek, yalan söylemek
j) Kılık ve kıyafetine, kişisel temizliğine dik-
kat etmemek
k) Katıldığı etkinlikler ve derslerle ilgili olarak
bulundurması gereken araç ve gereçleri ya-
nında bulundurmamak
l) Kurum içinde katılması gereken faaliyetlere
katılmamak, geç katılmak veya katıldıktan
sonra izinsiz ayrılmak
m) Siyasi partilere, bu partilere bağlı yan ku-
ruluşlara ait amblem, rozet, yazı, slogan,
bildiri, ilân, broşür ve buna benzer eşyaları
bulundurmak, asmak, teşhir etmek ya da
üzerinde taşımak
6
b) Kınama
Kınama çocuğun, daha önce uyarı cezası veril-
mesine sebep olan davranışı ikinci kez tekrarlaması
hâlinde, davranışının sonuçlarına ikinci kez dikka-
tinin çekilmesidir (CGTİHK m. 46/2).
c) Onarma, Tazmin Etme ve Eski Hale Ge-
tirme
Onarma, tazmin etme ve eski hâle getirme, di-
siplin cezası gerektiren eylemin sonuçlarının, istekli
olması koşulu ile çocuk tarafından onarma, tazmin
etme veya eski hâle getirme suretiyle giderilmesidir
(CGTİHK m. 46/3). Bu disiplin cezasını gerekti-
ren eylemler şunlardır:
a) Başkasına ait eşyayı izinsiz almak, kullanmak
b) İdarece alınan sağlık önlemlerine uymamak
c) Çevre temizliğine dikkat etmemek, kuru-
mu ve çevresini kirletmek
d) Kişisel temizliğini veya kendi yaşam alanı-
nın temizliğini yapmamakta ısrar etmek
e) Kurum içindeki iş ve eğitim yerini izinsiz
terk etmek
f ) Kuruma ait eşyayı usulüne uygun olmayan
şekilde almak veya kullanmak
g) İşini kasten kötü yapmak veya çalışması ge-
rekirken çalışmamak
h) İyileştirme ve eğitim faaliyetlerinde kendisi-
ne verilen ödev ve görevleri yapmamak
ı) Resmî kurumlardan, kurum kitaplığından,
atölye ve derslik gibi yerlerden aldığı kitap,
araç ve gereçleri zamanında geri vermemek,
eksik vermek ve bunlara zarar vermek
j) Dikkatsizlikle kurumun bina, eklenti ve
donanımları ile kuruma ait taşınır ve ta-
şınmaz malları veya başkasına ait herhan-
gi bir eşyayı yakmak, kırmak veya hasara
uğratmak
k) Üzerinde bulundurulmasına izin verilme-
yen veya bulundurabileceğinden fazla eşya
veya para bulundurmak
l) Yasaklanmış her tür yayını kuruma veya
kuruma bağlı yerlere sokmak veya yanında
bulundurmak
m) Kurum eşyasına, kendisinin veya arka-
daşlarının araç ve gereçlerine ahlak dışı,
ideolojik veya siyasi amaç taşıyan resim,
amblem ve benzerlerini yapmak, yazılar
yazmak ve asmak
159
6
d) Harcamalarına Sınır Koyma
Harcamalarına sınır koyma, çocuğun daha önce
onarma, tazmin etme ve eski hâle getirme cezası ve-
rilmiş olan davranışı ikinci kez tekrarlaması hâlinde
çalışması karşılığında aldığı ücret ve ailesinden ge-
len paranın haftalık harcama limitinin üçte birinin
otuz gün süre ile kesilmesidir (CGTİHK m. 46/4).
e) Bazı Etkinliklerden Alıkoyma
Bazı etkinliklere katılmaktan alıkoyma, ço-
cuğun otuz güne kadar sosyal, kültürel ve sportif
faaliyetlere katılmaktan yoksun bırakılmasıdır. Bu
disiplin cezasını gerektiren eylemler şunlardır;
a) Kumar oynamak
b) Kavga etmek
c) Dikkatsiz davranışı sonucu başkalarının gü-
venliğini veya sağlığını tehlikeye düşürmek
d) Katıldığı kurum dışı faaliyetlerden zama-
nında dönmemek ve uyması gereken koşul-
lara uymamak
e) Kullanması için kendisine verilen bir şeyi
satmak veya başkasına vermek
f ) Kurum veya dış güvenlik görevlilerine rüş-
vet vermek
g) Suç örgütlerine ait her türlü yayın, bez afiş,
pankart, resim, sembol, işaret ve benzeri
eşyayı kurumun herhangi bir yerine asmak
veya teşhir etmek ya da bulundurmak
h) Katıldığı faaliyetlerin akışını ve düzenini
engelleyici ve bozucu nitelikte kasti dav-
ranışlarda bulunmak, faaliyeti yürüten ki-
şinin uyarısına rağmen bu davranışlarına
devam etmek
ı) Arkadaşlarının verilen görevleri yapmasına
engel olmak
j) Başkasına ait eşyaya kasten zarar vermek
f ) Teşvik Esaslı Ayrıcalıkları Geri Alma
Teşvik esaslı ayrıcalıkları geri alma CGTİHK
m. 46/6‘da „çocuğun, daha önce bazı faaliyetlere
katılmaktan alıkoyma cezası verilmiş olan davranışı
ikinci kez tekrarlaması hâlinde, teşvik esaslı ayrı-
calıkların otuz gün süre ile geri alınması“ şeklinde
tanımlanmıştır.
g) İznin Ertelenmesi veya Ziyaretlerin Kapalı
Şekilde Yaptırılması
İznin ertelenmesi veya ziyaretlerin kapalı şe-
kilde yaptırılması, disiplin cezasını gerektiren ey-
lemin niteliğine ve ağırlık derecesine göre çocu-
ğun izninin altmış güne kadar ertelenmesi veya
160
Ceza İnfaz Kurumlarında Güvenlik ve Disiplin
kapalı ceza infaz kurumlarında açık ziyaretlerin
altmış güne kadar kapalı şekilde yaptırılmasıdır
(CGTİHK m. 46/7). Bu disiplin cezasını gerekti-
ren eylemler şunlardır:
a) Diğer çocuklar üzerinde nüfuz kurmak ve
husumet hislerini tahrike çalışmak, imtiyaz
ve menfaat hırsları yaratmak
b) Her türlü bağımlılık yapıcı maddeyi ku-
ruma getirmek, kullanmak, bulundurmak,
satmak, kullanmış olarak kuruma gelmek
c) Başkalarına ait para ve eşyayı almak için zor
kullanmak, haraç almak
d) Taarruz ve firara yarayacak ve gerektiğinde
bu işler için kullanılabilecek madde ve alet-
leri yapmak, saklamak, bulundurmak
e) İdareye ait olup kendisine verilmemiş bulunan
yatak, battaniye, karyola ve dolap gibi eşyayı
zapt etmek veya satmak ya da maddi menfaat
karşılığı diğer çocuklara kullandırmak
f ) Kurum görevlilerine hakaret etmek, karşı
gelmek
g) Başkalarının güvenliğini veya sağlığını teh-
likeye sokan davranışlarda bulunmak
h) Mazeretsiz olarak izinden dönmesi gereken
zamandan geç dönmek ve uyması gereken
koşullara uymamak
ı) Kuruma yasak eşya sokmak, başkasına ver-
mek veya satmak
j) Okul, iş yeri gibi gitmesi gereken bir yere
gitmemek, katılması gereken faaliyetlere
katılmamak
k) Hakaret veya iftira etmek, alçaltıcı söz söy-
lemek veya davranışta bulunmak, başkaları-
nı bu tür davranışlara kışkırtmak
l) Suç örgütlerinin propaganda ve eğitim faa-
liyetlerini yapmak veya yaptırmak
m) Kurum dışına izinsiz çıkmak
n) Kurumca verilen kimlik kartında veya ken-
disine verilen her tür belgede tahrifat yap-
mak, sahte belge düzenlemek, kullanmak
o) İyileştirme ve eğitim faaliyetlerinin yapıl-
masına engel olmak, katılanları faaliyetleri
terk etmeye zorlamak veya kışkırtmak
p) Kasten başkasını yaralamak
r) Kurumda güvenlik amacıyla oluşturulan
teknik, mekanik veya elektronik cihaz ya da
sistemleri kasten etkisiz veya çalışamaz hâle
getirmek yahut amacı dışında kullanmak
 6
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

h) Kapalı Ceza İnfaz Kurumuna İade

Kapalı ceza infaz kurumuna iade, çocuğun, eyleminin nitelik ve ağırlığına göre çocuk kapalı ceza
infaz kurumlarına, bulunmadığı hâllerde kapalı ceza infaz kurumlarının çocuklara ayrılan bölümlerine
altı ay, bu fıkrada sayılan disiplin eylemlerinin ikinci veya daha fazla tekrarı hâlinde ise bir yıl süre ile
iadesidir. Çocuk, bu fıkra dışında işlenen disiplin suçları ve disiplin cezalarından dolayı çocuk kapalı
infaz kurumuna iade edilemez (CGTİHK m. 46/8). Kapalı ceza infaz kurumuna iadeyi gerektiren ey-
lemler şunlardır;
a) Kurum içinde veya dışında başkasını neticesi sebebiyle ağırlaşmış şekilde yaralamak ya da yara-
layıcı, öldürücü her türlü alet, silah ve patlayıcı madde kullanmak suretiyle herhangi bir kimseyi
yaralamaya teşebbüs etmek, yaralamak
b) Bir kimseyi rızası hilafına alıkoymak
c) Şiddet ve tehdit ile kurum görevlilerinin görevini engellemek
d) Firara teşebbüs etmek veya firar etmek
e) Kasten kurumun bina, eklenti ve donanımları ile taşınır ve taşınmaz mallarını yakmak veya yakma-
ya teşebbüs etmek, ağır hasar vermek
f ) Hükümlü ve tutukluları idareye karşı kışkırtmak, isyan çıkartmak veya isyana teşebbüs etmek
g) Adam öldürmek veya öldürmeye teşebbüs etmek
h) Cinsel saldırı, çocukların cinsel istismarı ve cinsel tacizde bulunmak veya bunlara teşebbüs ve bu
tür davranışlara kışkırtmak
ı) Görevlilere, diğer çocuklara işkence yapmak veya yaptırmak
i) Odaya Kapatma Cezası
Odaya kapatma cezası, CGTİHK m. 46/8’de belirtilen kapalı infaz kurumunda bulunan çocuğun, aynı
fıkrada belirtilen eylemlerde bulunması hâlinde, beş güne kadar açık havaya çıkma hakkı saklı kalmak üze-
re, gece ve gündüz tek başına bir odada tutulmasıdır. Bu ceza, çocuğun kurum görevlilerine istediği zaman
ulaşmasına engel olunmayacak şekilde uygulanır. Çocuk, cezanın infazı öncesinde, sırasında ve sonrasında
doktor kontrolünden geçirilir. Cezanın infazı sırasında çocuğun; ailesi, avukatı ve yasal temsilcisiyle gö-
rüşmesine izin verilir.

Öğrenme Çıktısı
2 İnfaz kurumlarında disiplinin sağlanması ve disiplin cezaları ile disiplin tedbirlerinin
türlerini değerlendirebilme

Araştır 2 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Çocuk Hükümlüler hak-

kında uygulanabilecek olan Hücreye koyma cezasının
Disiplin cezaları ve tedbirle-
disiplin tedbirlerinin hangi hangi hâllerde uygulanaca-
ri arasındaki farkı açıklayın.
amaçlarla uygulanabileceği- ğını anlatın.
ni belirtin.

161
6
DİSİPLİN SORUŞTURMALARINDA
YETKİ VE USUL
İnfaz kurumlarında uyarma, kınama ve bazı
etkinliklere katılmaktan alıkoyma cezaları kuru-
mun en üst amiri tarafından verilir ve uygulanır
(CGTİHK m. 47/1). Diğer disiplin cezalarını
gerektiren eylemler hakkında ise eylemin öğrenil-
mesinden itibaren derhâl ve en geç beş gün içe-
risinde kurum en üst amiri tarafından atanan bir
soruşturmacı, eylem hakkında soruşturmaya başlar
(CGTİHK m. 47/2).
Soruşturma en geç on beş gün içinde tamamla-
nır. Firar hâlinde bu süre hükümlünün yakalandı-
ğının öğrenildiği tarihte başlar. Düzenlenen rapor
ve ekleri disiplin kuruluna sunulur. Soruşturma
süresi eylemin ve soruşturmanın niteliğine göre
infaz hâkiminin yazılı onayı ile yedi güne kadar
uzatılabilir. (CGTİHK m. 47/3). Kanun’da belir-
tilen soruşturma sürelerine uyulmaması Yargıtay
tarafından bozma sebebi olarak görülmüştür (bkz.
Yar. 1. CD., E: 2018/3243, K: 2019/4814, T:
11.11.2019)
Hükümlünün savunması alınmadan disiplin
cezası verilemez. Hakkında soruşturma yapılan hü-
kümlüye kendisine isnat edilen eylemin niteliği ve
sonuçları açıklanarak, üç gün içerisinde savunması-
nı vermesi; aksi hâlde savunma hakkından vazgeç-
miş sayılacağı yazılı olarak bildirilir. Savunma yazılı
olarak yapılabileceği gibi sözlü olarak da yapılabilir.
Sözlü yapılan savunma tutanağa bağlanır. Türkçe
bilmeyenlerle, sağır ve dilsizlerin savunmaları ter-
cüman aracılığıyla alınır (CGTİHK m. 47/4).
Disiplin cezaları disiplin kurulunca evrak üze-
rinden görüşülerek en geç üç gün içinde karara bağ-
lanır. Disiplin kurulu, yasada yazılı disiplin cezası
uygulanmasına veya disiplin cezası verilmesine yer
olmadığına karar verebilir. Disiplin kurulu kararla-
rı gerekçeli olarak yazılır ve kararda şikâyet mercii
ve süresi açıkça gösterilir (CGTİHK m. 47/5).
Disiplin kurulunun vermiş olduğu karar, hak-
kında soruşturma yapılanlara yönetim tarafından
derhal tebliğ edilir (CGTİHK m. 47/6).
Kurumun iç düzenini ve hükümlülerin yaşam
ve beden bütünlüklerinin ciddi tehlike altında bu-
lunması nedeniyle derhâl tedbir alınması zorunlu
olan hâllerde, kurumun en üst amiri 49 uncu mad-
dede belirtilen tedbirleri almakla beraber soruştur-
mayı başlatır. Bu hâlde infaz hâkimine bilgi verilir
(CGTİHK m. 47/7).
162
Ceza İnfaz Kurumlarında Güvenlik ve Disiplin
Disiplin soruşturması hükümlünün barındırıl-
dığı ceza infaz kurumu disiplin kurulu tarafından
yapılır. Hükümlünün ceza infaz kurumu dışındaki
eylemleri nedeniyle yapılacak disiplin soruşturma-
sı, hükümlünün eylem öncesi en son barındırıldığı
ceza infaz kurumu disiplin kurulu tarafından yapı-
lır (CGTİHK m. 47/8).
dikkat
Disiplin Kurulunun kimlerden oluşacağı Ceza İn-
faz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik
Tedbirlerinin İnfazı Hakkındaki Yönetmeliğin 24.
maddesinde; görev ve yetkileri ise Ceza İnfaz Ku-
rumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirle-
rinin İnfazı Hakkındaki Yönetmeliği’nin 30. mad-
desinde düzenlenmiştir.
Disiplin Soruşturması Sırasında
Alınabilecek Tedbirler
İnfaz kurumu yönetimi, disiplin soruşturması
yapılan hükümlünün odasını, iş ve çalışma yerini
değiştirebilir, hükümlüyü kurumun başka kesimi-
ne nakledebilir veya diğer hükümlülerden ayırabi-
lir (CGTİHK m. 49/1). Kurumun düzeninin ve
kişilerin güvenliklerinin ciddi tehlikeyle karşı kar-
şıya kalması hâlinde, asayiş ve düzeni sağlamak için
Kanun’da açıkça belirtilmeyen diğer tedbirler de
alınır. Tedbirlerin uygulanması, disiplin cezasının
verilmesine engel olmaz (CGTİHK m. 49/2).
Disiplin Cezasını Gerektiren
Eylemlerin Tekrarı
CGTİHK m. 48/2 hükmünde, bir eylemden
dolayı verilen disiplin cezası kesinleştikten son-
ra bu cezanın infazı tamamlanıp kaldırılması için
dördüncü fıkrada belirtilen süreler geçinceye kadar
yeniden disiplin cezasını gerektiren bir eylemde
bulunan hükümlü hakkında, her defasında bir üst
cezanın uygulanacağı belirtilmiştir.
Disiplin Cezalarının İnfazı
Disiplin cezalarının nasıl infaz edileceği
CGTİHK m. 48/3 hükmünde düzenlemiştir. Buna
göre hücreye koyma ve odaya kapatma cezasının in-
fazına, infaz hâkiminin onayı ile başlanacakır. İnfaz

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
hâkiminin bu kararına itiraz mümkündür. Hücre-
ye koyma cezasına ilişkin diğer hükümler saklı kal-
mak üzere, kesinleşen disiplin cezalarının infazına
derhâl başlanır. Birden fazla disiplin cezası verilmiş
olması hâlinde, bu cezalar kesinleşme tarihleri sı-
rasına göre ayrı ayrı infaz edilir. Bir cezanın infazı
tamamlanmadan diğerinin infazına başlanmaz.
Disiplin cezalarının tamamı infaz edilip kaldı-
rılmadıkça koşullu salıverilme işlemi yapılmaz, an-
cak bu süre hakederek salıverme tarihini geçemez.
Hücreye koyma cezasına ilişkin disiplin cezala-
rının infazından önce ve infazı sırasında hükümlü,
hekim tarafından muayene edilir. İlgilinin bu ceza-
ya katlanamayacağı anlaşılırsa cezanın infazı sonra-
ya bırakılır veya hekiminin belirleyeceği aralıklarla
infaz edilir. Koşullu salıverilme tarihine kadar hü-
kümlünün iyileşemeyeceğinin tam teşekküllü Dev-
let veya üniversite hastanesi sağlık kurulu raporu
ile saptanması hâlinde hücreye koyma cezası infaz
edilmez; yerine 44 üncü maddenin ikinci fıkrası-
nın uygulandığı hâllerde iki ay, üçüncü fıkrasının
uygulandığı hâllerde dört ay süreyle ziyaretçi kabu-
lünden yoksun bırakma cezası uygulanır. Raporlar
infaz dosyasına konulur (CGTİHK m. 48/3-c).
Disiplin Cezalarının Kaldırılması
Hükümlüler hakkında verilmiş olan disiplin ce-
zalarının kaldırılmasının amacı, bu kişilerinde ko-
şullu salıverilme hükümlerinden yararlanmalarını
sağlamaktır. Zira disiplin cezası almış olan hüküm-
lüler, cezalarının belirli bir kısmını iyi hâlli olarak
geçirmiş sayılamayacaktır. Bu sebeple kanun koyu-
cu Kanun’un 48/4 ve 48/5. maddelerinde, hüküm-
lüler hakkında uygulanmış olan disiplin cezalarının
kaldırılmasına ilişkin hükümlere yer vermiştir. Söz
konusu hükümler şu şekildedir;
İnfaz edildiği tarihten itibaren disiplin cezasının
kaldırılmasında ve iyi hâlin kazanılmasında aşağıda
belirtilen süreler esas alınır;
a) Kınama cezası onbeş gün,
b) Bazı etkinliklere katılmaktan alıkoyma ce-
zası bir ay,
c) Ücret karşılığı çalışılan işten yoksun bırak-
ma cezası üç ay,
d) Haberleşme veya iletişim araçlarından yok-
sun bırakma veya kısıtlama cezası üç ay,
e) Ziyaretçi kabulünden yoksun bırakma ce-
zası üç ay,
6
f ) Hücreye koyma cezası 44 üncü maddenin
ikinci fıkrasındaki hâllerde altı ay, üçüncü
fıkrasındaki hâllerde bir yıl,
g) Hücre cezasına karşılık ziyaretçi kabulün-
den yoksun bırakma cezası, (f ) bendinde
belirtilen süre,
sonunda disiplin cezası almamak ve iyi hâlli olmak
koşuluyla (a) ve (b) bentlerinde belirtilen cezalar
kurum en üst amiri tarafından, diğer bentlerde be-
lirtilen cezalar, kurumun en üst amirinin önerisi ve
disiplin kurulu kararıyla kaldırılır.
dikkat
Yargıtay vermiş olduğu bir kararında, firar eylemi
nedeniyle hücreye koyma disiplin cezasına mahkûm
edilen hükümlünün, aynı zamanda suç teşkil eden
bu eylem sebebiyle yargılanması sonucunda beraat
etmesi ve bu kararın kesinleşmesi sebebiyle, hak-
kında uygulanmış olan disiplin cezasının CGTİHK
m. 48/5-f hükmünde yer alan bir yıllık sürenin
dolması beklenilmeden, derhâl kaldırılması gerek-
tiğine hükmetmiştir. (Yar. 19. CD., 21187/8491,
10.12.2015).
Çocuk hükümlüler hakkında verilen disiplin
cezaları;
a) Uyarma ve kınama cezaları kararla birlikte,
b) Onarma, tazmin etme ve eski hâle getirme
cezası yedi gün sonunda,
c) Harcamalarına sınır koyma cezası otuz gün
sonunda,
d) Bazı etkinliklere katılmaktan alıkoyma ce-
zası otuz gün sonunda,
e) Teşvik esaslı ayrıcalıkları geri alma cezası
otuz gün sonunda,
f ) İznin ertelenmesi cezası altmış gün so-
nunda,
g) Kapalı ceza infaz kurumuna iade cezası alt-
mış gün sonunda,
h) Odaya kapatma cezası doksan gün so-
nunda,
kendiliğinden kalkmış sayılır. (a) bendi hariç,
bu fıkradaki diğer süreler karar tarihinden, firar
hâlinde infaz tarihinden itibaren başlar.
163
6
Düzenlemelerden de anlaşılacağı üzere, disiplin
cezalarının kaldırılması için beklenmesi gereken
sürelerin başlangıç tarihleri, yetişkinlerde infazın
tamamlandığı tarihten itibaren başlarken, çocuk
hükümlülerde ise uyarma ve kınama cezaları hariç
( bu cezalar kararla birlikte kalkar), diğer cezalarda
süreler karar tarihinden itibaren hesaplanacaktır.
Böylece kanun koyucu çocuklar bakımından daha
lehe bir düzenleme öngörmüştür.
Çocuğun bulunduğu kurumun disiplin kurulu,
kurum kurallarına uyma, iyileştirme programında
ilerleme veya verilen ceza ile amaçlanan sonucun
gerçekleşmesi durumunda, çocuk hakkında verilen
disiplin cezasını süre koşulu aranmaksızın her za-
man kaldırabilir. (CGTİHK m. 48/6).
Disiplin Cezaları ve Tedbirlerinin
Hükümlüye Bildirilmesi
Disiplin cezaları ve disiplin tedbirlerinin hü-
kümlüye nasıl bildirileceği Ceza İnfaz Kurumları-
nın Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin
İnfazı Hakkındaki Yönetmeliği’nin 119/6 madde-
sinde düzenlemiştir. Buna göre;
a) Çocuklar hakkında verilen uyarma, kınama
ve bazı etkinliklere katılmaktan alıkoyma
cezası, kurumun en üst amiri tarafından,
b) Yetişkinler hakkında verilen kınama ve bazı
etkinliklere katılmaktan alıkoyma cezası,
kurumun en üst amiri tarafından,
c) Diğer disiplin cezaları, kurum en üst ami-
rince görevlendirilen infaz ve koruma baş-
memuru tarafından,
ç) Çocuklar hakkında alınan disiplin tedbir-
leri ile diğer hükümlüler hakkında alınan
tedbirler, kurum en üst amiri tarafından,
hükümlüye bildirilir ve disiplin kurulu
kararı yönetim tarafından derhal tebliğ
edilir.
Hükümlüye yapılacak bildirim ve tebliğlerde,
cezanın niteliği, süresi ve hangi eylemden dolayı
verildiği belirtilir. Bildirim ve tebliğ, disiplin ceza-
larının uygulanmasından önce yapılır.
164
Ceza İnfaz Kurumlarında Güvenlik ve Disiplin
Disiplin Ceza ve Tedbirlerine İtiraz ve
Şikayet
CGTİHK m. 52 hükmü uyarınca disiplin
cezalarına ve tedbirlerine karşı şikâyet ve itiraz
durumunda 4675 Sayılı İnfaz Hâkimliği Kanu-
nu hükümleri uygulanacaktır. 4675 sayılı İnfaz
Hâkimliği Kanunu’nun 4/3. maddesinde de aynı
husus vurgulanmıştır.
4675 Sayılı İnfaz Hâkimliği Kanunu’nun 5/1.
maddesine göre „Ceza infaz kurumları ve tutu-
kevlerinde hükümlü ve tutuklular hakkında yapı-
lan işlemler veya bunlarla ilgili faaliyetlerin ya da
Cumhuriyet savcısının ceza ve güvenlik tedbirlerinin
infazına ilişkin verdiği kararların kanun veya diğer
mevzuat hükümlerine aykırı olduğu gerekçesiyle bu
karar, işlem veya faaliyetlerin öğrenildiği tarihten iti-
baren onbeş gün, herhalde yapıldığı tarihten itibaren
otuz gün içinde şikâyet yoluyla infaz hâkimliğine baş-
vurulabilir.“
İnfaz hâkimi, inceleme sonunda şikâyeti ye-
rinde görmezse reddine; yerinde görürse, verilen
kararın veya yapılan işlemin iptaline ya da faaliye-
tin durdurulmasına veya ertelenmesine karar verir
(4675 S. Kanun m. 6/3).
İnfaz hâkiminin kararlarına karşı şikâyetçi
veya ilgili Cumhuriyet savcısı tarafından, tebliğ-
den itibaren yedi gün içinde Ceza Muhakemesi
Kanunu hükümlerine göre itiraz yoluna gidile-
bilir. Kanunlarda infaz hâkiminin onayına tabi
olduğu belirtilen hususlarda da bu hüküm uygu-
lanır. İtiraz, infaz hakimliğinin yargı çevresinde
bulunduğu ağır ceza mahkemesine yapılır. İnfaz
hâkimi aynı zamanda bu mahkemenin üyesi oldu-
ğu takdirde itirazla ilgili karara katılamaz. (4675
S. Kanun m. 6/5-6).
 6
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

Kurum İçinde Zorlayıcı Araçların

dikkat
22.07.2010 tarihinden önce 4675 Sayılı İnfaz Ha-
kimliği Kanunu m. 6 hükmünde infaz hakiminin
şikâyet başvurusu üzerine duruşma yapmaksızın
dosya üzerinden bir hafta içinde karar vereceği be-
lirtilmekteydi ve bu hüküm uyarınca disiplin ceza ve
tedbirlerine ilişkin şikâyetler duruşma yapılmaksızın
dosya üzerinden incelenmekteydi. AİHM’in 2008
yılında GÜLMEZ/TÜRKİYE kararında disiplin
cezaları ve tedbirlerinde şikâyetin duruşma yapıl-
maksızın dosya üzerinden incelenmesini sözleşmeye
aykırı bulması üzerine kanuna 22.07.2010 tarihin-
de şu hüküm eklenmiştir; „Disiplin cezasına karşı
yapılan şikâyet üzerine infaz hâkimi, hükümlü veya
tutuklunun savunmasını aldıktan ve talep edilen di-
ğer delilleri toplayıp değerlendirdikten sonra kararı-
nı verir. Hükümlü veya tutuklu, savunmasını, hazır
bulunmak ve vekaletnamesini ibraz etmek koşuluyla
avukatıyla birlikte veya avukatı aracılığıyla yapabilir.
İnfaz hâkimi gerekli görmesi durumunda hükümlü
veya tutuklunun savunmasını ceza infaz kurumunda
da alabilir“ (4675 S. Kanun m. 6/2-2.cümle).
Kullanılması
İnfaz kurumu içerisinde hiçbir hâlde zincir ve
demire vurmak tedbir olarak uygulanmaz. Kelepçe
ve bedensel hareketleri kısıtlayıcı araçlar;
a) Yetkili makamın önüne getirildiğinde çıka-
rılmak kaydıyla, sevk ve nakil sırasında kaç-
mayı önlemek için,
b) Hekimin talimat ve gözetiminde olmak
üzere tıbbi nedenlerle,
c)
Diğer kontrol usûllerinin yetersizliği
hâlinde hükümlünün kendisine veya baş-
kalarına zarar vermesine veya eşyayı tahrip
etmesine engel olmak için kurum en üst
amirinin emriyle, kullanılabilir (CGTİHK
m. 50/1). Çocuk hükümlüler için birin-
ci fıkranın (a) bendi hükmü uygulanmaz
(CGTİHK m. 50/2).

