UNIVERSITETI I PRISHTINS Fakulteti Filozofik Dega Histori

,, Lvizja Popullore e Kosovs dhe Roli i saj n formimin e Ushtris lirimtare t Kosovs "
(Punim diplome pr Master)

Mentori: Prof.Dr. Emine Bakalli

Kandidati: Metush Zenuni

Prishtin, 2009

Prmbajta:

Hyrja

KAPITULLI I PAR

1. Formimit t LPK-s 2. Veprimtaria politike e LPRK-s (LRSSHJ-s), 1982 -1989 3. Mbledhja e Par e Prgjithshme e LPRK-s 4. Mbledhja e Dyt e Prgjithshme e LPRK-s

KAPITULLI I DYT

1. Veprimtaria e LPRK-s 1990 1993 2. Mbledhja e Tret e Prgjithshme 3. Mbledhja Konsultative e LPRK-s 4. Mbledhja e Katrt e Prgjithshme 5. Programi i LPRK-s i vitit 1993

KAPITULLI I TRET

1. Formimi i UK-s, 1993 1997 2. Fondi i UK-s ,, Vendlindja Thrret. 3. Roli i Gazets ,, Zri i Kosovs organ i LPK-s 4. Qndrimi i LPK-s, ndaj Marrveshtjes s Dejtonit

KAPITULLI I KATRT

1. Qndrimi i LPK-s pr zhvillimet n Kosov dhe Shqipri 1996 1997 2. Qndrimi i LPK-s, lidhur me Marrveshjen, Rugova Millosheviq 3. Qndrimi i LPK p Ngjarjet e Marsit 1997 n Shqipri 4. Zhvillimet politiko ushtarake n Kosov 1996 -1997 5. Demonstratat e studentve, 1 tetor 1997

KAPITULLI I PEST

1. Dalja Publike e UK-s 2. Fillimi i lufts s armatosur ( mars 1998) 3. Roli i LPK-s n luftn e UK-s 1998 -1999 3.a. Qeveria e Bujar Bukoshit dhe ,, FARK-u 3.b. Ekipi diplomatik i LPK-s 4. Qndrimi i LPK-s pr Marrveshjes s Rambujes 5. Shndrrimi i LPK-s n Parti Politike Legale 5. a. Mbledhja e Pest e Prgjithshme e LPK-s 5.b. LPK shndrrohet n PBD

Prfundim Burimet dhe literatura

Hyrje

Gjat puns time studimore njvjeare lidhur me temn e Masterit ,, Lvizjes Popullore e Kosovs dhe roli i saj n formimin e Ushtris lirimtare t Kosovs , jam ballafaquar dhe mishruar me kt subjekt politik, duke pretenduar q njohurit dhe dokumentacionin lidhur me LPK-n, e cila nga viti 1982 -1999 n Kosov veproi n ilegalitet t thell, t jen t dors s par, binds dhe t denj pr nj punim shkencor. Vshtirsit q kam hasur n hulumtimin tim, lidhur me grumbullimin e burimeve dhe literaturs pr punimin shkencor m kan ofruar knaqsin njkohsisht q t njoh m pr s afrmi vet subjektin n fjal, por edhe t pasuroj fondin tim t dijes pr nj pjes t Historis s lavdishme m t re t popullit shqiptar. Punimin e Tems ,, Lvizja Popullore e Kosovs dhe roli i saj n formimin e Ushtirs lirimtare t Kosovs e kam ndar n pes Kapituj, t cilt prbjn trsin e hulumtimit t punimit shkencor. Organizata ilegale, LPK e formuar m 17 shkurt 1982, n Ankara t Turqis nga dy grupeve t fshehta, Lvizja Nacional lirimtare e Kososvs dhe Viseve Shqiptare n Jugosllavi LNKVSHJ dhe Partia Komuniste Marksiste Leniniste e Shqiptarve n Jugosllavi - PKMLSHJ, formuan Lvizjen pr Republikn Shqiptare n Jugosllavi( LRSHJ), sht vazhdimsi e lvizjeve m t hershme ilegale e cila rrnjt e saj i ka n LRBSH-n, t ciln e udhhiqte Adem Demai. LPK lindi n nj koh kur gati gjysma e bots ishte komuniste, si lvizje alternative e cila kishte orientim politik t ngjajshm me partin n pushtet n Shtetin shqiptar, ndrsa ishte kundr sistemit administrativ Jugosllav dhe qllim t fundit kishte bashkimin e Kosovs me shtetin Shqiptar.1 Aktiviteti ilegal i LRSSHJ-s, e cila n vazhdimsi konform situats dhe rrethanave politike u transormua n LRSHJ, pastaj n LPRK dhe n fund n LPK, vazhdoi n vitet 1982, 1984, e deri n vitin1989, kur pas rrzimit t Murit t Berlinit, edhe n Evropn Juglindore u bn prpjekjet pr shkatrrimin e sistemit Komunist n at Demokratik. Nga Mbledhja e Tret e Prgjithshme e LPRK-s, e cila u mbajt n tetor 1991, n Ujmir t Klins, LPRK filloi t prgatitet konkretisht pr luft t armatosur, ngase politika pacifiste sipas saj ishte e dshtuar.
1

Shaban Sinani, Kosova n Gjeopolitik, Tiran 1998, f.36 37.

N prill t vitit 1993, LPRK, n nj Mbledhje Konsultative n fshatin Kollare, afr Krovs, me udhheqs dhe aktivist t saj nga t gjitha territoret shqiptare n ish jugosllavi, deklaroi se ,,LPRK prkrah dhe mbshtet grupet e armatosura n Kosov".2 Ajo mori vendim q t bisedoj me kto grupe pr unifikimin e aksioneve dhe t veprimtaris n nj grup t vetm dhe n nj emr t prbashkt. M 28 -29 korrik 1993, n ,,Kodrn e Trimave" n Prishtin, u mbajt Mbledhja e IV e Prgjithshme e LPRK-s. Mbledhja aprovoi ndryshimet programore dhe statutare , si dhe bri ndryshimin e emrit t organizats nga LPRK n LPK. Poashtu u mor vendim i rndsishm pr afrimin e brthamave t armatosura q i kishte krijuar LPRK dhe strukturimi i tyre, pr kalimin n fazn e organizimit t lufts s armatosur.3 N kt mbledhje sht zgjedhur Kshilli Drejtues dhe Kryesia e LPK-s dhe organet udhheqse t saj n Kosov,4. N programin e LPK-s t miratuar n Mbledhjen e 4 t prgjithshme, n nenin III t ktij programi thuhet: " Pr arritjen e aspiratave kombtare, LPK do t prdor t gjitha mjetet e lufts lirimtare: demokratike, paqsore e politik dhe t rezistencs s armatosur, pra LPK, si mjet pr arritjen e qllimit, parasheh, luftn e armatosur pr lirimin e Kosovs".5 Ideja pr emrimin e ushtris, Ushtria lirimtare e Kosovs UK, sht realizuar nga sektori i veant i LPRK-s.6 Ndrtimi i njsiteve t para ushtarake, paraqiti nevojn para organeve udhheqse t LPK-s edhe detyrn e financimit t tyre. Fillimisht financimi i njsiteve ushtarake u b nga financat e LPK-s, ndrsa fund t vitit 1993, LPK formoi Fondin ,, Vendlindja Thrret, i cili tanim nuk i takonte vetm LPK-s, por ishte n shrbim t lufttarve t liris dhe i zbatonte me prpikmri krkesat dhe urdhrat e SH.Q t UK-s.7 Rol t madh n propagandimin e lufts lirimitare ka luajtur edhe gazeta ,, Zri i Kosovs e cila daton q nga viti 1973, si organ i Grupit Revolucionar t Kosovs. Nprmjet shkrimeve q botoheshin n t i bhej apel popullit t mos i duronte padrejtsit e shumta, sulmohej sistemi okupues jugosllav dhe udhheqja m e lart e tij8.

2 3

Zri i Kosovs, 1 maj 1993, fq. 3 Ramadan Avdiu, Epoka e Re, 24.2.2009. 4 Zri i Kosovs, nr. 14, 1 shtator 1993, fq. 1 5 Zri i Kosovs, nr. 15, 15 shtator, 1993, Programi i LPK-s, fq.4 6 J akup Krasniqi, vepra e cituar, fq. 10 -11 7 Deklarata politike nr.18 e UK-s, 10 nntor 1998, Prishtin. 8 Po aty.

Pas Konferencs s Daytonit, m 1995, rnia heroike e tre themeluesve t UKs, Zahir Pajazitit, Edmond Hoxhs dhe Hakif Zejnullahut, n janar t vitit 1997, aksionet e armatosura t njsiteve t UK-s gati n t gjitha pjest e Kosovs, arrestimi i nj pjese t udhheqsve t UK-s, veanarisht t Nait Hasanit m 28 janar 1997, pastaj ngjarjet e marsit t ktij viti n Shqipri, protestat e studentve m 1 tetor 1997, rnia heroike e Ardian Krasniqit, m 15 tetor 1997 dhe ngjarjet q rrodhn gjat periudhs s dyt t vitit 1997,n Prishtin, solln nj gjendje t re politike n Kosov dhe Shqipri, por ato e ndryshuan edhe gjendjen organizative dhe logjistike t UK-s. Pak jav pas rnies s Ardian Krasniqit, m 28 nntor 1997, n Llaush t Skenderajt, u varros msuesi i Halit Geci, i cili nj dit m hert ishte vrar nga policia serbe, derisa po trhiqeshin nga nj betej e humbur kundr UK-s. N kt varrim, n t cilin morn pjes mbi 20.000 veta, tre ushtar t UK-s: Rexhep Selimi, Muj Krasniqi9 dhe Daut Haradinaj, zbresin nga malet e Drenics dhe u thon popullit t tubuar n varrim se ,, ka dhe do t ket UK, derisa t lirohet Kosova nga Serbia" se ,, Serbia po vret dhe po masakron shqiptart dhe UK-ja sht e vetmja forc q lufton pr lirim dhe bashkim kombtar. Dalja publike e UK-s ka qen e veant, sepse mijra qytetar nga t gjitha vendet e Kosovs e pritn me duar hapur UK-n. Aty iu kthye besimi popullit se ksaj radhe sht nj forc q do ti dal zot vendit. Edhe mesazhi ishte i qart se ushtart e UK-s jan t gatshm t sakrifikohen pr ta fituar lirin.10Janari i vitit 1998, solli me vete kumtin e fundit t paqes s rrejshme n Kosov, ndrsa n pranvern e hershme t vitit 1998, vatr e rezistencs dhe qndress heroike ishte prap Drenica. Natn e 4 dhe 5 marsit 1998, forca t mdha policore e ushtarake e kishin rrethuar Prekazin dhe lagjen e Jasharajve, ku sipas tyre, fshihej Adem Jashari me etn e tij. Pushtuesi i kishte marr t gjitha masat q t pengohej ndihma q mund tu vinte nga t gjitha ant. Ndonse skajshmrisht t pabarabart, pas tri dit e tri net luftimesh e rezistence t armatosur ran heroikisht komandanti Adem Jashari dhe 55 dshmor t liris, prej tyre u flijuan edhe gra, fmij dhe pleq. Nga rrethimi kishte arritur t shptonte e gjall vetm Besart Hamz dhe Bashkim Rifat Jashari.11
9

Muj Krasniqi Kapuqi, ish bashklufttar i Adem Jasharit, njri nga themeluesit e UK-s, tani dshmor i kombit. Intervist e z.Daut Haradinaj, Epoka e Re, 27 nntor 2006 11 Emine Halimi, Ajnishahe Shala, Histori e nj qndrese, k.k. Skenderaj, 2000, fq. 27 -36.
10

Lufta heroike e Jasharajve pushtoi t gjitha mediat dhe vuri n lvizje politikn botrore. M 9 mars Grupi i Kontaktit miratoi nj deklarat pr Kosovn e cila denonte Beogradin dhe e paralajmronte se do t merren masa shtrnguese nga tyre.12 M 11 mars 1998, t gjith t rnt n Prekaz u varrosn. Pas ngjarjes s Prekazit, n nj takim me Kryetarin e Serbis, Sllobodan Millosheviq, n Beograd, Robert Gillbard i kishte thn atij se ,, duke sulmuar popullsin civile, n prpjekjet e tij pr ta eleminuar UKn, ai n t vrtet po shndrrohej n agjentin e UK-s pr rekrutim.13 Pas fillimit t lufts s armatosur n Kosov, LPK brenda vendit shkriu aktivitetin e saj n kuadr t UK-s, ndrsa jasht vendit n shtetet perndimore dhe SHBA, aktiviteti i saj ishte n propagandimin e lufts s drejt t UK-s dhe t Fondit t saj ,, Vendlindja Thrret. Me fillimin e bisedimeve pr Kosovn m 06 shkurt 1999, n Rambuje, LPK, kishte krkuar nga antart e saj dhe t delegacionit shqiptar t mos e nnshkruanin asnj dokument, i cili binte n kundrshtim me programin e LPK-s dhe t UK-s. N radht e UK-s nga LPK-ja n Rambuje ishin: Hashim Thai, Xhavit Haliti dhe Azem Syla. Gjat kohs sa zhvillohej lufta n Kosov, veanarisht n vitin 1999, pas Konferencs s Rambujes, dhe fillimit t bombardimit t Serbis nga NATO-ja, LPK, kishte vlersuar se fundi i lufts n Kosov, nuk do t jet edhe aq i largt, prandaj ajo duhet t prgatis terrenin e veprimit politiki pas lufts n Kosov, n kushtet dhe rrethanat e reja t krijuara pas lufts.14 Pr shkak se LPK kishte vepruar n kushte t ilegalitetit n Kosov dhe pr shkak se shumicn e aktivitetit t saj politik e kishte zhvilluar jasht vendit (veanarisht ne Zvicr dhe Gjermani), si dhe pr shkak t nj opinioni negative q ishte krijuar nga politika legale dhe pacifiste n Kosov, shumica e udhheqsve t LPK-s, kishin dhn mendimin se pas prfundimit t lufts LPK, duhej t transformohet n parti politike legale.15 Ajo tani n gjirin e saj duhej t prfshinte gjith elementt e dshmuar kombtar para dhe gjat lufts, por edhe qytetart e thjesht t cilt do ta prkrahnin programin e saj.

Paskal Milo, ditari i nj Ministri, f.38. Wesli K. Clark, T bsh luft moderne, gazeta ditore ZRI, 2003, Prishtin, fq.141. 14 Muhamet Kelmendi, ish n. Kryetar I LPK-s deri n vitin 1999, janar 2009 15 Ibrahim Kelmendi, ish - Kryetar i LPK-s n Gjermani, 03.1.2009
13

12

Pr kt arsye, Kryesia e LPK-s, gjat muajit prill 1999, n Tiran, mban nj takim konsultativ ku vendoset q LPK t ndrroj emrin e saj, t ndrroj programin dhe t shndrrohet n nj parti legale politike, e cila do t konkurronte n skenn politike t Kosovs pas lufts.16 Pas prfundimit t lufts n Kosov, gjat muajve qershor - korrik 1999, n Prizren dhe Prishtin, u mbjatn disa takime konsultative, ku morn pjes shumica e udhheqsve t KP dhe veprimtar t LPK-s, t cilt me shumic votash vendosn q LPK t shuhet si organizat politiko ushtarake dhe t formohet nj parti politike . Duke njohur tr kt veprimtari t LPK-s, e cila n Kosov dhe n shtetet perndimore veproi pr gati pr dy dekada, nuk ishte e leht pr mua t rrumbullaksoj tr veprimtarin e saj n nj punim Masteri. Poashtu, shkaprdherdhja e udhheqsve t LPK-s pas vitit 1999 dhe mos arkivimi i dokumenteve n nj qendr t vetme arkivore, pastaj mungesa e dokumenteve t shkruara nga takimet ilegale, pr shkak t konspiracionit dhe tendenca e nj pjese t ish- udhheqsve t LPK-s, pr ta shtrembruar historin e LPK-s n deklaratat e tyre n gazetat e pas lufts ose n libra autroial, kan br q disa her t vij deri te dilemat e mdha pr shtje t caktuara. Edhe pse jam shum i vetdijshm, q n punimin tim nuk kam mundur ta them gjith at q duhet thn dhe shkruar pr LPK-n, jam munduar t jap nj kontribut modest n form t argumentuar dhe shkencore, me pretendimin q punn time shkencore ta vazhdoj edhe n t ardhmen.

16

Xhevat Bislimi, shkurt 2009, Prishtin.

KAPITULLI I PAR

I. Formimi i LPK-s Si pasoj e paknaqsive dhe shfrytzimit t egr ekonomik, si rezultat i veprimit dhe prpjekjeve t shum grupeve e organizatave patriotiko revolucionare q punuan me dekada n sqarimin dhe mobilizimin e populllit, si dhe n saje t puns s individve dhe veprimtarve patriot, msuesve, studentve dhe intelektualve erdhi deri te nj shprthim i prgjithshm popullor, shprthimi i demonstratave t pranvess s vitit 1981.17 Demonstratat shprthyen n qendrn e studentve n Prishtin, t mrkurn n mbrmjen e 11 marsit 1981. Ato n nism, si pretekst kishin paknaqsit sociale t studentve, me kushtet e ushqimit dhe t banimit. M 26 mars dhe 1 prill 1981 studentt nga Qendra e Studentve u drejtuan rrugve dhe shesheve t Kryeqytetit t Kosovs, ndrsa po at dit n Prishtin arrinte e ashtuquajtura Stafeta e Rinis. Demonstruesve student iu bashkangjitn edhe turma t mdha t nxnsve, rinis, puntorve dhe t fshatarve. Krkes e studentve ishte krijimi i kushteve m t mira n menz dhe n konvikte, por m von krkesat e tyre u ndryshuan dhe morn karakter politik. Ndr parullat e shumta u ndgjuan edhe: Rroft Klasa puntore posht borgjezia, Unitet, Kush sbashkohet sht tradhtar, Rroft populli shqiptar, Bashkim i t gjitha viseve shqiptare, jemi shqiptar e jo Jugosllav, Trepa punon, Beogradi ndrton, ndrsa njra prej krkesave, e cila m s shumti sht brohoritur dhe q ka vazhduar t mbizotroj n t gjitha demonstratat e mtejshme ka qen krkesa - Kosova Republik.18 Kto demonstrata ndodhn n nj shtet si Jugosllavia, e paraqitur deri ather si modeli i bashkjetess mes kombeve dhe kombsive dhe ajo q ndodhi rrugve t Kosovs, nuk ishte asgj tjetr vese parathnie e asaj q do t ndodhte m pas n t gjitha krijesat e shtetit Jugosllav.19Regjimi i egrsuar i Serbis dhe i Jugosllavis demonstratat i shypi me polici dhe ushtri, duke vn nn kontroll t hekurt dhe n lvizje rrugve edhe armatimin e rnd. N kto demonstrata q u zhvilluan n t gjitha pjest e Kosovs pati 40 veta t vrar afr 1000 t plagosur dhe mijra t burgosur20.

Zri i Kosovs, Organ i LRSSHJ-s, nr.5. qershor 1984, Zvicr. Gazeta javore ZERI, dosja e hapur, prill 2001, Agim Zogaj, Bexhet Haliti, fq.19. 19 Bedri Islami, Prjetsia e dyfisht, Tiran 2008, fq. 120. 20 Frankfurter Algemeine Zeitung, 27 prill 1981
18

17

Udhheqja komuniste e Kosovs, sikurse ajo e Jugosllavis i vlersoi demonstratat t cilat ndodhn n Kosov ,,armiqsore,, dhe ,, kundrrevolucionare", ndrsa akuza mbi mendimin dhe veprimin politik t ilegales shqiptare do t egrsohet q nga 3 prilli i vitit 1981, q u shpreh n t gjitha sferat e jets politike n Kosov dhe n Jugosllavi21. Pas demonstratave studentore t vitit 1981, n Kosov, organet partiake shtetrore filluan t zbatonin sistemin e diferencimit gati n t gjith lmenjt e jets, kryesisht ndaj puntorve, nxnsve, studentve, kuadrove t shquar arsimor, kulturor, shkencor e politik. Ai q i dha viz do veprimi antishqiptar ishte ,, Programi aksional i veprimit t Lidhjes Komuniste t Kosovs n luft kundr forcave armiqsore dhe kundrrevolucionare pr stabilizimin e gjendjes n Krahin t ciln e miratoi Komiteti Krahinor i Lidhjes Komuniste t Kosovs, m 23 maj 1981.22 Kjo ishte nj vazhdimsi e politiks shfarosse sipas planit t Akademikut serb Vasa ubrilloviq.23 Ndr t rrallt intelektual q doli guximshm n mbshtetje t demonstruesve dhe rinis studentore, ishte, Ukshin Hoti, profesor i Universitetit t Prishtins dhe maxhistr i shkencave politike, ish- udhheqs i lart i Kosovs para vitit 1981. Pr shkak t qndrimit t tij t pa lkundur n prkrahje t demonstratave t vitit 1981, profesori i nderuar Ukshin Hoti u burgosur disa her nga pushtuesi serb. M 13 maj 1981, e cila ishte dita e policis Jugosllave, n Prekaz t Skenderajt, forca t mdha policore e ushtarake Jugosllave, sulmoi shtpin e Tahir Mehs. N nj luft t pa barabart, ball pr ball me policin Jugosllave heroikisht ran bab e bir, Nebi dhe Tahir Meha.24 Udhheqja Komuniste e Kosovs dhe e Jugosllavis, pr ngjarjet e Pranvers s vitit 1981, u mundua t gjente edhe fajtorin kujdestar. Pr kt ata e akuzonin shtetin Shqiptar dhe udhheqsin e saj Enver Hoxha. Fadil Hoxha n njrn nga mbledhjet e Lidhjes Komuniste t Jugosllavis t mbajtura n Prishtin, lidhur me shkaqet e demonstratave t vitit 1981 thot se burim inspirimi i nacionalistve t Kosovs jan fjalimet e Enver Hoxhs.25

Mr. Ethem eku, Mendimi politik i lvizjes ilegale n Kosov 1945 1981, fq. 248 -250. Rilindja, 23 maj 1981, Prishtin 23 Vasa ubrilloviq, Problemi i pakicave Kombtare n Jugosllavin e re, Zri i Kosovs, 1987. 24 Gazeta Koha ditore, fejton, n prkujtim t demonstratave t vitit 1981, 4 prill 2006, fq.15. 25 Gazeta ,, Kosova Sot fejtoni far tha udhheqja Kosovare pr dem.1981, e hn 15 mars 2007, fq. 8.
22

21

10

Qndrimi i shtetit shqiptar ndaj shtjes s Kosovs, e n kt rast ndaj ngjarjeve t vitit 1981, ishte i vshtir. Ky zhvillim i papritur befasoi udhheqjen e Shqipris, e cila me sa duket nuk e kishte menduar dhe nuk e kishte parashikuar nj evoluim e shprthim kaq t shpejt t situats n Kosov. Shtypi i Shqipris, n vitin 1981, shkroi shum artikuj lidhur me demonstratat e pranvers s vitit 1981 q ndodhn n Prishtin dhe qytetet tjera, ku jetonin shqiptart n Jugosllavi. M 8 prill, gazeta ,, Zri i Popullit n shkrimin me titull ,, Pse u prdor dhuna policore dhe tanket kundr shqiptarve n Kosov njoftoi opinionin Shqiptar lidhur me trajtimin n mnyr armiqsore dhe brutale t Demonstratave dhe krkesve t drejta t popullit shqiptar t Kosovs.26 Udhheqsi i shtetit Shqiptar, Enver Hoxha q ndodhej aso kohe n Vlor, ndrpreu menjher pushimet dhe erdhi n Tiran, ku kryesoi nj mbledhje urgjente t forumit m t lart t partis, prkatsisht t byros politike t Partis s Puns s Shqipris - PPSH-s.27 Ndrsa n Kongresin e 8 t PPSH-s, t mbajtur m 1 nntor 1981, udhheqsi i Shtetit Shqiptar, Enver Hoxha, kishte deklaruar se keqsimi i tanishm i marrdhnieve midis RPS t Shqipris dhe RSFJ-s sht pasoj e

veprimeve shovinist t autoriteteve t Beogradit ndaj popullsis s Kosovs dhe e nxitjes nga ana e tyre t nj fushate t re armiqsore kundr vendit ton. Shteti Shqiptar thot ai e ka mbrojtur dhe do ta mbroj edhe n t ardhmen pjesn e kombit shqiptar q jeton n trojet e veta n Jugosllavi dhe kjo nuk sht ndrhyrje n punt e brendshme t Jugosllavis. Kjo sht e drejt e pamohueshme.28 Enver Hoxha e ngriti shtjen e Kosovs, si nj problem politik dhe historik q duhej zgjidhur. Ai i rrzoi tezat e Jugosllavis Titiste, pr gjoja barazi t shqiptarve n Jugosllavi. Ky qndrim politik i Shqipris i vuri n siklet t madh udhheqsit e Jugosllavis dhe udhheqsit Komunist t Kosovs, t cilt ishin kundr rinis shqiptare t Kosovs.29 Ngjarjet e vitit 1981 mund t thuhet se shnojn nj pik kthese n qndrimin e Shqipris ndaj shtjes s Kosovs, duke i futur prpjekjet e saj n shtratin e duhur t interesave kombtare.

Gazeta ,, Zri i Popullit 8 prill 1981, Tiran. Xhelal Gjeqovi, Qndrimet e shtetit shqiptar ndaj demonstratave t vitit 1981, studime historike, ASHRSH, 3-4, Tiran, 2001, fq. 189 190. 28 Fjalimi i Enver Hoxhs n Kongresin e 8 t PPSH-s, t mbajtur m 1 nntor1981, Tiran 29 Lisen Bashkurti, Drejtor i Akademis Diplomatike t Shqipris, debat n TV Alsat, Qndrimi i shtetit shqiptar pr demonstratat e vitit 1981. 10 shkurt 2009.
27

26

11

Pavarsisht nga problemet e brendshme q kishte vet Shqipria, shqiptart n Jugosllavi, e ndjenin dhe e shikonin se n fund t fundit e vetmja mbrojtje dhe mbshtetje pr ta vinte prej saj. Shqipria ka mbshtetur kurdoher Kosovn dhe popullsin e viseve tjera shqiptare n Jugosllavi, pr t drejtat e tyre legjitime, prandaj edhe lvizja ilegale n trojet shqiptare n ish Jugosllavi, prkrahte kt qndrim t Shtetit Shqiptar. 30. Tirana Zyrtare tani doli hapur n mbshtetje t demonstruesve shqiptar dhe kritikon Jugosllavin, lidhur me politikn nacionale q po ndjek ndaj shqiptarve n Jugosllavi.31 Shqiptart e Kosovs, q u ngritn n demonstrata, nuk e dinin se ndihm t madhe i dhan edhe ata Shqipris, duke e shtrnguar UDB-n Jugosllave t digjte kartn e ,,Shpress s madhe" dhe t fundit pr t prmbysur udhheqjen e Shqipris, e cila ishte hal n sy, pr udhheqjen Titiste"32. Jehon t madhe ktyre demonstratave dhe krkesave q doln nga ato i dha edhe shtypi ilegal, q botohej brenda dhe jasht Kosovs dhe viseve shqiptare, i cili nuk qndroi duarkryq. Gazeta Liria, e cila drejtohej nga Jusuf Grvalla dhe Kadri Zeka, me shkrimet e saja, mundohej q demonstratat e pranvers s vitit 1981 ti arsyetoj si demonstrata me karakter atdhetar, duke i nxitur ato deri n fitoren prfundimtare. N numrin 3 t ksaj gazete, n artikullin me titull ,, Lufta e popullit ton sht e drejt dhe do t triumfoj, shkruante pr gjendjen e padurueshme, t popullit shqiptar n Jugosllavi, i cili sht mbshtetur pr muri. 33 N kohn kur n Kosov filloi nj terror i pa par psikologjik kundr shqiptarve, kur po burgoseshin student, puntor e intelektual, doli si domosdoshmri shtja e bashkimit t organizatave ilegale n nj Front Gjithpopullor pr Republik. Hapin e par pr jetsimin e ksaj ideje e ndrmori Organizata Marksiste Leniniste e Kosovs (OMLK). N ver t vitit 1981, Komiteti drejtues i Organizats Marksiste Leniniste t Kosovs- OMLK si: Hydajet Hyseni, Mehmet Hajrizi, Nezir Myrtaj, shprndau Tezat pr formimin e Republiks s Kosovs- me titull,, Tezat rreth Frontit Popullor pr Republikn e Kosovs".34 Qllimi i Frontit pr Republikn e Kosovs ishte q Krahina e Kosovs t lirohet nga sundimi i Serbis dhe t fitoj statusin e Republiks brenda Federats Jugosllave.
30 Xhelal Gjeqovi, Qndrimet e shtetit shqiptar ndaj demonstratave t vitit 1981, studime historike, ASHRSH, 3-4, Tiran, 2001, f. 189 190. 31 Gazeta austriake ,, Kleine Zeitung 11 prill 1981, f.3 32 Enver Hoxha, TITISTT Kombinati Poligrafik, 1992, Tiran, f. 578 33 Gazeta Liria, nr.3 maj 1981 34 Emrush Xhemajli, LPK, 20 vjet veprimtari 1982 -2002, Zri i Kosovs, Prishtin, 2002,f. 4.

12

Fronti Popullor pr Republikn e Kosovs nuk do t ket asgj t prbashkt, por do t jet kundr LKJ-s dhe organizatave tradhtare t masave, si LSPP, LRS, LS etj, q jan vegla t shovinizmit serbomadh. N Frontin pr Republik, nuk mund t bjn pjes organizatat terroriste dhe Fashiste si dhe agjenturat e ndryshme, ndrsa sht pr bashkpunim me Shqiprin Socialiste nn udhheqjen e Partis s Puns dhe t shokut Enver Hoxha.35 Ky material programatik u lshua n diskutim dhe hasi n prkrahje t madhe t popullit, t organizatave patriotike dhe t gjith revolucionarve.36 N kto ,,Teza" jepen argumentet q flasin se Kosovs i takon statusi i Republiks n Federatn Jugosllave, se ajo sht e arritshme dhe se populli i Kosovs37 ka potencial t luftoj pr fitimin e saj.
38

Nga sa shihet, n vitin 1981, organizatat ilegale, si Organizata Marksiste

Leniniste e Kosovs - OMLK, Partia Komuniste Marksiste Leniniste e Shqiptarve n Jugosllavi - PKMLSHJ, etj, t cilat kishin orientim kryesisht Marksiste Leniniste ishin pr Republikn e trojeve shqiptare n ish Jugosllavi, ndrsa arritjen e ktij qllimi e shihnin prmes demonstratave paqsore. Poashtu para se t hartohen Tezat e Frontit Popullor, Mehmet Hajrizi, kishte shkruar n vitin 1977/78, shkrimin me titull ,, N rrug drejt liris, i cili ishte artikull programatik i Grupit Marksist Leninist t Kosovs.39 Demonstratat e vitit 1981 do ta ngrisin shtjen e Kosovs si nj problem q krkon zgjidhje t shpejt dhe historikisht t drejt.40 Lvizja Popullore pr Republikn e Kosovs LPRK, sht vazhdim i drejtprdrejt i platforms q shtrohet n ,, Tezat rreth Frontit Popullor pr Republikn e Kosovs, t prpiluara nga Organizata Marksiste Leniniste e Kosovs OMLK, n vitin 1981, teza themelore q ishin t drejta dhe t qndrueshme. N vitin 1981, aktivitetin e tyre atdhetar n shtetet perndimore kishin filluar ta shtrinin edhe dy figura t njohura t intelektualve dhe t gazetaris Kosovare: Jusuf Grvalla, Kadri Zeka, si dhe Bardhosh Grvalla. N kohn kur Kosova vlonte nga arrestimet, gjykimet dhe dhuna e terrori serb, q ushtrohej mbi shqiptart, Jusuf Grvalla dhe bashkmendimtart tjer t tij, bnin prpjekje q organizatat q vepronin jasht vendit t bashkohen n nj t vetme. 41

OMLK, Tezat rreth Frontit popullor pr Republikn e Kosovs, 1981. Zri i Kosovs, nr.5 qershor 1984. 37 LPRK-ja, me Kosov nnkuptonte t gjitha trojet shqiptare nn ish - Jugosllavi. 38 Emrush Xhemajli, vepra e cituar, 4. 39 Mehmet Hajrizi, N rrug drejt liris, shkrim autorial, 1977/78, Prishtin. 40 Jakup Krasniqi, Lvizja Politike dhe qndresa e armatosur n Kosov 1991 -1999, Punim magjistrature, 2004, Prishtin, fq. 8 41 Faridin Tafallari, Terror, dhimbje, qndres, Tiran 1997
36

35

13

T prndjekur nga pushtuesi serb, Jusufi ishte detyruar t shkonte n Gjermani, ndrsa Kadri Zeka n Zvicr, ku kishin filluar ti lidhnin fijet e kputura t Lvizjes Ilegale n Kosov dhe t mrgats. Ata arritn ti bashkonin grupet e ndryshme n nj subjekt t vetm e t fort politik q pas vrasjes s tyre mori emrin Lvizja Revolucionare e Shqiptarve n Jugosllavi - LRSHJ. Poashtu, q nga vitet 70 ta n Gjermani vepronte edhe veprimtari i shtjes kombtare, Ibrahim Kelmendi42, i cili nga viti 1979 -1980 nxori disa numra t gazets Bashkimi i cili kishte nj rrjet t organizuar t veprimtarve43 n Kosov dhe Jasht vendit q prbnin ,, Frontin e Kuq Popullor 44 Vetm dhjet dit pas demonstratave popullore t 1 e 2 prillit 1981 n Prishtin, Kadri Zeka, pasi ishte konsultuar me shok brenda vendit, nga Zvicra kishte shkuar n Gjermani dhe ishte konsultuar me Jusuf Grvalln dhe Ibrahim Kelmendin, lidhur me organizimin e demonstrats s par m 11 prill 1981 n Bern. Kjo demonstrat, shenoi nj kthes t madhe n organizimin e mrgats shqiptare n shtetet Euro- Perndimore. Menjher pas ksaj, pasuan edhe demonstratat tjera n : Zurich, Gjenev, Shtutgard, Dyseldorf, Frankfurt dhe Bruksel. Me kto demonstrata, nisi t realizohej ideja e Kadri Zeks, pr nj organizim t pavarur nga ambasadat Jugosllave.45 Duke e ditur rndsin e puns dhe veprimtaris s tyre, udhheqja e Jugosllavis prmes rrjetit t saj agjenturor t UDB-s, u kishte rn n gjurm dhe kishte hartuar edhe planin pr likuidimin fizik t vllezrve Grvalla dhe Kadri Zeks. Pushtetit komunist serbo - jugosllav, i pengonte aktiviteti i atdhetarve shqiptar n shtetet e Perndimit, prandaj n shtypin e kohs, thuhej se ,, Organizatat armiqsore n emigracion, n veprimtarin e tyre i shfrytzojn t gjitha rrethanat e mundshme , duke filluar nga marrdhniet ndrkombtare e deri te kushtet ligjore q u ofrojn sistemet e Evrops Perndimore. N vitin 1982, nacionalistt dhe irredentistt shqiptar organizuan demonstrata antijugosllave n shum qendra t Evrops Perndimore dhe n SHBA.46 Pas nj sr krcnimesh e prcjelljesh nga UDB-ja m 17 janar 1982, n Untergrupenbach t Gjermanis u vran tre aktivistt m t dalluar t asaj kohe, Jusuf Grvalla, Kadri Zeka dhe Bardhosh Grvalla.47

Po aty Muhamet Kelmendi, ish nn - Kryetar i LPK-s para vitit 1999, deklarat e dhn m 20 janar 2009 Emrush Xhemajli, ish sekretar i LPK-s para vitit 1999, deklarat e dhn m 30 janar 2009 45 Ismet Rashiti, 25 vjetori i demonstratave t vitit 1981, Epoka e Re, 18 prill 2006. 46 Sinan Hasani, KOSOVA, t vrtetat dhe mashtrimet, Prishtin 1987, f. 246 -247. 47 Ismet Rashiti, 25 vjetori i demonstratave t vitit 1981, Epoka e Re, 18 prill 2006.
43 44

42

14

Pas vrasjes s vllezrve Grvalla dhe Kadri Zeks, t cilt ishin duke kurorzuar bashkimin e grupeve t ndryshme q vepronin n Evropn Perndimore, Jugosllavia mendoi dhe propagandoi se e zhduki udhheqjen kryesore t ,, terroristve" shqiptar t Kosovs.
48

Vetm nj muaj pas vrasjes s vllezrve Grvalla dhe Kadri Zeka, m 17

shkurt 1982, n Ankara t Turqis prfaqsuesit e t dy grupeve t fshehta, Sabri Novosella, Xhafer Durmishi - Lvizja Nacional lirimtare e Kososvs dhe Viseve Shqiptare n Jugosllavi - LNKVSHJ, Abdulla Prapashtica, Osman Osmani dhe Faton Topalli - Partia Komuniste Marksiste Leniniste e Shqiptarve n Jugosllavi - PKMLSHJ, n prezenc edhe t Ambasadorit t Shqipris n Turqi, z. Bujar Hoxha shpalln t formuar Lvizjen pr Republikn Shqiptare n Jugosllavi( LRSHJ).49 Pas nnshkrimit t marrveshjes, u lshua nj Komunikat pr opinion, e cila u shprnda jasht atdheut dhe u botua n numrin e par t gazets ,, Zri i Kosovs tani organ i LRSHJ-s50

a). Veprimtaria e LPRK-s (LRSHJ-s) 1982 -1989

LRSSHJ, u formua me bashkimin e oraganizatave m t hershme ilegale si dhe disa intelektualve patriot dhe lufttar t shtjes shqiptare, q kishin migruar n botn perndimore, LKVSHJ dhe PKMLSHJ 51. M 15 maj 1982, n Zvicr, Xhafer Shatri, prfaqsues i OMLK-s, deklaroi hyrjen n LRSHJ.52 Pas bashkimit t ktyre grupeve LRSHJ formon Komitetin Qendror t saj, i cili prbhej nga 15 antar. Organizata kishte edhe gazetn e vet ,, Zri i Kosovs e cila dilte q nga viti 197453. Me presionin e PPSH-s dhe t Abdulla Prapashtics, LRSHJ-s iu shtrua edhe nj fjal,, socialiste dhe u quajt ,, LRSSHJ.54 N qershor t vitit 1982 n Gjermani, me teknikn q kishte ln dshmori Jusuf Grvalla, vazhdoi botimi i gazets ,, Zri i Kosovs". Redaktor u zgjodh Xhafer Durmishi. Pasi aktiviteti i LRSSHJ-s ishte m i dendur n Zvicr n vitin 1983, teknika dhe redaksia e gazets ,, Zri i Kosovs" kaluan n Zvicr. Redaktor deri n vitin 1983 do t jet Xhafer Shatri.

Po aty Xhafer Durmishi, 25 vjetori i vrasjes s vllezrve Grvalla dhe Kadri Zeks, Epoka e Re, 25 janar 2007, fq. 14. 50 Sabri Novosella, intervist n gazetn Zeri, 23 mars 1992. 51 Haki Kosumi, Rritja e lvizjes ilegale n Kosov 1981 -1990, punim n dorshkrim, fq.70. 52 Emrush Xhemajli, vepra e cituar, 4. 53 Sabile Keqmezi Basha, Organizatat dhe grupet ilegale n Kosov, 1981 -1989. 54 Sabri Novosella, intervista e cituar.
49

48

15

N fund t vitit 1982, me insistimin e antarve t saj, LRSSHJ, hoqi termin Socialist, sepse vetkuptohet se Konstituimi i Republiks n kuadr t RSFJ-s, e prjashton kt term t Organizats55dhe tani e tutje, Lvizja Revolucionare Socialiste e Shqipatrve n Jugosllavi - LRSSHJ, do t quhet, Lvizja Revolucionare e Shqiptarve n Jugosllavi - LRSHJ.56 Kjo organizat, pos n shtetet perndimore, ishte e lidhur edhe me veprimtart e saj edhe n Kosov dhe n vise tjera shqiptare n Jugosllavi, t cilt vazhdonin nj aktivitet t dendur 57. Gjat vitit 1983, LRSHJ n Kosov gati n t gjitha qytetet e saj organizoi demonstrata pr shnimin e dy vjetorit t demonstratave t vitit 1981 dhe pr t krkuar Republikn e Kosovs, ndrsa n shtetet Perndimore demonstrata u organizua para Parlamentit Evropian n Bern, Strasburg, Nju Jork, Frankfurt dhe n Bruksel. N Podujev vepronte, Bajram Ajeti, Ali Ajeti, Avdi Gjata etj,
58

, n Lipjan Sherif

Konjufca,59, n Pej, Adem Grabovci, Xhemajl Fetahaj, Rexhep Kelmendi, Adem Kelmendi, Blerim Muriqi,60 n Gjilan, Nuhi Berisha dhe Ahmet Isufi, n Suharek Gafurr Elshani dhe Ilaz Kadolli, ndrsa n rajonin e Drenics, Shaban Shala dhe Ilmi Zeka.61 Nuhi Berisha, ndonse ishte m i riu, n kt koh ishte ndr aktivistt m t dalluar t ilegales n Kosov. Veprimtarin ilegale Nuhiu e kishte filluar qysh n bangat e gjimnazit, si antar i OMLK-s, ndrsa si student n kuadr t LRSHJ-s, me revolucionarin Rexhep Malaj, me t cilin kishte rn n kontakt menjher pas daljes s Rexhep Mals nga burgu. Kto kontakte do t intensifikohen dhe do t vazhdojn deri n rnien e tyre.62 N vitin 1983, dy veprimtar t LRSHJ-s, Zija Shemsiu dhe Sami Kurteshi arrestohen nga policia jugosllave, duke transportuar arm dhe materiale t tjera propaganduese n relacionin Zvicer - Kosov. Nga data 23 prill deri m 24 maj 1984, n gjyqin e qarkut n Beograd, n bankn e t akuzuarve, doln: Zija Shemsiu, Sami Kurteshi, Fetah Shemsiu, Taip Zeka, Hasan Shemiu, Shaban Shemsiu.

Njoftim intern i LRSSHJ-s, shtator 1985 Emrush Xhemajli, LPK, 20 vjet veprimtari 1982 -2002, Zri i Kosovs, Prishtin, 2002. 57 Fahredin Tafallari, Terror, dhimbje, qndres, Eurorilindja, Tiran, 1997, fq.70. 58 Rilindja, 19.6. 1984, fq. 8 59 Po aty. 60 Rilindja, 22 .6. 1984 61 Emrush Xhemajli, vepra e cituar, 5. 62 Nuhi Berisha, Pranvera e luleve t kuqe, Kujtime Ribotim, 2002, Gjilan.fq.5-7.
56

55

16

Pas mbrojtjes s t akuzuarve, Zija Shemsiu u denua me 13 vjet burg, Sami Kurteshi, 9 vjet, ndersa te akuzuarit tjer nga 6 dhe 4 vjet.63 Pas 18 muajsh torture, m 5 maj 1985 Zija Shemsiu, pasi nuk kishte pranuar t tregonte asgj pr shokt e

organizuar t Organizats, u vra nga UDB-ja Jugosllave n burgun e njohur ,,Centar Zatvor" t Beogradit64. Pas do demonstrate n Kosov pasonin rrahjet brutale, maltretimet dhe burgosjet e t rinjve dhe studentve nga ant e ndryshme t Kosovs. Gjat periudhs s viteve 1983 -1984, LRSHJ t ciln e udhhiqte Rexhep Mala dhe Nuhi Berisha, kishte zhvilluar aktivitete t shumta n t gjitha rrethet e Kosovs.65 Aktiviteti i LRSHJ-s, n kt periudh do t v n lvizje t gjith elementin atdhetar t ilegales s kohs. Prve n Gjilan dhe Prishtin, LRSHJ, kishte shtrir rrjetin e veprimit edhe n Drenic, n Dukagjin, n Llap dhe pothuaj n t gjitha trojet e pushtuara shqiptare n ish - Jugosllavi. Rexhepi dhe Nuhiu e prgatisnin Lvizjen pr sprova t reja t avancimit t saj, n kryengritje t armatosur66, si shkall m e lart e rezistencs.67 Ata, pos aktivitetit ilegal, bn edhe shkrime, trajtesa e analiza pr shtje t ndryshme, si: demonstratat, organizimin, disiplinn e konspiracionin, prgatitjet luftarake pr kryengritje t armatosur, gjendjen ekonomike e sociale n Kosov, Lvizjen Kombtare, rinin, pozitn e gruas dhe potencialin e saj patriotik, dshmort e rn n altarin e liris, etj.68 N vitin 1983, n Drenic, Shaban Shala, Fehmi Lladrovci dhe Ali Ahmeti, formojn udhheqsin e ,,Celuls" - ,, Kshillin Organizativ" dhe zgjedhin udhheqsin e saj. Shaban Shala, zgjidhet sekretar, Fehmi Lladrovci zgjidhet kshilltar dhe Ali Ahmeti zgjidhet ndrlidhs i Kshillit Organizativ me ,, Celuln" n Krov. Me qllim t mbarvajtjes s puns sa m t sukseshme n teren, Fehmi Lladrovci angazhohet me detyr q t formoj ,, Celuln" me studentt Kosovar n Zagreb.

63 64 65

Rilindja, 25, 26 prill dhe 17, 19, 22, 25 maj 1984. Emrush Xhemajli, vepra e cituar, fq.5. Po aty. 66 N kuadr t Lvizjes ilegale, veqanarisht t LPRK-s, gjithher ka ekzistuar opcioni i zgjidhjes s qshtjes s Kosovs, prmes lufts s armatosur, siq sht lufta dhe rnia e Rexhep Mals dhe Nuhi Berishs, m 1984, rnia e Afrim Zhitis dhe Fahri Fazliut, eta e Llapit dhe rnia e Ali Ajetit, rnia e Hasan Ramadanit, e deri te rnia heroike e Zahir Pajazitit, Luan Haradinajt dhe Adem Jasharit dhe formimit t UK-s.(M.Z) 67 Nuhi Berisha, Vepra e cituar. 68 M.Hajrizi, vepra e cituar, fq.325.

17

N baz t ksaj detyre q e merr Fehmi Lladrovci, n Janar t vitit 1983 n dhomn nr. 52 t konviktit ,, Ivo Llolla Ribar" n Zagreb, sbashku me Hazir Tarn, Rrahim Bytyqi e Xhelal Canzibn e formojn ,, Celuln" e cila vepronte n baz t platforms s organizats LRSHJ. Udhheqs i ,,Celuls" zgjidhet Fehmi Lladrovci.
69

M von antar t rinj t ktij grupi pranohen edhe Fadil Demiri e Tom Marku, ndrsa

Miran Demirit i japin detyr q n Mitrovic t formoj nj ,,Celul" t re.70 Aktivitetit t Rexhep Mals dhe Nuhi Berishs me shok, u kishin rn n gjurm agjentt e UDB-s, t cilt kishin vn n lvizj tr rrjetin e saj t agjentve pr zbulimin e tyre. N mes 11 dhe 12 janarit 1984 n Prishtin Rexhep Mala dhe Nuhi Berisha rrethohen nga forcat policore serbe n shtpin e Sejdi Veselit n lagjen m t varfr t Prishtins, n Vranjevc71. Pas nj lufte t ashpr heroike, por t pabarabart, Rexhep Mala dhe Nuhi Berisha bien heroikisht n fushn e nderit, duke ln dhjetra polic e ushtar serb t vrar, ndrsa Kadri Osmani arrestohet dhe denohet nga policia serbe.72 T nesrmen, m 13 janar 1984, gazeta Rilindja, e cila ishte e dirigjuar

krejtsisht nga LKJ-ja, boton kumtesn e Gjykatsit hetues t Gjyqit t qarkut n Prishtin, Elez Hoxha, n t ciln shkruante se ,, Pasi iu kundrvun organeve t sigurimit duke u br barrikad dhe duke shtn n ta, Nuhi Berisha, i arratisur q nga dhjetori i vitit 1982, dhe Rexhep Mala, i denuar i mparshm politik, bn vetvrasje me revole.73 Ende pa u br nj muaj nga vrasja e Rexhepit dhe Nuhiut, me 8 shkurt 1984 rrethohet nga policia serbe, Bajram Bahtiri dhe pas nje lufte t pabarabart bie heroikisht edhe ky veprimtar i LRSHJ-s.74 Pas vrasjes s Rexhep Mals, Nuhi Berishs dhe Bajram Bahtirit, fillojn arrestimet n t gjitha pjest e Kosovs. Nga fundi i dhjetorit t vitit 1983 ka qen nj fushat e madhe e arrestimeve dhe deri n fund t shkurtit 1984, prve vrasjes s tre veprimtarve t devotshm, jan arrestuar mbi treqind veprimtar n t gjith Kosovn.75

Sabile Keqmezi Basha vepra e cituar. Po aty. M von kjo lagje do t marr emrin ,, Kodra e Trimave" pikrisht pr qndresn heroike t Rexhepit e Nuhiut. 72 Nuhi Berisha, Pranvera e luleve t kuqe, Kujtime Ribotim, 2002, Gjilan.fq.5-7. 73 Rilindja, 13.01.1984, fq. 6.
70 71

69

74
75

Po aty.
Ramadan Avdiu, Epoka e Re, 24.2.2004.

18

N gjykatn e qarkut n Prishtin, n maj 1984 denohet nj grup i veprimtarve t LRSHJ-s, t cilt endi ishin t mitur, ndrsa m 18. 6. 1984, u gjykuan antart e LRSHJ-s: Bajram Ajeti, Ismet Begolli, Sherif Konjufca, Ali Ajeti etj, 76m 19. 6. 1984, u denuan me shum vite burg 20 antar t ,, Frontit Nacionallirimtar n mesin e t cilve ishin edhe Ramadan Avdiu dhe Afrim Zhitia.77 M 26 qershor 1984, fillon gjykimi i veprimtarve t LRSHJ-s: Kadri Osmani, Enver Topalli, Meh Uka, Ram Buja, Bexhet Imishti etj, t cilt akuzohen se ,, kan vepruar nga pozita e nacionalizmit dhe irredentizmit shqiptar, dhe si qllim kan minimin e sistemit socialist t Jugosllavis se ,, kan lexuar gazetn ,, Zri i Kosovs se ,, kan shkruar parolla armiqsore dhe kan shprndar pamfletin ,,Trakt kundr Tradhtis etj.78 Gjykime t tilla, kundr atdhetarve shqiptar u zhvilluan edhe n Ferizaj, m 24 maj,79n Pej, m 24 qershor 1984, ku u denuan Adem Grabovci, Rexhep Kelmendi dhe Zenel Kadrijaj me nga 5 vjet burg, sipas nenit 136, paragrafi 1, lidhur me nenin 114, t ligjit penal t RSFJ-s, si iniciator dhe themelues t grupit armiqsor,80 dhe se ka shkruar parolla armiqsore: Kosova Republik dhe kan lexuar gazeta ilegale ,, Liria dhe ,, Zri i Kosovs etj.81 T gjith kta veprimtar, t LRSHJ-s akuzoheshin pr veprimtari armiqsore kundr Jugosllavis, duke krkuar q Kosova ta fitoj statusit e Republiks si dhe bashkimin e Kosovs me Shqiprin82 Megjithse lvizja n kt periudh kalonte nj situat t vshtir pr radht e saj ilegale, veprimtart e LRSHJ-s gjenin forma e metoda pr t punuar dhe pr t vazhduar aktivitetin e tyre atdhetar pr lirimin dhe bashkimin e trojeve shqiptare. N vitin 1985 LRSHJ bnte prpjekje t brendshme q t ndrroj strategjin e puns dhe t veprimtaris. Kshillat baz t LRSHJ-s brenda vendit dhan mendimet me shkrim pr programin e mtejm t LRSHJ-s. Pak para arrestimeve t nntorit 1985, kjo ide gjeti miratimin e prgjithshm.83

Rilindja, 19.6.1984, fq.8 Afrim Zhitia, m von udhheqs I LPRK-s, m 2 nntor 1989, bie heroikisht, sbashku me Fahri Fazliun n ,, Bregun e Diellit, duke luftuar kundr policis dhe ushtris serbe dhe shrbtorve t tyre. 78 Rilindja, 26.6.1984, fq. 8 79 Rilindja, 24.5.1984, fq. 6 80 Rilindja 26..6. 1984, fq. 8 81 Rilindja 21..6. 1984, fq. 6 82 Rilindja, 20.6.1984, fq, 9. 83 Emrush Xhemajli, vepra e cituar.
77

76

19

N vitin 1985, LRSHJ, krijon dy bazat t rndsishme dhe t sigurta n fshatin Dyz n Llap, ndrsa n Drenic baz me rndsi ishte n fshatin Klek, t Malishevs. N Dyz dhe Klek u strehuan udhheqsit e LRSHJ-s, Xhavit Haliti, Hajdin Abazi dhe Ali Ahmeti. Baz me rndsi pr aktivitetin e LRSHJ-s ishte edhe shtpit e Ahmet Haxhiut dhe Shaban Mujs, n Prishtin.84 Ndihmes t madhe n kto vite t vshtira dha dega e LRSHJ-s jasht vendit, sidomos ajo n n Zvicr dhe Gjermani. N vitin 1985 n banesn e Hasan Mals, n Zvicr, LRSHJ, mbajti mbledhje ku merrnin pjes: Xhafer Shatri, Xhafer Durmishi, Hasan Mala, Saime Isufi, Faridin Tafallari, Ibrahim Kelmendi dhe Sabri Novosella.85 N mbledhje, Komiteti Qendror i LRSHJ- s, i bazuar n n "Tezat" e lartprmendura, mori vendim pr ndrrimin e emrit nga LRSHJ ( Lvizja pr Republikn Shqiptare n Jugosllavi) n LPRK (Lvizja Popullore pr Republikn e Kosovs).86 N prill t vitit 1985 n Prishtin, n emr t Kshillit Organizativ, Shaban Shala, Xhabir Morina, Bashkim Mazreku, Xhavit Haziri dhe Ali Ahmeti, marrin vendim pr bashkimin e grupeve te Komitetit Organizativ te MLK-s". M 23 qershor t vitit 1985, Shaban Shala, n shtpin e tij n Negrovc, sbashku me Idriz Hysenin, n prani t Fehmi Lladrovcit formojn Komitetin e Rrethit t MLK-s n Gllogovc.87 Sekretar prgjegjs pr shtje ushtarake, i cili ishte sektori me prgjegjsin m t madhe n kuadr t organizats, zgjidhet Fehmi Lladrovci.88 LPRK u shndrrua n nj organizat masash e udhhequr nga Komiteti i OMLK-s, i cili ishte pararoj e LPRK-s dhe formoi Komitetet e saj n territoret shqiptare n ish Jugosllavi.89 Gjat vitit 1985, u formua Komiteti i OMLK-s, n Prizren, Suharek, n Prishtin, Ferizaj, n Kaanik, Vushtrri, Tetov, Krov, Strug, Bujanovc, Klin, Pej..., etj.90 Qllimi kryesor i ,, Komitetit Organizativ ishte riorgnizimi i radhve, strukturimi dhe forcimi i tyre, deri n krijimin unik t Organizats ose t partis. M 4 nntor t 1985, pr shkak t veprimtaris n kuadr t LPRK-s arrestohen shum veprimtar t saj n trojet shqiptare n ish Jugosllavi, t cilt synonin krijimin e Republiks s Kosovs.91
84 85

Ibish Neziri, Ahmet Haxhiu, nj jet e tr n Lvizjen Ilegale, fq.93 -97. Sabri Novosella, Intervist, ZERI, 23.5.1992 86 Emrush Xhemajli LPK 20 vjet veprimtari 87 Po aty. 88 Bedri Islami, Prjetsia e dyfysht, Tiran 2008, fq.30. 89 Sabri Novosella, Intervist, ZERI, 23.5.1992 90 Dr.Sabile Keqmezi Basha, vepra e cituar. 91 Mustaf Xhemajli, intervist, 07 korrik 2008, Prishtin.

