WIKA AT PANITIKAN
Lecture Notes
MIDTERM COVERAGE
KKK
 KAHULUGAN
 KAHALAGAHAN
 KATANGIAN NG WIKA
Mga Teoryang Sumasaklaw sa Pag-
aaral:
1. LINGWISTIKA
Ito ay ang siyentipikong pag-aaral sa
wika ng mga tao. (Consuelo J. Paz)
2. TEORYANG
SIKOLOHIKAL
Isang disiplina na naglalayong pag-
aralan ang mga proseso ng pag-iisip at
pag-uugali ng tao at ang kanilang
pakikipag-ugnay sa pisikal at panlipunang
kapaligiran. Sa madaling salita, kung
ano yung tao, iyon din ang wika. At
kung ano ang wika, iyon din ang tao.
Dalawang klase ng wika:
1. Verbal – gumagamit ng boses o salita.
2. Non-verbal – mas malawak,
ekspresyon ng mukha, kulay at marami
pang iba.
3. TEORYANG SOSYOLOHIKAL
Isang agham panlipunan na
naglalayong pag-aralan ang mga
ugnayang panlipunan na nagaganap sa
loob ng isang tiyak na populasyon ng tao.
Sa madaling salita, tinitignan paano
nabubuo ang komunikasyon at umiiral
pare-pareho o nagkakaunawaan ang
mga tao sa kabila ng pagkakaiba sa
maraming aspeto.
4. TEORYANG
ANTROPOLOHIKAL
Ang sistematikong pag-aaral ng pag-
usbong at paglago ng lipunan, ang
katangian at ebolusyon ng tao mula noon
hanggang ngayon. Sa madaling salita,
ito ang ugnayan ng ating nakaraan sa
kasalukuyan.
KAHULUGAN:
 Ang wika ay bahagi ng ating
kultura. Ang wika bilang kultura ay
kolektibong kaban ng karanasan ng tao
sa tiyak na lugar at panahon ng kaniyang
kasaysayan.
 Sa isang wika makikilala ng bayan
ang kanyang kultura at matututuhan
niya itong angkinin at ipagmalaki.
 Ang wika ay isang sistematikong
balangkas ng mga sinasalitang tunog na
pinipili at isinasaayos sa paraang
arbitraryo upang magamit ng mga taong
may iisang kultura. (Henry Gleason)
 Itinuturing ang wika bilang saplot
ng kaisipan; gayunman, mas angkop
marahil sabihing ang wika ay ang saplot-
kalamnan, ang mismong katawan ng
kasipan. (Thomas Caryle)
 Ang wika ay isang kalipunan ng
mga salita at ang pamamaraan ng
pagsasama-sama ng mga ito para
magkaunawaan o makipagkomyunikeyt
ang isang grupo ng mga tao. (Pamela
Constantino at Galileo Zafra)
KAHALAGAHAN:
 Ito ang midyum sa
pakikipagtalastasan o komunikasyon;
 Ginagamit ito upang malinaw at
epektibong maipahayag ang damdamin
at kaisipan ng tao;
 Sumasalamin ito sa kultura at
panahong kanyang kinabibilangan;
 Isa itong mabuting kasangkapan
sa pagpapalaganap ng kaalaman.
KATANGIAN:
 Ang wika ay likas at katutubo,
kasabay ito ng tao sa pagsilang sa
mundo.
 May sariling kakanyahang di-
inaasahan, ang wika ay nalilikha ng tao
upang ilahad ang nais ipakahulugan sa
kanyang mga kaisipan. (nanghihiram sa
ibang wika upang makaagapay sa mga
pagbabagong nagaganap sa kapaligiran)
M4 K2 P S N2 G A D
(MakaPaSaNaGAD)
M4:
MASISTEMANG
BALANGKAS
1. PONOLOHIYA – makabuluhang
tunog
2. MORPOLOHIYA – pagbuo ng salita
Karagdagang kaalaman:
 Salitang ugat - “root word”
 May lapi - pangungusap ay binubuo
ng panlapi at salitang-ugat.
 Inuulit - may nababago sa form ng
salita at kapag inuulit ang pang-uri
(superlative)
 Tambalan
3. SINTAKS – pagbuo ng pangungusap
4. SEMANTIKS – pag-aaral ng
kahulugan
5. PRAGMATIKS – kumbinasyon ng
mga salita at parirala
MAY ANTAS
1. FORMAL (naiintindihan ng lahat)
a. may katanguan ng Pambansang
kamalayan
b. gamit sa panitikan
2. INFORMAL (karaniwang ginagamit
sa araw-araw)
a. Lalawigan – wikang Tagalog at sa
iba’t-ibang salitang lalawigan galing sa
Visayas at Mindanao.
b. Kolokyal – pag-iiksi ng mga salita o
grupo ng mga salita.
c. Vulgar – paggamit ng mga hindi
disenteng salita.
d. Balbal – pagbabaligtad ng mga titik.
MAKAPANGYARIHAN
Makapangyarihan ang wika dahil
ito ay nagbibigay kahulugan, buhay, at
diwa sa isang bansang. Bukod dito, ang
wika ay nagiging palatandaan ng
kasarinlan ng isang bansa at kalayaan
nito. Ito rin ang pinaka pangunahing
kasangkapan ng tao upang
magkaunawaan at malaman ang
pinanggalingan ng isang tao o mga bagay
na nangyayari sa paligid.
MAY PULITIKA
Ang wika ang nagsisilbing boses
ng bawat mamamayan sa aspeto ng
pulitika at paraan ng ekspresyon sa
pagsisiguro kung mabuti or mali na ba
ang ginagawa ng mga nakaupo sa
gobyerno.
K2:
KAGILA-GILALAS
KASAMA SA PAGSULONG NG D1:
TEKNOLOHIYA DINAMIKO
P1: Ang wika ay dinamiko sapagkat
ito ay patuloy na nagbabago marahil sa
PINIPILI AT mabilis na pagbabago ng panahon at
pamumuhay ng mga tao dulot ng agham
ISINASAAYOS at teknolohiya. Sa paglipas ng mga