Öğrenme Çıktısı
3 Disiplin soruşturmalarının nasıl yapılacağı, disiplin cezalarının nasıl infaz edileceği,
cezaların nasıl kaldırılacağı, disiplin cezalarına itiraz ve şikâyetin nasıl yapılacağını
belirleyebilme

Araştır 3 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Disiplin cezalarının kaldı-

rılması kararını hangi du-
rumlarda kimlerin verebile-
ceğini belirtin.
Disiplin cezalarına karşı iti-
Disiplin cezalarının infazı
raz ve şikâyetin nasıl yapıla-
ile kastedileni açıklayın.
cağını anlatın.

HÜKÜMLÜLERİN ÖDÜLLENDİRİLMESİ
Hükümlü ve tutukluların ödüllendirilmesi ile ulaşılmak istenen temel amaç; bu kişilerin yeniden sos-
yalleşmesini sağlamak suretiyle insan haklarına saygılı, hukuki ve toplumsal kurallara bağlı bireyler olma-
larını teşvik etmektir (Hükümlü ve Tutukluların Ödüllendirilmesi Hakkında Yönetmelik m. 5/1-a).
CGTİHK m. 51/1 hükmüne göre hükümlüler, kurum içindeki veya dışındaki genel durumları, eğitim
ve iyileştirme faaliyetlerine etkin katılımları, kurum düzenine karşı tutumları ve kendilerine verilen işlerdeki
gayretleri dikkate alınarak teşvik esaslı ödüllerden yararlandırılabilirler. Kanun’da söz konusu hükmün ço-
cuklar için de geçerli olduğu belirtilmiştir. Hükümlülere verilebilecek ödüller şunlardır (CGTİHK m. 51/3);

165
6
Ceza İnfaz Kurumlarında Güvenlik ve Disiplin

a) Kapalı ceza infaz kurumlarında bulunan
evli hükümlüler, en geç üç ayda bir kez ol-
mak üzere, üç saatten yirmi dört saate kadar
eşleri ile kurum veya eklentilerinde ceza in-
faz kurumu personelinin yakın nezareti ol-
maksızın mahrem şekilde görüştürülebilir.
b) Çocuk hükümlülere, en geç ayda bir kez
olmak üzere, üç saatten yirmi dört saate
kadar ana ve babasıyla veya vasisiyle ya da
ana veya babasıyla birlikte kardeşiyle ku-
rum ya da eklentilerinde ceza infaz kurumu
personelinin yakın nezareti olmaksızın aile
görüşmesi yaptırılabilir.
c) Haftalık ziyaret süresi iki saate kadar uzatı-
labilir.
d) Kapalı ziyaret yerine açık ziyaret yaptırılabilir.
e) Üst üste kullanılmayan en fazla üç haftalık
ziyaret süresi toplu olarak kullandırılabilir.
f ) Haftalık telefonla görüşme süresi veya sayısı
iki katına kadar artırılabilir.
ödüllerden yararlanmanın kapsam ve şartları, suç
g) Sosyal, kültürel veya sportif etkinliklerden
türleri dikkate alınarak yönetmelikle belirlenir.
öncelikli veya daha uzun süreli yararlanma-
ları sağlanabilir.
h) Haftalık harcama miktarı yarı oranında ar-
tırılabilir.
ı) Tek kişilik odalarda televizyon bulundurma
imkânı verilebilir.
j) Hediye verilebilir.
k) Takdir belgesi veya tavsiye mektubu verile-
bilir.
l) Çocuk hükümlüler için kurum bünyesinde
gerçekleştirilen tören veya anma günü ya da
doğum günlerinde çocukların ailelerinin de
etkinliklere katılması sağlanabilir.
m) Çocuk hükümlünün yanında kalacağı bir
yakınının olmaması nedeniyle kullanama-
dığı özel izinler yerine kurum idaresinin
uygun gördüğü gün kadar eğitimevinin bu-
lunduğu il sınırları içinde gündüzleri izni-
ni geçirmesi ve gece eğitimevinde kalması
imkânı verilebilir.
n) Çocuk eğitimevinde kalan hükümlünün
hafta sonunda bir gün, kurum idaresinin
uygun gördüğü süre kadar, kurum dışına
çıkmasına izin verilebilir.
o) Çocuk eğitimevinde kalan hükümlü, kamu
kurum ve kuruluşlarının gençlik kampı
veya gençlik merkezi gibi imkânlarından
yararlandırılabilir
Ödüllendirme sisteminin usul ve esasları ile bu
internet
Hükümlü ve Tutukluların Ödüllendi-
rilmesi Hakkında Yönetmelik için bkz.
h t t p s : / / w w w. re s m i g a ze t e . g ov. t r / e s k i-
ler/2013/03/20130330-3.htm

Öğrenme Çıktısı
4 İnfaz kurumlarında hükümlülerin ödüllendirilmesini açıklayabilme

Araştır 4 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Hükümlü ve tutukluların Kapalı ceza infaz kurumla-

ödüllendirilmesi ile ulaşıl- rında bulunan evli hüküm- Çocuk hükümlülüler için
mak istenen temel amaç lüler için öngörülen ödülün öngörülen ödülleri anlatın.
nedir? temel dayanağını belirleyin.

166
 6
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

İnfaz kurumlarında güvenliğin nasıl

1 sağlandığı ve kurumlarda aramaların
nasıl yapıldığı konularını açıklayabilme

öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

Ceza İnfaz Kurumlarında
Güvenlik ve Arama

Cezanın infazı ile beklenen amacın sağlanabilmesi adına ceza infaz kurumlarında disiplin ve güvenliğin
sağlanması elzemdir. İnfaz kurumlarında disiplinin sağlanması hem kurumun düzeninin sağlanması hem de
hükümlülerin fiziksel ve ruhsal yönden korunması amaçlarına hizmet etmektedir. Ceza infaz kurumlarında
disiplin ve düzenin sağlanması öncelikle hükümlülerin kurumda yasak eşya bulundurmalarının önlenmesi
ile sağlanabilecektir. Bu sebeple kanun koyucu mevzuatta infaz kurumlarında oda ve eklentileri ile hüküm-
lünün üst ve eşyasında arama hususunu düzenleyerek kuruma yasak eşya sokulmasının önüne geçmek iste-
miştir. Ayrıca yine Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkındaki
Yönetmeliğinde hükümlünün çıplak aranmasına ilişkin hükümlere yer verilmiştir.

İnfaz kurumlarında disiplinin sağlanması ve disiplin cezaları ile

2 disiplin tedbirlerinin türlerini değerlendirebilme

Ceza İnfaz Kurumlarında

Disiplin

Kanun koyucu ceza infaz kurumlarında disiplini bozan kişilere uygulanacak olan disiplin cezalarını da
hükümlünün yetişkin ya da çocuk olmasına göre ayırarak düzenlemiştir. Yetişkin ve çocuk hükümlüler
hakkında uygulanabilecek olan disiplin cezaları farklılık arz etmektedir. Yetişkin hükümlüler bakımından
yalnızca disiplin cezaları öngörülmüşken, çocuk hükümlüler hakkında hem disiplin cezaları hem de disiplin
tedbirlerinin uygulanabilmesi mümkündür. Disiplin tedbirleri ağırlık ve niteliği itibarıyla disiplin cezasını
gerektiren eylemlere göre daha hafif nitelikte olan eylemlere uygulabilecektir. CGTİHK m. 38-44 arasında
yetişkinlere uygulanabilecek olan disiplin cezaları öngörülmüşken, CGTİHK m. 45 ve m. 46’da çocuklara
uygulanabilecek olan disiplin tedbirleri ve cezaları öngörülmüştür.

167
 6
Ceza İnfaz Kurumlarında Güvenlik ve Disiplin

Disiplin soruşturmalarının nasıl yapılacağı, disiplin cezalarının nasıl

3 infaz edileceği, cezaların nasıl kaldırılacağı, disiplin cezalarına itiraz
ve şikâyetin nasıl yapılacağını belirleyebilme
öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

Disiplin Soruşturmalarında
Yetki ve Usul

Kanun koyucu CGTİHK m. 47 hükmünde de söz konusu disiplin soruşturmalarının nasıl ve kimler tarafın-
dan hangi sürede tamamlanması gerektiğini düzenlemiştir. Buna göre uyarma, kınama ve bazı etkinliklerden
alıkoyma cezaları kurumun en üst amiri tarafından doğrudan verilebilecekken, bunun dışındaki disiplin
cezaları disiplin kurulu tarafından verilebilecektir. Kanun’da disiplin soruşturmalarının kural olarak 15 gün
içerisinde tamamlanması gerektiği belirtilmiştir.
Disiplin cezasını gerektiren eylemlerin tekrarı, disiplin cezalarının nasıl infaz edileceği ve disiplin cezaları-
nın kaldırılmasına ilişkin düzenlemeler ise CGTİHK m. 48 hükmünde yer almaktadır. Özellikle belirtmek
gerekir ki hükümlü hakkında verilmiş olan disiplin cezası kaldırılmadan hükümlünün koşullu salıverme
hükümlerinden yararlanabilmesi mümkün değildir.
CGTİHK m. 52 hükmü uyarınca disiplin cezalarına ve tedbirlerine karşı şikâyet ve itiraz durumunda 4675
Sayılı İnfaz Hakimliği Kanunu hükümleri uygulanacaktır. 4675 sayılı İnfaz Hâkimliği Kanunu’nun 4/3.
maddesinde de aynı husus vurgulanmıştır.

4 İnfaz kurumlarında hükümlülerin

ödüllendirilmesini açıklayabilme

Hükümlülerin Ödüllendirilmesi

Kanun koyucu ceza infaz kurumlarında disiplin kurallarına uyan hükümlülerin ödüllendirileceğini belirt-
miştir. CGTİHK m. 51 hükmüne göre hükümlüler, kurum içindeki veya dışındaki genel durumları, eğitim
ve iyileştirme faaliyetlerine etkin katılımları, kurum düzenine karşı tutumları ve kendilerine verilen işlerdeki
gayretleri dikkate alınarak teşvik esaslı ödüllerden yararlandırılabilirler. Ödüllendirme sisteminin usul ve
esasları ise yönetmelikle düzenlenmektedir.

168
 6
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

1 İnfaz kurumlarında oda ve eklentileri ile üst 4 Haberleşme veya iletişim araçlarından yok-
ve eşyada zorunlu olarak yapılması gereken arama sun bırakma veya kısıtlama cezası almış olan bir
ne kadar süre içerisinde yapılmalıdır?

neler öğrendik?
hükümlünün (hastalık veya doğal afet durumları
A. Haftada bir söz konusu değildir) aşağıdakilerden hangisiyle ha-
B. İki haftada bir berleşmesi kısıtlanamaz?
C. Ayda bir A. Avukatı
D. İki ayda bir B. Eşi
E. Üç ayda bir C. Annesi
D. Çocuğu
E. Vasisi
2 Çıplak aramayla ilgili aşağıdaki ifadelerden
hangisi yanlıştır?
5 CGTİHK hükümlerine göre yetişkinler hak-
A. Çıplak aramaya ilişkin hükümler CGTİHK’de
kında uygulanabilecek olan hücreye koyma cezası
düzenlenmiştir.
en fazla kaç gün olabilir?
B. Çıplak arama yapılabilmesi için kuruma sokul-
ması veya bulundurulması yasak madde veya A. 7
eşya bulunduğuna dair makul ve ciddi emare- B. 10
lerin varlığı ve kurum en üst amirinin gerekli C. 14
görmesi gerekir. D. 20
C. Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve E. 30
Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkındaki Yö-
netmeliğine göre beden ve üst aramaları aynı 6 Aşağıdakilerden hangisi çocuk hükümlüler
cinsten görevliler tarafından yerine getirilecek- hakkında uygulanabilecek disiplin tedbirlerinden
tir. biri değildir?
D. Aranan kişinin beden çukurlarında bir şeyin
bulunduğuna dair makul ve ciddi emarelerin A. Kaldığı odayı ve yatakhaneyi değiştirmek
bulunması hâlinde öncelikle, hükümlüden B. Belli yerlere girmesini yasaklamak
madde veya eşyanın kendisi tarafından çıkartıl- C. Odaya kapatma yaptırımı uygulamak
ması istenir. D. Bazı eşyaları bulundurmasını veya kullanması-
E. Beden çukurlarında arama, ancak cezaevi tabibi nı yasaklamak
tarafından gerçekleştirilebilir. E. Teşvik esaslı ayrıcalıkları ertelemek

3 Aşağıdakilerden hangisi yetişkin hükümlüler 7 Çocuk hükümlünün daha önce uyarı cezası
hakkında uygulanabilecek olan disiplin cezaların- verilmesine sebep olan davranışı ikinci kez tekrar-
dan biri değildir? laması hâlinde aşağıdaki disiplin cezalarından han-
gisi uygulanır?
A. Haberleşme veya iletişim araçlarından yoksun
bırakma veya kısıtlama A. Kınama
B. Kınama B. Harcamalarına sınır koyma
C. Bazı etkinliklere katılmaktan alıkoyma C. Bazı etkinliklere katılmaktan alıkoyma
D. Hücreye koyma D. İznin ertelenmesi
E. Uyarma E. Kapalı ceza infaz kurumuna iade

169
 6
Ceza İnfaz Kurumlarında Güvenlik ve Disiplin

8 Çocuk hükümlüler hakkında uygulanabile- 10 Disiplin soruşturmalarının tamamlanması

cek olan kapalı ceza infaz kurumuna iade cezası en gereken süre ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi
fazla kaç aya kadar verilebilir? doğrudur?
neler öğrendik?

A. 1 A. Disiplin soruşturması kural olarak 15 gün içe-

B. 3 risinde tamamlanır. Bu süre gerektiğinde infaz
C. 6 hâkiminin yazılı onayı ile en fazla 7 gün daha
D. 9 uzatılabilir.
E. 12 B. Disiplin soruşturması kural olarak 7 gün içeri-
sinde tamamlanır. Bu süre gerektiğinde kuru-
mun en yüksek amirinin yazılı onayı ile en fazla
9 Aşağıdaki disiplin cezalarından hangisi doğ- 7 gün daha uzatılabilir.
rudan kurumun en üst amiri tarafından verilebilir? C. Disiplin soruşturması kural olarak 15 gün içe-
A. Hücreye koyma risinde tamamlanır. Bu süre gerektiğinde infaz
B. Ücret karşılığında çalışılan işten yoksun bı- hâkiminin yazılı onayı ile en fazla 5 gün daha
rakma uzatılabilir.
C. Ziyaretçi kabulünden yoksun bırakma D. Disiplin soruşturması kural olarak 5 gün içeri-
D. Haberleşme veya iletişim araçlarından yoksun sinde tamamlanır. Bu süre kurumun en yüksek
bırakma veya kısıtlama amirinin yazılı onayı ile en fazla 5 gün daha
uzatılabilir.
E. Bazı etkinliklere katılmaktan alıkoyma
E. Disiplin soruşturması kural olarak 15 gün içe-
risinde tamamlanır. Bu süre gerektiğinde infaz
savcısının yazılı onayı ile en fazla 7 gün daha
uzatılabilir.

170
 6
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

Yanıtınız yanlış ise “Oda ve Eklentileri ile Yanıtınız yanlış ise “Çocuk Hükümlüler Hak-
1. C 6. C
Üst ve Eşyada Arama” konusunu yeniden kında Uygulanabilecek Olan Disiplin Tedbir-
gözden geçiriniz. leri” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

neler öğrendik yanıt anahtarı

2. A Yanıtınız yanlış ise “Çıplak Arama” konusu-
nu yeniden gözden geçiriniz.
Yanıtınız yanlış ise “Çocuk Hükümlüler Hak-
7. A
kında Uygulanabilecek Olan Disiplin Cezala-
rı” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “Yetişkin Hükümlüler Yanıtınız yanlış ise “Kapalı Ceza İnfaz Ku-
3. E 8. C
Hakkında Uygulanabilecek Olan Disiplin rumuna İade” konusunu yeniden gözden
Cezaları” konusunu yeniden gözden geçiriniz. geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “Haberleşme veya iletişim Yanıtınız yanlış ise “Disiplin Soruşturmala-
4. A 9. E
araçlarından yoksun bırakma veya kısıtlama rında Yetki ve Usul” konusunu yeniden göz-
cezası” konusunu yeniden gözden geçiriniz. den geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “Disiplin Soruşturmala-

5. D Yanıtınız yanlış ise “Hücreye Koyma Cezası” 10. A
rında Yetki ve Usul” konusunu yeniden göz-
konusunu yeniden gözden geçiriniz.
den geçiriniz.

Araştır Yanıt
6 Anahtarı

Çıplak arama ancak hükümlüler ve tutuklular hakkında, kuruma girişlerinde

üzerlerinde yasak eşya bulundurduklarına dair makul ve ciddi emareler bulun-
ması durumunda yapılabilecekken; CGTİHK m. 86/3’te yer alan elle arama,
Araştır 1 kurum görevlileri ve dış güvenlik görevlileri dahil olmak üzere, sıfat ve görevi
ne olursa olsun, ceza infaz kurumlarına giren kişiler bakımından uygulaya-
bilecektir. Yine çıplak aramadan farklı olarak, elle aramada kişi giyinikken,
üzerinin ve kıyafetlerinin aranması söz konusudur.

Çocuk hükümlüler hakkında uygulanabilecek disiplin tedbirleri çocuğun di-

siplin cezası gerektiren eyleminin gerçekleşme riskinin bulunması hâlinde bu
Araştır 2 riski ortadan kaldırmak veya soruşturma sürerken giderilmesi güç ve imkânsız
zararların doğmasını önlemek amacıyla uygulanır.

Kınama ve Bazı etkinliklere katılmaktan alıkoyma cezaları kurum en üst amiri

Araştır 3 tarafından, diğer disiplin cezaları ise, kurumun en üst amirinin önerisi ve di-
siplin kurulu kararıyla kaldırılır.

Hükümlü ve tutukluların ödüllendirilmesi ile ulaşılmak istenen temel amaç;

Araştır 4 bu kişilerin yeniden sosyalleşmesini sağlamak suretiyle insan haklarına saygılı,
hukuki ve toplumsal kurallara bağlı bireyler olmalarını teşvik etmektir.

171
6
Ceza İnfaz Kurumlarında Güvenlik ve Disiplin

Kaynakça
Demirbaş, T. (2019). İnfaz Hukuku. Seçkin Yayıncılık, Akkaya, Ç. (2018). Cezaların İnfazı ve İnfaz Hukuku,
Ankara. Adalet Yayınevi. 6. Baskı, Ankara.
Özbek, V.Ö. (2019). İnfaz Hukuku. Seçkin Yayıncılık, Akın, A. (2014). İnfaz Hukuku. Seçkin Yayıncılık,
Ankara. Ankara.

172
 Bölüm 7
Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların İnfazını Erteleyen ve
Erken Sona Erdiren Haller
öğrenme çıktıları

1 2
Hapis Cezasının İnfazının Ertelenmesi Koşullu Salıverilme
1 Hapis cezasının infazının ertelenmesini 2 Koşullu salıverilme kurumunu
açıklayabilme açıklayabilme

3 4
Denetimli Serbestlik
3 Denetimli serbestlik kurumunu Af
açıklayabilme 4 Af kavramını açıklayabilme

Anahtar Sözcükler: • Hürriyeti Bağlayıcı Ceza • Hapis Cezasının İnfazının Ertelenmesi

• Hapis Cezasının İnfazına Ara Verilmesi • Denetimli Serbestlik • Koşullu Salıverilme • Af

174

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
GİRİŞ
Sanık hakkında yargılama yapılması ve verilen
mahkumiyet hükmünün kesinleşmesinin ardın-
dan, infaz aşamasına geçilmektedir. Kişi hakkın-
da hükmedilen ceza hürriyeti bağlayıcı bir ceza
olduğunda, kişinin ceza infaz kurumuna girmesi
ve hükümde belirlenen süreyi burada geçirmesi
gerekmektedir. Bununla birlikte, bazı durumlarda
kişi hakkında hükmolunan hürriyeti bağlayıcı ce-
zanın infazı ertelenebilmekte, hükümlünün ceza
infaz kurumunda geçirmesi gereken sürenin ta-
mamlanmasından önce ceza infaz kurumundan çı-
karılması söz konusu olabilmekte ve hatta bazı du-
rumlarda kişi hakkında hükmolunun ceza hukuki
sonuçları ile birlikte ortadan kaldırılabilmektedir.
Bunlara infazın bireyselleştirilmesi kurumları diye-
biliriz. Kitabımızın bu bölümünde, kişi hakkında
hükmolunan hürriyeti bağlayıcı ceza ile öngörülen
süre dolmadan ceza infaz kurumundan çıkarılma-
sına olanak sağlayan kurumlar açıklanacaktır. Bu
kapsamda, kitabımızın bu bölümünde hapis ce-
zasının infazının ertelenmesi, koşullu salıverilme,
denetimli serbestlik ve af konuları incelenecektir.
Kişi hakkında gerçekleştirilen yargılama sonucun-
da hükmedilen ceza, hürriyeti bağlayıcı bir ceza ol-
duğunda, kişinin hüküm ile belirlenen süreyi ceza
infaz kurumunda geçirmesi gerekir. Kişi hakkında
hükmolunan hürriyeti bağlayıcı cezasının infazı
bazı durumlarda ertelenebilmekte, bazı durum-
larda cezanın infazına ara verilebilmektedir. İnfaz
hukukunda geçerli olan kural derhal infaz olmasına
rağmen hastalık veya hükümlünün talebi nedeniyle
hapis cezasının infazının ertelenmesine karar veri-
lebilmesi mümkündür. Hapis cezasının infazının
ertelenmesinin şartları Kanunda belirlenmiştir.
Hapis cezasının infazına ara verilmesine ise çeşitli
kişisel sebeplerin bulunduğu istisnai durumlarda
başvurulabilir. Hapis cezasının infazının ertelen-
mesinin Türk Ceza Kanununda düzenlenmiş olan
hapis cezasının ertelenmesi kurumu ile karıştırıl-
maması gerekir.
Hükümlünün, mahkemenin hükmü ile belirle-
nen sürenin tamamlanmasını beklemeden ceza in-
faz kurumundan çıkarılması mümkündür. Hüküm-
lü, mahkum edildiği cezanın belirli bir kısmını ceza
infaz kurumunda iyi halli olarak geçirdiği takdirde,
koşullu salıverilerek hapis cezasının kalan süresini
toplum içinde geçirebilmektedir. Kanunda, koşullu
salıverilmeden yararlanabilmek için ceza infaz ku-
7
rumunda geçirilmesi gereken süreler, farklı durum-
lar bakımından farklı şekillerde belirlenmiştir. Bazı
suçlar ve hükümlülerin koşullu salıverilme tedbirin-
den faydalanabilme olanağı bulunmamaktadır.
Ceza infaz kurumundan süresinden önce çı-
karılmayı sağlayan bir diğer müessese, denetimli
serbestlik kurumudur. Kanundaki şartların varlığı
hâlinde hükümlü denetimli serbestlik yoluyla ceza
infaz kurumundan çıkarılabilmektedir. Denetimli
serbestliğe karar verilmesi hâlinde, hükümlünün
risk ve ihtiyaçlarını dikkate alınarak koşullu salı-
verilme tarihine kadar uygulanmak üzere çeşitli
yükümlülükler belirlenir. Denetimli serbestlik kap-
samında, yükümlülüklerin gereklerine ve denetim
planına uygun davranan hükümlü, koşullu salıve-
rilmeden faydalanabilir.
Hükümlünün cezasının infazını erken sona er-
diren sebeplerden biri ise “af ”tır. Af, genel af ve özel
af olmak üzere ikiye ayrılır. Genel af hâlinde, kişi
hakkında açılmış olan kamu davası düşer ve hük-
molunan ceza bütün neticeleri ile birlikte ortadan
kalkar. Özel af hâlinde ise hapis cezasının infaz ku-
rumunda çektirilmesine son verilir veya infaz ku-
rumunda çektirilecek süresi kısaltılabilir ya da adli
para cezasına çevrilebilir. Genel af ilan etme yetkisi
Türkiye Büyük Millet Meclisine ait iken özel affa
Türkiye Büyük Millet Meclisinin yanında Cum-
hurbaşkanı da karar verebilir.
HAPİS CEZASININ İNFAZININ
ERTELENMESİ
İnfaz hukukunda, derhal infaz kuralı geçerlidir.
Buna göre, sanık hakkında hükmedilen hapis ceza-
sı kesinleştiğinde gecikmesizin infaz edilir. Ancak
kanunda bazı hallerde hükümlü hakkında kurulan
hapis cezasına ilişkin hükmün infazının ertelenme-
sine imkan tanınmıştır.
Hapis cezasının infazının ertelenmesi, Ceza ve
Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun
“Cezanın İnfazının Ertelenmesi” başlıklı 3. bölü-
münde 16. ilâ 19. maddelerinde düzenlenmiştir.
İnfazın ertelenmesi Kanunda çeşitli şartların varlı-
ğına bağlanmıştır.
Hapis cezasının infazının ertelenmesi ile ilgili
önemli bir husus, cezanın infazının ertelenmesi-
nin hapis cezasının ertelenmesinden farklı olması-
dır. Türk Ceza Kanununun 51. maddesi uyarınca,
mahkum olunan hapis cezasının süresinin belir-
175
7
Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların İnfazını Erteleyen ve Erken Sona Erdiren Haller
li bir sınırın altında olması halinde fail hakkında
hükmolunan hapis cezasının ertelenmesine karar
verilebilir. Hapis cezası ertelenen fail tarafından,
mahkemece belirlenen denetim süresi yükümlü-
lüklere uygun veya iyi halli olarak geçirilmesi halin-
de ceza infaz edilmiş sayılır. Bu durumda kişi ceza
infaz kurumuna girmez.
Hapis cezasının infazının ertelenmesinde ise,
kişi cezasını ceza infaz kurumunda çeker.
Bu iki karar bakımından yetkili merciler de
farklıdır. Hapis cezasını ertelenmesine sanık hak-
kında yargılama yapan ve mahkumiyet hükmü ku-
ran mahkemece karar verilirken aşağıda görüleceği
üzere hapis cezasının infazının ertelenmesi kararını
verme yetkisi Cumhuriyet Başsavcılığına aittir.
Adlî para cezasından çevrilen zorlama hapsinin
infazı ertelenemez (CGTİHK, m. 106, f. 9).
dikkat
Hapis cezasının infazının ertelenmesi ile hapis
cezasının ertelenmesi birbirinden farklıdır. Ha-
pis cezasının infazının ertelenmesi, Ceza ve Gü-
venlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunda
düzenlenmişken, hapis cezasının ertelenmesi
Türk Ceza Kanununda düzenlenmiştir.
Hapis Cezasının İnfazının Hastalık
Nedeniyle Ertelenmesi
Hapis cezasının infazının ertelenmesinin gün-
deme geleceği durumlardan ilki hükümlünün
sağlığına ilişkindir. Sağlığı bozulan hükümlünün
cezasını kural olarak “resmî sağlık kuruluşlarının
mahkûmlara ayrılan bölümlerinde” tedavi görerek
çekmesi öngörülmüştür (CGTİHK, m. 16, f. 2).
Bununla birlikte, hastalığı dolayısıyla hapis ceza-
sının infazının, mahkûmun hayatı için kesin bir
tehlike teşkil etmesi durumunda, cezasının infazı
hükümlü iyileşinceye kadar ertelenir (CGTİHK,
m. 16, f. 2).
Hükümlünün akıl sağlığının bozulması du-
rumunda ise hükümlünün cezasının infazı geriye
bırakılır ve hükümlü, iyileşinceye kadar Türk Ceza
Kanunu’nun 57. maddesinde belirtilen sağlık kuru-
munda koruma ve tedavi altına alınır. Bu durumda
hükümlünün sağlık kurumunda geçireceği süreler
cezaevinde geçmiş sayılır (CGTİHK, m. 16, f. 1).
176
Aynı doğrultuda, maruz kaldığı ağır bir has-
talık veya engellilik nedeniyle ceza infaz kurumu
koşullarında hayatını yalnız idame ettiremeyen ve
toplum güvenliği bakımından ağır ve somut tehli-
ke oluşturmayacağı değerlendirilen mahkûmun ce-
zasının infazı da iyileşinceye kadar geri bırakılabilir
(CGTİHK, m. 16, f. 6).
Hapis cezasının infazının, hastalık nedeniyle er-
telenmesi Adlî Tıp Kurumunca rapor düzenlenmesi
veya Adalet Bakanlığınca belirlenen tam teşekküllü
hastanelerin sağlık kurullarınca düzenlenen rapo-
run Adlî Tıp Kurumunca onaylanmasına bağlıdır.
Rapor ile birlikte infazın yapıldığı yer Cumhuriyet
Başsavcılığınca hapis cezasının infazının geri bıra-
kılmasına karar verilecektir (CGTİHK, m. 16, f. 3).
Akıl hastalığına tutulan hükümlünün ce-
zasının infazı geriye bırakılır ve hükümlü,
iyileşinceye kadar Türk Ceza Kanununun
57 nci maddesinde belirtilen sağlık kuru-
munda koruma ve tedavi altına alınır. Sağ-
lık kurumunda geçen süreler cezaevinde
geçmiş sayılır. (Ceza ve Güvenlik Tedbir-
lerinin İnfazı Hakkında Kanun m. 16/1).
Hükümlü hakkında, hapis cezasının infazının
geri bırakılması kararı verilmesi durumunda hü-
kümlünün geri bırakma süresi içinde bulunacağı
yer, kendisi veya yasal temsilcisi tarafından ilgili
Cumhuriyet Başsavcılığına bildirilecektir. Hüküm-
lünün sağlık durumu, sağlık raporunda belirtilen
sürelerle veya birer yıllık dönemlerle incelenecek,
incelemenin sonucuna göre, geri bırakmanın de-
vam edip etmeyeceğine karar verilecektir. Kanunda
yazılı durumların gerçekleşmesi halinde geri bırak-
ma kararı, kararı veren Cumhuriyet Başsavcılığınca
kaldırılır. Kaldırma kararına karşı infaz hâkimliğine
başvurulabilir (CGTİHK, m. 16, f. 3).
Hapis cezasının infazının sağlık nedenleri ile er-
teleneceği bir diğer hal, hükümlünün gebe kalması-
na ilişkindir. Gebe olan veya doğum yaptığı tarihten
itibaren bir yıl altı ay geçmemiş bulunan kadınlar
hakkında hapis cezasının infazı geri bırakılır. Ço-
cuğun hayatını kaybetmesi veya annesinden başka
birine verilmiş olması durumunda hapis cezası, do-
ğumdan itibaren iki aylık sürenin geçmesiyle infaz
olunur ((CGTİHK, m. 16, f. 4). Bununla birlikte
hükümlünün kapalı ceza infaz kurumuna girdikten

