ELEKTRONİK TİCARETİN

ARAÇLARI - II

• Alan Adı Sistemi (DNS) ve IP E-TİCARET

İÇİNDEKİLER

Adres Yapısı
• Yeni Nesil İnternet (IPv6) Prof. Dr. Üstün ÖZEN
• İnternet Üzerinde Sunulan
Hizmetler
• WWW
• FTP
• E-posta
• İntranet
• Extranet
• Sosyal Medya

• İnternetin tanımını ve teknik alt

HEDEFLER

yapısını açıklayabilecek,
• İnternet ile sunulan hizmetler ve bu
hizmetleri sağlayan protokoller
hakkında bilgi sahibi olabilecek
• Elektronik ticaret denilince neden
ilk önce internetin akla geldiğini
anlayabilecek,
• Özellikle ticari işletmelerde
kullanılan intranet ve extranet gibi
özel internet uygulamalarını
ÜNİTE

4
kavrayabileceksiniz.

© Bu ünitenin tüm yayın hakları Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi’ne aittir. Yazılı izin alınmadan
ünitenin tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve
dağıtımı yapılamaz.
Elektronik Ticaretin Araçları - II

Alan Adları
A Sınıfı
IP (İnternet
Protokol)
B Sınıfı
IP Sınıflandırma
C Sınıfı

D Sınıfı
E-TİCAFETİN ARAÇLARI

128 Bitlik Sistem

IPV6-Yeni Nesil
İnternet HexaDecimal
Gösterim

HTTP

WWW HTML

FTP Tarayıcı
İnternet
SMTP
İntranet
E-Posta IMAP
Extranet
POP3
Sosyal Medya

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

 Elektronik Ticaretin Araçları - II

GİRİŞ
İnternet, birçok bilgisayar sisteminin birbirine bağlı olduğu, dünya çapında
yaygın olan ve sürekli büyüyen bir iletişim ağıdır. Aynı zamanda, insanların her
geçen gün gittikçe artan “üretilen bilgiyi saklama/paylaşma ve ona kolayca
ulaşma” istekleri sonrasında ortaya çıkmış bir teknolojidir. Bu teknoloji yardımıyla
insanlar, değişik alanlardaki bilgilere kolay, ucuz, hızlı ve güvenli bir şekilde
erişebilmektedir.
Bugünkü internet, açık mimarili ağ adı verilen teknik bir fikre dayanır. Bu
yaklaşıma göre herhangi bir ağ teknolojisinin seçimi, özel bir ağ mimarisi ile
sınırlanmamalı, sağlayıcılar tarafından serbestçe seçilebilmeli ve meta düzey bir
mimariyle diğer teknolojilerle birlikte çalışabilir bir duruma getirilmelidir.
Açık mimarili bir ağda, bireysel ağlar bağımsız olarak tasarlanıp
geliştirilebilir. Bu ağların her birinin kullanıcılara ya da İnternet sağlayıcılarını da
içine alan diğer sağlayıcılara sunacağı kendine özel arayüzleri olabilir. Her ağ, özel
bir ortama ve kullanıcı isteklerine göre tasarlanabilir. Genel olarak ağların türü ve
coğrafik konumları ile ilgili bir sınırlama yoktur.
İnternet üzerindeki bilgi iletimi ve paylaşımının bazı kurallar dâhilinde
yapılması zorunluluğu vardır. Bu kurallara kısaca “internet protokolleri” ya da
TCP/IP protokoller ailesi denir. TCP/IP (Transmission Control Protocol/İnternet
Protocol), bilgisayarlar ile veri iletme/alma birimleri arasında organizasyonu
sağlayan, böylece bir yerden diğerine veri iletişimini olanaklı kılan pek çok veri
iletişim protokolüne verilen genel addır. Bir başka deyişle, TCP/IP protokolleri
bilgisayarlar arası veri iletişiminin kurallarını koyar.
Bu protokollere örnek olarak, Dosya Transfer Protokolü (File Transfer
Protocol-FTP), Elektronik Posta Transfer Protokolü (Simple Mail Transfer Protocol-
SMTP), TELNET Protokolü (İnternet üzerindeki başka bir bilgisayarda etkileşimli
çalışma için geliştirilen *login* protokolü) verilebilir. WWW ortamında birbirine
bağlantılı nesnelerin iletilmesini sağlayan protokol ise Hiper Metin Transfer
Protokolü (Hyper Text Transfer Protocol-HTTP) olarak adlandırılmaktadır. TCP/IP
protokolü aynı zamanda, diğer iletişim ağlarında da kullanılabilir. Özellikle pek çok
farklı tipte bilgisayarı veya iş istasyonlarını birbirine bağlayan yerel alan ağlarında
(Local Area Networks-LAN) kullanımı yaygındır.

ALAN ADI SİSTEMİ (DNS) VE IP ADRES YAPISI

İnternete bağlı her bilgisayarın kendine özgü bir adresi vardır. Alan Adı
Sistemi (Domain Name System-DNS) olarak adlandırılan hiyerarşik bir
İnternete bağlı her isimlendirme sistemi ile internete bağlı bilgisayarlara ve bilgisayar sistemlerine
bilgisayarın kendine isimler verilir. DNS gerçekte de bir TCP/IP servis protokolüdür. DNS, host olarak
özgü bir adresi (IP) ve adlandırılan internete bağlı tüm birimlerin yerel olarak bir ağaç yapısı içinde
bir alan adı (Domain gruplandırılmasını sağlar. Her hostun (bilgisayar) kendine özgü bir IP adresi vardır.
Name) vardır. Bu adresler hostları tanımlar ve böylece bilginin doğru adrese ulaşmasını sağlar. IP
adresleri xxx.xxx.xxx.xxx biçiminde düzenlenmiştir.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