20

Kshtu m 21 nntor 1985 n Gjykatn e qarkut n Prishtin, sipas nenit 136 al.1, lidhur me nenin 114 t LP t RSFJ-s, filluan hetimet kundr: Xhabir Morina, Ramadan Haziri, Metush Krasniqi, Bilall Sherifi, Fehmi Lladrovci, Shaban Shala, Ilmi Reica, Skender Osmani, Ilmi Zeka, Skender Luzha, ndrsa Xhavit Haliti, Xhavit Haziri, Hajdin Abazi dhe Nuhi Ahmeti, u denuan n munges.
92

Po n kt vit( 1985), n Prekaz

formohet kshilli i LPRK-s i prbr nga Adem Jashari, Sami Lushtaku, Jakup Nura, Nuredin Lushtaku etj.93Adem Jashari si antar i LPRK-s, s bashku me Sami Lushtakun dhe t tjer kishin organizuar protestat e viteve 1988, 1989, 1990, n Skenderaj etj, ndrsa kishin lidhje t pashkputshme edhe me njrin nga udhheqsit e LPRK-s, Fehmi Lladrovci.94 Pr shkak t arrestimeve t njpasnjshme dhe rrezikimit t aktivitetit ilegal, n shkurt t vitit 1986, Ahmet Haxhiu me pasaport t Hamit Mustafs udhton pr n Gjermani, pr t rivn lidhjet mes shokve t organizats q vepronin jasht vendit. Nga Gjermania, Ahmet Haxhiu kalon n Zvicr ku takohet me Emrush Xhemajlin, Ali Ahmetin, Xhavit Halitin, Mustaf Xhemajlin dhe Bexhet Luzhn95. Pas kthimit nga Zvicra Ahmet Haxhiu, formon Kshillin e Rrethit t LPRK-s n Llap, ndrsa Kryetar zgjidhet Avdyl Mustafa Msuesi.96 Nga shkurti i vitit 1986, e deri n vdekjen e tij m 1994, Ahmet Haxhiu, ka mbajtur lidhje t ngushta me Kryesin e Kshillin e Prgjithshm t LPRK-s, Dega Jasht Vendit.97

b). Mbledhja e Par e Prgjithshme e LPRK-s

Pr shkak t rrethanave t vshtira dhe ndjekjeve t vazhdueshme nga pushteti, Mbledhja e Par e Prgjithshme nuk kishte mundsi q t mbahet n Kosov. M 8 nntor 1986, Lvizja Popullore pr Republikn e Kosovs, mban mbledhjen e saj konsultative n Zurich, ku formohet Grupi pr Organizimin e Mbledhjes s Par t Prgjithshme t saj me delegat n prbrje: Emrush Xhemajli, Gafurr Elshani dhe Hajdin Abazi.
Sabile Keqmezi Basha, vepra e cituar. Emrush Xhemajli, vepra e cituar, 7 Bedri Islami, Prjetsia e dyfysht, Tiran 2008, 118-119. 95 Emrush Xhemajli, deklarat m 30.01.2009, Prishtin 96 Fehmi Pushkolli, Zahir Pajaziti hero I Kombit, Prishtin, 2001, f.148 97 Bedri Islami, vepra e cituar
93 94 92

21

Mbledhja e Par e Prgjithshme e LPRK-s, u mbajt n korrik 1987 n St. Gallen, Zurich dhe Delemont - Zvicr, ndrsa trojet shqiptare n ish -Jugosllavi i prfaqsonte Ahmet Haxhiu Baca. Pjesmarrja e tij n Mbledhjen e Par t Prgjithshme t LPRKs, ashtu si edhe fjala e tij, ishin pritur shum mir nga delegatt98. Kjo Mbledhje, e cila zgjati tri dit, zgjodhi edhe Kryesin e re n prbrje: Fazli Veliu Kryetar, Emrush Xhemajli - sekretar, Gafurr Elshani - prgjegjs financiar. Antar t Kryesis zgjidhen: Avni Dehari, Ernest Jurstver, Xhavit Haliti dhe Rexhep Halimi.99 N kt mbledhje Ahmet Haxhiu Baca, u zgjodh antar i Kshillit t Prgjithshme t LPRK-s dhe antar i Kryesis s ktij Kshilli. Ai u ngarkua edhe me detyrn e ndrlidhsit n mes t Organizats n Kosov dhe Degs Jasht Vendit.100 Organi ligjvns i LPRK-s u emrua Kshilli i Prgjithshm, i cili prbhej prej 21 vetsh. N kt koh LPRK vepronte Jasht Vendit, ndrsa n Kosov dhe vise vepronte nn Komitetin Drejtues t OMLK-s.101 Ishte kjo periudh e ndryshimeve t mdha q po ndodhnin n shtetin e Jugosllavis. Rinia Kosovare kishte filluar edhe nj hr t shtrngonte radht e saj pr tu prballur me sundimin e egr t Beogradit. Serbia dshironte tua hiqte Kosovs edhe at pak autonomi q kishte. Udhheqja Komuniste e Kosovs nuk ishte e prgatitur kombtarisht pr tu br ball krcnimeve q bheshin hapur kundr Kosovs. Nga viti 1987 e deri n vitin 1989 LPRK, organizoi n Kosov dhe n shtetet perndimore qindra veprimtari pr qllimin programor t saj, duke e shtrir rrjetin e saj t organizimit. N demonstratn t organizuar nga LPRK m 31 tetor 1987, para ambasads s Jugosllavis n Bern, pos krkesave pr liri dhe barazi, n kt protest u krkua nga organet Jugosllave q t lirohen t gjith t burgosurit politik n krye me Adem Demain, i cili qe 25 vite po mbahej dhe torturohej npr kazamatet famkeqe Jugosllave, vetm e vetm se nuk pajtohet me politikn pushtuese n Kosov, vetm pr shkak t qndrimeve t tija t pa tundura kundr robris, kolonizatorve, shtypjes e shfrytzimit si dhe krkess q Kosova t ket statusin e Republiks.102

Ibish Neziri, Ahmet Haxhiu, nj jet e tr n Lvizjen Ilegale, fq.107 108. Emrush Xhemajli, 20 vjet veprimtari, 7. 100 Ali Ahmeti, Kujtime, Ibish Neziri, vepra e cituar, fq.114, 101 Intervist me Ramadan Avdiun, udhheqs i LPRK-s n vitet 1989 gusht 1993, marr m 02 gusht 2008, Prishtin. 102 Thirrje e LPRK-s pr demonstrat, e cila u mbajt m 31 tetor 1987, n Bern, Zvicr.
99

98

22

Ndrsa n nj Komunikat t lshuar m 12 dhjetor 1987, LPRK kundrshton vendimin e pushtetit Jugosllav pas mbajtjes s Plenumit t 9-t famkeq t KQ t LKJs kundr Kosovs, pr ndryshimin e flamurit kombtar shqiptar. Prmes ksaj Komunikate, LPRK i ftonte t gjith shqiptart e ndershm pavarsisht shtress

shoqrore, bindjeve politike, krahins a fes q i prkasin, t mbrojn flamurin Kombtar103 Gjat demonstratave t 19 21 nntorit t vitit 1988, kur qindra e mijra t rinj e t reja, student e puntor kishin dalur n mbrojtje t autonomis s Kosovs104, n ball t s cils ishin Minatort e Treps, LPRK, duke pasur edhe ndihmn

financiare nga Kryesia e D.J.V, kishte siguruar arm, municione dhe paisje ushtarake, si dhe teknik moderne pr propagandimin e shtjes shqiptare n ish - Jugosllavi. Sigurimin e tyre e bnin veprimtart e LPRK-s: Ahmet Haxhiu, Ali Reshani, Sahit Krasniqi, Shaban Muja dhe Arif Seferi.105 Dega Jasht Vendit e LPRK-s, organizoi Demonstrata para Ambasadave t Jugosllavis, n prkrahje t demonstaratave n Kosov dhe internacionalizimin e shtjes s Shqiptarve.106 LPRK, njoftonte zyrat e ndryshme diplomatike dhe opinionit Evropian, lidhur me gjendjen politike, sociale dhe ekonomike, t shqiptarve nn Jugosllavi, t cilt ishin qytetat t dors s dyt, ndrsa rajoni ku jetonin shqiptart ishte rajoni me i varfr n Jugosllavi. Poashtu LPRK, u bnt thirrje popullit shqiptar edhe pr vazhdimin e lufts prmes sabotimit t pushtetit serb, pengimit t ardhjes s kolonve t rinj n Kosov etj.107 Shrbimi sekret shtetror i ishRSFJ-s, mundohej ta pengonte, aktivitetin e LPRK-s dhe organizimin e mrgats n prgjithsi, prmes njerzve t rekrutuar t saj. Ata pos ambasadave shpeshher arrinin q njerzit e tyre ti fusnin edhe n mesin e gurbetqarve, prmes klubeve, por edhe n organizimin ilegal. Shrbimi sekret Serb, kishte njohuri se ,, emigracionit armiqsor shqiptar" veanarisht LPRK-ja, kan pr qllim t organizojn demonstrata para prfaqsive diplomatike t Jugosllavis. N njoftimin e ktij shrbimi thuhej se ,, n Zurich, LPRK, m datn 23 shkurt 1989, ka mbajtur mbledhje, n t ciln morn pjes :Xhafer Shatri, vllezrit Xhemajli, Ibrahim Kelmendi etj.

103 104

Komunikat e KP t LPRK-s, 12 dhjetor 1987. Rilindja e dats, 20 nntor 1988, mundohet ti paraqes kto demonstrate si tubime dinjitoze dhe n prkrahje t linjs s LKJ-s, dhe rrugs q e trasoi Tito., fq. 1.2. 105 Emrush Xhemajli, LPK- 20 vjet veprimtari, 7. 106 Komunikat e LPRK-s, 26 nntor 1988. 107 Komunikat e LPRK-s, 29 mars 1989, Prishtin.

23

Mbledhja ishte e tipit t mbyllur dhe n t u vendos pr bashkimin e t gjitha fraksioneve t LPRK-s, n nj organizat unike108. Edhe n Kosov dhe viset shqiptare n Jugosllavi, LPRK-ja dhe veprimtart e saj, ndiqeshin dhe burgoseshin nga pushteti serb, pr shkak t aktivitetit t dendur. Kshtu n mars - prill 1989, n Divjak,

Malishev, u mbajt Mbledhje e Par e jashtzakonshme e OMLK-s, n t ciln merrnin pjes: Fadil Vata, Afrim Zhitia, Ali Ahmeti, Hajdin Abazi, Xhevat Ademi, Ilaz Kadolli, Sahit Krasniqi, Binak Berisha, Bardhyl Mahmuti, Behajdin Allaqi, Bajram Kadriu etj. 109 N periudhn e iniciativs pr ndryshimin e kushtetuts s athershme t Kosovs, aktivistt m t dalluar q e udhhiqnin LPRK-n ishin: Fadil Vata, Afrim Zhitia, Ahmet Haxhiu, Arif Seferi, Fahri Fazliu, Bedri Sokoli, Ali Ajeti, Behajdin Allaqi, Ilaz Kadolli, Azem Syla, Binak Berisha, Bardhyl Mahmuti, Ramadan Avdiu, Sabri Kiqmari, Halil Selimi, Beqir Beqa, Musa Demiri, Shaban Muja, Sahit Krasniqi, Hydajete Krasniqi, Ibish Neziri, etj. 110 Kta veprimtar t LPRK-s, ndihmoheshin nga Dega jasht Vendit, si: Ali Ahmeti, Hajdin Abazi, Shukri Buja, Isuf Sherifi, Emrush Xhemajli, Gafurr Elshani, Adem Grabovcin etj, t cilt bnin pjes n organet drejtuese t LPRK-s dhe e ndihmonin organizatn n Kosov, si nga pikpamja politike, ashtu edhe pr tiu kundrvn regjimit t athershm t Jugosllavis. Gjat ksaj periudhe n kuadr t LPRK-s formohet edhe sektori ushtarak, prmes t cilit LPRK, punonte n prgatitjen e popullit pr kryengritje t armatosur, si opcion i fundit pr zgjidhjen e shtjes s pjesve t shqiptarve t robruar .111 Veprimtart e LPRK-s kishin synim organizimin politik dhe strukturimin e organizats, me futjen e armatimit n Kosov, s paku pr nevojat e aktivistve dhe militantve t LPRK-s, pr krijimin e kushteve pr kryerjen e aksioneve t mundshme guerlie n nivel t Kosovs.
112

Me shtjen e armatimit n kt koh jan marr: Ahmet Haxhiu, Sahit

Krasniqi, Skender eku, Ali Reshani, Halim Krasniqi, Ramadan Vishi etj, ndrsa plani i LPRK-s, ishte pajisja me armatim organizimin e lufts s armatosur. si nj pjes e strategjis s prgjithshme pr

108

Fejton ekskluziv, Dokumente sekrete t Sekretariatit Federativ pr pun t brendshme t RSFJ-s pr Kosovn gjat viteve 1983 1992, gazeta ditore ZERI, 29 maj 2000, fq.9. 109 Ilaz Kadolli, intervist, 12.09.2008 Prishtin. 110 Xhavit Haliti, Si e bm UK-n, fejton ekskluziv, Zri, Prishtin, 2003, fq.19 111 Po aty. 112 Emrush Xhemajli, deklarat, 30.1.09

24

N kt koh ( 1989 m.z.) veprimtart e LPRK-s, kishin kryer disa aksione konkrete t cilat kishin pr qllim pengimin e eksploatimit t pasurive nntoksore t serbis nga Kosova.
113

N shkurt t vitit 1989, lirohet nga burgu i Zajarit Ramadan

Avdiu, i cili, n vitin 1984 ishte arrestuar bashk me Afrim Zhitin n kuadr t FK-s. Bashkveprimtart e tij t ilegalitetit: Afrim Zhitia, Fadil Vata dhe Bardhyl Mahmuti, e njoftuan me gjendjen organizative t LPRK-s si dhe me gjendjen mjaft eksploduese politik n Kosov.114. N vitet 1989 dhe 90 , drejtuesit m t lart t LPRK, Fadil Vata, Afrim Zhitia, Ali Ahmeti, Bardhyl Mahmuti dhe Ramadan Avdiu, Hajdin Abazi, Hydajete Krasniqi, Shaban Muja etj, paralelisht jan marr me organizimin e protestave dhe me forcimin e organizimit t radhve t LPRK-s. Prmes organizimit t demonstratave, populli shqiptar i Kosovs mundohej tu rezistoj sulmeve t vazhdueshme serbo-jugosllave, prderisa Republikat tjera n Jugosllavi, duke shpresur se asgj e keqe nuk do tu ndodh atyre, i miratonin n heshtje sulmet e Serbis ndaj Kosovs. Serbt u bnin lshime kombsive tjera n republikat e Jugosllavis, por ata ngurronin q kto lloj lshime tu bnin shqiptarve t Kosovs, pasi ky rajon konsiderohej nga ta si ,,djep i historis serbe. Megjithate, paknaqsit e shqiptarve t Kosovs n rritje, ndikuan edhe te popujt tjer si n Kroaci dhe Slloveni q t shikojn pozicionin e tyre n kuadr t Federats Jugosllave115. Pr t kundrshtuar vendimet e Kryesis s LKJ-s dhe t LKK lidhur me ndryshimet kushtetuese, m 20 28 shkurt 1989, rreth 1500, Minator t Treps u hodhn n grev 8 ditshe n horizontin e 8, 9, 10 t Miniers s Treps. Grevat e Minatorve t Treps u organizuan nga LPRK-ja dhe u prkrahn edhe nga studentt e UP-s t cilt n Salln e Sporteve, poashtu hyn 7 dit n grev duke u solidarizuar me Minatort. Protestat e qytetarve, grevat e minatorve dhe t studentve t UP-s, shnuan kulmin e nj rezistence t fuqishme kundr fushats shoviniste t Sllobodan Millosheviqit, pr rrnimin e autonomis s Kosovs.

113 114

Po aty. Ramadan Avdiu, Epoka e Re, 24.02.2004. 115 Uolltr Llakr, Europa n Kohn ton, 1945 1992, Dituria, 2003, Tiran, fq. 441.

25

Minatort, studentt dhe intelegjencia Kosovare, paraqiti krkesat e saj prej 10 pikash, ndr t tjera edhe at pr ruajtjen e parimeve themelore t Kushtetuts s vitit 1974, krkesn pr shqyrtimin e fatit t shqiptarve n Jugosllavi, para OKB-s,
116

si

dhe dorheqjen e udheqsve marionet t LKK-s: Rrahman Morina, Ali Shukriu, Husamedin Azemi, Skender Karahoda dhe Tefik Llugiqi.117 Poashtu, m 21 shkurt 1989, 215 intelektual shqiptar t Kosovs, nnshkruan nj APEL118, n t cilin ftonte opinionin publik t Jugosllavis pr rreziqet q i kanoseshin Autonomis s Kosovs.119 Prkundr prpjekjeve, m 23 mars 1989, Sllobodan Millosheviqi me dhun ushtarake dhe policore rrnoi Autonomin e Kosovs. Kundr ktij ndryshimi ishin vetm 10 deputet t Kuvendit Krahinor t Kosovs: Melihate Trmkolli, Sadik Zuka, Uk Bytyqi, Shkelzen Gusia, Remzi Hasani, Menduh Shoshi, Riza Lluka, Bajram Buqani, Mehdi Uka dhe Agim Kastrati. Heqja n mnyr t dhunshme e autonomis s Kosovs, u shenua me demonstrata t cilat, po at dit( 23 mars 1989) u organizuan nga studentt e UP-s, t cilt u prleshn me njsit speciale t policis jugosllave,120. Protestat vazhduan edhe n ditt n vazhdim an e mban Kosovs. N kto demonstrata demonstrues dhe u plagos qindra t tjer121. M 28 mars 1989, regjimi Serb i Millosheviqit, vendosi gjendjen e jashtzakonshme n tr territorin e Kosovs, izoloi 300 intelektual Shqiptar si dhe burgosi me qindra t rinj e t reja.
122

mbetn t vrar 19

Pr t sqaruar opinionin vendor dhe pr t

vazhduar lufta deri n fitore prfundimtare, m 29 mars 1989, LPRK, prmes nj komunikate123 i bn thirrje popullit shqiptar n Jugosllavi q edhe me forc t vazhdoj rezistencn n t gjitha format e mundshme q ta dmtoj sa m shum pushtuesin dhe ti tregoj opinionit Jugosllav e atij botror, se shqiptart kurr nuk do t pranojn zgjedhn e robris.

116

Syl Ukshini, Refleksione Historiografike, fq. 102 . Raport I KP, pr Mbledhjen e II t Prgjithshme t LPRK-s, shtator 1989. 118 Gazeta ,, BORBA 25 shkurt 1989, Beograd 119 Revista Ekskluzive, 2000, fq.34,35. Prishtin 120 Syl Ukshini, Refleksione Historiografike, fq. 103. 121 Komunikat e LPRK-s, 29 mars 1989 122 Revista Ekskluzive, 123 Komunikata e LPRK-s, u shkrua nga udhheqsit e LPRK-s, Afrim Zhitia, Fadil Vata, Ali Ahmeti dhe Hajdin Abazi, ndrsa u shumzua nga Ahmet Haxhiu Baca dhe Shaban Muja Magjupi dhe u shprnda nga veprimtart e LPRK-s n tr Kosovn. E njejta Komunikat u shprnda edhe tek mrgimtart tan n shtetet e perndimit, nga data 17 prill 1989.
117

26

M tej n komunikat jepeshin edhe sqarime pr format e rezistencs aktive q duhej t ndrmarrin populli i Kosovs n ato dit t vshtira ku po luhej edhe nj her me fatin e Kosovs.124 Udhheqsit e LPRK-s, Afrim Zhitia, Ramadan Avdiu, Fadil Vata dhe Bardhyl Mahmuti, e kishin shkruar dhe shprndar nj trakt n t cilin i bhet thirrje popullit pr t dalur n demonstrat m 30 maj 1989, ditn kur nj delegacion i Parlamentit Evropian kishte ardhur n Kosov, me qllim q t shihnin nga afr zhvillimet n Kosov, pas shfuqizimit t dhunshm t autonomis s Kosovs.125 Parlamentart erdhn n Kosov dhe nn organizimin e LPRK-s n Prishtin, para Hotelit Grand shprthyen demonstratat n t ciln u brohorit parolla ,, Parlament, mos lejo aparthejd dhe parolla tashm e njohur, Jo jo, Serbi, nuk do t jesh Perandori!126. Gjat vitit 1989, kur Serbia e ndihmuar nga udhheqsit e Kosovs, Rrahman Morina, Husamedin Azemi etj, t cilt ishin n shrbim t tyre, intestifikuan dhunn dhe shkeljet mbi popullin e Kosovs, udhheqsit e LPRK-s: Afrim Zhitia, Fahriu Fazliu, Fadil Vata, Ali Ajeti, Ramandan Avdiu etj, organizuan disa demonstrata kundr heqjes s autonomis s Kosovs dhe e riprsriti krkesn pr Kosovn Republik.127 Njra nga demonstratat m t prgjakshme ishte ajo e zhvilluar m 30 maj t vitit 1989 n qytetin e Podujevs dhe fshatrave t saj, ku operonin shum antar t LPRK-s. N kto

demonstrata, u vra Ali Ajeti, nj nga udhheqsit e LPRK-s. Demonstratat vazhduan deri n muajin qershor 1989, gjat s cils veprimtart e LPRK-s n Podujev, Bajram Ajeti, Ali Ajeti, Sabri Kimari, Hasan Ramadani Nazmi Llapashtica, Zahir Pajaziti, Gani Hoxha, Ismet Abdullahu, etj, formuan grupin e armatosur ,,eta e Llapit".128. Pas takimeve q pati me kt grup, Kryetari i LPRK-s, Afrim Zhitia, kjo et pushoi veprimtarin e saj.129

124

Komunikat e LPRK-s e lshuar m 29 mars 1989 e cial u shprnda n t gjtiha qytetet dhe fshatrat e Kosovs, por edhe n viset tjera shqiptare nn Jugosllavi. Arkivi i LPK-s, Zvicr, 29 mars 1989. 125 Ramadan Avdiu, 01.2.2009 126 Po aty, fq. 132 - 133 127 Emrush Xhemajli, vepra e cituar, 8. 128 Gazeta ,,Zri Fejton ekskluziv, Pesvjetori i lufts n Kosov, Xhavit Haliti, njri ndr themeluesit e UK-s, e hn, 24 mars 2003, fq. 6 129 Ramadan Avdiu, deklarat, 01 shkurt, 2009.

27

c) Mbledhja e Dyt e Prgjithshme e LPRK-s.

N kohn e zhvillimeve t mdha n Kosov, t demonstratave, dhe ndryshimeve ideologjike n mbar Evropn Juglindore, LPRK bnte prpjekje pr vazhdimin e rezistencs aktive, si i vetmi subjekt politik ilegal i organizuar mjaft mir n Kosov dhe shtetet Perndimore. N shtator t vitit 1989, pr shkak se Prishtina ishte qendr e studentve dhe zhvillimeve politike, LPRK konsolidoi Kshillin e Rrethit t Prishtins, kryetar i t cilit sht zgjedhur Ramadan Avdiu. Po at muaj gjat nj aksioni t shprndarjes s trakteve jan zbuluar dhe pastaj jan arrestuar disa veprimtar t LPRKs. Arrestimi i tyre bri q t rrezikoheshin edhe Fadil Vata dhe Afrim Zhitia. N at koh Afrimi ishte srish n kryerje t shrbimit ushtarak n Shibenik t Kroacis. Pas drgimit t nj telegrami ai kishte ardhur n Kosov dhe pas shoshitjes s situats sht vendosur q kta dy veprimtar t futen ne fshehtsi t thell. Fillimisht Fadil Vata, Afrim Zhitia, Bardhyl Mahmuti kan qndruar n shtpin e Ramadan Avdiut, dhe pr tri dit rresht, kan biseduar pr mundsin e daljes nga situata e krijuar, sepse kalimi i tyre n ilegalitet t thell, prve se iu pamundsonte lvizjet e lira dhe iu bnte shum kufizime, mund t sillte rrezik pr krejt organizimin.130 Si pasoj e torturave n kazamatet Jugosllave, Fadil Vata ishte shum i smur dhe LPRK mori vendim q ai t t drgohet menjher jasht vendit, ngase ishte e domosdoshme t shtrihej n spital. Pas kalimit t Fadilit n Zvicr, Ramadan Avdiu kooptohet n udhheqjen m t lart t LPRK-s. 131 N fillim t tetorit 1989, n Kosov, mbahet mbledhja e Komitetit Drejtues t LPRK-s. N kt mbledhje merrnin pjes: Afrim Zhitia, Bardhyl Mahmuti, Behajdin Allaqi, Binak Berisha, Ilaz Kadolli, ndrkaq mungonte nj antar i komitetit, Bajram Kadriu. Ndr t tjera n kt mbledhje u vendos q, LPRK t organizoj demonstrata ditn e fillimit t procesi gjyqsor kundr dy udhheqsve t Treps, Burhan Kavaja dhe Aziz Abrashi, t cilt akuzoheshin pr organizimin e grevave t minatorve, u aprovua plani i ristrukturimit t organizats dhe masat q duheshin ndrmarr pr t parandaluar goditjet e arrestimeve t reja nga ana e UDB-s.

130 131

R.amadan Avdiu, Epoka e Re, 24.02.2004. LPRK, kishte angazhuar Rexhep Avdiun q t merret me drgimin e Fadil Vats pr shrim n Zvicr.

28

Pr Afrimin, u vendos q pas sistemimit t t gjitha lidhjeve dhe prfundimit t procesit t ristrukturimit t kaloj jasht vendit.132 Edhe pse ishin br t gjitha

prgatitjet, pr shkak t gjendjes s krijuar, dhe pr shkak se LPRK, vepronte n ilegalitet t thell n Kosov dhe troje shqiptare n ish -Jugosllavi, Mbledhja e Dyt e Prgjithshme e LPRK-s, u vendos q t mbahet n Zvicr, ku aktivisht punonte dega e LPRK-s, jasht vendit. 133 N pjesn e dyt t tetorit t vitit 1989, n Baden dhe Ollten Zvicr, mbahet Mbledhja e Dyt e Prgjithshme e LPRK-s. Kryesia e LPRK-s n Kosov, e cila m hert kishte mbajtur Mbledhje konsultatative, kishte vendosur, q LPRK-n nga brenda ta prfaqsonin: Ahmet Haxhiu- Prishtin, Fadil Vata, Suharek dhe Arif Seferi Kumanov. Mbledhja e Dyt e Prgjithshme e LPRK-s, analizoi punn dyvjeare t saj dhe shtroi detyrat pr dy vjett e ardhshme. N Mbledhje u aprovua raporti i Kshillit t Prgjithshm t LPRK-s si dhe raporti i Kolegjiumit t Redaksis ,, Zri i Kosovs.134 Mbledhja e Dyt e Prgjithshme e LPRK-s, bri ndryshime n Programin dhe statutin e saj, n prputhje me zhvillimet aktuale, aprovoi rezolucionet e Mbledhjes dhe u mori vendime t veanta.135 Pas Mbledhjes s Dyt t Prgjithshme , LPRK, m 27 tetor 1989, kur pushteti jugosllav po prgatitej pr rrzimin dhe gjykimin e udhheqsve shqiptar t Kosovs, prmes t cilve mundohej t dnoj prpjekjet e shqiptarve pr liri e t drejta kombtare, si dhe t rrnoj edhe at pak autonomi q kishte fituar n vitin 1974, prmes nj thirrje drejtuar popullit shqiptar n ish-Jugosllavi, i ftonte ata q prmes grevave, demonstratave dhe bojkotimit, ta demaskoj botrisht karakterin thellsisht antishqiptar t ktij procesi t montuar gjyqsor.136 M 2 nntor 1989, n Prishtin LPRK, kishte organizuar nj demonstrat t fuqishme kundr riokupimit q po i bhej Kosovs.

132 133 134

Ramadan Avdiu, . Epoka e Re, 24.2.2004 Po aty. Raporti i KP t LPRK-s, prej 18 faqesh, lshuar n shqyrtim pr delegatt e MDP-s, n shtator 1989, analizonte me hollsi dhe largpamsi politike, situatn politike ndrkombtre, luftn e popujve pr liri dhe demokraci, situatn politike n Ballkan, Jugosllavi, veqanarisht situatn politike dhe ekonomike n Kosov. 135 N rezolucinet e LPRK-s t leshuar nga Mbledhja e Dyt e Prgjithshme veq tjerash thuhet se ,, Kto dy vitet e fundit lufta e popullit shqiptar n RSFJ pr Republik, shkoi duke u rritur, forcuar dhe zgjeruar. Lufta jon do t ngadhnjej vetm me zgjerimin e forcimin e frontit t t gjith popullit pr Republik , Komunikat e LPRK-s, tetor 1989 Rezolucionet e Mbledhjes s Dyt t Prgjithshme t LPRK-s. 136 Trakt i LPRK-s, lshuar m 27 tetor 1989, I cili u shprnda n Kosov dhe viset shqiptare, ndrsa jasht vendit filloi t shprndahet m 29 nntor 1989. E njejta thirrje, iu bhej popujve t ish Jugosllavis, q t dalin n mbrojte t t drejtave t shqiptarve t Kosovs, e cila u lshua m 07.11. 1989, n gjuhn serbokroate.

29

N kto protesta gjithpopullore ishte dalluar, Afrim Zhitia, i cili n kt koh ishte udhheqs i LPRK-s. Po kt dit, pasi protesta kishte prfunduar, Afrimi do t gjendet i rrethuar bashk me Fahri Fazliun n banesn e Fahriut n Breg t Diellit, dhe pas nj lufte t pabarabart pr disa or ata bien heroikisht. Edhe n qytete tjera t Kosovs ku kishte pasur demonstrata, armiku plagosi dhjetra demonstrues, ndrsa arrestoi qindra t tjer.137. Me rnien e Afrimit dhe Fahriut, emigrimi i Fadil Vats138 dhe Bardhyl Mahmutit, si dhe i disa veprimtarve t tjer fillimisht u rrezikua edhe aktiviteti ilegal politik i LPRK-s, por ajo nuk u hamend pr asnj ast.139 N gjysmn e Nntorit 1989, u mblodh Komiteti Drejtues i LPRK-s, dhe u vendos q LPRK t vazhdoj me protesta dhe njkohsisht gjetjen e lidhjeve q kishin mbetur t shkputura. N Janar 1990, LPRK, ka lshuar dhe shprndar nj Thirrje, prmes s cils krkonte q ,, t vazhdohet rezistenca kundr pushtuesve, q t afrohet populli mes vete dhe t dshmoj unitet t fort n luft pr lirim, dhe ndr t tjera krkohej edhe t tejkalohen hasmrit n mes t familjeve shqiptare.
140

N kt koh, LPRK, mori vendim q deri n Konferencn zgjedhore,

LPRK, t drejtohet sipas planifikimeve t parapara m hert, duke vazhduar me organizim e protestave popullore deri n fund t shkurtit 1990. 141 LPRK kishte formuar sekretariatin e saj, i cili kishte rol udhheqs t organizats, n prbrje: Ramandan Avdiu, Behajdin Allaqi, Halil Selimi dhe Ismet Sylejmani. Ata vazhduan veprimtarin e LPRK-s dhe rrugn e lirimit e t propagandimit t programit politik.142 Natyrisht, ata bashkpunonin me veterant e Lvizjes Popullore t Kosovs, Ahmet Haxhiun - Bacn,143 ndrsa n Kumanov dhe trojet shqiptare n Maqedoni, lidhjet i mbanin me ardhetarin dhe veprimtarin, Arif Seferi, i cili si antar i LPRK-s, bnte prpjekje q, krkesa pr Republikn e Kosovs, duke u prfshir edhe viset shqiptare n Serbi, Maqedoni dhe Mal t Zi t bhej realitet.144

Komunikat e KP t LPRK-s, 3 nntor 1989, Zri i Kosovs, botim i veant, nntor 1989, fq.1. Pas prfundimit t Mbledhjes s Dyt t Prgjithshme t LPRK-s, njri nga udhheqsit e saj dhe delegat n MDP, Fadil Vata, pr shkak t torturave n burgjet Jugosllave ishte shtrir n spitalin e Bazelit n Zvicr. Veprimtart e LPRK-s, d.j.v, kishin br shum prpjekje, pr shrimin e tij, por smundja e kishte rnduar aq shum dhe m 24 prill 1990, Fadil Vata vdes n spital. 139 Emrush Xhemajli, LPK, 20 vjet veprimtari10. 140 Thirrje e LPRK-s, janar 1990, Prishtin 141 Ramadan Avdiu, 24.2.2004, Epoka e re. 142 Ramadan Avdiu, 01.2.2009 143 Po aty. 144 Avni Dehari, Destan Hajdini, Arif Seferi n shrbim t popullit, monografi, Zvicr, 1993.
138

137

30

KAPITULLI I DYT

1. Veprimtaria e LPRK-s 1990 - 1993

Viti 1989, q e majta n gjith botn e kishte planifikuar pr t festuar 200 vjetorin e revolucionit Francez, q thuhej se ishte periudha e fillimit t politiks radikale, u kthye n dika tjetr, n nj vit revolucionesh dhe n fakt kundr sundimit t marksizm - leninizmit. M 4 nntor n Berlinin lindor marshuan mbi 1 milion vet. Pes dit m von muri i Berlinit q ndante Gjermant ra. M 24 nntor pas demonstratave n Prag udhheqja komuniste dha dorheqje, dhe m pas Vacllav Haveli u zgjodh President.145 Mbas nj takimi t nivelit t lart n bordin e nj anije n Malt, m 3 dhjetor 1989, zdhnsi sovjetik Genadi Gerasimov tha ,, Lufta e ftoft mbaroi sot n ora 12.45 minuta.146 Kjo klim e ndryshimeve dhe pluralizmit demokratik n Evropn lindore kishte filluar t ndjehet edhe n Kosov. Ndryshimet politike n Jugosllavi, ndryshe nga vendet e tjera t Evrops Juglindore, kishin ndodhur shum m par se n vitin 1989. Protestat n rajonin e Kosovs vazhduan, ndrsa tensionet n mes t Serbis dhe Republikave tjera u bn intenzive. Sllovenia dhe Kroacia prgatiteshin t dilnin nga Federata147. N fakt, shqiptart qysh n vitin 1981, kishin filluar t part shkatrrimin e Jugosllavis me protestat e tyre t njohura, por tani ishte nj situat krejt tjetr dhe ata m leht kuptoheshin nga popujt e Republikave t tjera n Jugosllavi. Edhe n trojet tjera shqiptare n ish-Jugosllavi u formuan parti politike me orientim demokratik. LDK, partia m e madhe legale e Shqiptarve n Jugosllavi u formua m 23 dhjetor 1989 dhe shumica e shqiptarve t Kosovs u antarsua n LDK, t ciln e udhhiqte dr.Ibrahim Rugova. Pas formimit t Lidhjes Demokratike t Kosovs -LDK, u formuan edhe Partia Fshatare e Kosovs -PFK, Partia Shqiptare Demokristiane e Kosovs - PSHDK, Partia Social Demokrate e Kosovs - PSDK etj. LPRK ka prkrahur dhe mbshtetur krijimin e partive politike, me bindjen se me formimin dhe shtrirjen e tyre do t prshpejtohet shpartallimi i LKJ-s dhe mekanizmave t tjera t saj.
145 146

Poll Xhonson, Koht Moderne, Bota nga 1920 1990, Apollonia, 2000, Tiran, fq. 324. Po aty, fq.332. 147 Uolltr Llakr, Europa n Kohn ton, 1945 1992, Dituria, 2003, Tiran, fq.453.

31

Por, e keqja ktu qndron se strukturat e LKJ-s, ashtu si ishin, vetm barteshin kryesisht n LDK, kurse strukturat e LSPP-s, n Partin Fshatare dhe ato pastaj vazhdonin punn e tyre brendaprbrenda LDK-s. Partit q ishin krijuar n vitin 90 praktikisht nuk kan br asgj, prve se kan ndikuar q Lidhja e Komunistve t Jugosllavis t zhduket si nocion por jo edhe si struktur.148 LPRK, e dmtuar shum nga burgosjet dhe rnia e dy udhheqsve t saj Afrim Zhitia dhe Fahri Fazliu, si dhe vdekja e udhheqsit tjetr, Fadil Vata, u ndodh para situatave sfiduese. Ajo ishte bartse e aktivitetit ilegal n Kosov dhe viseve shqiptare n Jugosllavi, prandaj duhej angazhim dhe vizion i shumanshm pr t qen n ball t krkesave t kohs. Njkohsisht LPRK-s i duhej edhe ndryshimi i kursit ideologjik, sepse tani kur errat e sistemit demokratik kishin filluar t ndjeheshin edhe n trojet shqiptare, sidomos kur n Shqipri po ndodhte shkatrrimi dhe rnia e kultit t Enver Hoxhs, LPRK duhej t mendonte t prshtatej konform rrethanave t krijuara. M 24 dhjetor 1989 dhe 31 janar 1990 LPRK organizoi, demonstrata t fuqishme n mbar Kosovn, ndrsa m 11 shkurt 1990, pas 27 vjet burg t rnd lirohet nga burgu simboli i rezistencs Kombtare t Shqiptarve, Adem Demai. Dalja n liri e simbolit t rezistencs kombtare sikur e ngjalli pak veprimtarin ilegale dhe shqiptart e Kosovs. Ata kishin shpres se Adem Demai do t udhhiqte rezistencn aktive n Kosov dhe se krkesat e shqiptarve pr Republik do t realizohen m leht.149 Pas rrnimit t autonomis dhe vendosjes s pluralizmit nn okupim, vija vazhduese e ngjarjeve t vitit 1981( tash t njohur si ish t burgosur politik) nuk krijoi parti t vetn legale, por u inkuadruan n partit ekzisuese dhe sidomos n LDK q vlersohej pr momentin si nj levizje legale kombtare. Levizja ilegale (LPRK) vazhdoi veprimin n ilegalitet duke e vlersuar situatn si t pa prshtatshme pr legalizim, sepse Kosova me Serbin do t ndahej vetm me luft dhe asaj i duhet nj struktur ilegale pr ditt e vshtira.150 Gjat muajve Janar, shkurt dhe mars 1990, gjendja politike n Kosov ishte shum e tensionuar, ndrsa tendenca e pushtuesit serb pr t shkatrruar do gj shqiptare ishte n kulmin e saj.

148 149

Ramadan Avdiu, Epoka e Re, 24.2.2008 Zri i Kosovs, mars 1990 150 Ibrahim Shala Prishtin, 22.11. 2001, Botuar n vazhdime, Epoka e re 11-16 mars 2002, Prishtin

32

Kjo gjendje ishte e padurueshme pr popullin shqiptar t Kosovs, prandaj edhe nj her, populli i Kosovs doli n rrug pr t protestuar. 151N kto demonstrata, t cilat i organizonte LPRK-ja, ran heroikisht 28 protestues ndrsa u plagosn 119 t tjer.152 LPRK, prmes nj Komunikate t shprndar m 6 janar 1990, e cila iu drgohej Kongresit t 14 t t LKJ-s, u bnte thirrje popullit shqiptar pr vazhdimin e lufts deri n realizimin e krkesave t drejtave t popullit shqiptar, q familjet e armiqsuar t pajtohen, ndrsa t demaskohen dhe denohen spiunt dhe tradhtart.153 Nga data 24 janar 1990 e deri m 20 shkurt 1990, LPRK, organizoi demonstrata masive n shum qytete t Kosovs. Demonstrata m e prgjakshme u mbajt n Gllogovc, t ciln e organizuan veprimtart e LPRK-s, Ramiz Lladrovci, Xhev Krasniqi, Shemsije Istogu Lladrovci. N kt protest Xhev Krasniqi Lladrovci, mbajti nj fjalim.154 Protesta t ngjajshme, m 17 shkurt 1990, LPRK, organizoi edhe n shtetet e Evrops Perndimore, si n Zurich, Berlin, Osllo, Goteborg etj, n shenj prkrahje t demonstratave n Kosov.155 Pr shkak t gjendjes s krijuar, m 21 shkurt 1990, Sekretari Krahinor i Punve t Brendshme t Kosovs, Jusuf Karakushi, dha urdhr pr or policore n tr Kosovn, e cila fillonte nga ora 21.oo, dhe zgjaste deri n orn 04.oo t mngjesit.156 Pr Lvizjen ilegale n Kosov, veanarisht pr LPRK-n, viti 1990 ka qen viti i sfids s madhe. Krijimi i partive politike legale, ndikoi q edhe disa veprimtar t LPRK-s t kishin krkesa q LPRK t legalizonte veprimtarin e saj, ndrsa n ann tjetr, kishte krkesa pr t kaluar n faz t re t rezistencs s armatosur. Kryesia e LPRK-s, sipas analizave q kishte br, konsideronte se sht e domosdoshme t ruhet struktura e organizimit ilegal, sepse po t legalizohej veprimtaria e LPRK-s, pos rrezikimit t disa veprimtarve (meq LPRK kishte kryer edhe aksione diversive), nuk do t mund t bnte asgj m shum se ndonj parti q krijohej dhe ishin mundsit e kufizuara t veprimit.157

151
152

Rilindja, 24 dhjetor 1989, 31 janar 1990, 11 shkurt 1990. Zri i Kosovs, mars 1990 153 Komunikat e LPRK-s, janar 1990, Prishtin 154 Bedri Islami, vepra e cituar, fq. 223. 155 Arkivi i LPK-s, Dega Jasht Vendit 156 Revista, Ekskluzive, 2000, fq. 39. 157 R.amadan Avdiu, Epoka e Re, 24.2.2008

33

Pikrisht n kt koh, LPRK filloi t prgatitej pr aksione t armatosura n konspiracion tepr t thell. Vetm disa njerz t zgjedhur t cilt ishin piketuar nga sektori ushtarak i organizats kishin njohuri pr kto prgatitje. Kjo paraqiste nj faz t vshtir pr LPRK-n, pr shkak t aktivitetit t shtuar, lvizjeve dhe kontakteve t shumta, me antar t LPRK-s npr qytete t Kosovs, sespse ishte rreziku i dekonsiprimit dhe arrestimit t tyre.158 Gjat vitit 1990, veprimtaria e LPRK-s, sht zhvilluar edhe npr tubime t hapura me qytetar dhe n Aksionin pr Pajtimin e Gjaqeve. Veprimtart e LPRK-s kan qen forca motorike edhe e ktij aksioni, ndrkaq n strukturn udhheqse t organizats jan kooptuar Halil Selimi nga Presheva dhe Mentor Kai nga Gjakova. Gjat ksaj kohe, veprimtar t LPRK-s, kan shprndar trakte dhe buletinin e Zrit t Kosovs - Rruga e Liris.
159

Pas Komunikatave t

LPRK-s, t lshuar m 29 janar, 3 shkurt dhe 20 mars 1990160, prmes s cilave LPRKu bnte thirrje familjeve t armiqsuara q t ofrojn dorn e pajtimit, n fillim t shkurtit, nj grup i t rinjve nga Peja, disa nga t cilt kan qen antar dhe

simpatizant aktiv t LPRK, e kan filluar aksionin, duke ndrhyr pr pajtim s pari n Lumbardh pastaj edhe n disa raste n Rrafsh t Dukagjinit. Ideja pr pajtimin e gjaqeve ka lindur nga nj grup i studentve t burgosur n proceset e njohura politike pas demonstratave t vitit 1981, pas lirimit nga burgu t nj pjese t tyre, nj grup studentsh dhe studenteve nga Peja. Meq ata ishin t rinj, krkuan ndihm nga personalitete me ndikim. Kshtu iniciativa e tyre u shtri, kuptohet n radh t par prmes tyre, n tr Kosovn, dhe aksioni mori prmasat e nj lvizjeje gjithpopullore.161 Nismtart e par t pajtimit t gjaqeve kan qen veprimtart e LPRK-s: Adem Grabovci, Hava Shala, Ibrahim Dreshaj, Lulzim Etemaj, Myrvete Dreshaj, etj,162 t cilt kan filluar aksionin e pajtimit t gjaqeve n Kosov. Ides pr pajtimin e gjaqeve ndihm t madhe u kishte dhn edhe falja e nj gjaku n mes t dy minatorve t futur n horizontet e Treps, t cilt m hert kan pasur raporte hasmrie.

158 ,, Njri nga udhheqsit e LPRK-s, Behajdin Hallaqi n mas t madhe ishte dekonspiruar, kshtu q edhe ai krkoi t lirohet nga Komiteti Drejtues dhe t mbetet i prqndruar m shum n Prizren dhe t kufizohet n lvizje, ngase kishte dyshime se sht shum i prcjellur. R.amadan Avdiu, Epoka e Re, 24.2.2008 159 Po aty 160 Komunikatat e LPRK-s, drejtuar popullit shqiptar n Jugosllavi, t lshuar m 29 janar, 3 shkurt dhe 20 mars 1990. Arkivi i LPRK-s, Prishtin. 161 Anton etta, Intervist, gazeta Fjala, nr. 20 shtator 1990, fq.27 162 Po aty

34

Kjo pajtes, u b publike dhe pati shum jehon pozitive tek t gjith qytetart e Kosovs.163 T trimruar nga ky rezultat, veprimtart e LPRK-s, kishin biseduar edhe me shum intelektual dhe patriot pr t vazhduar me pajtimin e ngatrresave dhe gjaqeve edhe n pjest tjera t Kosovs. Atyre fillimisht u kishin bashkangjitur edhe veprimtar tjer t LPRK-s, si: Nurije Zekaj, Flamur Gashi, Ram Buja, Akile Dedinca, Naser Veliu, Ibish Neziri, Jashar Salihu, Bajram Kurti, Serbeze Vokshi,164 ndrsa m von kan krkuar nga disa personalitete q njiheshin kryesisht n nivelet akademike q t kyqen n aksion dhe t paktn t jen t pranishm n ceremonit e faljes s gjakut, apo n momentin e shtrirjes s dors s pajtimit. Kshillat e Pajtimit, q jan krijuar m pastaj npr mjedise t ndryshme n Kosov, kan qen t dominuara nga antart e LPRK. Kto kshilla e kan prgatitur terrenin, i kan zhvilluar t gjitha negociatat pr falje dhe n fund, kur organizohej ballafaqimi i familjeve t hasmuara pr t shtrir dorn e pajtimit, n ato ceremoni kan marr pjes edhe personalitete t jets kulturore e shkencore t Kosovs. Gjat muajve mars, prill, maj t vitit 1990 n Kosov, kta veprimtar, shumica nga ta t burgosur politik, n Prishtin u takuan me, profesor Zekirija Cann, i cili e ka marr prsipr t bisedoj edhe me plakun e urt e t menur t Kosovs, Anton etta, t cilt e prkrahn kt lvizje pr pajtim.165 Lvizja pr pajtim ishte prkrahur edhe nga shum intelektualve patriot dhe t t burgosurve politik q sapo kishin dal prej burgjeve dhe kazamateve serbe. Aksioni pr pajtimin e gjaqeve, bri jehon t madhe n tr Kosovn dhe viset shqiptare, si nj e keqe, e cila duhej larguar njher e prgjithmon166. Veprimtart e LPRK-s, ndihmuan shum n organizimin e tubimeve pr pajtimin e gjaqeve npr fshatra dhe qytete t ndryshme t Kosovs. Njri ndr ta ishte tubimi kryesor pr pajtimin e gjaqeve n Kosov te ,,Verrat e Lluks" i mbajtur n Komunn e Deanit, i cili u organizua dhe u udhhoq nga veprimtart e LPRK-s167

163 164

Po aty. Po aty. 165 Ibrahim Dreshaj, intervist n gazetn ,, Zri i Kosovsnr.1, 9 janar 1991. 166 Adem Grabovci, njri nga udhheqsit e LPRK-s dhe t aksionit pr pajtimin e gjaqeve, deklarat e dhn m 20. Janar 2009, Prishtin. 167 Kt tubim, t pajtimit t gjaqeve ku morn pjes qindra e mijra shqiptar, e udhhoqi Jashar Salihu, veprimtar i LPRK-s, i cili m von (n vitet 1993 -1999), ishte Kryetar i Fondit t UK-s ,, Vendlindja thrret, propagandues n shtetet e Perndimit i UK-s, ndrsa gjat bisedimeve pr Kosovn n Rambuje, antar i Grupit diplomatik t Drejtoris Politike t UK-s( M. Z)

35

N prkrahje t shtjes s pa zgjidhur t shqiptarve n Jugosllavi, dhe demonstratave q po ndodhnin n Kosov, LPRK, D.J.V,168 nga data 19 maj e deri m 02 qershor 1990, organizoi demonstrat dyjavore para selis s OKB-s n Gjenev. Nga kjo demonstrat, ku morn pjes mbi njqind mij mrgimtar, nj peticion me 23.800 nnshkrime pr njohjen e t drejtave t shqiptarve t ish-Jugosllavis iu drgua Sekretarit t OKB-s, z. Peres De Kuelar, Kshillit t Sigurimit t OKB-s, Asambles s prgjithshme t OKB-s etj.
169

N peticion, drguar qendrave botrore t vendosjes,

krkohej q t caktohet nj komision i hetimit i OKB-s, q t shkoj n Kosov dhe t konstatoj gjendjen n vend, t mirren sanksione ekonomike kundr republikave Jugosllave (Serbis, Maqedonis dhe Malit t Zi), si dhe Qeveris Federative t Jugosllavis ti ndrpriten t gjitha benificionet si antare e OKB-s. Poashtu njoftoheshin qendrat e vendosjes pr terrorin, vrasjet, shprnguljet e shqiptarve dhe burgosjet q ka br e po bn Jugosllavia nga viti 1945 e deri n vitin 1990.170 Ksaj Proteste dy javore, pos mediave shqiptare, nj publicitet t madh i dha edhe shtypi Zvicran.171. Gjat muajve prill - maj 1990, LPRK organizoi nnshkrimin e peticionit drejtuar Kuvendit t Kosovs me krkesn q ai t shpall Republikn e Kosovs, i cili me gjith presionin dhe dhunn q ushtronte pushteti Jugosllav, n Kosov, nuk i pranoi masat e dhunshme t Serbis. Kshtu filloi diferencimi dhe diskriminimi edhe i deputetve shqiptar t Kuvendit t athershm t Kosovs q udhhiqej nga Iljaz Ramajli, dhe Qeveris s athershme t Kosovs, edhe ashtu pa kompentenca. Krkes e Populli shqiptar t Kosovs n vitin 1990, ishte q, Kosova patjetr duhet t jet Republik n Kuadr t Federats Jugosllave, por n qoftse kjo federat shkatrrohet, ather Kosova doemos duhet t jet shtet i pavarur..172

168

LPRK, d.j.v., deri n vitin 1991 ishte organizata m e shtrir dhe m me ndikim tek mrgimtart shqiptar n shtetet e Evrops Perndimore, veanarisht n Zvicr, ku nga dhuna dhe terrori serb, ishin strehuar nj numr i madh i veprimtarve t saj. 169 Komunikat e LPRK-s, d.j.v, qershor 1990, Peticion drguar OKB-s , 19 maj 2 qershor 1990, Zvicr 170 Peticion drguar OKB-s , 19 maj 2 qershor 1990, Zvicr ( sbashku me tekstin e Peticionit, delegacioni I LPRK-s, OKB-s ia dorzoi edhe listn me 164 shqiptar t vrarve nga viti 1981, listn me 202 t plagosurve gjat vitit 1990, listn me 1660 t borgosur dhe dosjen me qindra procese t montuar politike etj. 171 Gazeta ,, Le Courrier e dats 19.6.1990, ,, 24 Heurs, e dats 21 maj 1990, ,,Tribun de Genev etj. 172 Aktivisti m i dalluar i LPRK-s n mbledhjen e nnshkrimeve drejtuar Parlamentit t Kosovs ishte Xhemajl Fetahaj, i cili m von, gjat lufts s vitit 1998 -1999, n Kosov, ishte ushtar i UK-s dhe ra heroikisht n prag t prfundimit t lufts, tani dshmor i kombit( M..Z).