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
sonra gebe kalması ve koşullu salıverilmesine altı yıl-
dan fazla süre kalmış olması veya eylem ve tutumları
nedeniyle tehlikeli sayılması halinde hapis cezasının
infazının geri bırakılmasına karar verilmez, bu kişi-
lerin cezası, gebelik nedeniyle hapis cezasının infa-
zının ertelenmesine ilişkin süreler dikkate alınarak,
ceza infaz kurumlarında kendileri için düzenlenen
uygun yerlerde infaz olunur (CGTİHK, m. 16, f. 5).
Hapis Cezasının İnfazının
Hükümlünün İstemiyle Ertelenmesi
Hapis cezası bazı hallerde, hükümlünün istemi
üzerine ertelenebilir. (CGTİHK, m. 17) Hükmün
infazının hükümlünün istemiyle ertelenmesinin ilk
şartı, hükümlünün infaz için çağrıldığında gelmiş
olmasıdır. Bunun yanında, hükümlünün mahkûm
olduğu cezanın kasten işlenen suçlarda üç yıl, taksirle
işlenen suçlarda ise beş yıl veya daha az süreli hapis
cezası olması gerekir (CGTİHK, m. 17, f. 1). Hapis
cezasının infazı, hükümlünün istemi ile her defasın-
da bir yılı geçmemek üzere en fazla iki kez ertelenebi-
lir (CGTİHK, m. 17, f. 2). Hapis cezasının infazının
ertelenmesi bakımından sebebe bağlılık söz konusu
değildir. Kanundaki sınırlar içerisinde kalmak kay-
dıyla, erteleme kararını verme yetkisi Cumhuriyet
Başsavcılığına aittir. Erteleme, güvence gösterilmesi-
ne veya diğer bir şarta bağlanabilir (CGTİHK, m.
17, f. 5). Erteleme süresi içinde hükümlü hakkında
kasten işlenen bir suçtan dolayı kamu davası açılması
hâlinde, erteleme kararı kaldırılarak ceza derhal infaz
olunur. (CGTİHK, m. 17, f. 3).
Kanunda bazı durumlarda, şartları gerçekleşmiş
olsa bile hükümlü hakkında, hapis cezasının infa-
zının ertelenmesine karar verilemeyeceği düzenlen-
miştir. Buna göre; terör suçları, örgüt faaliyetleri
çerçevesinde işlenen suçlar ve cinsel dokunulmazlı-
ğa karşı işlenen suçlardan mahkûm olanlar ile mü-
kerrirlere özgü infaz rejimi uygulanmasına karar
verilenler ve disiplin veya tazyik hapsine mahkûm
olanlar hakkında isteme bağlı olarak erteleme kara-
rı verilemez (CGTİHK, m. 17, f. 6).
dikkat
Hükmün infazının hükümlünün istemiyle ertelen-
mesi, hükümlünün infaz için çağrıldığında gelmiş ol-
masına bağlıdır. Çağrıldığında gelmeyen, daha sonra
kolluk kuvvetlerince yakalanan hükümlü hakkında
isteme bağlı olarak erteleme kararı verilemez.
7
Hapis cezasının infazının ertelenebileceği bir
diğer hal, infazın mahkemece ertelenmesidir. Buna
göre birlikte işlenmiş suçlar bakımından istinaf ve
temyiz incelemesi sonucunda verilecek kararların,
istinaf veya temyiz talebinde bulunmamış sanık-
lara sirayetinin söz konusu olduğu durumlarda
ilk derece mahkemesinden infazın ertelenmesine
veya durdurulmasına ilişkin karar verilmesi iste-
nebilecektir. Karar verilmeden önce Cumhuriyet
savcısı ve hükümlünün görüşlerini yazılı olarak
bildirmesi istenebilir. Karar, duruşma açılmaksızın
verilir ve bu karara karşı itiraz yoluna gidilebilir.
Erteleme veya durdurma talebinin kabulü, güven-
ce gösterilmesine veya diğer bir şarta bağlanabilir
(CGTİHK, m. 17/A).
Hapis Cezasının İnfazına Ara
Verilmesi
Hapis cezasının infazının ertelenmesinin ya-
nında bir de hapis cezasının infazına ara verilmesi
söz konusudur. Hükümlünün hapis cezasının in-
fazının ertelenmesini talep edebileceği durumlarda
hapis cezalarının infazına başlanmış olsa dahi Ka-
nundaki sebeplerin varlığı durumunda Cumhuri-
yet Başsavcılığınca bir yılı geçmeyen sürelerle hapis
cezasının infazına ara verilebilir. İnfaza ara verilme-
si bakımından da infazın isteme bağlı olarak erte-
lenmesine ilişkin şartlar geçerlidir. Bu şartların yanı
sıra infaza ara verilmesi sebebinin de gerçekleşmiş
olması gerekir.
Ara verme sebepleri kanunda; hükümlünün
yükseköğrenimini bitirebilmesi, ana, baba, eş veya
çocuklarının ölümü veya bu kişilerin sürekli hasta-
lık veya malullükleri nedeniyle ailenin ticari faali-
yetlerinin yürütülebilmesinin veya tarım toprakla-
rının işlenebilmesinin imkânsız hâle gelmesi veya
hükümlünün eş veya çocuklarının hastalık veya
malullükleri nedeniyle bakıma muhtaç olmaları ya
da hükümlünün hastalığının sürekli bir tedaviyi
gerektirmesi gibi zorunlu ve çok ivedi hâller olarak
sayılmıştır. Kanunda gibi ifadesine yer verildiğin-
den dolayı infaza ara verme sebepleri burada sayı-
lanlar ile sınırlı değildir. İnfaza ancak iki defa ara
verilebilir (CGTİHK m. 17, f. 4).
177
7
Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların İnfazını Erteleyen ve Erken Sona Erdiren Haller

Öğrenme Çıktısı
1 Hapis cezasının infazının ertelenmesini açıklayabilme

Araştır 1 İlişkilendir Anlat/Paylaş

İnfaz sisteminde hapis ceza-

Hapis cezasının infazının Hapis cezasının infazının
sının infazının ertelenmesi-
ertelenmesinin türleri ne- ertelenmesinin şartlarını
ne yer verilmesinin gerekçe-
lerdir? sayın.
lerini değerlendirin.

KOŞULLU SALIVERİLME geçirecektir. Koşullu salıverilme kapsamında uygu-

Hakkında, işlemiş olduğu suç nedeniyle hapis
cezasına hükmedilmiş olan ve cezasını ceza infaz
kurumunda çekmeye başlayan hükümlü, cezasının
infazı henüz tamamlanmadan koşullu salıverilme
yoluyla ceza infaz kurumundan çıkabilmektedir.
Böylece, hapis cezasının bir kısmının toplum içeri-
sinde infaz edilmesi mümkün olmakta, hükümlü-
nün hapis cezasının ardından topluma uyum sağla-
ması kolaylaşmaktadır.
Hükümlü koşullu olarak salıverildiğinde, ce-
zanın infazı sona ermemekte, cezanın kalan kısmı
ceza infaz kurumu dışında infaz edilmektedir. Hü-
kümlünün, koşullu salıverilme kapsamında belirle-
nen denetim süresini kanunda öngörülen şartlara
uygun bir biçimde tamamlaması durumunda ce-
zası infaz edilmiş sayılmaktadır. Bu itibarla koşullu
salıverilme cezanın infazını tamamlayan bir infaz
yöntemidir ve hükmolunan cezanın miktarının
sonradan değiştiği anlamına gelmez.
Koşullu salıverilme kanunda belirli şartlara
bağlanmıştır. Bunlar hükümlünün ceza infaz ku-
rumunda kaldığı süreyi iyi halli olarak geçirmesi;
hükmolunan cezanın belirli bir bölümünün ceza
infaz kurumunda geçirilmiş olmasıdır.
Koşullu salıverilme kurumunun gerek hüküm-
lü gerekse toplum bakımından pek çok faydası
bulunmaktadır. Kişinin müebbet hapis cezasına
mahkum olmuş olsa dahi bir gün ceza infaz ku-
rumundan dışarı çıkabileceğini umut etmesi, insan
onuru ile yakından ilgilidir. Bunun yanı sıra ko-
şullu salıverilmeden yararlanmak isteyen hüküm-
lü ceza infaz kurumundaki süresini iyi halli olarak
lanan denetim süresi içerisinde, kasten suç işlen-
mesi durumunda cezaevine geri dönülecek olması
hükümlüyü daha dikkatli olmaya sevk ederek, ceza
infaz kurumundan ayrılmasının ardından toplum-
sal yaşama uyum sağlamasını kolaylaştıracaktır.
Koşullu Salıverilmenin Şartları
Koşullu salıverilmenin şartlarından ilki hü-
kümlünün ceza infaz kurumunda kaldığı süreyi
iyi halli olarak geçirmesidir (CGTİHK, m. 107,
f.1). Hükümlünün ceza infaz kurumunda kaldığı
süreyi iyi halli olarak geçirmesi, cezanın kalan kıs-
mının toplum içerisinde geçirilmesi bakımından
bir tehlike olmadığına işaret etmektedir. Hüküm-
lünün, infaz süresinin iyi halli olarak geçirip geçir-
mediğinin nasıl tespit edileceği de Kanunda dü-
zenlenmiştir. Buna göre, ceza infaz kurumlarının
düzen ve güvenliği amacıyla konulmuş kurallara
içtenlikle uyması, haklarını iyi niyetle kullanma-
sı ve yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirmesi
dolayısıyla; kendisine uygulanan iyileştirme prog-
ramlarına göre toplumla bütünleşmeye hazır oldu-
ğunun idare ve gözlem kurulunca saptanması du-
rumunda, hükümlü infaz süresini iyi halli olarak
geçirmiş sayılır (CGTİHK, m. 89, f. 1).
Ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlüler,
iyi halli olduklarının tespitine kaynak olması ama-
cıyla gözlem altında tutulmakta ve bu kişiler hak-
kında altı ayda bir gözlem ve sınıflandırma formu
düzenlenmektedir. İdare kurulu iyi halliliğe ilişkin
kararını bu formu dikkate alarak verir (Gözlem ve
Sınıflandırma Merkezleri Yönetmeliği m. 17-19).

178

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
Açık ceza infaz kurumuna ayırmaya, denetimli
serbestlik tedbiri uygulanarak cezanın infazına ve
koşullu salıverilmeye ilişkin olarak tutum ve davra-
nışları olumsuz değerlendirilen hükümlülerin yeni-
den değerlendirilmeye tabi tutulma süreleri bir yılı
geçemez (CGTİHK, m. 89, f. 6).
Koşullu salıverilme bakımından ceza infaz ku-
rumunda iyi halli olarak geçirilecek süre de önem-
lidir. Bu süreler kanunda hükümlü hakkında mah-
kemece hükmolunan hapis cezasının ilişkin olduğu
suç tipi, süresi gibi hususlar dikkate alınarak belir-
lenmiştir. (CGTİHK m. 107, f. 2) Buna göre;
• ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına
mahkûm edilmiş olanlar otuz yılını,
• müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş
olanlar yirmi dört yılını,
• diğer süreli hapis cezalarına mahkûm edil-
miş olanlar cezalarının yarısını,
infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıve-
rilmeden yararlanabilirler. Kanunda bazı suçlar ba-
kımından farklı bir süre öngörülmüştür. Buna göre;
• Kasten öldürme suçlarından (madde 81, 82
ve 83) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
• Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama su-
çundan (madde 87, fıkra iki, bent d) süreli
hapis cezasına mahkûm olanlar,
• İşkence suçundan (madde 94 ve 95) ve ezi-
yet suçundan (madde 96) süreli hapis ceza-
sına mahkûm olanlar,
• Cinsel saldırı (madde 102, ikinci fıkra ha-
riç), reşit olmayanla cinsel ilişki (madde
104, ikinci ve üçüncü fıkra hariç) ve cinsel
taciz (madde 105) suçlarından süreli hapis
cezasına mahkûm olanlar,
• Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar-
dan (madde 102, 103, 104 ve 105) hapis
cezasına mahkûm olan çocuklar,
• Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suç-
lardan (madde 132, 133, 134, 135, 136, 137
ve 138) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
• Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ti-
careti suçundan (madde 188) hapis cezasına
mahkûm olan çocuklar,
• Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk suç-
larından (madde 326 ilâ 339) süreli hapis
cezasına mahkûm olanlar,
7
cezalarının üçte ikisini infaz kurumunda çektikleri
takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanabilecek-
lerdir. Bunlara ek olarak suç işlemek için örgüt kur-
mak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçe-
vesinde işlenen suçlar ile Terörle Mücadele Kanunu
kapsamına giren suçlardan mahkûm olan çocuklar
ile 1/1/1983 tarihli ve 2937 sayılı Devlet İstihba-
rat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanu-
nu kapsamına giren suçlardan mahkûm olanlar
hakkında koşullu salıverilme oranı üçte iki olarak
uygulanır. Terörle Mücadele Kanunu kapsamında
süreli hapis cezasına mahkum olan kişiler ile ilgili
olarak ise koşullu salıverilme oranı dörtte üç olarak
uygulanır (Terörle Mücadele Kanunu, m. 17).
Birden fazla suçtan dolayı mahkumiyet halle-
rinde hükümlünün koşullu salıverilmeden faydala-
nabilmesi için;
• birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis
cezasına veya ağırlaştırılmış müebbet hapis
cezası ile müebbet hapis cezasına mahkum
edilmiş olması halinde otuz altı,
• birden fazla müebbet hapis cezasına
mahkûmiyet hâlinde otuz,
• bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile
süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde
en fazla otuz altı,
• bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis ce-
zasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuz,
• birden fazla süreli hapis cezasına mahkûmiyet
hâlinde en fazla yirmi sekiz,
yılını ceza infaz kurumunda geçirmesi gerekir
(CGTİHK, m. 107, f. 3).
Hükümlünün suç işlemek için örgüt kurmak
veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde
işlenen suçtan dolayı mahkum olması durumunda
koşullu salıverilme bakımından farklı süreler öngö-
rülmüştür. Bu durumda; ağırlaştırılmış müebbet
hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar otuz altı
yılını, müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş
olanlar otuz yılını, süreli hapis cezasına mahkûm
edilmiş olanlar cezalarının üçte ikisini infaz kuru-
munda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmeden
yararlanabilirler. Mahkum olunan suç ile ilgili ola-
rak koşullu salıverilme oranının üçte ikiden fazla
olarak öngörülmüş olması durumunda ise o suça
mahkumiyet için öngörülen oran uygulanır.
179
7
Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların İnfazını Erteleyen ve Erken Sona Erdiren Haller
Ancak bu süreler;
• Birden fazla ağırlaştırılmış müebbet ha-
pis cezasına veya ağırlaştırılmış müebbet
hapis cezası ile müebbet hapis cezasına
mahkûmiyet hâlinde kırk,
• Birden fazla müebbet hapis cezasına
mahkûmiyet hâlinde otuz dört,
• Bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile
süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde
en fazla kırk,
• Bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis ceza-
sına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuz dört,
• Birden fazla süreli hapis cezasına mahkûmiyet
hâlinde en fazla otuz iki,
yıl olarak belirlenmiştir (CGTİHK, m. 107, f. 4).
Örgütlü suçluluğa ilişkin bu süreler çocuklar bakı-
mından uygulanmaz (CGTİHK, m. 107, f.4).
Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren
suçlardan mahkûm olanlar bakımından da örgütlü
suçluluğa ilişkin süre uygulanacaktır.
Tekerrür halinde suç işleyen kişiler ve belirli suç-
ların failleri bakımından da farklı bir düzenleme ya-
pılmıştır. Buna göre, tekerrür halinde suç işleyen hü-
kümlünün, koşullu salıverilmeden yararlanabilmesi,
• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının
otuz dokuz yılının,
• Müebbet hapis cezasının otuz üç yılının,
• Birden fazla süreli hapis cezasına mahkûmiyet
hâlinde en fazla otuz iki yılının,
• Süreli hapis cezasının ise üçte ikisinin,
iyi halli olarak geçirmesine bağlıdır. Koşullu salı-
verilme oranı üçte ikiden fazla olan suçlar bakı-
mından ise tabi oldukları koşullu salıverilme oranı
uygulanacaktır (CGTİHK, m. 108, f.1).
Türk Ceza Kanununda düzenlenen cinsel sal-
dırı, çocukların cinsel istismarı, reşit olmayanla
cinsel ilişki, uyuşturucu veya uyarıcı madde imal
ve ticareti suçunu işleyen kişilerin de mükerrirlere
ilişkin olarak belirlenen süreyi iyi halli olarak ge-
çirmeleri gerekmektedir. Ancak, süreli hapis ceza-
ları bakımından koşullu salıverilme oranı, dörtte
üç olarak uygulanır.
Kanun, mağduru çocuk olan suçlar bakımın-
dan da genel kuraldan ayrılmıştır. Buna göre, ço-
cuğa karşı bir suç işlenmiş ve bu suçtan dolayı ağır-
laştırılmış müebbet hapis cezasına veya müebbet
hapis cezasına hükmedilmiş olması durumunda
180
hükümlünün; ağırlaştırılmış müebbet hapis ceza-
sına mahkûmiyet hâlinde, bu cezanın otuz dokuz;
müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde ise,
bu cezanın otuz üç yılını ceza infaz kurumunda
iyi halli olarak geçirmesi gerekecektir (CGTİHK,
m. 108, f.8).
Koşullu salıverilme sürelerinin hesaplanma-
sında on beş yaşını doldurmamış çocuklar lehine
bir düzenleme bulunmaktadır. Buna göre, koşullu
salıverilme kapsamında iyi halli olarak geçirilmesi
gereken sürenin tespitinde, hükümlünün on beş
yaşını dolduruncaya kadar infaz kurumunda ge-
çirdiği bir gün, iki gün olarak dikkate alınacaktır
(CGTİHK, m. 107, f. 5).
Koşullu Salıverilme Kararı
Koşullu salıverilme kararını verme yetkisi, in-
faz işlemlerinin yapıldığı yer infaz hakimliğine ait-
tir. (CGTİHK, m. 107, f. 11) İnfaz hakimi, infaz
kurumu idaresi tarafından hazırlanarak kendisine
sunulan gerekçeli raporu uygun bulması durumun-
da hükümlünün koşullu salıverilmesine dosya üze-
rinden karar verir. Raporun uygun bulunmaması
durumunda mahkeme gerekçesini açıklayarak, hü-
kümlünün cezasının infaz kurumunda çekmesine
karar verebilir. Koşullu salıverilmeye ilişkin karar-
lara karşı itiraz kanun yoluna gidilmesi mümkün-
dür. Koşullu salıverilmeye ilişkin karar hakimlikçe
resen verilecektir. Hükümlünün talebi veya rızası
aranmaz. İnfaz hakimliğinin raporu uygun bularak
koşullu salıverilme kararını vermesi ile birlikte hü-
kümlü ceza infaz kurumundan çıkartılır.
Koşullu Salıverilme Kararının
Verilemeyeceği Haller
Kanunda bazı durumlarda hükümlü hakkında
koşullu salıverilme hükümlerinin uygulanmayaca-
ğı öngörülmüştür. Hükümlünün, Türk Ceza Ka-
nununun ikinci Kitap, dördüncü Kısım, “Devletin
Güvenliğine Karşı Suçlar” başlıklı dördüncü Bö-
lüm, “Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine
Karşı Suçlar” başlıklı beşinci bölüm, “Milli Savun-
maya Karşı Suçlar” başlıklı altıncı bölüm altında
yer alan suçlardan birinin bir örgütün faaliyeti
çerçevesinde işlenmesi dolayısıyla ağırlaştırılmış
müebbet hapis cezasına mahkum edilmiş olması
hâlinde, koşullu salıverilme hükümleri uygulan-
mayacaktır (CGTİHK, m. 107, f. 16).

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
Koşullu salıverilme kararının verilemeyeceği bir
diğer hal hükümlünün ikinci defa mükerrir olma-
sıdır. Kişi hakkında ikinci defa tekerrür hükümle-
rinin uygulanması durumunda koşullu salıverilme
kararı verilemez. Bu durumda, hükümlü hakkında
ikinci defa tekerrür hükümlerinin uygulanacağı
hükümde belirtilir (CGTİHK, m. 108, f. 3).
Mahkum edildiği adli para cezasını ödememesi
ve kamuya yararlı işte çalışmaması nedeniyle cezası
zorlama hapsi uygulanarak infaz edilen hükümlüler
de koşullu salıverilmeden faydalanamaz. Adli para
cezasının ödenmemesi dolayısıyla kişiye uygulanan
tazyik hapsi adli nitelikte hapis cezası niteliğinde
olmadığından bunlar bakımından koşullu salıveril-
me gündeme gelmez (CGTİHK, m. 106, f. 9).
Koşullu salıverilme kararının verilemeyeceği bir
diğer durum, Terörle Mücadele Kanunu kapsamın-
da tutuklu veya hükümlü iken firar veya ayaklanma
suçundan mahkûm edilmiş bulunanlar ile disiplin
cezası olarak üç defa hücre hapsi cezası almış olan-
larla ilgilidir. Bu kişilere verilen disiplin cezaları kal-
dırılmış olsa bile bu kişiler koşullu salıverilmeden
yararlanamaz. Yine Terörle Mücadele Kanunu kap-
samına giren suçlardan mahkum olan kişi hükmün
kesinleşmesinin ardından yine Terörle Mücadele
Kanunu kapsamına giren bir suçtan dolayı mah-
kum olursa, koşullu salıverilmeden yararlanamaya-
caktır (Terörle Mücadele Kanunu, m. 17, f.2).
Koşullu Salıverilmenin Sonuçları
Koşullu salıverilen hükümlü, hapis cezasının
kalan kısmını ceza infaz kurumunun dışında çeker.
Koşullu salıverilmede, hükümlünün ceza infaz ku-
rumu dışında geçirdiği sürede cezanın infazı devam
etmektedir. Kanunda cezanın infaz kurumu dışın-
da geçirilen kısmı denetim süresi olarak adlandırıl-
mıştır. Denetim süresi yükümlülüklere uygun ve iyi
hâlli olarak geçirildiği takdirde, ceza infaz edilmiş sa-
yılır. Denetim süresi içerisinde hükümlünün, kasıtlı
bir suçtan dolayı hapis cezasına mahkum edilmesi
veya bağlı tutulduğu yükümlülükleri hakim uyarısı-
na rağmen yerine getirmemesi halinde ise koşullu sa-
lıverilme kararının geri alınmasına karar verilecektir.
Koşullu salıverilen hükümlünün tâbi tutulacağı
denetim süresi, koşullu salıverilmeden faydalana-
bilmesi için infaz kurumunda geçirmesi gereken
süre kadardır. Ancak süreli hapislerde denetim sü-
resi hükümlünün hak ederek tahliye tarihini geçe-
mez. (CGTİHK, m. 107, f. 6)
7
Koşullu salıverilen hükümlü, denetim süresin-
de, infaz kurumunda öğrendiği meslek veya sanatı
icra etmek üzere, bir kamu kurumunda veya özel
olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başka-
sının gözetimi altında, ücret karşılığında çalıştırıla-
bilir. Böylece hükümlünün toplumsal yaşama daha
kolay uyum sağlamasına yardımcı olunmaktadır.
Kanunda çocuk hükümlülerin, denetim süresin-
de eğitimlerine, gerektiğinde barınma imkânı da bu-
lunan bir kurumda devam edecekleri düzenlenmiştir.
Koşullu salıverilme kapsamında hükümlüye reh-
berlik edecek bir uzman kişi infaz hakimi tarafından
görevlendirilebilir. Uzman, hükümlünün kötü alış-
kanlıklar edinebileceği çevrelerden uzak kalması ve
sorumluluk bilinciyle iyi bir hayat sürmesini temin
hususunda hükümlüye öğütte bulunacaktır. Bu-
nun yanı sıra hükümlünün eğitim gördüğü kurum
yetkilileri veya yanında çalıştığı kişilerle görüşerek,
hükümlünün davranışları, sosyal uyumu ve sorum-
luluk bilincindeki gelişme hakkında üçer aylık süre-
lerle rapor düzenleyerek infaz hâkimine verecektir.
İnfaz hâkiminin, iki yılı geçmemek üzere denetim
süresi içinde hükümlünün denetimli serbestlik mü-
dürlüğünce belirlenecek yükümlülüklere tabi tutul-
masına karar verebileceği kanunda hüküm altına
alınmıştır. Denetimli serbestlik müdürlüğü bu karar
gereğince, hükümlünün risk ve ihtiyaçlarını dikkate
alarak; belirli bir bölgede denetim ve gözetim altında
bulundurma, belirlenen yer veya bölgelere gitmeme,
belirlenen programlara katılma, yükümlülüklerin-
den bir veya birden fazlasına tabi tutacaktır. Dene-
timli serbestlik müdürlüğü tarafından hükümlünün
risk ve ihtiyaçlarını dikkate alarak yükümlülükleri
değiştirebilir (CGTİHK, m. 107, f. 9).
İnfaz hakimi tarafından koşullu salıverilen hü-
kümlünün kişiliği ve topluma uyumdaki başarısını
göz önünde bulundurularak, denetim süresinin,
denetimli serbestlik tedbiri uygulanmadan veya
herhangi bir yükümlülük belirlemeden geçiril-
mesine karar verilebilir. Aynı şekilde, denetimli
serbestlik tedbirinin uygulanması veya belirlenen
yükümlülükler denetim süresi içinde kaldırılabilir
(CGTİHK m. 107, f.10).
Koşullu salıverilme kararının geri alınması da
mümkündür. Hükümlünün denetim süresinde
hapis cezasını gerektiren kasıtlı bir suç işlemesi
veya kendisine yüklenen yükümlülüklere, infaz
hâkiminin uyarısına rağmen, uymamakta ısrar et-
mesi hâlinde koşullu salıverilme kararı geri alına-
caktır. Koşullu salıverilme kararının geri alınması
181
7
Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların İnfazını Erteleyen ve Erken Sona Erdiren Haller

hâlinde hükümlünün; sonraki suçu işlediği tarihten itibaren başlamak ve hak ederek tahliye tarihini geç-
memek koşuluyla sonraki işlediği her bir suç için verilen hapis cezasının iki katı sürenin, yükümlülüklerine
aykırı davranması hâlinde ise bu yükümlülüklere uymama tarihi ile hak ederek salıverilme tarihi arasındaki
süreyi geçmemek koşuluyla takdir edilecek bir sürenin, ceza infaz kurumunda çektirilmesine karar verile-
cektir. Hükümlü hakkında verilmiş olan koşullu salıverilme kararının geri alınmasından sonra aynı hükmün
infazı ile ilgili bir daha koşullu salıverilme kararı verilmesi mümkün değildir (CGTİHK m. 107, f. 13).