 Elektronik Ticaretin Araçları - II

Buradaki her bir xxx, 8 bitten oluşur (toplam 32 bitlik adreslendirme sistemi) ve 0
ile 255 arasında bir tamsayıyı ifade eder.
Her İnternet adresinin ilk kısmı bulunduğu etki alanının (domain) ağ
adresini, son kısmı ise hostun numarasını verecek şekilde düzenlenmiştir. IP
yazılımı adresin ilk birkaç bitine bakarak sınıfını kolayca belirler. Eğer bir IP
adresinin ilk biti 0 (sıfır) ise adres A sınıfıdır. Bu durumda ilk sekizlideki geriye kalan
7 bit ağı belirtir. Yani A sınıfı adres 128’den azdır. IP adresin ilk iki biti 10 ise B sınıfı
adrestir. IP adresin ilk üç biti 110 ise C sınıfı adrestir. Eğer ilk üç biti 111 ise bu
rezerve edilmiş özel adrestir. Bu adres D sınıfı olarak adlandırılır fakat gerçekte bir
ağ belirtmez.
A sınıfı (Class A) ağ adresleri 1.0.0.0 adresinden 127.0.0.0’a kadar olan
aralığı kapsar. Her ağda kabaca 1,6 milyon makine bulunabilir.
B sınıfı (Class B) ağ adresleri 128.0.0.0 adresinden 191.255.0.0 adresine
kadar olan aralığı kapsar. 16065 ağ adresi ve kabaca 65500 makine bulunabilir.
C sınıfı (Class C) ağ adresleri 192.0.0.0 adresinden 223.255.255.0 adresine
kadar olan aralığı kapsar. Her biri 254 makineden oluşan kabaca 2 milyon ağ adresi
barındırır.
D sınıfı (Class D) ağ adresleri ise 224 ve 254 aralığındaki adresler herhangi
bir ağ tanımlamazlar ve ileri kullanım için rezerve edilmişlerdir.
Alan adı adreslerinin dağıtımı NIC (Network Information Center) tarafından
yapılır. Her alan adı sahip olduğu adresi kendi ihtiyaçlarına göre parçalayarak
dağıtabilir.
Türkiye’deki alan adı Türkiye’deki alan adı sistemi 1990 yılında Güney California Üniversitesi
sistemi (DNS), 1990 Enformasyon Sistemleri Enstitüsü bünyesinde var olan IANA’dan alınan
yılında ODTÜ tarafından delegasyon ile ODTÜ tarafından kuruldu. Aynı yıl, Türkiye Üniversiteler ve
kuruldu. Araştırma Kurumları Ağı (TÜVAKA) bünyesinde “com.tr”, “edu.tr” türü yapılanma
kararı alındı. 1996 yılına kadar, yani dünyada alan adı sistemi ticari hâle gelene
kadar, ODTÜ tarafından alan adlarını ücretsiz, belirli bir sistematikle verildi.

•121.12.100.45- A sınıfı adrese örnek

Örnek

•174.140.93.10- B sınıfı adrese örnek

•194.27.49.12- C sınıfı adrese örnek
•227.100.100.1- D sınıfı adrese örnek olarak verilebilir.

YENİ NESİL İNTERNET (IPV6 SİSTEMİ)

IPv4 olarak da isimlendirilen mevcut IP sistemi 32 bitlik bir sistem olduğu
için kabaca 4,2 milyar adres desteklenebilmektedir. Ancak bu adreslerin tamamı
da çeşitli nedenlerle kullanılmamaktadır. Ancak internetin dünyada hızla yayıldığı
ve her gün yeni insanların IP adresine gereksinim duyduğu göz önünde
bulundurulduğunda, mevcut IPv4 sisteminin sonuna gelindiği düşünülebilir.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4

 Elektronik Ticaretin Araçları - II

İstatistiklere göre tüm dünyadaki IP adreslerinin yüzde 75’i Amerika kökenlidir.