36

Atbot, LDK-ja me nj dekalarat t botuar n gazetn Rilindja173, iu bnte apel qytetarve q t mos nnshkruajn peticionin q e ofrojn njerzit anonim.174 Si rezultat i presionit t madh q iu b Kuvendit t Kosovs nga protestat dhe tubimet e tjera, e sidomos si rezultat i peticionit me qindramijra nnshkrime, t cilat ishin grumbulluar nga LPRK, an e knd Kosovs, i cili iu dorzua Kuvendit. Duke mos pasur rrug tjetr dhe duke e par vullnetin e popullit, kta deputet kryen nj akt atdhetar pasi q m 2 korrik 1990 u mblodhn para Kuvendit Krahinor dhe shpalln Deklaratn Kushtetuese t Kosovs, e njohur si ,,Deklarata e 2 korrikut.175 Shteti i Srbis dhe njsitet e saj t policis ksaj deklarate iu prgjigjn me dhun. Poashtu me dhun u mbyll m 04 korrik 1990, edhe e vetmja dritare informative e shqiptarve t Kosovs, TVP-ja dhe gazeta ,, Rilindja". LDK-ja, dhunn serbe e jugosllave mundohej ta sfidonte prmes politiks paqsore pasive, si dhe n informimin e opinionin ndrkombtar me gjendjen n Kosov, ndrsa partit tjera t sapo formuar, ende nuk kishin ndrtuar nj koncept se si duhet t reagonin n situatn e krijuar.I vetmi subjekt politik, kuptohet ilegal n Kosov, e cila prmes forms aktive, protestave, por her her edhe luftimeve sporadike, ishte Lvizja Popullore Pr Republikn e Kosovs LPRK, e cila doli me parulln: ,, Pa liri nuk ka demokraci". 176 Pas shpalljes s Deklarats Kushtetuese nga ana e deputetve t Kuvendit t Kosovs m 2 korrik 1990, n t ciln Kosova ishte subjekt i barabart me republikat tjera n Jugosllavi177, Veprimtart e LPRK-s, n Kosov u hodhn n aksione n t gjitha qytetet e Kosovs pr t propaganduar dhe pr ti sqaruar popullit se pa u liruar nga pushtuesi serb, nuk ka liri dhe demokraci. N thirrjen e lshuar n gusht 1990, LPRK thrret popullin q ,, T organizoj roje n qytete e fshatra t Kosovs, si preventiv ndaj sulmeve t befasishme dhe n rast rreziku t vetmbrohet, ndrsa rinis, u bnte thirrje q t mos i prgjithgjet thirrjes pr shrbim n ushtrin q na vret dhe na mban n qizmen e robris.

173 174

Rilindja. 24 qershor 1990. Ramadan Avdiu, Epoka e Re, 24.2.2004 175 Rilindja, 03 korrik 1990, 1-2. 176 Emrush Xhemajli, vepra e cituar. 177 Rilindja, 03 korrik 1990, fq.1.2

37

M posht LPRK

theksonte s nuk sht pr luft t armatosur, por

nse

pushtuesi luftn na e bn fakt, LPRK, bnte thirrje q ,, pa luhatje dhuns shoviniste ti prgjigjet me dhun revolucionare. 178 Pra LPRK, me koh i kishte br t qart popullit se Kosova nuk mund t lirohet me fjal dhe konferenca shtypi, por vetm prmes rezistencs aktive dhe lufts s armatosur. LPRK, kishte besim se populli shqiptar do t jet n gjendje Kushtetutn dhe Republikn e vet ta mbroj edhe m me shum gjak se sa ishte derdhur deri tani.179Nj prpjekje e madhe e politiks Kosovare, pr zgjidhjen e shtjes s Kosovs me mjete paqsore ishte edhe shpallja e Kosovn Republik, m 7 shtator 1990, n Kaanik. Ky akt, me t cilin jo vetm politikisht, por edhe juridikisht njeh t drejtn e statusit t kombit n kuadr t Republiks s Kosovs, shkaktoi reagime t ashpra ndaj ksaj krkese t drejt t popullit shqiptar.180 Deputett q shpalln Kosovn Republik, t gjendur para nj presioni t madh t ndjekjes dhe burgosjes nga pushtuesi serb, u detyruan t ikin n Maqedoni, Slloveni, Shqipri dhe shtete t Perndimit.181 Pas largimit t tyre nga Kosova, deputett e Parlamentit t Kosovs, iu drejtuan me nj Apel, qendrave Evropiane t vendosjes, prmes t cilit njoftonin se ,,pr shkak t ndekjeve dhe reprezaljeve t vazhdueshme t pushtetit serb, kundr popullit shqiptar, por edhe kundr deputetve t Kosovs t cilt e kan shprehur vullnetin e popullit i cili i ka zgjedhur.182 Deri me shpalljen e Republiks s Kosovs, LPRK sht quajtur, Lvizja Popullore pr Republikn e Kosovs, ndrsa duke e pasur parasysh se Republika e Kosovs dhe Kushtetuta e saj sht shpallur, LPRK mendon se programi i sja u realizua pjesrisht, tani LPRK do t angazhohet q Republika e Kosovs t bhet realitet. U vendos q, emrtimit t Lvizjes Popullore pr Republikn e Kosovs, ti hiqet parafjala PR dhe n vend t saj vendoset nyja E, dhe tani e tutje do t jet LVIZJA POPULLORE E REPUBLIKS S KOSOVS183

Komunikat e LPRK-s, gusht 1990, Prishtin Zri i Kosovs, nr. 11, 29 shtator 1990, fq. 1 3. Zri i Kosovs, nr. 11, 29 shtator 1990, fq. 2. 181 Revista , Ekskluzive, 2000, fq. 45,46. 182 Apel i Delegatve t Kuvendit t Kosovs, m 16.09.1990, nga Lublana, iu drguar : Federats s Helsinkit pr t drejtat e njeriut, Federats ndrkombtare pr t drejtat e njeriut, Organizats ndrkombtare t Kombeve t bashkuara, Amnesty Intrenational, Parlamentit Evropian, Bashkesis Evropiane dhe Parlamenteve dhe Qeverive t t gjitha shteteve antare t KEBS-it., Zri i Kosovs, nr. 11. 29 shtator 1990. 183 Konkluzionet e KP t LPRK-s, 22 dhjetor 1990, Zri i Kosovs, 9 janar 1991, fq.1.
179 180

178

38

Pos ktij ndrrimi gjat viteve 1990 dhe 1991, LPRK bnte prpjekje edhe pr ndrrimin e kursit politik t saj, sepse n Evropn Juglindore kishte filluar t bie sistemi Komunist dhe Marksizm Leninizmi, si koncepti politik i OMLK-s, pararojs s LPRKs n Kosov, konsiderohej i dshtuar. Deri n formimin e LDK-s m 1990, LPRK ishte forca m e madhe politike ilegale e shqiptarve n Jugosllavi.184Pas ndryshimit t rrethanave politike n t cilat vepron, LPRK tani e tutje do t veproj si organizat e pavarur politike e masave.185 Pr kt arsye m 04 shkurt 1991 n shtpin e Bajram Prapashtics n Prapashtic, Prishtin, u mbajt Konferenca e dyt e LPRK-s - OMLK-s.186 Kjo ka qen Konferenc e jashtzakonshme, pas gjendjes s krijuar, kur n udhheqjen e Organizats ishin krijuar tri vende vakante. N kt Konferenc u zgjodh Komiteti Drejtues prej pes vetve: Xhavit Haziri, Ramadan Avdiu, Halil Selimi, Ismet Sylejmani dhe Halit Krasniqi.187 N mbledhje merrnin pjes edhe Behajdin Allaqi, Ilaz Kadolli, Azem Syla, Raif Qela,188 Hydajete Krasniqi, Irfan Musmurati dhe Zyrafete Muriqi.189Poashtu u morr vendim, q t vazhdohet veprimtaria n form ilegale dhe aty ku ka mundsi t kombinohet me praktikat legale t veprimit.190 sht aprovuar platforma e puns, si dhe sht marr vendim q t vazhdohet veprimtaria n formn klandestine, aty ku ka mundsi t kombinohet me praktikat legale t veprimit. sht vendosur q menjher komiteti t filloj punn e prgatitjes s Mbledhjes s Prgjithshme t LPRK-s dhe Kshilli Drejtues i LPRK-s t formohet brenda vendit. Deri n Mbledhjen e Prapashtics, Kshillat e Rretheve t LPRK-s vepronin brenda vendit, ndrsa q Kryesia e LPRK-s n kt koh ishte jasht vendit. N kt mbledhje u vendos q t formohet krahu ushtarak i LPK-s n prbrje: Azem Syla dhe Ahmet Haxhiu191, si dhe u vendos q tani e tutje Kryesia e LPRK-s t bartet brenda vendit.192

184 185 186

Revista Sudost Europa nr.10/11 Munchen, 1998. Po aty . Ramandan Avdiu, intervist, 02 gusht 2008, Prishtin 187 Po aty. 188 Intervist e Ilaz Kadollit, 12.09.2008, Prishtin 189 Ramadan Avdiu, 01.2.2009. 190 Mr. Skendr Zhitia, UK, ZOLL, prishtin 2008, fq. 49. 191 Deklarat e Shaban Mujs, 07 mars 2009 192 Ramadan Avdiu, 01.2.2009.

39

N ann tjetr, gjat viteve 1990 -1991, Kryesia e LPRK-s, D.J.V, e pa knaqur me politikn paqsore q po udhhiqej n Kosov, filloi t marr masa pr prgatitjen e shqiptarve pr situata m t vshtira. LPRK-ja, nga antarsia e saj ndau buxhet pr strvitjen e lufttarve t ardhshm pr luft t armatosur. Lufttart strviteshin n grupe t vogla n Shqipri. Po pr kt qllim nj delegacion i LPRK-s i prbr nga Ahmet Haxhiu, Ramadan Avdiu, Hydajete Krasniqi, Xhavit Haziri, Xhavit Haliti, n vitin 1991 u takua m Presidentin e Shqipris, z. Ramiz Alia.193N kuadr t puns prgatitore pr organizimin e lufts s armatosur, n shtator t vitit 1991, n Prishtin mbahet nj konsult e LPRK-s. N kt takim konsultativ ishin prezent: Xhavit Haziri, Ahmet Haxhiu, Adem Demai, Emrush Xhemajli, Ramadan Avdiu, Hydajet Hyseni, Mehmet Hajrizi, Ibish Neziri etj. Adem Demai me kt rast bri nj diskutim t gjat se si e mendon ai veprimin e LPRK-s n vitet n vijim194 Edhe prkundr luhatjes s nj pjese t popullit t Kosovs dhe partive legale t sapo formuar, LPRK-ja nuk pranoi t rrmbehet nga ,, demokratizimi" i RFJ-s dhe i Serbis. Ajo vazhdoi dhe thelloi luftn n kushtet e ilegalitetit. N kt koh u bn prpjekje brenda dhe jasht vendit pr t formuar ushtrin e Kosovs. LPRK, drgoi grupe t vogla, pr tu ushtruar n Shqipri, megjithse, kjo iniciativ e LPRK-s, por edhe e Qeveris Bukoshi, u hetuan nga pushteti serb dhe si pasoj, alternativa shqiptare e Kosovs shpejt hoqi dor nga organizimi i Ushtris s Kosovs.195 Nga viti 1991 -1993, sektorin ushtarak t LPRK-s pr Kosov e udhhiqte Xhavit Haziri, ndrsa jasht vendit, Xhavit Haliti.196 N kt koh n Kroaci, Fehmi Lladrovci, veprimtar i hershm i LPRK-s, n bashkpunim me eprort ushtarak, si Tom Berisha etj, i mbshtetur politikisht dhe financiarisht edhe nga LPRK-ja, formuan njsitin ushtarak n Gospiq, t cilin e prbnin ushtar t rinj shqiptar q kishin dezertuar nga ushtria kriminele e Srbis. Ky njsit ishte krijuar nn organizimin e LPRK-s, d.j.v. LPRK, mendonte se meq filloi lufta n Kroaci, t gjith ushtart dhe ushtarakt shqiptar duhet t dezertojn nga ushtria Jugosllave dhe t grumbullohen n Zagreb, me qllim t formimit t brthams s ushtris s Kosovs.197
193 194

Po aty Po aty 195 Ramadan Avdiu, 15 janar 2009, Prishtin 196 Po aty. 197 Po aty,

40

Gjithashtu, n vitin 1991, veprimtart e LPRK-s shfyrtzuan iniciativat dhe organizimet q bheshin pr strvitje ushtarake n Shqipri 198dhe her pas here drgonte grupe t vogla t cilat strviteshin nga oficer t lart t Shqipris n ilegalitet t thell.199 Kt mundsi e ka shfrytzuar edhe Adem Jashari, me grupin e tij nga Drenica, i cili kishte shkuar n Zvicr pr t biseduar me zyrtar t Qeveris n ekzil. Pas kthimit nga Zvicra Adem Jashari me nj grup prej 54 vetsh, m 3 nntor 1991 nga Aeroporti i Shkupit, shkon n Zvicr, ndrsa nga Zvicra me autobus prmes Italis kishin arritur n Durrs.200 Iniciativn pr strvitjen e t rinjve Kosovar n Shqipri e kishin marr drejtues t lart t shtetit Shqiptar t cilt ishin vn n dijeni t nj plani serb pr spastrimin etnik t Kosovs. Lejen pr strvitje t ktij grupi, t cilt m von do ta prbnin brthamn e ushtris s Kosovs, e kishte dhn Kryetari i athershm i Shqipris, Ramiz Alia, dhe Ministri i athershm i Mbrojtjes s Shqipris, Perikli Teta. Strvitja u b n repartin 8770, n Surrel. N kt grup kan qen edhe Adem Jashari, Zahir Pajaziti, Sali eku e shum t tjer.201 M 2 nntor 1991, Fehmi Lladrovci, si drejtues politik i Njsis vullnetare Shqiptare n Kroaci, i drgon nj letr LPRK-s, prmes s cils i krkon ndihm financiare dhe prkrahje politike. Po kt dit, kur edhe u b krkesa nga Fehmi

Lladrovci, me nj urdhr t veant, kryesia e KP t LPRK-s, i dorzoi atij 10.000 frs, t cilat iu dhan vullnetarve. Mjetet i dorzoi Gafurr Elshani, arkatar i LPRK-s.202 Ktij njsiti iu bn sabotime t shumta nga Qeveria Bukoshi, nga Qeveria Kroate, por edhe nga institucionet tjera legale n Prishtin. Duke e par pamundsin pr t vazhduar m tutje, njsiti u detyrua t shpartallohej. Kjo ishte nj goditje e madhe pr vizionin e Fehmi dhe Xhev Lladrovcit por, Fehmi Lladrovci, nuk hoqi dor nga angazhimi pr t par Kosovn me ushtri lirimtare. Armatimin q kishte ky njsit, m von u drgua n Kosov t ciln e prdorn njsitet e UK-s.203

198 199

Emrush Xhemajli, deklarata, 30 janar 2009. Ramadan Avdiu, deklarat, janar 2009 200 Murat Jashari, intervist, Jashart, Historia e rrfyer nga Rifat, Besarta, Bashkim, Murat dhe Lulzim Jashari, Bardh Hamzaj Faik Hoti, Zri, Prishtin, 2003, fq. 39 -41. 201 Rilindja 13 prill 2001, Intervistw e z. Perikli Teta, ish Ministr i Mbrojtjes t Republiks s Shqipris, f.10. 202 Po aty, 203 Bedri Islami, Prjetsia e dyfisht, Tiran, 2008, fq. 243 260.

41

Pr t shikuar mundsin e angazhimit pr organizimin e njsiteve t armatosura, veprimtar t LPRK-s, Ramadan Avdiu, Halil Selimi dhe Fehmi Lladrovci, u takuan me Bujar Bukoshin- Kryeministr n ekzil i Kosovs dhe Ramush Tahirin, Ministr i Mbrojtjes. Qllimi i ktij takimi ishte strvitja e ushtarve n Shqipri. Bukoshi nuk ishte i interesuar t punonte n kt drejtim dhe takimi prfundoi pa sukses.204N vitin 1991, edhe n radht e LPRK-s, kishte edhe mendime t kundrta t disa antarve t saj, me at q kishin vendosur udhheqsit e LPRK-s. Nj pjes e veprimtarve dhe udhheqsve t LPRK-s, diskutuan mundsin q edhe LPRK t ndrroj pozicionin e saj dhe t dal si parti legale. Pr shkak se mendonin ndryshe dhe se varianti i tyre nuk ishte miratuar n Kryesin e LPRK-s, disa nga antart, u larguan nga LPRK. Nj pjes u antarsuan n partit legale n Kosove dhe n degt e tyre jasht vendit, shumica nga ta n LDK, ndrsa t tjert vepruan t pavarur nga partit politike, por punuan n interes t lirimit t Kosovs.205

2). Mbledhja e Tret e Prgjithshme e LPK-s

N prpjekje pr gjetjen e rrugs pr rezistenc aktive, n kushtet dhe rrethanat e krijuara, pas fillimit t shkatrrimit t Jugosllavis, LPRK, brenda dhe jasht vendit, filloi konsultimet pr hartimin e strategjis dhe veprimit politiko ushtarak. Kryesia e LPRK-s brenda dhe jasht vendit, vendosn dhe bn prgatitje q m 4 tetor t vitit 1991, t mbaj Mbledhjen e III t Prgjithshme t saj. Mbledhja e Tret e Prgjithshme e LPRK-s, ksaj radhe u vendos t mbahet brenda vendit. Hartimin e dokumenteve pr Mbledhjen e III t prgjithshme gjat muajve shkurt tetor 1991, e bn: Xhavit Haziri, Ramadan Avdiu, Halil Selimi dhe Ismet Sylejmani, ndrsa n stafin teknik ishin veprimtart, Ahmet Haxhiu dhe Azem Syla.206

204 205

Ramadan Avdiu, 01.2.2009. Njri ndr themeluesit e LPRK-s Mustaf Xhemajli, thot se ,, m 1991 n mbledhjen e LPRK-s t majtur n Bazel, sht larguar nga LPRK-ja pr shkak se ka krkuar q LPRK t regjistrohet si parti politike legale, si t gjith partit e tjera n Kosov, me qllim q t zihet hapsira politike, siq e kan zn partit tjera politike LDK etj, qoft edhe me emr tjetr, pr shkak se LPRK, kishte bagazh t fort 10 vjear veprimi, shum veprimtar t burgosur, t vrar n demonstrata, dhe se LPRK duhet t jet prfaqsuese e tyre Mustaf Xhemajli, intervist, 07 korrik 2008, Prishtin. Kt fakt e pranon edhe udhheqsi i LPRK-s Fazli Veliu, n intervistn dhn gazets ditore ,, Zri n t ciln thot se ,, Mustaf Xhemajli, pasi mori vesh nga jasht se nuk i sht aprovuar propozimi i tij q LPRK t veproj publikisht nn okupim, dha dorheqje, por nuk shkoi n asnj parti tjetr e as nuk formoi parti t re206 206 Ramadan Avdiu, 01.2.2009.

42

Pr t ndihmuar n prgatitjen e mbledhjes, Emrush Xhemajli, Sekretar Organizativ i LPRK-s, Dega Jasht Vendit me dokumente t falsifikuara, n fund t shtatorit 1991, me ndihmn e Ahmet Haxhiut, nga aeroporti i Shkupit, hyn n Kosov. N Organizimin e Mbledhjes s Tret t Prgjithshme ndihmuan antart e Kshillit t Prgjithshm t LPRK-s q vepronin n Kosov, veanarisht Ahmet Haxhiu, i cili ishte antar i Grupit t Riorganizimit t radhve t LPRK-s dhe antar pr organizimin e Mbledhjes s Tret t Prgjithshme t LPRK-s. N shtpin e tij, jan shtypur

materialet e Mbledhjes s Tret t Prgjithshme nga Ibish Neziri, Emrush Xhemajli dhe antart e LPRK-s brenda vendit si, Ramadan Avdiu, Azem Syla, Ahmet Haxhiu etj, t cilt bnin prpjekje q edhe n kushte shum t vshtira ta mbanin mbledhjen. Mbledhja u caktua t mbahet n Ujmir t Klins.208 N shtpin ku do t mbahej Mbledhja, poashtu nj jav m par ilegalisht kishte shkuar Emrush Xhemajli, i drguar nga Dega e LPRK-s, Jasht Vendit, i cili ishte marr me punn prgatitore t mbledhjes. N ort e vona t dats 4 tetor 1991, kishin filluar t vinin delegatt e MTP t LPRK-s. Mbledhja u mbajt n shtpin e Sadri Shals, n nj od burrash ku kishte vend t mjaftueshm pr delegatt. Mbledhja zgjati punimet tri dit, ndrsa pas prfundimit t Mbledhjes, delegatt nn prkujdesjen e Uk Shals dhe Ahmet Haxhiut, u larguan nga Ujmiri pa patur ndonj problem.209 N kt mbledhje u diskutuan shum shtje me rndsi pr t ardhmen e LPRKs dhe t situats n Kosov. N mbledhje merrnin pjes: Emrush Xhemajli - i deleguar nga D.J.V, si dhe udhheqsit e delegatt e LPRK-s brenda vendit, si: dr.Muhamet Mehmeti, Xhavit Haziri, Ilaz Kadolli, Behajdin Allaqi, Ahmet Haxhiu, Bahri Fazliu, Azem Syla, Musa Demiri, Ram Buja, Halil Selimi, Xheladin Gashi, Ramadan Avdiu, Ibish Neziri, Ali Laji, Hydajet Hyseni, Mehmet Hajrizi, Gani Syla, Bedri Halimi, Hydajete Krasniqi, Guximtar Labnishti etj. N kt mbledhje sht zgjedhur Kshilli Drejtues prej 17 antarsh si dhe u miratuan ndryshimet programore dhe statutore.
207

207 208

Ibish Neziri, vep. E cituar, 151 154. Ahmet Haxhiu dhe Azem Syla, kishin biseduar me Sadri Shaln, q Mbledhja e III e LPRK-s t mbahej n shtpin e tij, por pa i treguar atij se kush do t vinte aty dhe ka do t flitet n at Mbledhje. Baca Sadri, si edhe shum fshatar shqiptar atdhetar t Kosovs, u kishte hapur dyert dhe zemrn delegatve t MTP t LPRK-s. Ai bashk m dy djemt e tij, Ukn, veprimtar i LPRK-s dhe Ymerin, kishin siguruar delegatt e MTP t LPRK-s, se nuk do t bien n duart e armikut. . T gjith antart e familjes Shala, nga Ujmiri i Klins ishin vn n shrbim t ruajtjes s sekretit dhe vzhgimit t terrenit, sepse tr ditn n fshat silleshin forca t mdha policore serbe. Deklarat e Sadri Shals, Ujmir Klin. Gusht 2008. 209 Deklarat e Uk Shals, gusht 2008

43

M 11 tetor 1991, n shtpin e Azem Syls n Kizhnarek(tash Ndrekaj), mbahet Mbledhja e Kshillit Drejtues i dalur nga MTP, i cili e zgjodhi Kryesin e LPRK-s210. Kryetar u zgjodh Gani Syla, ndrsa n udhheqsin e ngusht ishin: Xhavit Haziri, Ramandan Avdiu, Halil Selimi, Mehmet Hajrizi, Hydajet Hyseni, Ahmet Haxhiu, Musa Demiri, Ram Buja, Azem Syla, Hydajete Krasniqi, dhe Guximtar Labnishti nga Struga.211 Pak koh pas prfundimit t Mbledhjes nga LPRK-ja u larguan, Hydajet Hyseni, Mehmet Hajrizi dhe Gani Syla, i cili ishte edhe Kryetar i LPRK-s. Si pasoj e largimit nga LPRK t Kryetarit dhe nj pjese t Kryesis, LPRK brenda vendit u dmtua shum. Largimi i tyre ndodhi pr shkak se ky grup pati krkuar zyrtarisht t dilej me deklarimin pr t shpallur LPRK-n inekzistente. Si arsyetim jepej fakti se gjoja LPRK qenka e teprt n jetn plurale t Kosovs dhe se sipas tyre, LPRK e kishte kryer detyrn e vet politike e shoqrore dhe se tash partit legale duhet ta bjn politikn n vend.212 N fund t vitit 1991, do t pasoj edhe nj fushat e madhe arrestimesh kundr Frontit t Rezistencs dhe disa personave t tjer t cilt kishin marr pjes n nj strvitje n Shqipri. Prkundr ksaj LPRK vazhdoi me kmbngulje pr forcim t radhve dhe gradualisht ata q n nj mnyr ishin dekonspiruar, kufizoheshin nga informacionet pr t mbijetuar puna e LPRK-s . Ka pasur raste kur veprimtart e LPRKs, publikisht kan dalur dhe folur n emr t LPRK-s, sepse ishin t nxitur nga deklaratat e vazhdueshme t partive politike legale dhe kishin bindjen sikur nuk po vrehej prezenca e radhve klandestine n Kosov. Kjo natyrisht q e dmtonte organizimin ilegal. Ata veprimtar, LPRK detyrohej ti izolonte nga detyrat dhe informimi me punt q po bnte, sidomos pr nismat e prgatitjes s brthamave t armatosura. Megjithate, LPRK arriti ti mbijetoj edhe ksaj sfide t radhs, dhe se aktivitetin e LPRK-s, deri n vitin 1993, e vazhduan, antart e Kryesis: Xhavit Haziri, Ramadan Avdiu, Halil Selimi, Guximtar Labnishti dhe Hydajete Krasniqi.213

210

Mr. Skendr Zhitia, UK, ZOLL, Prishtin 2008, fq. 49. Emrush Xhemajli, LPK 20 vjet veprimtari. fq.10. 212 Muhamet Kelmendi, Pse nuk u ndrtua Fronti pr lirimin e Kosovs, Tiran 1999, fq. 12. 213 Ramadan Avdiu, 01.2.2009.
211

44

Ata, me shum vshtirsi i mbanin lidhjet edhe me Kryesin e LPRK-s D.J.V., e cila n kt koh prbhej nga: Fazli Veliu Kryetar, Muhamet Kelmendi n. Kryetar, Emrush Xhemajli Sekretar, Gafurr Elshani prgjegjs Financiar, Ali Ahmeti, Xhavit Haliti dhe Agush Buja. Kryesia e D.J.V, n bashkpunim edhe me LPRK-n brenda vendit, punonte pr nj organizm tjetr n fushn ushtarake, krahas vazhdimit t puns pr ndrtimin e LPRK-s e cila parashikohej si baz politike214Dorheqja e nj pjese t Kryesis s re t LPRK-s e dalur nga MTP dhe tendenca e tyre pr ta shndrruar LPRK-n n Parti legale, rrezikuan q LPRK ta humb karakterin e saj lirimtar. Ky problem, e nxori kryesin e LPRK-s, d.j.v, para nj akti t vshtir. Tani LPRK duhej t punonte n dy fronte. S pari n n drejtim t zgjerimit t radhve t LPRK-s brenda vendit, dhe s dyti n drejtim t krijimit t bazs politike e juridike, pr t organizuar nj forc ushtarake e cila do t luftonte pr lirimin e Kosovs.215 N nntor t vitit 1991, Kryesi e LPK-s, e kishte ngarkuar Azem Syln q t krkonte rrug t reja veprimi pr prgatitjen e formacioneve t armatosura. N kt koh n Prekaz, pas kthimit nga strvitjet n Shqipri, Adem Jashari veq kishte krijuar formacionin e par ushtarak. Pr kt arsye pushteti serb, n mngjesin e 30 dhjetorit 1991 kishin rrethuar familjen Jashari n Prekaz. Adem Jashari kishte vendosur t mos dorzohej por t luftonte. Pushka e Adem Jasharit dhe formacionit t tij ushtarak n dhjetor 1991 sht kushtrimorja e par e Ushtris lirimtare t Kosovs. M 25 dhjetor 1991, arrestohet Halil Selimi, njri nga udhheqsit e LPRK-s. Pas ktij arrestimi, Azem Syla, Ahmet Haxhiu, Ramadan Avdiu dhe Xhavit Haziri, kalojn n ilegalitet dhe shkojn n Drenic.216 Pas gjendjes s krijuar, Hashim Thai, veprimtar i LPK-s n Drenic, kishte krkuar nga udhheqsit e LPRK-s, Ramadan Avdiu, Xhavit Haziri dhe Ahmet Haxhiu, q ti sigurojn armatim. Pas konsultimeve edhe me Kryesin e LPRK-s, vendoset q i tr armatimi n bazat ilegale n Kosov, t drgohet n Drenic217. Gjat viteve 19911992, n Kosov, represioni shtetror u rrit n mnyr dramatike. Vrasjet, kindapimet, rrahjet dhe torturat, burgosjet e disidentve politik dhe aktivistve, mbylljet e shkollave dhe institucioneve kulturore ishin br prditshmri.
Shnim nga ditari i Muhamet Kelmendit, n. Kryetar I LPK-s, titulli i cituar n fusnotn 71. Po aty fq. 11. Ibish Neziri, vepra e cituar, fq. 159 160. 217 Baza kryesore e LPK-s ishte n shtpin e Ahmet Haxhiut n Prishitn. Mitralozi t cilin e mban Adem Jashari rreth qafe n fotografin q e prshkoi tr botn, sht njri nga 6 mitralozt e dalur nga shtpia e Ahmet Haxhiut, t cilin n Drenic e drgoi Azem Syla. Ibish Neziri, vepra e cituar, fq. 159 160.
215 216 214

45

Grupet ultranacionaliste paramilitare, t sponzoruara nga Millosheviqi, ishin drguar n Kosov pr t krcnuar dhe terrorizuar popullatn shqiptare. Edhe prkundr ktij terrori t vazhdueshm, lidershipi shqiptar kishte zgjedhur qasjen joviolente dhe vazhdoi t ndrtoj strukturat paralele politike, ekonomike dhe nj jet nntoksore kulturore dhe arsimore.218 M 24 Maj, partit legale n Kosov, t udhhequra nga LDK, organizuan ,, zgjedhje t lira nn okupim nga Serbia. N kto zgjdhje LPK, nuk mori pjes, sepse ajo mendon se nuk mund t ket zgjedhje t lira, pa u liruar vendi. LPK, nuk do t tregoj forcn e saj para partive politikie shqiptare, por kt forc ajo e ka treguar dhe do ta tregoj kundr pushtuesve, serb, maqedon e malazez.219 Pas Zgjedhjeve t 24 majit 1992 edhe pse sipas Kushtetuts s Kosovs, brenda 15 ditsh duhet t konstituohet Parlamenti i dalur nga kto zgjedhje, nuk u mblodh asnjher. LPRK, duke e par se Parlamenti dhe Qeveria e zgjedhur m hert, por edhe Presidenti nuk jan t prgjegjshm pr detyrat q kan, mori vendim, q t mos bhet pagesa n fondin e Qeveris, por q mjetet financiare dhe materiale ti investoj drejtprsdrejti n luftn lirimtare.220 LPRK, me koh kishte kundrshtuar politikn pacifiste t mosbrjes. Ajo punonte q lufta e cila ishte n prag t shprthimit, popullin ta gjej psiqikisht t prgatitur, por edhe n aspektin e armatimit. Pr kt, qysh n mars t vitit 1992 me vendim politik, Kshilli i LPRK-s pr Drenic, ka br sulmin e par t armatosur mbi policin armike, n stacionin e autobusve n Drenas. Prgatitjet prfundimtare jan br n fshatin Shkab t Drenasit n kulln e Fehmi Lladrovcit, po ashtu veprimtar i LPRK-s, m von Kryetar i LPRK-s n Gjermani.221 Prmes aksioneve kundr policis serbe, LPRK n trojet shqiptare mundohej ti bnte me dije opinionit vendor dhe atij t huaj se shqiptart dijn edhe t luftojn pr t fituar drejtat dhe lirin e tij. Poashtu edhe D.J.V e LPRK-s, prcillte zhvillimet politike brenda dhe jasht vendit dhe reagonte n baz t rrethanave politike q krijoheshin n Jugosllavi dhe bot. N vitin 1992, pr t ndihmuar aktivitetin e LPRK-s brenda vendit, D.J.V, kishte drguar n Kosov antarin e Kryesis, Gafurr Elshanin.222
218 219

Janus Bugajski, ngritja e Kosovs, Prishtin 2006, fq 27. Fazli Veliu, LPK dhe UK: nj emblem, nj qllim, f.41 220 Material i Kryesis s PK t LPRK-s, nntor 1992. 221 Jakup Krasniqi, vepra e cituar, fq.9,10. 222 Emrush Xhemajli, vepra e cituar, fq. 13

46

M 13 shtator 1992 n Gjenev, D.J.V e LPRK-s, organizoi demonstrat me rastin e mbajtjes s Konferencs Paqsore pr ish- Jugosllavin, e cila filloi punimet n Londr dhe i vazhdoi n Gjenev. Prmes ksaj demonstrate, Konferencs Paqsore i drgoi nj APEL, i cili iu drejtohej, Z. Sajrus Vens dhe Lordit David Oven. N kt apel, LPRK, i njoftoi pjesmarrsit e ksaj Konference se populli shqiptar i Kosovs, sipas standardeve ndrkombtare sht deklaruar me referendum pr Republik. LPRK sht e gatshme t prkrah do vendim t Konferencs q sht n pajtim me vullnetin e popullit shqiptar n ish jugosllavi dhe nuk do t pajtohet e nuk do t heq dor nga ky vullnet me asnj mim, sado i lart dhe sado i dhimbshm q t jet.223 N vitet 1991 -1992, Kryesia e LPRK-s n Gjermani, duke u munduar q ta harmonizoj organizimin e lufts, takohet disa her me Qeverin n ekzil, t ciln e udhheqte Bujar Bukoshi, t cilit iu b thirrje pr bashkpunim n interes t zgjidhjes s shtjes s Kosovs. N takimin n mes t LPRK-s dhe Qeveris Bukoshi, t dats 5 dhjetor 1992, LPRK-n e prfaqsonte Fazli Veliu, Kryetar, Emrush Xhemajli, sekretar, Gafurr Elshani, arkatar dhe Ali Ahmeti antar i KP t D.J.V. t LPK-s. N takim, pos Bujar Bukoshit, merrte pjes edhe Ramush Tahiri, zv. Kryeminstr.224 Pr shkak se radhve t organizuara t LPRK-s n Kosov u nevojitej ndihm n terren, n fund t vitit 1992, LPRK, drgon n Kosov, antarin e Kryesis Adem Grabovci, q t ndihmoj aktivitetin e LPRK-s brenda vendit.225 Pasi nga t gjitha takimet e zhvilluara nuk ishte arritur gjuh e prbashkt pr t vazhduar m tutje dhe pasi organet e LPRK-s ishin mjaft t konsoliduara si n Kosov ashtu edhe n D.J.V, n vitin 1993, LPRK, vendosi q si subjekt m vete t marr masa pr ndihmimin e veprimtaris ilegale ushtarake n Kosov.

223

Komunikat e LPRK-s, 13 shtator 1992, Prishtin. Informat e LPRK-s, lshuar m 06 dhjetor 1992) 225 Emrush Xhemajli, vepra e cituar, fq. 14.
224

47

3). Mbledhja Konsultative e LPRK-s

Viti 1993, pr shqiptart karakterizohet pr terrorin e organizuar shtetror t pushtuesve serbo malazez e maqedon. Konferenca Paqsore pr ish- Jugosllavin, e cila filloi punimet n Londr dhe i vazhdoi n Gjenev, n shtator 1992 n Gjenev, vendosi edhe nj her q Kosovn tia rianeksoj Srbis s Madhe dhe Maqedonis. Bartsit e politiks pacifiste n Kosov, prdit e m shum po e quajn shpalljen e Republiks si veprim t ngutshm dhe po propagandohet pranimi i auonomis s Kosovs nn Serbi.226 Kryesia e KP t LPRK-s, n bashkpunim me Kryesin e D.J.V-s, n janar 1993, mori vendim pr mbajtjen e Mbledhjes Konsultative n nivel t LPRK-s.
227

N prill t vitit

1993, LPRK, vendosi q Mbledhja Konsultative t mbahet n fshatin Kollare, afr Krovs, me udhheqs dhe aktivist t saj, nga t gjitha territoret shqiptare n ishJugosllavi. N mbledhje u diskutua rreth situats aktuale politike kombtare e ndrkombtare, me theks t veant rreth gjendjes n Kosov dhe n Maqedoni, t ciln OKB-ja, me pretekstin e krijimit t nj zone stabile n kt pjes t Ballkanit, por pa njohur vullnetin e mbi 1 milion shqiptarve q jetojn n kt Republik.228 Poashtu u bisedua edhe rreth gjendjes organizative t LPRK-s. N Mbledhjen Konsultative, sht vendosur q t formohet Grupi i Organizimit dhe Riorganizimit (GOR). Ky grup ka pasur pr detyr q t prgatit mbajtjen e Mbledhjes s Katrt t Prgjithshme, dhe t konstatoj qart gjendjen organizative, me theks t veant ka pasur pr obligim q t identifikoj dhe izoloj nga veprimet operative veprimtart q ishin dekonspiruar.229 GOR, e prbnin: Ramadan Avdiu Kryetar, Xhavit Haliti, Hashim Thai, Adnan Asllani, Bilall Sherifi, Atdhetar Labnishti.230 Pas Mbledhjes Konsultative GOR, ka filluar punn duke i hartuar materialet pr Mbledhjen e Katrt t Prgjithshme, hartimin e programit dhe statutit t LPRK, rregulloren pr Mbledhje t Prgjithshme dhe rezolutn.

226 227

Komunikat e LPRK-s, shkurt 1993 Njoftim i Kryesis s LPRK-s me konkluzionet dhe vendimet e mbledhjes s KD t LPRK-s, pr Kshillat e LPRK-s, 23 janar 1993. 228 LPRK-ja nuk pranon asnj vendim q sht marr n kundrshtim me vullnetin e popullit shqiptar dhe as vendimin e OKB-s . LPRK n Programin e saj ka t prazantuar se zgjidhja e drejt e popullit tre milionsh n ish Jugosllavin artificiale prfshirja e tij n Republikn e prbashkt shqiptare t Kosovs, Komunikat e LPRK-s, 16.04.1993. 229 Ramadan Avdiu, Epoka e Re 24.2.2004. 230 Emrush xhemajli, deklarat, 30 janar 2009.

48

Kto materiale GOR i ka shprndar npr t gjitha rrethet e organizuara pr diskutim, dhe ka asistuar n Mbledhjet e Prgjithshme t Rretheve, pr t prcjellur ecurin e tyre si dhe i ka njohur delegatt e zgjedhur nga rrethet pr t marr pjes n Mbledhjen e Katrt t Prgjithshme, e cila duhej pr verifikim t mandateve. Prkundr rrethanave t rnda t veprimit, LPRK ka pasur nj demokraci t brendshme shum t zhvilluar dhe shum m t mir se shumica e partive t sotme legale n skenn ton politike. GOR dhe antart e tjer t Kryesis nga marsi deri n korrik 1993, kan punuar n Organizimin e Mbledhjes s Katrt t Prgjithshme t LPRK-s, si dhe ka hartuar projektin pr ndryshimet programore. N projekt, GOR e LPRK-s, kishte dhn dy propozime pr emrtimin e forcs s re ushtarake q parashihej t vepronte n Kosov. Propozimet ishin q kjo forc t quhej: 1. FRONTI KOMBTAR PR LIRIMIN E KOSOVS ose, 2.BASHKIMI KOMBTAR PR LIRIMIN E KOSOVS.231 GOR, kishte hartuar edhe nj rregulloren e puns e cila do t jepte udhzime pr Kshillat e Rretheve n Maqedoni, Kosov dhe Preshev.232 Gjat muajve mars - maj,1993, Kshilli lokal i LPRK-s n Presheve kishte mbajtur disa mbledhje n t ciln ishin analaizuar qndrimet e Kryesis s LPRK-s si dhe ishte raportuar pr gjendjen organizative t LPRK-s n Preshev dhe komunat shqiptare n Kosovn lindore.233 N mbledhjen Konsultative u tha se ,,LPRK prkrah dhe mbshtet grupet e armatosura n Kosov". Ajo mori vendim q t bisedoj me kto grupe pr unifikimin e aksioneve dhe t veprimtaris n nj grup t vetm dhe n nj emr t prbashkt.234 N kt mbledhje morn pjes: Gafurr Elshani, Ahmet Haxhiu, Ali Ahmeti, Xhavit Haziri, Behajdin Allaqi, Ilaz Kadolli, Ramadan Avdiu, Hysen Gega Adnan Asllani, Hashim Thai, Azem Syla, Adem Grabovci, Bilall Sherifi, Halil Selimi, Hidajete Krasniqi, Sali Laji, Ramadan Pllana, Fadil Bajrami, Musa Demiri, Bexhet Luzha, Fatmir Brajshori etj.

Projektstatusi i FKQK-s ose BKQK-s, GOR e LPRK-s, maj 1993, Prishtin Rregullore e nngrupit t Organizimit dhe Riorganizimit t Kshillave t Rretheve t LPRK-s, maj 1993. 233 Qarkorja interne e K.RR t LPRK-s, Preshev, mars 1993, si dhe Njoftim i Kshillit t Rrethit t LPRK-s n Presheve, drguar Kryesis s LPRK-s, maj 1993. 234 Zri i Kosovs, 1 maj 1993, fq. 3
232

231

49

Mbledhja aprovoi konkluzionet n baz t t cilave do t veprohet deri n Mbledhjen e Katrt t Prgjithshme, lshoi Komunikatn si dhe mori disa vendime t veanta.235 Nga Mbledhja Konsultative, doln kto vendime e rezoluta: I. T prgatiten dhe t zhvillohen veprimtari pr t liruar vendin ton t pushtuar , duke filluar me aksione popullore demonstrata, greva, protesta, aksione konkrete kundr forcave serbe, ushtrise, policis dhe bashkpuntorve236n prputhshmri me format qytetare t rezistencs t shtrira n t gjith hapsirn shqiptare. Ato duhet t jen t organizuara, t kohs dhe t kryhen me disiplin t rrept. IV. T forcohet propaganda n Kosov. T shprndahet n Kosov ,, Zri i Kosov. Kudo ku veprojn antart e LPRK-s pa e identifikuar veten t propagandojn vijn politike t organizats. V. Bashkpunimi i LPRK-s me subjektet politike n Kosov t bht me ata subjekte politike q jan t vendosur t vazhdojn luftn deri n fitoren prfundimtare. VII. Qndrimi i LPRK-s ndaj shtetit am nuk varet nga forca politike q sht n pushtet. LPRK-s i intereson Shqipria e pavarur dhe prkrahja sa m e madhe pr lirimin e Kosovs. VIII. shtja kombtare do t gjej prkrahje n faktorin e jashtm vetm ather kur faktori i brenshm sht i organizuar dhe i vendosur pr ta uar shtjen prpara duke aplikuar t gjitha mjetet e lufts lirimtare. As BE, as NATO, as OKB-ja e as ndonj organizat tjetr nuk do ta zgjdh shtjen ton , nse kombi yn nuk bht zot i fatit t vet.237 Duke u nisur nga rezolucionet e Mbledhjes Konsultative t Kollares, pr bashkpunim me institucionet e Shqipris, m 23 qershor 1993 delegacioni i LPRK-s n prbrje nga; Fazli Veliu, Emrush Xhemajli dhe Xhavit Haliti u takuan me Preisidentin e Shqipris, z. Salih Berisha.
235 236

Komunikat e LPRK-s, prill 1993, Prishtin Ilaz Kadolli, 12.09.2008, Prishtin 237 Konkluzat e Mbledhjes Konsultative t LPRK-s, prill 1993.

50

Prfaqsuesit e LPRK-s e njoftuan Presidentin Berisha lidhur me gjendjen shprthyese n Kosov dhe pr masat e egra q po merr pushtuesi kundr pjess s robruar t kombit ton. Ata poashtu krkuan q n prputhje me ligjet e vendit ti jepet nj status legal i veprimit t LPRK-s, s paku t njejt si n Evropn Perndimore. Presidenti i Shqipris Sali Berisha, duke dhn mendime t vlefshme pr LPRK-n, kishte theksuar se qndrimi zyrtar i Shqipris sht se n rast t nj terrori masiv n Kosov, t gjith shqiptart do t reagojn si komb pr ta mbrojtur Kosovn.238 N vazhdn e puns organizative pr MKP t LPRK-s, m 3 dhe 4 korrik 1993, n Bazel t Zvicrs, zhvilloi punimet MKP e LPRK-s, D.J.V. MKP zgjodhi organet qendrore, Kshillin e Prgjithshm dhe Kryesin e Degs. Kryetar n mandatin e ardhshm u zgjodh Prof. Fazli Veliu, nnkryetar Mr. Muhamet Kelmendi, sekretar Emrush Xhemajli, dhe arkatar Gafurr Elshani. N mbledhje u caktuan delegatt pr Mbledhjen e Katrt t Prgjithshme n Kosov.239 Poashtu, Adem Jashari, i dshpruar n institucionet shtetrore t Kosovs, m 5-6 prill 1993, n Kulln e tij kishte mbajtur nj takim t rndsishm pr historin m t re t Kosovs. N kt mbledhje, n t ciln, pos formacioneve ushtarake merrnin pjes edhe veprimtar politik, u vendos q t punohet n zgjerimin e formacioneve politike dhe ushtarake. Adem Jashari, antar i LPRK-s, nj nga organizatort e protestave gjat vitit 1989-90 n Skenderaj, Drenas, Mitrovic dhe Vushtrri duke e ditur se LPRK-ja, jo vetm q ka menduar, por edhe ka punuar seriozisht n drejtim t ndryshimit t gjendjes, tek LPRK-ja shihte gatishmri edhe pr sakrific. Ai ishte n favor t shtimit t strukturs ushatarake nga t gjith ata q ishin t gatshm t luftojn e sakrifikojn, pavarsisht se n cilin subjekt politik ishin t organizuar.240 Ai ka qen mbrojts i tezs se n rrethanat ekzistuese t okupimit klasik nuk mund t zhvillohet kurrfar aktiviteti politik q mund t rezultoj me sukses, nuk mund t mbrohen argumentet tona t fuqishme q i kemi, nse nuk e kemi forcn ushtarake.241

Komunikat e LPRK-s, 25.06.1993 Komunikat e LPRK-s, D.J.V, 04 korrik 1993, Bazel - Zvicr. 240 N shkurt t vitit 1992, n nj takim me udhheqsin e LPRK-s n Kosov, Ramadan Avdiu, Adem Jashari kishte thn se ,, tashm kapitulli i protestave sht mbyllur. T gjitha potencialet dhe kapacitetet tona duhet ti vjm n drejtim t prgatitjeve t organizimit t lufts s armatosur. Rrug t ciln nuk do ta dshironim, por q nuk na ka ngelur asnj shteg tjetr. Asnjher nuk do t mund t fitojm lirin ton nse nuk do t sakrifikojm. 241 Ramadan Avdiu. Epoka e Re, 24.2.2004
239

238

51

4). Mbledhja e Katrt e Prgjithshme e LPK-s

N Mbledhjen Konsultative t LPRK-s n Krov, e cila ishte mbajtur n prill 1993, veq tjerash ishte formuar edhe grupi punues pr prgatitjen e MKP t saj. Pas puns s gjat dhe t mundishme pr organizimin e Mbledhjes, m 28 -29 korrik 1993, n shtpin e Fatmir Brajshorit n ,,Kodrn e Trimave" n Prishtin, u mbajt Mbledhja e IV e Prgjithshme e LPRK-s. N Mbledhje merrnin pjes: Xhavit Haziri, Ramadan Avdiu, Bilall Sherifi, Mehmet Bislimi, Halil Selimi, Adnan Asllani, Xhemail Rudi, Guximtar Labnishti, Ejup Thai, Mustaf Krasniqi, Isa Krasniqi, Xheladin Gashi, Fatmir Brajshori. Nga D.J.V. e LPRK-s ishin: Fazli Veliu, Emrush Xhemajli, Beqir Beqa, Sabri Kiqmari, Bilall Sherifi.242Mbledhja u mbajt n atmosfer pune dhe diskutimi konstruktiv pr gjendjen e krijuar n Kosov si dhe masat q duhet t mirren pr kaprcimin e ksaj gjendje, u b analiz situats s prgjithshme politike n Kosov dhe bot, u paraqit raporti i KP t LPRK- s, si dhe u nxorn detyrat pr t ardhmen.243 Mbledhja aprovoi ndryshimet programore dhe statutare, si dhe bri ndryshimin e emrit t organizats nga LPRK n LPK. Arsyeja pr ndrrimin e emrit nga LPRK n LPK, ksaj radhe ishte se Kosova tanim n vij institucionale e kishte shpallur Kosovn shtet. Poashtu u mor vendim i rndsishm pr afrimin e brthamave t armatosura q i kishte krijuar LPRK dhe strukturimi i tyre, duke iu dhn dritn jeshile. Pra, vendimi historik pr kalimin n fazn e organizimit t lufts s armatosur.244 Mbledhja aprovoi rezolucionet, deklaratn politike t LPK-s dhe Komunikatn pr opinion. N kt mbledhje sht zgjedhur Kshilli Drejtues, Kryesia e LPK-s dhe organet udhheqse t saj n Kosov,245. Kryesin e LPK-s e prbnin: Xhavit Haziri, Bajrush Xhemajli dhe Emin Krasniqi. 246N programin e LPK-s t miratuar n Mbledhje e 4 t prgjithshme, n neni III t ktij programi thuhet: " Pr arritjen e aspiratave kombtare, LPK do t prdor t gjitha mjetet e lufts lirimtare: demokratike, paqsore e politik dhe t rezistencs s armatosur.
242 243

Mr. Skendr Zhitia, UK, ZOLL, prishtin 2008, fq. 50. Komunikat e LPK-s, 14 gusht 1993, Prishtin 244 Ramadan Avdiu, Epoka e Re, 24.2.2009. 245 Zri i Kosovs, nr. 14, 1 shtator 1993, fq. 1 246 Ramadan Avdiu, 01.2.2009

52

LPK, si mjet pr arritjen e qllimit, parasheh, luftn e armatosur pr lirimin e Kosovs".247 N kt mbledhje u formua krahu ushtarak n krye me Azem Syla, pr Kosov, ndrsa Xhavit Haliti dhe Ali Ahmeti pr Evropn Perndimore.248 Ditn kur po mbahej Mbledhja e Katrt e Prgjithshme jan arrestuar 5 veprimtar t LKK-s. Katr nga ta e kan njohur deri diku veprimtarin e LPK-s dhe hierarkin organizative t saj. Kshtu q me t kuptuar lajmin e atij arrestimi LPK ka supozuar se do t ket fushat arrestimesh nga ana e UDB-s dhe ka marr masat q fillimisht ti nxjerr jasht Kosovs delegatt e Mbledhjes s Katrt t Prgjithshme, Emrush Xhemaili, Fazli Veliu, Beqir Beqa, Sabri Kimari dhe Bilall Sherifi q kishin ardhur nga Dega Jasht Vendit, t cilt n Kosov ishin futur ilegalisht. Pastaj Ramadan Avdiu dhe disa veprimtar t tjer jan trhequr n fshehtsi t thell. Policia serbe filloi nj fushat t egr t burgosjeve n t gjitha pjest e Kosovs. Arrestimi m 26 Korrik 1993, i veprimtarve t LKK-s, Raif Qela, Sali Salihu, Sali Mustafa, Ramize Abdullahu, Skender Hajdari etj, kishte karakter t nj fushate t gjer q prqndrohej kryesisht n forcat m t ndrgjegjshme t popullit ton, tek ata t cilt q nga viti 1981 u gjenden burgjeve t Serbis dhe t ish- Jugosllavis. 249 M 2 gusht 1993 ka filluar nj fushat e egr e arrestimeve t veprimtarve t LPK-s. Diku para agimit t dits s 2 gushtit sht rrethuar shtpia e Ramadan Avdiut, dhe n t njjtn koh jan rrethuar dhe krkuar q t arrestohen pjesa m reprezentative e veprimtarve t LPK-s. Kto dit jan arrestuar: Xhavit Haziri, Ahmet Haxhiu, Nehat Selimi, Rexhep Avdiu e Shemsi Veseli n Prishtin, Ismet Mahmuti, Hajredin Hyseni, Faik Ajeti n Besian, Bejadin Allaqi e Binak Berisha n Prizren, Shefki Muqaj e Ilaz Kadolli n Therand, Ramadan Pllana e Islam Mulaku n Vushtrri, Bajrush Xhemaili n Ferizaj, etj. Jan krkuar q t arrestohen dhe iu kan shmangur arrestimit, prve Ramadan Avdiut, edhe Azem Syla, Hashim Thai, Kadri Veseli, Ramiz Lladrovci, Ekrem Jashari, Halil Selimi, Ibish Neziri, Hidajete Krasniqi, Adrian Krasniqi etj. Nga t gjith t arrestuarit vetm Xhavit Haziri ka qen pjesmarrs i Mbledhjes s Katrt t Prgjithshme..250

247 248

Zri i Kosovs, nr. 15, 15 shtator, 1993, Programi i LPK-s, fq.4 Nait Hasani, intervist n ,,Libri I liris, Prishtin, 2003, f.144. 249 Po aty, 250 Po aty

53

T gjith kta t denuar politik nga pushtusei serb kishin akuzn e njejt ,, Armiq t Jugosllavis,251 ndrsa pr t qen ironia edhe m e madhe pushteti serb vendimet i merrte ,, n emr t popullit252Lidhur me kto arrestime, gazetat Beogradase shkruanin se ,, M n fund duke iu falnderuar organeve t ndjekjes, u zbuluan dhe u kapn grupet ,, terroriste ,, seperatiste e ,, marksist leniniste antar t LPRK-s dhe LKK-s, t cilt ishin prgatitur pr t kryer vepra ,, terroriste n Kosov. N kapje e sipr dhe n kontrollimin q iu b shtpive, vatrat e ktyre shtpive, vatrat e ktyre grupeve n Prishtin, Podujev, Mitrovic, Vushtrri, Prizren, Ferizaj, Pej, Drenic etj, u kap edhe nj arsenal i madh armsh t rnda.253 .N muajin tetor t viti 1993, LPK ka vendosur q Ramadan Avdiu t kaloj n Zvicr pr shkak se ai ishte bartsi kryesor i aktivitetit t saj n kt koh dhe e njihte strukturn e organizimit m s miri nga t gjith n Kosov. Pas ktyre burgosjeve dhe largimeve, me organizimin politiko - ushtarak, n Kosov kan vazhduar t mirren : Hashim Thai, Azem Syla, Kadri Veseli, Adnan Asllani si dhe veprimtar q nuk ishin t dekonspiruar, si Sokol Bashota, Nait Hasani, Zahir Pajaziti, Xheladin Gashi, Muj Krasniqi, Rexhep Selimi, Luan Haradinaj, Lahi Ibrahimaj, Fatmir Limaj, Rrustem Mustafa, Jakup Nura etj., kurse rol vendimtar natyrisht se ka pasur Komandanti Legjendar i UK-s, Adem Jashari. Ata kryesisht kan qen t prqndruar n forcimin e organizimit ushtarak dhe strukturimin e brthamave t armatosura nga t cilat u formua Ushtria lirimtare e Kosovs. Sa her q LPK sht ndodhur n situata t vshtira, Dega e saj Jasht Vendit ka luajtur nj rol t rndsishm n forcimin e organizimit dhe n sistemimin e lidhjeve t shkputara. N kt periudh, nga Dega Jasht Vendit veanarisht ka qen aktiv dhe ka mbajtur barr t madhe t organizimit dhe strukturimit Xhavit Haliti, por edhe Ali Ahmeti e Jashar Salihu.254Me gjith burgosjet masive t shqiptarve t Kosovs dhe masat drastike q merreshin kundr tyre, reagimi i partive legale ishte shum i dobt.