Öğrenme Çıktısı
2 Koşullu salıverilme kurumunu açıklayabilme

Araştır 2 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Koşullu salıverilme bakı- Koşullu salıverilmenin infaz

Koşullu salıverilme kararı ve-
mından Kanunda öngörü- sistemi bakımından önemi-
rilemeyecek halleri açıklayın.
len temel şart hangisidir? ni açıklayın.

DENETİMLİ SERBESTLİK since hükümlü hakkında hazırlanan değerlendirme

Henüz koşullu salıverilmesi için ceza infaz kuru-
munda geçirilmesi gereken süre dolmadan hükümlü-
nün ceza infaz kurumundan çıkarılması ve cezasının
kalan kısmını infaz kurumu dışında geçirmesi de
mümkündür. Bu ceza infaz yöntemi Kanunda de-
netimli serbestlik olarak adlandırılmıştır. Denetimli
serbestlik kurumunun amacı Kanunda, hükümlü-
lerin dış dünyaya uyumlarını sağlamak, aileleriyle
bağlarını sürdürmelerini ve güçlendirmelerini temin
etmek olarak ifade edilmiştir (CGTİHK, m. 105/A,
f. 1). Denetimli serbestlik tedbirinin en önemli
amaçlarından birisi de henüz infaz aşamasında top-
luma salıverilen hükümlülerin kontrolsüz bir şekilde
kalmalarının yaratacağı tehlikenin engellenmesidir.
Şartları
Denetimli serbestlik tedbiri ile ceza infaz ku-
rumundan çıkarılabilmesi için hükümlünün; açık
ceza infaz kurumunda veya çocuk eğitim evinde
iyi halli olması, koşullu salıverilmesine bir yıl veya
daha az bir sürenin kalmış olması gerekmektedir.
Bu şartların varlığı halinde hükümlünün talebi ile
cezanın koşullu salıverilme tarihine kadar olan kıs-
mının denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak su-
retiyle infazına karar verilebilir. Denetimli serbest-
liğin uygulanmasına infaz hakimi karar verir. İnfaz
hakimi kararını verirken ceza infaz kurumu idare-
raporunu dikkate alır. Açık ceza infaz kurumuna
ayrılma şartları oluşmasına karşın, iradesi dışındaki
bir nedenle açık ceza infaz kurumuna ayrılamayan
veya bu nedenle kapalı ceza infaz kurumuna geri
gönderilen iyi hâlli hükümlülerin de diğer şartla-
rı da taşımaları durumunda denetimli serbestlik-
ten faydalanabilecekleri Kanunda düzenlenmiştir
(CGTİHK, m. 105/A, f. 2).
Sıfır-altı yaş grubunda çocuğu bulunan ve koşullu
salıverilmesine iki yıl veya daha az süre kalan kadın
hükümlüler ile maruz kaldıkları ağır bir hastalık, en-
gellilik veya kocama nedeniyle hayatlarını yalnız ida-
me ettiremeyen ve koşullu salıverilmesine üç yıl veya
daha az süre kalan hükümlüler de denetimli serbest-
likten faydalanabilecektir. Bu durumda, ağır hastalık,
engellilik veya kocama hâlinin, Adlî Tıp Kurumun-
dan alınan veya Adalet Bakanlığınca belirlenen tam
teşekküllü hastanelerin sağlık kurullarınca düzenlenip
Adli Tıp Kurumunca onaylanan bir raporla belgelen-
dirilmesi gerekir (CGTİHK, m. 105/A, f. 3).
Kanunda, adli para cezasının ödenmemesi ne-
deniyle, cezası hapse çevrilen hükümlülerin dene-
timli serbestlik kurumundan faydalanamayacakla-
rı öngörülmüştür. Buna göre, adli para cezasının
ödenmemesi nedeniyle, cezanın hapis cezasına
çevrilmesi halinde, hapis cezasının süresi ne olursa
olsun hükümlü denetimli serbestlik kurumundan
faydalanamaz (CGTİHK, m. 105/A, f. 4).

182

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
Denetimli Serbestlik Kararı
Denetimli serbestlik kararını verme yetkisi infaz
hakimine aittir. Buna göre, denetimli serbestlik ka-
rarı hükmün infazına ilişkin işlemleri yapan Cum-
huriyet başsavcılığının bulunduğu yer infaz hâkimi
tarafından karar verilecektir. İnfaz hakiminin dene-
timli serbestlik kurumunun uygulanmasını uygun
bulmasının ardından denetimli serbestlik müdürlü-
ğü, hükümlünün risk ve ihtiyaçlarını dikkate alarak
koşullu salıverilme tarihine kadar uygulanmak üzere
çeşitli yükümlülükler belirler. Bu yükümlülükler;
• Kamuya yararlı bir işte ücretsiz olarak çalış-
tırılması,
• Bir konut veya bölgede denetim ve gözetim
altında bulundurulması,
• Belirlenen yer veya bölgelere gitmemesi,
• Belirlenen programlara katılması,
şeklindedir. Denetimli Serbestlik Müdürlüğü ta-
rafından hükümlünün bu yükümlülüklerden biri
veya birkaçına tabi tutulmasına karar verilir. Hü-
kümlünün tabi tutulduğu yükümlülüklerin daha
sonra değiştirilmesi mümkündür. Hükümlünün yü-
kümlülükleri belirlenirken; toplumun ve mağdurun
korunması, kararın infaz kabiliyeti, yükümlünün
ihtiyaçları, uygunluğu ve becerileri, kamu kurum
ve kuruluşları ile kamu yararına çalışan sivil toplum
kuruluşlarının katkı ve desteği dikkate alınır.
dikkat
Denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle ce-
zasının infaz edilmesine karar verilen hükümlü hak-
kında hangi yükümlülüklerin uygulanacağına Dene-
timli Serbestlik Müdürlüğü tarafından karar verilir.
Hükümlünün Ceza İnfaz Kurumuna
Geri Gönderilmesi
Kanunda sayılan hallerin gerçekleşmesi halinde
denetimli serbestlik müdürünün talebi ve denetim-
li serbestlik müdürlüğünün bulunduğu yer infaz
hâkiminin kararıyla hükümlü koşullu salıverilme
tarihine kadar kapalı ceza infaz kurumuna gönde-
rilebilir. Buna göre, hükümlü;
• ceza infaz kurumundan ayrıldıktan sonra, ta-
lebinde belirttiği denetimli serbestlik müdür-
lüğüne beş gün içinde müracaat etmemesi,
7
• hakkında belirlenen yükümlülüklere, dene-
timli serbestlik müdürlüğünün hazırladığı
denetim ve iyileştirme programına, dene-
timli serbestlik görevlilerinin bu kapsamda-
ki uyarı ve önerileriyle hakkında hazırlanan
denetim planına uymamakta ısrar etmesi,
• ceza infaz kurumuna geri dönmek istemesi,
hâlinde açık ceza infaz kurumuna gönderilir
(CGTİHK m. 105/A, f. 6).
Hükümlünün denetimli serbestlik müdürlü-
ğüne müracaat etmesi gereken sürenin bitiminden
itibaren iki gün geçmiş olmasına karşın müracaat
etmemesi veya ceza infaz kurumuna iade kararı
verilmesine rağmen iki gün içinde en yakın Cum-
huriyet başsavcılığına teslim olmaması durumunda
hükümlü hakkında Türk Ceza Kanunu’nda yer alan
hükümlü veya tutuklunun kaçması suçuna ilişkin
hükümler uygulanır (CGTİHK m. 105/A, f. 8).
Hükümlünün açık ceza infaz kurumuna geri
gönderilebileceği bir diğer durum, hakkında dene-
timli serbestlik tedbiri uygulanmaya başlandıktan
sonra işlediği iddia olunan ve cezasının alt sınırı bir
yıl veya daha fazla hapis cezasını gerektiren kasıtlı
bir suçtan dolayı kamu davası açılmış olmasıdır. Bu
durumda, denetimli serbestlik müdürlüğünün talebi
üzerine infaz hâkimi tarafından, hükümlünün açık
ceza infaz kurumuna gönderilmesine karar verilebi-
lecektir. Kişi hakkında gerçekleştirilen kovuşturma
sonucunda beraat, ceza verilmesine yer olmadığı,
davanın reddi veya düşme kararı verilmesi hâlinde,
hükümlünün cezasının infazına denetimli serbestlik
tedbiri uygulanarak devam olunmasına infaz hâkimi
tarafından karar verilir (CGTİHK, m. 105/A, f. 7).
Denetimli serbestlik kapsamında, yükümlülük-
lerin gereklerine ve denetim planına uygun davra-
nan hükümlü, denetimli serbestlik müdürlüğü ta-
rafından hazırlanan gerekçeli rapor doğrultusunda
koşullu salıverilmeden faydalanabilir. Hükümlü
hakkında düzenlenen rapor yetkili infaz hakimli-
ğine gönderilecek ve infaz hakimliği koşullu salı-
verilme ile ilgili kararı verecektir (CGTİHK, m.
105/A, f. 9) (Belirtmek gerekir ki koşullu salıverme
kararının verilmesiyle ilgili olarak CGTİHK m.
107, f. 11’de yapılan değişiklik aynı kanunun 105/A
maddesinin 9. fıkrasına yansıtılmadığı için 105/A,
f.9 düzenlemesinde halen denetimli serbestlik müdür-
lüğü tarafından hazırlanan gerekçeli raporun koşullu
salıvermeye yönelik karar verecek “mahkemeye” gön-
derilmesinden bahsedilmektedir. Ancak bu düzenle-
medeki mahkeme ibaresinin infaz hakimliği” olarak
anlaşılması gerekmektedir.).
183
7
Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların İnfazını Erteleyen ve Erken Sona Erdiren Haller

Öğrenme Çıktısı
3 Denetimli serbestlik kurumunu açıklayabilme

Araştır 3 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Denetimli serbestliğin infaz Denetimli serbestliğe karar

Denetimli serbestliğin ama-
sistemi bakımından önemi- verilebilmesinin şartlarını
cını açıklayın.
ni açıklayın. sayın.

AF Özel af halinde ise hapis cezasının infaz kuru-

Hükümlünün infaz süresi tamamlanmadan in-
faz kurumundan çıkmasını gerektiren nedenlerden
bir diğeri aftır. Af, esas olarak anayasada düzenlen-
miş bir müessese olup genel af ve özel af olarak iki-
ye ayrılmaktadır. Bu ayrım affın kapsamına giren
kişilere ilişkin bir olmayıp, affın hukuki niteliği ve
sonuçları ile ilişkilidir.
Genel af ilan edebilme yetkisi Türkiye Büyük
Millet Meclisine aittir. Meclis bu yetkisini bir af
kanunu çıkarmak suretiyle kullanır. Genel af halin-
de, sanık hakkında açılmış olan kamu davası düşer,
hükümlü hakkında hükmolunmuş ceza bütün neti-
celeri ile birlikte ortadan kalkar. Bu durumda ayrıca
hükümlü hakkında hapis cezasına mahkumiyetin
kanuni sonuçları olarak kendiliğinden uygulanan
veya mahkemece hükmedilmiş hak yoksunlukları
da ortadan kalkar. Affa uğrayan mahkumiyet hük-
mü adli sicil kaydından da silinir. Bununla birlikte
genel af halinde, müsadere olunmuş eşya ve öden-
miş olan adli para cezası geri istenemez.
dikkat
Anayasanı 87. maddesinde sayılan Türkiye Büyük
Millet Meclisinin görev ve yetkilerinden biri de genel
ve özel af ilanına karar vermektir. Af kararı verilebil-
mesi için Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsa-
yısının beşte üç çoğunluğunun kararı gerekmektedir.
munda çektirilmesine son verilebilir veya infaz ku-
rumunda çektirilecek süresi kısaltılabilir ya da adli
para cezasına çevrilebilir. Özel afta cezaya bağlı olan
veya hükümde belirtilen hak yoksunlukları, özel
affa rağmen etkisini devam ettirir. Genel af kural
olarak görülmekte olan davaları da kapsamaktay-
ken, özel af hükümden sonra sonuç doğurur.
Özel affa karar verebilme yetkisi Türkiye Büyük
Millet Meclisinin yanı sıra Cumhurbaşkanına da
verilmiştir. Cumhurbaşkanı, sürekli hastalık, sakat-
lık ve kocama sebebiyle kişilerin cezalarını hafiflete-
bilir veya kaldırabilir (Anayasa m. 104, f. 16).
Af kanunu bakımından Anayasada meclisin ni-
telikli bir çoğunlukla karar vermesi şartı aranmıştır.
Af kararının verilebilmesi, Türkiye Büyük Millet
Meclisinin üye tamsayısının beşte üç çoğunluğu ile
karar alınmasına bağlıdır. Af kararı alındıktan son-
ra, hükümlü aftan yararlanmak istemediği gerekçesi
ile infaz kurumunda kalmaya devam edemez.
Anayasada yer verilen açık hüküm uyarınca
münhasıran orman suçları için genel ve özel af
çıkarılamayacağı gibi ormanları yakmak, ormanı
yok etmek veya daraltmak amacıyla işlenen suçlar
genel ve özel af kapsamına alınamaz (Anayasa m.
169, f. 3).

184
 7
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

Yaşamla İlişkilendir

Cumhurbaşkanlığından: Karar Sayısı : 2008/49

Özel evrakta sahtecilik suçundan Ankara 9. Ağır Ceza Mahkemesinin 7/6/2006 tarihli ve E:
2006/126, K: 2006/212 sayılı ek kararıyla 2 yıl 4 ay hapis cezası ile cezalandırılmasına ve hapis cezasının
konutunda çektirilmesine karar verilerek cezası kesinleşen, İstanbul İli, Fatih İlçesi, Hasan Halife Ma-
hallesi, Cilt No: 24, Hane No: 937, Birey Sıra No: 6’da nüfusa kayıtlı, Mehmet Sabri ve Kamer’den olma
29/10/1926 doğumlu, 42013485108 T.C. Kimlik Numaralı Necmettin ERBAKAN’ın kalan cezası, Ada-
let Bakanlığının 15/8/2008 tarihli ve B.03.0.CİG.0.00.00.03-125-2948-2008/9761/44252 sayılı yazısı
ekinde gönderilen ve adı geçenin sürekli hastalık durumunda bulunduğunu belirten Adlî Tıp Kurumu
3 üncü Adli Tıp İhtisas Kurulunun 26/5/2008 tarihli ve B.03.1.ATK.0.06.00.08/33284-4241-3789
sayılı raporu sebebiyle, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 104 üncü maddesinin ikinci fıkrasının (b)
bendi hükmü uyarınca kaldırılmıştır.
19 Ağustos 2008
Abdullah GÜL
CUMHURBAŞKANI

Kaynak: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/ 2008/08/20080820-4.htm

Öğrenme Çıktısı
4 Af kavramını açıklayabilme

Araştır 4 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Anayasada genel ve özel af

Af kararını verme yetkisine
Genel af ve özel af arasında- kapsamında alınmayaca-
sahip merciler hangileridir
ki ayrımı anlatın. ğı hükme bağlanan suçlar
açıklayın.
hangileridir, açıklayın.

185
 7
Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların İnfazını Erteleyen ve Erken Sona Erdiren Haller

Hapis cezasının infazının

1 ertelenmesini açıklayabilme
öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

Hapis Cezasının İnfazının

Ertelenmesi

Kişi hakkında hürriyeti bağlayıcı bir cezaya hükmedildiğinde, kişinin mahkum olduğu cezayı ceza
infaz kurumunda çekmesi gerekir. Bununla birlikte kişi hakkında hükmedilen hapis cezasının infa-
zının ertelenmesi ve infaza ara verilmesi mümkündür. Hapis cezasının infazının ertelenmesinin ve
infaza ara verilmesinin koşulları Kanunda belirtilmiştir.

Koşullu salıverilme kurumunu

2 açıklayabilme

Koşullu Salıverilme

Hapis cezasına mahkum olan hükümlünün, mahkemenin hükmü ile belirlenen sürenin tamamlan-
masını beklemeden ceza infaz kurumundan çıkarılması mümkündür. Hükümlü, mahkum edildiği
cezanın belirli bir kısmını ceza infaz kurumunda iyi halli olarak geçirdiği takdirde, koşullu salıveri-
lerek hapis cezasının kalan süresini toplum içinde geçirebilmektedir. Koşullu salıverilmenin şartları
Kanunda düzenlenmiştir.

186
 7
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

Denetimli serbestlik kurumunu

3 açıklayabilme

öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

Denetimli Serbestlik

Kişi hakkında hükmolunan hürriyeti bağlayıcı cezanın süresi dolmadan infaz kurumundan çıkarıl-
masını sağlayan bir diğer kurum, denetimli serbestlik kurumudur. Koşullarının gerçekleşmesi ha-
linde hükümlü, denetimli serbestlik vasıtasıyla ceza infaz kurumundan çıkarılabilmektedir. Dene-
timli serbestliğe karar verilmesi halinde, hükümlünün risk ve ihtiyaçlarını dikkate alınarak koşullu
salıverilme tarihine kadar uygulanmak üzere çeşitli yükümlülükler belirlenir. Denetimli serbestlik
kapsamında, yükümlülüklerin gereklerine ve denetim planına uygun davranan hükümlü, koşullu
salıverilmeden faydalanabilir.

4 Af kavramını açıklayabilme

Af

Af, hükümlünün cezasının infazını erken sona erdiren sebeplerden bir diğeridir. Af, genel af ve özel
af olmak üzere ikiye ayrılır. Genel af halinde, kişi hakkında açılmış olan kamu davası düşer ve hük-
molunan ceza bütün neticeleri ile birlikte ortadan kalkar. Özel af halinde ise hapis cezasının infaz
kurumunda çektirilmesine son verilir veya infaz kurumunda çektirilecek süresi kısaltılabilir ya da adli
para cezasına çevrilebilir.

187
7
Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların İnfazını Erteleyen ve Erken Sona Erdiren Haller
1 Hapis cezasının infazının ertelenmesi ile ilgili
aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
neler öğrendik?
A. Hapis cezasının infazı, hastalık nedeniyle erte-
lenebilir.
B. Hapis cezasının infazı, hükümlünün talebi ile
ertelenebilir.
C. Hapis cezasının infazının ertelenmesi Türk
Ceza Kanununda düzenlenmiştir.
D. Hükümlünün gebe kalması hapis cezasının in-
fazının ertelenmesi sebeplerinden biridir.
E. Hapis cezasının infazını ertelenebilmesi için hü-
kümlünün mahkûm olduğu cezanın kasten işle-
nen suçlarda üç yıl, taksirle işlenen suçlarda ise beş
yıl veya daha az süreli hapis cezası olması gerekir.
2 geçiren kişi affedilmiş sayılır.
I. hükümlünün yükseköğrenimini bitirebilmesi
II. ana, baba, eş veya çocuklarının ölümü ne-
deniyle ailenin ticari faaliyetlerinin yürü-
tülebilmesinin imkânsız hâle gelmesi
III. hükümlünün hastalığının sürekli bir teda-
viyi gerektirmesi
yukarıdakilerden hangileri kanunda sayılan hapis
cezasının infazına ara verilmesinin sebeplerindendir?
A. Yalnız I
B. Yalnız II
C. I ve II
D. II ve III
E. I,II ve III
3 Koşullu salıverilme ile ilgili aşağıdaki ifadeler-
den hangisi yanlıştır?
A. Hükümlü koşullu olarak salıverildiğinde, ceza-
nın infazı sona ermemekte, cezanın kalan kısmı
ceza infaz kurumu dışında infaz edilmektedir.
B. Koşullu salıverilmenin şartlarından ilki hü-
kümlünün ceza infaz kurumunda kaldığı süreyi
iyi hâlli olarak geçirmesidir.
C. Koşullu salıverilme kapsamında iyi hâlli olarak
geçirilmesi gereken sürenin tespitinde, hüküm-
lünün on beş yaşını dolduruncaya kadar infaz
kurumunda geçirdiği bir gün, iki gün olarak
dikkate alınacaktır.
D. Koşullu salıverilme kararını verme yetkisi, hük-
mü veren mahkemeye aittir.
E. Kişi hakkında ikinci defa tekerrür hükümlerinin
uygulanması durumunda koşullu salıverilme
kararı verilemez.
188
4 Koşullu salıverilme ile ilgili aşağıdaki ifade-
lerden hangisi yanlıştır?
A. Terörle Mücadele Kanunu kapsamında tutuklu
veya hükümlü iken firar veya ayaklanma suçun-
dan mahkûm edilmiş bulunanlar ile disiplin
cezası olarak üç defa hücre hapsi cezası almış
olanlar, disiplin cezaları kaldırılmış olsa bile bu
kişiler koşullu salıverilmeden yararlanamaz.
B. Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren
suçlardan mahkûm olan kişi hükmün kesinleş-
mesinin ardından yine Terörle Mücadele Kanu-
nu kapsamına giren bir suçtan dolayı mahkûm
olursa; koşullu salıverilmeden yararlanamaz.
C. Koşullu salıverilme kapsamında denetim süre-
sini yükümlülüklere uygun ve iyi hâlli olarak
D. Denetim süresi içerisinde hükümlünün, ka-
sıtlı bir suçtan dolayı hapis cezasına mahkûm
edilmesi veya bağlı tutulduğu yükümlülükleri
hâkim uyarısına rağmen yerine getirmemesi
hâlinde ise koşullu salıverilme kararının geri
alınmasına karar verilir.
E. Koşullu salıverilen hükümlünün tâbi tutulaca-
ğı denetim süresi, infaz kurumunda geçirilmesi
gereken sürenin yarısı kadardır. Ancak süreli
hapislerde denetim süresi hükümlünün hak
ederek tahliye tarihini geçemez.
5 Koşullu salıverilme ile ilgili aşağıdaki ifade-
lerden hangisi yanlıştır?
A. Çocuk hükümlüler, denetim süresinde eğitim-
lerine, gerektiğinde barınma imkânı da bulu-
nan bir kurumda devam ederler.
B. Koşullu salıverilen hükümlünün tâbi tutulaca-
ğı denetim süresi, hâkim tarafından serbestçe
belirlenebilir.
C. Koşullu salıverilme kapsamında hükümlüye
rehberlik edecek bir uzman kişinin hâkim tara-
fından görevlendirilmesi mümkündür.
D. Koşullu salıverilen hükümlünün kişiliği ve top-
luma uyumdaki başarısını göz önünde bulundu-
rularak, denetim süresinin, denetimli serbestlik
tedbiri uygulanmadan veya herhangi bir yüküm-
lülük belirlemeden geçirilmesine karar verilebilir.
E. Koşullu salıverilme kararının geri alınması ha-
linde daha sonra aynı hükmün infazı ile ilgili
bir daha koşullu salıverilme kararı verilemez.
 7
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

6 Aşağıdakilerden hangisi denetimli serbestlik 9 Af ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi

kapsamında belirlenebilecek yükümlülüklerden yanlıştır?

biri değildir?
A. Kamuya yararlı bir işte ücretsiz olarak çalıştırılma
B. Bir konut veya bölgede denetim ve gözetim al-
tında bulundurulma
C. Her ay belirli bir miktar ödemede bulunma
D. Belirlenen yer veya bölgelere gitmeme
E. Belirlenen programlara katılma
7 Denetimli serbestlikle ilgili aşağıdaki ifadeler-
den hangisi yanlıştır?
A. Denetimli serbestlik kararını verme yetkisi in-
faz hâkimine aittir.
B. Hükümlünün risk ve ihtiyaçlarını dikkate ala-
rak koşullu salıverilme tarihine kadar uygu-
lanmak üzere çeşitli yükümlülükler, denetimli
serbestlik müdürlüğü tarafından belirlenir.
C. Denetimli serbestlik kapsamında, yükümlü-
lüklerin gereklerine ve denetim planına uygun
davranan hükümlünün cezası ortadan kalkar.
D. Denetimli serbestlik kurumunun amacı ka-
nunda, hükümlülerin dış dünyaya uyumlarını
sağlamak, aileleriyle bağlarını sürdürmelerini ve
güçlendirmelerini temin etmektir.
E. Adli para cezasının ödenmemesi nedeniyle, ce-
zası hapse çevrilen hükümlüler denetimli ser-
bestlik kurumundan faydalanamaz.
8 I. Cumhurbaşkanı
II. Türkiye Büyük Millet Meclisi
III. Anayasa Mahkemesi
IV. Yargıtay
V. Adalet Bakanı
Yukarıdakilerden hangileri af kararı vermeye yetkilidir?
A. I ve II
B. IV ve V
C. I, II ve III
D. I, II, III ve IV
E. I, II, III, IV ve V
neler öğrendik?
A. Af kararı alındıktan sonra, hükümlü aftan ya-
rarlanmak istemediği gerekçesi ile infaz kuru-
munda kalmaya devam edemez.
B. Münhasıran orman suçları için genel ve özel af
çıkarılamayacağı gibi ormanları yakmak, orma-
nı yok etmek veya daraltmak amacıyla işlenen
suçlar genel ve özel af kapsamına alınamaz.
C. Özel afta cezaya bağlı olan veya hükümde be-
lirtilen hak yoksunlukları, özel affa rağmen et-
kisini devam ettirir.
D. Genel af ilan edebilme yetkisi Türkiye Büyük
Millet Meclisine ve Cumhurbaşkanına aittir.
E. Genel af hâlinde, sanık hakkında açılmış olan
kamu davası düşer ve hükmolunan ceza bütün
neticeleri ile birlikte ortadan kalkar.
10 I. Sürekli hastalık
II. Sakatlık
III. Kocama
IV. Gebelik
V. Yaş Küçüklüğü
Yukarıdakilerden hangileri Cumhurbaşkanının ki-
şilerin cezalarını hafifletme veya kaldırma sebeple-
rinden değildir?
A. I ve II
B. IV ve V
C. I, II ve III
D. I, II, III ve IV
E. I, II, III, IV ve V

189
 7
Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların İnfazını Erteleyen ve Erken Sona Erdiren Haller

Yanıtınız yanlış ise “Hapis Cezasının İnfazı-

1. C 6. C Yanıtınız yanlış ise “Denetimli Serbestlik”
nın Ertelenmesi” konusunu yeniden gözden
konusunu yeniden gözden geçiriniz.
geçiriniz.
neler öğrendik yanıt anahtarı

Yanıtınız yanlış ise “Hapis Cezasının İnfazı-

2. E 7. C Yanıtınız yanlış ise “Denetimli Serbestlik”
na Ara Verilmesi” konusunu yeniden gözden
konusunu yeniden gözden geçiriniz.
geçiriniz.

3. D Yanıtınız yanlış ise “Koşullu Salıverilme” ko- 8. A Yanıtınız yanlış ise “Af ” konusunu yeniden
nusunu yeniden gözden geçiriniz. gözden geçiriniz.

4. C Yanıtınız yanlış ise “Koşullu Salıverilme” ko- 9. D Yanıtınız yanlış ise “Af ” konusunu yeniden
nusunu yeniden gözden geçiriniz. gözden geçiriniz.

5. B Yanıtınız yanlış ise “Koşullu Salıverilme” ko- 10. B Yanıtınız yanlış ise “Af ” konusunu yeniden
nusunu yeniden gözden geçiriniz. gözden geçiriniz.

Araştır Yanıt
7 Anahtarı

Hapis cezasının infazının ertelenmesi iki türlüdür. Bunlardan ilki, hapis cezasının
Araştır 1 infazının hastalık nedeniyle ertelenmesidir. Hapis cezasının infazının ertelenme-
sinin diğer türü, hapis cezasının infazının hükümlünün istemi ile ertelenmesidir.