Özellikle de Çin’in internet devrimine dâhil olmasıyla tüm dünyada IP adresi
sıkıntısı baş göstermeye başlamıştır. Bazı Amerikan şirketlerinin veya
üniversitelerinin dünyadaki nüfusu kalabalık birçok ülkeden daha çok IP adresi
bulunmaktadır.
Yeni 128 bitlik IPv6 adresleme sisteminde ise böyle bir problem hiçbir
zaman olmayacaktır. Çünkü Bu sistemde trilyonlarca IP adresi tanımlanması
mümkündür. IPv6 çerçevesine kişiden kişiye İnternet üzerinde herhangi bir
mecradan geçmeden direk haberleşme sağlanabilecektir. Ipv6 aynı zamanda
IPv4’e göre çok daha üstün ağ bağlantısı ve yüklü dosya gönderimi kolaylıkları
sağlayacaktır.
Öncelikle IPv4 ve IPv6 arasındaki geçişin anında yapılması
düşünülmemektedir. Yeni IPv6 uzunca bir süre hatta belki de sonsuza dek IPv4 ile
beraber çalışacak şekilde tasarlanmıştır. Aygıtlar ve onların üstünde çalışan
yazılımlar hem IPv4 hem de IPv6’yı destekleyecektir. Bu amaçla, yönlendirici ve
diğer aktif ağ cihazları üreten tüm firmalar çalışan çözümler geliştirmiş
durumdadır.
IPv6 konusundaki Ar-Ge çalışmalarına 2003 yılı başında başlayan TÜBİTAK -
ULAKBİM, Avrupa Akademik Ağı GEANT'a olan internet bağlantısındaki
hazırlıklarını tamamlayarak 30 Mayıs 2003'te ULAKNET'e bağlı olan tüm
üniversitelerin ve araştırma kurumlarının GEANT'a saf IPv6 bağlantısı yapabilmesi
IPv4 adresleri 32 bitten için gereken omurga altyapısını oluşturmuş; 2004 yılının başından itibaren talep
oluşmaktadır. IPv6’da eden üniversitelere IPv6 adreslerini tahsis edebilecek duruma gelmiştir.
ise 32 bit yerine 128 bit Daha önce de ifade edildiği gibi IPv4 adresleri 32 bitten oluşmaktadır. Bu
bulunmaktadır. adreslerin kolayca akılda tutulması için 32 bit 4 tane 8’li grup hâlinde ve ondalık
olarak yazılmaktadır. Örneğin 11000010000110110011000100001100 şeklindeki
bir adres, kolay akılda tutulabilmesi için 194.27.49.12 şeklinde yazılmaktadır. Yeni
geliştirilen IPv6’da ise 32 bit yerine 128 bit bulunmaktadır. Bu 128 bit ondalık
şekilde yazılsa bile birkaç adresten fazlasını akılda tutmak nerdeyse imkânsızdır.
IPv6’da bu problemin iki yolla giderilmesi amaçlanmaktadır. Birincisi adresler
onluk değil on altılık sistemde yazılacaktır. Bu durumda tipik bir IPv6 adresi
DEAD:BEEF:73: :FEED:F00D şeklinde görünecektir. Bu adreslerde “.” yerine “:”
kullanılmakta ve baştaki 0’lar gösterilmemektedir. Örneğin 0073 yerine 73, yada
“:0000:” yerine “::” yazılır. IPv4’ün paket başlığı 20 byte uzunluğundadır ve paketin
gönderildiği adres ve gideceği adres yanında o paketin nasıl işleneceği ile ilgili
bilgiler içermektedir.

İNTERNET ÜZERİNDEN SUNULAN HİZMETLER

World Wide Web (WWW)
Kısaca Web olarak da adlandırılan WWW, dünyayı saran ağ anlamına gelir.
Artık neredeyse Web kavramı ile internet aynı anlamda kullanılmaktadır.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5

 Elektronik Ticaretin Araçları - II

WWW, internet üzerinden metin, resim, ses, video ve animasyon gibi farklı
yapılardaki verileri bir arada işleyen ve etkileşimli olarak kullanımını sağlayan bir
çoklu ortam sistemidir. Bu sistem içerisindeki tüm veriler Web sayfası denilen
sayfalar hâlinde sunulur. Sayfalar üzerinde değişik biçimlerde bulunan veriler
yoluyla aynı sayfadaki başka verilere, başka sayfalarda veya başka sitelerde
bağlantı kurulabilir.
Web ortamında iletişimi sağlayan protokole Hiper Metin Transfer Protokolü
(Hyper Text Transfer Protokol-HTTP) adı verilir. HTTP protokolü, uzantısı HTML
(Hyper Text Markup Language) olan dokümanların işlenmesindeki kural ve
standartları belirler. HTML ise bir doküman biçimlendirme dilidir. Ancak HTML,
CGI, Java, Javascript denilen çeşitli yazılım araçları sayesinde, doküman
Kısaca Web olarak da
biçimlendirme dışında internet üzerinden gelişmiş programlama işlemlerini de
adlandırılan WWW, gerçekleştirebilecek yeteneklere sahiptir.
dünyayı saran ağ
Web sayfalarını kullanabilmek için tarayıcı (browser) denilen arayüzler
anlamına gelir.
kullanılır. Tarayıcılar, HTML dili kullanılarak hazırlanan Web sayfalarına
internetteki adreslerinden erişip HTML kodlarını çözerek orijinal sayfalar hâlinde
bilgisayar ekranında görüntüler. Tarayıcılar, WWW’in yanı sıra İnternetin diğer
hizmetleri olan FTP, GOPHER, E-POSTA, HABER GRUPLARI, IRC ve TELNET’i tek çatı
altında birleştiren güçlü özelliklerle donatılmıştır. 1994’ten önce en yaygın olarak
kullanılan tarayıcı Mosaic idi. Mosaic 1994’ten sona Netscape adını aldı. Bundan
sonra çok sayıda tarayıcı geliştirildi. Ancak günümüzde Microsoft İnternet
Explorer, Google Chrome, Mozilla FireFox, Netscape Communicator, Opera, Safari
ve Vivaldi en yaygın kullanımı olan tarayıcılardır.

Dosya Aktarım Protokolü (FTP)

Dosya Aktarım Protokolü (File Transfer Protokol-FTP), İnternete bağlı bir
bilgisayardan diğerine iki yönlü olarak dosya aktarımı yapmak için geliştirilen bir
internet protokolü ve bu işi yapan uygulama programlarına verilen genel addır.
FTP, internete bağlı bir FTP, ilk geliştirilen İnternet protokollerinden biridir. FTP protokolü ile bir
bilgisayardan diğerine bilgisayardan bir başka bilgisayara dosya aktarımı yapılırken o bilgisayar ile
iki yönlü olarak dosya etkileşimli ve çevrimiçi bağlantı kurulur ve protokol ile sağlanan bir dizi komutlar
aktarımı yapmak için yardımıyla iki bilgisayar arasında dosya alma/gönderme işlemleri yapılır. FTP ile
geliştirilen bir internet bağlantı yapılan sistemde bulunan dosyalar ve yazılımlar yerel diske
protokolü ve bu işi aktarılabileceği gibi yerel diskte bulunan dosyalar da karşıdaki bilgisayarın diskine
yapan uygulama aktarılabilir.
programlarının adıdır.
İnternete bağlı birçok sistemin tüm kullanıcılara açık olan ve anonim
bağlantı yapılmasına izin verilen dosya kütüphaneleri ve arşivleri bulunmaktadır.
FTP ile bu arşivlere bağlanarak dosya transferi yapılabilir. Özellikle Alan Adı ve
Web hosting hizmetleri veren kurumlar aynı zamanda FTP hizmetlerini de
sunmaktadırlar. Bu suretle hazırlanan Web sitelerinin içerikleri FTP üzerinden
uzaktaki hosting hizmeti veren sisteme aktarılabilir.
Eskiden son derece karmaşık olan ve çok sayıda komutun bilinmesini
gerektiren FTP hizmetleri Web’in yaygınlaşmasıyla birlikte oldukça kolaylaşmıştır.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6