251 252

Zri i Kosovs, 15 gusht 1993, fq.1, dhe 15 tetor 1993, fq.1 Aktakuza e ngritur nga pushteti i dhunshm serb kundr Ilaz Kadollit, Behajdin Allaqit dhe Hysen Gegs, Hep.nr. 292/93, Gjykata e Qarkut Prizren, 10 nntor 1993 Arkivi I Familjes s Behajdin Allaqit, ish udhheqs I LPRK-s n vitet 1991 -1993, ish ushtar I UK-s, tani dshmor i Kombit.(M.Z) 253 Borba, gusht 1993, marr nga Zri i Kosovs, 1 shtator 1993, fq 6. 254 Ramadan Avdiu, Epoka e re, 24.2.2004

54

N kohn kur veprimtart e LPK-s burgoseshin, rraheshin dhe vriteshin, legalistt i etiketonin ato me lloj lloj epitetesh si: ,, Lvizja sht organizat ilegale ,, Lvizja sht organizat marksiste leniniste dhe kundr Qeveris s Kosovs dhe 3prqindshit etj.255 Edhe prkundr sulmeve q i bheshin LPK-s si nga pushtuei serb, por edhe nga partit legale n Kosov, veqanarisht nga LDK-ja, LPK nuk u lshua asnjher n luft ideologjike, as n interesa t ngushta partiake, pr ti akuzuar subjektet legale politike n Kosov, t cilt n shumic vinin nga Lidhja Komuniste e Jugosllavis. N, vitin 1993, Fisnik Cukaj, ather student Rektor n UP dhe veprimtar i LPK-s, bashk me, Hashim Thain student Pro-Rektor dhe Skender Sallauka, poashtu veprimtar t LPK-s, n emr t UPSP-s kishin nj takim me Kryetarin e Kosovs, Ibrahim Rugova. Kryetari Ibrahim Rugova, n kt takim i kishte prbuzur delegacionin e studentve.256 N kt koh, Lvizja Popullore e Kosovs e cila ishte njra ndr organizatat ilegale m t prkushtuara ndaj shtjes kombtare shqiptare dhe padyshim organizata politike m e prndjekur q nga krijimi i saj n shkurt t vitit 1982, psoi goditjen e saj m t madhe nga regjimi i Beogradit. U burgos edhe mr.Ukshin Hoti, politikologu dhe veprimtari m i njohur dhe m i prfolur i Kosovs, me t cilin veprimtart e LPRK-s kishin bashkpunim t madh dhe konsultoheshin me te shumhr.257Pr ti ikur arrestimit shum veprimtar t LPK-s ishin detyruar t arratiseshin. Nj pjes e t arratisurve kishin dalur jasht vendit, ndrsa pjesa tjetr vepronte ilegalisht n kuadr t UK-s n Kosov. Veprimtart e LPK-s t arratisur n vitin 1993 jan: Ardian Krasniqi, Ali Ukaj, Azem Zejnullahu, Sejdi Gega, Azem Syla, Ekrem Jashari, Halil Selimi, Halit Krasniqi, Ibish Neziri, Fahri Makolli, Fatmir Brajshori, Hashim Thai, Murat Bytyqi, Ilmi Zeka, Kadri Veseli, Ramadan Avdiu, Ramiz Lladrovci, Sejdi Sejdiu, Sknder Krasniqi, Uk Shala, Xhemajl Rudi, Muharrem Elshani, Bislim Elshani, etj.258

255 Tre prqindshi, ishte Fond i themeluar nga Qeveria e Kosovs t ciln e udhhiqte Bujar Bukoshi. Parat e ktij fondi administroheshin pr mbajtjen gjall t jets politike, arsimore, kulturore etj, n Kosov, por jo edhe pr organizimin e lufts s armatosur(verejtje autori). 256 Naim Balidemaj, Tragjedia Kosovare, Rugova Millosheviq, Prishtin 2001, f.123 124. 257 Ukshin Hoti, Filozofia Politike e shtjes shqiptare, Zri i Kosovs, 1995, Tiran, f. 279 323. 258 Zri i Kosovs, 1 janar 1994, f. 2

55

Duke nxjerr msimet e duhura nga arrestimet e vitit 1993 nga njra an, por edhe duke u mbshtetur n grupin e qndress s Adem Jasharit, LPK-ja do ti caktoj njerzit q do t punojn pr organizimin e krahut ushtarak, i cili do t organizohej e do t vepronte brenda vendit. Ky grup prbhej nga: Nait Hasani, Rexhep Selimi, Xheladin Gashi Azem Syla, Adem Jashari, Xhavit Haziri, Xhavit Haliti, Nait Hasani, Zahir Pajaziti, Sokol Bashota, Hashim Thai, Kadri Veseli, Lahi Brahimaj, Luan Haradinaj, Ali Ahmeti etj. Pr t biseduar lidhur me organizimin e rezistencs aktive t armatosur n Kosov, nj delegacion i LPK-s i prbr nga: Xhavit Haziri, Ramadan Avdiu dhe Azem Syla, u takuan me Kryetarin e LDK-s dhe t Kosovs, dr. Ibrahim Rugova, Fehmi Aganin dhe Zenel Kelmendin. Takimi prfundoi si shum her pa suskses.259 Azem Syla ishte i ngarkuar nga LPK-ja, pr mbajtjen e lidhjeve t drejtprdrejta me formacionet e armatosura n Kosov. Vshtirsit e ksaj forme t organizimit ishin t shumta, sepse kta veprimtar ndiqeshin sa nga makineria e kompletuar e shtetit serb, q sa vinte e shtonte rrjetin e bashkpuntorve t rinj, sa edhe nga rrjeti i bashkpuntorve t vjetr, q vepronin n radht e partive politike shqiptare, e sidomos kishin deprtuar mir n radht e subjekteve pacifiste.260Nj pjes e veprimtarve t LPRK-s dhe t UK-s, ndonse ishte i denuar nga pushtuesi serb, me shum vite burg, ata nuk shiheshin me sy t mir edhe n Shqipri, ndrsa nj pjes nga ta arrestoheshin edhe n Tiran, vetm e vetm pse bnin prpjekje pr organizimin e rezistencs s armatosur n Kosov.261

5) . Pjes nga Programi i dhe statuti i LPK-s, i dalur nga MKP e vitit 1993

Programi dhe statuti i LPK-s pr her t par u aprovuan n MPP t LPK-s, n korrik t vitit 1987. Projekt pr kto dokumente shrbyen ,,tezat e Frontit popullor pr Republikn e Kosovs t lshuara n diskutim nga viti 1981. Ndryshimet n to u bn n MDP t LPK-s, 1989, MTP e LPK-s 1991. botimi i tashm i veqant, i pesti me radh bhet me ndryshimet q i bri MKP e LPK-s n gusht t vitit 1993.

259 260

Ramadan Avdiu, 01.2.2009. Jakup Krasniqi, vepra e cituar, fq. 13. 261 Naim Balidemaj, vepra e cituar, fq.123 124.

56

Pika m e rndsishme e programit t LPK-s e vitit 1993, ishte, paragrafi - h prmes t cilit LPK parashihte si opcion pr zgjidhjen e shtjes s Kosovs edhe luftn e armatosur. Pr kt arsye m posht po japim edhe pjes nga programi dhe statuti i LPKs i vitit 1993.

Programi: Duke u nisur nga e drejta e ligjshme e qdo populli pr liri, pavarsi e vetvendosje, sht e drejt e pa mohueshme dh edomosdoshmri q edhe populli shqiptar t luftoj me t gjitha mjetet dhe format pr qlirim, konform me normat ndrkombtare. Shqiptart duhet t jen t barabart me kombet tjera, sepse nuk jan minoritet as n prqasje kombtare, as ndrkombtare, por komb i ndar. Pjesa e robruar e popullit shqiptar i ka t gjitha karakteristikat q e prbjn nj popull komb: sht popull tre milionsh q ka historin dhe gjuhn e vet, territorin kompakt, lidhjet ekonomike, formimin psikik dhe kulturor t tij. Populli shqiptar duhet t orientohet drejt lirimit t Kosovs dhe formimit t shtetit t pavarur t Kosovs, q do t prfshij t gjitha trojet nn okupim, ku shqiptart jan shumic. lirimi dhe formimi i shtetit t pavarur t Kosovs krijon kushtet q populli yn t barazohet me popujt e tjer t hapsirs Ballkanike. Vetm ather ka mundsi t ndrtohet sistemi pluralist, t vendoset ekonomia e tregut, lirit e plota komtare, njerzore dhe demokratike. lirimi dhe formimi i shtetit t pavarur Kosovs sht n prputhje t plot me normat ndrkombtare. E drejta e vetvendosjes sht e drejt kombtare e univerzale dhe parim themelor i karts s OKB-s, t Helsinkit dhe t Parisit. Populli yn nuk do t pranoj asnj zgjidhje ndrkombtare q sht n kundrshtim me vullnetin e tij dhe me t drejtn e tij pr vetvendosje. Pa zgjidhje t drejt t shtjes s popullit shqiptar nuk mund t ket paqe t qndrueshme n Ballkan dhe m gjer.

57

LPK sht Organizat nacionallirimtare e pjess s robruar t kombit shqiptar n Serbi, Maqedoni e Mal t Zi q ka pr qllim: lirimin dhe formimin e shtetit t pavarur t Kosovs n baz t parimit t vetvendosjes.

Pr arritjen e aspiratave kombtare, LPK do t prdor t gjitha format e lufts lirimtare: demokratike, paqsore e politike dhe t rezistencs s armatosur. LPK i kombinon format ligjore legale t veprimit n prputhje me rrethanat dhe situatn q krijohen.

LPK sht pr form popullore t lufts, ndrsa sht kundr formave fashiste, raciste, anarkiste e terroriste t veprimit, por edhe kundr atyre eksluzive pacifiste e kapitulluese.

LPK e konsideron Shqiprin faktor t rndsishm pr zgjidhjen e shtjes s popullit shqiptar nn okupim. LPK do t bashkpunoj me institucionet kombtare n shqipri e n Kosov pr t gjitha qshtjet e karakterit Kombtar. N raport me forcat politike n Shqipri, LPK do t mbaj qndrim t pa anshm.

LPK respekton kartn e OKB-s, kartn e Helsinkit

dhe aktet tjera

ndrkombtare, por sht kundr vendimeve t bashksis ndrkombtare e cila, n kundrshtim me parimet themelore t aprovuara nga vet ajo, konfirmoi ndarjen e kombit shqiptar n pes shtete n Londrn 2.

Statuti LPK sht organizat demokratike, lirimtare e pjess s robruar t kombti shqiptar nn serbi, maqedoni e mal t zi. LPK synon formimin e frontit t gjer popullor pa dallim feje, krahine a ideje, me forcat q jan t gatshme pr lirimin e vendit. LPK ka pr qllim lirimin e Kosovs dhe krijimin e kushteve pr

formimin e shtetit t pavarur t Kosovs, q do t prfshij t gjitha trojet nn okupim, ku shqiptart jan shumic. Pas lirimit LPK-ja do t angazhohet pr ndrtimin e shoqris shqiptare t lir dhe demokratike, n prputhje me vullnetin e popullit. 58

Antari i LPK-s ka pr detyr:

a). T zbatoj programin, statutin dhe vendimet e organeve udhheqse t LPK-s b).T luftoj pr lirimin e trojeve shqiptare t okupuara dhe pr t drejtat kombtare e demokratike. c).T ruaj bashkimin dhe unitetin e radhve t LPK-s Antari i LPK-s ka t drejt: a). T marr pjes n diskutimin e qshtjes s organizimit, t vijs politike dhe t punve e detyrave q organizata ia ka parashtruar vetes. b).T bj pyetje, kritik, krkes, njoftim, propozim dhe ankes n t gjitha instancat e LPK-s c). T zgjedh dhe t zgjidhet n organet e LPK-s II. a) Organi m i lart i LPK-s sht MP III. a). Jeta e brendshme organizative e LPK-s ndrtohet mbi bazn e parimeve demokratike262 Programin dhe statutin e LPK-s e hartuan Kryesia e LPK-s: Xhavit Haziri, Emrush Xhemajli, Ramadan Avdiu, Hashim Thaqi, Halil Selimi dhe Ibish Neziri263

262 263

Programi dhe statuti i LPK-s, Zri i Kosovs, 1993, Prishtin. Ramadan Avdiu, 01.2.2009.

59

KAPITULLI I TRET

1. Formimi i UK-s

Ushtria lirimtare e Kosovs, i ka rrnjt e saj te organizatat nacionaliste, t cilat vepruan n fund t viteve 70 ta, veanarisht te LPRK-ja, e cila u krijua n vitin 1982, m von LPK.264 Rnia heroike e Naser Hajrizit m 1981, e Rexhep Mals dhe Nuhi Berishs m 1984, e Bajram Bahtirit, Afrim Zhitis dhe Fahri Fazliut m 1989, e Ali Ajetit, Hasan Ramadanit, Arif Seferit e shum t tjerve, i kishte nxitur veprimtart e devotshm t LPK-s dhe t shtjes kombtare q lufta t vazhdoj deri n lirimin prfundimtar t trojeve shqiptare. LPK, q nga vitet 80-ta, kishte krijuar sektorin e saj ushtarak, t cilt ishin marr kryesisht me furnizimin me armatim nga shtetet perndimore, kryesisht pr nevoja t organizats, por edhe pr prballje me pushtuesit. Edhe pas viteve 90-ta kur politika pacifiste, propagandonte se Kosova mund t lirohet me lutje e konferenca shtypi, bijt m t mir t Kosovs dhe viseve t banuara me shqiptar n Jugosllavi, u organizuan n forma t ndryshme dhe i bn rezistenc aktive pushtuesit serbo malazezo maqedon. Deri n vitin 1995, LPK ka qen nj parti radikale, e cila ka vepruar m shum jasht vendit dhe kishte ndikim t vogl n spektrin politik t Kosovs. LPK, sbashku me organizatat tjera ilegale, n mes t viteve 90-ta kan formuar Ushtrin lirimtare t Kosovs UK.
265

Ideja pr emrimin e ushtris, UK sht realizuar nga sektori i

veant i LPRK-s. LPRK-ja, e cila m von u shndrrua n LPK, aktivitetin e saj, pos n Kosov e zhvillonte edhe n Zvicr, Gjermani dhe Shqipri. E vogl dhe n ilegalitet LPRK-ja filloi t vinte kontakte me militantt brenda Kosovs. 266 Kjo Lvizje po ashtu u mundua t msoj se si ta organizoj nj kryengritje guerilase, duke i studiuar prvojat n Irland, Vietnam, Algjeri dhe rajonin Bask t Spanjs, duke msuar ku dhe prej kujt t sigurohen armt, si dhe duke e vn n jet nj rrjet t mbledhjes s fondeve. 267

264 265

Konrad Clewing, Jens Reuters, Der Kosovo Konflikt, Munchen, 2000. Stephan Lipsius, Untergrundorganisationen in Kosovo, Sudeuropa 47, 1998, s. 75 -82. 266 J akup Krasniqi, vepra e cituar, fq. 10 -11 267 Henry H. Perritt Jr., UK- Rrfim prej Brenda pr nj kryengritje,fq.16.

60

M 30 dhjetor 1991, Adem Jashari me bashklufttar i kishte br rezistenc t armatosur n Prekaz, forcave pushtuese serbe. N kt koh Adem Jashari, pas kthimit nga srvitjet n Shqipri, kishte krijuar brthamn e organizimit t armatosur t quajtur Grupi i Drenics, t cilin e prbnin: Adem Jashari, Sahit Jashari, Fadil Kodra, Ilaz Kodra dhe t tjer q iu bashkangjitn ktij grupi n vazhdim. Edhe n rajone tjera t Kosovs, si n Llap, Dukagjin, dhe n Rrethin e Ferizajt, ishin krijuar njsit guerile, t cilt kishin filluar t bnin edhe aksione t armatosura mbi policin dhe ushtrin pushtuese serbe. Prmes ktij angazhimi npr eta, edhe pse jo me emrin UK, fillon organizimi i nj ushtrie t re t Kosovs.268 M 26 maj 1992, n Leshan t Pejs, n prpjekje t armatosura, n nj postbllok t policis serbe, ishte vrar Tahir Lush Berisha 23 vje, dhe polici Serb Sllavolub Bogosavleviq, 25 vje, ndrsa u plagos rnd polici tjetr serb Branisllav ekerliq.269 Aksione t armatosura, njsit guerile kryen edhe kundr punkteve t policis serbe n Gllogovc, m 23 maj 1993, m 05 korrik 1993 n hyrje t fshatit Vitomiric t Pejs, ku u plagosn polict serb Zharko Batkoviq dhe Vladimir Nikqeviq, pastaj m 23 korrik 1993, n Prizren ku u plagosn polict Vukomir Vuksanoviq dhe Bajram Gashi, ndrsa m 27 korrik 1993 n afrsi t Podujevs, njsiti gueril gjat nj aksioni plagosi nj polic serb.270 Aksionet e armatosura t njsiteve guerile gjat viteve 1991, 1992, 1993, jan parahistoria dhe prov pr formimin e UK-s, sepse procesi formal i formimit t UKs, nuk prkon vet me nj dat t vetme. Aksione te kohpaskohshme pati thuaja n t gjitha rajonet, qytetet dhe fshatrat e Kosovs.271 Fillimisht, njerzit e angazhuar n UK ishin t pakt, ata m t devotshmit, m trimat, m sakrifikuesit, m t ndrgjegjshmit, kryesisht antar t LPK-s, krahut ushtarak t saj. Aksionet e para t kryera n Kosov dhe ato t mpastajmet, nuk u pan me sy t mir, nga politika pacifiste, e cila ende kishte ndjenjn iluzioniste t brjes s liris. Anatema pr UK-n dhe veprimet e saj, fatkeqsisht, ishte shum prezente n nj pjes t subjektit politik t Kosovs t asaj kohe.272

268 269

Murat Jashari, intervist, B. Hamza, F.Hoti, Jashart, Zri, 2003, Prishtin Gafurr Elshani, UK, dokumente dhe artikuj, janar 1998, Zvicr, fq.1 270 Po aty, fq. 18,19, 20, 21. 271 Libri i Liris, Zri, Prishtin 2003, intervist e Rexhep Selimit, f. 250 272 Ram Buja, shtja e Kosovs dhe shkatrrimi I Jugosllavis, Prishtin 2007, fq.313 -314

61

Ashtu si u quajtn t parakohshme dhe u anatemuan nga udhhqja Komuniste e Kosovs, demonstratat e vitit 1981, poashtu u anatemua dhe u etiketua edhe dalja n sken e UK-s, nga udhheqsit e politiks pacifiste t Kosovs.273 Njsitet e para t UK-s u krijuan nga bazat e LPK-s, t cilat mbetn edhe pas dorheqjes s udhheqjes s Kryesis s LPK-s brenda vendit, m 1991.274 Me dshirn e tyre, dhe me miratimin e LPK-s, nj pjes e Kshillave t LPK-s, kaluan n njsi luftarake,275ndrsa protagonist kryesor n kt proces sht Adem Jashari dhe familja e tij.276 Duke u mbshtetur n dokumentet e LPK-s, n programin dhe n statutin, n rezolutat dhe n vendimet q doln nga MPP, MDP dhe MTP(Vitet: 1987, 1989 dhe 1991) para organeve udhheqse t LPK-s, sidomos Kryesis dhe KP-s, qoft brenda qoft jasht vendit, u paraqit nevoja e organizimit ushtarak q do t fuste n veprim t gjitha format dhe mjetet demokratike e ligjore t lufts, pr t liruar vendin dhe pr t realizuar aspiratn historike t populli shqiptar pr bashkimin kombtar.277 Bazuar n kto dokumente, n nntor 1994, edhe juridikisht, LPK ndrtoi subjektin e saj ushtarak, UK-n. Deri n kt koh, ky subjekt ushtarak nuk kishte emrin UK, as rregullore t prhershme dhe as dokumente normative. N Kryesin e LPK-s pos emrit UK, u paraqitn edhe dy emrtime tjera: 1.Forcat e Armatosura t Kosovs dhe 2.Lvizja lirimtare e Kosovs. Pas analizs mbi baza politike, ushtarake e Juridike, si dhe pas diskutimit t gjer me vota unanime, 7-t pr ( tr antart e Kryesis) dhe asnj kundr, n nntor 1994278 u pranua propozimi q kjo forc ushtarake q u organizua dhe po udhhiqej nga LPK-ja, t emrtohej Ushtria lirimtare e Kosovs UK.279Pr t marr karakterin shtetror, pas emrtimit t subjektit ushtarak u pa e domosdoshme edhe shtja e rregullimit juridik dhe t shndrrimit t UK-s n ushtri t shtetit. Me emrtim dhe rregullim juridik, askush nuk kishte t drejt dhe as mundsi t akuzonte kt subjekt ushtarak pr terrorizm apo me ndonj akuz tjetr kriminale.
273 274 275

Lisen Bashkurti, debat n Alsat, 10.02.2009, Muhamet Kelmendi, vepra e cituar, fq. 19. Po aty, fq.20. 276 Rexhep Selimi, vepra e cekur, f. 250. 277 Muhamet Kelmendi, Pse nuk u ndrtua Fronti pr lirimin e Kosovs, Tiran 1991, fq. 9. 278 Emrush Xhemajli, deklarat, 30 janar 2009. 279 Vendim i Kryesis s KP t LPK-s, maj 1993

62

Aksionet e UK-s duhej t kishin karakter thjesht lirimtar, t liruar nga veprimtaria q futej n terrorizm. Me urdhrat q kishte lshuar LPK-ja, D.J.V. e shndrroi UK-n n nj ushtri t rregullt. Sektori politiko juridik nxori edhe rregulloren e UK-s: ,, UKja duhet t kryej aksione lirimtare me karakter t drejt, ku nuk goditen objektet sociale kulturore, popullsia civile dhe objektet me rndsi pr jetn e popullit UK-ja duhej t godiste: 1. Objektet ushtarke dhe policore, makinerin pushtuese dhe t gjitha mjetet e komunikacionit, telekomunikacionit dhe atyre objekteve q pushtuesi i fut n shrbim t lufts kundr popullit shqiptar. 2. Njsitet speciale policore dhe forcat n shrbim t armikut, si: vullnetar serb, paramilitar e ushtarak t sjellur nga Kroacia dhe Bosnja e Hercegovina n Kosov t cilt kryejn veprimtari t rnda kriminale prball kombit shqiptar. 3. Elementt shqiptar, prkatsisht tradhtart mund t ekzekutohen, por vetm pasi t ishte br analiza dhe t ishte paralajmruar mbi veprimtarin tradhtare, duke ia ln edhe afatin e trheqjes, n mnyr q t prmirsoheshin. Pas ksaj, lejohej t merrej vendimi pr ekzekutimin, kuptohet n organet m t larta dhe duke lajmruar popullin, si dhe tregoheshin edhe shkaqet e nj mase t till. Aksionet nuk lejohen t kryhen n vende publike, aty ku mund t rrezikohej jeta e qytetarve, pavarsisht nga rndsia q paraqet objekti n aspektin ushtarak. N rregullore bhej e ditur se UK e pranon LPK-n si organizat udhheqse t cils i kaloheshin kompetencat n fushn politike, juridike, diplomatike dhe financiare. Poashtu autorizohej LPK q t nxirrte Komunikata n emr t SH.Q t UK-s.280 LPK dhe Kryesia e Degs s saj jasht vendit, si mbshtetse politike dhe financiare e UK-s, u autorizuan nga SH.Q.i UK-s pr lshimin e Komunikatave, prmes s cilave LPK duhej mbrojtur UK-n, para kundrshtarve t brendshm politik, pushtuesit serb dhe para opinionit t t huaj.281Gjat viteve 1993 -1996, LPK-ja dhe UK-ja, e morn veten nga arrestimet e vitit 1993, duke e konsoliduar procesin e rekrutimit, mbledhjes s fondeve dhe themelimit t strukturave logjistike pr nj luft. LPK-ja drgoi veprimtar t saj n Kosov pr ti identifikuar dhe rekrutuar njerzit si dhe pr ti zvendsuar ata q ishin arrestuar.
280 281

Platforma e LPK-s pr luftn e armatosur n Kosov dhe Rregullorja e UK-s, f. 24-26. M.kelmendi, vepra e cituar, fq. 46.

63

Ajo ishte pothuaj e pa dukshme n Kosov, n mesin e Diaspors si edhe pr Bashksin Ndrkombtare.282LPK e cila, n programin e saj, mundsin e zgjidhjes s problemit t Kosovs e shihte vetm prmes lufts s armatosur, po t mos ishin ndarjet dhe prqarjet, karrierizmi, lufta pr t qen i pari dhe frika nga m t aftit, do t gjendej n ball t Lvizjes politike t Kosovs. Megjithate, edhe prkundr t metave LPK-ja, ka qen forca m serioze ilegale e cila formoi UK-n, ndihmoi organizimin n terren, financoi ate, e armatosi dhe e ndihmoi politikisht. LPK ishte krahu politik i UK-s deri me formimin e Drejtoris Politike m 1998.283 Goditja e shkaktuar nga burgosjet e veprimtarve t LPK-s n vitin 1993, ishte tepr e rnd. Ajo ishte shkaktuar nga prndjekja e aktivitetit t saj dhe krijimi i nj mjedisi diferencues q udhhiqte politika pacifiste legale. Me dhjetra e dhjetra antar, disa prej t cilve sapo ishin zgjedhur n vendet drejtuese t saj, tashm ishin n burgjet serbe. Tashm ishte i vshtir organizimi dhe riorganizimi i radhve, mbijetesa e njsiteve t para t UK-s. Shum gjra duhej t filloheshin nga e para, duhej br ringritja e strukturave organizative dhe e njsiteve guerile, duheshin rindrtuar radht e goditura rnd. 284 Tek populli shqiptar i Kosovs, n vitin 1993 ishte ngulitur bindja se e vetmja rrug e drejt pr t siguruar pavarsin e Kosovs ishte politika pacifiste dhe prfaqsuesit e ksaj linje. Tentimi pr t trhequr vmendjen e njerzve drejt radikalizimit t gjendjes, krijimit t nj mendimi t ndryshm ishte nj nga herezit m t rnda n mbrojtje t s cils qndronin pa asnj kompromis ,, QIK-u " gazetat "Bujku" dhe ,,Rilindja", aktivet e LDK-s, satelitt partiak t LDK-s, PSHDK dhe PLK, programi satelitor i TVSH-s etj.
285

N faqet e saj, gazeta Bujku, e cila zvendsonte

Rilindjen, shkruante me pompozitet lidhur me vizitat q bheshin n Kosov nga diplomat t huaj, t cilt premtonin se nuk do t lejojn gjakderdhje n Kosov, ndrsa Ibrahim Rugova, krkonte nga delegacionet e huaja q Kosova t vihet nn nj sistem ndrkombtar t protektoratit.286

282 283

Henry H. Perritt Jr., UK- Rrfim prej Brenda pr nj kryengritje,fq.16, 17. Jakup Krasniqi, vepra e cituar, fq. 12. 284 Bedri Islami, E fshehta e hapur e Kosovs, Epoka e re, 2001, Prishtin. 45 47. 285 Po aty 286 Bujku, 27 korrik 1993, fq. 3.

64

E gjith kjo shoqrohej me krijimin e nj psikoze t veant se drejtuesit e Lvizjes ilegale prgjithsisht, dhe n mnyr t veant t LPK-s, ishin jo vetm ,, t dyshimt", ,, majtist" apo ,,Enverist", si dhe grupe t t lidhur me organet e sigurimit serb" asgj nuk ishte e pa qllimt dhe asgj nuk ishte e rastsishme.287 Prkundr ktyre arrestimeve dhe ksaj propagande q bhej n dm t LPK-s dhe krijess s saj n embrion UK-s, gjat viteve 1993 -1995, kshillat e LPK-s npr komunat e Kosovs si: Skenderaj, Gllogovc, Ferizaj, Prishtin, Podujev, Dean, Pej, Gjilan, Krov, Tetov, Kumanov, Shkup etj, filluan organizimin e tyre ushtarak edhe m me prkushtim dhe m me vendosmri, duke qen t vetdijshm se rruga q kishin nisur nuk ishte e leht dhe se at rrug duhej vazhduar deri n fund. Ata shndrrohen n njsite t armatosura, pra n njsite t para t UK-s.288 Veprimtart m t njohur q nga puna politike iu prkushtuan puns ushtarake n radht e UK-s ishin: N rrethin e Maishevs dhe Klins: Xheladin Gashi, Sokol Bashota, Fatmir Limaj, Rexhep Selimi, Muj Krasniqi, Ragip Shala, Isa Krasniqi, Asllan Pantina, Skender Rexhepi, Fadil Nimani, n Rahovec: Durmish Gashi, Halil Qadraku, Selim Gashi, n rrethin e Ferizajt: Rexhep Bislimi, Vezir Jashari, Gursel Sylejmani, n Dukagjin: Qerim Kelmendi, Adrian Krasniqi, Beqir Limani, n Anamorav: Xhemajl Jashari, Xhevat Qerimi, Ismet Sylejmani, Shaqir Shaqiri, Jonuz Musliu etj. Kta veprimtar t LPK-s n Kosov dhe veprimtar t tjer q vinin n ndihm nga jasht vendit kishin pr detyr t bnin rizgjimin, por pa krijuar nj dremitje t re.289 Dega e LPK-s Jasht Vendit, ishte vn poashtu n shrbim t UK-s. Ajo ishte i vetmi subjekt politik q i kishte dalur n mbrojtje UK-s dhe ishte krahu politik i saj, sikurse q UK-ja n nj far forme mund t ishte krahu ushatrak i LPK-s. UK dhe LPK, kishin nj emblem dhe nj qllim290 Kryesia e LPK-s -D.J.V, vuri n shrbim t UKs t gjith potencialin e saj intelektual, organizativ dhe financiar.

287 288

Bedri Islami, Po aty. Emrush Xhemajli, 20 vjet veprimtari e LPK-s, 289 Po aty, 290 Fazli veliu, LPK UK, vepra e cituar.

65

Ajo merr vendim pr formimin e sektorve t veprimtaris s LPK-s, duke iu dhn autonomi t madhe t veprimit sektorve t veant, si: 1. Sektorit t organizimit politik - Fazli Veliu, Muhamet Kelmendi etj, 2. Sektorit t lidhje - mbajtjes me veprimtart e LPK-s n Kosov, n Shqipri dhe jasht vendit - Emrush Xhemajli, Gafurr Elshani, Adem Grabovci, Rexh Ibrdemaj; 3. Sektori i rndsis s veqant -Xhavit Haliti, Ali Ahmeti, dhe Azem Syla; 4. Sektori i propagands, redaksis s gazets ,, Zri i Kosovs" etj. Veprimtaria e ktyre sektorve koordinohej n Kryesi t LPK-s dhe pr punn e prgjithshme raportohej n Kshillin e Prgjithshm t LPK-s.291Duke u prballuar me nj situat t till, LPK lshoi n qarkullim t brendshm t radhve t saja nj material ku analizohej situata politike n Kosov dhe detyrat q i dalin LPK-s n t ardhmen. N kt material, LPK njoftonye pr Situatn n Kosov t ciln po e rndon rritja e tendencave negative n situatn n Ballkan, e cila po vie duke u br gjithnj m eksplozive. N kt ndikuan faktor t shumt e m s shumti mungesa e nj rezistence aktive t brendshme. Kundrshtimi verbal i Kryeministrit Bujar Bukoshi n takimin e nivelit Ballkanik n Stamboll dhe t tjerat t ngjashme, nuk jan duke u marr parasysh askund, pasi prapa Kryetarit t Kosovs, Ibrahim Rugova dhe Kryeministrit Bujar Bukoshi nuk qndron ndonj forc e brendshme ushtarake q do t rrezikonte planet e shteteve tjera pr Kosovn. Me serbt mund t bisedohet dhe t vendosen marrdhnie diplomatike, vetm pasi t hiqen trupat serbe nga Kosova dhe vetm pasi serbt ta pranojn Republikn e Kosovs dhe t pjesve shqiptare etnike q i mban mini Jugosllavia.292 N kt drejtim, para LPK-s shtrohet detyr q n shum drejtime t filloj nga e para n ndrgjegjsimin e popullit dhe n prgatitjen e shpirtit t rezistencs dhe t aksionit. LPK e goditur nga arrestimet e pushtuesit dhe e rraskapitur nga sulmet e forcave q tashm kan filluar t dshtojn, n Kosov aktualisht nuk paraqet forc q do t mund t ecn me ritmin e krkesave t kohs pr t ndryshuar rrjedhat rrnjsisht. Kjo rrug e vshtir pr LPK-n, n t ardhmen do t jet m e vshtir praktikisht, por fatkeqsisht, praktika vrtetoi konceptet e LPK-s pr luftn dhe pr ecjen drejt lirimit.293

291 292

Muhamet Kelmendi, pse nuk u ndrtua Fronti pr lirimin e Kosovs. Material pr Kshillat e e LPK-s, maj 1994 293 Po aty,

66

Pas insistimit t grupeve t armatosura brenda vendit, Kryesia e LPK-s, merr vendim pr fillimin e lshimit t komunikatave, n t cilat merr prsipr kryerjen e aksioneve t armatosura. LPK, n mbledhjen e mbajtur m 17 nntor 1994, vendosi q t lshoj Komunikatn e par pr shtyp n emr t UK-s. Pas nj diskutimi t gjat, Kryesia, duke pasur parasysh edhe propozimet e grupeve t armatosura, merr vendim q organizimi i ri ushtarak t quhet ,,Ushtria lirimtare e Kosovs". U vendos q Komunikata t ket nr.rendor 11. N kt mbledhje merrnin pjes: Fazli Veliu, Emrush Xhemajli, Xhavit Haliti, Ali Ahmeti, Gafurr Elshani, Azem Syla. Kryesia e LPK-s ka vendosur pr stemn e UK-s, t ciln e punuan Gafurr Elshani dhe Adnan Asllani.294 Komunikatn, nga Zurichu, pr n Shkup, fshehurazi e drgoi nj veprimtar i LPK-s,
295

dhe nga ktu, ajo iu drgua mjeteve t informimit n Kosov, si dhe agjensis serbe t

lajmeve Tanjug296 N Komunikatn e UK-s nr. 11, e cila u emetua n mediat e shkruara dhe elektronike serbe297 n t cilat thuhej se ,, nj grup i paidentifikuar terrorist i shqiptarve t Kosovs, i quajtur ,, Ushtria lirimtare e Kosovs m 9 nntor 1994, mori mbi vete atentatin pr vrasjen n Gllogovc, t inspektorit t lart t policis serbe, Lutfi Ajazi298 Edhe ksaj radhe, LDK dhe qendra e saj pr informim, QIK, propaganduan pa sjellur ndonj fakt, se ,, sulmin, sikurse edhe n raste tjera, e ka kryer vet serbia me qllim t shkaktimit t konfliktit n shkall t gjer.
299

Prkundr sulmeve nga t gjitha

ant, n mars - prill 1994, UK themeloi Shtabin Qendror t saj, antar t par t t cilit ishin: Azem Syla, Nait Hasani, Xheladin Gashi, Sokol Bashota, Xhavit Haliti, Ali Ahmeti. Komandant i UK-s emrohet Azem Syla, kurse Shef Operativ n Kosov, e cila e kishte selin n Prishtin, u caktua, Nait Hasani, antar t tij: Rexhep Selimi, Sokol Bashota, Muj Krasniqi, Xheladin Gashi. Nait Hasani, ka qen njeriu kryesor i UK-s n Kosov, deri n arrestimin e tij. 300Ai ishte koordinues i t gjitha veprimeve t UKs n Kosov dhe lidhje n mes t UK-s brenda dhe jasht vendit.301

Xhavit Haliti, Fejton ekskluziv, pesvjetori i UK-s, gazeta ditore, 31 mars 2003, Prishtin. Deklarat e Emrush Xhemajlit, janar 2009, Prishtin. 296 Rilindja, botimi pr Zvicr, 29.11.1994, 297 Veerni Novost, Jedinstvo, 10 nntor 1994. 298 Zri i Kosovs, nr.23. 1.12.1994 299 Po aty. 300 Nait Hasani, vepra e cituar, f.145. 301 Xhavit Haliti, si e bm UK-n, Zri, shkurt 2001, Prishtin, si dhe n ,, libri liris Prishtin, 2003, fq.42
295

294

67

N nivel t Kosovs, Shtabi Operativ me seli n Prishtin prbhej nga: Nait Hasani, Rexhep Selimi, Adem Jashari, Sokol Bashota, Zahir Pajaziti, Lahi Brahimaj dhe Bislim Zogaj.302Rolin e zdhnsit n propagandimin e ekzistimit dhe t rritjes s UKs dhe t prkrahjes s ides se ,, pa luft t armatosur nuk mund t ket lirim nga okupatori Serb e kan luajtur, LPK dhe Zri i Kosovs. Ndrsa Kshilli Qendror i fondit ,, Vendlindja Thrret,303 n financimit dhe konsolidimit t UK-s. Kshillat e Rretheve t LPK-s n Zvicr, Gjermani, Austri, Suedi, Danimark, SHBA etj, u shndrruan n propagandues dhe financues t Ushtris lirimtare t Kosovs.304 Ndrsa, Kryesia e LPK-s, d.j.v. poashtu zhvillonte aktivitet diplomatik dhe takime me parlamentar e diplomat Evropian me qllim t njoftimit me gjendjen aktuale n Kosov, si dhe

qndirmin e LPK-s pr zgjidhjen e ksaj shtje, jo n kuadr t Serbis si po pretendohet, por n baz t t drejts pr vetvendosje pr shqiptart n Kosov, Maqedoni, Mal t Zi dhe Preshev.305

2). Fondi i UK-s ,, Vendlindja Thrret"

Dega e LPK-s j.v. gjat viteve 1982 -1990, prmes LPK-s n Kosov, bri financimin kryersor t veprimtarive gjithpopullore. N kuadr t aktivitetit politiko ushtarak q nga vitet 80-ta, LPK, kishte paraqitur nevojn edhe pr ngritjen e fondeve, t cilt do ta ndihmonin n organizimin e saj dhe t njsiteve t armatosura. Aktivitet modeste t mbledhjes s fondeve kishin filluar n Zvicr, fillimisht n kuadr t LPK-s. Kto fonde mblidheshin dhe ishin t obliguar vetm pr antarsin, ndrsa ndihmat pranoheshin edhe nga simpatizantt t cilt e prkrahnin vijn politike t saj. Pas demonstratave t vitit 1989, n Kosov, heqjes s autonomis s Kosovs nga Millosheviqi, mbledhja e fondeve u b m formale.

302 303

Nait Hasani, deklarat m 06.3.2009 Fazli Veliu, LPK UK, fq. 92. 304 Raportet dhe njoftimet e KP t LPK-s D.J.V, 1993 -1999. 305 Komunikat e LPK-s, Bruksel, 17.12.1994.

68

N vitin 1991, LPK fondin dedikuar veprimtaris n Kosov, e shkriu n fondin ,, Humanitar Gjithkombtar, duke shpresuar se Qeveria e Kosovs do t jet financues i veprimtarive kundr pushtuesve, mirpo shum shpejt u kuptua se Qeveria e Kosovs, nuk ishte e gatshme t financonte veprimtarin konkrete kundr regjimit t pushtimit n Kosov dhe viset e saj. Si rrjedhim, LPK prsri riaktivizoi fondin pr realizimin e programit t saj, lirimit t Kosovs. Ndrtimi i njsiteve t para ushtarake, paraqiti nevojn para organeve udhheqse t LPK-s edhe detyrn e financimit t tyre. LPK e kishte financimin e brendshm, i cili bhej nprmjet antarsis s saj, por ky financim ishte shum simbolik. Fillimisht financimi i njsiteve ushtarake u b nga financat e LPK-s. Ato jepeshin n form t parave t gatshme, t mjeteve t ndryshme dhe t mjeteve luftarake t cilat siguroheshin n mnyr ilegale. Mjetet q i siguronte antarsia e LPK-s, ndaheshin sipas territorit, njsive e veprimtaris q i kryenin. Pas vitit 1995, mjetet financiare iu drgoheshin SHQ t UK-s, i cili edhe kryente administrimin e mjeteve. Financimi i vetm pr njsitet e para ushtarake pr shum vite u b vetm nga antarsia e LPK-s. Asnj subjekt tjetr, as partiak, as qeveritar, as kulturor etj, nuk dha asnj ndihm pr UK-n. E tr shuma e mjeteve financiare t antarsis s LPK-s shkonte tek njsitet e UK-s dhe asnj lek nuk mbahej pr nevoja t aktivitetit t LPK-s. T gjitha shpenzimet pr aktivitetin e LPK-s mbuloheshin individualisht nga antart e LPK-s. Kjo ishte domosdoshmri pr kohn.306 N kuadr t analizave pr gjendjen financiare, nga prgjegjsi financiar i LPK-s, Gafurr Elshani, n vitet 1993 1995 u paraqitn n organet udhheqse t LPK-s tri propozime pr financimin e UK-s: 1.Financimi prmes antarsis s LPK-s, 2.Prcaktimi i shumave mujore dhe vjetore pr antart dhe simpatizantt e LPK-s, n lartsi prej 1.000 FRS, apo 1.000 DM dhe kundrvlera n valuta tjera, pr antart n shtet Skandinave dhe SHBA. 3.Hapja e Fondit dhe ndrtimin e Kshillit t financimit pr t patur mundsi q t ndihmohej n baza vullnetare UK- ja. 307

306 307

Muhamet Kelmendi, Pse nuk u ndrtua Fronti pr lirimin e Kosovs, Tiran 1991, fq. 9. Vendim i LPK-s, 04.12.1993

69

shtje t tilla u shqyrtuan nga Kryesia me disa rregulla, sidomos n form dhe u paraqitn n KP t LPK-s pr ti miratuar, ndrsa fuqizimin e ktij vendimi duhej ta bnte Mbledhja e Prgjithshme e LPK-s. Ky propozim, u shqyrtua n Mbledhjen e Katrt t LPK-s, n vitin 1993 duke u miratuar t tri kto forma t financimit t UK-s. Sipas vendimeve t dalura nga Mbledhja e IV tr e Prgjithshme e LPK-s, nga 1.000 frz. ose 1.000 DM 308. Ndarja dhe dshtimi i bisedimeve n mes t LPK-s dhe Qeveris s Bukoshit n ekzil, pr ndrtimin e terrenit pr nj luft guerile kundr shtypjes serbe, si dhe prfundimi me sukses t ktij aksioni, ndikoi q LPK t formoj fondin e saj ,, Vendlindja Thrret, fond i cili i dedikohej lufts pr lirimin e trojeve t robruara shqiptare.309 Fondi ,, Vendlindja Thrret i dedikohej kryesisht njsive lirimtare. Ky fond fillimisht u fut n kuadr t sektorit financiar t LPK-s q e udhhiqte Gafurr Elshani, e kishte t shtrir veprimtarin e vet n 22 shtete t Evrops Perndimore, n Skandinavi dhe n SHBA. dokund ishin t shtrira kshilla t financimit t Fondit, n nndegt dhe kshillat e Rretheve t LPK-s. Veprimtart e LPK-s dhe t Fondit ,,Vendlindja Thrrt, veq financimit dhe logjistiks, u morn edhe me mobilizimin e vullnetarve q donin ti bashkoheshin UKs si dhe propagandimin e lufts n aspektin politik.310 N mars 1994, Fondi ,, Vendlindja Thrret kishte hapur kontonumrin e saj n Scheiz Bankverein n Zurich t Zvicrs. Ekzistenca e Fondit ,, Vendlindja Thrret fillimisht bhej i ditur vetm pr organizimin e brendshm t LPK-s311, ndrsa n njofitmin e LPK-s n gazetn e saj ,, Zri i Kosovs nuk thuhej se ky fond u dedikohej lufttarve t UK-s, pr shkak se ekzistonte rreziku i mbylljes s tij nga organet Zvicrane, por nga antart dhe simpatizantt e LPK-s krkohej q t ndihmohen t burgosurit dhe t prndjekurit politik nga pushtuesi serb si dhe aktiviteti i LPK-s n Kosov pr realizimin e qllimeve programore t saj. 312 m

04.12.1993, u mor vendim q: T gjith antart e LPK-s q kan t ardhura, t japin

308 309

Vendim i Mbledhjes s IV t Prgjithshme t LPK-s, 1993 Vendim i Kryesis s LPK-s, 04 dhjetor 1993, 310 Arkivi i Fondit ,, Vendlindja Thrret Aarau, Zvicr 311 Njoftim nga Procesverbali i Mbledhjes s KP t LPK-s, 30.04.1994. 312 Zri i Kosovs, nr.145, 1 mars 1994, fq.8.

70

Nga vitit 1994 e deri n qershor t vitit 1996, LPK, mbledhjen e mjeteve financiare pr Ushtrin lirimtare t Kosovs, e kishte fokusuar m shum tek antarsia e saj, pr shkak se n kt koh, mrgimtart nuk besonin se UK ishte nj ushtri e vrtet dhe se Fondi ,, Vendlindja Thrret sht fond i saj. Kryesia e LPK-s ftonte antart e saj pr ndihma urgjente pr t ndihmuar luftn lirimtare n Kosov, duke i obliguar ata t kryejn obligimin ndaj fondit ,, Vendlindja Thrret n vler mujore t 100 FRS ose 100 DM, si dhe krkohej nga antart e LPK-s q t bindin spaku nga tre antar t familjes, miq dhe shok q edhe ata t paguajn n kt fond. Kryesia e LPK-s poashtu u bnte thirrje antarve dhe simpatizantve t LPK-s q n baz t mundsis t marrin kredi ose t japin t holla t gatshme n form t huas me nj afat t pacaktuar.313 Nga qershori 1996, kur aksionet e armatosura t UK-s kishin filluar t marrin prmasa m t mdha, LPK, kishte filluar q t organizoj tubime me bashkatdhetar, ku i njoftonte ata se veprimtaria lirimtare n Kosov duhet t prkrahet me t gjitha format dhe mjetet e mundshme dhe se aksionet e UK-s kundr pushtuesit jan n favor t shtjes s pa zgjidhur kombtare. N nj tubim me bashkatdhetar n Kantoni Schiz t Zvicrs, LPK, ftonte bashkatdhetar q veprimtaria lirimtare t ndihmohet prmes fondit t LPK-s ,, Vendlindja Thrret, ndrsa nga Qeveria e Republiks s Kosovs krkonte q fondin e saj t 3%, ta vj drejtprdrejt n shrbim t UK-s.314 Tubime t tilla me bashkatdhetar, LPK, mbante n t gjitha qytetet dhe Kshillat e Rretheve ku kishte t shtrir aktivitetin e saj n vendet perndimore, n Skandinavi dhe SHBA. Shum veprimtar npr kshilla t rretheve t LPK-s n Zvicr, Gjermani, Austri, Itali, Amerik dhe n vendet Skandinave u angazhuan me t gjith potencialin e tyre q kishin, si n aspektin financiar ashtu edhe n aspektin ideologjik, duke u br shembull konkret s pari me derdhjen e mjeteve t tyre n kt fond e pastaj duke organizuar edhe tubime informative pr kt qllim. Ata n emr t LPK-s dhe nn moton ,, Atdheu n rrezik, Vendlindja Thrret" organizuan qindra e mijra tubime informative me bashkatdhetar. 315

313

Njoftim pr Kshillat e Rretheve t LPK-s, nxjerr nga procesverbali i Mbledhjes s KP t LPK-s, 02.12.1996 Zri I Kosovs, Njoftim I K.Rr t LPK-s, Schiz, 6 qershor 1996, fq.3. 315 Po aty,
314

71

N kto tubime, veprimtart dhe udhheqsit e LPK-s, i informonin bashkatdhetart pr nevojn e prkrahjes s lufttarve t liris t cilt ia kishin kthyer pushkn armikut serb dhe poashtu krkonin nga ata q prveq prkrahjes morale, kjo luft t prkrahet edhe me t holla dhe forma t tjera logjistike. Me rritjen e aksioneve t armatosura t UK-s n Kosov, rritej edhe nevoja e furnizimit me armatim dhe mjete financiare.316 Pr kt LPK, Kryesia e Kshillit t Prgjithshm t Degs s LPK-s, m 04.5 1996 vendosi q Jashar Salihu t administroj t hyrat e fondit ,, Vendlindja Thrret. Jashar Salihu, nga nj vrtetim pr t hyrat u drgon Kshillave dhe individve. N Kshillin Qendror pr financim t LPK-s u emruan: Jashar Salihu, Azem Syla, Zenuni Bajrami, Ali Ahmeti dhe Adem Grabovci.317 Fondi ,, Vendlindja Thrret ishte makina m e njohur pr mbledhjen e fondeve pr UK-n. Integrimi i padeprtueshm dhe udhheqja e ndrlidhur me LPK-n, bri q ky fond t jet dominues pr menaxhimin financiar dhe logjistikn e UK-s n Shqipri.318 Duke filluar nga viti 1996, pothuajse t gjitha Komunikatat e saj, UK-ja vazhdimisht prforconte porosin e prcjell nga mbledhsit e fondeve n u bnin thirrje shqiptarve n ekzil ta mbshtesnin financiarisht UK-n, prmes fondit ,, Vendlindja Thrret
319

. Edhe gazeta ,, Zri i Kosovs organ propagandistik i LPK-s, tani u

shndrrua hapur n zdhnse e UK-s, duke i publikuar Komunikatat e lshuara nga aksionet e armatosuar t UK-s si dhe duke propaganduar tek mrgimtart pr prkrahje financiare t lufts lirimtaret prmes Fondit ,, Vendlindja Thrret.320 Kryesia e LPK-s, d.j.v. ishte organ udhheqs, me kompentenca politike, organizative, diplomatike etj, e cila e udhhoqi UK-n deri m 01.05.1998, kur UK-ja, krijoi Drejtorin e saj politike.321 Krahas organizimit ushtarak, UK-s, Lvizjes Popullore t Kosovs i duhej edhe angazhimi n gjetjen e mjeteve financiare pr vazhdimin e lufts lirimtare. Kjo ndodhte pr shkak se ata q ishin t thirrur dhe t obliguar me Kushtetut t Republiks s Kosovs, pra Qeveria e Kosovs, t ciln e udhhiqte Bujar Bukoshi, nuk ishin t gatshm t punonin pr ndrrimin e strategjis s veprimit.
316 317 318

Njoftim i KP t LPK-s, nxjerr nga Procesverbali i mbledhjes, 28.04.1996 Vendim i Kryesis s Kshillit t Prgjithshm t LPK-s Dega Jasht Vendit, 04.5.1996. Henry H. Perritt Jr., UK, Rrfimi prej brenda pr nj kryengritje, Koha, Prishtin, 2008, fq. 127 -130. 319 Komunikat e UK-s, nr. 30, 3 shkurt 1997. 320 Zri i Kosovs, 26 shtator 1996, fq.3. 321 Muhamet Kelmendi, fq. 21.

72

Qeveria e Bujar Bukoshit, n ekzil edhe pse mblidhte para nga tre prqindshi n diaspor dhe n Kosov, mjetet si u tha edhe m lart, mjetet financiare i prdorte pr ndihmimin e jets politike, kulturore dhe arsimore n Kosov, por mjetet e mbledhura nga ky fond, fatkeqsisht, kurr nuk ia dedikoi lufts dhe Ushtris lirimtare t Kosovs.322 Fondi ,, Vendlindja Thrret nxorri edhe rregulloren e saj, prmes t cils i udhzonte veprimtart e saj pr format e puns s tij. N rregulloren e Fondit ,, Vendlindja Thrret thuhej: ,, Fondi ,,Vendlindja Thrret sht Fond prmes t cilit mrgimtart vullnetarisht kontribuojn pr t forcuar rezistencn e popullit ton kundr etnocidit dhe gjenocidit q po ushtrojn pushtuesit e trojeve tona. 1. Antar i Fondit ,, Vendlindja Thrret mund t jet do shqiptar q shpreh gadishmri pr t ndihmuar dhe kontribuar n grumbullimin e mjeteve financiare dhe ndihmimin e Kosovs prmes ktij fondi. 2. Antar t fondit mund t jen ata persona q kan dhn dhe japin prova n

ndihmimin e veprimtaris patriotike. Ata duhet t jen shembull i njeriut t ndershm dhe veprimtarit t pa lodhshm. 3. Antar i fondit nuk mund t jet asnj person q nuk e ndihmon me rregull Fondin ,, Vendlindja Thrret 4. Antar t Fondit nuk mund t hyjn persona q kan kryer vepra penale dhe q ndiqen nga drejtsia e shtetit Zvicran, apo e shteteve tjera perndimore. 5. N fond nuk guxojn t hyjn para me prejardhje t dyshimt. 6.Veprimtart e Fondit ,, Vendlindja Thrret q pranojn mjete me prejardhje t dyshimt, automatikisht do t prjashtohen nga Fondi. Kshilli Qendror i Fondit Vendlindja Thrret Zvicr323 Sipas rregullores s Degs s LPK-s, faqe 10, pika 2 sipas t cilit ,, kontrollimi i hyrje daljeve nga t gjitha fondet e bn Kryesia e KP t LPK-s , Kryesia, n mbledhjen e saj t dats, 15.06.1996, mori vendim q t gjitha arkat e prfshira n pikn 1.1, 1.2, 1.3, 1.4., por edhe arka e fondit ,, Vendlindja Thrret t raportoj n mbledhje t Kryesis pr gjendjen momentale t arks, do muaj. Raportimi duhet t bhet me shkrim, deri m datn 15 t muajit.