S1: panahon at mga henerasyon, ito ang

dahilan kaya ang wika ay patuloy ang
pagbabago.
SINASALITANG TUNOG
1. PONEMANG SEGMENTAL – ang
tawag sa tunog ng bawat titik (mga
patinig at katinig) sa buong salita at
pagdudugtong nito.
2. PONEMANG SUPRASEGMENTAL
– ang tawag sa paraan ng pagbibigkas ng
mga salita. Binabatay ito sa tono o
intonasyon, hinto o antala, haba, at diin.

N2:
NAKABATAY SA KULTURA
NATATANGI

G1:
GINAGAMIT SA
KOMUNIKASYON
1. Berbal (gumagamit ng boses)
2. Di-Berbal (sa pamamagitan ng mga
ekspresyon ng mukha at iba pang paraan)
A1:
ARBITRARYO
(napagkakasunduan)
Ang isang arbitraryo ay nasasakop
ng indibidwal na kalooban o paghatol na
walang pagbabawal. Ito ay batay lamang
sa paghuhusga ng isang taong nasa mataas
na posisyon.
PANITIKAN
(Pang-titik-an)
Literature (English)
Litera (Latin) – nangangahulugang titik
Ang panitikan ay mga panulat na
nagpapahayag ng mga karanasan,
damdamin, kaisipan, o kwento ng isang
tao. Ito ay maaring gawa gawa lamang o
batay sa katotohanan para sa isang
layunin.
Ito ay naglalaman ng mga
nasusulat na pinakamabuting kaisipan at
damdamin ng tao. Sa madaling salita, ito
ay kinapapalooban ng katotohanan, o
kung walang katotohanan ito ay
imahinasyon o kathang isip lamang.
 Ang panitikan ay "bungang-isip
na isinatitik". Ito rin ay sumasaklaw sa
lahat ng uri ng katha na tumutulong sa
wastong ikauunawa ng noon, ngayon, at
bukas ng isang bansa.
Ito rin ay pagpapahayag ng
damdamin at mga karanasan ng
sangkatauhan na nasusulat sa masisining
at makahulugang mga pahayag. (Rufino
Alejandro at Julian Pineda)
 Ang panitikan ay nasususlat ng mga
tala ng "pinakamabuting kaisipan at
damdamin ng tao." (W.J Long)
 Ang panitikan ay isang paraan ng
pagpapahayag na kinapapalooban ng
katotohanan sa paraang ipinaparanas sa
mambabasa ang kaisipan at damdamin ng
manunulat. (Gonzalez, Martin, at
Rubin)
 Isang lakas na nagpapagalaw sa
lipunan at maaaring magpalaya ng
isang ideyang nagpupumiglas makawala.
(Salazar)
 Ang panitikan ay matatawag na
lahat ng uri ng mga tala na
kinasasalaminan ng pang-araw-araw
na pamumuhay ng mga tao sa lipunang
kaniyang ginagalawan.
Isang lakas ito na maaaring maging
mahalagang bahagi ang pagpapaunlad ng
lipunan at kalinangan. (Ramos)
Panitikan sa panahon ng mga
Katutubo:
 BABAYLAN – ay nagsisilbing mga
“MIDYUM” o tagapamagitan ng mga
bagay at tao. (buhay, patay, diyos at
diyosa)
 ANIMISMO – tawag sa paniniwala
o pagsamba sa mga anito noong panahon
ng mga katutubo.
 HINDUISMO - Pinakamatandang
paniniwala o relihiyon na naging basehan
ng animismo.
 BAYBAYIN – paraan nang pagsulat
(handwriting)
PASALINDILANG
PANITIKAN
 Ang mga pasalindilang panitikan
ay naglalarawan sa mga gawang
naipamana o nasalin mula sa dating
henerasyon papunta sa bagong
henerasyon.
 Kadalasan, ito ay naipapasa sa
pamamagitan ng “oral tradition” o
pasalitang tradisyon.
 Bukod rito, halos hindi naisulat
kundi naipapasa lamang sa pamamagitan
ng pagkalat ng kwento sa ibang tao.
 Advantage: naipapasa sa
pamamagitan lamang ng pagkukwento
 Disadvantage: Limitado at hindi
konsistent, walang ebidensya.
FICTION
- Para magsilbing entertainment ng mga
tao.
NON-FICTION
- Para magbigay ng kaalaman o
impormasyon sa mga tao.
Dalawang form ng Panitikan:
1. Patula o poetry – ito ay dine-divide
into stanzas. Kahit anong kanta ay poetry.
2. Tuluyan o prosa o prose – ito ay
tumutukoy sa mga talata (paragraph).
PANAHON
Ang panitikan ay sumasalamin sa
yugto ng buhay ng mga tao.
Halimbawa ng Literatura:
EPIKO
Ang salitang epiko ay nagmula sa
sinaunang Griyegong pang-uri na
“epikos,” na nangangahulugang isang
patula na kuwento. Sa panitikan, ang
epiko ay isang mahabang tulang
pasalaysay na karaniwang tungkol sa mga
kabayanihang ginawa ng isang taong
nagpapakita ng pambihirang katapangan
at kapangyarihan.
 Ito ay tulang pasalaysay
 Pakanang sinasalin
 Pangunahing pasalitang anyo ng
panitikan na matatagpuan sa iba’t
ibang pangkat epiko. (MAHABARATA)
 Kwento ng kabayanihan na
nasasaliwan ng pantasya
 Tinuturing na historical evidence ng
mga pangkat etniko (walang pinagkaiba
sa Greek Mythology)
 Poetry; kahima-himala/ may
kapangyarihan; kuwento ng kabayanihan
na nasasaliwan ng pantasya; combined
fiction and non-fiction; maaaring isang
propaganda; historical evidence ng mga
pangkat-etniko
Katangian ng Epiko:
1. Ang kwento ay tungkol sa kahima-
himala/kapangyarihan higit sa karaniwang
magagawa ng tao o taong nagpapakilala
ng kabayanihan noong unang panahon.
2. Ito ay base sa tradisyong pasalita; ito ay
binubuo ng tula.
3. Ito ay kinakanta o binibigkas ng paulit-
ulit sa tonong pakanta.
MITOLOHIYA
Ito ay isang anyo ng panitikan na
nakapalibot sa relihiyon o tradisyonal na
kultura. Isa itong malaking uri ng
literatura na kung saan ang madalas na
tinatalakay ng mga kwento ay mga diyos
at diyosa at iba pang makapangyarihang
nilalang.
Kadalasan ito ay naka-ankla sa
kultura, tradisyon, alamat at relihiyon ng
isang rehiyon o bansa. Madalas, ang
tinatahak na tema ng mitolohiya ay
kababalaghan.
Ngunit, kahit na nababalot ito ng
kababalaghan at madalas ang kathang-isip
lamang, mayroong pa rin itong mga nai-
aambag sa kasaysayan at pati na rin sa
mga modernong pag-aaral.
 Paglikha mula sa wala
 Laging may diyos at diyosa
 Kumakatawan sa pagbuo ng mundo
ALAMAT
Ang alamat ay isang uri ng
kuwentong bayan at panitikan na
nagsasalaysay ng mga pinagmulan ng
mga bagay-bagay sa daigdig.
 Tinatawag na “Legend”
 Naglalaman ng kwento mula sa
pinagmulan ng mga bagay bagay
 Nagsasalaysay ng mga pangyayari
tungkol sa tunay na tao at pook.
KWENTONG BAYAN
Ang kuwentong-bayan ay bahagi
ng isang kalinangan na binabahagi ng
isang partikular na pangkat ng mga tao;
sinasasaklaw nito ang mga tradisyon
karaniwan sa kalinangan, subkultura, o
pangkat na iyon. Kabilang dito ang
tradisyong pasalita tulad ng mga salaysay,
alamat , kawikaan at biro.
 Sa ingles ay “Folklore”
 Salaysay mula sa kathang isip
AWITING BAYAN
Ang mga awiting-bayan o
kantahing-bayan ay mga awit ng mga
Pilipinong ninuno at hanggang ngayon ay
kinakanta o inaawit pa rin.
 Anyong patula
 Nag lalarawan sa damdamin,
karanasan at kaugalian
 Naka depende sa sitwasyon at
lokasyon
MGA URI NG AWITING
BAYAN:
SOLIRANIN
- Awit ng mangingisda (sa paggawa)
nakapapabilang sa bawat kultura ng isang
tribo.
BUGTONG
Ang bugtong, pahulaan, o
patuturan ay isang pangungusap o tanong
na may doble o nakatagong kahulugan na
nilulutas bilang isang palaisipan
(tinatawag ding palaisipan ang bugtong).
 Palaisipan