 Elektronik Ticaretin Araçları - II

Yeni bir kısım özel FTP arayüzleri de bu anlamda FTP hizmetlerinin kullanımını
kolaylaştırmaktadır. Hem yerel diski hem de karşıdaki bilgisayarın diskini bir ağaç
hiyerarşisi şeklinde düzenleyen bu yeni arayüzler sayesinde sürükle-bırak
yöntemiyle bile dosya transferi yapmak olanaklı hâle gelmiştir.

Elektronik Posta (E-posta)

Bilgisayar ağlarının oluşturulma nedenlerinden biri, kişilerin, bir yerden
diğerine (hızlı ve güvenli bir şekilde) elektronik ortamda mektup gönderme ve
haberleşme isteğidir. Elektronik posta ya da kısaca e-posta, bu amaçla kullanılan
servislere verilen genel addır. İnternet kullanıcıları arasında haberleşme için
kullanılan e-posta hem hedefine çok hızlı varmasından dolayı hem de normal bir
posta işlemi veya fakstan çok daha düşük maliyetli olması nedeniyle İnternet
hizmetleri içerisinde en çok kabul gören hizmetlerden biri hâline gelmiştir.
E-posta, başlangıçta sadece düz yazı mesajlar göndermek amacıyla
geliştirilmişken 1995’li yıllardan sonra geliştirilen tekniklerle, e-posta içinde resim,
ses, video, html belgeleri, çalışabilir program vb. kullanımı mümkün hâle gelmiştir.
İnternet üzerinde TCP/IP protokollerinin bir parçası olan SMTP (Simple Mail
Transfer Protocol) protokolüne dayalı e-posta sistemleri kullanılmaktadır. SMTP,
e-posta mesajlarının internette iletimini sağlayan bir protokol ya da kural
kümesidir. SMTP sayesinde farklı işletim sistemlerine sahip bilgisayarlar arasında
e-posta alışverişi gerçekleşmektedir. Standart SMTP, bir e-posta gönderildiğinde
bu postayı, gideceği yere ulaşana dek yönlendirerek iletir. Eğer e-posta hedefe
ulaştırılamazsa SMTP daha sonraki bir zamanda aynı postayı tekrar göndermeye
çalışır. Eğer belli bir süre sonra posta hâlâ gönderilememişse bir hata mesajı ile
birlikte posta geri gönderilir.
Post Office Protocol (POP), e-postanın sunucudan alınabilmesini sağlar. POP,
sunucudaki e-postanın tam olarak yönetimini sağlamak için tasarlanmamıştır. E-
posta genellikle yalnızca karşıdan yüklenir ve sonra sunucudan silinir. POP e-posta
göndermez; bu işlev SMTP iletişim kuralı tarafından gerçekleştirilir.
Internet Mail Access Protocol (IMAP), istemciye bir sunucudaki ortak ve özel
klasörlere erişim olanağı verir. IMAP ile ekler de dâhil olmak üzere tüm ögelere
karşıdan yüklemeden erişilebilir.

İNTRANET
İntranet, İnternet teknolojisini kullanan ve yapısının tamamının tek bir
organizasyona ait olduğu bir yerel alan ağı (LAN) ya da geniş alan ağıdır (WAN).
Çok basit anlatımla İntranet, internetin kişiye ya da şirkete özgü hâlidir. İnternette
İntranet, bir firmanın bir kişinin web sitesine herkes girebilirken web ortamında oluşturulan intranete
kendi içindeki interneti sadece izin verilenler girebilir. İntranet, internetin altyapısına çok benzediği için
olarak tanımlanabilir. “Yavru İnternet” olarak da tanımlanmaktadır. İşletmeler için intranet internetin bir
tamamlayıcısı konumundadır.
Bir firmanın kendi içindeki interneti olarak da tanımlayabileceğimiz
intranetlerin temel özellikleri şu şekilde sıralanabilir:

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

 Elektronik Ticaretin Araçları - II

• Değişik sunucu, istemci, veri tabanı ve uygulama programlarını birbirine

bağlayan bir yapıdır.
• Sınırlı erişimli özel bir ağ olarak faaliyet gösterir.
• İntraneti yalnızca yetki verilmiş kurum çalışanları kullanabilir. Firewall
olarak adlandırılan koruma sistemler yardımıyla yetkisiz erişime karşı
korunur.
• Kuruma özel bilgiyle sınırlıdır ve herkesin erişmesine izin verilmeyen ve
genellikle hassas bilgileri içerir.
• Yetkili çalışanlar, müşteriler, tedarikçiler ve diğer iş ortakları arasında
iletişim ve iş birliğini sağlamak için kullanılabilir.
• İnternet üzerinden erişime izin verdiği için herhangi bir ilave ağ bileşeni
gerektirmez.
• Açık ve esnek bağlantı yapısı intranetlerin temel yetenek ve
avantajlarından biridir.
• İntranetler geçitler (gateway) aracılığı ile diğer ağlara da bağlanabilir.
Bir intranet kurmak için gerekli altyapı şu bileşenlerden oluşur:
• Web sunucuları,
• Web tarayıcılar,
• Veri tabanları,
• TCP/IP protokolleri,
• Firewall
Sunucu, organizasyonun verilerini saklayan, kullanıcı sorgulamalarını kabul
eden, onları işleyip cevaplandıran büyük ve merkezî bir makinedir. Firewall, haricî
Sunucu, organizasyonun kullanıcıların koruma altındaki bir ağa erişmesini engelleyen yazılım ya da
verilerini saklayan, donanım olabilir. Tarayıcılar, istemcileri sunucuya bağlayan ve kullanıcıların
kullanıcı sorgulamalarını buradaki verileri incelemelerini, diğer veri ve sunucular arasında hareket
kabul eden, onları işleyip etmelerini sağlar. Sunucularda ağ trafiğini düzenleyecek ve kontrol edecek
cevaplandıran büyük ve yeteneklere sahip işletim sistemleri kullanılmaktadır.
merkezî bir makinedir. İş akışlarını ve bilgi kaynaklarını web ortamlarına taşıyan “İntranet Portal”
uygulamalarının temelinde şirket içindeki bilginin paylaşımı yatmaktadır. Kurumlar
bu yolla bilginin şirket içinde hızlı dağılımını ve doküman yönetimini sağlarken aynı
zamanda kullanıcılara, bilgi ve dokümanları kendi istedikleri şekilde portal içinde
organize etme ve saklama imkânı tanımaktadır. İntranet Portal’ın
kişiselleştirilebilir olması, kullanıcılara portalı, en faydalı şekilde kullanarak etkin iş
kararlan verebilme fırsatı sağlar. İş kararlan almak, sahip olunan bilgileri ve bilginin
kullanılabilirliğini daha etkin hâle getirmek isteyen şirketler, kurumsal portal
çözümlerine ihtiyaç duyarlar.
İntranetlerin sağladığı temel fonksiyonlar şunlardır(www.İntranet.co.uk):
• Şirket/departman/bireysel Web sayfaları
• Web tabanlı veri tabanı erişimi
• Arama motorları ve dizinler
• Mesajlaşma, sesli iletişim ve video konferans gibi etkileşimli iletişim
• Web tabanlı belge indirme ve yönlendirme

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8

 Elektronik Ticaretin Araçları - II

• Ekip çalışması
• Bilgisayar tabanlı telefon
• Elektronik ticaret ile entegrasyon
• Extranetler aracılığıyla coğrafik olarak uzak şube, müşteri ve tedarikçileri
birleştirmesi
Bir intranette birçok özellik ve modül bulunabilir. Özellikler bunlarla sınırlı
olmadığı gibi, bunların hepsi de olmayabilir. Bu özellikler aşağıdaki gibi ifade
edilebilir (www.medyasoft.com);
Kutlama: Çeşitli kutlamaların yapılacağı bölümdür. Doğum günü, bebek vb.
Yemek Listesi: Aylık/haftalık/günlük yemek listesi yer almaktadır.
Servis Güzergâhları: Servis araçlarının plakalarına göre güzergâhlarının
listeleneceği bölümdür.
Canlı Yayın: Kamera görüntüsünün canlı verildiği bir bölümdür. Ör.
Bir intranette birçok yemekhane doluluk durumu.
özellik ve modül Finans: Döviz kurları, paritenin vb. yer aldığı bölümdür.
bulunabilir. Özellikler Seri İlanlar: Çalışanların ev, araba vb. satış ilanı verdiği, bu ilan üzerinde
bunlarla sınırlı olmadığı yazışmalar gerçekleştirebildiği bölümdür.
gibi, bunların hepsi de
Dokümanlar: PDF, XLSX, DOCX vb. formattaki dosyaların listeleneceği ve
olmayabilir.
indirilebileceği bölümdür.
Görüş ve Öneriler: Form doldurulup ve ilgili mail adresine gönderildiği
bölümdür.
Mesajlaşma & Online Chat: Online mesajlaşma platformudur.
Bugün Doğanlar: Doğum günü olan personelin isim ve fotoğraflı olarak
listelendiği sayfadır.
Aramıza Yeni Katılan Personeller: Firmaya yeni katılan personelin
yayımlanacağı bir sayfadır.
Öner Kazan: Yeni fikirlerin form doldurularak iletildiği bölümdür.
Hava Durumu: Firma lokasyonlarındaki hava durumunun gösterildiği
bölümdür.
Bilgi Paylaşma: Video, resim ya da mesaj personel duvarında paylaşıldığı
bölümdür.
Kariyer: Kurum içi iş fırsatlarının yayınlanacağı bölümdür.
Forum: Forum, yönetici tarafından açılan konulara (ör. yemek kalitesi,
ulaşım iyileştirme talepleri, tasarruf tedbirleri) üyelerin/çalışanların yorum girdiği
sayfalardır.
Sık Sorulan Sorular: Çalışanların olası sorularına cevap bulabildikleri
bölümdür.
Oryantasyon: Video, doküman olarak şirket içi eğitimlerin yayınlanmasıdır.
Haberler: Kurum içi haberlerin bulunduğu bölümdür.
Duyurular: Kurum içi duyuruların bulunduğu bölümdür.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9

Elektronik Ticaretin Araçları - II

Toplantı Salonları: Toplantı odalarının doluluk durumunun görüntülendiği

ve rezerve edilebildiği bölümüdür.
İzinlerim: Personelin izin bilgilerinin görülebildiği bölümdür.
Maaş Bordrom: Çalışanların maaş bordrolarını görüntülediği bölüm.
Anket: Kurum içi anketlerin bulunduğu bölüm.
Kütüphane: PDF - Word - Excel formatlı dosyaların listeleneceği bir sayfadır.
Eğitim Takvim: Personel kendine ait eğitim ile ilgili bilgilerinin göründüğü
bölümdür.
Telefon Rehberi: Personel ve kuruma ait telefonların listelendiği, arama
yapılabildiği bölümdür.
Etkinlik Takvimi: Kurum için etkinliklerin listelendiği bölümdür.
İntranet ve extranet çözümleri, bankacılık ve sigortacılık, bilgi teknolojisi, petrol
ve kimya, gıda, eczacılık, perakende, mühendislik, sağlık, medya/eğlence,
telekomünikasyon, ulaşım ve eğitim gibi birçok sektörde etkin bir şekilde
kullanılabilir.
İntranetin genel yapısı Şekil 4.2’de gösterilmiştir.