322 323

Naim Balidemaj, Tragjedia Kosovare, Rugova Millosheviq, prishtin 2001, fq.177. Rregullore e Fondit ,, Vendlindja Thrret , arkivi i Fondit ,, Vendlindja Thrret Aarau, Zvicr

73

Kjo form bhet me qllim q Kryesia t marr vendime t sakta dhe t cilat mund t mbulohen financiarisht.324Pr shkak t volumit t punve n organizimin dhe mbarvajtjen e punve, por edhe t kontrollimit t saj, KP i LPK-s, n mbledhjen e saj t mbajtur m 19 dhe 20 tetor 1996 mori vendim q: Komisioni qendror i Financimit i LPK-s t plotsohet edhe me tre antar t rinj: Ibrahim Kelmendi, Xhemajl Fetahu325 dhe I. Elshani.T formohen n koh sa m t shkurtr nnkshillat e Kshillit Qendror t Financimit t LPK-s.N Gjermani t mbetet konto ,,Vendlindja Thrret, por t hapet edhe nj konto e veqant pr pagesn e antarsis s LPK-s. Kshilli Qendror i Financimit, kontrollon r gjitha nnkshillat e financimit.326 Deri n Janar t vitit 1997, kur UK-ja kishte strukturn e vet t organizimit, financimi bhej n mnyr qendrore nga organet e ktij subjekti ushtarak, ndrsa mjetet financiare nga Kshilli i financimit i drgoheshin nprmjet sektorit t SH.Q. t UK-s. Shtabi Qendror, pastaj bnte ndarjen e mjeteve financiare npr zonat dhe nnzonat e UK-s. Kshtu vazhdoi deri n Janar t vitit 1997, kur pas vrasjes s Zahir Pajazitit dhe arrestimit t disa nga antart e SH.Q t UK-s, lidhjet e LPK-s dhe antarve t Fondit ,, Vendlindja Thrret u shkputn. Mbi kt baz, si edhe pas konfirmimit gojor dhe me shkrim q arriti n Kryesin e degs, por edhe nga Kshillat e LPK-s, q kishin lidhje me radht e UK-s brenda vendit, kompentencat e mjeteve financiare i kaluan Kryesis s KP t Degs s LPK-s.327 Pas ktij vendimi, shprndarja e mjeteve financiare u b nga Kryesia e KP t LPK-s . Kshtu LPK, ndau mjete financiare pr njsitet e UK-s, n Drenic, veqanarisht n Prekaz, pr njsitin e Llapit Prishtin, pr njsitin e Dukagjinit dhe n Pollog, n viset shqiptare nn pushtimin maqedon. Shumn e ktyre mjeteve e vendoste Kryesia e KP t LPK-s, sipas nvojs q paraqitej n terren.328 Deri n janar t vitit 1998, fondi ,,Vendlindja Thrret kishte hapur Kontonumrin e saj n: Zvicr, Gjermani, Itali, Belgjik, Holand, Slloveni, Britani t Madhe, Finland, Kanada, Suedi, Austri, Norvegji, Franc, Danimark, SHBA, Australi etj.

324 325

Vendim i Kryesis s KP t LPK-s, D.J.V, 15.06.1996. Xhemajl Fetahu, edhe pse kishte detyra me rndsi n kuadr t LPK-s dhe Fondit ,, Vendlindja Thrret iu bashkua radhve t UK-s n Kosov, ku bie heroikisht m 31 maj 1999. 326 Vendim i KP t LPK-s, 19 -20 tetor 1996. 327 Deklarat e Muhamet Kelmendit, ish - n. Kryetar I LPK-s, deri n vitin 1999, dhn m 20 janar 2009, Prishtin. 328 Po aty.

74

Duke e par se Fondi ,, Vendlindja Thrret po gjente prkrahje nga mrgimtart do dit e m tepr, me insistimin e qeveris s Serbis, qeveria e Zvicrs n Janar t vitit 1998, mori vendim pr mbykqyrjen e fondit, si e quanin ata t LPK-s, Fondi ,, Vendlindja Thrret poashtu u survejua dhe u pengua nga disa shtete Evropiane t cilt pr nj koh i bllokuan mjetet e ktij fondi. Gazeta Zvicrane ,, Der Bund njofton se, sipas ankess s Serbis, organet Zvicrane t drejtsis jan duke e shikuar ,, legalitetin e Fondit t Kosovs ,, Vendlindja Thrret . Nga i njejti burim msohet poashtu se Prokuroria Federale e Zvicrs e ka futur, ,, n listn e prcjelljes edhe LPK-n.329ndrsa gazetat autoritative Zvicrane ,, Der Bund, ,, Le Matin etj, n shkrimet e tyre akuzonin LPK-n, se duke mbledhur ndihma financiare prmes Fondit ,, Vendlindja Thrret dhe duke propaganduar n Gazetn e saj ,, Zri i Kosovspo bn rekrutimin e vullnetarve pr t luftuar n Kosov.330 T njejtin avaz e prsriti edhe gazeta ,, L HEBDO e cila botohet n Lozan, e cila akuzon LPK-n, se po organizon tubime n prkrahje t lufts n Kosov dhe se po mbledh t holla prmes fondit ,, Vendlindja Thrret pr t prkrahur luftn e UK-s n Kosov.331 Pas ksaj ndalese, aktiviteti i veprimtarve t LPK-s pr mbledhjen e

ndihmave financiare n kuadr t Fondit ,, Vendlindja Thrret u rrezikua shum, por fal udhheqsve dhe veprimtarve t LPK-s, u gjetn format dhe mundsit q ushtart e UK-s t ken mjete financiare t mjaftueshme pr vazhdimin e lufts lirimtare n Kosov. Me fillimin e lufts s armatosur n mars 1998, deri n prfundim t saj, Fondi ,, Vendlindja Thrret i cili vepronte n kuadr t LPK-s, u zgjerua edhe m shum me veprimtar t saj n t gjitha vendet Evropiane, n Skandinavi dhe n SHBA. Tanim, pas lufts dhe rnies heroike t Adem Jasharit dhe familjes s tij, populli shqiptar i Kosovs e kuptoi prfundimisht se lufta e filluar n Prekaz do t prhapet edhe n pjest tjera t Kosovs dhe se ushtart duhet ndihmuar me t gjitha mjetet e mundshme. Ksaj bindjeje i ndihmoi edhe nj Komunikat e UK-s, e lshuar pr opinion dhe mjetet e informimit, n t ciln ve tjerash thuhej se ,, UK-ja ka si burim financimi kontributet vullnetare t popullit ton nn moton ,, Atdheu n rrezik - Vendlindja Thrret332

329 330

Raport nga Mbledhja e KP t LPK-s, D.J.V, 24.01.1998, urzburg, Gjermani Gazeta Zvicrane, Der Bund, 18.01.1998. 331 Gazeta Zvicrave, LHEBDO, 22.01.1998. 332 Deklarat politike nr. 2 e SH.P t Ushtirs lirimtare t Kosovs, 27.4.1998, Prishtin.

75

N vendet perndimore, n klubet shqiptare, por edhe n ambiente tjera, tubimet n prkrahje t UK-s, mbaheshin qdo dit. Veprimtart e LPK-s dhe t Fondit ,, Vendlindja Thrret organizuan me qindra e mijra tubime mobilizuese si dhe zgjeruan edhe rrjetin e veprimtarve t fondit. Antar t Fondit, sipas rregullores s tij, mund t bhej do shqiptar, i cili e prkrahte luftn lirimtare n Kosov dhe i cili ishte i gatshm t propagandonte n favor t ksaj lufte. Shum veprimtar t Kshillave t Emergjencs dhe t fondit t qeveris Bukoshi, tani doln hapur n prkrahje t Fondit ,, Vendlindja Thrret dhe ishin t gatshm t jepnin kontributin e tyre n prkrahje konkrete t UK-s.
333

Ky fond ishte burimi

kryesor financiar i lufts s UK-s n Kosov, ndrsa degt e tij u krijuan edhe npr ato shtete ku nuk kishte organizim politik t LPK-s, por q kishte bashkatdhetar t cilt ishin t gatshm ta ndihmonin financiarisht UK-n. N kto vende, veqanarisht n disa shtete t SHBA-s, veprimtart e Fondit ,, Vendlindja Thrret organizonin tubime pr mbledhjen e mjeteve financiare, por edhe n organizimin e tubimeve dhe t demonstratave, pr propagandimin e lufts s UK-s n Kosov.334 Fakti pse bashkatdhetart filluan ti japin prkrahje t gjer UK-s dhe fondit t sa ,, Vendlindja thrret ishte sepse, bashkatdhetart q punoni dhe vepronin n shtetet Perndimore, q nga vitet 80-ta, kishin tubuar shumher mjete, pr ta ndihmuar qndresn e popullit n Kosov dhe luftn lirimtare, por q ata ishin zhgnjyer, sepse Qeveria n ekzil, e udhhequr nga Bujar Bukoshi, nuk kishte ndrmarr asgj n dedikimin e mjeteve financiare pr kt qllim, ndrsa tani q veq lufta kishte filluar, kjo qeveri, kishte bllokuar mjetet e saj dhe ende i mbante t mbyllura npr bankat Gjermane, Zvicrane etj. 335 Kshilli Qendror pr Administrimin e Fondit ,, Vendlindja Thrret, i cili tanim nuk i takonte vetm LPK-s, por t gjith bashkatdhetarve q ishin t gatshm ta ndihmonin luftn lirimtare q po zhvillohej n Kosov, gjat tr periudhs mars 1998 qershor 1999, ishte n shrbim t lufttarve t liris dhe i zbatonte me prpikmri krkesat dhe urdhrat e SH.P t UK-s.336

333 334

Komunikat e Kshillit Qendror pr Administrimin e Fondit ,, Vendlindja ThrretAarau, Zvicr, 04. 06.1998. Thirrje pr demonstrat, e udhheqsve t Fondit ,, Vendindja Thrret, Ne York, 01.6.1998. 335 Komunikat e Kshillit Qendror pr Administrimin e Fondit ,, Vendlindja ThrretAarau, Zvicr, 04. 06.1998. 336 Deklarata politike nr.18 e UK-s, 10 nntor 1998, Prishtin.

76

Kshilli Qendror pr Administrimin e Fondit ,, Vendlindja Thrret

duke

analizuar gjendjen e rnd t popullit t Kosovs, i cili po ballafaqohej pr luft a vdekje, pas krkes s SH.P t UK-s, vendosi q nga data 14 nntor 20 dhjetor 1998, t organizoj aksionin pr mbledhjen e mjeteve financiare, nn moton ,, Atdheu n Rrezik Vendlindja Thrrer. Prmes tij obligonte t gjith bashkatdhetart q q jan t punsuar dhe kan t njohur statusin e tyre n Zvicr, Gjermani dhe shtetet tjera t Evrops Perndimore, t paguajn nga 1.000 frs, ose 1.000 DM, ndrsa bashkatdhetart q jetojn n SHBA, Kanada, Australi etj, duhet t kontribuojn me m s paku 1.000 dollar Amerika. Gjithashtu, bashkatdhetart q jetojn n Franc, Austri, Slloveni dhe vende tjera me standard m t ult, duhet t paguajn m s paku 700 DM, ndrsa bashkatdhetart q kan firma t regjistruara n vendet ku ata jetojn, duhet t paguajn s paku 3.000 FRZ, DM ose kundrvlera tjetr.337 E njejta thirrje u lshua pr bashkatdhetart edhe nga SH.P i UK-s.338 N janar t vitit 1999, SHP i UK-s, n prputhje me rregullloren e vet pr rikonstruimin e drejtorive e t sektorve t UK-s, vendosi q : 1. T emroj antart e Kshillit Qendror t Fondi ,, Vendlindja Thrret 2. T emroj antart e Kshillave t Fondit npr shtete t veqanta. 3. Ti publikoj emrat e prgjegjsve kryesor t fondit ,, Vendlindja Thrret Antart e emruar t Kshillit Qendror t Fondit ,, Vendlindja Thrret jan: 1. Jashar Salihu Kryetar, Muj Rugova nnkryetar, Agush Buja Kontrollor financiar, Fatmir Zyberi drejtor ekzekutiv, Ramiz Lladrovci prgjegjs administrativ, Hasan Ukhaxhaj, Halit Naxhaku, Mehmet Bislimi, Hysni Sylaj, Naser Tupella, Jashar Alia, Naser Ramadani, Xhevat Bislimi, Bilall Sherifi, Shaban Muja Antar. Udhheqs t Fondit ,, Vendlindja Thret n shtetet e Evrops dhe SHBA:- Mehmet Bislimi- Zvicr, Hasan Ukhaxhaj Gjermani, Xhevat Xhemajli Austri, Xhevat Bislim Franc, Nufri Lekaj Norvegji, Pleurat Sejdiu Britani e Madhe, Naser Berisha Itali, Islam Selimi Holand, Bedri Selmanaj Kroaci, Bruno Selimaj SHBA dhe Kanada, Halil Musaj Australi.339
337 338

Vendim I K.Q. pr administrimin e Fondit ,, Vendlindja Thrret 14.nntor 1998, Aarau, Zvicr. Deklarat politike nr. 19. e UK-s, 04 dhjetor 1998, Prishtin.

339

Komunikat e SH.P t UK-s, nr. 74. Prishtin, 22 janar 1999.

77

Fondi ,, Vendlindja Thrret i themeluar n dhjetor t vitit 1993, i udhhequr nga Jashar Salihu, nj veprimtar i prkushtuar pr shtjen kombtare, ishte tashm nj fond i organizuar n mnyr t studiuar dhe rigoroze, me nj kontroll t rrept financiar dhe me nj destinim t veqant lirimin e vendit nga robria. Duke qen fond i t gjith shqiptarve ai tani ishte fond jasht partiak dhe ajo q i bashkonte bashkatdhetart rreth ktij fondi ishte ideja e liris, bashkimit dhe lirimit t Kosovs.340 Aksione dhe veprimtari t tilla, K.Q. pr Administrimin e Fondit ,, Vendlindja Thrret organizoi edhe gjat muajve janar qershor 1999, mvarsisht sipas gjendjes faktike n terrenin e luftimeve dhe krkesave t SH.P t UK-s.341 Prmes mjeteve financiare t ktij Fondi, SH.P i UK-s, arriti ti furnizoj ushtart e liris me mjete financiare, logjistike dhe armatim, por edhe n mbulimin e aktivitetit politik dhe diplomatik, q bnin aktivistt e LPK-s t autorizuar nga SH.P i UK-s pr bisedime me prfaqsues t shteteve perndimore, NATO-s, SHBA-s dhe Bashksis Evropiane. Esht e vshtir t jepen vlersime t prafrta pr shumn totale t parave t mbledhura nga Fondi ,, Vendlindja Thrret, megjithate sht e arsyeshme t konkludohet se gjat periudhs m shum se 5 vjeqare ( dhjetor 1993 qershor 1999) t ekzistimit t Fondit ,,Vendlindja Thrret, degt e t cilit vepronin n m shum se 20 shtete, ku kishte t shtrir aktivitetin e tij, nga bashkatdhetart shqiptar Fondi ,, Vendlindja Thrret rreth 11 milion dollar i ka mbledhur n SHBA, 50 milion dollar n Zvicr, dhe 10 -12 milion dollar n Gjermani . Sipas ktyre shifrave dhe duke e pasur parasysh se fondi ishte i shtrir edhe n shtetet tjera, shuma e prafrt e mbledhur nga Fondi ,, Vendlindja Thrret do t ishte nga 75 milion dollar - 100 milion Dollar.342 E gjith puna n terren pr kta 5 vite e veprimtarve t fondit bhej n mnyr vullnetare dhe pa asnj lloj kompenzimi. Gjat ofanzivave t policis dhe ushtris serbe kundr UK-s n muajt, korrik -tetor 1998 kur lufttart e liris, t lodhur nga luftrat, me munges t armatimit e t prkrahjes s institucioneve shtetrore t Kosovs, udhheqsit e LPK-s ishin ata q fondin tashm e kishin shndrruar n fond t ushtris.

340 341

Komunikat e Kshillit Qendror pr Administrimin e Fondit ,, Vendlindja ThrretAarau, Zvicr, 04. 06.1998. Thirrje e SH.P t UK-s, 12 janra 1999, Prishtin. 342 Henry H. Perritt Jr., UK, Rrfimi prej brenda pr nj kryengritje, Koha, Prishtin, 2008, fq.132. - Ibrahim Kelmendi, janar 2009, Prishtin.

78

Ishin ata q u jepnin krah e nxitje lufttarve pr vazhdimin e lufts s armatosur deri n fitoren prfundimtare. Ajo e kishte t qart se lirimi pa gjak dhe pa ndihma materiale nuk mund t bhej. Poashtu veprimtart e LPK-s ishin ata t cilt n kohn kur politika shqiptare e Kosovs i gzohej dobsimit t radhve t UK-s, bnin mos pr prkrahjen dhe afirmimin e saj qoft edhe n qarqe ndrkombtare.

3). Roli i gazets ,, ZRI I KOSOVS" organ i LPK-s.

Pas Plenumit t Brioneve (1966) dhe demonstratave t vitit 1968, n Kosov, pati nj dendsi t ngjarjeve politike q dshmojn pr nj arritje t konsiderueshme t legales dhe ilegales shqiptare. Edhe pas ktyre ngjarjeve t rndsishme, populli shqiptar ishte i paknaqur, ngase nuk iu realizuan dhe nuk iu plotsuan krkesat e tyre jetike. Viti 1974, edhe pr nj gj sht i rndsishm, ngase po n kt vit filloi t dal edhe revista ilegale e organizats Grupi revolucionar i pagzuar me emrin Zri i Kosovs, q njhersh ishte edhe organi kryesor informativ i saj. N vitet 70 ta, ishte gjallruar aktiviteti ilegal, dhe si detyr parsore edhe m tutje kishte rivendosjen e bashkimit t Kosovs me Shqiprin dhe luftn e pakompromis kundr okupuesit. Revista Zri i Kosovs, megjithse doli vetm n dy numra, trajtoi tematika dhe problematika nga m t ndryshmet. 343 Historiku i gazets ,, Zri i Kosovs daton q nga viti 1973, ndrsa numrin e par i ksaj gazete grupi ilegal e nxori m 1 shkurt 1974, organ i Grupit Revolucionar t Kosovs, t udhhiqur nga Kadri Osmani, Mehmet Hajrizi, Xhafer Shatri, Binak Ulaj dhe Feriz Seferaj. Kjo revist doli vetm n dy numra, ndrsa numrin e tret (n dorshkrim) e konfiskoi policia serbe gjat arrestimeve q iu b antarve t grupit. Revista edhe pse doli n numra t pakt, ajo trajtoi tematika dhe problematika nga m t ndryshmet. T gjitha shkrimet q u botuan n kt gazet jan t nnshkruara me pseudonime pr shkak t konspiracionit. Nprmjet shkrimeve q botoheshin n t i bhej apel popullit t mos i duronte padrejtsit e shumta, sulmohej sistemi okupues jugosllav dhe udhheqja m e lart e tij344.
343

Sabile Kemezi BASHA, GAZETA ZRI I KOSOVS dhe angazhimi i saj pr ngritjen e ndrgjegjies dhe unitetit Kombtar , Instituti i Historis Prishtin Punim studimor. Marr pr botim m, 11.O5.2005 344 Sabile Keqmezi Basha, po aty.

79

Prve faqeve politike, n revist antart e grupit ilegal shkruanin edhe pr shtje organizative t ilegales. N pjesn e shkrimit Puna n celulat revolucionare dhe zgjerimi i radhve paraqitet n pika t shkurtra organizimi i celulave dhe angazhimi i antarve pr ti zgjeruar radht e organizats me antar t rinj. N kt shkrim njoftohet opinioni i gjer se me luftn ilegale q e bjn, bijt dhe bijat m t mira t kombit kan tri qllime kryesore, lirimi kombtar, lirimi shoqror dhe bashkimi me shtetin am, q edhe sht qllimi m i rndsishm.345. N prill t vitit 1974, Grupi Revolucionar botoi edhe numrin e dyt t revists Zri i Kosovs. Moto e revists ishte Popuj t robruar n t gjith botn, ngrihuni n revolucion dhe n vizatim ishte e shkruar motoja Liria nuk falet, por fitohet me gjak. N pamundsi q organi Zri i Kosovs t botohej dhe t shprndahej me t madhe n masat e gjera popullore, kjo revist fillimisht u shprndahej vetm aktivistve t lvizjes. Me prmirsimin e puns n radht e organizats, u krijuan mundsi t reja q t zgjerohet dhe t thellohet prmbajtja e propagands dhe agjitacionit, n rend t par, brenda radhve t ilegales. Revista ,, Zri i Kosovs,do t bj prpjekje q t sqaroj sa m shum shtje, q t ndihmoj pjestart e radhve tona n pajisjen e tyre me nj kultur t gjithanshme dhe n edukimin ideo politik t tyre. Organi do t sqaroj gjithashtu edhe shum shtje organizative. Kjo do t bhet akoma edhe m e rndsishme dhe nevoja e propagandimit t parimeve dhe t metodave t organizimit, t disiplins dhe t tekniks konspirative del n plan t par kur organet policore vihen me gjith forcat e tyre pr t na ndjekur dhe persekutuar346. Numrin 1 t ,, Zrit t Kosovs, organ i LNKVSHJ-s, e ka nxjerrur Jusuf Grvalla m 1981. Gazeta e Jusuf Grvalls ishte m shum me karakter politik. M 1983 gazetn,, Zri i Kosovs ka filluar ta botoj Xhafer Shatri bashk me Sabri Novoselln. Ish udhheqsi i LPRK-s n at koh. Deri m 1984, nuk ka pasur redaksi t ZIK-ut, por ka pasur vetm individ t cilt e kan shtypur ZIK-un. M hert, gazetn e kan nxjerr, Xhafer Shatri, Fazli Veliu, Avni Dehari, e t tjer, por Xhafer Shatri nuk ka br prpjekje pr bashkimin e ktyre intelektualve.347

345 346

Puna n celulat revolucionare dhe zgjerimi i radhve, Zri i Kosovs , nr. 1. 1974, f. 11. Zri i Kosovs nr. 2, 1974, f. 6. 347 Mustaf Xhemajli, intervist dhn autorit t ktij shkrimi, 07 korrik 2008, Prishtin

80

M 4 maj 1984 n Bern t Zvicrs sht themeluar redaksia e ZIK-ut, ku jan pajtuar t gjith, edhe Xhafer Shatri. Prej asaj kohe sht krijuar redaksia e ZIK-ut n Bern. N redaksi t ksaj gazete ishin: Mustaf Xhemajli redaktor, Hasan Malaj, Saime Isufi, Agim Malaj, Muhamer Shabani dhe Emrush Xhemajli, gazetar dhe piktor. Nga 4 maj 1984 e deri ne fund t vitit 1991348, gazetn Zri i Kosovs e ka udhhequr Mustaf Xhemajli. Redaksia punonte n kushte t vshtira, sepse, kishte vetm nj makin t Jusuf Grvalls nj gjysm kompjuteri me t cilin Jusufi e kishte nxjerr numrin e par t ZIK-ut. Me ardhjen e Fazli Veliut, Muhamet Kelmendit dhe Ibrahim Kelmendit, ky i fundit sht marr, sidomos me prkthime dhe ka qen Organizatori kryesor n shtetet e Evrops Perndimore, ku jetonte q nga viti 1979 n Gjermani.349 N vitet 1991 1998, Gazeta ,, Zri i Kosovs ishte br dritarja e vetme nga ku t gjith shqiptart atdhetar, informoheshin drejt dhe me koh pr aktivitetin e UK-s dhe luftn e tyre t drejt q po bnin n Kosov. N kt gazet, jepen mendimet dhe qndrimet e LPK-s n nj an, si dhe deklaratat e qndrime t faktorve politik ndrkombtar si dhe qndrimet negative t politiks pacifiste, lidhur me UK-n.350 Shkrimet e ,, Zri i Kosovs nuk ishin t rndomta e t nj rrjedhe t njejt si t gazetave t athershme e t mvonshme legale. Shkrimet n ,,ZIK ishin shnimet e t burgosurve shqiptar q shkruheshin me duart e prgjakura nga gardiant dhe polict, UDB-asht e spiunt, ishin shkrime t studentve t prjashtuar nga procesi arsimor dhe zri i mrgimtarve t ikur pr shkak t ndjekjeve nga regjimi.351 LPK, prmes gazets s saj ,, Zri i Kosovs" me shkrime t ndryshme

argumentone se lufta lirimtare e popullit shqiptar n Kosov sht e drejt ngado q t shikohet, si nga e drejta natyrore pr t jetuar i lir do njeri, si nga pikpamja e t drejtave t njeriut, por edhe nga pikpamja kushtetuese e Kushtetuts s Republiks s Kosovs dhe nga Konventat ndrkombtare.

348

Me ndryshimet n skenn politike n Kosov pas vitit 1990, Mustaf Xhemajli do t trhiqet trsisht nga gazeta dhe nga LPRK-ja, pr tiu kthyer jets s tij private. 349 Mustaf Xhemajli, po aty. 350 Artikuj t gazets ,, Zri i Kosovs organ I LPK-s, 1991-1998, Zvicr. 351 Fazli Veliu, LPK- UK, f.54.

81

T gjitha veprimet e armatosura q i ndrmerrte UK-ja kundr pushtuesve serb n Kosov dhe t gjitha komunikatat pr shtyp q i lshonte ajo e t cilat nuk i botonte shtypi shqiptar n Kosov, ose i shtrembronte ,, Zri i Kosovs" i botonte ato me qllim t njoftimit t opinionit me luftn e drejt t popullit ton.352 Dihet fare mir se gazetat tjera q dilnin n Kosov, si ,,Bujku, ,, Zrietj, por edhe ata q dilnin jasht saj, sidomos ,, Bota Sot e cila dilte n Zvicr, kishin frik, por edhe ishin mjaft alergjik ndaj UK-s. Ata ishin vn n shrbim t politiks pacifiste t LDK-s dhe t Ibrahim Rugovs. Sipas tyre, liria dhe Pavarsia e Kosovs, do t vie vetvetiu, me konferenca shtypi, me lutje dhe me vullnetin e bashksis ndrkombtare. N kto gazeta, aksionet e UK-s, cilsoheshin, terroriste, aksione t njerzve t dyshimt, apo edhe si aksione t dors s zez serbe. Krejt ndryshe nga gazetat pacifiste, me origjin nga ,, Rilindja e cila ishte organ i LKJ-s, gazeta ,, Zri i Kosovs, shkruante hapur pr terrorin q bnte okupuesi serb n Kosov, por edhe pr luftn heroike q bnin djemt dhe vajzat m t mira t Kosovs, t cilt kishin formuar UK-n pr ti dalur zot Atdheut. M posht po japim disa shkrime t gazets ,, Zri i Kosovs t viteve 1993 1998, t cilat dshmojn pr rolin e LPK-s, lidhur me UK-n n kt periudh: N shkrimin me titull: ,, T forcohen aksionet lirimtare popullore n Kosov t dats 1 maj 1993, LPK theksonte se Kombi shqiptar aktualisht gjendet n fazn m t rnd t historis s tij. Prve q ra nn okupim m t rnd ai srish u rinda midis shteteve t Ballkanit t dala nga ish-Jugosllavia. Partit politike shqiptare n vend q t marrin qndrim t drejt lidhur me UK-n dhe t ndryshojn mnyrn e veprimit t tyre me format pacifiste, ato ende po vazhdojn me fjalor t njejt si at t pushtuesit. N ann tjetr LPK n Kosov dhe jasht vendit ruan n vete prvojn e aksioneve kombtare kundr pushtuesit dhe se antart e saj jan t gatshm q t punojn dhe t luftojn deri n lirimin e vendit....353

352 353

Po aty. Mbledhja Konsultative e LPRK, prill 1993, Kosov.Gazeta Javore ,, Zri i Kosovs" organ i LPK-s, nr.6, 1 maj 1993.

82

Ndrsa n shkrimin tjetr: ,,Mbrojtja e Kosovs sht e drejt e pacenueshme, e patjetrsueshme dhe obligim e nder i madh i do qytetari,354 publikohet deklarata e Kryesis s LPK-s, prmes s cils LPK i jepte prkrahje aksioneve t armatosura kundr pushtuesve n Kosov. LPK prkrah do veprimtari t armatosur kundr pushtuesve q qon drejt Pavarsis s Kosovs dhe bashkimit t viseve t saj, pra edhe veprimeve q u bn n muajin Prill(1993). LPK fton qytetart q t respektojn Kushtetutn e Republiks s Kosovs, meq n nenin 77 t saj thuhet: "Mbrojtja e vendit sht e drejt e pacenueshme dhe obligim e nder i madh i do qytetari.355 Prgjegjsin pr gjendjen e krijuar sipas LPK-s e mbajn pushtuesit t cilt megjith krkesat e popullit shqiptar nuk po trhiqen nga Kosova dhe viset e saj n mnyr q t ndrpriten luftimet dhe t arrihet paqja. Vmendje trheqin deklaratat e disa individve dhe partive shqiptare q po e inkriminojn luftn e popullit ton si ,, rrebele" dhe ,,terroriste", me ka vlersimet e tyre pak dallojn nga ato t Beogradit, Shkupit dhe Podgorics. Sidoqoft, vullneti i popullit pr pavarsi, i shprehur n referendum qndron mbi vullnetin e pushtuesve dhe atyre q u mbajn ison.356 Gazeta ,, Zri i Kosovs me shkrimet e saja, i dha nj hov edhe m t madh aksioneve luftarake t ushtarve t UK-s n Kososv, qoft n aspektin propagandistik, qoft duke i dalur n mbrojtje ktij subjekti ushtarak q sa vinte e rritej dhe prkrahja pr te shtohej do dit. N aspektin financiar, daljen e gazets ,, Zri i Kosovs e mundsonin Kryesia e KP t LPK-s dhe antarsia e gjer, t cilt ishin t obliguar t paguanin shum t caktuar mujore, por kishte edhe donator t shumt t cilt ishin t interesuar q kjo gazet t mos mbyllej.357N faqet e ksaj gazete, penda t njohura shqiptare, si Rexhep Qosja, Shaban Sinani, Koo Danaj, Merxhan Avdyli, Nuhi Paqarizi, Bedri Islami, Muhamet Kelmendi Bislim Elshani, Kadri enko, etj, n form t argumentuar mbronin luftn e drejt t UK-s kundr propagands serbe, si dhe t disa gazetave si ,, Rilindja dhe ,, Bota Sot t cilat t prkrahura nga politika pacifiste e LDK-s, zbraznin vrerin e tyre t dshtimit kundr atyre q po e kthenin nderin e humbur tek shqiptart e Kosovs s robruar.

354 355

Gazeta Javore ,, Zri i Kosovs"numri 18, 1 maj 1996 Kushtetuta e Republiks s Kosovs, Zri i Kosovs, 1990, Zvicr, fq.23. 356 Gafurr Elshani, UK dokumente dhe artikuj, Zri i Kosovs, Zvicr, 1998, fq. 56 -57. 357 Komunikim I brendshm I KP t LPK-s me Kshilla t rretheve, d.j.v.25.06.1994

83

Veanarisht, gazeta ,, Zeri i Kosovs duke bashkpunuar edhe me gazetn e studentve n Kosov ,, Bota e Re q udhhiqej nga njri nga lidert e Lvizjes Studentore t vitit 1997, Muhamet Mavraj, n vitet 1997- 1998, kur Kosova gjmonte nga lufttart e liris, ishin arm e fort n vetdijsimin e popullit si brenda edhe jasht Kosovs, se lufta e drejt e popullit t Kosovs, duhet t ndihmohet, dhe se kjo luft sht lririmtare dhe patjetr do t triumfoj. N kt koh, Komunikatat e UK-s, t cilat hezitonin ti botonin gazetat pacifiste ,, Rilindja dhe ,, Bota Sot, ato botoheshin t plota n ,, Zeri i Kosovs , ndrsa n Kosov botoheishin n gazetn e studentve ,, Bota e Re.Zri i Kosovs gati n t gjitha shkrimet e saj shprehte urrejtjen ndaj okupatorit dhe angazhohej pr luftn e pakompromis t popullit shqiptar pr liri e pavarsi. Si kriter baz n gjykimet e veta ky organ kishte vn shqiptarizmin, kombin e atdheun358. Temat me tematika t drejtprdrejta, t nxjerra nga prditshmria e jets dhe vet angazhimi i autorve, ato s bashku lvizin n disa drejtime t ndryshme, pra n m tepr se n nj dimension: robria e liria - binome t pandara, dhuna e terrori, shtypja e mrgimi jan plag q zn vend t rndsishm n revist dhe n t shumtn e rasteve vet mnyra e t shkruarit t dukej e frikshme dhe plot revolucionaritet. Poashtu Lufta pr liri, robria, shtypja, emigracioni, korrupsioni, krimi, burgu dhe vet fati i pazgjidhur i shqiptar e bjn revistn dhe tematikn e saj t plot me diversitet dhe nxitse, gj q edhe sot e intrigon lexuesin pr ta lexuar dhe analizuar gjer n fund revistn Zrin e Kosovs. Revista Zri i Kosovs lirshm mund t thuhet se shnon vazhdimsin e komunikimit ilegal q ishte krijuar e formsuar pr dekada t tra n Kosov dhe si e till sht dshmi e qenies dhe ekzistencs son, dshmi e njohjes dhe rinjohjes, e qndress s prjetshme, e ecjes dhe e gjakimit t ndrrs son npr koh. Shkrimet n kt revist jan t thjeshta dhe t qarta, jan shkrime t qndrueshme q n vetvete prmbajn dashuri pr atdheun dhe pr lirin. Shkrimet e gazets jan nga prditshmria, por edhe gjuha me t ciln shkruhen sht e prditshme dhe nuk ka nevoj pr sqarime dhe komente. Shkrimet e gazettes ,, Zri i Kosovs po qe se lexohen me vmendje na ofrojn nj vrtetsi thelbsore t kohs dhe automatikisht kto shkrime shndrrohen n vler t qndrueshme t t dhnave historike.359
358 359

Luan Zelka , Shtypi shqiptar gjat viteve t pavarsis 1913-1939, Tiran 2001, f. 129. Sabile Kemezi BASHA, gazeta ZRI I KOSOVS dhe angazhimi i saj pr ngritjen e ndrgjegjies dhe unitetit Kombtar , Instituti i Historis Prishtin Punim studimor. Marr pr botim m, 11.O5.2005

84

,,Zri i Kosovs arriti t bhet zri i shqiptarve n mbar viset shqiptare t sunduara nga pushtuesit sllav, zri i studentve, zri i gurbetqarve patriot, por edhe zri i lufttarve t UK-s dhe i aksioneve t tyre luftarake. N faqet e saj, q nga fillimi i lufts pr liri, gjetn vendin dhe prkrahjen e pakursyer lufttart e liris. Ndonse ishte organ i LPK-s, ,, Zri i Kosovs nuk mbrojti asnjher vetm antarsin e saj, por mbar shtjen kombtare.360

4). Qndrimi i LPK-s pr Marrveshjen e Daytonit

N fund t vitit 1995, bashksia ndrkombtare nn drejimin e SHBA-s organizoi Konferencn e Paqes n Dayton, e cila i dha fund lufts s prgjakshme n Bosnj e Hercegovin. M 21 nntor t ktij viti, tre kryetart e tri shteteve t reja q doln nga zhbrja e ish jugosllavis, ai i Bosnj Hercegovin, Alija Izetbegoviq, Srbis Sllobodan Millosheviq dhe KroacisFranjo Tugjman, doln nga baza ushtarake n Dayton t shtetit federal t Ohajos, me t nnshkruar t marrveshjes pr paqe, q dukej se nuk ishte trsisht e vullnetshme, por me t ciln i dhan fund lufts trevjeare n Bosnje e Hercegovin e cila mori rreth 250.000 jetra njerzish.361 N kt Konferenc shtja e Kosovs dhe konflikti shqiptaro serb, edhe pse ishte folur shum her, u anashkalua dhe prej aty filloi zhgnjimi dhe mosbesimi n rezistencn paqsore.362 M von do t merret vesh se nj nga kushtet e Millosheviqit pr t nnshkruar Marrveshjen e Daytonit kishte qen pikrisht mosprfshirja e problemit t Kosovs n kt konferenc, rndsin e s cils LDK u mundua ta minimizonte. Pr m tepr Kosova ishte e qet dhe gjrat nuk paraqitnin ndonj nguti pr qendrat ndrkombtare t vendosjes.363N Dayton, vmendja kryesore u prqndrua n arritjen e nj zgjidhje paqsore pr konfliktin serbo kroato boshnjak. Futja edhe e shtjes s Kosovs n zgjidhjen e prgjithshme paqsore pr Jugosllavin, do t bnte q Beogradi t mos ishte i gatshm pr kompromise me Kroacin dhe Bosnjn.
360 361

Fazli Veliu, UK LPK, f.54 -55. Dr.sc. Ram Buja, shtja e Kosovs dhe shkatrrimi i Jugosllavis, Prishtin 2007, f.275. 362 Aus Politik und Zeit Geschichte, Wochenzeitung Das Parlament, Bonn, 1999, f.22 363 Syl Ukshini, Nga lufta n paq, fq. 73, botoi Rozafa, Prishtin, 2004

85

Daytoni, pra, do t kishte dshtuar po t ishte futur edhe Kosova n rendin e dits. N kt mnyr Marrveshja e Daytonit solli pasoja t rnda pr zhvilllimet n Kosov.364Gjat diplomacis lvizse edhe n Dayton, Riard Hollbruk dhe Christofer Hill, u prpoqn disa her q me Millosheviqin t hapin shtjen e Kosovs. Milosheviqi theksonte se shtja e Kosovs sht shtje e brendshme pr popullin serb dhe pr shqiptart. Ai kmbngulte n qndrimin e tij, prandaj ne nuk arritm t gjejm nj arsye pr t levizur kt shtje n Dayton. Megjithate Millosheviqi u pajtua q eventualisht t lejoj disa vizita dhe t jap lejen pr hapjen e nj zyre Amerikane pr Informim n Kryeqytetin e Kosovs, n Prishtin.365Marrveshja e paqes e Daytonit u solli Kosovarve edhe nj tjetr zhgnjim t hidhur. Q n fillim ishte br e qart se shpresat e bahsksis ndrkombtarepr paqe n Jugosllavi nuk i linin shum vend krkess s Kosovarve pr pavarsi. N bisedime nuk u ftua asnj prfaqsues i Qeveris Kosovare dhe u injorua trsisht fakti q shtja e Kosovs kishte nevoj pr nj zgjidhje t ngutshme. Nnshkrimi i Marrveshjes s Daytonit m 1995 i diskreditoi ,, institucionalistt e rrugs paqsore. Edhe pse Shqiptart e Kosovs kishin pritur q bashksia ndrkombtare ti shptoj nga Millosheviqi, n vend se vet ta luftojn kt regjim, ashtu siq bn Kroatt dhe Boshnjakt, bashksia ndrkombtare e prqndroi vmendjen e saj n ndaljen e lufts n Bosnj, duke e ln Kosovn anash.366 Fakti q Daytoni kishte filluar ta rrnonte Rugovn, nuk ishte dukuri q u dallua menjher. U desh koh dhe pun e pandrprer nga LPK-ja dhe UK-ja pr t bindur njrzit se kishte edhe nj alternativ tjetr, prveq qndress pasive. Nj nga arsyet pse ndodhi kjo kaq ngadal ishte se LDK-ja kishte kontroll t drejtprdrejt mbi pjesn m t madhe t mediave n gjuhn shqipe t cilat ndiqnin vijn e LDK-s.367 LPK, e cila me koh kishte kundrshtuar vijn paqsore jo aktive t LDK-s, prmes nj Komunikate, njoftoi opinionin e brendshm dhe t jashtm se, shtja e Kosovs, nuk zgjidhet e as q mund t zgjidhet, me politik pacifiste, por duke e marrur vet populli fatin e saj n duart e veta.
364 365

Wolfgang Petritsch, Rruga e gjat n luft, fq.79-82. Wesley K. Clark, T bsh luft Moderne, Zri, Prishtin, 2003, f.95. 366 Henry H. Perritt Jr., UK- Rrfim prej brenda pr nj kryengritje,fq.16, 17. 367 Tim Juda, Kosova, luft dhe hakmarrje, fq.161.

86

N komunikatn e LPK-s thuhet se ,,Marrveshja pr ndrprerjen e lufts n Bosnj e Hercegovin e nnshkruar kto dit n Ohajo t SHBA-ve, nn trysnin e komunitetit ndrkombtar si dhe fryma q dominoi n t dhe pas saj, tregoi m s qarti se lufta disavjeare n ish- Jugosllavi, e kryesisht n Bosnj e Hercegovin, legjitimoi luftn pushtuese t agresorve serb dhe mjetet e dhuns q prdorn ata tregoi se kjo luft ishte e karakterit ndrkombtar. E tr lufta dhe marrveshtja e nnshkruar pr ndrprerjen e saj, treguan m s miri se si flijohen popujt e vegjl, sidomos ata q verbrisht besojn n drejtsin botrore. 368 Gjat koh u propagandua se edhe Kosova sht e prfshir n bisedat ndrkombtare, pr zgjidhjen globale t problemeve t ish- Jugosllavis. Fatkeqsisht LPK, nuk mund t prshndet marrveshtjen e Daytonit, si bjn disa politikan shqiptar, jo se sht kundr paqes, por sepse kjo do t ishte prshndejte e humbjes son, sepse do t prshndetnim shprblimin e agresorit me heqje t sanksioneve pa u vendosur paqja reale n Ballkan. Fatin ton duhet ta marrim vet n duart tona, andaj LPK apelon qart edhe nj her se zgjidhjet e lehta n kurriz t popullit ton, jo vetm q nuk do ti pranojn, por edhe do tua kthejm bumerang atyre q me prkushtim punojn pr to.369 Prgjigjien m t duhur, pr mospranin e shtjes s Kosovs n Dayton e kishte dhn, Rudolf Perrina, shef i Misionit diplomatik t SHBA-ve n Beograd, dhe

pjesmarrs n Konferencn paqsore pr Bosnje e Hercegovinn n Dayton, pas nj takimi me Dr. Ibrahim Rugovn n Prishtin, pyetjes se ,, pse n Dayton nuk u hap shtja e Kosovs? iu prgjigj se ,, N Dayton jan ftuar ata q kan luftuar370. Vetm nj muaj pas qndrimit t Perins n Prishtin, n shkurt 1996, do t plasin bombat e UK-s n sulmet e tyre ndaj kampeve t refugjatve serb nga Koroacia dhe nga Bosnja. Kosovart do t kuptojn se Perndimi do zhurm plimbash dhe plcitje bombash e jo porosi dhe apele pr ndihm371. Rrjedhojat e Marrvershjes s Daytonit sforcuan kritikat ndaj politiks joviolente t Rugovs dhe gjithnj e m shum shtoheshin zrat pr nj kurs m agresiv ndaj politiks represive serbe.

368 369

Qndrimi i LPK-s pr marrveshtjen e Dejtonit, Arkivi i LPK-se, 24.11.1995. Po aty, 370 Blerim Shala, Vitet e Kosovs, 1998 1999, Zri, Prishtin, 2003, f.21 -22 371 Po aty, f.22.

87

Nj shtres e caktuar e njerzve brenda Kosovs, para s gjithash ish t burgosurit politik, kishin vendosur t bnin luft t armatosur kundr infrastrukturs represive serbe dhe pr kt kaher kishin formuar formacionet e para guerile t UK-s , pr t cilat pak kush dinte n publikun Kosovar. N fakt UK-ja prfitoi nga dy ngjarje mbi t cilat ajo vet nuk kishte asnj kontroll, por q quan n ndryshimin e tabllos strategjike t Ballkanit t Jugut. E para ishte Konferenca e Daytonit pr Bosnjn, n nntor 1995 dhe e dyta, rnia e Shqipris n anarki, n pranver t vitit 1997. Kshtu Kosova filloi t shndrrohet n problem ndrkombtar vetm pas konfrontimeve t para t armatosura n Kosov midis njsiteve guerile t UK-s dhe forcave ushtarako policore serbe.372

372

Syl Ukshini, vepra e cituar, fq. 74, 75.

88

KAPITULLI I KATRT

1). Qndrimi i LPK-s, pr zhvillimet n Kosov dhe Shqipri, 1996 - 1997

Vitet 1996- 1997, ishin vite t zhvillimeve t mdha n trojet shqiptare t ndara padretjsisht. M 1 shtator 1996 Kryetari i Kosovs Ibrahim Rugova nnshkroi dogovorin (marrveshjen) me Kryetarin e Srbis, Sllobodan Millosheviq pr ,, prmirsimin e kushteve t arsimit n Kosov. M 31 janar 1997 n fshatin Pestov t Vushtrris vriten tre udhheqsit e UK-s, Zahir Pajaziti, Edmond Hoxha dhe Hakif Zejnullahu. N mars, n Shqipri, ndodhn revoltat e mdha t qytetarve kundr skemave piramidale, duke e sjellur shtetin shqiptar n nj kaos politik dhe ekonomik, por duke sjellur edhe pasiguri dhe viktima t shumta, n tetor, studentt e UP- s do t organizojn protesta pr lirimin e objekteve t tyre shkollore, por edhe n prkrahje t UK-s, ndrsa m 28 nntor 1997, tre ushtar t UK-s do t flasin n emr t saj, n nj ceremoni varrimi n Drenic. Kto ngjarje u prjetuan shum rnd tek shqiptart kudo q ishin n trojet e tyre, sepse lufta q ishte n prag, krkonte nj Shqipri stabile, t fort dhe krah i fuqishm i shtjes s Kosovs. Megjith ant negative, kto revolta ndikuan q ushtarve e UK-s, tu krijohen mundsi m t mdha pr furnizim me armatim dhe mjete tjera t nevojshm pr luft. N ann tjetr, n Kosov, pushtuesi serb, pr do dit ndrmerrte masa t egra represive kundr popullit t pa mbrojtur t Kosovs, veanarisht kundr veprimtarve t LPK-s dhe LKK-s, t cilt ishin t organizuar n radht e UK-s. Krahas lufts me t gjitha mjetet t pushtuesit serb kundr subjektit ushtarak q po rritej vazhdimisht n Kosov, nj luft politike dhe psikologjike, po zhvillohej edhe nga subjektet ,, legale n Kosov, veqanarisht nga LDK-ja, e cila ende e kishte primatin dhe prkrahjen e shumics s qytetarve t Kosovs. Kt logjik t injorimit dhe t luftimit nga brenda t UK-s, e thyen rinia studentore, e UPSUP-s, t cilt t udhhequr nga Muhamet Mavraj, Bujar Dugolli, Albin Kurti etj, dhe t prkrahur fuqishm nga Rektori Ejup Statovci dhe profesort patriot t UP-s, prkundr shum pengesave arritn q m 1 tetor t vitit 1997, t organizojn protesta n Prishtin.

89

Pas ktyre protestave, politiks pacifiste filluan tu ik situata nga duart dhe shumica e studentve dhe popullit t thjesht, doln n prkrahje t Ushtris lirimtare t Kosovs.
373

2). Qndrimi i LPK-s, pr Marrveshjen, Rugova Millosheviq

M 1 shtator 1996 Kryetari i Kosovs Ibrahim Rugova nnshkroi dogovorin (marrveshjen) me Kryetarin e Srbis, Sllobodan Millosheviq pr ,, prmirsimin e kushteve t arsimit n Kosov. Tashm sht e ditur nga shum qendra t vendosjes se jo vetm pr arsimin, por edhe pr shtje tjera t pjesshme e lokale ( shndetsi, kultur, informim, gjyqsi, polici lokale, parlament e qeveri lokale, etj.), do t nnshkruhen dogovor-e t ngjashme. Ky ,,prmirsim i kushteve n robri do t jet ,, shprblim pr politikn disfatiste t liderve t LDK-s dhe Kryetarit t saj Ibrahim Rugova. Subjektet ndrkombtare, Serbis si shprblim do tia heqin ,, murin e jashtm t sanksioneve dhe do tia rinjohin t drejtn e ripushtimit mbi Kosovn. Marrveshja (Dogovor-i) i shtatorit dhe Dogovor-et tjera t ngjajshme q Rugova ka ndrmend ti nnshkruaj, po bhen me qllim, si po dezinformohet, t ,, ikjes nga shprthimi i hapur i konfliktit. Pas veprimeve t armatosura lirimtare t atdhetarve shqiptar n Kosov, q prishn planet e tilla t deridjeshme, Kryetari i Kosovs, Ibrahim Rugova dhe padront e tij hodhn n loj kt Dogovor pr t mashtruar popullin dhe pr ta mbytur jehonn e veprimeve t Ushtris lirimtare t Kosovs dhe forcave politike q e prkrahnin at. Por ata q kan menduar se me kso dogovor-sh do t arrijn ta shuajn zjarrin e lufts lirimtare n Kosov, kan gabuar rnd! Me kto prpjekje pr t mashtruar popullin ton, konflikti vetm do t rritet. Gjaku i derdhur pr Pavarsin e Kosovs dhe Referendumi popullor u bn jo pr prmirsimin e kushteve nn robri, por pr pavarsin e Kombtare.374 Lvizja Popullore e Kosovs thrret t gjitha forcat patriotike lirimtare, q jan t prcaktuara pr lirimin e njmend t Kosovs, t denojn kt dogovor dhe sbashku t luftojm pr lirimin e vendit.

373 374

Komunikat e LPK-s, shkurt 1997 Komunikat e LPK-s, Prishtin, shtator 1996.

90

Lvizja Popullore e Kosovs do t prkrah veprimtarin e Ushtris lirimtare t Kosovs, e cila shum her ka paralajmruar se do t vazhdoj luftn deri n lirimin e Kosovs.375

3). Qndrimi i LPK-s pr ngjarjet e marsit 1997 n Shqipri

Natyra e lufts s ardhshme pr pushtet n Shqipri kishte filluar t prvijohej qart te vzhguesit vendas qysh n mesin e shkurtit t vitit 1997. Rebelimi n jug ishte ende i kufizuar n nj numr vendbanimesh relativisht t vogla, siq ishte Vlora dhe Lushnja. Qeveria e Shqipris m 3 mars shpalli gjendjen e jashtzakonshme si dhe vendosi gjithashtu kontrollin e plot t saj mbi mediat. Vendimi pr gjendjen e jashtzakonshme u mor nga pazotsia e SHIK-ut dhe policis pr t shtypur revoltn, kurse Berisha dhe Kryeminstri Aleksandr Meksi filluan ta shohin seriozisht sfidn ndaj autoriteteve t tyre.376 Qeveria e Shqipris ra n pranver t vitit 1997, duke hapur rrugn pr sasi t mdha armsh. Forcat e Millosheviqit, tani t lira pas luftrave n Kroaci dhe Bosnj, filluan ti kushtojn rndsi Kosovs, me qllim t qrrnosjes s nj kryengritje q po lindte.377 Ngjarjet e vitit 1997 n Shqipri, solln nj gjendje t re politike n shtetin shqiptar, por ato e ndryshuan edhe gjendjen organizative dhe logjistike t UK-s. Partia socialiste q erdhi n pushtet ende nuk e kishte t qart sa duhet vizionin e lvizjes lirimtare n Kosov. Shteti Shqiptar poashtu n vitin 1997 nuk mund t paraqitej si mbshtets i veprimeve luftarake, t cilat kishin filluar t denoheshin si ekstremiste nga bota diplomatike. Diplomacia perndimore mbshteste n kt koh fuqishm politikn e Ibrahim Rugovs, duke ia mbajtur krahun atij. Shteti shqiptar po prpiqej t pr t krijuar imazhin e nj vendi perndimor. Zyrtarisht ata mbshtesnin at q mbshteste bota diplomatike veanarisht Amerikant. Kjo mbshtetje shkonte nganjher deri n naivitet politik, por edhe n mkate politike. Nse Shqipria n vitin 1997 do t dilte hapur pro lufts s armatosur n Kosov, ajo sigurisht do t kishte nj ndshkim dhe izolim t mtejm.
375 376

Po aty. James Pettifer, Miranda Vickers, shtja Shqiptare- Riformsimi i Ballkanit, Tiran New York, 2007, f. 30 -34. 377 Henry H. Perrit Jr, vepra e cituar, fq.17.

91

Shteti shqiptar nuk i hapi rrug takimeve me drejtues t LPK-s, pr t cilt e dinte se ishin bashkthemelues t UK-s, prfaqsues politik dhe mbshtets t vetm financiar, sepse nuk donte t hapte telashe t reja. Megjithat, rrugt drejt Kosovs i la t lira, gj q ishte tejet e rndsishme dhe n kt periudh nuk pengoi ngritjen e strukturave logjistike, aq t domosdoshme pr m von.378 Ngjarjet e marsit dhe gjakderdhja n Shqipri, ka stepur do shqiptar q i dhimbset Atdheu e posaqrisht shqiptarve q ishin jasht kufirit t Shqipris s 1912. Lidhur me kto ngjarje LPK, prmes nj Komunikat thot: LPK ka krkes pr t gjitha forcat politike n Shqipri t ndrpresin menjher gjakderdhjen e mtutjeshme. LPK sht e ndrgjegjshme se okupatort serb q prgjakn Kosovn kta muaj, kan qen dhe jan t interesuar q t bht gjakderdhje sa m e madhe n shqipri, q t ket m keht ta sundoj Kosovn. LPK ka deklaruar hapur shum her se sht e gatshme t dal n kufij n rast se dikush merr guximin t ndrhyj me forca t jashtme agresive n punt e Shqipris. LPK, thrret t gjith antart e saj, kudo ku jan, q t jen t

prgjegjshm n kt situat dhe mos t bjn asnj veprim q qon n kundrshitm me programin e LPK-s Shqipris. Ndihmimi i radhve t armatosura n Kosov q po luftojn pr lirim sht kontributi m i madh pr qshtjen kombtare dhe rrjedhimisht edhe pr zhvillimet e ardhshme n Shqipri. Po t jet pr ta derdhur gjakun, ta derdhim si Zahiri, Edmondi dhe Hakifi dhe dshmort tjer t Kosovs. Vetm nj Kosov e liruar do t mundsoj nj Shqipri stabile.379 dhe n dm t Kosovs e

378 379

Bedri Islami, fejton, Dy polet e politiks n Kosov, Epoka e re, 7 shtator 2001, fq.7 Komunikat e Kryesis s KP t LPK-s, D.J.V, pr ngjarjet n Shqipri, 2 mars 1997.