Koşullu salıverilme bakımından Kanunda öngörülen temel ceza infaz kurumun-

da kalınan sürenin iyi halli olarak geçirilmesidir. Ceza infaz kurumunda kalınan
sürenin iyi halli olarak geçirilmesi, hükümlünün cezanın kalan kısmının toplum
içerisinde geçirmesi bakımından bir tehlike olmadığını işaret eder. Hükümlünün,
Araştır 2 infaz süresinin iyi halli olarak geçirip geçirmediğinin tespiti Kanunda düzenlen-
miştir. Buna göre, ceza infaz kurumlarının düzen ve güvenliği amacıyla konulmuş
kurallara içtenlikle uyması, haklarını iyi niyetle kullanması ve yükümlülüklerini
eksiksiz yerine getirmesi dolayısıyla; kendisine uygulanan iyileştirme programla-
rına göre toplumla bütünleşmeye hazır olduğunun idare kurulunca saptanması
durumunda, hükümlü infaz süresini iyi halli olarak geçirmiş sayılacaktır.

Denetimli serbestlik kurumunun amacı kanunda, hükümlülerin dış dünyaya

uyumlarını sağlamak, aileleriyle bağlarını sürdürmelerini ve güçlendirmeleri-
Araştır 3 ni temin etmek olarak ifade edilmiştir. Ayrıca henüz infaz aşamasındaki hü-
kümlülerin kontrolsüz bir şekilde toplumla kaynaşmasının yaratabileceği kimi
tehlikelerin önüne geçmektir.

Genel affa karar verebilme yetkisi Türkiye Büyük Millet Meclisine aittir. Özel
Araştır 4 affa karar verebilme bakımından Türkiye Büyük Millet Meclisinin yanı sıra
Cumhurbaşkanına da yetkili kılınmıştır.

190
 7
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

Kaynakça
Atalay, O. (2015). İnfaz Hukuku ve İlamların İnfazı, Özbek, V.Ö. (2020). İnfaz Hukuku, Ankara.
Ankara.
Özgenç, İ. (2019). Türk Ceza Hukuku Genel
Centel, N., Zafer, H., Çakmut, Ö. (2017). Türk Ceza Hükümler, Ankara.
Hukukuna Giriş, İstanbul.
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2008
Demirbaş, T. (2019). İnfaz Hukuku, Ankara. /08/20080820-4.htm
Koca, M., Üzülmez, İ. (2019). Türk Ceza Hukuku
Genel Hükümler, Ankara

191
 Bölüm 8
Adli Para Cezası ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı
öğrenme çıktıları

Adli Para Cezası ve Güvenlik Tedbiri

1 2
Kavramları Adli Para Cezasının İnfaz Usulü
1 Adli para cezası ve güvenlik tedbirleri 2 Adli para cezasının mevzuat çerçevesinde
kavramlarını açıklayabilme infaz usulünü ve şartlarını açıklayabilme

Güvenlik Tedbirlerinin Türleri, Tayini ve

Adli Para Cezasının Ödenmemesi ve İnfaz Usulü

3 4
Sonuçları 4 Güvenlik tedbirlerinin türleri, tayini ve
3 Adli para cezasının ödenmemesinin infazına ilişkin usulü ve sonuçlarını
sonuçlarını belirleyip açıklayabilme açıklayabilme

Anahtar Sözcükler: • Adli Para Cezası • Güvenlik Tedbiri • Adli Para Cezasının İnfazı
• Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı

192

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
GİRİŞ
İşlenen suç karşılığında fail hakkında uygula-
nan yaptırımlar Türk Ceza Kanunu’nda, ceza ve
güvenlik tedbirleri olarak öngörülmüştür. Fiilin
ağırlığı ve verilen zararla orantılı olarak belirlene-
cek cezalar, hürriyeti bağlayıcı ceza ve adli para
cezası olurken, failin tehlikelilik hâlini esas alarak
topluma yeniden kazandırılması, ıslahı, sosyalleş-
tirilmesi amacıyla hakkında güvenlik tedbirlerinin
de uygulanması mümkün kılınmıştır. Belirlenen
güvenlik tedbirlerinin bir kısmı ceza hükmünün
zorunlu sonucu olarak kendiliğinden hüküm ifade
ederken, bir kısmının hükümde hâkim tarafından
ayrıca belirtilmesi ile hüküm ifade edecektir.
Adli para cezası v e güvenlik tedbirlerinin kendi-
lerine has infaz rejimi bulunması, bu konuların ay-
rıntılı olarak ele alınmasını da zorunlu kılmaktadır.
ADLİ PARA CEZASI VE GÜVENLİK
TEDBİRİ KAVRAMLARI
Adli para cezası ve güvenlik tedbirleri aşağıdaki
şekilde açıklanabilir.
Adli Para Cezası
Para cezaları, mal varlığına ilişkin cezalardır.
Para cezası, suç karşılığında Kanun’da yazılı sınırlar
arasında belirlenecek bir miktar paranın devlet ha-
zinesine ödenmesi demektir (TCK m.52, CGİHT
m.56).
5237 Sayılı TCK
Cezalar
MADDE 45. – (1) Suç karşılığında uygulanan
yaptırım olarak cezalar, hapis ve adli para cezalarıdır.
Para Cezalarının Belirlenmesi
Para cezalarının belirlenmesinde iki farklı sis-
temden söz edilebilir: 1)Klasik para cezası sistemi
2)Gün para cezası sistemi
Klasik Para Cezası Sistemi
Klasik para cezası sisteminde para cezası, şu
yöntemlerle belirlenebilir: 1)Para cezasının suç kar-
şılığında sabit bir miktar olarak gösterilmesi, 2)para
cezasının alt ve üst sınırlarını göstererek, hâkimin
bu sınırlar arasında uygun göreceği miktarı belir-
lemesine olanak tanınması, 3)suçtan kaynaklanan
zararın veya failin suçtan elde ettiği yararın ya da
katlarının temel alınması.
8
Gün Para Cezası Sistemi
Bu sistemde failin günlük kazancının belli bir
bölümünün para cezası olarak tespiti yoluna gidi-
lir. Gün para cezası sisteminin amacı, para cezasına
mahkûm edilen kişinin ödeme yeteneğini saptaya-
rak, ekonomik durumu aynı olmayanlar arasındaki
eşitsizliği gidermektir. Bu sistemde, önce suç karşı-
lığı olarak belirli sayıda para cezası birimi saptanır;
sonra para cezasının günlük miktarı, para cezasını
ödemeye mahkûm olan kişinin ödeme yeteneğine
göre belirlenir. Buna göre, birlikte suç işleyen ve
aynı sayıda gün para cezasına mahkûm edilen iki
faile uygulanan gün-para cezasının miktarı, ödeme
yeteneklerine göre farklı olabilir. Örneğin, 30 gün-
para cezasına çarptırılan faillerden biri için her gün
40 lira sayılarak 1200, diğeri için ise 30 lira sayıla-
rak 900 lira para cezası verilmesi gibi. Böylece, bir
yandan para cezasının, ekonomik yönden güçsüz
olana ağır gelmesi ve para cezasının hapis cezasına
çevrilmesi engellenmekte; diğer yandan ise ekono-
mik yönden güçlü olan için, para cezasının küçüm-
senmeyecek bir miktara ulaşması ve böylece etkili
olması amacına ulaşılmaktadır.
Türk hukukunda 5237 sayılı Türk Ceza
Kanunu’yla şimdiye kadar geçerli olan klasik para
cezası sistemi terk edilerek, gün para cezası sistemi-
ne geçilmiştir. Kanun koyucu, idari para cezasın-
dan farklılığına işaret etmek için bu para cezasını
adli para cezası olarak adlandırmıştır (TCK m.52).
5237 Sayılı TCK
Adli para cezası
Madde 52. – (1) Adli para cezası, beş günden
az ve kanunda aksine hüküm bulunmayan hâllerde
yedi yüz otuz günden fazla olmamak üzere belir-
lenen tam gün sayısının, bir gün karşılığı olarak
takdir edilen miktar ile çarpılması suretiyle hesap-
lanan meblağın hükümlü tarafından Devlet Hazi-
nesine ödenmesinden ibarettir.
(2) En az yirmi ve en fazla yüz Türk lirası olan
bir gün karşılığı adli para cezasının miktarı, kişinin
ekonomik ve diğer şahsi hâlleri göz önünde bulun-
durularak takdir edilir.
(3) Kararda, adli para cezasının belirlenmesinde
esas alınan tam gün sayısı ile bir gün karşılığı olarak
takdir edilen miktar ayrı ayrı gösterilir.
(4) Hâkim, ekonomik ve şahsi hâllerini göz
önünde bulundurarak, kişiye adli para cezasını
ödemesi için hükmün kesinleşme tarihinden iti-
baren bir yıldan fazla olmamak üzere mehil vere-
193
8
Adli Para Cezası ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı
bileceği gibi, bu cezanın belirli taksitler hâlinde
ödenmesine de karar verebilir. Taksit süresi iki yılı
geçemez ve taksit miktarı dörtten az olamaz. Ka-
rarda, taksitlerden birinin zamanında ödenmemesi
hâlinde geri kalan kısmın tamamının tahsil edile-
ceği ve ödenmeyen adli para cezasının hapse çevri-
leceği belirtilir.
Para Cezalarının Türleri
Para cezaları, adli, idari ve disiplin para cezaları
olmak üzere üç gruba ayrılır.
Adli para cezası, hükümlünün Kanun’da öngö-
rülen kuruma ödemek zorunda olduğu, mahkeme
kararıyla verilen, failin kusuru ve ekonomik duru-
mu ile orantılı olarak belirlenen cezadır.
Adli para cezası, beş günden az ve Kanun’da
aksine hüküm bulunmayan hâllerde yedi yüz otuz
günden fazla olamaz. Bu çerçevede belirlenen tam
gün sayısı, bir gün karşılığı olarak takdir edilen
miktar ile çarpılarak para cezasının tutarı hesapla-
nır. Failin ekonomik gücü ve diğer şahsi hâlleri göz
önünde bulundurularak, bir gün karşılığında en az
yirmi en fazla yüz Türk lirası temel alınır. Adli para
cezası, devlet hazinesine ödenir. Kanun koyucu,
adli para cezası adı altında, gün para cezası sistemi-
ni benimsemiştir.
Adli para cezasının üst sınırının Kanun’da daha
yüksek olarak belirlenmesi mümkündür (TCK
m.52). Soyut genel üst sınır Kanun’da aksine hü-
küm bulunmayan hâllerde, yedi yüz otuz gün ola-
rak belirlenmiştir. Ancak, suç karşılığında alt sını-
rın veya üst sınırın gösterilmediği hâllerde soyut
genel sınırlar dikkate alınır.
Adli para cezalarının özellikleri, yapılan bir yar-
gılama sonunda yargı organı tarafından hapis ceza-
sı gibi hükmedilmeleri, İnfaz Kanunu hükümlerine
göre yerine getirilmeleri, adli sicile geçmeleri ve te-
kerrüre esas teşkil etmeleridir.
Adli para cezalarının tazminat amacını taşıma-
yan, sadece ceza niteliği bulunan ve devlet hazinesi-
ne ödenen türü kamu para cezasıdır. Buna karşılık
ceza niteliği de bulunmakla birlikte devlet hazinesi-
nin zararlarını gidermek ve mali çıkarını korumak
amacını güden para cezaları ise tazminat türünden
para cezasıdır. Tazminat türünden para cezalarına,
kamu para cezalarında olduğu gibi, mahkeme hük-
meder ve bu cezalar mirasçılardan talep edilemez.
Bu cezalarda yaş küçüklüğü nedeniyle indirim ya-
194
pılamaz ve failler birbirlerine müteselsil kefil olur.
Öte yandan, savcılar tazminat türünden para ceza-
sını temyiz nedeni yapamaz, bunlar tekerrüre esas
oluşturmaz. Bu cezalarda misil artırması uygulan-
maz ve tutuklu kalınan süre mahsup edilmez. Taz-
minat türünden para cezaları, TCK m.62 uyarınca
takdiren indirilemez. Tazminat türünden para ce-
zaları, kamu para cezaları ile toplanamaz ve taksit-
lendirilemez. Tazminat türünden para cezası, hangi
idare lehine hükmedilmişse onun veznesine girer.
İdari para cezaları, doğrudan doğruya idari
makamlar tarafından hükmedilen para cezalarıdır.
Bunlara itiraz hâlinde adli organlar inceleme yapar.
Ancak, bu cezaların başlangıçta idare tarafından
verilmesi, idari nitelik yaratır. Karayolları Trafik
Kanunu’nda yer alan para cezaları (Karayolları Tra-
fik K. m.114), Kabahatler Kanunu’nda öngörülen
para cezaları (Kabahatler K. m.16) idari para ceza-
larına örnek olarak gösterilebilir.
Disiplin para cezaları, ceza muhakemesi kural-
larına tâbi olmadan uygulanan ve ceza yaptırımı-
nın özelliklerini taşımayan, muhakeme usulüne
ilişkin ihlaller karşılığı olarak verilen cezalardır.
Örneğin, hâkimin reddi isteğinin yetkili merci ta-
rafından yöntem veya esas yönünden kabul edilme-
mesi hâlinde, istekte bulunanların her biri hakkın-
da hükmedilecek olan para cezası (HMK m.42/4),
disiplin para cezasıdır.
Güvenlik Tedbiri
Suç karşılığında uygulanan bir diğer yaptırım
türü, güvenlik tedbirleridir. Güvenlik tedbirleri,
fail hakkında ceza yerine veya ceza yanında uy-
gulanan ve tehlike hâlini esas alan yaptırımlardır.
Güvenlik tedbirleri, faili ıslah etme amacına yöne-
liktir. Ceza gibi, güvenlik tedbirine de hâkim hük-
meder. Ancak, cezanın “ödetici” de olma niteliğine
karşılık; güvenlik tedbirleri sadece kişinin iyileşti-
rilmesine ve toplumun korunmasına, dolayısıyla
“önleme amacı”na hizmet ederler.
5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İn-
fazı Hakkında Kanun
İnfazda temel amaç
Madde 3.– (1) Ceza ve güvenlik tedbirlerinin
infazı ile ulaşılmak istenilen temel amaç, öncelik-
le genel ve özel önlemeyi sağlamak, bu maksatla
hükümlünün yeniden suç işlemesini engelleyici
etkenleri güçlendirmek, toplumu suça karşı koru-
 8
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

mak, hükümlünün; yeniden sosyalleşmesini teşvik etmek, üretken ve kanunlara, nizamlara ve toplumsal
kurallara saygılı, sorumluluk taşıyan bir yaşam biçimine uyumunu kolaylaştırmaktır.
Güvenlik tedbirlerinin, cezalar gibi, suç karşılığında öngörülen yaptırımlar olması nedeniyle, suç iş-
lememiş kişilere uygulanmaması gerekir. Bu nedenle, suç işlemediği hâlde, yaşam biçimleri dolayısıyla
toplum için tehlike oluşturan kişilere uygulanan tedbirler, ceza hukukundaki anlamda güvenlik tedbiri
sayılmaz; bunlar, kolluk tedbiri niteliğini taşır.

Güvenlik Tedbirleri ile Cezalar Arasındaki Farklar

Güvenlik tedbirleri, cezalar gibi suç karşılığında ve mahkeme kararıyla uygulanmaları mümkün olan
yaptırımlardır. Bu konuda da kanunilik ilkesi göz önünde bulundurulur. Ancak, güvenlik tedbirleri, ceza-
dan farklı özellikler gösterir: 1)Güvenlik tedbirlerinde amaç, failin tekrar suç işlemesini önlemek ve onu
ıslah ederek topluma kazandırmaktır. Bu nedenle, güvenlik tedbirleri geleceğe yöneliktir. 2)Cezada önce-
likle suçun ağırlığı, güvenlik tedbirinde ise suçlunun toplum için gösterdiği tehlike göz önünde bulundu-
rulur. Güvenlik tedbirinin türünün ve süresinin tayininde failin tehlikeliliği ve tehlikede olan çıkarlar göz
önünde bulundurulur. 3)Cezaların süresi Kanun’da çeşitli yöntemlerle gösterilir ve hükümde kesin bir süre
belirlenir. Güvenlik tedbirleri ise genellikle belirsiz süreli olur. 4)Ceza kusur yeteneği olan herkes hakkında
hükmedilebilir, ancak kusur yeteneği olmayan kişiler hakkında ceza uygulanmasında yarar yoktur. Buna
karşılık, güvenlik tedbirlerinin uygulanmasında failin tehlike hâli göz önünde bulundurulur. Kusur yete-
neğinin bulunup bulunmaması, tedbir uygulanmasını etkilemez. 5)Kural olarak, cezalar “cezalandırma”
niteliğine sahiptir, ancak güvenlik tedbirlerinde bu nitelik ve azap düşüncesi yoktur. Güvenlik tedbirleri
suç işleyen kişilere, onların istekleri dışında uygulandıkları için azap verme özelliği taşırlar. Ancak, hemen
belirtelim ki, güvenlik tedbirlerinin amacı, kişiye acı ve ızdırap çektirmek değildir. Bu etkinin, söz konusu
yaptırımın zorunlu bir sonucu olması ise kaçınılmazdır.
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu
“Adalet ve kanun önünde eşitlik ilkesi
Madde 3.– (1) Suç işleyen kişi hakkında işlenen fiilin ağırlığıyla orantılı ceza ve güvenlik tedbirine
hükmolunur.”
hükmünün, failin tehlikeliliğinin esas alındığı güvenlik tedbirlerinin niteliği ile örtüşmediğini vurgulamak
gerekmektedir.

Öğrenme Çıktısı
1 Adli para cezası ve güvenlik tedbirleri kavramlarını açıklayabilme

Araştır 1 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Adli para cezası ve güven- Adli para cezası ve güven- Adli para cezası ve güvenlik
lik tedbirleri kavramlarının lik tedbirleri kavramlarının tedbirlerinin hürriyeti bağ-
hukuki anlamı ve önemi Ceza İnfaz Hukukundaki ye- layıcı ceza ile karşılaştırma-
nedir? rini, önemini değerlendirin. sını yaparak açıklayın.

195
8
Adli Para Cezası ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı

ADLİ PARA CEZASININ İNFAZ
USULÜ
Adli para cezası, TCK m.52’de gösterilen usu-
le göre belirlenecek bir miktar paranın Devlet
Hazinesi’ne ödenmesinden ibarettir. Suç karşılığın-
da hükmedilen adli para cezaları ile kısa süreli ha-
pis cezasından çevrilen adli para cezalarına ilişkin
kesinleşmiş ilâmlar başsavcılığa verilir. Birden fazla
kişinin birlikte suç işlemeleri veya bir kişinin bir-
den fazla suç işlemesi hâlinde, hükmolunacak adli
para cezalarının her biri için ayrı ilam başsavcılığa
gönderilecektir. Amaç, cezaların miktarı farklı ola-
bileceğinden, yanlışlık yapılmamasını sağlamaktır
(CGİK m.20).
Adli para cezasını içeren ilam, Cumhuriyet baş-
savcılığına verilir. Cumhuriyet savcısı, ilamda belir-
tilen ödeme şekline göre, otuz gün içinde adli para
cezasının ödenmesi için hükümlüye ödeme emri
tebliğ eder (CGİK m.20/3; CGİK m.106/2; CİY
m.39). Ödeme emri hükümde gösterilen adrese
gönderilir. Hükümlü, adres değişikliklerini mah-
kemeye veya Başsavcılığa bildirmekle yükümlüdür.
Aksi hâlde, hükümde gösterilen adreste yapılan
tebligat geçerlidir. Kurumda bulunan ve kanun
hükümlerine göre vasi atanması zorunlu olan hü-
kümlülere yapılacak tebligat vasilerine yapılacaktır
(CİY m.39). Hükümlü, ödeme emrinde belirtilen
miktarı ödemelidir.
Para cezasının ödenmesi, mahkeme tarafından
veya savcılıkça taksite bağlanabilir.
Mahkemenin taksite bağlaması: Mahkemenin
para cezasını taksite bağlaması, hükümde göster-
mesiyle olur. Mahkeme gerekli gördüğü takdirde,
hükmedeceği para cezasının, belirleyeceği sürelerde
ve belirli taksitlerle ödenmesine karar verebilir. Tak-
sit süresi iki yılı geçemez ve taksit miktarı dörtten
az olamaz. Kararda, taksitlerden birinin zamanında
ödenmemesi hâlinde geri kalan kısmın tamamının
tahsil edileceği ve ödenmeyen adli para cezasının
hapse çevrileceği belirtilir (TCK m.52/4).
Savcılığın taksite bağlaması: Mahkemenin para
cezasının ödenmesini taksite bağlamamış olması
durumunda, ilgilinin başvurusu üzerine savcılığın
ödemeyi taksite bağlama yetkisi vardır. Gerçekten,
mahkemece para cezasının ödenmesinde taksit ön-
görülmemiş ise bir aylık süre içerisinde para cezası-
nın üçte birini ödeyen hükümlünün isteği üzerine
geri kalan para cezasının birer ay ara ile iki eşit tak-
sitte ödenmesine izin verilir. İlk taksitin süresinde
ödenmemesi halinde, verilen ikinci taksite ilişkin
izin hükümsüz kalır (CGİK m.106/6).
Adli para cezasının ödenmesinin geriye bıra-
kılması mümkündür. Hâkim, ekonomik ve şahsi
hâllerini göz önünde bulundurarak, hükümlünün
adli para cezasını bir süre sonra ödemesine karar
verebilir. Başka bir anlatımla hâkim, adli para ce-
zasını ödemesi için kişiye mehil verebilir. Erteleme
süresi, hükmün kesinleşmesinden itibaren bir yıl-
dan fazla olamaz (TCK m.52/4).
Adli para cezasının infazı konusunda ayrın-
tılı bilgi için kaynak: Nur Centel/Hamide Zafer/
Özlem Çakmut, Türk Ceza Hukukuna Giriş, İs-
tanbul 2017; Veli Özer Özbek, İnfaz Hukuku, An-
kara 2014; Timur Demirbaş,İnfaz Hukuku, Anka-
ra 2015.

Öğrenme Çıktısı
2 Adli para cezasının mevzuat çerçevesinde infaz usulünü ve şartlarını açıklayabilme

Araştır 2 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Adli para cezasının infaz

Adli para cezasının mevzuat
çerçevesinde infaz usul ve
şartları nelerdir?
usulünü Ceza İnfaz Huku-
Adli para cezasının infaz
kunda yer alan diğer ceza
usulünü açıklayın.
infaz biçimleri ile birlikte
değerlendirin.

196
 8
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

ADLİ PARA CEZASININ
ÖDENMEMESİ VE SONUÇLARI
Hükümlü, tebliğ olunan ödeme emri üzerine
otuz gün içerisinde para cezasını ödemezse, savcının
kararıyla ödenmeyen kısma karşılık gelen gün mik-
tarı hapis cezasına çevrilerek, hükümlünün iki saat
çalışması karşılığı bir gün olmak üzere kamuya yararlı
bir işte çalıştırılmasına karar verilir. Günlük çalışma
süresi, en az iki saat ve en fazla sekiz saat olacak şe-
kilde denetimli serbestlik müdürlüğünce belirlenir.
Hükümlünün, hakkında hazırlanan programa ve de-
netimli serbestlik görevlilerinin bu kapsamdaki uyarı
ve önerilerine uymaması hâlinde, çalıştığı günler ha-
pis cezasından mahsup edilerek kalan kısmın tama-
mı açık ceza infaz kurumunda yerine getirilir (CGİK
m.106/3). Bu hapis cezası, tazyik hapsi niteliğinde-
dir. Adli para cezasının ödenmemesi nedeniyle hapse
çevrilen hâllerde, hak yoksunlukları bakımından esas
alınacak olan adli para cezasıdır (CGİK m.106/9).
Çocuklar hakkında verilmiş olan adli para ce-
zaları ödenmediklerinde hapse çevrilemez (CGİK
m.106/4). Hapse çevrilemeyen adli para cezaları,
6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hak-
kında Kanun’a göre tahsil edilmek üzere, Başsavcı-
lıkça o yerin en büyük mal memurluğuna gönderi-
lir (CGİK m.106/11).
Ödenmeyen para cezasının hapse çevrileceğinin
mahkeme kararında gösterilmiş olması gerekmez;
bunu savcılığın uygulaması da mümkündür (CGİK
m.106/5). Doğrudan hükmedilen ve ödenmeyen
adli para cezasının hapse çevrilmesi hâlinde asıl
mahkûmiyet adli para cezası olmaya devam eder.
5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu dışındaki ka-
nunlarda yer alan adli para cezaları gün sistemi
ile belirlenmediğinden, bunların ödenmemesi
hâlinde, hükümlüler bir gün yüz Türk lirası hesabı
ile hapsedilir (CGİK geç. m.1).
Öğrenme Çıktısı
3 Adli para cezasının ödenmemesinin sonuçlarını belirleyip açıklayabilme
Adli para cezası yerine çektirilen hapis cezası, üç
yılı geçemez. Birden fazla hükümle adli para cezası-
na mahkûmiyet hâlinde ise bu süre beş yılı geçemez
(CGİK m.106/7). Ödenmeyen adli para cezasın-
dan dolayı hapis cezasının beş yıla kadar uzaması
hükümlünün mükerrir olmasına bağlı değildir. Tek
bir ilamda birden fazla adli para cezasına hükmedi-
len hâllerde de birden fazla hüküm var sayılır.
Adli para cezasının ödenmemesi nedeniyle ce-
zası hapse çevrilen hükümlüler, denetimli serbest-
lik tedbiri uygulanarak cezanın infazı usulünden
yararlanamazlar (CGİK m.105A/4).
Hükümlü, hapis yattığı veya kamuya yararlı işte
çalıştığı günlerin dışındaki günlere karşılık gelen pa-
rayı öderse infaz kurumundan çıkartılır veya kamuya
yararlı işte çalıştırılma sona erer (CGİK m.106/8).
Çektirilen hapis süresi, adli para cezasını tama-
men karşılamamış olursa, geriye kalan adli para
cezasının tahsili için, ilam Başsavcılıkça o yerin
en büyük mal memurluğuna verilir. Geriye kalan
ceza, mal memurluğunca Amme Alacaklarının
Tahsili Usulü Hakkındaki Kanun’a göre infaz edilir
(CGİK m.106/11).
Adli para cezasından çevrilen hapsin infazı er-
telenemez ve bunun infazında koşullu salıverme
hükümleri uygulanamaz (CGİK m.106/9). Zira
adli para cezası ödenmediği için uygulanan hapis,
tazyik hapsi niteliğindedir. Ancak, bu durum kısa
süreli hapsin adli para cezasına çevrildiği hâllerde
geçerli değildir (TCK m.50/1-a). Kısa süreli hapis
cezasından çevrilen adli para cezasının ödenmeme-
si hâlinde, hapis cezasına geri dönülür. Bu halde
asıl mahkûmiyet, kısa süreli hapis cezasıdır (TCK
m.50/5,6). Bu cezanın infazında hükümlü, koşullu
salıverilmeden yararlanır.

Araştır 3 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Adli para cezasının öden- Adli para cezasının ödenme-

Adli para cezasının öden-
memesinin Ceza İnfaz Hu- mesinin infaz sistemi bakımın-
memesinin hukuki sonuç-
kukundaki sonuçlarını de- dan ileriye yönelik nasıl sonuç-
ları nedir?
ğerlendirin. lar doğurabileceğini açıklayın.