Şekil 4.2. İntranetin Genel Yapısı

•Bir intranette başka hangi modül ve özellikler

Bireysel
Etkinlik

bulunabileceğini tartışınız.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

 Elektronik Ticaretin Araçları - II

EXTRANET
Extranet ya da bir diğer adıyla gelişmiş intranet, farklı yerlerdeki intranetleri
TCP/IP protokolleri ile bağlayan ağlardır. İntranetin teknik alt yapısının ve
mantığının kullanıldığı ve sadece tanımlanan, izin verilen kişilerin girebildiği bu
sistemde iş hayatının bütün unsurları, müşteriler, bayiler, alıcı ve satıcılar aynı
Extranet, farklı
ortamdadırlar ve tanımlanan bilgilere ulaşarak katılımcı bir şekilde sistemi
yerlerdeki İntranetleri
kullanabilmektedirler. Extranetler yine zaman ve mekân sınırı olmadan iş akışını
TCP/IP protokolleri ile
hızlandıran basitleştiren ve en önemlisi iş verimini artıran bir unsur olarak
bağlayan ağlardır.
dünyada yaygınlaşmaktadır.
Extranetleri etkin bir şekilde yürütebilmek için şirket ve iş ortakları arasında
iyi bir koordinasyon sağlamak gerekir. Ancak, extranetin başarılı bir şekilde
uygulanabilmesi yetkisiz erişime karşı alınacak güvenlik önlemlerine bağlıdır.
Çok sayıda değişik bileşenden oluşan extranetler için intranetler, Web
sunucuları, firewalllar, tünel teknolojisi, yazılım vb. gibi bileşenleri içine alan iki
temel konfigürasyon kullanılır. Birincisi, extranetler, tam bir kontrolün
sağlanmasına olanak veren doğrudan kiralık hatların kullanılması, diğeri de daha
düşük maliyetli olan internet üzerinden VPN (Virtually Private Network-Sanal Özel
Ağ) olarak isimlendirilen İnternet Tünel Teknolojisinin kullanılmasıdır.
Extranet temelde intranetin fonksiyonlarını da yerine getirmekle birlikte
Extranetin en temel
intranetten daha fazlasını içerir. En temel fonksiyonu coğrafik olarak dağınık olan
fonksiyonu coğrafik
olarak dağınık olan LAN LAN veya WAN’ları birbirine bağlamasıdır. Extranetlerin sağladığı avantajlar
veya WAN’ları birbirine aşağıdaki gibi sıralanabilir(Szuprpwicz 1998;126).
bağlamasıdır Gelişmiş İletişim
• İç iletişimi iyileştirir.
• İş ortaklık kanallarını iyileştirir.
• Etkin pazarlama, satış ve müşteri desteği sağlar.
• İş birliği içinde çalışma olanağı sağlar.
Verimlilik Artışı
• Tam zamanında bilgi sunumu sağlar.
• Bilgi yükünü hafifletir.
• Çalışma grupları arasındaki iş birliğini verimli hâle getirir.
• İhtiyaca göre eğitim olanağı sunar.
Ticari Faydalar
• Pazarlama faaliyetlerine hız kazandırır.
• Eş zamanlı mühendislik potansiyeli sağlar.
• Tasarım ve üretim maliyetlerini azaltır.
• Müşteri ilişkilerini geliştirir.
• Yeni iş fırsatları yaratır.
Maliyet Azalımı
• Hataları azaltır.
• Karşılaştırmalı alışverişi geliştirir.
• Seyahat ve toplantı maliyetlerini azaltır.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11

Elektronik Ticaretin Araçları - II

• Yönetimsel ve işlemsel maliyetleri azaltır.

• Kırtasiye masraflarını azaltır.
Bilgi Sunumu
• Bilgi sunum maliyetini azaltır.
• İşletme kaynaklarının yönetimini kolaylaştırır.
• Standart bir bilgi sunumuna olanak verir.
• Bilgi bakım ve yürütme işlemlerini kolaylaştırır.
• Posta masraflarını azaltır.
Extranetin genel yapısı Şekil 4.3’te gösterilmiştir.