92

4). Zhvillimet politiko ushtarake n Kosov 1996 1997

Me gjith pengesat e shumanshme q i vinin LPK-s dhe UK-s edhe nga faktori ndrkombtar edhe nga ai shqiptar, ata vazhduan me ngulm t punonin n rritn dhe forcimin e radhve t lufttarve t liris t cilt kishin vendosur ti dilnin zot ktyre trojeve. Nj nga elemntt kyq, t nevojshm pr t kuptuar zhvillimin e UK-s, sht ndjekja e ecuris s bashkimit t grupeve t ndryshme t vogla me njri tjetrin. Por rrethanat q u krijuan pas Marrveshjes s Daytonit, n nntor 1995, tregoi se po prgatitej nj przierje shum shprthyese.380 Udhheqja politike e LDK-s e mohoi pr nj koh t gjat ekzistencn e UK-s. N fillim t paraqitjes s UK-s, Kryetari i Kosovs, Ibrahim Rugova e quajti UK-n si ,, shpikje serbe pr t prligjur sulmet brutale t forcave t sigurimit mbi popullsin civile shqiptare.381 Ky qndrim i Kyetarit t Kosovs, nnkuptonte padiskutueshm edhe mosbashkpunimin e tij me t gjith ata q ishin t gatshm ta prgatisin popullin pr luft lirimtare. Antar i Kryesis s LPK-s, dhe njri nga themeluesit e Ushtris lirimtare t Kosovs, Xhavit Haliti, n nj takim q ka pasur me Ibrahim Rugovn n vitin 1991 n Lugano t Zvicrs, e ka njoftuar Kryetarin Rugova lidhur me prgatitjet q po bhen pr luft t armatosur. Ai e ka sqaruar Presidentin Rugova, se LPK sht duke futur armatim n Kosov, ndrsa Kryetari Rugova ishte prgjigjur : Un nuk i futem ksaj veprimtarie. Un smund tju pengoj, por mos i thoni kujt se jeni marr vesh me mua, sepse un nuk dua t kem pun me kt shtje382. Informata pr ekzistimin e UK-s, ka patur edhe Shrbimit Informativ t Shqipris. Ata jan njohtuar prmes prfaqsis s Kosovs, n Tiran. Sipas inspektorve t SHIK-ut, mendimi i zyrtarve t Prishtins, sht se kemi t bjm me njerz t organizuar mir dhe q kan disa baza n Shqipri, sidomos n Tiran, Durrs dhe n Tropoj. 383

380 381 382

Tim Judah, Kosova, luft dhe hakmarrje, prishtin 2002, f. 150. Wolfgang Petritsch, vepra e cituar, fq.88. Xhavit Haliti, Gazeta Zri i dits, dat 8 shkurt 2001 faqe 11. Kryetari i Kosovs, z. Ibrahim Rugova, e ka ditur mir se kush sht Xhavit Haliti - Zeka, me ka merret ai n Zvicr dhe n Shqipri, e ka ditur madje se n Shqipri prfaqson Lvizjen Popullore t Kosovs dhe se sht njri nga njerzit m prgjegjs pr fuqizimin dhe armatosjen e Ushtris lirimtare t Kosovs etj. Ai i ka ditur t gjitha zhvillimet rreth prgatitjeve t UK-s pr luft t armatosur. Ai poashtu sht njoftuar nga Shrbimi Informativ i LDK-s, gjithandej npr Kosov, ndrsa n Shqipri do gj e ka msuar prmes zyrs s LDK-s n Tiran, e cila m von u shndrrua n Prfaqsi t Kosovs pr tu mbikqyruar edhe nga Kryeministri n ekzil Bujar Bukoshi.. 383 Sherafendin Berisha, www.pashtriku.org

93

,, Veprimet e deritanishme t ksaj ushtrie, e cila e quan veten UK, kan qen t prqndruara n Drenic dhe n rajonin e Dukagjinit, q mund t prkufizohej n vijat Prizren Shtimje dhe n rrugn Pej Mitrovic. Tash, me aksionet q jan zhvilluar para pak ditsh, zyrtart e Prishtins mendojn se ajo po vepron n nj hapsir krejt tjetr, q sht m e gjer. Sipas tyre ,, UK-ja sht n tri zona, mirpo nuk kan dijeni t sakta se cilat jan shtrirjet e zonave, vetm se, m par, zoti Ali Aliu, u kishte thn se zona e dyt sht n Maedoni.384N takimin q ka pasur, Rexhep Gjergji, ather Ministr i punve t brendshme t Kosovs, me nj prfaqsues t qeveris serbe, sht pasur parasysh se aksione terroriste duhen pritur edhe n t ardhmen. Mendimi i tyre sht se ,, disa njerz t veant, q mblidhen n organizata ilegale e q duhen vzhguar, sidomos n Tiran. Disa prej tyre nuk duhen lejuar t veprojn n Shqipri. Zyra e Kosovs do t paraqes nj list t emrave t njerzve q dyshojn se fshihen pas ksaj organizate terroriste.385 M 16 janar 1997 formacionet speciale pr veprim t shpejt t UK-s, kryen nj atentat n Prishtin, pr asgjsimin e Radivoje Papoviqit, i cili ishte Rektor i dhunshm i UP-s, pr t cilin UK kishte njohuri pr aktivitetin e tij antishqiptar kundr arsimit shqip n Kosov. N kt atentat u plagos rnd vet Rektori Papoviq dhe shoferi i tij Nikolla Llaziq386. Kryetari i LDK-s dhe i Kosovs, dr. Ibrahim Rugova, n konferencn me gazetar t mbajtur m 24 janar 1997 n Prishtin, kishte deklaruar se nuk ka informacione se ekziston UK dhe n emr t saj mund t paraqiten shrbime t ndryshme, pasi nuk sht paraqitur askush i ksaj UK-je. Ai dnonte shprthimin terrorist t autobombs n Prishtin, si moment i rrezikshm pr gjendjen e rnd n Kosov dhe krkonte q kt rast ta hulumtoj FBI dhe Interpolli, t shihet ka ishte ai eksplodim mjaft i sofistikuar.
387

Vetm pak dit

pas ktij aksioni dhe disa dit pas ksaj deklarate t Kryetarit Ibrahim Rugova, shrbimi sekret serb i kishte rn n gjurm aktivitetit t UK-s.

Sipas nj dokumenti sekret t Shrbimit Informativ t Shqipris (SHISH). Ky dokument, shpalon nj bised t inspektorit t SHISH-it me shefin e prfaqsis s Kosovs n Tiran, n periudhn kur Sali Berisha ishte president i Republiks s Shqipris (1996). N dokumentin e skeduar nn numrin AT 317/ b t dats 21 janar 1996, e t protokolluar tri dit m von (24 janar 96), lart n cepin e majt t tij, sht vn shnimi i zvendsshefit t SHISH-it: T kaloj pr informim n presidenc ( sht fjala pr presidencn n Shqipri). Disa dit pas dhnies s ktij informacioni, zyra e prfaqsis s Kosovs n Tiran, SHISH-it ia ka dorzuar nj list me emra t personave q mendohet se jan barts t UK-s dhe q kryejn veprimtari ilegale subversive n Shqipri. At periudh, disa nga t dhnat q i ishin dorzuar SHISH-it, do t prezentoheshin edhe n nj informacion t prgatitur nga ish - Shrbimi i Sigurimit ushtarak jugosllav me emrin e quajtur KOS, n t cilin jan shtuar edhe disa karakteristika t tjera, si gjendja shoqrore e atyre q e prbjn Grupin e Drenics n krye me komandantin legjendar Adem Jashari, arsimi i tyre, vendndodhja, karakteristikat e zons etj etj. 385 Bedri.Islami Enigma e nj vrasje t trefisht, Focus, Prishtin, 2007, faqe.129 386 Komunikat UK-s, nr. 29, Prishtin, 19.02.1997. 387 Gazeta ,,Rilindja", 25 janar 1997, Prishtin

384

94

M 28 janar n mnyr spektakolare, n Prishtin u arrestua Nait Hasani, njri ndr themeluesit dhe Shef Operativ i UK-s, ndrsa m 31 janar 1997, prderisa ishin duke shkuar n nj aksion, Zahir Pajaziti, bashk me Edmond Hoxhn dhe Hakif Zejnullhun u rrethuan nga policia serbe, n fshatin Pestov t Vushtrris. N nj luft t pabarabart, ata ran heroikisht n mbrojtje t Kosovs.388 Me gjith anatemimin q i bhej UK-s dhe bartsve t saj nga institucionet ,, legale t Kosovs, pas rnies s Zahir Pajazitit me shok, situata politike dhe ushtarake po ndryshonte me hapa t shpejt. UK kishte filluar t gjej prkrahje te t rinjt atdhetar dhe te studentt dhe tani t gjith kishin filluar t besonin pranin e UK-s, si diqka t rndsishme q po ndodhte pr Kosovn. Nj pjes e tyre po mundohej t gjente kanale pr t rn n kontakt me ata q ia kishin kthyer pushkn Serbis. N kt koh LPK-ja , doli me nj Komunikat prmes s cils njoftoi pr

zhvillimet e fundit n Kosov dhe se nga data 26 janar 1997 ka shprthyer nj val e egr terrori serb, ndrsa kulmi i ksaj vale u arrit t premten m 31 janar, kur n afrsi t fshatit Pestov, n rrugn Prishtin Mitrovic ran nga plumbat e okupatorit tre pjestar t UK-s Zahir Pajaziti, Edmond Hoxha dhe Hakif Zejnullahu. Me kt val t dhuns, okupatori ka pr qllim t thyhet ngritja morale e popullit q u b pas veprimeve t armatosura t UKs. LPK thrret t gjith antart, simpatizantt dhe gjith shqiptart kudo q jan, q t rrisin besimin n forcat e veta t pa shterrshme, t rrisin bashkimin rreth lufts lirimtare. Ti prkrahin moralisht, politikisht dhe materialisht lufttart e liris n realizimin e detyrave t shenjta pr lirimine vendit. Pushtuesve ua bjm me dije se rrnjet e lufts lirimtare jan thell n popull dhe kan idelain e shenjt t gjeneratave t tashme dhe t ardhshme kputjen e prangave t robris.389 Edhe prkundr ksaj, zyrtart e LDK-s npr konferencat e tyre t famshme pr shtyp dhe n prononcimet pr gazetar deklaronin se nuk kan asnj njohuri pr ekzistimin e ndonj organizate me emrin UK dhe nuk besojm se shprthimet e paradoditshme t jen vepr e ndonj subjekti shqiptar.390

Driton Sejdiu, Kush ishte Zahir Pajaziti, monografi,,UK-ZOLL, 2001, Prishtin, fq. 94 -101. Komunikat e LPK-s, shkurt 1997 390 Deklarat e LDK-s, pr ATSS- n, "Rilindja", 19 shkurt 1996.
389

388

95

LDK e njolloste me gjuhn m t vrazhdt UK-n, q n aspektin kushtetutar t Republiks s Kosovs i prkiste Kryetarit t shtetit dhe Ministris s Mbrojtjes s Kosovs pr ti mobilizuar njrzit, pr t dhn urdhrin dhe pr ta prkrahur luftn n astet kritike, kur Kosova ishte n rrezik.391 N ann tjetr, LPK n mbledhjen e Kshillit t Prgjithshm t D.J.V t mbajtur m 28/29 qershor 1997, vlersoi se gjendja n Kosov sht tejet kritike me tendenca t rritjes s konfliktit t armatosur n mes popullit ton dhe pushtuesve serbomaqedono- malazez. Terrori i pushtuesve dhe tradhtarve mbi popullin shqiptar, vrasjet, burgosjet, torturat, bastisjet dhe presionet e gjithanshme nuk do t mund t mbytin vullnetin e popullit pr t ecur prpara n rrugn e lirimit kombtar. UK e ndihmuar nga populli po vazhdon me guxim luftn pr jet a vdekje me okupatort serbo - sllav. Duke folur pr relacionet e LPK-s me partit politike shqiptare, LPK theksonte se sht e gatshme t bashkpunoj vetm me ato subjekte politike apo jo politike, varsisht sa ato ndihmojn realisht luftn e armatosur t popullit ton n trojet e pushtuara. Ky qndrim vlen edhe pr ato shoqata t krijuara nga ish t dnuar politik q jan br bisht i politiks s dshtuar t LDK-s apo ndonj sunbjekti tjetr q vepron me bekimin e Beogradit. Sado me fraza t bukura q t paraqiten subjekte t caktuara, apo t ken merita pr t kaluarn qoft si subjekte, qoft pr shkak t personave t veant me t kaluar t mir q mund t jen n t, n rast se ato nuk jan t qarta n prkrahje t lufts s armatosur q po bn UK, LPK ka rezerva dhe nuk mund t ket marrdhnie bashkpunimi. 392 Nga mesi i vitit 1996, Adem Jashari, n kontaktet e vazhdueshme q mbante me Kryetarin e LPK-s pr Gjermani - Fehmi Lladrovci, duke i ditur rrethanat e reja q ishin krijuar n Kosov, kishte krkuar nga ai q t kthehet n Kosov pr t ndihmuar ata n organizimin e lufts. Meqense Fehmi Lladrovci ishte n hierarkin e LPK-s, d.j.v, ai kishte br nj krkes organeve udhheqse t LPK-s, q ai sbashku me Xhev Krasniqin Lladrovci, Ramiz Lladrovcin, Selim Krasniqin, Ilaz Kodra, Abedin Rexha, Rafet Rama, Ramush Haradinaj dhe disa shok, t kthehen urgjent n Kosov. 393

391

392

Shih, kushtetuta e Republiks s Kosovs, 1990, Prishtin. Deklarat e KP t LPK -s, D.J.V, 28/29 qershor 1997 393 Bedri Islami, Prjetsia e dyfisht, gusht 2008, Tiran, f.355

96

N letrn q i kishte drguar Kryesis s KP t LPK-s, Fehmi Lladrovci theksonte se sht i interesuar t shkoj n mnyr t organizuar n Kosov, n baz t strukturave udhheqse t LPK-s.394 Po e ksaj natyre ishte edhe letra e Adem dhe Hamz Jasharit, n dhjetor 1997 t ciln ia kishin drguar LPK-s, prmes s cils krkonin kthimin e shokve n strukturat e lufts.395 Kjo letr e udhheqsve t UK-s n Kosov dhe raportet q kishte Fehmi Lladrovci me Adem dhe Hamz Jasharin, kishin ndikuar q Fehmi Lladrovci dhe t tjert rreth tij, kryesisht nga Drenica, t merrnin vendim prfundimtar q t kthehen n radht e UK-s n Drenic. N Kryesi t LPK-s kishte mendime t ndryshme, sa i prket krkess s Fehmi Lladrovcit pr kthim n Kosov dhe letrs s Adem Jasharit pr ndihm nga LPK-ja. Arsyetimi i Kryesis s LPK-s ishte se n kt koh, UK-s nuk i duheshin njerz, por t holla dhe mjete luftarake. N nj kaset e cila sht n arkivin e LPK-s, e ardhur nga Adem Jashari n vitin 1997, thot se Fehmi dhe Ramiz Lladrovci jan shokt tan dhe se veq vdekja m ndan prej Fehmi Lladrovcit.396Pas insistimit dhe kmbngulsis s Fehmi Lladrovcit dhe shokve t tij, Kryesia e LPK-s e miratoi krkesn e grupit q ti shkojn n ndihm Adem Jasharit dhe ushtarve tjer t UK-s t cilt operonin n rajonin e Drenics, Llapit, Dukagjinit etj. N maj t vitit 1997, n mnyr t organizuar, grupi sht nisur nga Gjermania pr n Kosov. N prcjellje t grupit deri n Vlahn kan qen: Ali Ahmeti dhe Emrush Xhemajli. M 4 maj 1997, n portin e Durrsit, n Shqipri Fehmi Lladrovcin me shok e kan pritur vllezrit Luan dhe Ramush Haradinaj, t cilt kan qen t autorizuar pr ti futur n Kosov, deri n Drenic. Grupi i prir nga Fehmi Lladrovci, Xhev Lladrovci, Ramiz Lladrovci, Ilaz Kodra, Abedin Rexha, Selim Krasniqi, Rafet Rama, Gani Rama dhe Sami Lushtaku, t prcjellur nga Ramush dhe Luan Haradinaj, si dhe nga Ali Ahmeti e Emrush Xhemajli, etj, u nisn nga Tirana pr n kufi. M 06.05.1997, nga Vlahna e Kuksit grupi sht nisur pr t thyer kifirin shqiptaro - shqiptar dhe pr tiu

bashkangjitur bashklufttarve t tyre n Kosov. Kur ata ishin futur n territorin e Kosovs kishin rn n prit.397

394 395

Po aty, f.361 Letra e Adem Jasharit drguar LPK-s , Bedri Islami, ,Prjetsia e dyfisht, fq. 387 392 396 Bedri Islami, vepra e cituar, fq. 355 -360. 397 Bedri Islami, vepra e cituar, f. 354, deklarat e Abedin Rexhs, ,, SANDOKANIT dhn Kryetarit t LPK-s.

97

N nj territor t panjohur m par u zhvillua nj luft e madhe dhe n kto luftime mbeti i vrar Luan Haradinaj, t cilin e kishin bartur deri n fshatin Vlahn, ndrsa me ndihmn e fshatarve t Vlahns ai sht varrosur me nderime dhe me ceremonit e duhura. Pas ksaj q ndodhi, grupi u detyrua t anuloj udhtimin pr n Kosov, sepse dyshohej se dikush i kishte prgjuar dhe denoncuar te policia kufitare Jugosllave".398 M von, gati t gjith antart e ktij grupi do t futen prap n luft n Kosov. N ver t vitit 1997 n Kosov hyjn dy veprimtar t dalluar t LPK-s dhe lufttar e komandant t UK-s, Ilaz Kodra dhe Abedin Rexha, ndrsa m von edhe Fehmi e Xhev Lladrovci. N janar t vitit 1998, nga Zvicra vjen Ramush Haradinaj, po ashtu veprimtar i LPK-s. Shumica nga kta do t vriten e do t bien m von heroikisht n fushbetejn pr tokn e Kosovs.

398

Intervist e Gjeneral Ramush Haradinaj dhn n nj emision dokumentar n RTK, 2001, lidhur me kt ngjarje.

98

5). Demonstratat studentore - 1 Tetor 1997

Ideja pr fillimin e demonstratave t studentvi kishte lindur n fund t vitit 1996 dhe fillim t vitit 1997 nga bisedat dhe analizat e shpeshta q kishin br studentt, Bujar Dugolli, Muhamet Mavraj, Driton Lajqi dhe Nazmi Muzlijaj399 N janar t vitit 1997, studentt i kishin shkruar nje peticion 550 nnshkrime Kryetari Ibrahim Rugova, por n vend t prgjigjies shum nga studentt e nnshkruar, u arrestuan nga policia serbe nn akuza t ndryshme
400

. Megjithate kto nnshkrime patn efektin e vet, sepse

studentt u elektrizuan nga qndrimet pr dhe kundr peticionit. 401 Ather askush nuk e dinte se studentt kishin lidhje me LPK-n dhe UK-n, e cila i ndihmonte me fonde n sfidn e tyre t dyfisht, si ndaj serbve, ashtu edhe ndaj politiks pacifiste.402 LPK, n mars 1997, kishte ngarkuar Habib Elshanin q n bashkpunim me prof.dr.Muhamet Mehmetin t punonin me studentt e UP-s.403 N gusht t vitit 1997, studentt n Prishtin filluan n organizimin e protestave, sepse autoritet serbe nuk e kishin zbatuar marrveshjen e vitit 1996 pr arsimin t ciln e kishin nnshkruar Kryetari i Serbis Sllobodan Millosheviq dhe Kryetari i Kosovs, Ibrahim Rugova, me ndrmjetsimin e shoqats ,, Shn Egjidio nga Vatikani. N shtator 1997, Ibrahim Rugova kishte tentuar q ti prqaj studentt dhe t ndalonte mbajtjen e protestave t tyre, por studentt kishin humbur besimin tek partit politike dhe kur ai krkoi n shtator ti ndalonte demonstratat, studentt nuk ia vun veshin fjalve t tij. Kryetari i Republiks s Kosovs dhe i nj varg funksioneve t tjera, Ibrahim Rugova, madje ishte edhe kundr demonstratave paqsore q i organizonin studentt e Universitetit t Prishtins, duke u arsyetuar tashm me slloganin e shumfamshm, se duhet t jemi t kujdesshm e t mos e tensionojm situatn pa nevoj, n mnyr q t mos e prishim rendin e krijuar demokratik.404

399

Intervist e Driton Lajit, ish udhheqs i studentve n vititn 1997, Epoka e Re, 1 tetor 2005, f.8 Komunikat e LPK-s, 1 tetor 1997.Prishtin. Driton Laji, po aty. 402 Tim Judah, Kosova, luft dhe hakmarrje, prishtin 2002, f. 172. 403 Emrush Xhemajli, vepra e cituar, f.18. 404 www.pashtriku. org
400 401

99

N takim me studentt, Kryetari Rugova nuk i kishte prkrahur ato pr mbajtjen e protestave dhe i kishte lutur q protestat e tyre t shtyhen pr nj koh t pacaktuar, por studentt e kishin refuzuar krkesn e tij duke i thn se jan t vendosur q protesta t mbahej m 1 tetor. Prkrahje studentve u kishin dhn, diploamtt Amerikan Robert Gelbard, Ambasada e Shqipris n Beograd, Artan Begolli dhe Florian Nova, Partia Demokratike e Shqipris dhe Kryerai i saj z. Sali Berisha, t burgosurit politik, Hydajet Hyseni, Ali Lajqi, Berat Luzha dhe Ram Buja, qindra mesazhe prkrahse n form elektronike nga Tirana, Shkupi, vendet Evropiane, Kanadaj, SHBA etj. si dhe shum profesor t UP-s, t cilt u jepnin zemr studentve pr qndres.405 N kt periudh edhe Lvizja studentore kishte filluar t riorganizohej dhe t kundrshtoj politikn e pritjes e t mosbrjes asgj kundr pushtuesit Serb. Ajo, e udhhiqur nga Muhamet Mavrajt, Bujar Dugolli, Driton Laji, Albin Kurti etj., poashtu gjeti prkrahje edhe nga profesori dhe rektori i nderuar Ejup Statovci, i cili me prvojn e tij dhe me shpirtin e nj atdhetari intelektual i udhhiqte ata n rrugn e drejt t rezistencs e t liris. Populli tanime kishte filluar t mendonte ndryshe. M 1 tetor 1997, rreth 20.000 student arritn ti bnin ball me sukses policis serbe, e cila i rrahu dhe i arrestoi shum student dhe profesor t tyre. Demonstrata t ngjajshme pati edhe n pjes t tjera t Kosovs.406 Protestat m 1997, vazhduan sipas planit t Kshillit Organizativ edhe m 29 tetor dhe 30 dhjetor 1997.407 Shtypi vendor, Koha ditore, Zri, Bujku etj, i dhan prkrahje protestave t studentve, t cilat i zgjuan nga letargjia qendrat e vendosjes, pushtuesin serb, por edhe faktorin politik shqiptar.408 Pr ti dhn jehon krkesave t sudentve t UP-s, redaksia e gazets ,, Zri i Kosovs" bri marrveshje me redaksin e gazets s studentve ,, Bota e Re", e cila drejtohej nga Muhamet Mavraj, q t dalin me materiale t njjta. Muhamet Mavraj kontaktet dhe lidhjet e tij me LPK-n i mbante me Adem Grabovcin dhe Lulzim Etemajn.

405 406

Intervist e Driton Lajit, ish udhheqs i studentve n vititn 1997, Epoka e Re, 6 tetor 2005, f.8 Tim Juda, vepra e cituar, fq. 172. 407 Driton Laji, .. Epoka e Re, 6 tetor 2005, f.8 408 Koha ditore 30.09.1997, Bujku, 03.10.1997, Zri, 04.10.1997

100

Marrveshja me Redaksin e ,, Zrit t Kosovs dhe me udhheqs t LPK-s, ishte gojore, e jo n form t shkruar. T gjitha shkrimet q botonte gazeta ,, Zri i Kosovs" n Zvicr, botoheshin edhe n gazetn ,, Bota e Re".409 Prmes ksaj gazete, studentt kishin mundsi t informoheshin m pr s afrmi me aktivitetin e LPK-s dhe t UK-s, prandaj atyre u ishte ofruarmundsia pr t vlersuar dhe pr tu prcaktuar se nga duhet shkuar. Ata tani kishin filluar t flisnin, dhe haptas ta prkrahnin UK-n. Kuptohet q rreziku ishte i madh, por studentt dhe rinia arrinin q t njoftoheshin dhe t kuptonin gjendjen aktuale politike dhe t merrnin edhe informacione pr aksionet e UKs, prmes ktyre shkrimeve 410 LPK konsideron se pas demaskimit t plot t prmbajtjes reale t ,, dogovorit Millosheviq Rugova, pjesa m e vendosur e studentve ndrmori n mnyr t pa shmangshme hapa konkret drejt realizimit t njrs nga t drejtat e popullit ton, pr lirimin e objekteve arsimore t Kosovs. M 1 nntor 1997 n Prishtin dhe qytete tjera Universitare t Kosovs pr kt qllim u mbajtn manifestime t studentve. Intervenimi brutal i policis tregon edhe nj hr se okupatori sht i vendosur t mbaj Kosovn t pushtuar m t gjitha mjetet, t intervenoj kundr do shfaqje antipushtuese. Kto demonstrata tregojn edhe nj her se tentimi pr t avancuar shtjen kombtare n kuadr t sistemit Millosheviq Rugova, sht absurd. Dalja n rrafshin e pavarur nga ky sistem siguron ecje para dalje n rrafshin e lufts pr lirimin e Kosovs.411 LPK denon dhunn dhe terrorin shtetror t ushtruar mbi studentt duarthat, si dhe ata q krijuan klim t prshtatshme pr t intervenuar policia serbe. LPK dnon punn perfide dhe ndrhyrjen brutale t Ibrahim Rugovs, ktij bashkpuntori t dshmuar t kriminelit t lufts Millosheviqit.412 Demonstratat e studentve patn efektin e madh qysh n fillimin e tyre. Gjith bota pr nj ast ktheu vmendjen tek Kosova e harruar. Demonstrata ka rndsin e vet edhe m t madhe kur kemi parasysh se ato po bhen n kohn kur UK, i ka rritur veprimet e veta. Jemi t bindur se studentt jan t vetdijshm se nuk mund t lirohet vendi me fjal, pra as objektet q jan brenda tij dhe as ato t arsimit. Demonstrimi kundr uzurpimit t shkolls shqipe sht vetm nj nga format e lufts s popullit ton.
409

Muhame Mavraj, ish - Kyeredaktor i ,, Bots s Re , qershor 2008 Intervist me Muhamet Mavrajn, qershor 2008, Prishtin 411 Komunikat e LPK-s, 1 tetor 1997.Prishtin 412 Po aty.
410

101

Trupat terroriste t Beogradit nuk do t shkulen nga trojet tona me fjal. Lufta e armatosur e popullit ton kundr okupatorve sht determinuese n shtjen e liris dhe pavarsis s Kosovs.413Demonstrata t ngjajshme UPSP, organizoi edhe m 2 mars 1998, pas ngjarjeve t prgjakshme n Likoshan dhe Qirez, m 09 mars 1998, pas ngjarjeve t prgjakshme n Prekaz, por edhe pr shkak se po kt dit mblidhej edhe Grupi i kontaktit, pastaj m 18 mars dhe 30 prill 1998. N kto protesta, stduentt nuk brohoritnin ,, Drenic jemi me ty, por fuqishm jehonte parolla ,, UK, UK.414 Dhe vrtet, brohoritmat pr UK-n, nuk ishin vetm brohoritma kuortazie, por rinia studentore, shum shpejt i la bankat e Universitetit dhe iu bashkua lufttarve t UKs, pr ti dhn vrull dhe gjak t pastr rinor. Protestat e UPSP-s, n Prishtin dhe prkrahja e tyre pr UK-n, ishin bindja m e mir pr popullin e Kosovs dhe opinionin botror, se tani kjo rini studentore e dalur maleve, nuk mund t akuzohej se n UK, jan disa fshatar t pa gdhendur q nuk pajtoheshin me pushtetin serb, por se n radht e saj, UK-ja tani kishte t gjitha shtresat e popullit, q nga fshatart, studentt, puntort, intelektualt dhe t gjith ata q me vite e dekada kishin punuar q nj dit popullit t shumvuajtur ti kthehet liria dhe dinjiteti i nprkmbur nga okupatori serb. Gazeta serbe n Kosov ,,Jedinstvo kishte t drejt kur shkruante se n Kosov ndodhen dy shtabe t UK-s, njri n Drenic dhe tjetri n UPSP.

413 414

Po aty. Driton Laji.. Epoka e Re, 12 tetor 2005, f.10

102

KAPITULLI I PEST

1). Dalja publike e UK-s

Rnia heroike e tre themeluesve t UK-s, Zahir Pajazitit, Edmond Hoxhs dhe Hakif Zejnullahut, n janar t vitit 1997, aksionet e armatosura t njsiteve t UK-s gati n t gjitha pjest e Kosovs, arrestimi i nj pjese t udhheqsve t UK-s, veqanarisht t Nait Hasanit m 28 janar 1997, protestat e studentve m 1 tetor, rnia heroike e Ardian Krasniqit, m 15 tetor 1997 dhe ngjarjet q rrodhn gjat periudhs s dyt t vitit 1997, ndikuan q situata politike dhe e siguris n Kosov t marr kahje krejt tjetr dhe tani fryma e UK-s dhe era e lufts ishte e pranishme kudo. Pak jav pas rnies s Ardian Krasniqit, m 25 nntor, polic serb t maskuar si puntor t Elektro ekonomiks, shkuan n fshatin Vojnik, por hasn n rezistenc t UK-s. Policia serbe, derisa po trhiqeshin nga nj betej e humbur kundr UK-s vrau msuesin Halit Geci. M 28 nntor 1997, n Llaush t Skenderajt, u varros msuesi i Halit Geci, i cili nj dit m hert ishte vrar. Duke e par se populli i Kosovs po keqinformohej dhe duke e ditur se propaganda, sidomos n mediat e shkruara sht nj mjet i rndsishm pr rritjen e radhve t UK-s, por edhe duke e par se jan pjekur edhe kushtet tjera pr nj gj t till, m 28 nntor 1997, me rastin e varrimit t msuesit Halit Geci, n t cilin varrim q morn pjes mbi 20.000 veta, tre ushtar t UK-s: Rexhep Selimi, Muj Krasniqi415 dhe Daut Haradinaj, zbresin nga malet e Drenics dhe u thon popullit t tubuar n varrim se ,, ka dhe do t ket UK, derisa t lirohet Kosova nga Serbia" se ,, Serbia po vret dhe po masakron shqiptart dhe UK-ja sht e vetmja forc q lufton pr lirim dhe bashkim kombtar.
416

Dalja publike e UK-s aso kohe

bhej prdit npr rrugt e Kosovs. Megjithat, ajo dit ka qen e veant, sepse mijra qytetar nga t gjitha vendet e Kosovs e pritn me duar hapur UK-n. Aty iu kthye besimi popullit se ksaj radhe sht nj forc q do ti dal zot vendit. Edhe mesazhi ishte i qart se ushtart e UK-s jan t gatshm t sakrifikohen pr ta fituar lirin.
415 416

Muj Krasniqi Kapuqi, ish bashklufttar i Adem Jasharit, njri nga themeluesit e UK-s, tani dshmor i kombit. Tim Judah, vepra e cituar, f. 172 -173.

103

N at ngjarje ka pasur burra t mdhenj t kombit, si Komandanti Legjendar Adem Jashari dhe shum bashklufttar, disa prej tyre sot jan dshmor dhe gjithsecili prej tyre i ka meritat n daljen publike t UK-s. Prej shum ushtarve sht dashur t jen tre dhe kjo hise i ra, Daut Haradinajt, Muj Krasniqit dhe Rexhep Selimit.417 Lidhur me daljen publike t UK-s, shkaqet dhe arsyet e ktij prononcimi para opinionit dhe mass s tubuar, dy protagonistt kryesor t ksaj ngjarje, theksojn se edhe gjat veprimit t njsiteve t armatosura t UK-s, kishte komunikim prmes korrierve edhe pse numri i tyre ka qen shum i vogl. Pas marrjes s lajmit pr vrasjen e msuesit Halit Geci, n Llaush, UK edhe pse e pa prgatitur pr t dalur para mass, nuk ishin t uniformuar dhe pa emblem t UK-s, me ndihmn e Mus Jasharit, vendosn q, meq sht dita 28 nntor, dita e flamurit kombtar, t dalin para mass s tubuar dhe tu bjn me dije ekzistencn e UK-s. 418 Po at dit, n mngjesin e 28 nntorit 1997, Rexhep Selimi, i cili ishte caktua nga Komandanti i UK-s Adem Jashari pr t folur n varrim,419 e ka shkruar komunikatn, e cila do t lexohej n varrim, prmes s cils sht munduar q dalja publike e tyre t ket m shum efekt psikologjik te qytetart e Kosovs, pr shkak se deri n kt koh, UK, kishte ende struktur t thjesht t organizimit.420 LPK sikurse aksionet e mparme dhe aksionet e tashme t UK-s i prkrah pa rezerv si aksione t qlluara lirimtare. LPK, thrret t gjith antart e saj, popullin si dhe gurbetqart q ta ndihmojn ate, t rris veprimtarit pr prhapjen e ideve lirimtare te kurbetqinjt dhe t rriten veprimtarit pr ndihmimin e fondit ,, Vendlindja Thrret. Kryesia e LPK-s me vmendje po prcjell lvizjen e diplomacis botrore n drejtim t Kosovs. Pas iniciativs Amerikano Gjermane u ndrmorr edhe nj iniciativ, ajo Franko Gjermane. Edhe pse ende nuk sht dhn informacion i plot pr kt iniciativ, si sht njoftuar deri m tash sht parapar statusi special pr Kosovn. LPK sht kundr ktyre propozimeve. Populli shqiptar sht kundr do lloj statusi t Kosovs, pos atij pr pavarsi pr t cilin sht deklaruar me referendum.

417 418

Intervist e z.Daut Haradinaj, Epoka e Re, 27 nntor 2006 Daut Haradinaj, Intervist n KTV, 19.02.2009. 419 Libri i Liris, intervist e Rexhep Selimit, Zri, Prishtin 2003, f. 266 -268. 420 Rexhep Selimi, Intervist n KTV, 19.02.2009.

104

LPK sht duke u prpjekur dhe do ti bind me pun shtetet e bots se vetm pavarsia e Kosovs vendos paqen dhe sigurin n rajon. LPK prkrah bashkimet e pavarura t popullit shqiptar q prkrahin luftn e armatosur t UK-s. 421 M 28 nntor 1997, prmes nj thirrje, drejtuar t gjith shqiptarve q sakrifikojn pr lirimin e vendit, LPK deklaron se i mbshtet veprimet e armatosurat UK-s kundr trupave pushtuese serbe t cilat u intensifikuan ditve t fundit n fshatrat e Drenics, Dukagjinit dhe n vise tjera Shqiptare. Lufta e popullit shqiptar sht rrjedhoj dhe kundrveprim i imponuar nga shtypja e egr e okupatorit. LPK u bn thirrje gjith shqiptarve q sakrifikojn, q t ndihmojn UK-n, ta ndihmojm me njerz, me do mjet dhe n do mnyr njsit e saja, tu japim informacion, ndihm mjeksore, buk, veshmbathje dhe mjete transporti. T kuptohet drejt shkalla fillestare e lufts s armatosur. do popull q luftoi dhe q fitoi, kaloi npr kt faz t ashpr dhe t prgjakshme. T ndihmojm popullatn pr t prballuar terrorin armik. M mir t vuajm deri n lirimin e vendit sesa t vuajm pa kufi. T injorohen frikacakt q po prhapin panik dhe konfuzion n popull. Lufta e popullit ton pr lirim sht e drejt dhe do t ngadhnjej!422 N fund t vitit 1997 dhe n fillim t vitit 1998, n shtypin Kosovar dhe ate t huaj, por edhe koluarave t Prishtins dhe m gjer, po bhj nj propagand e flliqur kundr UK-s dhe bartsve t saj. Ata shkruanin se ,, nuk ka UK, por grupe t vogla banditsh dhe terroristsh t cilt po e terrorizojn popullatn e Drenics, Llapit dhe t Dukagjinit". Pas fillimit t lufts frontale thuhej se ,, n malet e Drenics po luftojn veglat serbe", se ata jan njerzit e Arkanit, t frustruar, t pa shkoll, Enverist e dokrra t tjera perverze e t pa krip.

421 422

Mbledhje e KP t LPK-s, D.J.V, 22 nntor 1997 Thirrje, e LPK-s, drejtuar t gjith shqiptarve q sakrifikojn pr lirimin e vendit, 28 nntor 1997, Prishtin

105

2). Fillimi i lufts s armatosur, mars, 1998

Janari i vitit 1998, solli me vete kumtin e fundit t paqes s rrejshme n Kosov. Atkoh kur UK-ja po bhej gjithnj e m shum mbizotruese e situats n Kosov, u vu n lvizje diplomacia ndrkombtare, pr t parandaluar rrjedhn e ngjarjeve q onin pashmangshm drejt lufts. N Pranvern e hershme t vitit 1998, vatr e rezistencs dhe qndress heroike gjithmon ishte Drenica. Edhe pushtuesi, gjithmon e kishte pasur hal n sy kt pjes t Kosovs. N dhjetor t vitit 1991, por edhe m 22 janar t vitit 1998 ishte sulmuar shtpia e Shaban Jasharit n Prekaz. Qasja e bashksis ndrkombtare ndaj zgjidhjes s shtjes s Kosovs, ndrtohej mbi qndrimin e njohur si ishte mospranimi i gjendjes status-quo dhe kundrshtimi i aspiratave t shqiptarve pr pavarsi. Mbi kt baz, gjat vitit 1998, Grupi i Kontaktit dhe qendrat tjera ndrkombtare t vendosjes prmes diplomacis s ashtuquajtur lvizse, do t udhtonin sa n Beograd e sa n Prishtin pr t gjetur nj zgjidhje politike pr Kosovn, prmes negociatave. Ngjarjet m kulmore q i dhan kahje zhvillimeve politike n Kosov, konsiderohen vizitat e shpeshta t ambasadorit amerikan Robert Geldbard, i deleguari special i SHBA-ve pr ish-Jugosllavin, n janar-mars t vitit 1998 n Prishtin dhe n Beograd. Robert Geldbard n nj nga takimet e tij m 23.02.1998, me Kryetarin e Kosovs, Ibrahim Rugova n Prishtin, publikisht e akuzoi UK-n si organizat terroriste, ndrsa krkonte forcimin e lidershipit politik t moderuar n krye me Ibrahim Rugovn dhe pranimin pr mbajtjen e zgjedhjeve Parlamentare m 22 mars, t cilat do t prshpejtojn shprthimin e lufts n Kosov.423 Nj dit m von z.Geldbard gjat nj takimi me Millosheviqin, i dhuroi Beogradit lehtsit, duke deklaruar se disa nga sanksionet ekonomike do t hiqen. Ky veprim i diplomatit amerikan, skajshmrisht akuzues pr UK-n, n t vrtet i dha forc shtytse n aspektin politik LDK-s, ndrsa n aspektin ushtarak e trimroi Sllobodan Millosheviqin, pr t marr nj ofensiv pr zhbrjen e Ushtris lirimtare t Kosovs, pr vrasjen e shqiptarve dhe shkatrrimin e vendbanimeve t tyre.424

423 424

Blerim Shala, Vitet e Kosovs 1998 -1999, Prishtin 2001, f.30. Tim Judah, Kosova, lufta dhe hakmarrja, Koha, Prishtin 2000, f. 174.

106

Porosia e amabasadorit Robert Geldbard, pr forcimin e lidershipit n Kosov, duket se Ibrahim Rugovs, i ka dhn edhe nj arsye m shum pr t vn kontrollin e plot dhe fuqizimin e tij brenda strukturave t LDK-s, n Kuvendin e tret t saj, q mbahet m 25 shkurt 1998. N kt kuvend, nga organet drejtuese t LDK-s, largohen ish t burgosurit politik n krye me Hydajet Hysenin. Dy dit pas mbajtjes s kuvendit t LDK-s, m 27 shkurt 1998 forcat ushtarake-policore t Millosheviqit n emr t spastrimit t terenit nga bandat terroriste t UK-s sulmuan fshatrat Qirez dhe Likoshan. Gjat ksaj lufte u bn prleshje t ashpra , n mes t forcave t UK-s dhe forcave serbe n Polac, Llaush, Likoshan, irez dhe fshatra tjera t Drenics. N kto prleshje u vran dhe u plagosn me dhjetra armiq serb, poashtu u kap edhe sasi e madhe e armatimit ushtarak si dhe u nxorn jasht prdorimit dhjetra mjete t motorizuara t armikut dhe nj helikopter.Gjat trheqjes forcat serbe vran dhe masakruan dhjetra civil shqiptar si dhe u plagosn 3 ushtar t UK-s. Lufts 4 ditore t UK-s iu bashkangjitn edhe popullata e Drenics duke u br nj me forcat lirimtare.425 Megjith humbjet e fundshkurtit, forcat serbe nuk ishin zbrapsur nga qllimi pr ta shuar embrionin e lufts dhe t UK-s n Kosov. Prkundrazi, ky sulm i forcave serbe jepte t kuptonte se interesimi i forcave serbe ishte shkatrrimi dhe zhdukja e ksaj ushtrie q synonte lirimin e Kosovs. Pr t shikuar forma t reja veprimi m1 mars 1998, n Munich t Gjermanis, udhheqs t LPK-s ishin takuar me Ministri i punve t jashtme t Shqipris, Paskal Milo, dhe Ambasadorin i shtetit shqiptar n Gjermani, Bashkim Zeneli. LPK-n e prfaqsonin, Fehmi Lladrovci Kryetar i nndegs s LPKs n Gjermani, Rexh Ibrdemaj, Syl Ukshini dhe Ramiz Lladrovci. Veprimtart e LPK-s i kishin njoftuar diplomatt Shqiptar se ekzistenca e UK-s sht e vrtet dhe e domosdoshme dhe se LPK-ja sht e vendosur pr ta quar seri n fund luftn e armatosur. N kt takim, prfaqsuesit e LPK-s, nga diplomatt shqiptar krkonin mbshtetje politike pr UK-n dhe furnimzim me arm nga ana e shtetit shqiptar.426

425 426

P o aty. Paskal Milo, Ditari i nj Ministri t Jashtm, Konflikti I Kosovs 1997 -2001, Tiran 2009, f.34.

107

Dhe profetizimi i Fehmi Lladriovcit n takim me Ministrin Paskal Milo, se n Kosov s shpejti do t ket luft, doli t ishte i sakt. Nata e 4 dhe 5 marsit 1998, n Prekaz t Drenics dhe n tr Kosovn kishte gdhir krejt ndryshe nga ditt tjera. Forca t mdha policore e ushtarake e kishin rrethuar Prekazin dhe lagjen e Jasharajve, ku sipas tyre, fshihej Adem Jashari me etn e tij. Pushtuesi i kishte marr t gjitha masat q t pengohej ndihma q mund tu vinte nga t gjitha ant. Rrethimin e kishte hetuar Komandanti Adem Jashari, por nuk kishte br asnj prpjekje pr tu larguar, ndonse kishte mundsi. Prkundrazi, ata kujtuan besn q kishin lidhur mes vete. Para se t zbardhte drita gjithqka ishte e qart.427 Ndonse skajshmrisht t pabarabart, familja e Adem Jasharit nuk u prkul dhe nuk u dorzua. Luftuan deri n frymn e fundit dhe ran heroikisht n mbrojtjen e nderit t Atdheut, Ademi, Hamza, plaku Shaban Jashari dhe t gjith antart tjer t familjes. Pas tri dit e tri net luftimesh t prgjakshme, shptoi vetm Besarta pr t dshmuar ferrin e prjetuar. I fundit nga t gjith lufttart ishte vrar Adem Jashari. Ishte kjo nj luft q e revoltoi pa mas popullsin shqiptare, por edhe q ngjalli shum shpejt shpresat pr ti rrokur armt dhe pr tia kthyer pushkn armikut ton shekullor. Populli i vuajtur shqiptar i Kosovs, i shtypur e i nprkmbur nga pushtuesi serbo-sllav, me gzim e priti fillimin e lufts s armatosur. Ai nuk kishte ka t humbte tjetr. Ato tri dite rezistence dhe lufte t armatosur ran heroikisht komandanti Adem Jashari dhe 55 dshmor t liris, prej tyre u flijuan edhe gra, fmij dhe pleq. Nga rrethimi kishte arritur t shptonte e gjall vetm Besart Hamz dhe Bashkim Rifat Jashari.428 Qndresa dhe lufta e Jasharajve nuk kishin ndodhur rastsisht. Ata e dinin se dikush duhet t flijohet, pr lirin e Kosovs. Hamz Jashari, n nj intervist t dhn pak koh para rnies s tij heroike kishte thn se edhe krejt nu zhdukshim ne, kjo familje do t vazhdoj prap, ngase do t mbeten katr meshkuj....429. Lufta heroike e Jasharajve pushtoi t gjitha mediat dhe vuri n lvizje politikn botrore. M 9 mars Grupi i Kontaktit miratoi nj deklarat pr Kosovn e cila denonte Beogradin dhe e paralajmronte se do t merren masa shtrnguese nga tyre.430

427 428

Bashkim Jashari, Jashart., B.Hamza, F.Hoti, fq.100 Emine Halimi, Ajnishahe Shala, Histori e nj qndrese, k.k. Skenderaj, 2000, fq. 27 -36. 429 Fazli Veliu, LPK dhe UK: Nj emblem dhe nj qllim, Prishtin, 2000, fq. 113. 430 Paskal Milo, ditari i nj Ministri, f.38.

108

N deklaratn e Grupit t Kontaktit, kritikohet prdorimi i tepruar i forcs dhe tejkalimi i autorizimeve t njsive speciale t policis serbe, q ka sjell pr pasoj s paku 80 humbje jete, ndrsa denohen n trsi si theksohet n deklarat aksionet terroriste t Ushtris lirimtare t Kosovs, apo t fardo grupi apo personi. Pra, Grupi i Kontaktit, operacionet shfarosse t njsive speciale serbe kundr shqiptarve i cilson si prdorim i tepruar i forcs, ndrsa veprimet e UK-s q ishin n mbrojte t popullats shqiptare nga forcat serbe, i cilsonte si aksione terroriste!!!431 M 11 mars 1998, t gjith t rnt n Prekaz u varrosn. N varrim kishin marr pjes shqiptart e t gjitha viseve t saj, si dhe nga shtetet perndimore e m larg. T gjith kishin vetm nj fjal, t gjith kishin vetm nj betim: T vazhdohet lufta deri n lirimin e Kosovs. Qndresa heroike e ksaj familje ngjalli pa mas ndjenjat atdhetare dhe luftarake kundr pushtuesit. Pas ngjarjes s Prekazit, n nj takim me Kryetarin e Serbis, Sllobodan Millosheviq, n Beograd, Robert Gillbard i kishte thn atij se ,, duke sulmuar popullsin civile, n prpjekjet e tij pr ta eleminuar UK-n, ai n t vrtet po shndrrohej n agjentin e UK-s pr rekrutim,432 ndrsa Kryetari i Kosovs, deklaronte se ,, N Kosov nuk mund t ket luft normale, por mund t ket vetm masakr. Serbt pr dy dit do t mund t na shkatrronin t gjithve.433 N vazhdn e aktiviteteve diplomatike, m 17 mars 1998 ministria e jashtme ruse, kishte marr nismn pr nj zgjidhje politike pr Kosovn. Ai e kishte bindur Millosheviqin q t merrte nism lidhur me autonomin e Kosovs; t urdhronte njsit ushtarake t ktheheshin n kazerma; q personalisht t angazhohej pr t filluar negociatat me liderin e krahut t moderuar t Kosovarve, Ibrahim Rugovn dhe t pranonte vzhguesit e OSBE-s. 434 N frymn e qndrimeve t Grupit t Kontaktit, m 18 mars 1998, i deleguari amerikan pr shtje t Ballkanit ambasadori Geldbard, merr plqimin e Ibrahim Rugovs, pr formimin e Grupit Negociator pr dialog me Serbin. 435

Sherafedin Berisha, www. pashtriku.org. Wesli K. Clark, T bsh luft moderne, gazeta ditore ZRI, 2003, Prishtin, fq.141. Intervist e Kryetarit t Kosovs, dr. Ibrahim Rugova, n radio ,, Deutche Wele, 07.3.1998. 434 J.Primakov: Memoare, Jeta ime n politikn e lart, fejton politik, Zri 30 maj 2002, fq.9.) 435 M 18 mars para gazetarve, Ibrahim Rugova deklaron: N bised me ambasadorin amerikan Geldbard, un rikonfirmova zotimin tim t fuqishm pr dialog, si t vetmen mnyr pr zgjidhjen e problemeve t ngutshme n Kosov. Pr t qen i suksesshm dialogu,- theksonte Rugova, duhet t prfshihet patjetr kmbimi i hapur dhe i pakushtzuar mes prfaqsuesve t zgjedhur t udhheqjes s Kosovs dhe prfaqsuesve t presidentit Millosheviq, si sht br thirrje javn e kaluar n Londr nga ministrat e jashtm t Grupit t Kontaktit.
432 433

431

109

Edhe pse n Drenic ishte gjendje lufte dhe vriteshin shqiptart, LDK, e prkrahur edhe nga bashksia ndrkombtare, m 22 mars 1998 mbajti zgjedhjet presidenciale dhe parlamentare n Kosov, ndrsa t nesrmen m 23 mars n Prishtin nga grupi 3+3 n mes pals serbe dhe asaj t Kosovs, nnshkruhet aneksi pr normalizimin e arsimit shqip n Kosov.436 M 24 mars 1998, LDK shpalli rezultatin e zgjedhjeve, ku ajo kishte fituar bindshm n kto zgjedhje, n t cilat, sipas mediave me orientim pr LDK-s, kan votuar 88.71%, e elektoratit.437 Menjher pas zgjedhjeve, LDK-ja do t kumtoj listn prej 15 negociatorve t Kosovs G-15, t cilt Rugova i quan si Grup Kshilldhnsish, pr t prgatitur nj platform pr bisedime me prfaqsuesit e Millosheviqit. N listn e G-15-shit, me sugjerimin edhe t ambasadorit Geldbard u prfshin: Ibrahim Rugova, Fehmi Agani, Edita Tahiri, Bujar Bukoshi, Rexhep Ismajli, Mark Krasniqi, Pajazit Nushi, Esat Stavileci, Adem Demai, Veton Surroi, Mahmut Bakalli, Hydajet Hyseni, Shklzen Maliqi, Bujar Dugolli dhe Blerim Shala.438 Sesioni i par i G-15 u mbajt m 25 mars 1998, pikrisht nj dit kur kishte shprthyer lufta n fshatin Gllogjan t Dukagjinit, n mes t forcave pushtuese serbe dhe UK-s, N kt takim t par nuk u bisedua fare pr strategjin negociuese dhe fare pak u fol pr luftn, e cila tashm po hynte n muajin e dyt. Nj rrmuj e till, e shkaktuar nga Ibrahim Rugova, do t vazhdoj deri n fund t ekzistimit t G-15, deri n korrik t vitit 1998.439 Po at dit, m 25 mars 1998, Grupi i Kontaktit mban mbledhjen e radhs n Bon ku shqyrtohet situata n Kosov, ndrkaq, m 26 mars, ambasadori amerikan Robert Geldbard s bashku me Jeremy Greenstock, Drejtor politik n Foreign Office t Anglis, vizitojn Prishtinn.
436 Grupi 3+3 q nnshkroi aneks marrveshjen m 23 mars 1998, ishte vazhdimsi e bisedave t mhershme n mes t Ibrahim Rugovs me Sllobodan Millosheviqin, i prcaktuar qysh n marrveshjen Millosheviq-Rugova m 1.09.1996dhe nuk kishte t bnte drejtprdrejt me themelimin e grupit t ri negociator, q do t quhet G-15, edhe pse kemi t bjm me t njejtit njerz n krye t ktij grupi. 437 (QIK) Prishtin, 24 mars 1998 Komisioni Republikan i Zgjedhjeve (KRZ), n nj konferenc pr gazetar t mbajtur n orn 18.30, n t ciln u paraqitn disa nga t dhnat pr rrjedhn e zgjedhjeve t 22 marsit.N konferenc u b e ditur se komisioni zgjedhor ka anuluar zgjedhjet n Fush Kosov, n t dy zonat zgjedhore, pr shkak t gabimit t komisionit elektoral ku zgjedhjet do t prsriten m 5 prill, ndrsa do t shqyrtohet edhe rezultati i nj zone zgjehdore n Dragash.Nga t dhnat e prgjithsuara q u paraqitn, pa rezultatet nga Peja dhe Fush Kosov dhe nj zon n Dragash, del se n votime kan marr pjes 88.71 pr qind e elektoratit. Sipas rezultateve t deritashme, pr Kryetarin Rugova kan votuar 99.29 e zgjedhsve, ndrsa jan zgjedhur 89 deputet, prej tyre 84 t LDK-s, 2 t PSHDK-s, njri n koalicion me LDK-s, nj i Lidhjes Qytetare t Kosovs, dhe nga nj i PLK-s e i PAD-it, t dy n koalicion me LDK-n.N konferenc prshtypjet e tij nga zgjedhjet e pardjeshme n Kosov i paraqiti vzhguesi nga Bolonja e Italis, Simon Ginzberg, nga organizata "Kompania kundr dhuns n Kosov". 438 Adem Demai, ndonse nuk ishte pyetur fare, ishte kundr pjesmarrjes n kt grup, duke e quajtur kt nism si mashtrim t ri t Ibrahim Rugovs, ndrsa Hydajet Hyseni e Bujar Dugolli largohen nga ky grup me 13 maj 1998, n momentin kur merret vesh se pa dijen e G-15 Ibrahim Rugova kishte vendosur t takohet me Millosheviqin m 15 maj n Beograd. 439 B.Shala- Vitet e Kosovs 1998-1999, Prishtin 2000, f. 41

110

Grupi i Kontaktit ka krkuar q sa m shpejt t fillojn bisedimet PrishtinBeograd, pr nj autonomi t gjer dhe vet administrim t mirfillt t Kosovs, ndrsa, Kshilli i Evrops, nxori nj rezolut, sipas s cils krkohej fillimi i bisedimeve t menjhershme t Serbis - RFJ me shqiptart pr nj autonomi t Kosovs n kuadr t RFJ-s.
440

Ibrahim Rugova, m 6 prill 1998 n nj mbledhje t radhs t G-15, grupin

G-15 e reduktoi n G-4, t cilt sipas tij duhej t prbnin Grupin e mirfillt Negociator t Kosovs. N G-4 ishin: Dr. Fehmi Agani, Mahmut Bakalli, Pajazit Nushi dhe Veton Surroi.441 N gjysmn e dyt t muajit prill, diplomatt e huaj q vizitonin shpesh Kosovn kishin hedhur iden q negociatat me Serbin t zhvilloheshin n dy faza. M 25 prill 1998, vetm katr dit para mbajtjes s takimit t Grupit t Kontaktit n Rom, Umberto Vattani, sekretar i prgjithshm n Ministrin e Jashtme t Italis qndroi n Prishtin dhe gjat takimit me Ibrahim Rugovn zyrtarisht i propozoi ktij t fundit fillimin e menjhershm t negociatave me Beogradin, me ndrmjetsimin e shefit t Shoqats: Shn Exhidio, Minsinjor Paglias.442 Derisa n Prishtin po bheshin prgatitjet pr negociata me Serbin, lufta me shpejtsi po prhapej n shum pjes t Kosovs. Ushtria lirimitare e Kosovs, gjat operacioneve ushtarako - policore serbe, me t gjitha njsit e saj t organizuara ishte vn n mbrojtje t popullats shqiptare. Shtabi i Prgjithshm i UK-s n deklaratn Politike nr. 2. t dats 27 Prill 1998 lidhur me negociatat me Serbin deklaron, se: UK-ja pranon t marr pjes n bisedime me armikun me ndrmjetsimin e pals s tret, ndrkombtare t pranueshme, vetm pasi t jen larguar trupat e pushtuesit nga trojet shqiptare. do lloj tjetr marrveshjeje dhe pa pranin ton, do t jet e pavlefshme dhe e denueshme.443 M 9 maj 1998 nis nj proces i ri prpjekjesh pr fillimin e bisedimeve Beograd Prishtin. At dit n Beograd, nj delegacion amerikan n krye me diplomatin e njohur Riard Holbrook, takohet me Sllobodan Millosheviqin, ndrkaq m 10 maj ky delegacion vjen n Prishtin dhe takohet Ibrahim Rugovn.