197
8
Adli Para Cezası ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı
GÜVENLİK TEDBİRLERİNİN
TÜRLERİ, TAYİNİ VE İNFAZ USULÜ
5237 Sayılı Kanun’un “güvenlik tedbirleri”
başlıklı ikinci bölümünde şu alt başlıklar bulun-
maktadır: 1)Belli hakları kullanmaktan yoksun bı-
rakılma, 2)eşya müsaderesi, 3)kazanç müsaderesi,
4)çocuklara özgü güvenlik tedbirleri (özel Kanun’a
yollama yapılmaktadır), 5)akıl hastalarına özgü gü-
venlik tedbirleri, 6)suçta tekerrür ve özel tehlikeli
suçlular, 7)sınır dışı edilme, 8)tüzel kişiler hakkın-
da güvenlik tedbirleri.
Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun
Bırakılma
Fail, kasten işlediği bir suçtan dolayı hapis ce-
zasına mahkûm edilmekle, belli haklardan yoksun
kalır. Bu tedbirin uygulanması için, hâkimin hü-
kümde tedbiri göstermiş olması gerekmez (TCK
m.53/5; CİY m.47).
Ceza mahkûmiyetine bağlı olan hak yoksunlukla-
rı: Ceza mahkûmiyetine bağlı olarak uygulanacak
olan hak yoksunlukları şunlardır (TCK m.53/1):
• Sürekli, süreli veya geçici bir kamu görevinin
üstlenilmesi; bu kapsamda, Türkiye Büyük
Millet Meclisi üyeliğinden veya Devlet, il,
belediye, köy veya bunların denetim ve göze-
timi altında bulunan kurum ve kuruluşlarca
verilen, atamaya veya seçime tâbi bütün me-
muriyet ve hizmetlerde istihdam edilme,
• Seçme* ve seçilme ehliyeti*****
*AyM’nin 08.10.2015- 2014-140/2015-85
sayılı Kararı ile; bu maddenin birinci fıkra-
sında yer alan “…hapis cezasına…” ibaresi
(b) bendinde yer alan “Seçme ve…” ibaresi
yönünden iptal edilmiştir.
**AyM’nin 08.10.2015- 2014-140/2015-
85 sayılı Kararı ile; bu maddenin birinci fık-
rasında yer alan “Kişi, kasten işlemiş olduğu
suçtan dolayı hapis cezasına mahkûmiyetin
kanuni sonucu olarak;…” bölümü, aynı
fıkranın (b) bendinde yer alan “…seçilme
ehliyetinden…” ibaresi yönünden, iptal edil-
miştir.
***AyM’nin 08.10.2015- 2014-140/2015-
85 sayılı Kararı ile; bu maddenin birinci
fıkrasında yer alan “…ve diğer siyasi hakları
kullanmaktan” ibaresi iptal edilmiştir.
• Velayet hakkı, vesayet veya kayyımlığa ait
bir hizmette bulunma (MK m.418),
198
• Vakıf, dernek, sendika, şirket, kooperatif
ve siyasi parti tüzel kişiliklerinin yöneticisi
veya denetçisi olma,
• Bir kamu kurumunun veya kamu kurumu
niteliğindeki meslek kuruluşunun iznine
tâbi bir meslek veya sanatı, kendi sorumlu-
luğu altında serbest meslek erbabı veya tacir
olarak icra etme.
Velayet hakkının kapsamı, Türk Mede-
ni Kanun’un hükümlerine göre belirlenir (MK
m.339-341). Yasaklı hükümlü, Medeni Kanun
hükümlerine göre vasi veya kayyım olarak da gö-
revlendirilemez. Hükümlünün cezası ertelenmiş,
denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak infazına
karar verilmiş ya da koşullu salıverilmiş ise hâkim
bu hak yoksunluğunun uygulanmamasına karar
verir (TCK m.53/3 cümle 1). Mahkûm olduğu
hapis cezası ertelenen veya denetimli serbestlik ted-
biri uygulanarak cezası infaz edilen ya da koşullu
salıverilen hükümlü hakkında hâkim, bir kamu
kurumunun veya kamu kurumu niteliğindeki mes-
lek kuruluşunun iznine tabi bir meslek veya sanatı,
kendi sorumluluğu altında serbest meslek erbabı
veya tacir olarak icra etmekten yoksun bırakılma
hak yoksunluğunun uygulanmamasına karar veri-
lebilir (TCK m.53/3 cümle 2).
Belirtelim ki, hak yoksunluğunun koşulları ger-
çekleştiği hâllerde hükümlü bu hakların tümünden
yasaklanır. Hükümlünün, hapis cezasının infazı
tamamlanıncaya kadar bu hakları kullanamaya-
cağının gösterilmesi, Kanun’un kapsamını ortaya
koymaktadır (TCK m.53/2).
Medeni Kanun’a göre, bir yıl veya daha uzun
süreli hapis cezasına mahkûm edilmiş olan her ye-
tişkin kısıtlanır ve kendisine vasi tayin edilir. Kı-
sıtlanan hükümlü mal varlığı üzerindeki tasarruf
yetkisini kaybeder. İnfaz savcılığı, bir yıl veya daha
uzun süreli hapis cezasına mahkûm edilmiş olan
hükümlüye vasi atanması için durumu sulh hu-
kuk mahkemesine bildirmekle yükümlüdür (MK
m.407,397). Vasi, hükümlünün mal varlığı üze-
rinde Kanun’da belirtilen tasarruflarda bulunma ve
hukuki ilişkilerde temsil etme yetkisine sahip olur
(MK m.440 vd.).
Kanuni kısıtlılık, Kanun’da gösterilen ağırlıkta-
ki hükümlülüklerin kanuni bir sonucu olduğun-
dan, hükümde ayrıca gösterilmeyen hâllerde de
uygulanır. Medeni Kanun hükümleri uyarınca bu
durumda bulunan hükümlülere herhâlde bir vasi

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
tayin edilmesi gerektiğinden, kısıtlamanın ayrıca
hükümde gösterilmesi gerekmez Cezanın infazı-
nın sona ermesiyle birlikte, kanunî kısıtlılık hâli de
kendiliğinden ortadan kalkar. Koşullu salıverilme
hâlinde cezanın infazı sona ermiş sayılmayacağın-
dan, kanuni kısıtlılık devam eder.
Hapis cezasının erteleme, denetimli serbestlik
tedbiri uygulanarak cezanın infazı veya koşullu salı-
verilme hallerinde ceza mahkûmiyetine bağlı olarak
hükmedilen hak yoksunlukları denetim süresince
devam eder (TCK m.53/3). Ancak, kanun koyu-
cu hükümlünün kendi altsoyu üzerindeki velayet,
vesayet ve kayyımlık yetkileri açısından bir istisna
öngörmüştür. Cezası ertelenen, denetimli serbestlik
tedbiri uygulanarak infaz edilen veya koşullu salıve-
rilen hükümlü, denetim sürelerinde kendi altsoyu
üzerindeki velayet, vesayet ve kayyımlık yetkilerini
kullanmaya devam eder (TCK m.53/3 cümle 1).
Ayrıca mahkûm olduğu hapis cezası ertelenen veya
denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezası infaz
edilen ya da koşullu salıverilen hükümlü hakkında
hakim, bir kamu kurumunun veya kamu kurumu
niteliğindeki meslek kuruluşunun iznine tabi bir
meslek veya sanatı, kendi sorumluluğu altında serbest
meslek erbabı veya tacir olarak icra etmekten yoksun
bırakılma hak yoksunluğunun uygulanmamasına ka-
rar verilebilir (TCK m.53/3 cümle 2).
Mahkûmiyete bağlı hak yoksunluğunun uygu-
lanamayacağı hâller vardır. Bu hâller şunlardır: 1)
Kısa süreli hapis cezasının ertelenmesi, 2)hüküm-
lünün, fiili işlediği tarihte on sekiz yaşını doldur-
mamış bulunması (TCK m.53/4).
Ceza mahkûmiyetine bağlı olmayan hak yoksun-
lukları: Ceza mahkûmiyetine bağlı olmayan hak
yoksunlukları, hükümde ayrıca gösterilmesi gereken
yoksunluklardır. Bunlar, Kanun’da sayılan bazı hak
ve yetkilerin kötüye kullanılarak suçun işlenmesi
hâlinde, hapis cezasına ek olarak kötüye kullanılan
hak ve yetkilerden yasaklılık şeklinde ortaya çıkar-
lar. Bu ek yaptırıma, hâkimin hükmetmesi gerekir.
Ceza mahkûmiyetine bağlı olmayan hak yok-
sunluklarına hükmedilmesi şu koşullara bağlıdır:
1)TCK m.53’te sayılan hak ve yetkilerden birinin
kötüye kullanılması suretiyle suç işlenmesi ve iş-
lenen suçun kasıtlı bir suç olması gerekir (TCK
m.53/5), 2)bu suçlardan dolayı hapis veya adli para
cezasına mahkûm olunması, 3)ihlal edilen hak ve
yetkinin kullanılmasının belirli bir süre yasaklandı-
ğının mahkûmiyet hükmünde ayrıca belirtilmesi.
8
TCK m.53’te gösterilen hak ve yetkilerin kö-
tüye kullanılması suretiyle işlenen suçlarda hangi
hak ve yetki kötüye kullanılmış ise o hak ve yetkiye
ilişkin haktan yoksunluğa karar verilmelidir.
Mahkûmiyet hapis cezası ise hak yoksunluğu-
nun süresi hükmolunan cezanın yarısından bir ka-
tına kadar olabilir. Yasağın süresi, hapis cezasının
infazından sonra işlemeye başlar (TCK m.53/5).
Mahkûmiyet sadece adli para cezası ise hak yok-
sunluğunun süresi hükümde gösterilen gün sayısı-
nın yarısından bir katına kadar olabilir. Yasaklanan
süre, adli para cezasının tamamen infazından sonra
işlemeye başlar (TCK m.53/5). Adli para cezası-
nın taksite bağlandığı hâllerde ise süre son taksidin
ödendiği tarihten itibaren işlemeye başlar.
Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma
tedbirleri aşağıda belirtilen esaslara göre yerine ge-
tirilir (CİY m.47/2):
1. Mahkemece Cumhuriyet başsavcılığına
gönderilen ilam, infaz defterine kayde-
dilerek infaza başlama ve bitiş tarihle-
ri yazılır. Ancak bu tedbirlerin infazına,
mahkûmiyetin kanuni sonucu olarak hapis
cezasının infazına başlama tarihi ile birlikte
başlanır.
2. Cumhuriyet başsavcılığınca, hapis cezasının
infazına başlanacağı tarih de dikkate alına-
rak, bu tedbiri içeren ilamın içeriği, tedbi-
rin konusu ve niteliğine göre ilgili kurum ve
kuruluşlar ile kolluğa bildirilir. Cumhuriyet
başsavcılığınca, ayrıca infaza başlama ve bi-
tiş tarihleri de bildirilir.
3. Türk Ceza Kanunu m.53/1, a-e bentlerinde
belirtilen yoksun bırakılma konusu faaliyet
ve görevlerle ilgili olarak, tedbirin infazının
tamamlanmasından sonra hükümlünün bu
faaliyet ve görevlerde bulunabilmesi, 5352
sayılı Adli Sicil Kanunu hükümlerine göre
temin edeceği adli sicil kaydının ilgili yere
ibrazı ile mümkün olabilecektir.
Meslek ve Sanatın İcrasının Yasaklanması; Belirli
bir meslek ya da sanatın gerektirdiği dikkat ve özen
yükümlülüğüne aykırı davranılarak işlenen taksirli
suçtan mahkûmiyet halinde cezanın yanı sıra bu
meslek ve sanatın icrasının yasaklanmasına da ka-
rar verilebilir (TCK m.53/6). Bu tedbirin uygulan-
ması, işlenen taksirli suçla yerine getirilen meslek
ve sanat arasında bağlantı bulunmasına bağlıdır.
199
8
Adli Para Cezası ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı
Meslek ve sanatın icrasının yasaklanmasına karar
verip vermeme, hâkimin takdirine bırakılmıştır.
Meslek ve sanattan yasaklılığın süresi üç aydan
az, üç yıldan fazla olamaz. Yasaklanma, hükmün
kesinleşmesiyle yürürlüğe girer ve cezanın tama-
men infazından itibaren işlemeye başlar (TCK
m.53/6). Yasaklılık, cezanın infazı süresince uygu-
lanır. Ancak, hükümde gösterilen yasaklılık süre-
si cezanın tamamen infazından itibaren işlemeye
başlar. Hem hapis cezasına hem de adli para ce-
zasına mahkûmiyet hâlinde, her iki cezanın da ta-
mamen infazından sonra yasaklılık süresi işlemeye
başlayacaktır.
Resmî izinle yerine getirilen bir meslek ve sa-
natın kasten kötüye kullanılması hâlinde, ceza
mahkûmiyetinin sonucu olarak bu meslek ve sana-
tın yerine getirilmesi yasaklanabilir (TCK m.53/5).
Tedbirin nasıl uygulanacağı Kanun’da gösteril-
memiştir. Meslek ve sanatın yasaklanması, tedbir
niteliğinde bir yaptırımdır. Tehlikeden toplumun
korunması da önemlidir. Bu nedenle, tedbir kişiye
sıkı sıkıya bağlı bir tedbir değildir. Uygulanması bir
iş yerinin kapatılması biçiminde gerçekleştirilebilir.
Sürücü belgesinin geri alınması; sürücü belgesi-
nin geri alınmasına karar verip vermeme, hâkimin
takdirine bırakılmıştır. Bu tedbire taksirli suçlardan
mahkûmiyet hâlinde hükmedilebilir.
Sürücü belgesi, üç aydan az, üç yıldan fazla ol-
mayan bir süre ile geri alınır. Geri alma, hükmün
kesinleşmesiyle yürürlüğe girer ve cezanın tama-
men infazından itibaren işlemeye başlar (TCK
m.53/6). Yasaklılık cezanın infazı süresince uygu-
lanmakta, ancak hükümde belirtilen geri alma sü-
resi cezanın tamamen infazından itibaren işlemeye
başlamaktadır. Failin hem hapis hem de adli para
cezasına mahkûm edildiği hâllerde geri alma süresi
her iki cezanın da tamamen infaz edildiği günden
itibaren işlemeye başlayacaktır.
Önemle belirtmek gerekir ki, belli hakları kul-
lanmaktan yoksun bırakılma tedbiri kapsamında
TCK m.53/5-6’ya göre hükmedilen güvenlik ted-
birleri, Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hak-
kında Kanun’un 104 üncü maddesine göre dene-
timli serbestlik ve yardım merkezi şube müdürlüğü
ya da büroları tarafından yerine getirilir.
200
Özel Hukuk Tüzel Kişisinin İzninin
İptali
Tüzel kişiler hakkında, güvenlik tedbiri ola-
rak faaliyet izninin iptaline karar verilebilir. Bu-
nun için, tüzel kişi yararına, onun organ veya
temsilcilerinin iştirakiyle işlenen kasıtlı bir suçtan
mahkûmiyet hükmü verilmiş olması gerekir. Ayrı-
ca, bu tüzel kişi, bir kamu kurumunun verdiği izne
dayalı olarak faaliyette bulunan özel hukuk tüzel
kişisi olmalı ve suç işlenirken bu iznin verdiği yetki
kötüye kullanılmış bulunmalıdır (TCK m.60/1,4).
5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nun gerekçesine
göre, ceza sorumluluğunun kişiselliği ilkesi dolayı-
sıyla sadece gerçek kişilere ceza yaptırımı uygulanır,
tüzel kişilere ceza yaptırımı uygulanamaz. Ancak
söz konusu ilke, özel hukuk tüzel kişileri hakkında
güvenlik tedbiri yaptırımı hükmedilmesine engel
olmaz Bu tedbire karar verilmesi için şu koşulların
gerçekleşmesi gerekir: 1)Bir kamu kurumunun ver-
diği izne dayalı faaliyette bulunan bir özel hukuk
tüzel kişisinin bulunması, 2)bu tüzel kişiyi temsile
yetkili olan veya organlarında görev alan kişilerin
iştirakiyle bir suç işlenmesi, 3)suçun kasıtlı bir suç
olması, 4)suçun tüzel kişiye tanınan iznin kötüye
kullanılması suretiyle ve tüzel kişinin yararına iş-
lenmesi (izin verilen faaliyetle suç arasında neden-
sellik ilişkisinin bulunması), 5)suçtan dolayı hapis
veya adli para cezasına mahkûmiyet kararı verilmiş
olması, 6)tedbirin suç karşılığında gösterilmiş ol-
ması, 6)mahkemece iznin iptaline karar verilmesi.
Bu tedbir, ceza mahkûmiyetine bağlı olarak or-
taya çıkmakta; ancak, ceza mahkûmiyetine hâkim
kararı ile eklenebilmektedir. İznin iptalinin işlenen
suça göre daha ağır sonuçlar ortaya çıkarabileceği
durumlarda, mahkeme bu tedbirlere hükmetmeye-
bilir (TCK m.60/3).
Tüzel kişiler hakkında güvenlik tedbirleri aşa-
ğıda belirtilen esaslara göre yerine getirilir (CİY
m.53/2):
1. Mahkemece Cumhuriyet başsavcılığına
gönderilen ilam, infaz defterine kaydedilir.
2. Cumhuriyet başsavcılığınca, güvenlik ted-
birini içeren bu ilam, tedbirin niteliğine
göre tüzel kişiliğin faaliyetine izni vermeye
yetkili makamlara bildirilir. Bu makamlarca
yargı kararının gereği yerine getirildikten
sonra, durum Cumhuriyet başsavcılığına
bildirilir ve ilam iade edilir.

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
Sınır Dışı Edilme
5237 Sayılı TCK m.59 göre, işlediği suç nede-
niyle hapis cezasına mahkûm edilen yabancının
durumu, koşullu salıverilmeden yararlandıktan ve
herhâlde cezasının infazı tamamlandıktan sonra,
sınır dışı işlemleriyle ilgili olarak değerlendirilmek
üzere derhâl İçişleri Bakanlığı’na bildirilecek ve Ba-
kanlık sınır dışı etme konusunda karar verecektir
(TCK m.59).
Sınır dışı işlemi uygulanabilecek hükümlüler
hakkında uygulanacak esaslar aşağıdaki gibidir
(CİY m.52):
1. Mahkemece sınır dışı işlemi uygulanabilecek
ilâm Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir.
Cumhuriyet başsavcılığınca, bu ilâm infaz def-
terine kaydedilir ve o yer en üst emniyet maka-
mına ve göç idaresi birimlerine gönderilir.
2. Kurumdan salıverilmeden önce kurum idare-
since o yer en üst emniyet makamına ve göç
idaresi birimlerine hükümlünün salıverileceği
tarih bildirilir. Salıverilme tarihinde hüküm-
lü sınır dışı işlemlerine esas olmak üzere kol-
luğa teslim edilir.
3. Kanun hükümlerine ve durumlarına göre
kurumda barındırılmayan hükümlüler hak-
kında sınır dışı edilmeyle ilgili işlemler göç
idaresi birimlerince yürütülür.
Ayrıca hükümlüler hakkında sınır dışı edilme
işlemleriyle ilgili gerekli değerlendirmeler İçişleri
Bakanlığınca yapılacaktır.
Denetimli Serbestlik
Denetimli serbestlik, özel biçimde seçilmiş suç-
lular hakkında kamu davası açılmasının veya duruş-
ma yapılmasının ya da cezaya hükmedilmesinin ko-
şullu olarak geri bırakılması ve özgür bırakılan sanık
hakkında onun kişiliğini hedef tutan bir denetleme
ve yönlendirme sisteminin uygulanmasıdır.
Denetimli serbestlik tedbiri, hâl ve gidişatın
gözetim altında bulundurulmasını ifade etmekte-
dir. Denetimli Serbestlik ve Yardım Merkezleri ile
Koruma Kurulları Yönetmeliği m.4’e göre, dene-
timli serbestlik, mahkemece belirtilen koşullar ve
süre içinde, denetim planı doğrultusunda suça sü-
rüklenen çocuk, şüpheli, sanık veya hükümlünün
toplumla bütünleşmesi açısından ihtiyaç duyduğu
her türlü hizmet, program ve kaynakların sağlan-
dığı toplum temelli uygulamadır Cezası ertelenen
8
hükümlü hakkında bir yıldan az ve üç yıldan fazla
olmamak üzere, bir deneme süresi belirlenir (TCK
m.51/3). Deneme süresinde hâkim hükümlüyü
yükümlülüklere tabi tutarsa, denetim görevlisi bu
yükümlülüklere uyulup uyulmadığını kontrol eder.
Mükerrir hakkında, cezanın infazından son-
ra denetimli serbestlik tedbiri uygulanır (TCK
m.58/6). Mükerrirler hakkında denetimli serbest-
lik tedbirinin uygulanması zorunludur. Kanun’da
“cezanın infazının tamamlanmasından sonra baş-
lamak ve bir yıldan az olmamak üzere denetim sü-
resi belirler” ifadesine yer verilmiştir. İnfaz hâkimi
mükerrir hakkında cezanın infazının tamamlan-
masından sonra başlamak ve bir yıldan az olmamak
üzere denetim süresi belirler; bu süreyi en fazla beş
yıla kadar uzatabilir (CGİK m.108/4, 6). Müker-
rirlere özgü infaz rejimi CGİK m.108/1-3’te be-
lirlenen esas ve usullere göre yerine getirilir. Bu
hükme göre tekerrür hâlinde işlenen suçtan dolayı
mahkûm olunan; a)ağırlaştırılmış müebbet hapis ce-
zasının otuzdokuz yılının, b)müebbet hapis cezasının
otuzüç yılının, c) Birden fazla süreli hapis cezasına
mahkûmiyet hâlinde en fazla otuziki yılının, d)sü-
reli hapis cezasının üçte ikisinin, infaz kurumunda
iyi hâlli olarak çekilmesi durumunda, koşullu salıve-
rilmeden yararlanılabilir. Ancak, koşullu salıverilme
oranı üçte ikiden fazla olan suçlar bakımından tabi
oldukları koşullu salıverilme oranı uygulanır.
Tekerrür nedeniyle koşullu salıverme süresine
eklenecek miktar, tekerrüre esas alınan cezanın en
ağırından fazla olamayacaktır. İkinci defa tekerrür
hükümlerinin uygulanması durumunda, hüküm-
lü koşullu salıverilmeyecektir. Hükümlü hakkında
ikinci defa tekerrür hükümlerinin uygulanacağı hü-
kümde belirtilir. İnfaz hâkimi, mükerrir hakkında
cezanın infazının tamamlanmasından sonra başla-
mak ve bir yıldan az olmamak üzere denetim süre-
si belirler. Tekerrür dolayısıyla belirlenen denetim
süresinde, koşullu salıverilmeye ilişkin hükümler
uygulanır. İnfaz hâkimi, mükerrir hakkında dene-
tim süresinin uzatılmasına karar verebilir. Denetim
süresi en fazla beş yıla kadar uzatılabilir. Müker-
rirler hakkında hükmedilen denetimli serbestlik
tedbirleri CGİK m.104’e göre denetimli serbestlik
ve yardım merkezi şube müdürlükleri ya da büro-
ları tarafından yerine getirilir. CGİK m.104’e göre,
cezaları ertelenen, salıverilen veya haklarında hapis
cezası dışında herhangi bir tedbire hükmedilen hü-
kümlülerin toplum içinde izlenmesi, iyileştirilme-
si, psikososyal problemlerinin çözülmesi, salıverme
201
8
Adli Para Cezası ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı
sonrası korunması ve yargılanan kişiler hakkın-
da sosyal araştırma raporlarının düzenlenmesi ve
mağdurun korunması gibi görevleri yerine getir-
mek üzere denetimli serbestlik ve yardım merkez-
leri kurulur. Salıverilme sonrasında hükümlülere iş
sağlanması için koruma kurulları kurulur.
Tekerrür, bir kez suç işleyip kesin olarak
mahkûmiyete uğradıktan sonra tekrar suç işleme
durumudur. Bu biçimde suç işleyen kişiye ise mü-
kerrir denir. TCK m.58’e göre, hükümlü hakkında
mükerrirlere özgü infaz rejimi ve infazdan sonra
da denetimli serbestlik güvenlik tedbiri uygulana-
caktır. Tekerrür hükmünün uygulanması, kişinin,
daha önce işlediği suçtan dolayı hakkında verilen
hüküm kesinleştikten sonra, beş yıldan fazla hapis
cezasına mahkûmiyet hâlinde infazdan itibaren
beş yıl, daha az süreli hapis veya adli para cezası-
na mahkûmiyet hâlinde ise infazdan itibaren üç
yıl içerisinde tekrar suç işlemesine bağlıdır (TCK
m.58/1, 2).
Tekerrürün sonuçları ise (TCK m.58/3,6;
CGİK m.108): 1)Seçenek cezalardan ağır olanının
uygulanması, 2)infazda özel rejim uygulanması, 3)
koşullu salıverilmenin gecikmesi, 4)cezanın infa-
zından sonra denetimli serbestlik tedbirinin uygu-
lanması, 5)disiplin hapsi uygulanmasıdır.
Tekerrür hâlinde, hükümlü hakkında ceza-
nın infazından sonra denetimli serbestlik tedbiri
uygulanır. Bu durumun mahkûmiyet kararında
belirtilmesi gerekir (TCK m.58/7). İnfaz hâkimi,
mükerrir hakkında cezanın infazının tamamlan-
masından sonra başlamak ve bir yıldan az olmamak
üzere denetim süresi belirler. Denetim süresi, infaz
hâkimi tarafından en fazla beş yıla kadar uzatılabilir
(CGİK m.108/6).
Tekerrür nedeniyle belirlenen denetim süresin-
de, koşullu salıvermenin denetim süresine ilişkin
hükümler uygulanır (CGİK m.108/5). Buna göre,
infaz hâkimi, denetim süresinde uygulanacak rejim
konusunda iki seçeneğe sahiptir: 1)Hükümlüye
rehberlik edecek bir uzman kişiyi görevlendirme.
Bu kişi, kötü alışkanlıklar edinebileceği çevrelerden
uzak kalması ve sorumluluk bilinciyle iyi bir hayat
sürmesi için hükümlüye öğütte bulunur; eğitim
gördüğü kurum yetkilileri veya yanında çalıştığı
kişilerle görüşür; hükümlünün davranışları, sosyal
uyumu ve sorumluluk bilincindeki gelişme hak-
kında üçer aylık sürelerle rapor düzenleyerek infaz
hâkimine verir (CGİK m.107/9). Hükümlü, denetim
202
süresinde, infaz kurumunda öğrendiği meslek veya sa-
natı icra etmek üzere, bir kamu kurumunda veya özel
olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkası-
nın gözetimi altında, ücret karşılığında çalıştırılabi-
lir. İnfaz hâkimi ayrıca, iki yılı geçmemek üzere dene-
tim süresi içinde hükümlünün, Denetimli Serbestlik
Müdürlüğünce belirlenecek yükümlülüklere tabi tu-
tulmasına karar verebilir. Bu karar gereğince dene-
timli serbestlik müdürlüğü, risk ve ihtiyaçlarını dik-
kate alarak hükümlüyü; a)belirli bir bölgede denetim
ve gözetim altında bulundurma, b)belirlenen yer veya
bölgelere gitmeme, c)belirlenen programlara katılma,
yükümlülüklerinden bir veya birden fazlasına tabi
tutar. Denetimli serbestlik müdürlüğü hükümlünün
risk ve ihtiyaçlarını dikkate alarak yükümlülükleri
değiştirebilir (CGİK m.107/7). 2)Hükümlüye reh-
berlik edecek uzman kişi görevlendirmeme. İnfaz
hâkimin hükümlünün kişiliğini ve topluma uyum-
daki başarısını göz önünde bulundurarak; denetim
süresinin, denetimli serbestlik tedbiri uygulanma-
dan veya herhangi bir yükümlülük belirlenmeden
geçirilmesine karar vermesi mümkün olduğu gibi;
denetimli serbestlik tedbiri uygulanması veya belir-
lenen yükümlülükleri denetim süresi içinde kaldır-
ması da mümkündür (CGİK m.107/10).
İnfaz hâkimi mükerrir hakkında cezanın infa-
zının tamamlanmasından sonra başlamak ve bir
yıldan az olmamak üzere denetim süresi belirler;
bu süreyi en fazla beş yıla kadar uzatabilir (CGİK
m.108/4, 6).
Koşullu salıverilen hükümlü için belirlenen de-
neme süresi içinde, denetimli serbestlik tedbiri
uygulanabilir (CGİK m.107/10). Koşullu salıveril-
mesine kural olarak bir yıl veya daha az süre ka-
lan iyi hâlli hükümlüler talep ederlerse, cezalarının
koşullu salıverilme tarihine kadar olan kısmının
denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle
infazına karar verilebilir (CGİK m.105A)
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması ka-
rarının verilmesi hâlinde sanık beş yıl süreyle de-
netimli serbestlik tedbirine tabi tutulabilir (CMK
m.231/8).
Çocuk Koruma Kanunu’na göre, kamu dava-
sının ertelendiği, hükmün açıklanmasının geri bı-
rakıldığı veya özel korunma ihtiyacı olan çocuklar
ile suça sürüklenen çocuklar hakkında koruyucu ve
destekleyici tedbirlere karar verilen hâllerde çocuk
hakkında denetim uygulanabilir (ÇKK m.7/4,36).