TALINDAW SALAWIKAIN
- Awit ng Bangkero (sa pamamangka) Ang mga salawikain o tinatawag
na proverbs sa wikang ingles ay binubuo
OYAYI ng mga parirala na karaniwan ay nasa
- Pampatulog ng bata anyong patula na kung saan ito ay
nagbibigay ng gintong aral. Ang mga
DIONA salawikain ay nagmula pa sa payo o
- Para sa mga kinakasal pahayag ng ating mga ninuno batay sa
kanilang sariling karanasan sa buhay
KUMINTANG/SALOMA/  Talinhaga
TIKAM
- Awit na pandigma KASABIHAN
Ang kasabihan ay maaari ding
SAMBOTANI (TAGUMPAY) anumang maayos na pagkakasulat o
- Tagumpay sa pakikipag digmaan salitang nagpapahayag na lalong hindi
malilimot dahil sa kahulugan nito o estilo.
DALIT Ang kasabihan ay mga matatalinong mga
- Awit sa simbahan salita, payo, at saloobin.
 Payo/katotohanan ukol sa pang araw-
KUNDIMAN araw na gawain
- Awit ng pagibig

HILIRAW/PAMATBAT
- Awit sa inuman

SAMBOTANI
- Awit sa mga handaan o pista (feast)
UMBAY
- Awit ng kalungkutan

KARUNUNGANG BAYAN
Binibigyang daan upang
maipahayag ang mga kaisipan na