440 441

Po aty. Po aty. 442 Po aty. 443 Deklarat nr. 2 e Ushtirs lirimtare t Kosovs, 27 prill 1998

111

Gjat tri ditve n vijim, 10 13 maj, Holbrook dhe Geldbard, zhvillojn nj turne diplomatik n relacionin Beograd Tiran Prishtin Shkup dhe anasjelltas. M 12 maj, Ibrahim Rugova ka pranuar para Holbrookut q t takohet me Sllobodan Millosheviqin m 15 maj n Beograd.
444

M 15 maj 1998 Ibrahim Rugova ka udhtuar

pr n Beograd me grupin G-4 t, Dr. Fehmi Aganin, Mahmut Bakallin, Pajazit Nushin dhe Veton Surroin. Ky takim do t zhvillohet n selin presidenciale t Millosheviqit n Beograd, pa ndrmjetsimin ndrkombtar, pa plan t qart, madje pa pika t rendit t dits.445. Po at dit derisa po mbahej takimi Millosheviq Rugova n Beograd, forcat serbe n Kosov kishin ndrmarr nj operacion t gjer luftarak dhe me kt rast vran e masakruan dhjetra shqiptar t pafajshm. Pas takimit t 15 majit filluan prgatitjet pr mbajtjen e takimit t radhs Prishtin Beograd. Si dihet, faktori UK, ishte injoruar plotsisht nga Ibrahim Rugova, edhe pse prhapja e lufts kishte marr nj dinamik t prshpejtuar.Ai nuk e kishte kuptuar, n t vrtet ai nuk donte ta kuptonte, se zgjerimi i lufts n Kosov e bnte t pakuptimt dhe absurde tr procesin e negociatave me Serbin. M 22 maj 1998 n Prishtin, n ambientet e selis s Lidhjes Demokratike t Kosovs u mbajt takim i radhs n mes t pals serbe, t prir nga Nnkryetari i Qeveris s RFJ-s Nikola Shainoviq, i prbr nga nnkryetari i qeveris s Serbis Ratko Markoviq, Nnkryetari i Partis Radikale t Sheshelit, Tomisllav Nikoliq, Radoslav Rajkoviq dhe Leposava Milieviq si dhe pals shqiptare i prir nga Dr. Fehmi Agani ku bnte pjes: Mahmut Bakalli, Pajazit Nushi, Veton Surroi, Bajram Kelmendi dhe Blerim Shala. Ishte i propozuar q pjes e delegacionit shqiptar t jet edhe dr.Esat Stavileci, por ai nuk ka pranuar t jet pjes e ktij takimi t dmshm pr Kosovn.446 Takimi u mbajt pa ndrmjetsimin e pals ndrkombtare edhe pse at dit n Prishtin ishte ambasadori amerikan Christopher Hill dhe Brian Donelly, ambasadori i Anglis n Beograd.

444

Pr kt vendim sensacional dhe t pabesueshm t Rugovs nuk kishte ditur as G-15, ata e morn vesh nga mediat perndimore. Ibrahim Rugova ka pranuar t takohet me Millosheviqin pa i plotsuar krkesat e Grupit t Kontaktit, t Mbledhjes s Londrs, t 9 marsit 1998 pr trheqjen e njsive speciale serbe nga vendbanimet shqiptare ku zhvilloheshin luftimet dhe pr ndrmjetsimin e Misionit t Filipe Gonsalesit n bisedimet Beograd Prishtin. B.Shala, Vitet e Kosovs 1998 1999, Prishtin 2000, fq.54-60. 445 Adnan Merovci - Shef i protokollit dhe i siguris s Ibrahim Rugovs, thot: se pr n Beograd kemi udhtuar me tri vetura dhe nj ka qen si prcjellje. Ne shkuam deri n hyrje t Beogradit, aty na priti nj makin e shrbimeve serbe dhe na shoqroi gjat tr kohs.Libri Pa protokoll-Bised me Adnan Merovcin, Prishtin, 2003, fq. 78 446 Bota Sot 24 maj 1998 faqe. 5

112

Ambasadori amerikan Hill, n kohn kur po zhvilloheshin bisedimet me paln serbe, ka qen n ambientet e selis s LDK-s, pr t krijuar kshtu, pr paln ton dhe mediat shqiptare, nj prshtypje se, megjithat, negociatat po zhvillohen me ndrmjetsimin e diplomacis amerikane. 447, ndrsa Ibrahim Rugova iu kishte prgjigjur se nuk ka dyshim q negociatort kosovar do t mbrojn si duhet interesat e Kosovs.448 Zhvillimet dramatike n zonat e lufts, prve q zhvlersuan procesin e nisur negociues me takimin Millosheviq-Rugova n Beograd m 15 maj, treguan qart se, kto bisedime nuk do ti sillnin asgj t mir Kosovs. Pr m tepr, vrasjet, ekzekutimet dhe masakrimet n mnyr barbare t shqiptarve n fshatrat e Dukagjinit dhe t Drenics nga forcat policore-ushtarake t Millosheviqit, e zvogluan mundsin e vazhdimit t negociatave me Beogradin, n formn q nisi n Prishtin, m 22 maj 1998. Tani nj forc e re ushtarake, UK, po vazhdonte opcionin e fundit t politiks, pr brjen e shtetit t Kosov, pra tani vetm lufta lirimtare, ishte prgjigjia m e mir q do t merrte Millosheviqi n raport me shqiptart e Kosovs.

447 448

B.Shala: Vitet e Kosovs 1998-1999, Prishtin 2000, faqe. 68-71. Blerim Shala , Ish-zdhnsi i G-4, prkujton se pas prfundimit t takimit, me paln serbe, n dhomn e Ibrahim Rugovs n Selin e LDK-s s bashku me Veton Surroin, kan pasur nj takim me ambasadort Hill dhe Brian Donelly, t cilt i kan njoftuar pr rrjedhn dhe atmosfern e takimit me delegacionin serb. Ndrkoh, thot z.Shala Danelly na informoi se kishte kaluar nj koh t gjat me dr. Rugovn, n rezidencn e tij private, n lagjen e Velanis, duke pir ver t zez dhe duke ngrn djath Sharri. Un e pyeta, se cila sht platforma negociatore e delegacionit tuaj dhe ka pritet t arrihet n takimin e sotm, na tha Danelly.

113

3). Roli i LPK-s n luftn e UK-s 1998 -1999

M 5, 6 e 7 mars 1998, forcat barbare serbe sulmuan fshatin Prekaz, duke prdorur gjith arsenalin ushtarak modern, kundr familjes s Shaban Jasharit. Pas nj lufte tre ditore t pabarabart, forcat serbe vran mizorisht 56 antar t familjes Jashari, n mesin e t cilve gra, pleq dhe fmij, si dhe Komandanti legjendar i UK-s Adem Jashari. Pas ktyre ngjarjeve, ndrhyri diplomacia ndrkombtare, e cila krkoj ndrprerjen e dhuns s armatosur pr ti ln rrug zgjidhjes s problemeve prmes dialogut n mes palve. Grupi i Kontaktit krkon nga presidenti Sllobodan Milosheviq t ndrmarr hapa t shpejt dhe efektiv pr t ndrprer dhunn dhe t angazhohet vendosmrisht pr t gjetur nj zgjidhje politike t shtjes s Kosovs prmes dialogut. N veanti brenda 10 ditve ai duhet: - t trheq njsit e policis speciale dhe t ndrprej veprimet e forcave t drejtuara kundr popullsis civile, - q t deklarohet vet publikisht mbi fillimin e procesit t dialogut n pajtim me paragrafin 10, me udhheqjen e komunitetit shqiptar t Kosovs. N konkluzat e Grupit t Kontaktit, vijzohet qart kundrshtimi pr pavarsin e Kosovs, ndrkoh q RSFJ-s gjegjsisht Serbis po i ofrohej nj shans shtes pr tiu shmangur sanksioneve ekonomike t prgatitura prej kohsh. 449 Faktori politik shqiptar, pa asnj vrejtje i mbshtet konkluzionet e Grupit t Kontaktit, ndrsa po at dit, m 9.03.1998, kur Grupi i Kontaktit ishte mbledhur n Londr, reagon SHQ i UK-s prmes Komunikats nr.45, n t ciln komunikat thuhet se Shtabi Qndror i UK-s u bn me dije forcave politike n bot dhe institucioneve dhe organizmave ndrkombtare, n veanti Grupit t Kontaktit q takohet sot n Londr, si UE-s, OKB-s e shteteve demokratike, se UK dhe populli shqiptar do t vazhdojn luftn lirimtare, mbi bazn e vullnetit historik pr pavarsi. Nga qendrat n bot krkohet t pranojn shtetin e Kosovs, ndrsa pushtuesin serb ta ndshkojn n baz t konventave ndrkombtare pr luftn, mbasi dshmohet lufta e tij fashiste pr t zhdukur popullin shqiptar.450

449 450

Po aty. Komunikata nr. 45, e Ushtris lirimtare te Kosoves

114

LPK, Dega Jasht Vendit, pas ngjarjes n Prekaz, m 6 mars organizon protesta masive n Zurich, Geneve dhe Bern t Zvicrs, por edhe n shtetet tjera Evropiane dhe m gjer. N kto protesta, ku ishin shum bashkatdhetar t ardhur nga t gjitha vendet, t rinjt, shumica t ikur nga dhuna dhe terrori i pushtuesit serb, krkonin q menjher t ktheheshin n Kosov, pr tiu bashkangjitur radhv t UK-s. Pa mbajtjes s protests s Zurichut, ku ishin shum pjesmarrs, Kryesia e LPKs, D.J.V, kishte mbajtur menjher mbledhjen e saj urgjente. LPK nga kjo mbledhje kishte lshuar nj thirrje drejtuar popullit shqiptar dhe nj deklarat politike, n t cilat shpjegohej shprthimi i dhums terroriste dhe i masakrave. Ato treguan me fakte diagonalen e konflikteve t armatosura. Me to, pra n thirrje dhe deklarat, LPK, ftonte popullin pr bashkim, unitet e heroizm, duke i treguar rrugn e bashkimit nn flamurin e prbashkt t liris t udhhequr nga UK-ja. Natyrisht, tregoheshin edhe detyrat e do subjekti prball armikut dhe shprehej mendimi pr bashkimin politik e aksional n luftn lirimtare. Kto materiale u shprndan edhe n Kosov.451N thirrjen e LPK-s, t dats 5 mars, thuhet se lufta e armatosur e popullit ton pr liri po rritet e zgjerohet. UK sht br shpresa e kombit dhe pengesa kryesore ushtarake pr okupatort. UK, lindi nga populli, u rrit n beteja, po kalitet n vshtirsi dhe po zgjerohet dokund n trojet e pushtuara. Masakra e Drenics kundr civilve t pa mbrojtur ka lnduar zemrn e do shqiptari. Armiku po vazhdon goditjet e tjera kundr UK-s me aviacion, altileri, tanksa dhe mjete t blinduara. Duke u nisur nga krkesat e SHP t UK-s pr mobilizim, LPK thrret: T gjith antart dhe simpatizantt e vet n trojet e pushtuara, q t hyjn dhe plotsojn njsit luftarake t UK-s. T ndihmohet formimi, rritja dhe zgjerimi i njsive t UK-s n bashkveprim dhe sipas komands s ushtris. T ndihmojm furnizimin e UK-s me informacion, me armatime e

informacione , me pajisje , mjete t transportit e vezhgimit, me ndihm mjeksore, me ushqime e veshmbathje.

451

Komunikata dhe thirrrje t LPK-s, 05, 06 dhe 8 mars 1998, Zvicr.

115

T luftohet propaganda e agjentve t pushtuesit e lansuar n popull se gjoja prgjegjsin pr masakrat e forcave serbe e paska UK. T injorohen frikacakt dh t gjith ata q mbjellin dyshime e panik n

popull.Lufta q kemi nisur sht e drejt, ajo sht luft pr lirim. Jemi n t drejtn ton, n tokn ton, dhe do t qndrojm ktu. Ata q duhet t shkojn jan trupat agresive t okupatorit t ardhur n Kosov. T bashkuar politikisht e ushtarakisht kt luft do ta fitojm.452 N kt Mbledhje ishte marr vendim urgjent q nj grup i udhheqsve t LPK-s, t udhtojn menjher pr n Kosov me qllim t zgjerimit t radhve t UK-s dhe propagandimit t nevojs s Lufts lirimtare dhe t armatosur.453 M 07 mars, nga aeroporti i Zurichut u nisn fillimisht pr n Tiran e pastaj pr t hyr n Kosov 30 veprimtar e udhheqs t LPK-s si: Fehmi e Xhev Lladrovci, Ismet Jashari, Agim Bajrami, Hashim Thai, Fatmir Limaj, Shukri Buja, Haxhi Shala, Sami Lushtaku, etj. Ky grup do t takohet edhe me veprimtar dhe udhheqs t LPK-s, t cilt edhe m hert ishin n Shqipri dhe pas konsultimeve paraprake ata do t nisen drejt Vlahns, fshat kufitar i Shqipris, prej nga do t udhtojn pr n Kosov pr tiu bashkangjitur radhve t UK-s .454 Kryesia e LPK-s poashtu kishte marr vendim q, t zhvendosej nga qendrat Evropiane, Zvicr, Gjermani, Suedi, SHBA etj, dhe t vendosej n Tiran, prej nga do t orientonin m leht luftn lirimtare. N mars 1998, Kryesia e LPK-s, u vendos n selin e Lidhjes s Shkrimtarve t Shqipris dhe menjher vuri kontakte me institucionet shtetrore t Shqipris.455 Pr shkak t gjendjes s krijuar n Kosov dhe fillimit t lufts s armatosur, rreth 1.500 t rinj, kryesisht nga Drenica, kishin ardhur n Tropoj pr tu armatosur dhe pr tiu bashkangjitur UK-s. Kryesia e LPK-s e cakton Ibrahim Kelmendin dhe Gafurr Elshanin q t takohet me grupin e t rinjve q kishin ardhur n Tropoj, t cilt ishin n gjendje t mjerueshme. Vrasja e Adem Jasharit dhe fillimi i lufts s armatosur e kishte nxn LPK-n jo t prgatitur mir n aspektin financiar dhe logjistik. Deri n kt koh, LPK, ishte prgatitur pr luft guerile dhe tani ky fluks i t rinjve q krkonin armatim i sillte probleme n terren.
452 453

Komunikat e LPK-s, 05 mars 1998, Prishtin Dokument i LPK-s, Akrivi i LPK-s, mars 1998, Prishtin. 454 Isuf Sherifi, Hyrje pr n Agim, monografi, SHKSH Mmdheu, Zvicr, fq.151. 455 Ibrahim Kelmendi, deklarat, 04.2.2009, Prishtin.

116

Policia e Shqipris, n rrethin e Tropojs krkonte nga vullnetart e UK-s q t paraqiten si refugjat, ndrsa ata krkojn t ken takim me shefin e zyrs s Kosovs n Shqipri , Ilaz Ramajlin, i cili nuk i pranon n takim. Prfaqsuesi i LPK-s, Ibrahim Kelmendi, merr kontakte me shefin e SHIK-ut, z. Fatos Klosi dhe Kryeministrin e Shqipris z. Fatos Nano dhe arrin q grupin e vullnetarve q kishin ardhur pr armatim n Tropoj, prmes njsis speciale t policis s Shqipris ,, Brisku ta ndihmoj me ushqim dhe m von edhe paisjen me armatim.456Shum veprimtar dhe udhheqs t lart t LPK-s si Emrush Xhemajli, Gafurr Elshani, Adem Grabovci, etj, tanim ndodheshin n radht e UK-s n Kosov. Antart e LPK-s, shumica e t cilve tanim ishin n radht e UK-s, me punn dhe sakrificn e tyre, u tregonin popullit t Kosovs se ,, lufta jon sht e drejt dhe se ajo medoemos do t triumfoj, se ajo nuk duhet t ndalet, por duhet t vazhdoj dhe t rritet deri n lirimin e vendit". Veprimtart e saj ishin kudo n mesin e popullit: me student, npr fshatra e qytete dhe n vijat e frontit, me fjal t tjera kudo q e krkonte nevoja. N Prill, 1998 n Zvicr, mbahet Mbledhja e V-t e Prgjithshme e Degs s LPK-s, e cila tani kishte kompentenca edhe pr LPK-n brenda vendit. N Kosov tashm ishte luft dhe nuk kishte mundsi t mbahej mbledhje e gjer. N Mbledhjen e Degs u konfirmua prcaktimi i LPK-s pr luftn e armatosur deri n lirimin e vendit dhe fuqizimin e UK-s. Pas Mbledhjes doln organet e LPK-s. Kryetar i Degs s LPK-s u zgjodh Bedri Islami.457 Gjat muajve shkurt, maj e qershor, me organizimin e LPK-s, prkatsisht t sektorit t veant t lidhjes, shum veprimtar t saj me prvoj iu bashkangjitn UKs. Ndr ta ishin: Fehmi e Xhev Lladrovci, Ismet Jashari, Agim Bajrami, Sejdi Sejdiu, Emrush Xhemajli, Hashim Thaqi, Ramush Haradinaj, Azem Syla, Gafurr Elshani, Adem Grabovci, Fatmir Limaj, Shukri Buja, Haxhi Shala, Sabri Kiqmari, Sami Lushtaku, Selim Krasniqi, Metush Zenuni, Avdi Muja, Halil adraku, Agron Grvalla, Imri Ilazi, Demir Demiri, Cen Aliqkaj, Mjuharrem Dina, Reshat Salihaj, etj. Kta veprimtar t hershm t radhve t LPK-s, t cilt kishin dhn sa e sa her provimin e tyre n aksione e pun konkrete pr Kosovn, tani po merrnin edhe nj detyr t re mbi supe.

456 457

Po aty.
Emrush Xhemajli, vepra e cituar, fq. 19.

117

Ata ishin bashkangjitur shokve t mhershm t LPK-s q kishin ardhur nga Zvicra, Gjermania, Suedia e vendet tjera perndimore, e t cilt tanim udhhiqnin njsitet dhe brigadat e UK-s n Kosov dhe tani edhe de fackto po bheshin antar t asaj ushtrie t ciln nga viti 1993, e kishin pasur ideal t jets dhe pr t ciln skishin pushuar s punuari, por edhe duke propaganduar npr sa e sa tubime, sa e sa ndeja t ndryshme me bashkatdhetart tan, etj. Tani q lufta kishte filluar, kjo m nuk ishte e mjaftueshme, por duhej pun konkrete organizative e secilit pr zgjerimin e radhve t UK-s n terren dhe pr ti rrokur armt pr lirimin e vendin nga dhuna dhe terrori qindvjear serb.458 Pjesa tjetr e LPK-s q mbeti jasht vendit, si : Fazli Velu, Ali Ahmeti, Xhavit Haliti, Jashar Salihu, Bardhyl Mahmuti, Ramadan Avdiu, Sejdi Gega, Rexh Ibrdemaj, Agush Buja, Ramiz Lladrovci, Rexhep Halimi, Ragip Shala, Sahit Krasniqi etj, u bn mbshtetja kryesore politike, diplomatike, financiare dhe logjistike pr UK-n. Ksaj pjese t LPK-s tani i mbeti barra e organizimit t tubimeve me bashkatdhetar, t mbledhjes s ndihmave financiare e logjistike pr UK-n, por edhe pr orientimin dhe organizimin e atyre t rinjve t cilt ishin t interesuar pr t ardhur n luft n Kosov.459 Gjat muajve prill - gusht 1998, Kryesia e LPK-s zhvillon takime t shumta zyrtare me institucionet Shqipris, si: me Kryetarin e Shqipris, z. Rexhep Mejdani, Kryeminstrin, z. Fatos Nanon dhe Shefin e SHIK-ut z. Fatos Klosin. Nga ana e LPK-s merrnin pjes: Xhavit Haliti, Bedri Islami, Ibrahim Kelmendi dhe Ramiz Lladrovci, t cilt krkonin mbshtetjen e shtetit Shqiptar pr luftn lirimtare n Kosov. Megjithse Institucionet e Shqipris, pr arsye diplomatike nuk guxoni t deklaronin hapur n mbshtetje t UK-s, ato u morn vesh q tani e tutje kontaktet me Kryesin e LPK-s dhe me UK-n ti mbajn prmes Xhavit Halitit.460 N Kosov, luftimet po merrnin prmasa t mdha. Radht e UK-s shtoheshin pr do dit e m shum. Udhheqsit e LPK-s, t cilt tani ishin zhveshur nga petku i nj subjekti politik dhe ishin br nj me t gjith ushtart e UK-s, po prballeshin me sfids t mdha.

458 459

Po aty. Po aty. 460 Ibrahim Kelmendi, intervist dhn autorit, 04 shkurt 2009.

118

N njrn an kishin popullin e pa mbrojtur, t ikur e t uriotur maleve t Kosovs, kishin poashtu gatishmrin e t rinjve, shumica student, t cilt vinin qdo dite dhe krkonin arm pr t luftuar. N ann tjetr kishin forcat e mdha ushtarake e policore, etnike serbe, t udhhequra nga Arkani e Shesheli, t cilt krkonin dhe planifikonin zhdukjen e shqiptareve dhe ndjekjen e tyre pertej Bjeshkve t Nemuna. Kryesia e LPK-s kishte ngarkuar, Ali Ahmetin dhe Ibrahim Kelmendin pr sistemimin e ushtarakve t cilt kishin ardhur n Tiran dhe ishin t interesuar t hynin n Kosov. N mesin e tyre ishte: Naim Maloku, Bislim Zyrapi, Fadil Demiri, etj, t cilt kishin zgjedhur Naim Malokun ti prfaqsoj ata n takim me SH.Q. t UK-s.461 Gjat kohs sa Kryesia e LPK-s qndroi n Shqipri, n lokalet e Shoqats s Shkrimtarve t Shqipris u morn vendime t rndsishme q ndikuan n rritjen e furnizimit t UK-s me arm, veshmbathje dhe barra. Pr kt qllim u bn shum takime me grupet e mobilizimit dhe ato logjistike t furnizimit. Po n kt koh me vendimin e Kryesis s LPK-s blehet sistemi i par i telefonis satelitore pr nevojat e Ushtris lirimtare t Kosovs. Telefonat satelitor u shprndan n zonat aktive n kt koh.462

3. a). Qeveria Bukoshi dhe FARK-u

Politika pacifiste e disa subjekteve politike shqiptare n Kosov, e cila udhhiqej nga Ibrahim Rugova, LDK, Mark Krasniqi, PSHDK dhe Gjergj Dedaj PLK, t cilt gati pothuajse sa politika dhe mjetet e informimit serb, edhe kta bnin propagand kundr lufttarve t liris. Ata ishin strukur ne zyrat e tyre n Prishtin dhe ftonin popullin q t mos i bashkohet UK-s, sepse, sipas tyre kta jan marksist - leninist, enverist dhe dor e zgjatur e Serbis, prandaj rrjedhimisht jan edhe kundr Kosovs dhe intersave t saj. Kjo politik dhe propagand e tyre i ka shkaktuar dme tepr t mdha UK-s dhe rekrutimit t shum t rinjve n radht e saj.

461 462

Po aty. Emrush Xhemajli, vepra e cituar, fq.20.

119

Qeveria e Bujar Bukoshit n mrgim, dy her radhazi kishte dshtuar me ministrin e saj t mbrojtjes. M 1991, Ministr i Mbrojtjes i Kosovs ishte caktuar, Anton Kolaj, i cili n tetor nntor t ktij viti kishte br organizimin e shkruarjes pr strvitje ushtarake n Shqipri, por grupi ishte dekonspiruar dhe ishte detyrar t punoj i pavarur nga qeveria, ndrsa hern e dyt, m 1993, kur ishte caktuar Hajzer Hajzeraj463, i cili n valn e arrestimeve t ktij viti ishte arrestuar, bashk me Haxhi Feratin, Adem Salihajn etj.464 Tanim q lufta veq kishte filluar, Bujar Bukoshi nuk pranonte bashkpunimin me UK-n e as t bashkonte fondin e saj me fondin e lufts ,, Vendlindja Thrret". LPK, pr shum vite rresht i kishte br thirrje Qeveris Bukoshi, pr prkrahje financiare pr organizimin e njsiteve ushtarake n Kosov, por ajo e kishte injoruar dhe nnqmuar forcn e LPK-s, ndrsa tani, kishte filluar ta formonte nj ushtri tjetr, t quajtur FARK, q udhhiqje nga disa epror shqiptar t ish - Jugosllavis n Klubet e Zvicrs dhe t Gjermanis, por q shtabin e kishin n Laprak t Tirans n Shqipri. ,,Prderisa UK-ja do dit prballej me forca t shumta t armikut, pjesa drmuese e ushtarakve t FARK-ut, agjitonin kundr saj. Qeveria, kishte caktuar Ministr t

Mbrojtjes Ahmet Krasniqin, por ushatarakt nuk e pranonin ate pr udhheqs dhe si pasoj ishin shkaktuar shum prqarje n mes t Qeveris, UK-s dhe ushtarakve q ishin t interesuar t hynin dhe t luftonin n Kosov.465Gjendja n Shqiprin e Veriut, ishte shum e ndrlikuar. N nj nga kampet e Tropojs, qndronin t fshehura disa njsi ushtarake t FARK-ut. Kta ushtar dhe ushtarak, ishin besnik t Bujar Bukoshit dhe Ministrit t tij t Mbrojtjes, Ahmet Krasniqi. UK, kishte br shpeshher prpjekje pr bashkimin e forcave, por FARK-u krkonte nga UK q t bhej ,, Ushtira e Republiks s Kosovs.
466

N Kosov, Tahir Zemaj, me njsitet e FARK-ut, operonte n rajonin e

Dukagjinit, por ai nuk i prfillte dekretet e SH.O t Dukagjinit dhe krkonte t dinte prbrjen e SH.P t UK-s.

463

Intervist e Edita Tahirit, ish sekretare e LDK-s pr Marrdhnie me jasht. Libri I liris, Prishtin 2003, f.281 -219.

464
465

Zri i Kosovs, shtator 1993, f.1.

Ibrahim Kelmendi, deklarata e cituar, shkurt 2009, Prishtin. 466 Tim Judah, Kosova, lufta dhe hakmarrja, prishtin 2002, f. 215-216.

120

Ushtria e Tahir Zemajt nj pjes t armve t rnda i la rrugve, nj pjes ia dorzoi shtabit t Izniqit, ndrsa pjesn tjetr e la n bunkerat e kazerms s saj. Pos armatimit, FARK n kazermn e saj la edhe mijra kg.miell, tre ushtar t plagosur t cilt i zuri policia serbe, mjete medicinale etj.467 Kryeministri i Kosovs, Bujar Bukoshi mendonte ta merrte flamurin e lufts n Kosov, tani kur lufta n Kosov veq kishte filluar dhe UK-ja kishte dhn me dhjetra dshmor t saj. Por si duket ky nuk ishte qllimi dhe misioni i Qeveris s Bukoshit dhe i atyre q e prkrahnin at n Kosov. Ata m shum se ta udhheqnin, dshironin ta pengonin luftn lirimtare q kishte filluar n Kosov. Prkundr prpjekjeve t FARK-ut pr t penguar gjat tr kohs s lufts, si dhe prkundr disa devijimeve dhe ndrskamcave edhe nga radht e LPK-s, lufta tanim kishte marr kahje jasht partiake, jasht grupore e klanore. At skishte m kush ta pengonte. Ajo tanim isht br luft gjithpopullore pr lirim nga armiku i egr serbomadh dhe t kota ishin prpjekjet e atyre q mundoheshin t nxirrnin pengesa e t prfitonin n emr t lufts. 468 N fund t fundit, FARK-u nuk qe n gjendje t ushtronte ndonj ndikim n rrjedhn e ngjarjeve t lufts n Kosov. Duke e par gjendjen reale n terren, shum prej atyre pak njerzve q bnin pjes n njsitet e FARK-ut, me t hyr n Kosov, u bashkuan me UK-n dhe u mirpritn nga bashklufttart, sepse shumica e tyre, si ish oficer t ushtris Jugosllave , kishin njohuri dhe aftsi t specializuara. 469

467 468

Fitnete Ramosaj, material n dorshkrim, marr n arkivin e LPK-s, Zvicr. Po aty. 469 Tim Judah, Kosova, lufta dhe hakmarrja, Prishtin, 2002, f. 216.

121

3. b). Ekipi diplomatik i LPK-s

Me zgjerimin e aksioneve t armatosura t Ushtris lirimtare t Kosovs, prve ndihms logjistike pr UK- n, ishte e domosdoshme edhe sqarimi i diplomacis dhe opinionit ndrkombtar me qllimet, legjitimitetin dhe karakterin lirimtar t lufts son. Kshtu, me direktivat e Drejtoris Politike t UK-s, veprimtar dhe udhheqs t LPK-s, filluar kontaktet, s pari me gazetar t agjencive dhe mediumeve m t mdha informative botrore. N kuadr t Drejtoris Politike sht formuar Grupi Politik i UKs pr marrdhnie me jasht. Fillimisht n at grup kan qen Xhavit Haliti, Bardhyl Mahmuti dhe Ramadan Avdiu. Nga viti 1997, grupi politik I UK-s, ka filluar t organizoj konferenca pr shtyp, s pari n selin e OKB-s n Gjenev e pastaj konferenca kemi organizuar edhe n shum qendra, si po praktikohet t thuhet, t vendosjes.470Me shtimin e volumit t puns grupi sht zgjeruar dhe sht prbr nga: Bardhyl Mahmuti, Ramadan Avdiu, Jashar Salihu, Sabri Kimari, Pleurat Sejdiu, Bilall Sherifi, Muj Rugova, Rexh Ibrdemaj dhe Agush Buja. Deri n fund t lufts ky grup ka br nj aktivitet mjaft intenziv si n sfern diplomatike ashtu edhe n at mediatike. Grupi politik i LPK- UK-s, ka organizuar 73 konferenca pr shtyp me qllim t informimit t opinionit ndrkombtar n Gjenev, Bruksel, Londr, Vjen, Paris, Bon, Berlin Ne York. Ka pasur me qindra intervista, deklarata n mediumet m t fuqishme botrore, nga ana e prfaqsuesve t ktij grupi. N ann tjetr po ashtu jan vendosur kontakte dhe jan mbajtur takime mjaft t rndsishme me prfaqsuesit e qeverive t shumics s vendeve t Bashkimit Evropian, t Shteteve t Bashkuara t Ameriks dhe me prfaqsuesit e mekanizmave ndrkombtar t BE, OKB, OSBE dhe NATO. Takimi i par- m i rndsishmi- sht br me ndrmjetsimin e Xhavit Halitit, i cili ishte si t thuash boshti kurrizor n funksionimin e UK-s. Takimi sht zhvilluar me nj delegacion t SHBA-ve n kuadr t t cilit ishte nj i drguar i posam i presidentit amerikan. UK-ja ka qen e prfaqsuar nga Bardhyl Mahmuti dhe Ramadan Avdiu. 471

470 471

Ramadan Avdiu, Intervist n Epoka e Re, Po aty.

122

Ky takim m tepr ka pasur karakter t njohjes me qllimet, platformn dhe me mendimin politik t UK-s. N bised, e cila ka zgjatur m shum se katr or, grupi politik e ka sqaruar dhe justifikuar para diplomatve ndrkombtar n detaje luftn lirimtare, si dhe ka br t qarta qllimet UK-s e t popullit shqiptar dhe ka shprehur vendosmrin e shkuarjes deri n fund. Ky takim i ka hapur rrugn takimeve t tjera me ambasadort Gellbard dhe Holbrouke, t cilat jan realizuar dhjet dit pas takimit t par, dhe pastaj kemi filluar fushatn diplomatike npr t gjitha kryeqytetet e vendeve t Evrops Perndimore. Me nj fjal, ky grup ka funksionuar sikur t ishte ministri e punve t jashtme e nj shteti me prvoj n diplomaci dhe n arenn ndrkombtare.Deri n prfundim t lufts, grupi politik i emruar nga SHP i UK-s, zhvillonte takime e biseda me zyrat ndrkombtare n Zvicr, n Gjermani, Austri, Belgjik, Skandinavi dhe n SHBA, duke e informuar opinionin botror pr luftn e drejt lirimtare q po bnte UK-ja kundr forvcave serbe n Kosov.Veprimtart e LPK-s duhej t prballeshin me pun kolosale. Duheshin ngritur struktura t reja ushtarake, duhej kaluar n Zona t reja Operative, duhej strvitur ushtart, duhej rregulluar strehimi, ushqimi, krijimi i spitaleve ushtarake etj, etj. 4). Qndrimi i LPK-s pr Marrveshjen e Rambujes

Si dihet, pas masakrs s Reakut m 15 janar 1999, ku serbt masakruan dhjetra gra, fmij e pleq, Bashksia Ndrkombtare dhe NATO-ja ende ngurronin pr t vepruar ushtarakisht dhe ende nuk ishte e vendosur kundrejt barbarive serbe.472Pas ksaj masakre ajo m n fund u bind se shtja e Kosovs do zgjidhje politike dhe filloi ti intestifikoj prpjkjet e saj pr zgjidhjen e problemit t Kosovs, ndrsa kulminacioni i ktyre prpjekjeve do t jet organizimi i Konferencs s Rambujes.473 M 6 shkurt 1999, pas nj sr prgatitjesh, filloi n Rambuje afr Parisit Konferenca e Paqs. Delegacioni shqiptar prej 16 vetash prfshinte udhheqsin e moderuar Ibrahim Rugov, gazetarin Veton Surroi, Akademikun Rexhep Qosja dhe delegacionin e UK-s.
472 473

esli K. Clark, vepra e cituar, fq. 446. Shkelzen Gashi, Marrveshja pr paqe t prkohshme, Interpress R. Company, Prishtin, 2004, f. 258.

123

Delegatt zgjodhn Kryetar, Drejtorin e Drejtoris politike t UK-s, 29 vjearin Hashim Thai. Zgjedhja e Thait pr Kryetar t delegacionit, pasqyronte rnien e vazhdueshme t Kryetarit Ibrahim Rugova474.Baza e ktyre negociatave ishte nj propozim, i cili po qarkullonte disa muaj m par, i njohur si Plani i Hillit, i emruar kshtu sipas ambasadorit t SHBA-s n Maqedoni Cristofer Hill. Ky plan prmbante nj trsi t detajuar t aranzhimeve kushtetuese t autonomis s Kosovs.475 Rol t madh n bisedimet e Rambujes pos t tjerve kishte luajtur edhe sekretarja e shtetit e SHBA-s Madeleine Albrighte, e cila kishte ndikuar sidomos te delegacioni q prfaqsonte UKn q t nnshkruaj marrveshjen. Mesazhi i zonjs Albrighte pr shqiptart n Rambuje ishte ,, Ju jeni udhheqs. Jeni zgjedhur pr t prfaqsuar popullin tuaj. Mendohuni mir para se ti denoni ata me nj luft. Marrveshja do tju jap nj vetqeverisje, mbrojtjen e NATO-s, ndihm ekonomike dhe t drejtn e shkollimit t fmijve tuaj n gjuhn e tyre. Nse pranoni ato, do t shkoni drejt ardhmris dhe integrimit n Europ. Po hodht posht at, pr pasoj do t vazhdoj lufta, q ju do ta humbni ate, e bashk me te edhe mbshtetjen ndrkombtare.476 Sipas Marrveshjes, UK-ja do t detyrohej t armatosej dhe nuk do t ishte m e pavarur ushtarakisht. Prfaqsuesit e UK-s e kundrshtonin pikrisht kt pik t rndsishm t propozuar n Rambuje. Autoritet Serbe, n ann tjetr kundrshtonin trheqjen e forcave t tyre nga Kosova.
477

Pjesa e par e bisedimeve n Rambuje zgjati

deri m 23 shkurt, pr tu ndrprer pr afro nj muaj pr shkak se dokumentin e marrveshjes nuk e nnshkruante delegacioni serb i Beogradit, ndrsa delegacioni shqiptar fatkeqsisht edhe atje ishte i prqare. Ata u kthyen n Kosov pr t debatuar shtjen e nnshkrimit t dokumentit me popullin e Kosovs. Partit politik, LDK dhe LBD bisedonin me masat e gjera popullore pr aq sa e lejonin kushtet e lufts, ndrsa delegacioni i UK-s kishte pr obligim t merrte plqimin e t gjitha Zonave Operative t saj. N radht e UK-s n Rambuje ishin: Hashim Thai, Xhavit Haliti, Azem Syla dhe Jakup Krasniqi. Tre t part para lufts ishin antar t udhheqjes s LPK-s dhe t till ende llogariteshin.
474 475

Madeleine Albright, Zonja sekretare, autobiografi, Dudaj, 2003, Tiran, fq. 456. Noel Malcolm, Kosova nj histori e shkurtr, Koha, 2001, Prishtin, fq. 28 -29. 476 Madeliene Albright, vepra e cituar, fq. 463. 477 Noel Malcolm, vepra e cituar, fq.29.

124

Prfaqsuesit e UK-s, kishin qen n nj koh ose n nj tjetr, ose vazhdonin t ishin edhe n strukturat e larta drejtuese t Lvizjes Popullore t Kosovs, n Kosov dhe jasht saj, kishin qen t ngarkuar politikisht nga organizata pr prgatitjen e lufts dhe aty n at konferenc ata prfaqsonin edhe mendimin politik dhe qndrimin kombtar t forcave politike ilegale.478 Megjithate dihet fare mir se gjat kohs s lufts n Kosov, veprimtart e LPKs, q tani ishin n pozita udhheqse t UK-s dhe n Drejtorin Politike, shpeshher nuk e prfillnin vetm vijn politike t LPK-s.Hashim Thaqi, Xhavit Haliti dhe Azem Syla edhe pse ishin n organet udhheqse t LPK-s, tani duhej t konsultoheshin edhe me Komandantt e Zonave Operative t UK-s dhe pastaj t merret vendimi prfundimtar. LPK, me fillimin e bisedimeve n Rambuje, kishte lshuar deklarat pr shtyp ku krkonte nga antart e saj dhe t delegacionit shqiptar t mos e nnshkruanin asnj dokument, i cili binte n kundrshtim me programin e LPK-s dhe t UK-s. N nj deklarat t leshuar pr opinion, me titull ,, UK nuk sht krijuar n Kosov pr t kapitulluar n Rambuje , LPK-s thekson se n Konferencn e Paqes n Rambuje ndaj delegacionit shqiptar, nga segmente t veanta t faktorit politik ndrkombtar, po ushtrohet trysni e madhe pr t pranuar fardo zgjidhjeje, qoft kjo edhe n dm t interesave jetike dhe prcaktimeve historike t popullit shqiptar n Kosov. Tashm nga delegacioni shqiptar po krkohet t hiqet dor nga krkesat e arsyeshme, duke i hapur rrug miratimit t presionit t shumanshm pansllavist, i cili krkon dhe synon nj kolonizim t mtejshm t Kosovs. LPK e ka pr detyrim ti theksoj ktij segmenti t faktorit ndrkombtar se ata mund te bjn trysni t gjithfarshme mbi 15 antart e delegacionit shqiptar n Rambuje, por nuk mund t bjn trysni mbi gjith popullin e Kosovs, mbi UK-n, mbi LPK-n me merita t pa kontestueshme mbi krijimin e qndress s armatosur t popullit shqiptar n Kosov.

478

Bedri Islami, Intervist n Gazetn shqiptare ,, SHQIP18.02.2007,Tiran

125

LPK i bn thirrje delegacionit shqiptar t qndroj unik dhe krkon q n marrveshjen finale t definohet qart prcaktimi historik i popullit shqiptar pr t ardhmen drejt pavarsis, strukturimi i UK-s, ndrtimi i Kushtetuts s Kosovs si akt themelor i do shteti, largimi i menjhershm i trupave pushtuese serbe dhe lirimi nga burgjet i t gjith t burgosurve politik shqiptar. Faktort ndrkombtar duhet t ken parasysh se, pavarsisht nga dallimet, n krkesn e drejt pavarsin e Kosovs, shqiptart jan dhe do t mbeten unik.479 Gjat punimeve t Konferencs s Rambujese, LPK kishte ngritur nj qendr e mbshtetjes s delegacionit shqiptar, por edhe t lidhjes me qendrat e ndryshme mediale, t cilat, duke mos pasur kontakte t drejtprdrejta me ata q ishin "brenda", krkonin t vendosnin lidhje t trthorta prmes atyre q ishin "jasht". Grupin e Qendrs s mbshtetjes e prbnin : Bedri Islami, Kryetar i LPK-s, grupi pr marrdhnie me jasht i Drejtoris Politike t UK-s : Sabri Kimari, Pleurat Sejdiu, Ramadan Avdiu dhe Xhevat Bislimi, t cilt njiheshin nga mediat e vendeve ku jetonin, si n Gjermani, Angli, Zvicr dhe Franc, si prfaqsues politik t UCK-s, pastaj Jashar Salihu, Kryetar i Fondit t UK-s, "Vendlindja thrret" dhe nnkryetar i LPK-s, si dhe Ibrahim Kelmendi, i cili ka pasur gjithnj aftsin pr t vendosur lidhje t shpejta me qarqet mediatike, por edhe me prfaqsuesit e diaspors kudo q t ishin. 480 N Rambuje ishte edhe nj delegacion i Shtetit Shqiptar, si: Pandeli Majko Kryeministr i Shqipris, Paskal Milo, ish-ministr i Punve t Jashtme t shtetit Shqiptar dhe Sabri Godo, ish-kryetar i Komisionit t Punve t Jashtme t parlamentit shqiptar. Delegacioni i shtetit Shqiptar ishte vazhdimisht i interesuar pr t ndihmuar, pr t gjetur mundsi t lidhjeve politike e diplomatike t shtetit shqiptar dhe prfaqsuesve t Ushtris lirimtare t Kosovs me prfaqsues t diplomacis botrore. Ndrsa Sabri Godo ishte figur e njohur, jo vetm si nj ndr politikant e shtetit shqiptar, por edhe si shkrimtar i shquar. Prania e tyre n Rambuje, dshmonte se shteti shqiptar ishte i preokupuar pr t br m t mundshmen, pa ndrhyr n problemet q kishin marr prsipr t zgjidhnin pjestart e delegacionit shqiptar n Rambuje. E vetmja gj pr t ciln ata kmbngulnin deri n fund dhe deri n momentin e fundit ishte nnshkrimi i Marrveshjes n Rambuje.

479 480

Deklarat e LPK-s, D.J.V: Zri i Kosovs, 25 shkurt 1999, Zvicr. Bedri Islami, Intervist n Gazetn shqiptare ,, SHQIP18.02.2007,Tiran

126

Pandeli Majko, n bised me Kryetarin e LPK-s, Bedri Islami, kishte theksuar se ,, Delegacioni i Kosovs n Rambuje duhet ta nnshkruaj dokumenti sa m par. Ai krkonte prmes prfaqsuesve t LPK-s, q "Thai duhet ta nnshkruaj dokumentin .481 Ngurrimi i Kryetarit t Delegacionit t Kosovs n Rambuje, z.Hashim Thacit pr t firmosur Marrveshjen e Rambujes vinte sepse, ai ishte krejt i lir t vendoste si t dshironte, pr dy arsye madhore: 1. Nnshkrimi i drafteve t para ishte rikthimi i Kosovs dhe i cshtjes shqiptare n vitin 1989, pra autonomi e zgjeruar, sovranitet i pakrkund, bankat, gjykatat, doganat, policia do t ishte serbe, lufta do t pushonte. N shkurtin e vitit 1999 Ushtria lirimtare e Kosovs kishte mbi 28 mij ushtar, rreth 10 mij t tjer po prgatiteshin n Shqipri. Kishte vrshim n strukturat e saj jasht Kosovs, mbshtetja financiare dhe politike ishte tepr e fuqishme. Asnjri prej tyre nuk do e dgjonte "nnshkrimin" e ktij lloji t Thacit. E gjith ajo q paraqitej ishte n kundrshtim me gjithcka kishte synuar dhe punuar ai deri m tani. 2. N kohn e "pikut" t Rambujes, pra kur mendohej se gjithcka vrvitej e vendosej n sallat e kshtjells, n Kosov po zhvilloheshin ngjarje dramatike. Adem Demaci, duke qen krejtsisht kundr marrveshjes s Rambujes, kishte synuar nj lloj "rebelimi" t komandantve t zonave dhe kishte pasur prkrahje nga ndonjri prej tyre, q nuk ishte pa ndikim. Mirpo, ndrsa nuk e kishin pranuar "rebelimin" e Demait, SH.P i UK-s, kishte pasur rebelimin e tyre: kishin zgjedhur komandantin e ri t Prgjithshm, Sylejman Selimin. Ishte si nj lloj dalje nga loja e prgjithshme. "Rebelimi" i tyre kishte pasur nj shkak: ende nuk e njihnin komandantin e Prgjithshm, dhe kur e kishin marr vesh se kush ishte ai dhe zvendsi i tij, t paknaqur kishin marr gjithcka vet prsipr.482 M 19 shkurt 1999, Hashim Thaqi, nga Rambujeja, shkon n Lublan t Sllovenis,ku takohet me Adem Demain, pr t diskutuar lidhur me nnshkrimin e Marrveshjes.

481 482

Po aty. Po aty.

127

Demai, ishte prfaqsues i atyre q kundrshtonin dhe biseda me te kishte rndsi pr ta prcaktuar qndrimin e delegacionit shqiptar.483 Nga datat 6-7 mars 1999, pas mbarimit t manifestimit t pr vjetorit t par kushtuar rnies heroike t Adem, Hamz dhe Shaban Jasharit, SH.P i UK-s filloi mbledhjen e vet historike mbi marrjen e vendimit pr nnshkrimin e Marrveshjes kalimtare. Mbledhja u kryesua nga Komandanti i SH.P t UK-s, Sulejman Selimi Sulltani. Pas nj debati t gjr t zhvilluar, n t ciln nj pjes e Komandantve t Zonave ishin kundr nnshkrimit t Marrveshjes, e nj pjes pr, n fund me shumic votash u vendos q ti jepet prkrahje delegacionit t UK-s pr nnshkrimin e marrveshjes, me kusht q t ndrrohet nj pjes e tekstit dhe q UK t mos t demilitarizohet.484 Lidhur me nshkrimin e Marrveshjes s Rambujes LPK, D.J.V,:, prmes nj Deklarate pr media thot se: Kshilli i Prgjithshm i LPK-s, Dega jasht vendit, n mbledhjen e tij t dats 06 mars 1999, analizoi dhe diskutoi me ndjenj t lart prgjegjsie dokumentin ,, Marrveshja e prkohshme pr paqe dhe vetadministrim n Kosov, paraqitur n takimin e Rambujes. Duke e shikuar n trsi dokumentin e paraqitur, lidhur ngusht me t sotmen dhe me aspiratat e popullit shqiptar n Kosov me prcaktimin e tij pr Pavarsi dhe prosporitet, dhe me t gjitha zhvillimet tjera t mundshme , KP i LPK-s, duke u mbshtetur edhe n mendimin e Kshillave Popullor, n mnyr unanime vendosi t deklaroj se kjo marrveshje nuk duhet t nnshkruhet pasi n dokumentin e paraqitur nuk realizohet asnjra prej aspiratave t popullit ton. LPK, brenda dhe jasht vendit, krijuese e UK-s, deklaron qart se askush nuk mund t paragjykoj t ardhmen e UK-s, e cila ka qen dhe mbetet shpresa e vetme vitale pr Pavarsin e Kosovs. LPK nuk pranon q t nnshkruhet nj dokument ku sht prcaktuar ruajtja e integritetit t mbetjes Jugosllave, sepse kjo do t ishte pranim i nj shkalle t ult autonomie, mbetje nn serbi, dhe sepse ajo, LPK-ja, ka luftuar e do t luftoj pr krijimin e shtetit t Pavarur t Kosovs.

483 484

Paskal Mili, vepra e cituar, f.153. Procesverbal I SH.P t UK-s, 07 mars 1999, Drenic. - Prkundr kundrshimeve t LPK-s, megjithate antart e delegacionit shqiptar n Rambuje, pasi u konsultuan edhe me Komandantt e Zonave t UK-s, nj pjes e t cilve ishin kundr nnshkrimit t ksaj marrveshje, nnshkruan Marrveshtjen e Rambujes, n t ciln parashihej prfundim i lufts s armatosure n Kosov, transformimi i UK-s n ushtri civile t pa armatosur, ndrsa pas tri vitesh parashihej q t thirrej nj mbledhje ndrkombtare pr t determinuar nj mekanizm pr zgjidhjen finale pr Kosovn, n baz t vullnetit t popullit, t mendimeve t autoriteteve relevante.

128

LPK sht pr nj Konferenc t re pr Kosovn , n t ciln pa paragjykime dhe mbi bazn e t drejts historike t popullit pr t jetuar i lir dhe i pavarur, t merren vendime historike pr t ardhmen e Kosovs.LPK deklaron se asnjri prej antarve t saj, n qfardo strukturash t jet, nuk sht i autroizuar t nnshkruaj pr autonomin e Kosovs. KP i LPK-s, D.J.V, obligon t gjith antart e ktij forumi drjetues, t cilt tashm kan detyra t rndsishme n radht e UK-s, q t prcaktohen qart n mbshtetje t ksaj deklarate dhe t qndrimit politik t organizats. LPK-ja u bn thirrje t gjtih antarve t saj t cilt jan n radht e UK-s, apo n territore tjera t Kosovs, q t prmbushin vendimin e organizats. 485 M 13 mars 1999, nga aeroporti i Prishtins, delegacioni, q n Kosov kishte vendosur ta nnshkruante Marrveshjen, kishte shkuar prap n Paris. Vazhdimi i Konferencs s Rambujes n Paris zgjati nga 14 19 mars 1999. Nj dit para se t prfundonte Konferenca, Bedri Islami dhe Xhevat Bislimi, Biseduan me Kryetarin e delegacionit t Kosovs n Rambuje, z. Hashim Thai, pr qndrimin e LPKs.486 Nga pala shqiptare dhe ajo ndrkombtare marrveshja u nnshkrua m 18 mars 1999, ndrsa pala serbe i mbeti besnike mosprfilljes dhe mosbashkpunimit me ndrkombtart, veanarisht me SHBA-t dhe nuk e nnshkroi marrveshjen.487. Marrveshja e prkohshme pr paqe dhe vetqeverisje n Kosov u nnshkrua vetm nga pala Kosovare, por jo edhe nga ajo serbo jugosllave. Si rrjedhoj e mosnnshkrimit nga pala serbo jugosllave, pas ksaj do t pasoj intervenimi i NATO-s m 24 mars 1999, i cili do t kurorzohet fillimisht me planin G8, t cilin m 3 qershor e ka miratuar Parlamenti i Serbis dhe presidenti Millosheviq dhe m pas me Rezolutn 1244 t KS t OKB-s, m 10 qershor 1999. Pra intervenimi i NATO-s ka ndodhur pr shkak t mosnnshkrimit t marrveshtjes nga pala serbe dhe jo pr shkak t nnshkrimit nga pala shqiptare.

485

Deklarat e LPK-s, Koha ditore, e enjte, 11 mars 1999, fq.5.

- Qndrimi i LPK-s kundr nnshkrimit t marrveshtjes, ishte sepse, me kt marrveshje Serbis i njihej sovraniteti mbi Kosovn dhe nuk ishte e sigurt se pas tri vitesh do t mbahet referendum pr prcaktimin e mvetsis s shqiptarve dhe pavarsis s Kosovs, madje nuk ishte e sigurt se far rregullimi shtetror do t ket Kosova pas prfundimit t lufts.
486 487

Po aty. Ram Buja, Konferenca e Rambujes, Prishtin 2006, f.136.

129

Marrveshja u b jo pr ta liruar apo pr ta pavarsuar Kosovn, si pretendojn t thon pjesa drmuese e politikanve Kosovar dhe posarisht nnshkruesit e delegacionit t Kosovs n Rambuje. Ajo u b pr ti sjellur Kosovs paqe dhe pr ta ruajtur sovranitetin dhe integritetin territorial t Jugosllavis. 488 Gjat prpjekjeve afro dy vjeare n luftn frontale kundr ushtris dhe policis serbe n vijat e frontit t lufts morn pjes shum antar dhe udhheqs t LPK-s, t cilt dhan nj kontribut t madh n kuadr t UK-s, duke qen shembull i qndrimit, sakrifics dhe vetmohimit pr shtjen kombtare. Nj pjes e tyre n luftime ball pr ball me armikun ran n krye t detyrs dhe n mbrojtje t Kosovs e t trojeve shqiptare. N kt luft u vran edhe shum udhheqs t LPK-s, si : Adem Jashari, Fehmi Lladrovci, Xhev Krasniqi Lladrovci, Zahir Pajaziti, Ismet Jashari, Behajdin Allaqi, Skender eku, Xhemajl Fetahu, Ahmet Kaiku, Rexhep Bislimi, Agim Bajrami, Sejdi Sejdiu, Gursel Sylejmani, Abedin Rexha, Ilaz Kodra, Ilir Konushevci, Ardian Krasniqi, Muj Krasniqi, Nazmi Ukzmajli, Vezir Jashari, e shum t tjer. Deri n fund t lufts shum veprimtar t LPK-s i qndruan besnik programit t LPK-s dhe t UK-s. Megjithate, pas prfundimit t lufts m 12 qershor 1999, disa veprimtar t LPK-s, t cilt tani ishin edhe n organet udhheqse t UK-s, kishin hudhur iden se LPK e kishte kryer misionin e saj dhe se tani pas prfundimit t lufts duhet formuar nj parti t re politike e cila do t ishte vazhdimsi e LPK-s. N luftimet q zgjatn nga marsi i vitit 1998 e deri m 12 qershor 1999, LPK-ja mori pjes aktive n luft, e prkrahu gjat gjith kohs at, e ndihmoi financiarisht, propagandoi luftn e drejt t saj dhe t popullit shqiptar pr lirim kombtar etj. N nj intervist t gazetarit t gazets ,, Koha Ditore" t br me Kryetarin e LPK-s, z. Fazli Veliu n Zvicr, gazetari me t drejt e pyet: ,, A sht UK-ja krahu i armatosur i LPKs?". z.Veliu i prgjigjet se ,, kjo pyetje i sht br shpeshher veprimtarve dhe udhheqsve t LPK-s. Ndoshta dhe mund t jet, apo edhe t kuptohet kshtu, por LPK kur mori vendim q t prkrah grupet e armatosura q po operonin gjat viteve 1991 1993 nuk kishte menduar nga ky knd. Ajo nuk e kishte menduar asnjher as at se ajo mund t prfitoj politikisht.
488

Shkelzen Gashi, Marrveshja pr paqe t prkohshme, Interpress R. Company, Prishtin, 2004, fq. 258.