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde
satın alma, kabul etme, bulundurma veya kullan-
ma suçundan dolayı başlatılan soruşturmada, beş
yıl süreyle kamu davasının açılmasının ertelenme-
sine karar verildiğinde ise şüpheli hakkında en az
bir yıl süreyle denetimli serbestlik tedbiri uygula-
nır. Bu süre Cumhuriyet savcısının kararıyla üçer
aylık sürelerle en fazla bir yıl daha uzatılabilir.
Hakkında denetimli serbestlik tedbiri verilen kişi,
gerek görülmesi hâlinde denetimli serbestlik süre-
si içinde tedaviye tabi tutulabilir (TCK m.191/3).
Mahkeme, denetim süresi içinde ilgiliye rehberlik
edecek bir uzman kişiyi görevlendirebilir. Bu kişi,
hükümlünün davranışları, sosyal uyumu ve sorum-
luluk bilincindeki gelişme hakkında üçer aylık süre-
lerle rapor düzenleyerek infaz hâkimine verir. İnfaz
hâkimi ayrıca, iki yılı geçmemek üzere denetim süresi
içinde hükümlünün denetimli serbestlik müdürlü-
ğünce belirlenecek yükümlülüklere tabi tutulmasına
karar verebilir. Bu karar gereğince denetimli serbest-
lik müdürlüğü, risk ve ihtiyaçlarını dikkate alarak
hükümlüyü; a)belirli bir bölgede denetim ve gözetim
altında bulundurma, b)belirlenen yer veya bölgelere
gitmeme, c)belirlenen programlara katılma, yüküm-
lülüklerinden bir veya birden fazlasına tabi tutar.
Denetimli serbestlik müdürlüğü hükümlünün risk ve
ihtiyaçlarını dikkate alarak yükümlülükleri değiştire-
bilir (TCK m.51/5; CGİK m.107/9,108/5).
Denetimli serbestlik görevini yerine getirmek
üzere “denetimli serbestlik ve yardım merkezleri”
kurulur. Rehberlik etmek üzere görevlendirilen
uzmanın görevleri şunlardır: 1)Tedbire tabi tutu-
lan kişinin kötü alışkanlıklardan kurtulmasını ve
sorumluluk bilinciyle iyi bir hayat sürmesini sağ-
layacak öğütlerde bulunma, 2)tedbire tabi tutulan
kişinin eğitim gördüğü kurum yetkilileri veya ya-
nında çalıştığı kişilerle görüşerek, istişarelerde bu-
lunma, 3)tedbire tabi tutulan kişinin davranışları,
sosyal uyumu ve sorumluluk bilincindeki gelişme
hakkında üçer aylık sürelerle rapor düzenleye-
rek infaz hâkimine verme (TCK m.51/5; CGİK
m.107/9,108/5).
Akıl Hastanesinde Tedavi Altına Alma
Tedbiri
Akıl hastalığı nedeniyle, işlediği fiilin hukuki
anlam ve sonuçlarını algılayamayan veya bu fiille
ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneği
önemli derecede azalmış bulunan kişiye ceza veril-
mez (TCK m.32/1). Fiille ilgili olarak davranışları-
8
nı yönlendirme yeteneği sadece azalmış olan kişiye
ise indirimli ceza verilir (TCK m.32/2). Her iki
gruptaki failler hakkında, koruma ve tedavi amaç-
lı olarak güvenlik tedbirine hükmolunur (TCK
m.32, 57). Mahkemece, akıl hastalarına özgü gü-
venlik tedbirini içeren ilam, Cumhuriyet başsavcı-
lığına gönderilir. Bu ilam, Cumhuriyet başsavcılı-
ğınca ayrı bir infaz defterine kaydedilir. Bu tedbir,
5237 sayılı Kanun’un 57 nci maddesinde belirtilen
esas ve usullere göre infaz edilir (CİY m.50).
Hakkında güvenlik tedbirine hükmolunan akıl
hastaları, yüksek güvenlikli sağlık kurumlarında
koruma ve tedavi altına alınırlar (TCK m.57/1).
Bu tedbirin amacı, akıl hastası suçlunun koru-
ma ve tedavi altına alınmasıdır (TCK m.57/1). Bu
tedbire, toplumu korumak ve suçluyu iyileştirmek
amacıyla başvurulmaktadır Bu tedbirin uygulana-
bilmesi için failin akıl hastası olması ve suç işlemesi
gerekir. Tedbire, suçu yargılamaya yetkili olan gö-
revli mahkeme karar verir.
Ceza sorumluluğu olan akıl hastaları hakkında
mahkeme, suçtan dolayı failin mahkûmiyetine ve
güvenlik tedbirine karar verecektir. Önce güvenlik
tedbiri uygulanacak, sonra ceza infaz edilecektir.
Mahkemenin mahkûmiyet yerine, sadece güven-
lik tedbirine karar vermesi de mümkündür (CMK
m.223/6).
Sağlık kurumunda koruma ve tedavi altına
alma güvenlik tedbirinin süresi yoktur. Bu nedenle,
güvenlik tedbiri akıl hastasının toplum açısından
tehlikeliliğinin ortadan kalkmasına veya önem-
li ölçüde azalmasına kadar uygulanacaktır (TCK
m.57/2).
Hakkında güvenlik tedbirine hükmedilmiş olan
akıl hastası, yerleştirildiği kurumun sağlık kurulun-
ca düzenlenen raporda toplum açısından tehlikeli-
liğinin ortadan kalktığının veya önemli ölçüde azal-
dığının belirtilmesi üzerine mahkeme veya hâkim
kararıyla serbest bırakılabilir (TCK m.57/2).
Ceza sorumluluğu bulunan, yani kusur yetene-
ği tam olarak kalkmamış olmakla birlikte, işlediği
fiille ilgili olarak hastalığı yüzünden davranışlarını
yönlendirme yeteneği azalmış olan akıl hastaları
hakkında hem cezaya hem de güvenlik tedbiri-
ne hükmedilmektedir. Bu failler hakkında önce
güvenlik tedbiri uygulanır, daha sonra ceza infaz
edilir. Ancak, akıl hastası hükümlünün yerleştiril-
diği yüksek güvenlikli sağlık kuruluşunda düzen-
lenen kurul raporunda, akıl hastası hükümlünün
mahkûm olduğu hapis cezasının kısmen veya ta-
203
8
Adli Para Cezası ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı
mamen güvenlik tedbiri olarak infaz edilmiş sayıl-
ması da önerilebilir. Mahkeme bu öneriyi değerlen-
direrek, süre aynı kalmak koşuluyla, hapis cezasının
kısmen veya tamamen güvenlik tedbiri olarak uy-
gulanmasına karar verebilir (TCK m.57/6).
Suç işlediği sırada akıl hastası olan failin tedavi
ve koruma amacıyla yatırılacağı kurum, yüksek gü-
venlikli sağlık kurumu olarak belirlenmiştir.
Kötü Alışkanlıklardan Kurtarma Tedbiri
Suçun işlendiği sırada iradi olmayan veya geçici
sebeplerle alkol veya uyuşturucu madde etkisi al-
tında bulunma, kişinin işlediği fiilin hukuki anlam
ve sonuçlarını algılamasını engellemiş veya bu fiille
ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneğini
önemli derecede azaltmış ise ceza sorumluluğunu
etkiler. Bu halde faile ceza verilmez (TCK m.48).
Ancak, failin bağımlılığı söz konusu değilse,
hakkında güvenlik tedbiri uygulanmaz. Alkol ya
da uyuşturucu veya uyarıcı madde bağımlısı failin,
işlediği suçtan dolayı güvenlik tedbiri sorumluluğu
kabul edilmiştir. Bu bağımlı hakkında uygulanacak
güvenlik tedbiri, alkol ya da uyuşturucu veya uyarı-
cı madde bağımlılarına özgü sağlık kuruluşunda te-
davi altına alınmadır. Bu kişilerin tedavisi, alkol ya
da uyuşturucu veya uyarıcı madde bağımlılığından
kurtulmalarına kadar devam eder. Bu kişiler, yer-
leştirildikleri kurumun sağlık kurulunca bu yönde
düzenlenecek rapor üzerine mahkeme veya hâkim
kararıyla serbest bırakılabilir (TCK m.57/7). Kul-
lanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın
alma, kabul etme veya bulundurma ya da uyuştu-
rucu veya uyarıcı madde kullanma suçunda şüp-
heli hakkında TCK m.191/2 uyarınca 5271 sayılı
CMK m.171’deki koşullar aranmaksızın, beş yıl
süreyle kamu davasının açılmasının ertelenmesi-
ne karar verilir ve denetimli serbestlik tedbirine
hükmolunur. Şüpheli erteleme süresi içerisinde
yükümlülüklerine aykırı davranmadığı ve yasakla-
rı ihlal etmediği takdirde, hakkında kovuşturmaya
yer olmadığı kararı verilir (TCK m.191/7). Dene-
timli serbestlik tedbirinin gereklerine uygun dav-
ranılmaması hâlinde ise kamu davası açılır (TCK
m.191/4) Hakkında kamu davasının açılması erte-
lenerek denetimli serbestlik tedbirine hükmedilen
kişi, denetimli serbestlik tedbirinin gereklerine uy-
gun davranmakla yükümlüdür.
Suç işleyen bağımlılar hakkında tedbir, failin
alkol ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde ba-
204
ğımlılığından kurtulmasına kadar devam eder. Bu
kişiler, yerleştirildikleri kurumun sağlık kurulunca
bu yönde düzenlenecek rapor üzerine mahkeme
veya hâkim kararıyla serbest bırakılabilirler (TCK
m.57/7).
Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde
satın alan, kabul eden veya bulunduran ya da uyuş-
turucu veya uyarıcı madde kullanan kişiler hak-
kında kamu davasının açılmasının ertelenmesiyle
birlikte verilen denetimli serbestlik tedbiri ise en az
bir yıl devam eder. Bu süre Cumhuriyet savcısının
kararıyla üçer aylık sürelerle en fazla bir yıl daha
uzatılabilir. Hakkında denetimli serbestlik tedbiri
verilen kişi, gerek görülmesi hâlinde denetimli ser-
bestlik tedbiri süresi içinde tedaviye tabi tutulabilir
(TCK m.191/3).
Alkol, uyuşturucu veya uyarıcı madde bağım-
lıları, söz konusu bağımlılıkların tedavisine özgü
sağlık kuruluşlarında tedavi altına alınır (TCK
m.57/7).
Çocuklara Özgü Güvenlik Tedbirleri
Ceza hukukunda yaş küçüklüğü, kusur yetene-
ğini etkileyen bir hâldir. Türk Ceza Kanunu’nda
suç işleyen çocuklar, yukarıda değinildiği gibi, üç
dönemde ele alınmaktadır: 1)On iki yaşını dol-
durmamış çocuklar, 2)On iki-on beş yaş arasında-
ki çocuklar ve 3)On beş-on sekiz yaş arasındaki
çocuklar.
0-12 yaş dönemi: Suçu işlediği sırada on iki
yaşını bitirmemiş olan çocukların kusur yetene-
ğine sahip olmadığı kabul edilir. Bu dönemdeki
çocuklar hakkında ceza kovuşturması yapılamaz,
ancak çocuklara özgü güvenlik tedbirleri (koruyu-
cu ve destekleyici tedbirler) uygulanabilir (TCK
m.31/1; ÇKK m.5). Aynı şekilde, suçu işlediği
zaman henüz onbeş yaşını bitirmeyen sağır ve
dilsizler hakkında da kovuşturma yapılmaz, onlar
hakkında da birinci dönem çocuklara (0-12 yaş
dönemi) uygulanacak tedbirler uygulanır (TCK
m.33). Ceza sorumluluğu bulunmayan çocuklara
uygulanacak güvenlik tedbirleri Çocuk Koruma
Kanunu’nda yer almaktadır (TCK m.56). Ço-
cuklara özgü güvenlik tedbirleri, Çocuk Koruma
Kanunu’nda “koruyucu ve destekleyici tedbir-
ler” başlığı altında gösterilmiştir (ÇKK m.5,11)
Hakkında güvenlik tedbiri adı altında koruyucu
ve destekleyici tedbir uygulanmasına karar veri-
len çocuğun, denetim altına alınmasına da karar

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
verilebilir (ÇKK m.36). Denetim altına alınma,
denetim görevlisi görevlendirilmesini gerektirir.
12-15 yaş dönemi: Suçu işlediği sırada on iki
yaşını bitirmiş olup da on beş yaşını doldurmamış
olan çocuklar hakkında soruşturma yapılır. Ancak,
önce bu çocuğun işlediği fiilin hukuki anlam ve
sonuçlarını algılama veya davranışlarını yönlendir-
me yeteneğinin bulunup bulunmadığı araştırılır.
Elde edilecek sonuca göre, farklı işlem uygulanır
(TCK m.31/2). Türk Ceza Kanunu’nda, bu dö-
nemdeki çocukların “işlediği fiilin hukuki anlam
ve sonuçlarını algılama veya davranışlarını yön-
lendirme yeteneği”nden söz edilmektedir. İşlediği
fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılayamaması
veya davranışlarını yönlendirme yeteneğinin ye-
terince gelişmemiş olması hâlinde çocuğun ceza
sorumluluğu bulunmayacak, hakkında çocuklara
özgü güvenlik tedbirlerine (koruyucu ve destekleyici
tedbirlere) hükmolunacaktır. Buna karşılık, işlediği
fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılama ve bu
fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yete-
neğinin varlığı hâlinde, çocuğa ceza verilip indi-
rim uygulanacaktır (TCK m.31/2). Aynı hüküm
suçu işlediği zaman on beş yaşını bitirmiş, ancak
on sekiz yaşını doldurmamış ve işlediği suçun bi-
lincinde olmayan sağır ve dilsizler hakkında da ge-
çerlidir (TCK m.33). Çocuğun kusur yeteneğinin
belirlenmesi uzman kişiler tarafından yapılacaktır.
Mahkeme, çocuğun içinde bulunduğu aile koşul-
ları, sosyal ve ekonomik koşullarla psikolojik ve
eğitim durumu hakkında uzman kişilerden rapor
alacak ve bu raporlara göre değerlendirme yapacak-
tır. Çocuğun gelişim seyrine ilişkin olarak uzman
hekimden de rapor alınmalıdır. Hekim tarafından
çocuğun algılama ve davranışlarını yönlendirme
yeteneğine sahip olup olmadığı araştırılıp tespit
edilecektir. Çocuk Koruma Kanunu’na göre, ge-
rektiğinde sosyal çalışma görevlilerine hazırlatılan
ve çocuğun bireysel özelliklerini ve sosyal çevresini
gösteren sosyal inceleme raporları çocuğun kusur
yeteneğini tespitte mahkeme tarafından göz önün-
de bulundurulacaktır (ÇKK m.35). Bu dönemdeki
çocukların aynı zamanda akıl hastası olduklarının
tespit edilmesi durumunda ise onlar hakkında ço-
cuklara özgü güvenlik tedbirleri uygulanacaktır
(ÇKK m.12). Yapılan yargılama sonucunda ço-
cuğun suçu işlemediği anlaşılırsa beraatine karar
verilir. Suçu işlediği anlaşılmış, ancak işlediği fiilin
hukuki anlam ve sonuçlarını algılayamadığı veya
davranışlarını yönlendirme yeteneğinin yeterince
8
gelişmediği ortaya çıkmışsa, kusurunun bulunma-
ması dolayısıyla ceza verilmesine yer olmadığına
karar verilerek çocuklara özgü güvenlik tedbirleri-
ne hükmolunur (TCK m.31/2,56; ÇKK m.5,11;
CMK m.223/3). Çocuğun suçu işlediği anlaşılmış
ve işlediği suçun bilincinde olduğu belirlenmişse,
ceza verilebileceği gibi; kamu davasının açılması-
nın ertelenmesi, hükmün açıklanmasının geri bıra-
kılması veya uzlaşma da söz konusu olabilir (TCK
m.31/2; ÇKK m.19,23-24; CMK m.171,231,253-
255). Bu dönemdeki çocuklara verilecek cezalar,
indirilerek verilir. Çocuğa verilecek süreli cezaların
yarısı indirilir. Süreli cezalar açısından öngörülmüş
bir sınır vardır: Hükmolunacak hapis cezası her fiil
için yedi yıldan fazla olamaz. Bu dönemdeki ço-
cuğa belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma
tedbiri uygulanmaz (TCK m.53/4) ve verilen ceza-
lar tekerrüre esas olamaz (TCK m.58/5). Çocuklar
hakkında verilen adli para cezası ile kısa süreli ha-
pis cezasından çevrilen adli para cezası, ödenmeme
halinde, hapse çevrilemez (CGİK m.106/4). 6183
Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkın-
da Kanun’na göre tahsili yoluna gidilir (CGİK
m.106/11). Çocuklara verilen kısa süreli hapis
cezaları, zorunlu olarak para cezasına veya tedbire
çevrilir (TCK m.50/3).
15-18 yaş dönemi: Eylemi işlediği sırada onbeş
yaşını bitirmiş, ancak on sekiz yaşını doldurmamış
olan çocuklar hakkında kamu davası açılır ve suçu
işlediği anlaşılırsa cezalandırılır (TCK m.31/3).
Bu dönem küçüklerin işledikleri suçun anlam ve
sonuçlarını kavrayamadıkları iddiası, tam ve kıs-
mi akıl hastalığına ilişkin hükümler çerçevesinde
değerlendirilir. Kanun koyucu, bu yaştaki çocuk-
ların topluma kazandırılmaları ve tekrar suç işle-
melerinin önlenmesi amacıyla cezalarında indirim
yapılmasını öngörmüştür. Bu dönemdeki çocuklar
hakkında belli hakları kullanmaktan yoksun bıra-
kılma (TCK m.53/4) ve tekerrür hükümleri uygu-
lanmaz (TCK m.58/5). Çocuklar hakkında verilen
adli para cezası ile kısa süreli hapis cezasından çev-
rilen adli para cezasının ödenmemesi hâlinde bu
cezalar hapse çevrilemez (CGİK m.106/4). 6183
Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkın-
da Kanunu’na göre tahsili yoluna gidilir (CGİK
m.106/11). Kısa süreli hapis cezası, zorunlu ola-
rak para cezasına veya tedbirlerden birine çevrilir
(TCK m.50/3). Çocuk Koruma Kanunu’nda ço-
cuklar hakkında mahkemelerce, gerektiğinde çocu-
ğun bireysel özelliklerini ve sosyal çevresini göste-
205
8
Adli Para Cezası ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı
ren inceleme yaptırılabileceği belirtilmiştir (ÇKK
m.35). Sosyal inceleme raporu, çocuğun işlediği
fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılama ve bu
fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yete-
neğinin mahkeme tarafından takdirinde göz önün-
de bulundurulacaktır. Sosyal inceleme raporlarının
tedbir kararlarında başvurulan raporlar olduğu dü-
şünülürse (ÇKK m.13), ceza sorumluluğu bulunan
çocuklar hakkında da mahkemenin gerektiğinde
sosyal inceleme raporu düzenletebileceği sonucuna
ulaşılır. Bu raporlarda tedbirin daha etkili olacağı
belirtilmişse, mahkemenin bu durumu dikkate
alması ve ceza yerine veya cezayla birlikte tedbire
hükmedebilmesi gerekir. 5271 Sayılı Ceza Muha-
kemesi Kanunu’nda da, yüklenen suçun işlendiği-
nin belirlenmesi durumunda, cezaya mahkûmiyet
yerine veya mahkûmiyetin yanı sıra güvenlik ted-
birine hükmolunmasına olanak tanınmaktadır
(CMK m.223/6). Bu dönemdeki çocuklar hakkın-
da kamu davası açılması veya ceza verilmesi yerine,
kamu davasının açılmasının ertelenmesi, hükmün
açıklanmasının geri bırakılması veya uzlaşma da
söz konusu olabilir (TCK m.31/2; ÇKK m.19,23-
24; CMK m.171,231,253-255).
Çocukların yargılanması özel mahkemelerce
yapılmaktadır. Bunlar çocuk mahkemeleridir. Ço-
cuk mahkemeleri hâlen ikiye ayrılmaktadır: Ço-
cuk mahkemeleri ve çocuk ağır ceza mahkemeleri.
Kanun’da çocuk mahkemelerinin tek hâkim, çocuk
ağır ceza mahkemelerinin ise bir başkan ve iki üye
ile görev yapması öngörülmüştür (ÇKK m.3/1-b,
25). Tek hâkimli çocuk mahkemeleri, çocukla-
rın asliye ceza mahkemesinin görev alanına giren
suçlarını yargılar (ÇKK m.26/1). Tek hâkimli ço-
cuk mahkemelerinde yapılan duruşmalarda savcı
bulunmaz. Ancak, bu mahkemelerin bulunduğu
yerlerdeki savcılar, çocuk mahkemeleri kararlarına
karşı kanun yoluna başvurabilirler (ÇKK m.25/1).
Çok hâkimli çocuk (ağır ceza) mahkemeleri ise ço-
cuklar tarafından işlenen ve ağır ceza mahkemesi-
nin görev alanına giren suçlarla ilgili davalara bakar
(ÇKK m.26/2). Çocukların işledikleri suçlar hak-
kındaki soruşturma, çocuk bürosunda görevli savcı
tarafından bizzat yapılır (ÇKK m.15/1). Çocuğun
ifadesinin alınması veya çocuk hakkındaki diğer
işlemler sırasında, çocuğun yanında müdafiden
başka, sosyal çalışma görevlisi de bulundurulabilir
(ÇKK m.15/2). Suçun cezasının üst sınırının bir
yıla kadar hapis cezası olduğu hâllerde, savcının üç
yıl süreyle kamu davasının açılmasını ertelemesi
206
mümkündür; hapis cezasının üst sınırı, on beş yaşını
doldurmamış çocuklar bakımından beş yıl olarak uy-
gulanır (ÇKK m.19, CMK m.171/2). Onbeş yaşını
doldurmamış çocuklar hakkında, üst sınırı beş yılı
aşmayan hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı
tutuklama kararı verilemez (ÇKK m.21). Çocuklar
hakkında, CMK m.109’da gösterilen adli kontrol
tedbirleri dışında şu tedbirlere de başvurulabilir:
1)Belirlenen çevre sınırları dışına çıkmamak, 2)
belirlenen bazı yerlere gidememek veya ancak bazı
yerlere gidebilmek, 3)belirlenen kişi ve kuruluşlarla
ilişki kurmamak (ÇKK m.20).
Sanığa yüklenen suçtan dolayı yapılan yargıla-
ma sonunda belirlenen ceza en çok iki yıla kadar
hapis veya adli para cezası ise mahkemece, hük-
mün açıklanmasının üç yıl süreyle geri bırakılma-
sına karar verilebilir (ÇKK m.23; CMK m.231/5).
Çocukların yargılanmalarında duruşma mutlaka
kapalı yapılır ve hüküm de kapalı duruşmada açık-
lanır (CMK m.185). Kapalı duruşmanın içeriği,
hiçbir iletişim aracılığıyla yayınlanamaz (CMK
m.187/2). Çocuk, velisi, vasisi, mahkemece görev-
lendirilmiş sosyal çalışma görevlisi, çocuğun bakı-
mını üstlenen aile ve kurumda bakılıyorsa kuru-
mun temsilcisi duruşmada hazır bulunabilir (ÇKK
m.22/1). Mahkeme veya hâkim, çocuğun sorgusu
veya çocuk hakkındaki diğer işlemler sırasında ço-
cuğun yanında sosyal çalışma görevlisi bulundura-
bilir (ÇKK m.22/2).
Duruşmalarda hazır bulunan çocuk, yararı ge-
rektirdiği takdirde duruşma salonundan çıkarılabi-
leceği gibi; sorgusu yapılmış çocuğun duruşmada
hazır bulundurulmasına da gerek görülmeyebilir
(ÇKK m.22/3).
Öte yandan, çocuklar yetişkinlerle birlikte suç
işlediklerinde, soruşturma ve kovuşturma ayrı
yürütülür (ÇKK m.17/1). Bu halde de çocuklar
hakkında gerekli tedbirler uygulanmakla birlikte,
mahkemenin çocuk hakkındaki yargılamayı genel
mahkemedeki davanın sonuna kadar bekletmesi de
mümkündür (ÇKK m.17/2).
Davaların birlikte yürütülmesinin zorunlu gö-
rülmesi durumunda, genel mahkemelerde yargı-
lamanın her aşamasında, mahkemelerin uygun
bulması koşuluyla birleştirme kararı verilebilir. Bu
halde birleştirilen davalar genel mahkemelerde gö-
rülür (ÇKK m.17/3).
Hükümlü çocukların yetişkinlerden ayrı ku-
rumlarda özel bir tretmana tabi tutulması gerekir.