Şekil 4.3. Extranet’in Genel Yapısı (O’Brien, 2002)

SOSYAL MEDYA
Sosyal medya ya da bir başka deyişle sosyal paylaşım ağları, internet
aracılığıyla kişilerin paylaşım yaptığı toplu grupların bulunduğu alanlardır.
Sosyal ağların çok büyük ilgi görmesi ve kullanıcı sayılarının hızla artmasıyla
birlikte e-ticaret büyük ölçüde sosyal ağlara kaymaya başlamıştır. Böylece sosyal
ticaret kavramı ortaya çıkmıştır. Aslında e-ticaretin bir uzantısı olan sosyal ticaret
bugün en basit hâliyle, e-ticaret işlemleri için sosyal ağların kullanımını ifade
ediyor. Bu bağlamda sosyal ticaret kavramı, hem doğrudan sosyal ağlar üzerinden
e-ticaret işlemlerinin yapılmasını hem de sosyal ağların e-ticaret üzerinden
tüketicilerin satın alma kararlarına etkisini kapsıyor.
“We are social ve Hootsuit” isimli organizasyonlar tarafından her yıl
hazırlanan internet ve sosyal medya istatistiklerine göre; genel internet kullanıcı
sayısı toplamda 4,39 milyar, mobil internet kullanıcı sayısı ise 3,98 milyar; aktif

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12

Elektronik Ticaretin Araçları - II

sosyal medya kullanıcısı 3,48 milyar ve mobil sosyal medya kullanıcısı ise 3,26
milyar rakamına ulaşmış bulunmaktadır.
2019 yılı Ocak ayı itibariyle Türkiye’de 59,3 milyon internet kullanıcısı, 52
milyon aktif sosyal medya kullanıcısı ve 44 milyon aktif mobil sosyal medya
kullanıcısı mevcuttur. Yine bu rapora göre Türkiye mobil aygıtlar üzerinden sosyal
medya kullanımında dünyada 7. Sırada yer almaktadır (https://wearesocial.com/
global-digital-report-2019).
Bu rakamlar sosyal medyanın ne denli ilgi çeken bir araç hâline geldiğine net
bir şekilde göstermektedir. 2018 yılında yapılan Sosyal Ticaret Eğilimleri
Araştırması’na göre birçok insan sosyal medyadan ürün tavsiyesi ya da
değerlendirmesi için faydalanmakta, tüketiciler birbirlerinin uzmanlığından
yararlanarak daha bilinçli ve isabetli satın alma kararları vermek istemektedir.
Araştırma kullanıcıların yüzde 83 gibi büyük bir çoğunluğunun bir ürün/hizmet
satın almadan önce sosyal medyada araştırma yaptığını, yüzde 61’inin de ürün ya
da markaların sosyal medyada beğenilmesinin kendi satın alma kararlarına da etki
ettiğini ortaya koymaktadır (https://assets.kpmg/content/dam/kpmg/tr/pdf
/2018/04/sosyal-ticaret-egilimleri-arastirmasi.pdf).
Tüm bu istatistik ve sonuçlar sosyal medya üzerinden yapılan sosyal
ticaretin büyük bir potansiyeli olduğunu ve e-ticaret için önemli bir araç hâline
geldiğini ortaya koymaktadır.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13

 Elektronik Ticaretin Araçları - II

• İnternet, açık mimarili ağ adı verilen teknik bir fikre dayanır. Bu yaklaşıma göre
herhangi bir ağ teknolojisinin seçimi, özel bir ağ mimarisi ile sınırlanmamalı,
sağlayıcılar tarafından serbestçe seçilebilmeli ve meta düzey bir mimariyle
diğer teknolojilerle birlikte çalışabilir bir duruma getirilmelidir.
•İnternete bağlı her bilgisayarın kendine özgü bir adresi vardır. Alan Adı Sistemi
Özet

(Domain Name System-DNS) olarak adlandırılan hiyerarşik bir isimlendirme

sistemi ile internet’e bağlı bilgisayarlara ve bilgisayar sistemlerine isimler
verilir.
•Her hostun (bilgisayar) kendine özgü bir IP adresi vardır. Bu adresler hostları
tanımlar ve böylece bilginin doğru adrese ulaşmasını sağlar.
•Her internet adresinin ilk kısmı bulunduğu etki alanının (domain) ağ adresini,
son kısmı ise hostun numarasını verecek şekilde düzenlenmiştir.
•Türkiye’deki alan adı sistemi 1990 yılında Güney California Üniversitesi
Enformasyon Sistemleri Enstitüsü bünyesinde var olan IANA’dan alınan
delegasyon ile ODTÜ tarafından kuruldu.
•IPv4 olarak da isimlendirilen mevcut IP sistemi 32 bitlik bir sistem olduğu için
kabaca 4.2 milyar adres desteklenebilmektedir. Ancak bu adreslerin tamamı da
çeşitli nedenlerle kullanılmamaktadır.
•İstatistiklere göre tüm dünyadaki IP adreslerinin yüzde 75’i Amerika kökenlidir.
•Yeni 128 bitlik IPv6 adresleme sisteminde ise IP sıkıntısı hiçbir zaman
olmayacaktır. Çünkü Bu sistemde trilyonlarca IP adresi tanımlanması
mümkündür.
• Hiper Metin Transfer Protokolü (Hyper Text Transfer Protokol-HTTP) adı
verilir.
•Web sayfalarını kullanabilmek için tarayıcı (browser) denilen arayüzler
kullanılır.
•FTP, internete bağlı bir bilgisayardan diğerine iki yönlü olarak dosya aktarımı
yapmak için geliştirilen bir internet protokolü ve bu işi yapan uygulama
programlarının adıdır.
•Dosya Aktarım Protokolü (File Transfer Protokol-FTP), internete bağlı bir
bilgisayardan diğerine iki yönlü olarak dosya aktarımı yapmak için geliştirilen
bir internet protokolü ve bu işi yapan uygulama programlarına verilen genel
addır. Bilgisayar ağlarının oluşturulma nedenlerinden biri, kişilerin, bir yerden
diğerine (hızlı ve güvenli bir şekilde) elektronik ortamda mektup gönderme ve
haberleşme isteğidir. Elektronik Posta ya da kısaca e-posta, bu amaçla
kullanılan servislere verilen genel addır.
•İnternet üzerinde TCP/IP protokollerinin bir parçası olan SMTP (Simple Mail
Transfer Protocol) protokolüne dayalı e-posta sistemleri kullanılmaktadır.
•Post Office Protocol (POP), e-postanın sunucudan alınabilmesini sağlar. POP,
sunucudaki e-postanın tam olarak yönetimini sağlamak için tasarlanmıştır.
•İntranet, internet teknolojisini kullanan ve yapısının tamamının tek bir
organizasyona ait olduğu bir yerel alan ağı (LAN) ya da geniş alan ağıdır (WAN).
Daha değişik bir ifadeyle, intranet, bir firmanın kendi içindeki interneti olarak
tanımlanabilir. Extranet, ya da bir diğer adıyla gelişmiş intranet, farklı
yerlerdeki intranetleri TCP/IP protokolleri ile bağlayan ağlardır.
•Sosyal medya ya da bir başka deyişle sosyal paylaşım ağları, İnternet aracılığıyla
kişilerin paylaşım yaptığı toplu grupların bulunduğu alanlardır.
•Sosyal ağların çok büyük ilgi görmesi ve kullanıcı sayılarının hızla artmasıyla
birlikte e-ticaret büyük ölçüde sosyal ağlara kaymaya başlamıştır.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14