130

LPK, kt e kishte br pr ti qndruar besnik programit dhe statutit t saj489 dhe poashtu pr t respektuar Kushtetutn e Republiks s Kosovs, t ciln nuk e mbronin dhe nuk e respektonin subjektet politike pacifiste q thirreshin n emr t saj sa pr form e mashtrim,490 n nenin 77 t Kushtetuts s Kosovs t shpallur m 7 shtator 1990 n Kaanik shkruan: "Mbrojtja e vendit sht e drejt e pa cenueshme dhe e pa tjetrsueshme, obligim dhe nder i madh i do qytetari".491 Pra, LPK ishte nj organizat serioze politiko - ushtarake e shqiptarve t Kosovs. Ajo dinte ka donte, ajo dinte ta prgatiste trrenin pr ta realizuar at q aspironte dhe q ishte dshir e vullnet i popullit. Por, mbi t gjitha, LPK ishte nj organizat politike e cila at q e thoshte dhe e kishte n program e n dokumentet e saj e mbronte me xhelozi dhe e realizionte me sukses. Kjo bhej nga se shum nga udhheqsit e LPK-s q nga vitet e 90-ta e deri n prfundim t lufts s armatosur, m shum mendonin p Kosovn dhe viset shqiptare si dhe pr realizimin e programit t LPK-s, se sa mendonin pr shndetin, jetn e tyre, pr familjet e tyre dhe pr pasurin e tyre. Kjo ishte ajo q e shquante LPK-n pr t arritur sukses dhe q i dha asaj t drejt t jet subjekti m i afrt politik i UK-s dhe subjekti m i suksesshm i lvizjes ilegale dhe legale n Kosov nga viti 1981 e deri n prfundim t lufts s armatosur n Kosov m 1999.

N statutin e LPK-s n vitin 1993 pika 5. shkruan ,, Detyrat dhe t drejtat e antarit t LPK-s:5.1. ,, Antari i LPK-s ka pr detyr: t luftoj pr mbrojtjen e vendit dhe pr t drejtat kombtare e Demokratike". Ndrsa n pikn III t programit t LPK-s t vitit 1993 shkruan: ,, Pr arritjen e aspiratave kombtare, LPK do t prdor t gjitha format e lufts lirimtare: demokratike, paqsor e politike dhe t rezistencs s armatosur". 490 Koha ditore, 27 nntor 1997, intervist me Fazli Veliun, ish- udhheqs I LPK-s. 491 Kushtetuta e Republiks s Kosovs, Zeri I Kosovs, shtator 1990.

489

131

5). Shndrrimi i LPK-s n Parti Politike Legale

Gjat kohs sa zhvillohej lufta n Kosov, veqanarisht n vitin 1999, pas Konferencs s Rambujes, dhe fillimit t bombardimit t Serbis nga NATO-ja, LPK, kishte vlersuar se fundi i lufts n Kosov, nuk do t jet edhe aq i largt, prandaj ajo duhet t prgatis terrenin e veprimit politiki pas lufts n Kosov, n kushtet dhe rrethanat e reja t krijuara pas lufts.492 Pr shkak se LPK kishte vepruar n kushte t ilegalitetit n Kosov dhe pr shkak se shumicn e aktivitetit t saj politik e kishte zhvilluar jasht vendit(veqanarisht ne Zvicr dhe Gjermani), si dhe pr shkak t nj opinioni negative q ishte krijuar nga politika legale dhe pacifiste n Kosov, shumica e udhheqsve t LPK-s, kishin dhn mendimin se LPK, pas prfundimit t lufts duhej t transformohet n parti politike legale.493 Ajo tani n gjirin e saj duhej t prfshinte gjith elementt e dshmuar kombtar para dhe gjat lufts, por edhe qytetart e thjesht t cilt do ta prkrahnin programin e saj. Pr kt arsye, Kryesia e LPK-s, gjat muajit prill 1999, n Tiran, mban nj takim konsultativ ku vendoset q LPK t ndrroj emrin e saj, t ndrroj programin dhe t shndrrohet n nj parti legale politike, e cila do t konkurronte n skenn politike t Kosovs pas lufts.494 Pas prfundimit t lufts n Kosov, gjat muajve qershor - korrik 1999, n Prizren dhe Prishtin, u mbjatn disa takime konsultative, ku morn pjes shumica e udhheqsve t KP dhe veprimtar t LPK-s, t cilt me shumic votash vendosn q LPK t shuhet si organizat politiko ushtarake dhe t formohet nj parti politike . Kryesia dhe pjesa drmuese e KP t LPK-s, n kushtet e pas lirimit t

Kosovs, pas konsultimeve me shumicn nga antart e Kryesis dhe t KP t LPK-s, formuan Grupin e Organizimit t Mbledhjes s Pest t Prgjithshme. Grupi pr

organizimin e MPP-s prbhej nga: Xhevat Bislimi- Kryetar, Ali Ahmeti, Bardhyl Mahmuti, Sabri Kiqmari, Mehmet Bislimi, Halil Selimi, Ramadan Avdiu, Fadil Lepaja, Esat Ymeri, Ramiz Lladrovci dhe Shasivar Makolli. 495

492 493

Muhamet Kelmendi, ish n. Kryetar I LPK-s deri n vitin 1999, janar 2009 Ibrahim Kelmendi, ish - Kryetar i LPK-s n Gjermani, 03.1.2009 494 Xhevat Bislimi, shkurt 2009, Prishtin. 495 Ramadan Avdiu 30.01.2009

132

Pr shkak se LPK, nga viti 1993, n Kosov, nuk ishte marr me organizimin politik, por Kshillat e Rretheve dhe veprimtart e saj i kishte organizuar n kuadr t organizimit ushtarak UK-s, u vendos q ndje n Mbledhje, n cilsin e delegatit t marrin pjes edhe Komandantt e Zonave Operative dhe eprort e lart t UK-s, t cilt gjat lufts, kishin pushuar aktivitetin e tyre politik n kuadr t LPK-s dhe ishin radhitur n radht e UK-s. Shumica e ktyre komandantve t UK-s, vinin nga radht e LPK-s. Kjo kuptohet pr shkak se LPK, ishte themeluese e UK-s, por edhe bartse e angazhimit politik n qndrimet e SH.P t UK-s, t drejtoris politike dhe t grupit diplomatik jasht vendit, t cilt kishin prfaqsuar UQK-n n takime, bisedime dhe marrveshje me Bashksin Ndrkombtare deri n fund t lufts.496 M 23.06.99, LPK, n Prizren mbajti, takim konsultativ me veprimtar t LPK-s dhe Komandant t Zonave t UK-s, pr t shqyrtuar fatin e mtejshm t saj. N takim,shumica e udhheqjes s LPK-s, mendonin se LPK-ja duhet t shndrrohet n parti politike legale. Kishte poashtu edhe t tjer t cilt mendonin q LPK, megjithate duhet ta vazhdoj aktivitetin e saj, kuptohet tani n kushte legale, ndrsa nj pjes antarve t Kryesis s LPK-s, ishin t mendimit se nuk duhet t nguteshin, por t ofrojn sa m shum ekspert dhe t konsultohen me veprimtar tjer t LPK-s497. Antart e LPK-s t cilt vinin nga trojet shqiptare n Maqedoni dhe Preshev,

mendonin se duhet q LPK t vazhdoj aktivitetin e saj, si edhe para lufts n Kosov, sepse pjest e banuara me shqiptar jasht Kosovs, ende ishin t pa liruara. Problem n vete ishte se, antart e Kryesis dhe t KP t LPK-s, ishte vshtir t mblidheshin n periudhn e pas prfundimit t lufts, n nj takim me aq rndsi, ku do t mirreshin vendime pr fatin e mtutjeshm t LPK-s. N fund t mbledhjes konsultative u vendos q, Mbledhja e Pest e Prgjithshme e LPK-s, t mbahet m 27 qershor 1999 n Prizren.

496 497

Ibrahim Kelmendi Xhevat Bislimi, Kryetar I Grupit pr Organizimin e Mbledhjes s Pest t Prgjithshme t LPK-s.

133

5.a).Mbledhja e Pest e Prgjithshme e LPK-s

N kushte krejt legale, pas lirimit t Kosovs nga okupatori Serb, m 27.06.1999 n Prizren, pr her t par prej ekzistimit t saj nga vitit 1982, filloi punimet MPP e LPK-s. Kuvendi zgjodhi Kryesin e puns t MPP-s, n prbrje: B.Islami,

B.Mahmuti, Shaban Shala, Emin Krasniqi, Ali Ahmeti, ndrsa, raport pr punn e LPKs q nga themelimi, e lexoi Bedri Islami, Kryetar I LPK-s. N mbledhje diskutuan, Fazli Veliu, ish Kryetar dhe udhheqs shumvjeqa I LPK-s, Bedri Islami Kryetar actual I LPK-s, Hashim Thaqi antr I KP t LPK-s dhe Drejtor I Drejtoris politike t UK-s, Sabri Kiqmari, Bilall Sherifi e Bardhyl Mahmuti, antar t KP t LPK-s dhe t grupit politik t UK-s pr Evropn Perndimore, si dhe Halit Krasniqi, Sadik Halitjaha, Emin Krasniqi, Shukri Buja, Fatmir Limaj etj.498 Ish Kryetari i LPK-s, Fazli Veliu, i cili n kt mbledhje edhe prfaqsonte antarsin e LPK-s n trojet shqiptare n Maqedoni, n fjalimin e tij, pasi i bri nj rezyme aktivitit dhe puns afro 20 vjeqare t LPK-s, tha se ,, Emrimi i organizats mund t marr edhe ndonj nuanc tjetr, por vazhdimsia e programit kombtar t LPK-s, duhet t jet synimi yn deri n realizimin final. N rrethanat e krijuara, edhe m hert pati individ q LPK-n e quajtm me mision t kryer, q nnkupton edhe pushimin e veprimtaris s saj. M duket se kt prshtypje e kan ata q nuk e din programin dhe forcn e LPK-s. LPK nuk e ka kryer misionin e saj as brendaprbrenda kufinjve t Kosovs, t caktuar nga t tjert, e t mos flasim pr at detyrim e pjes t programit q parasheh trsin toksore shqiptare n Preshev, Bujanovc, Medvegj, Maqedonin Perndimore dhe viset shqiptare n Mal t Zi. Prandaj LPK duhet t marr shtytje t re pr veprimtari t gjer dhe realizim t programi t saj.
499

Pas shum debatesh, shumica e delegatve t pranishm votuan pr

transformimin e LPK-s n nj parti legale. Kundr ishte delegati nga Suhareka, Muharrem Elshani, ndrsa ka abstenuar, Shukri Buja, delegat nga Lipjani dhe ish Komandant i Zons Operative t Neredimes s UK-s500.

498 499

Ditari i Jashar Salihut, qershor 1999, Prizren. Fazli Veliu, raport I shkurtr mbi veprimtarin dhe gjendjen organizative t LPK-s midis dy mbledhjeve t prgjithshme ( korrik 1993 qershor 1999) 500 Ibrahim Kelmendi, delegate n mbledhje, deklarat, 03.2.2009.

134

Me shumic votash u vendos q LPK t shndrrohet n parti politike. Poashtu u vendos q mbledhja pr themelimin e partis s re t mbahet m 04 korrik 1999 Prishtin.501

5.b). LPK shndrrohet n parti PBD

M 04 korrik 1999, n salln e Kuqe t Fakultetit Filozofik n Prishtin, u mbajt Mbledhja themeluese e partis s re, vazhduese e LPK-s. Fjaln e hapjes e mbajti Bedri Islami- Kryetar i LPK-s, i cili e lexoi nj fjal rasti si dhe nj historik t shkurtr t LPK-s. U zgjodh edhe Kryesia e puns n prbrje: Muhamet Mehmeti, Bardhyl Mahmuti, Ali Ahmeti, Emin Krasniqi dhe Jashar Salihu. Procesmbajts, Ramadan Avdiu, Bajram Ajeti, Ragip Shala. Komisioni i votimit: Time Kadrijaj, Mustaf Bajrami, Pleurat Sejdiu, Haki Morina, Berat Luzha. Jashar Salihu e lexoi projekt programin e partis, vazhduese e LPK-s, ndrsa Emin Krasniqi lexoi projekt statutin. Kto u aprovuan me vrejtjet e bra. Pastaj u kalua n propozimin pr emrin e Partis: Partia e Bashkimit Demokratik, Partia Demokratike e Kosovs, Partia e Progresit Demokratik. Pas votimit dhe diskutimeve u vendos q partia t quhet PBD. 502 M 7 korrik 1999 n Prishtin, udhheqs t LPK-s, si : Bedri Islami, Xhavit Haliti , Bardhyl Mahmuti, Jashar Salihu, Hashim Thai, Ramadan Avdiu, Xhevat Bislimi etj, bashk me antar t drejtoris politike t UK-s formuan Partin e Bashkimit Demokratik PBD e cila m von u quajt PPDK dhe n fund mori emrin PDK..503

501 502

Ditari i Jashar Salihut, njri nga udhheqsit e LPK-s dhe t fondit ,, Vendlindja Thrret, 1999. Po aty. 503 Po aty.

135

N nntor 1999, Emrush Xhemajli- ish Sekretar i Prgjithshm shumvjeqar i LPK-s, Dega Jasht Vendit, Fazli Veliu- ish Kryetar, Gafurr Elshani ish arkatar i LPKs dhe barts i disa funksioneve n LPK, para lufts n D.J.V, si dhe antart dhe veprimtart e LPK-s: Musa Xhaferi Krov, Ilaz Kadolli Suharek, Durmish Gashi e Binak Berisha Rahovec, Ali Reshani Ferizaj, Ismet Sylejmani Gjilan, Avdyl Mushkolaj Dean, Metush Zenuni, Kaanik, Jonuz Musliu Preshev, Shefit Xhaferi Gostivar, etj, ishin t mendimit se LPK duhet t vazhdoj aktivitetin e saj politik n Kosov, si dhe duhet t vazhdoj luftn Lindore.504 Ky ishte edhe synimi prfundimtar i LPK-s dhe betimi i ushtarve t UK-s. N nntor t vitit 1999, pas prfundimit t lufts u formua n Prishtin Kshilli pr Koordinimin e Veprimtaris s LPK-s. Qllimi isht q t vazhdohet programi i LPK-s n kushte t reja. Poashtu n kt koh, n Prishtin, pas 18 vitesh, pikrisht n Janar, n Flakn e Janarit t Jusuf e Bardhosh Grvalls dhe t Kadri Zeks, filloi t dal pr her t par legalisht, gazeta ,, Zri i Kosovs, gazet kjo e cila kishte filluar me t madhin Jusuf Grvalla. LPK-ja prve se ishte themeluese e Ushtris lirimtare t Kosovs, ajo u b bazament i Ushtris lirimtare pr Preshev, Medvegj dhe Bujanoc UPMB-s n Kosovn Lindore, dhe i Ushtris lirimtare Kombtare - UK-s n viset etnike shqiptare n Maqedoni, n vitet 1999 2001. lirimtare n Maqedoni dhe n Kosovn

504

Arkivi i LPK-s, Prishtin 1999.

136

PRFUNDIMI:

Kthesa m e rndsishme, n historin m t re t shqiptarve n Jugosllavi, ishin demonstratat e ,, Pranvers s Kuqe t vitit 1981. Kto demonstrata, t cilat u organizuan nga rinia studentore n Prishtine dhe qytete tjera t Kosovs, i shin t projektuara dhe t inicuara nga grupet atdhetare ilegale q vepronin pashkputshm q nga rnia n burg, e Adem Demaqit me shok n vitet 60 ta dhe rrnjt i kishin n LBRSH. Grupet ilegale, si OMLK, Zri i Kosovs, LKK, LRSSHJ, PKLSHMNJ, Fronti i Kuq Popullor, etj, kishin celulat e tyre n t gjitha pjest e Kosovs dhe torjeve shqiptare n Jugosllavi. Pas ktyre demonstratave dhe pas vrasjes s vllezrve Grvalla dhe Kadri Zeks n Gjermani, nga UDB-ja Jugosllave, grupet ilegale q vepronin n Kosov dhe n shtetet e Evrops Perndimore, m 17 shkurt t vitit 1982, u bashkuan n nj subjekt t vetm politik t quajtur LRSSHJ, e cila n vazhdimsi, konform kushteve dhe rrethanave e nderroi emrin, n LRSHJ, LPRK, pr tu quajtur m n fund, nga viti 1993 LPK. LPRK, m von LPK, ishte organizat, politiko ushtarake, ilegale e shqiptarve nn ish- Jugosllavi. Aktivitetin e saj ajo e shtriu n t gjith territorin e ish jugosllavis, por edhe n shtetet e Evrops Perndimore, n Skandinavi dhe SHBA, ku jetonin shum shqiptar t ikur nga dhuna dhe terrori i pushtuesit serbo, maqedono, malazez. LPK-ja, ka br prpjekje mbi 20 vjeqare n rrugn e saj drejt liris, pavarsis dhe bashkimit t t gjitha trojeve etnike shqiptare t cilat padrejtsisht u ndan nga fuqit e mdha n Kongresin e Berlinit m 1878 dhe n Konferencn e Ambasadorve n Londr m 1913.N Historin m t re t Kosovs, n t ardhmen LPKdo t z vendin e merituar, sepse edhe kontributi i saj n t gjitha lvizjet kombtare q rrodhn, sidomos pas vitit 1981, e kndej, ishin t pa mundura t zhvilloheshin pa rolin dhe pa kontributin e LPKs. Nga viti 1981, e deri me formimin e partive politike legale m 1989 dhe 1990, LPK, ishte i vetmi z i shqiptarve t robruar n ish- Jugosllavi dhe i atyre n Evropn Perndimore. Opinioni ndrkombtar, n Gjenev, Bruksel, Paris, Hag etj, u njoftua pr pozitn e shqiptarve n ish Jugosllavi qysh n vitet 80-ta , pikrisht fal aktivitetit t madh q bri LPK n kto shtete.

137

Megjithate, edhe pas formimit t partive legale n Kosov, gjat viteve 1989, 1990, kur shqiptart e shtypur nga pushtuesi menduan se me formimin e partive me orientim pro evropian lirohet kosova, LPK, nuk u regjistrua n Beograd dhe nuk e ndal aktivitetin e saj ilegal pr qlirim dhe bashkim kombtar. Dhe ky qndrim i LPK-s doli i sakt . N vitt 1993, 1994 e tutje shqiptart e Kosovs filluan t zhgenjeheshin nga politika pacifiste e LDK-s. N momentin kur atyre u duhej nj subjekt i fort ushtarak, pr t ndryshuar strategjin e veprimit, LPK, n vitin 1993, n Prishtin dhe Drenic, bashkoi grupet ushtarake dhe formoi UK-n. Po n kt koh, n shtetet e Evrops Perndimore dhe SHBA, LPK formoi edhe fondin e Ushtris ,, Vendlindja Thrret.N kt periudh, veprimtart e LPK-s edhe pse t dmtuar nga burgosjet masiv q ndodhn n kt vit, ku u burgosn nj pjes e udhheqsve t saj, ajo mobilizoi antart e saj n Kosov dhe n D.J.V pr ta ndihmuar politikisht, financiarisht dhe moralisht UK-n. Pas rnies heroike t Komandantit, Adem Jashari dhe familjes s tij, kur lufta mori prmasa edhe m t mdha, LPK thirri antart e saj pr mobilizim t prgjithshm. Nj pjes e antarve t kryesis dhe t kshillave t Rretheve u udhzuan t ktheheshin n Kosov, pr ta udhhequr luftn, ndrsa pjesa tjetr q mbeti jasht vendit, punonin n financimin, propagandimin dhe rekrutimin e ushtarve t rinj q vinin n luft. Gjat lufts frontale nj vjeqare n Kosov, roli i LPK-s dhe antarve t saj ishte shum i madh, shum dimensional dhe i pa krahasueshm. Edhe pas prfundimit t lufts n Kosov, LPK dha kontribut n formimin e UQPMB-s dhe t Ushtris Qlirimtare Kombtare n Maqedoni. Edhe pqrkundr ksaj pune dhe ktyre prpjekjeve kaq t mdha, LPK ende nuk arriti t realizoj programin e saj pr bashkim kombtar me shtetin am.Megjithate edhe LPK, gjat rrugtimit t saj afro 20 vjeqar n ilegalitet, pati gabime dhe mospajtime q nganjher i bn dm organizimit ilegal n Kosov, por kontributi i saj kolosal n shtjen kombtare sht i pa zvendsueshm.

138

Gjat puns sime nj vjeare, shtja m e rndsishme ka qen hulumtimi dhe gjetja e burimeve arkivore t LPK-s. Prparsi pr mua ka qen fakti se pr shum vite kam qen veprimtar i LPK-s, dhe duke i njohur personalisht t gjith udhheqsit dhe veprimtart e saj, t cilt pr 20 vite rresht kishin barrn kryesore t organizimit politik dhe ushtarak t LPK-s, kam mundur m leht t vij edhe deri tek materialet e krkuara. Gjat ksaj pune hulumtuese studimore n Temn time t Masterit, ndihmes t madhe m kan dhn, duke m furnizuar me dokumentacione t dors s par, udhheqsit e LPK-s: Fazli Veliu, Emrush Xhemajli, Muhamet dhe Ibrahim Kelmendi, Gafurr Elshani, Ramadan Avdiu, Sejdi Gega, Murat Bytyqi, Xhevat Bislimi e shum t tjer. Ndrsa pr dokumentacionin lidhur me fondin ,, Vendlindja Thrret ndihmes m kan dhn: Familja e Jashar Salihut, ish Kryetar i fondit t UK-s, Ragip Shala, Ibrahim Kelmendi, etj. Pr sigurimin e ktyre materialeve arkivore, pr aktivitetin e LPK-s, nga data 15 mars - 25 maj 2008, kam qndruar n Zvicr, ku ndodhet edhe arkiva kryesore e LPK-s, ende e pa sistemuar si duhet. Poashtu n Zvicr jam konsultuar dhe ndihmuar edhe nga shum veprimtar t LPK-s t cilt ende vazhdojn t jetojn n kt shtet dhe kan dosje t pasura me dokumente nga aktiviteti i LPK-s, veqanarisht pr aktivitetin e LPK-s, Dega Jasht Vendit. N punimin tim t Masterit, gjat hulumtimeve t mia kam arritur q t analizoj dhe studioj kto burime arkivore t cilat jan t dors s par, pra jan marr nga Arkiva e LPK-s dhe nga Arkiva e veprimtarve t saj. Sa i prket shtypit shqiptar, pr punimin tim ,, LPK dhe roli i saj n formimin e UK burim kryesor imi kan qen gazetat ,, Zri i Kosovs 1974 -1999, Organ i LPK-s, dhe gazeta Rilindja 1981 -1999. Poashtu nga shtypi shqiptar q botohet n Kosov kam konsultuar edhe gazetat ditore: Bujku, Kohn Ditore, Epoka e Re, Zeri, Kosova Sot, Bota Sot etj, si dhe revistat: Liria, Alternativa, Ekskluzive dhe Fjala.

139

N vitet 1991 1998, Gazeta ,, Zri i Kosovs ishte br dritarja e vetme nga ku t gjith shqiptart atdhetar, informoheshin drejt dhe me koh pr aktivitetin e UK-s dhe luftn e tyre t drejt q po bnin n Kosov. N kt gazet, jepen mendimet dhe qndrimet e LPK-s n nj an, si dhe deklaratat e qndrime t faktorve politik ndrkombtar si dhe qndrimet negative t politiks pacifiste, lidhur me UKn.505Shkrimet e ,, Zri i Kosovs nuk ishin t rndomta e t nj rrjedhe t njejt si t gazetave t athershme e t mvonshme legale. Shkrimet n ,,ZIK ishin shnimet e t burgosurve shqiptar q shkruheshin me duart e prgjakura nga gardiant dhe polict, UDB-asht e spiunt, ishin shkrime t studentve t prjashtuar nga procesi arsimor dhe zri i mrgimtarve t ikur pr shkak t ndjekjeve nga regjimi.506 LPK, prmes gazets s saj ,, Zri i Kosovs" me shkrime t ndryshme argumentone se lufta lirimtare e popullit shqiptar n Kosov sht e drejt ngado q t shikohet, si nga e drejta natyrore pr t jetuar i lir do njeri, si nga pikpamja e t drejtave t njeriut, por edhe nga pikpamja kushtetuese e Kushtetuts s Republiks s Kosovs dhe nga Konventat ndrkombtare. T gjitha veprimet e armatosura q i ndrmerrte UK-ja kundr pushtuesve serb n Kosov dhe t gjitha komunikatat pr shtyp q i lshonte ajo e t cilat nuk i botonte shtypi shqiptar n Kosov, ose i shtrembronte ,, Zri i Kosovs", i botonte ato me qllim t njoftimit t opinionit me luftn e drejt t popullit ton.507 Gazetat dhe Revistat - t cilat i kam konsultuar gjat punimit t Tems s Masterit, pr dallim nga Gazeta ,, Zri i Kosovs , i cili ka pasqyruar n mnyr t drejt ngjarjet dhe aktivitetin e LPK-s dhe t UK-s, sht edhe Gazeta ,, Rilindja nga viti 1981 1990, organ i LKJ-s , t ciln e kam konsultuar pr t msuar qndrimin e LKJs rreth grupeve ilegale, veanarisht t LPK-s, ndrsa nga viti 1990 -1999, Rilindja e cila botohej n Zvicr, ishte prkrahse e vijs s LDK-s, dhe interesimi im ka qen qndrimi i ksaj gazete rreth grupeve ilegale t viteve 80-ta dhe UK-s.

Artikuj t gazets ,, Zri I Kosovs organ i LPK-s, 1991-1998, Zvicr. Fazli Veliu, LPK- UK, f.54. 507 Po aty.
506

505

140

Gazetat ditore si: Zri ditor, Koha ditore, Epoka e Re, Kosova Sot, Bota Sot, etj, pr punimin tim kan qen t rndsishme, Fejtonet e botuara me personalitete dhe ngjarje nga viti 1981 -1999, t cilt kan folur pr ngjarje q m hert, deri n lirimin e Kosovs, nuk kan guxuar apo nuk kan mundur t flasin. Nga gazetat dhe revistat shqiptare dhe ato t huaja, burim baz pr punimin tim ka qen gazeta ,, Zri i Kosovs e cila duke qen organ i LPK-s dhe i UK-s, ka qen shum afr dokumenteve burimore dhe n t njejtn vij t qndrimeve politike lidhur me aktivitetin e LPK-s dhe UK-s. N ann tjetr kam shfrytzuar Gazetn ,, Rilindja, ish gazet e LKJ-s, e cila kishte qndrimin e kundrt me gazetn ,, Zri i Kosovs dhe aktivitetin e LPK-s, por q kishte shkrime shum me rndsi pr temn time. Poashtu nj ndihmes m ka dhn edhe shfletimi i gazetave tjera ditore si: Koha ditore, Bota sot, Kosova Sot, Epoka e Re etj, t cilat pas lufts jan marr n mas t konsiderueshme me aktivitetin e LPK-s dhe t UK-s nga vitet 1981 1999. N punimin ,, LPK dhe roli i saj n formimin e UK-s, kam prfshir dokumentet burimore t cilat i kam shfrytzuar pr punim t Tems si jan: 1. Dokumentet arkivore t veprimtaris s LPK-s dhe UK-s. 2. Literatura nga autor shqiptar dhe t huaj, t cilt kan shkruar pr LPKn dhe UK-n. 3. Gazetat dhe revistat Shqipe dhe ato te huaja, t cilat kan shkruar lidhur me ngjarjet, n t cilat sht e prfshir edhe aktiviteti I LPK-s dhe UKs, 4. Fejtonet e ndryshme t cilat jan botuar n shtypin shqiptar pas vitit 1999 5. Intervistat dhe deklaratat e ish veprimtarve t LPK-s dhe udhheqsve t UK-s.

141

1. Dokumentet arkivore

t LPK-s t cilat i kam konsultuar jan dokumente t dalura nga mbledhjet e Kryesis s LPK-s, procesverbale t mbledhjeve, Komunikata dhe Thirrje, si dhe qndrime t LPK-s t cilat ky subject politik I ka lshuar pr opinion dhe shtypin vendor apo t huaj lidhur me situatat e ndryshme t ndodhura n Kosov gjat viteve 1981 -1999. Nj pjes t ktyre dokumenteve e kam siguruar nga Arkivi i pa sistemuar mir i LPK-s n Prishtin dhe Zvicr, ndrsa pjesn tjetr nga veprimtart dhe udhheqsit e LPK-s n Kosov, Maqedoni, Presheve dhe Zvicr.

2. Literatura

Sa i prket literaturs s shfrytzuar pr punimin tim t Masterit, m duhet t them se n shumicn e rasteve kam hasur n vshtirsi t selektimit t tyre dhe przgjedhjes s tyre, pr shkak se edhe autort e huaj, por edhe ata shqiptar, shum pak jan konsultuar me arkivn dhe dokumentet e LPK-s dhe shumicn e rasteve kan shkruar pr LPK-n dhe UK-n n baz t shtypit vendor dhe intervistave individuale q shum her nuk jan prputhur me dokumentet origjinale t cilat i kam siguruar un nga arkivi i LPK-s dhe UK-s. Megjithate, shumicn e rasteve, kt literatur e kam prdorur pr t plotsuar ndonj qndrim t LPK-s dhe UKs pr ngjarjet e caktuara. A jo ka m ka sjellur probleme tek shfletimi i literaturs, qoft t autorve shqiptar, por qoft edhe t atyre t huaj, ishte se n shumicn e rasteve, nuk prputheshin t dhnat q ishin tek kta autor n krahasim me dokumentet arkivore t LPK-s, t cilat i kisha grumbulluar gjat puns 1 vjeare., por edhe gjat tr veprimtaris sime afr 20 vjeare. Prandaj, n shumicn e rasteve literatura m ka shrbyer pr prshkrimin e ngjarjeve historike dhe politike, ndrsa pr shkrimet n t cilat m sht dashur t kem data dhe ngjarje t rndsishme lidhur me Temn, i jam referuar Dokumentacionit arkivor t LPK-s, si: Procesverbaleve, Komunikatave, Thirrjeve, Vendimeve dhe raporteve t ndryshme t LPK-s.

142

Gjat puns sime, kam pasur biseda, intervista dhe konsultime me shum personalitete, ish- udhheqs t LPK-s dhe UK-s, me t cilt kam komunikuar me dhjetra her, kam msuar nga ta shum ngjarje dhe takime me rndsi pr Kosovn. Ajo ka do t veoja n kt rast sht se zhvillimet politiko ushtarake t LPK-s dhe UK-s, gjat viteve 1981 1999, shumicn e madhe t takimeve dhe aktiviteteve pr shkak t konspiracionit t thell, nuk kan mundur t shkruhen, prandaj prmes bisedave dhe intervistave, kam arritur t ndrioj shum ngjarje q deri tani nuk jan br t njohura pr lexuesit.

3. Fejtonistika

N gazetat ditore dhe revistat n gjuhn Shqipe, m kan mundsuar q t plotsoj boshllkun e informative t dors s par, seps shum autor t ngjarjeve t viteve 1981 1999, pr shkak t kushteve t okupimit, nuk kan mundur ta thon aktivitetin e tyre me koh dhe pas lufts, prmes intervistave dhe fejtoneve i kan thn shumicn e ngjarjeve t kaluara.Veanarisht fejtonet e botuara n gazetat ditore n Kosov, kan rndsi t madhe pr punimin tim shkencor, sepse, n pamundsi pr t thn dhe treguar apo shkruar ngjarje t ndodhura nga vitet 1981 1999, kur Kosova ishte e pushtuar nga Serbt, veprimtar t ndryshm t LPK-s dhe t Lvizjes ilegale n prgjithsi, shum gjra me rndsi i kan publikuar n shkrimet e tyre Fejtonistike n gazetat ditore t botuara nga viti 1999 2009. Gjat punimit tim shkencor, nj document burimor shum me rndsi kan qen edhe intervistat apo bahskbisedimet q kam pasur me udhheqs politik dhe ushtarak t LPK-s dhe UK-s me t cilt jam konsultuar shum her dhe nga t cilt kam msuar shum ngjarje q nuk kam mundur ti lexoj n dokumentet e shkruara apo n librat dhe gazetat q jan marr me kt problem. Prparsi pr mua ka qen se, duke qen edhe vet veprimtar i ksaj Lvizjeje afr 20 vjet, kam ditur se ku mund t drejtohem pr sigurimin e dokumenteve, kam pasur raporte shum t mira miqsore me shumicn e bartsve t aktivitetit politik dhe ushtarak t LPK-s dhe UK-s, dhe kjo m ka ndihmuar q m leht t vij deri tek burimi dhe e vrteta e mundshme pr ndonj ngjarje t caktuar.

143

Intervistat, bisedat dhe konsultime me shum personalitete, ish- udhheqs t LPKs dhe UK-s, me t cilt kam komunikuar me dhjetra her, kam msuar nga ta shum ngjarje dhe takime me rndsi pr Kosovn. Ajo ka do t veoja n kt rast sht se zhvillimet politiko ushtarake t LPK-s dhe UK-s, gjat viteve 1981 1999, shumicn e madhe t takimeve dhe aktiviteteve pr shkak t konspiracionit t thell, nuk kan mundur t shkruhen, prandaj prmes bisedave dhe intervistave, kam arritur t ndrioj shum ngjarje q deri tani nuk jan br t njohura pr lexuesit.Jam shum i vetdijshm, q n punimin tim nuk kam mundur ta them gjith at q duhet thn dhe shkruar pr LPK-n, por jam munduar t jap nj kontribut modest n form t argumentuar dhe shkencore, me pretendimin q punn time shkencore ta vazhdoj edhe n t ardhmen.

144

Burimet dhe Literatura:

I. Burimet Arkivore t pa botuara:

1. Arkivi i LPK-s:

Raport i KP, pr Mbledhjen e II t Prgjithshme t LPRK-s, shtator 1989. Arkivi i LPK-s, Dega Jasht Vendit Projektstatusi i FKQK-s ose BKQK-s, GOR E LPRK-s, maj 1993, Prishtin. Rregullore e nngrupit t Organizimit dhe Riorganizimit t Kshillave t Rretheve t LPRK-s, maj 1993. Komunikim i brendshm I KP t LPK-s me Kshilla t rretheve, d.j.v.25.06.1994 Qarkorja interne e K.RR t LPRK-s, Preshev, mars 1993, si dhe Njoftim i Kshillit t Rrethit t LPRK-s n Presheve, drguar Kryesis s LPRKs, maj 1993.

Raport nga Mbledhja e KP t LPK-s, D.J.V, 24.01.1998, urzburg, Gjermani Njoftim nga Procesverbali i Mbledhjes s KP t LPK-s, 30.04.1994. Njoftim pr Kshillat e Rretheve t LPK-s, nxjerr nga procesverbali i Mbledhjes s KP t LPK-s, 02.12.1996 Njoftim i KP t LPK-s, nxjerr nga Procesverbali i mbledhjes, 28.04.1996 Material i Kryesis s PK t LPRK-s, nntor 1992. Raportet dhe njoftimet e KP t LPK-s D.J.V, 1993 -1999. Material pr Kshillat e e LPK-s, maj 1994 Platforma e LPK-s pr luftn e armatosur n Kosov dhe Rregullorja e UK-s, fq. 24-26. Arkivi i LPK-s, Prishtin 1999

145

Ditari i Jashar Salihut, qershor 1999, Prizren.

Procesverbal i SH.P t UK-s, 07 mars 1999, Drenic.

Dokument i LPK-s, Akrivi i LPK-s, mars 1998, Prishtin. Mbledhje e KP t LPK-s, D.J.V, 22 nntor 1997

II.

Burime akrivore t botuara:

Tezat rreth Frontit popullor pr Republikn e Kosovs, OMLK, 1981 Thirrje e LPRK-s pr demonstrat, e cila u mbajt m 31 tetor 1987, n Bern, Zvicr. Komunikat e KP t LPRK-s, 12 dhjetor 1987. Komunikat e LPRK-s, 26 nntor 1988. Komunikat e LPRK-s, 29 mars 1989, Prishtin. Komunikat e LPRK-s, 29 mars 1989 Komunikat e LPRK-s e lshuar m 29 mars 1989 e cial u shprnda n t gjitha qytetet dhe fshatrat e Kosovs, por edhe n viset tjera shqiptare nn Jugosllavi. Arkivi i LPK-s, Zvicr, 29 mars 1989.

Trakt i LPRK-s, lshuar m 27 tetor 1989, Komunikat e KP t LPRK-s, 3 nntor 1989 Thirrje e LPRK-s, janar 1990, Prishtin Komunikat e LPRK-s, janar 1990, Prishtin Komunikatat e LPRK-s, 29 janar, 3 shkurt dhe 20 mars 1990. Komunikat e LPRK-s, d.j.v, qershor 1990, Peticion drguar OKB-s , 19 maj 2 qershor 1990 Komunikat e LPRK-s, gusht 1990, Prishtin Konkluzionet e KP t LPRK-s, 22 dhjetor 1990. Komunikat e LPRK-s, 13 shtator 1992, Prishtin. Informat e LPRK-s, lshuar m 06 dhjetor 1992) Komunikat e LPRK-s, shkurt 1993 Njoftim i Kryesis s LPRK-s, 23 janar 1993.

146

Komunikat e LPRK-s, 16.04.1993. Komunikat e LPRK-s, prill 1993, Prishtin Konkluzat e Mbledhjes Konsultative t LPRK-s, prill 1993 Komunikat e LPRK-s, 25.06.1993 Komunikat e LPRK-s, D.J.V, 04 korrik 1993 Komunikat e LPK-s, 14 gusht 1993 Vendim i Kryesis s KP t LPK-s, 1993 Komunikat e LPK-s, Bruksel, 17.12.1994. Vendim i LPK-s, 04.12.1993 Vendim i Mbledhjes s IV t Prgjithshme t LPK-s, 1993 Vendim i Kryesis s LPK-s, 04 dhjetor 1993,
Vendim i Kryesis s KP t LPK-s D.J.V, 04.5.1996.

Komunikat e UK-s, nr. 30, 3 shkurt 1997. Vendim i Kryesis s KP t LPK-s, D.J.V, 15.06.1996. Vendim i KP t LPK-s, 19 -20 tetor 1996. Qndrimi i LPK-s pr marrveshtjen e Dejtonit, Arkivi i LPK-se, 24.11.1995. Komunikat e LPK-s, shkurt 1997 Komunikat e LPK-s, Prishtin, shtator 1996. Komunikat e Kryesis s KP t LPK-s, D.J.V, pr ngjarjet n Shqipri, 2 mars 1997 Komunikat e LPK-s, shkurt 1997 Deklarat e KP t LPK -s, D.J.V, 28/29 qershor 1997 Komunikat e LPK-s, 1 tetor 1997.Prishtin. Thirrje, e LPK-s, drejtuar t gjith shqiptarve q sakrifikojn pr lirimin e vendit, 28 nntor 1997, Prishtin Komunikata dhe thirrrje t LPK-s, 05, 06 dhe 8 mars 1998, Zvicr. Komunikat e LPK-s, 05 mars 1998, Prishtin Deklarat e LPK-s, D.J.V. 25 shkurt 1999, Zvicr. Deklarat e LPK-s, 11 mars 1999, fq.5.

147

2. Arkivi i Fondit ,, Vendlindja Thrret

Arkivi i Fondit ,, Vendlindja Thrret Aarau, Zvicr Rregullore e Fondit ,, Vendlindja Thrret Aarau, Zvicr Deklarat politike nr. 2 e 27.4.1998, Prishtin. Komunikat e Kshillit Qendror pr Administrimin e Fondit ,, Vendlindja ThrretAarau, Zvicr, 04. 06.1998. Thirrje pr demonstrat, e udhheqsve t Fondit ,, Vendindja Thrret, New York, 01.6.1998. Komunikat e K.Q. t Fondit ,,Vendlindja ThrretAarau, Zvicr, 04. 06.1998. Vendim i K.Q. pr administrimin e Fondit ,, Vendlindja Thrret 14 nntor 1998, Aarau, Zvicr. Komunikat e Kshillit Qendror pr Administrimin e Fondit ,, Vendlindja ThrretAarau, Zvicr, 04. 06.1998. SH.P t Ushtirs lirimtare t Kosovs,

3. Arkivat Private

Aktakuza e ngritur nga pushteti i dhunshm serb kundr Ilaz Kadollit, Behajdin Allaqit dhe Hysen Gegs, Hep.nr. 292/93, Gjykata e Qarkut Prizren, 10 nntor 1993

Arkivi i Familjes s Behajdin Allaqit, ish udhheqs i LPRK-s n vitet 1991 -1993, ish ushtar i UK-s, tani dshmor i Kombit. Arkivi i Jashar Salihut Arkivi i Agim Bajramit Arkivi i Sejdi Gegs Arkivi i Murat Bytyqit Arkivi i Avdi Xhemajlit

148

Arkivi i Beqir Beqs Arkivi i Xhevat Zeks Arkivi i Metush Zenunit

4. Arkivi i UK-s:

Komunikatat e SH.P t UK-s, nr. 13 - 74. Prishtin Thirrjet e SH.P t UK-s. Deklarata politike nr. 1 34 Procesverbal i SHP t UK-s, 06-7 mars 1999, Drenic Raporte t SH.P t UK-s 1998/1999

II . Shtypi Shqiptar dhe i huaj:

Zri i Kosovs Rilindja Zri Koha Ditore Epoka e Re Kosova Sot Bujku Bota Sot Zri i Popullit SHQIP

- Shtypi Serb Borba Veerni Novost Jedinstvo

149

- Shtypi Zvicran

Le Courrier 24 Heurs Tribun de Genev Der Bund LHEBDO FACTS BLICK

- Shtypi Gjerman SUDOSTEUROPA Aus Politik und Zeitgeschichte Frankfurter Algemeine Zeitung

- Web faqet www.lpk - org QIK- mars prill 1998 www. pashtriku.org www. dervina.com www. albania.com www. shqipriaebashkuar.coM
www.google.com

- Revistat Mujore :
Liria

Alternativa Ekskluzive Albanica Fjala

150

Revistat shkencore: Gjurmime Albanologjike ( Prishtin) Studime Historike ( Tiran)

III.

Literatura:

1. ASHRSH, Studime Historike, Instituti i Historis nr. 1-4, Tiran 1995 2. ASHRSH, Studime Historike, nr. 1-4, 1997 3. ASHRSH, Studime Historike, nr. 3 4, 1998 4. ASHRSH, Studime Historike, nr. 1-2, 2001 5. ASHRSH, Studime Historike, nr. 3 - 4, 2002 6. ASHRPSSH, E vrteta mbi Kosovn dhe shqiptart n Jugosllavi, Tiran 1990 7. Albright Madeleine, Zonja sekretare, autobiografi, Dudaj,Tiran 2003 8. Bakalli Emine, Marrdhniet ekonomike Shqiptar Jugosllave 1929 -1939, Prishtin 1997 9. Baftiu Fehmi, Kosova kriz ndrkombtare, Prishtin 2004. 10. Basha - Keqmezi Sabile, Organizatat dhe grupet ilegale n Kosov, 1981 -1989 11. Bajrami Hakif, Politika dhe lufta e drejt shqiptare, prball nazifashizmit serb, 1989 1999, Prishtin 2006 12. Balidemaj Naim, Tragjedia Kosovare, Rugova Millosheviq, Prishtin 2001 13. Braha Shaban, Gjenocidi serbomadh dhe qndresa shqiptare 1844 1990, Gjakov 1991 14. Berisha Nuhi, Pranvera e luleve t kuqe, Kujtime Ribotim, Gjilan 2002 15. Bugajski Janus, ngritja e Kosovs, Prishtin 2006 16. Buja, Ram Konferenca e Rambujes, Prishtin 2006 17. Buja Ram, shtja e Kosovs dhe shkatrrimi i Jugosllavis, Prishtin 2007 18. Clewing Konrad, Reuters Jens, Der Kosovo Konflikt, Munchen, 2000 19. Clark. K . Wesley, T bsh luft Moderne, Zri, Prishtin, 2003 20. eku Ethem, Mendimi politik i lvizjes ilegale n Kosov 1945 1981 21. eku Ethem, Shekulli i ilegales, Prishtin 2004

151

22. ubrilloviq Vasa, Problemi i pakicave Kombtare n Jugosllavin e re, Zri i Kosovs, 1987 23. Danaj Koqo, Koha e Demokracis, apo e shptimit kombtar, Zvicr, 1993 24. Danaj Koqo, UK-ja dhe cinizmi i politiks,Tiran 1998 25. Danaj Koqo, 50 vjet histori e pahumbur, Zvicr 1995 26. Dehari Avni, Hajdini Destan, Arif Zvicr, 1993 27. Gashi Shkelzen, Marrveshja pr paqe t prkohshme, Interpress R. Company, Prishtin, 2004, 28. Gjeqovi Xhelal, Qndrimet e shtetit shqiptar ndaj demonstratave t vitit 1981, studime historike, ASHRSH, 3-4, Tiran 2001 29. Elshani Gafurr, UK, dokumente dhe artikuj, Zvicr 1998 30. Haxhiu Baton, Lufta ndryshe, Prishtin 2008 31. Hoxha Enver Fjalim n Kongresin e 8 t PPSH-s, t mbajtur m 1 nntor1981, Tiran. 32. Hoxha Enver, TITISTT Kombinati Poligrafik, Tiran 1992 33. Xhemajli Emrush, LPK, 20 vjet veprimtari 1982 -2002, Zri i Kosovs, Prishtin, 2002 34. Hajrizi Mehmet, N rrug drejt liris, shkrim autorial, Prishtin. 1977/78 35. Hasani Sinan, KOSOVA, t vrtetat dhe mashtrimet, Prishtin 1987 36. Halimi Emine, Shala Ajnishahe, Histori e nj qndrese, k.k. Skenderaj, 2000 37. Hamza B., F.Hoti, Jashart, Zri, Prishtin 2003 38. Halimi Bedri, Rugova ngritaj dhe rnia, Prishtin 2000 39. Hoti Ukshin, Filozofia Politike e shtjes shqiptare, Zri i Kosovs, Tiran 1995 40. Kosumi Haki, Rritja e lvizjes ilegale n Kosov 1981 -1990, punim n dorshkrim. 41. Kondi Arben, Krimi I fundshekullit, Tiran 2002 42. Krasniqi Jakup, Lvizja Politike dhe qndresa e armatosur n Kosov 1991 -1999 Punim magjistrature, Prishtin 2004 43. Krasniqi Jakup, Kosova n kontekst historik, Prishtin 2005 44. Krasniqi Jakup, Kthesa e madhe UK, Prishtin 2007 Seferi n shrbim t popullit, monografi,

152

45. Kushtetuta e Republiks s Kosovs, Prishtin 1990 46. Kelmendi Muhamet, Pse nuk u ndrtua Fronti pr lirimin e Kosovs, Tiran 1999 47. Kelmendi Ibrahim, Shqipria Jasht veriut dhe Jugut, Zvicr 1997 48. Klinaku, Shukri, Vendimi Fatal, Prishtin 2000 49. Llakr Uolltr, Europa n Kohn ton, 1945 1992, Dituria, Tiran, 2003 50. Maleqka Rajmonda, Ora e Kombit, Tiran 2005 51. Milo Paskal, Ditari i nj Ministri t Jashtm, Konflikti i Kosovs 1997 -2001 Tiran 2009 52. Neziri Ibish, Ahmet Haxhiu, nj jet t tr n lvizjen ilegale, Prishtin 2001 53. Islami Bedri, E fshehta e hapur e Kosovs, Epoka e re, Prishtin 2001 54. Islami Bedri, Prjetsia e dyfisht, Tiran 2008 55. Islami Bedri. Enigma e nj vrasje t trefisht, Focus, Prishtin, 2007 56. Judah Tim, Kosova, luft dhe hakmarrje, Prishtin 2002 57. J.Primakov: Memoare, Jeta ime n politikn e lart, fejton politik, Zri 30 maj 2002 58. Perritt Henry, UK- Rrfim prej Brenda pr nj kryengritje, Prishtin. 2008 59. Petritsch Wolfgang, Rruga e gjat n luft, Prishtin 2002 60. Pettifer, James Vickers, Miranda shtja Shqiptare- Riformsimi i Ballkanit, Tiran NewYork, 2007 61. Pirraku Muhamet, Pr kauzn e shtetsis s Kosovs, Prishtin 2008 62. Pushkolli Fehmi, Zahir Pajaziti Hero I Kombit, Prishtin 2001 63. Stephan Lipsius, Untergrundorganisationen in Kosovo, Sudeuropa 47, 1998. 64. Sejdiu Driton, Kush ishte Zahir Pajaziti, monografi ,,UK-ZOLL, Prishtin, 2001 65. Sinani Shaban, Kosova n Gjeopolitik, Tiran 1998. 66. Shala Blerim, Vitet e Kosovs, 1998 1999, Zri, Prishtin, 2001 67. Shala Blerim, Lufta diplomatike pr Kosovn, dialog me ambasadorin Christorpher Hill, Prishtin, 2003 68. Shala Blerim, Hamzaj Bardh, Pa protokoll, bised m Adnan Merovcin, Prishtin 2003. 69. Sherifi Isuf , Hyrje pr n Agim, monografi, SHKSH Mmdheu, Zvicr, 2002

153

70. Tafallari Faridin, Terror, dhimbje, qndres, Tiran 1997 Tezat rreth Frontit popullor pr Republikn e Kosovs, 1981. 71. Ukshini Syl, Kosova dhe Perndimi, Prishtin 2001. 72. Ukshini Syl, Refleksione Historiografike, Prishtin 2002. 73. Ukshini Syl, Nga lufta n paq, botoi Rozafa, Prishtin, 2004. 74. Ukshini Syl, Lufta pr Kosovn, Prishtin 2008 75. Veliu Fazli, LPK dhe UK: nj emblem, nj qllim, Tiran 2000. 76. Xhonson Poll, Koht Moderne I - II, Bota nga 1920 1990, Tiran 2000. 77. Zelka Luan, Shtypi shqiptar gjat viteve t pavarsis 1913-1939, Tiran 2000 78. ZRI, Libri i Liris, Intervista, Prishtin 2003. 79. Zhitia Skender, UK, ZOLL, Prishtin 2008.

IV.

Intervistat:

1. Fazli Veliu, ish Kryetar I LPK-s, prill 2007, shkurt, tetor, dhjetor 2008, shkurt 2009. 2. Muhamet Kelmendi, ish nn - Kryetar i LPK-s para vitit 1999, deklarat e dhn m 20 janar 2009 3. Emrush Xhemajli, ish sekretar i LPK-s para vitit 1999, bised me mars 2008, qershor, 2008, shtator 2008, nntor 2008 dhe 30 janar 2009 4. Mustaf Xhemajli, intervist, 07 korrik 2008, Prishtin. 5. Ramadan Avdiun, udhheqs i LPRK-s n vitet 1989 gusht 1993, marr m 02 gusht 2008, 15 janar 2009, 30.01.2009, 01.2.2009 Prishtin. 6. Ilaz Kadolli, intervist, 12.09.2008 Prishtin. 7. Adem Grabovci, njri nga udhheqsit e LPRK-s dhe t aksionit pr pajtimin e gjaqeve, deklarat e dhn m 20. Janar 2009, Prishtin. 8. Ibrahim Kelmendi, 17 janar 2008, Gjilan, 03.1.2009 dhe 04.2.2009, Prishtin. 9. Xhevat Bislimi, Kryetar i Grupit pr Organizimin e Mbledhjes s Pest t Prgjithshme t LPK-s, bised n shkurt 2008, qershor 2008 dhe shkurt 2009, Prishtin. 10. Intervist me Muhamet Mavrajn, qershor 2008, Prishtin

154

11. Sejdi Gega, mars prill, maj, 2008, Zvicr, 12. Xhevat Zeka, mars prill, maj, 2008, Zvicr 13. Ragip Shala, mars, prill, maj, 2008, Zvicr, shtator, dhjetor, 2008, Prishtin, mars 2009, Prishtin. 14. Beqir Beqa, mars prill, maj, 2008, Zvicr, 15. Murat Bytyqi, mars prill, maj, 2008, Zvicr, 16. Zenuni Bajrami, mars prill, maj, 2008, Zvicr, 17. Murat Jashari, mars prill, maj, 2008 Zvicr 18. Avdi Xhemajli, mars prill, maj, 2008 Zvicr 19. Haki Morina mars prill, maj, 2008 20. Shaban Muja, tetor, dhjetor, 2008, mars 2009, Prishtin

V.

Fejtonistika:

1. Koha ditore, fejton, n prkujtim t demonstratave t vitit 1981, 4 prill 2006, 2. Kosova Sot fejtoni far tha udhheqja kosovare pr dem.1981, e hh 15 mars 2007 3. Epoka e Re, Xhafer Durmishi, 25- vjetori i vrasjes s vllezrve Grvalla dhe Kadri Zeks, 25 janar 2007. 4. ZERI, ,Fejton ekskluziv, Dokumente sekrete t Sekretariatit Federativ pr pun t brendshme t RSFJ-s pr Kosovn gjat viteve 1983 1992, gazeta ditore 29 maj 2000 5. Zri, Xhavit Haliti, Si e bm UK-n, fejton ekskluziv, , Prishtin, 2003, 6. ,Zri Fejton ekskluziv, Pesvjetori i lufts n Kosov, Xhavit Haliti, njri ndr themeluesit e UK-s, e hn, 24 mars 2003 7. Epoka e reIbrahim Shala Prishtin, 22.11. 2001, Botuar n vazhdime, 11-16 mars 2002, Prishtin 8. ZRI, Xhavit Haliti, Fejton ekskluziv, pesvjetori i UK-s, gazeta ditore, , 31 mars 2003, Prishtin. 9. Epoka e Re, Intervist e Driton Lajit, ish udhheqs i studentve n vititn 1997, 1 tetor 2005

155