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
Buna “ayrı yerde tutma ilkesi” denir. Çocuklar ile
yetişkinlerin sadece yargılanmalarında değil, aldık-
ları cezaların yerine getirilmesinde de özel kurallar
uygulanması gerekir.
5275 Sayılı Ceza İnfaz Kanunu’na göre, çocuk-
lar ve gençler için var olan infaz kurumları şun-
lardır: 1)Çocuk eğitimevleri, 2)çocuk kapalı ceza
infaz kurumları, 3)gençlik kapalı ve açık ceza infaz
kurumları. Çocuk eğitimevleri, çocuk hükümlü-
ler hakkında verilen cezaların, hükümlülerin eği-
tilmeleri, meslek edinmeleri ve yeniden toplumla
bütünleştirilmeleri amaçları güdülerek yerine ge-
tirildiği kuruluşlardır. Bu kurumlarda firara karşı
engel bulundurulmaz; kurum güvenliği iç güvenlik
görevlilerinin gözetim ve sorumluluğunda sağlanır
(CGİK m.15). Çocuk kapalı ceza infaz kurumları,
firara karşı engelleri olan, iç ve dış güvenlik görev-
lileri bulunan, eğitim ve öğretime dayalı kurumlar-
dır (CGİK m.11). Gençlik kapalı ceza infaz kurum-
ları, eğitim ve öğretim esasına dayalı, firara karşı
engelleri olan, iç ve dış güvenlik görevlileri bulu-
nan kurumlardır (CGİK m.12). Gençlik açık ceza
infaz kurumları, hükümlülerin iyileştirilmelerinde,
çalıştırılmaları ve meslek edindirilmelerine öncelik
verilen, firara karşı engelleri ve dış güvenlik gö-
revlisi bulunmayan, güvenlik bakımından kurum
görevlilerinin gözetim ve denetimi ile yetinilen ku-
rumlardır (CGİK m.14).
Çocuk suçlulara yönelik güvenlik tedbirle-
ri, terbiye ve ıslâh amaçlıdır. Suç işleyen çocuklar
hakkında koruyucu ve destekleyici tedbirlere baş-
vurulur (ÇKK m.11). Bu tedbirler Çocuk Koru-
ma Kanunu’nda, çocuğun öncelikle kendi aile or-
tamında korunmasını sağlamaya yönelik beş grup
olarak gösterilmiştir (ÇKK m.5/1): 1)Danışmanlık
tedbiri, 2)eğitim tedbiri, 3)bakım tedbiri, 4)sağlık
tedbiri, 5)barınma tedbiri.
Danışmanlık tedbiri, çocuğun bakımından so-
rumlu olan kimselere çocuk yetiştirme konusunda;
çocuklara da eğitim ve gelişimleri ile ilgili sorunla-
rının çözümünde yol göstermeye yönelik tedbirdir
(ÇKK m.5/1-a).
Eğitim tedbiri, çocuğun bir eğitim kurumuna
gündüzlü veya yatılı olarak devamına; iş ve meslek
edinmesi amacıyla bir meslek veya sanat edinme
kursuna gitmesine veya meslek sahibi bir ustanın
yanına yahut kamuya ya da özel sektöre ait işyer-
lerine yerleştirilmesine yönelik tedbirdir (ÇKK
m.5/1-b).
8
Bakım tedbiri, çocuğun bakımından sorumlu
olan kimsenin herhangi bir nedenle görevini yeri-
ne getirememesi halinde, çocuğun resmî veya özel
bakım yurdundan ya da koruyucu aile hizmetlerin-
den yararlandırılmasına veya bu kurumlara yerleş-
tirilmesine yönelik tedbirdir (ÇKK m.5/1-c).
Sağlık tedbiri, çocuğun fiziksel ve ruhsal sağlı-
ğının korunması ve tedavisi için gerekli geçici veya
sürekli tıbbi bakım ve rehabilitasyonuna, bağımlı-
lık yapan maddeleri kullananların tedavilerinin ya-
pılmasına yönelik tedbirdir (ÇKK m.5/1-d).
Barınma tedbiri, barınma yeri olmayan ço-
cuklu kimselere veya hayatı tehlikede olan hamile
kadınlara uygun barınma yeri sağlamaya yönelik
tedbirdir (ÇKK m.5/1-e). Hakkında bu tedbir uy-
gulanan kişi, kimliği ile adresinin gizli tutulmasını
talep edebilir (ÇKK m.5/2).
Tehlike altında bulunmadığının tespiti ya da
tehlike altında bulunmakla birlikte veli veya vasi-
nin ya da bakım ve gözetiminden sorumlu kim-
senin desteklenmesi suretiyle tehlikenin bertaraf
edileceğinin anlaşılması hâlinde, çocuk bu kişilere
teslim edilir. Bu durumda, çocuk hakkında yukarı-
da gösterilen tedbirlerden birisine de karar verilebi-
lir (ÇKK m.5/3).
Çocuklar hakkında uygulanacak tedbirler en
geç onsekiz yaşını bitirmeleri ile sona erer (ÇKK
m.7/6). Hâkim, çocuğun gelişimini göz önünde
bulundurarak koruyucu ve destekleyici tedbirin
kaldırılmasına veya değiştirilmesine karar verebilir.
Çocuk hakkında koruyucu ve destekleyici tedbir-
ler, çocuğun menfaatleri bakımından kendisinin,
ana, baba, vasi veya birlikte yaşadığı kimselerin
bulunduğu yerdeki çocuk hâkimince alınır (ÇKK
m.8/1). Tedbir kararlarının uygulanması, kararı
veren hâkim veya mahkemece en geç üçer aylık
sürelerle incelettirilir (ÇKK m.8/2). Hâkim veya
mahkeme, denetim memurları, veli, vasi, bakım ve
gözetimi üstlenen kimse, tedbir kararını yerine ge-
tiren kişi ve kuruluşun temsilcisi ile savcının talebi
üzerine veya re’sen çocuğa uygulanan tedbirin so-
nuçlarını inceleyerek kaldırabilir, süresini uzatabilir
veya değiştirebilir (ÇKK m.8/3).
Müsadere
Müsadere, işlenen suçun sonucu olarak, bir eş-
yanın veya kazancın mülkiyetinin devlete geçme-
si demektir. Ancak, müsadereye başvurulabilmesi
için Kanun’da öngörülen koşulların gerçekleşmiş
olması gerekir (TCK m.54-55).
207
8
Adli Para Cezası ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı
Eşya müsaderesi, kasıtlı bir suçun işlenmesinde
kullanılan veya suçun işlenmesine tahsis edilen ya
da suçtan meydana gelen eşyanın mülkiyetinin
devlete geçmesidir (TCK m.54/1).
Bir suçun işlenmesinde kullanılmak üzere hazır-
lanmış eşyanın, kamu güvenliği, kamu sağlığı veya
genel ahlak açısından tehlikeli olması nedeniyle
mülkiyetinin devlete geçirilmesi hâlinde de eşya
müsaderesi söz konusudur (TCK m.54/1 cümle 2).
Kanun’da üretimi, bulundurulması, kullanıl-
ması, taşınması, alım ve satımı suç oluşturan eşya
da müsaderenin konusunu oluşturan nesnelerden
sayılmıştır (TCK m.54/4). Güvenlik tedbiri niteli-
ğinde olan müsadere kararı verilebilmesi için, hu-
kuka aykırı bir fiilin varlığının tespit edilmiş olması
ve eşyanın iyiniyetli üçüncü kişiye ait olmaması ye-
terlidir. Kazanç müsaderesi, suçun işlenmesi ile elde
edilen veya suçun konusunu oluşturan ya da suçun
işlenmesi için sağlanan maddi menfaatler ile bunla-
rın değerlendirilmesi veya dönüştürülmesi sonucu
ortaya çıkan ekonomik kazançların mülkiyetinin
devlete geçmesi demektir. Kazanç müsaderesine
hükmedilebilmesi için, söz konusu maddi men-
faatin suçun mağduruna iade edilmemesi gerekir
(TCK m.55/1).
Müsaderenin Koşulları
Kasıtlı bir suçun işlenmesinde kullanılan veya
suçun işlenmesine tahsis edilen ya da suçtan mey-
dana gelen eşyanın müsaderesi söz konusu ise ilk
şart, kasıtlı bir suçun işlenmiş olmasıdır. İkinci şart,
eşyanın iyiniyetli üçüncü kişilere ait olmamasıdır.
Bir suçun işlenmesinde kullanılmak üzere ha-
zırlanmış eşyanın müsadere edilebilmesi için şu
koşullar aranır: 1)Eşyanın bir suçun işlenmesinde
kullanılmak üzere hazırlandığının ispat edilmesi, 2)
eşyanın kamu güvenliği, kamu sağlığı veya genel ah-
lak açısından tehlike yarattığının ortaya konulması,
3)eşyanın iyiniyetli üçüncü kişilere ait olmaması.
Müsadere kararı, ancak belli eşya ve kazançlar
için verilebilir (TCK m.54, 55). Müsadere edile-
cek eşyanın şu özelliklerden birini taşıması gerekir
(TCK m.54/1): 1)Eşyanın suçun işlenmesinde kul-
lanılmış olması, 2)eşyanın suçun işlenmesine tahsis
edilmiş olması, 3)eşyanın suçun işlenmesinden mey-
dana gelmiş olması, 4)eşyanın suçun işlenilmesinde
kullanılmak üzere hazırlanmış olması.
Suçta kullanılan eşya, örneğin, kasanın açılma-
sında kullanılan aletler; suça tahsis edilmiş olan eşya,
208
örneğin olay mahalline gidilen araç; suçtan meyda-
na gelen eşya, suçun işlenilmesinde kullanılmak üzere
hazırlanmış eşya.
Müsadere edilecek olan eşyanın veya maddi
menfaatin iyiniyetli üçüncü kişilere ait olmaması
gerekir. Bunun anlamı, müsadere edilecek olan eş-
yanın veya maddi menfaatin suça iştirak etmemiş
kişilere ait olmamasıdır.
Müsadereye karar verme yetkisi mahkemenin-
dir. Mahkeme, asıl ceza davasıyla birlikte müsa-
dereyi de değerlendirir. Asıl ceza davasıyla birlikte
müsadere konusunda bir hüküm verilmeyen hal-
lerde, ayrıca müsadere davası açılır (CMK m.256).
Müsadereye karar vermek için ayrı bir ceza da-
vası açılması gerekmez. Asıl ceza davası ile birlikte
müsadere konusunda da karar verilir.
Kamu davası açılmayan veya kamu davası açılıp
da esas hükümle birlikte müsadere konusunda bir
karar verilmeyen hallerde, savcı veya katılan tara-
fından ayrıca müsadere davası açılır. Müsadere da-
vasını açma yetkisi savcı veya katılanındır (CMK
m.256/1). Davayı görmeye yetkili olan mahkeme
ise esas dava ile birlikte müsadereye karar verildi-
ği durumlarda, esas davayı görmeye yetkili olan
mahkemedir. Aynı şekilde, ayrı bir müsadere yar-
gılamasının yapıldığı durumlarda müsadere kararı
verecek olan mahkeme, esas davayı görmekle yet-
kili mahkemedir. Esas dava bulunmayan hâllerde,
örneğin bir suçun işlenmesi için kullanılmak üzere
hazırlanan eşyanın müsaderesinde talep, suç iş-
lenmesi hâlinde esas davaya bakmaya yetkili olan
mahkemeye yapılmalıdır (CMK m.256/1). Müsa-
dere kararı verilmesi gereken hâllerde açılan müsa-
dere davası duruşmalı yapılır.
Suç konusu olmayıp sadece müsadereye tâbi
bulunan yani varlığı tehlike arz eden eşyanın mü-
saderesine sulh ceza hâkimi tarafından duruşma
yapılmaksızın karar verilir (CMK m.259).
Müsadere kararlarına karşı savcı, katılan ve mü-
sadere olunacak eşya ve diğer mal varlığı değerleri
üzerinde hakkı olan kimseler kanun yoluna başvu-
rabilir (CMK m.258). Başvurulacak olan kanun
yolu Kanun’da istinaf olarak gösterilmiştir.
Mahkemece hükmedilen eşya veya kazanç
müsaderesine ilişkin mahkûmiyet hükümlerinin
infazının esas ve usulleri yönetmelikte düzenlenir
(CİY m.48). Adı geçen yönetmelik Suç Eşyası Yö-
netmeliğidir.

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
Suç Eşyası Yönetmeliğinin 17. maddesine göre;
mahkemelerce, emanet eşyasının müsaderesine veya
sahibine iadesine ilişkin kesinleşen karar örneklerin-
den biri, dosyadaki emanet makbuzu ve kesinleşme
şerhi ile birlikte bir hafta içerisinde UYAP’tan Cum-
huriyet başsavcılığına gönderilir. Mahkemelerce veri-
lecek müsadere ve iade kararlarında emanet eşyanın
vasfı ve emanet numarasının belirtilmesi zorunludur.
Suç Eşyası Yönetmeliği m.18’e göre; tedavül et-
meyen paralarla suç eşyası ve mal varlığı değerleri
hakkında verilen müsadere ve iade kararları aşağı-
daki şekilde yerine getirilir:
1. Sahibine iadesine karar verilen eşya, kim-
liğini ispatlamaya yeterli bir belgeye daya-
nılarak suç eşyası esas kaydındaki hanesine
işaret olunarak imza, mühür veya parmak
izi alınmak suretiyle sahibine, yasal temsil-
cisine veya vekiline teslim ve tesellüm tuta-
nağı ile teslim olunur.
2. Bu işlemler, Cumhuriyet savcısının huzu-
runda yerine getirilir ve düzenlenen teslim
ve tesellüm tutanağına Cumhuriyet savcısı ve
emanet memurunun imzaları ile şerh verilir.
3. Eşyanın verileceği yer resmî bir kuruluş ise
yazı ile o dairenin amirine yahut yetkili me-
muruna alındı karşılığında teslim edilir.
4. İadesine karar verilen suç eşyası yabancı uy-
ruklu bir kimseye ait ise müracaatı hâlinde
kendisine veya yabancının uyruğu bulun-
duğu devletin sefaret veya konsoloslukları-
na gönderilir. Belgesi kartonunda saklanır.
5. Emanete alınmakla birlikte mahiyetleri iti-
barıyla müsadereye konu edilemeyen eşya,
yargılama sonunda verilen bu yöndeki karar
doğrultusunda, ilgili dosyasında delil olarak
muhafaza edilmek üzere mahkemesine gön-
derilir. Mahkemeden alınacak alındı yazısı-
nın gün ve sayısı suç eşyası kaydına işlenir.
Alındı yazısı kartonda saklanır.
6. Müsadere konusu eşya veya maddi menfa-
atlere elkonulamadığı veya merciine teslim
edilemediği hâllerde, bunların karşılığını
oluşturan değerlerin müsaderesine ilişkin
verilen kesinleşmiş karar örneği mahkeme-
since doğrudan bulunduğu yerin en büyük
mal memurluğuna gönderilir. Bu kararla-
rın infazı, 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı
Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkın-
da Kanun hükümlerine göre yapılır.
8
7. Müsaderesine karar verilen uyuşturucu
maddelerle ilgili işlemler, 21/11/1982 ta-
rihli ve 17875 sayılı Resmî Gazete’de ya-
yımlanan 2313 Sayılı Uyuşturucu Mad-
delerin Murakabesi Hakkında Kanun’un
Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik ile
18/4/1988 tarihli ve 88/12850 sayılı Ba-
kanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan
Haşhaşın Ekimi, Kontrolü, Toplanması,
Değerlendirilmesi, İmhası, Satınalınması,
Satılması, İhracı ve İthali Hakkında Yönet-
melik hükümlerine göre yapılır.
8. Müsaderesine karar verilen ve 11 inci madde-
de sayılan eşya hakkında, 15/2/1984 tarihli
ve 18313 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan
Mahkemelerce Zoralımına Karar Verilen
veya Güvenlik Kuvvetlerince Herhangi Bir
Şekilde Ele Geçirilen Ateşli Silah, Mermi,
Her Türlü Patlayıcı Madde, Bıçak, Kesici ve
Öldürücü Alet ile Benzerlerinin Milli Savun-
ma Bakanlığına Teslimi İşlerine Ait Yönetme-
lik hükümlerine göre işlem yapılır.
9. Müsaderesine karar verilen diğer bilumum
eşya, mahallin en büyük mal memurluğuna
veya ilgileri dolayısıyla ait olduğu dairelere
gönderilir.
Suç Eşyası Yönetmeliği m.18’e göre yapılacak
teslim işlemleri sonucunda, ilgili merci ve daire-
lerden alınacak alındı yazısının gün ve sayıları suç
eşyası kaydına işlenerek kayıt kapatıldıktan sonra
sözü geçen alındı yazıları kartonunda saklanır.
Suç Eşyası Yönetmeliği m.19’a göre ise bankaya
yatırılmış olan para hakkında verilen müsadere ve
iade kararları aşağıdaki şekilde yerine getirilir:
1. Paranın sahibine iadesi, ilgilinin müracaatı
hâlinde Cumhuriyet başsavcılığınca bu husus-
ta bankaya yazılacak yazı üzerine banka tara-
fından yapılır. Banka tarafından gönderilecek
iade işlemini gösteren dekonta istinaden red-
diyat makbuzu düzenlenerek kaydı kapatılır.
2. Müsadere hâlinde, yine reddiyat makbuzu
düzenlenerek, para, imza karşılığında ma-
hallin en büyük mal memurluğuna yatırı-
lır; alınacak makbuzun numarası, suç eşya-
sı esas kaydındaki özel hanesine işlenir ve
makbuz ilgili kartonunda saklanır.
209
8
Adli Para Cezası ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı

Öğrenme Çıktısı
4 Güvenlik tedbirlerinin türleri, tayini ve infazına ilişkin usulü ve sonuçlarını açıklayabilme

Araştır 4 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Güvenlik tedbirlerinin tür- Güvenlik tedbirlerinin

leri, tayini ve infazına ilişkin
usul ve sonuçlar nedir?
Güvenlik tedbirlerinin Ceza
Ceza İnfaz Hukukundaki
İnfaz Hukuku bakımından
türlerini birbirleri ile karşı-
özelliklerini değerlendirin.
laştırarak açıklayın.

210
 8
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

Adli para cezası ve güvenlik

1 tedbirleri kavramlarını
açıklayabilme

öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

Adli Para Cezası ve Güvenlik
Tedbiri Kavramları

İşlenen suç karşılığında fail hakkında uygulanan yaptırımlar Türk Ceza Kanunu’nda, ceza ve güvenlik ted-
birleri olarak öngörülmüştür. Fiilin ağırlığı ve verilen zararla orantılı olarak belirlenecek cezalar, hürriyeti
bağlayıcı ceza ve adli para cezası olurken, failin tehlikelilik halini esas alarak topluma yeniden kazandırılma-
sı, ıslahı, sosyalleştirilmesi amacıyla hakkında güvenlik tedbirlerinin de uygulanması mümkün kılınmıştır.
Belirlenen güvenlik tedbirlerinin bir kısmı ceza hükmünün zorunlu sonucu olarak kendiliğinden hüküm
ifade ederken, bir kısmının hükümde hakim tarafından ayrıca belirtilmesi ile hüküm ifade edecektir.

Adli para cezasının mevzuat

2 çerçevesinde infaz usulünü ve
şartlarını açıklayabilme

Adli Para Cezasının İnfaz Usulü

Para cezası, suç karşılığında Kanun’da yazılı sınırlar arasında belirlenecek bir miktar paranın devlet hazine-
sine ödenmesi demektir. Gün para cezası sisteminin amacı, para cezasına mahkûm edilen kişinin ödeme
yeteneğini saptayarak, ekonomik durumu aynı olmayanlar arasındaki eşitsizliği gidermektir.
Bu sistemde, önce suç karşılığı olarak belirli sayıda para cezası birimi saptanır; sonra para cezasının günlük
miktarı, para cezasını ödemeye mahkûm olan kişinin ödeme yeteneğine göre belirlenir.
Para cezaları, adli, idari ve disiplin para cezaları olmak üzere üç gruba ayrılır.

Adli para cezasının

3 ödenmemesinin sonuçlarını
belirleyip açıklayabilme

Adli Para Cezasının

Ödenmemesi ve Sonuçları

Suç karşılığında uygulanan bir diğer yaptırım türü, güvenlik tedbirleridir. Güvenlik tedbirleri, fail hakkında
ceza yerine veya ceza yanında uygulanan ve tehlike hâlini esas alan yaptırımlardır. Güvenlik tedbirleri, faili
ıslah etme amacına yöneliktir.
Hükümlü, tebliğ olunan ödeme emri üzerine otuz gün içerisinde para cezasını ödemezse, savcının kararıyla
ödenmeyen kısma karşılık gelen gün miktarı hapis cezasına çevrilerek, hükümlünün iki saat çalışması karşı-
lığı bir gün olmak üzere kamuya yararlı bir işte çalıştırılmasına karar verilir.
Adli para cezası yerine çektirilen hapis cezası, üç yılı geçemez. Birden fazla hükümle adli para cezasına
mahkûmiyet hâlinde ise bu süre beş yılı geçemez (CGİK m.106/7).

211
 8
Adli Para Cezası ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı

Güvenlik tedbirlerinin türleri,

4 tayini ve infazına ilişkin usulü ve
sonuçlarını açıklayabilme
öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

Güvenlik Tedbirlerinin Türleri,

Tayini ve İnfaz Usulü

Güvenlik tedbirlerinin türleri: Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma, meslek ve sanatın icrasının
yasaklanması, sürücü belgesinin geri alınması, özel hukuk tüzel kişisinin izninin iptali, sınır dışı edilme,
denetimli serbestlik, akıl hastanesinde tedavi altına alma tedbiri, kötü alışkanlıklardan kurtarma tedbiri,
çocuklara özgü güvenlik tedbirleri, müsaderedir. Her güvenlik tedbirinin infaz usulü ve güvenlik tedbirinin
gereklerini yerine getirmemenin sonuçları Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’da ayrın-
tılı biçimde düzenlenmiştir.

212

Temel İnfaz Hukuku Bilgisi
1 Failin tehlikelilik hâlini esas alan yaptırım
türü aşağıdakilerden hangisidir?
A. Adli para cezası
B. Güvenlik tedbirleri
C. Hürriyeti bağlayıcı ceza
D. Klasik para cezası
E. İdari para cezası
2 Aşağıdakilerden hangisi klasik para cezasının
belirlenme şekillerinden biri değildir?
A. Para cezasının suç karşılığında sabit bir miktar
olarak gösterilmesi
B. Para cezasının alt ve üst sınırlarının gösterilmesi
C. Suç karşılığı olarak belirlenmiş belirli sayıda
para cezası biriminin failin günlük kazancı ile
çarpılarak tespit edilmesi
D. Suçtan kaynaklanan zararın veya failin suçtan
elde ettiği yararın ya da katlarının temel alınması
E. Para cezasının sadece üst veya sadece alt sınırı-
nın gösterilmesi
3 Kanunda aksine hüküm bulunmayan hâllerde
adli para cezasının alt ve üst sınırı ile ilgili aşağıdaki
ifadelerden hangisi doğrudur?
A. İki günden az altı yüz otuz günden fazla olamaz.
B. Beş günden az yedi yüz otuz günden fazla olamaz.
C. Altı günden az yedi yüz günden fazla olamaz.
D. Sekiz günden az dokuz yüz yirmi günden fazla
olamaz.
E. On günden az sekiz yüz otuz günden fazla olamaz..
4 Güvenlik tedbirleri ile cezalar arasındaki fark-
larla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A. Cezalarda failin tehlikelilik hâli esas alınırken, gü-
venlik tedbirlerinde kusurla orantılılık esas alınır.
B. Cezaların süresi Kanun’da çeşitli yöntemlerle gös-
terilir ve hükümde kesin bir süre belirlenir. Gü-
venlik tedbirleri ise genellikle belirsiz süreli olur.
C. Cezada öncelikle suçun ağırlığı, güvenlik tedbi-
rinde ise suçlunun toplum için gösterdiği tehli-
ke göz önünde bulundurulur.
D. Kural olarak, cezalar, cezalandırma niteliğine
sahiptir, ancak güvenlik tedbirlerinde bu nitelik
ve azap düşüncesi yoktur.
E. Cezalar hem geçmişe ve hem de geleceği yöne-
liktir; güvenlik tedbirleri ise geleceğe yöneliktir.
8
5 Adli para cezası yerine çektirilen hapis cezası-
nın süresi kaç yıldır?
neler öğrendik?
A. 7 B. 6 C. 4 D. 3 E. 2
6 Aşağıdakilerden hangisi Türk Ceza
Kanunu’nda düzenlenmiş güvenlik tedbirlerinden
biri değildir?
A. Kazanç müsaderesi
B. Tüzel kişiler hakkında güvenlik tedbirleri
C. Sınır dışı edilme
D. Adli para cezası
E. Meslek ve sanatın icrasının yasaklanması
7 Sürücü belgesinin geri alınma süresi ile ilgili
aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A. İki aydan az, beş yıldan fazla olamaz
B. Üç aydan az, iki yıldan fazla olamaz.
C. Üç aydan az, üç yıldan fazla olamaz.
D. Dört aydan az, sekiz yıldan fazla olamaz.
E. Beş aydan az, dört yıldan fazla olamaz.
8 Aşağıdakilerden hangisi tekerrürün sonuçla-
rından biri değildir?
A. Disiplin hapsinin uygulanmaması
B. Seçenek cezalardan ağır olanının uygulanması
C. İnfazda özel rejim uygulanması
D. Koşullu salıverilmenin gecikmesi
E. İnfazdan sonra denetimli serbestlik tedbirinin
uygulanması
9 Aşağıdakilerden hangisi Çocuk Koruma
Kanunu’nda yer alan çocuklar için uygulanması
öngörülen tedbirlerden biri değildir?
A. Danışmanlık B. Çalıştırma
C. Eğitim D. Bakım
E. Barınma
10 Aşağıdakilerden hangisi müsadere edilecek
eşyanın özelliklerinden biri değildir?
A. Eşyanın suçun işlenmesinde kullanılmış olması
B. Eşyanın suçun işlenmesi ile değer kazanmış olması
C. Eşyanın suçun işlenmesinden meydana gelmiş
olması
D. Eşyanın suçun işlenmesinde kullanılmak üzere
hazırlanmış olması
E. Eşyanın iyi niyetli üçüncü kişilere ait olmaması
213
 8
Adli Para Cezası ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı

Yanıtınız yanlış ise “Adli Para Cezası ve Gü-
1. B
venlik Tedbiri Kavramları” konusunu yeni-
den gözden geçiriniz.
neler öğrendik yanıt anahtarı
Yanıtınız yanlış ise “Güvenlik Tedbirlerinin
6. D
Türleri, Tayini ve İnfaz Usulü” konusunu ye-
niden gözden geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “Para Cezasının Belirlen-

2. C 7. C Yanıtınız yanlış ise “Sürücü Belgesinin Geri
mesi-Klasik Para Cezası Sistemi” konusunu
Alınması” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
yeniden gözden geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “Para Cezasının

3. B 8. A Yanıtınız yanlış ise “Denetimli Serbestlik”
Belirlenmesi-Gün Para Cezası Sistemi” ko-
konusunu yeniden gözden geçiriniz.
nusunu yeniden gözden geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “Güvenlik Tedbirleri İle Yanıtınız yanlış ise “Çocuklara Özgü Gü-
4. A 9. B
Cezalar Arasındaki Farklar” konusunu yeni- venlik Tedbirleri” konusunu yeniden gözden
den gözden geçiriniz. geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “Adli Para Cezasının

5. D 10. B Yanıtınız yanlış ise “Müsadere” konusunu
Ödenmemesi ve Sonuçları” konusunu yeni-
yeniden gözden geçiriniz.
den gözden geçiriniz.

Araştır Yanıt
8 Anahtarı

Adli para cezası ve güvenlik tedbirleri, Türk Ceza Hukukunda yaptırım siste-
mi içinde yer alan ve suç karşılığında suçu işleyen kişiye kusuru veya tehlike-
liliği ile orantılı olarak mahkeme kararı ile hükmedilen ve devletin zor kullan-
ma gücü ile infazı gerçekleştirilen yaptırımlardır. Güvenlik tedbirleri, cezalarla
birlikte veya tek başlarına hükmedilerek uygulanabilirler. Her iki yaptırım
çeşidi de adli sicile işlenerek ilgili hakkında ilerleyen süreçte ceza hukuku ba-
kımından sonuç doğurur. Para cezası, suç karşılığında Kanun’da yazılı sınırlar
Araştır 1 arasında belirlenecek bir miktar paranın devlet hazinesine ödenmesi demektir.
Adli para cezası/ gün para cezası, suç karşılığı olarak belirli sayıda para cezası
birimi saptanır; sonra para cezasının günlük miktarı, para cezasını ödemeye
mahkûm olan kişinin ödeme yeteneğine göre belirlenir. Bu sistemde failin
günlük kazancının belli bir bölümünün para cezası olarak tespiti yoluna gidi-
lir. Suç karşılığında uygulanan bir diğer yaptırım türü, güvenlik tedbirleridir.
Güvenlik tedbirleri, fail hakkında ceza yerine veya ceza yanında uygulanan ve
tehlike hâlini esas alan yaptırımlardır.

Adli para cezası, TCK m.52’de gösterilen usule göre belirlenecek bir miktar
paranın Devlet Hazinesi’ne ödenmesinden ibarettir. Suç karşılığında hükme-
dilen adli para cezaları ile kısa süreli hapis cezasından çevrilen adli para cezala-
rına ilişkin kesinleşmiş ilamlar başsavcılığa verilir. Birden fazla kişinin birlikte
Araştır 2 suç işlemeleri veya bir kişinin birden fazla suç işlemesi halinde, hükmolunacak
adli para cezalarının her biri için ayrı ilam başsavcılığa gönderilecektir.
Adli para cezasını içeren ilam, Cumhuriyet başsavcılığına verilir. Cumhuriyet
savcısı, ilamda belirtilen ödeme şekline göre, otuz gün içinde adli para cezası-
nın ödenmesi için hükümlüye ödeme emri tebliğ eder.

214
 8
Temel İnfaz Hukuku Bilgisi

Araştır Yanıt
8 Anahtarı

Hükümlü, tebliğ olunan ödeme emri üzerine otuz gün içerisinde para cezasını
ödemezse, savcının kararıyla ödenmeyen kısma karşılık gelen gün miktarı ha-
pis cezasına çevrilerek, hükümlünün iki saat çalışması karşılığı bir gün olmak
üzere kamuya yararlı bir işte çalıştırılmasına karar verilir.
Araştır 3 Çocuklar hakkında verilmiş olan adli para cezaları ödenmediklerinde hapse
çevrilemez (CGİK m.106/4). Adli para cezası yerine çektirilen hapis cezası,
üç yılı geçemez. Birden fazla hükümle adli para cezasına mahkûmiyet hâlinde
ise bu süre beş yılı geçemez (CGİK m.106/7). Adli para cezasından çevrilen
hapsin infazı ertelenemez ve bunun infazında koşullu salıverme hükümleri
uygulanamaz (CGİK m.106/9).

Güvenlik tedbirlerinin türleri; belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma,

meslek ve sanatın icrasının yasaklanması, sürücü belgesinin geri alınması, özel
hukuk tüzel kişisinin izninin iptali, sınır dışı edilme, denetimli serbestlik, akıl
hastanesinde tedavi altına alma tedbiri, kötü alışkanlıklardan kurtarma tedbi-
Araştır 4 ri, çocuklara özgü güvenlik tedbirleri, müsaderedir. Türk Ceza Kanunu ve özel
mevzuatta güvenlik tedbirlerinin infaz koşulları ve usulü belirlenmiştir. Yaptı-
rım çeşidi olarak infaz ilkeleri çerçevesinde yerine getirilmesi durumunda suç
karşılığında verilmiş yaptırım infaz edilmiş olur. Yerine getirilmeyen güvenlik
tedbirleri bakımından hukuki sonuçlar ortaya çıkacaktır.

Kaynakça
Centel, N, Zafer, H, Çakmut, Ö (2017). Türk Ceza Hukukuna Giriş. Beta Yayınevi, İstanbul.
Demirbaş, T. (2015). İnfaz Hukuku. Seçkin Yayıncılık, Ankara.
Özbek, V.Ö. (2014), İnfaz Hukuku. Seçkin Yayıncılık, Ankara.

215