Elektronik Ticaretin Araçları - II

DEĞERLENDİRME SORULARI
1. İnternete bağlı bilgisayarlara ve bilgisayar sistemlerine hiyerarşik bir
şekilde isimlerin verilmesini sağlayan sisteme ne ad verilir?
a) Web isimlendirme sistemi
b) İnternet isimlendirme sistemi
c) Web adres sistemi
d) Alan adı sistemi
e) Hiyerarşik isimlendirme sistemi

2. Aşağıdaki ağ adreslerinden hangisi A sınıfı adresleme biçimine bir örnek

teşkil eder?
a) 200.12.23.145
b) 143.191.47.137
c) 194.27.49.12
d) 100.191.224.136
e) 224.254.1.177

3. Aşağıdakilerden hangisi “internet üzerinden metin, resim, ses, video ve

animasyon gibi farklı yapılardaki verileri bir arada işleyen ve etkileşimli
olarak kullanımını sağlayan çoklu ortam sistemi”ne verilen addır?
a) TELNET
b) WWW
c) FTP
d) GSM
e) E-POSTA

4. Web ortamında iletişimi sağlayan protokole verilen isim olan HTTP-Hiper

Metin Transfer Protokolü’nün açılımı aşağıdakilerden hangisidir?
a) Hyper Test Transfer Language
b) Hyper Test Transport Language
c) Hyper Text Transport Protocol
d) Hyper Text Transfer Protocol
e) Hyper Test Transfer Protocol

5. İnternete bağlı bir bilgisayardan diğerine iki yönlü olarak dosya aktarımı
yapmak için geliştirilen bir internet protokolü ve bu işi yapan uygulama
programlarına verilen genel ad hangisidir?
a) File Transfer Protocol (FTP)
b) World Wide Web (WWW)
c) Hyper Text Murkup Language (HTML)
d) Network News Transfer Protocol (NNTP)
e) Post Office Protocol (POP)

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15

Elektronik Ticaretin Araçları - II

6. Aşağıdakilerden hangisi bir e-posta protokolüdür?

a) HTML
b) SMTP
c) VPN
d) FTP
e) NNTP

7. Aşağıdakilerden hangisi intranetin özellikleri arasında yer almaz?

a) Sınırsız erişimli özel bir ağ olarak faaliyet gösterir.
b) Açık ve esnek bağlantı yapısı sağlar.
c) Kuruma özel bilgiyle sınırlıdır.
d) Yetkili kişiler arasında iş birliği sağlar.
e) Esnek bir bağlantı yapısı vardır.

8. Aşağıdakilerden hangisi intranet kurmak için gerekli altyapı

bileşenlerinden biri değildir?
a) Web sunucuları
b) Web tarayıcılar
c) Veri tabanları
d) Firewall
e) Hosting

9. Haricî kullanıcıların koruma altındaki bir ağa erişmesini engelleyen yazılım

ya da donanıma ne ad verilir?
a) Sunucu
b) Tarayıcı
c) Veri tabanı
d) Gateway
e) Firewall

10. Extranetler ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

a) Farklı yerlerdeki İntranetleri TCP/IP protokolleri ile bağlayan ağlardır.
b) VPN (Virtually Private Network-Sanal Özel Ağ) olarak isimlendirilen
internet Tünel Teknolojisi kullanır.
c) Bir firmanın kendi içindeki interneti olarak hizmet verir.
d) Çalışma grupları arasındaki iş birliğini daha verimli hâle getirir.
e) Etkin pazarlama, satış ve müşteri desteği sağlar.

Cevap Anahtarı
1.d, 2.d, 3.b, 4.d, 5.a, 6.b, 7.a, 8.e, 9.e, 10.c

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16

Elektronik Ticaretin Araçları - II

YARARLANILAN KAYNAKLAR
https://assets.kpmg/content/dam/kpmg/tr/pdf /2018/04/sosyal-ticaret-
egilimleri-arastirmasi.pdf
https://wearesocial.com/ global-digital-report-2019).
İntranet ve Kurumsal İletişim Portalları,
https://www.medyasoft.com.tr/tr/cozumlerimiz/web-mobil-
tasarimandyazilim-cozumleri/İntranet-ve-kurumsal-iletisim-portallari, S.E.T.
18.07.2019
O’Brien, James A., Introduction to Information Systems Essentials for the
İnternetworked E-Business Enterprise, 11th Ed., The McGraw-Hill
Companies, 2002.
Szuprpwicz, B., Extranet and İnternet: E-Commerce Business Strategies for the
Future, Computer Technology Research Corp., Charleston, SC, 1998, p. 126.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17