การแลกเปลียนแก๊สและการคายน้ าของพืช กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์

โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู
การแลกเปลียนแก๊สและการคายน้ าของ กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
พืช โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู

พืชใช้ CO2 และ H2O ในการสังเคราะห์ดว้ ยแสง

แสง
6CO2 + 6H2O C6H12O6 + 6O2
คลอโรฟิ ลล ์

• พืชได้รบั CO2 จากอากาศผ่านเข้ามาทางปาก

ใบและได้รบั H2O จากการดูดซึมของราก
• ดังนัน้ การปาดปิ ดของปากใบจะช่วยให้เกิดการ
แลกเปลีย่ นแก๊ส
• แต่ผลกระทบของการเปิ ดปากใบ คือ จะเกิด
การสูญเสียน้าจากภายในออกสูช่ นั ้ บรรยากาศ
ในรูปของไอน้า เรียกว่า การคายน้า
(Transpiration)
• การคายน้าทาให้เกิดแรงดึงจากการคายน้า
(Transpiration pull) ซึง่ แรงดึงนี้มสี ว่ นสาคัญใน
การเกิดการลาเลียงน้าภายในในไซเล็มจากราก
ขึน้ สูย่ อด
การแลกเปลียนแก๊สและการคายน้ าของ กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
พืช โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู

• ประมาณ 95% ของการคายน้า

เกิดขึน้ ทีป่ ากใบ
• ปากใบเกิดจากเซลล์คุม (Guard cell)
2 เซลล์มาขนาบข้างกัน
จริงๆ แล้วการเปิ ดปิ ดของปากใบมีเพื่อ
การแลกเปลีย่ นแก๊ส แต่ผลพลอยได้คอื
การคายน้าและการลาเลียงน้าในไซเล็ม

ทบทวน: การคายน้านอกจากจะพบที่
ปากใบแล้วยังพบทีไ่ หนอีก?
 อวัยวะของพืช (Plant organs) กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู

การเกิดปากใบ
 อวัยวะของพืช (Plant organs) กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู

่
สิงแวดล้
อมมีผลต่อความหนาแน่ นของปากใบ
 อวัยวะของพืช (Plant organs) กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู

กลไลการลาเลียงน้า (Water transplant)

ประกอบไปด้วย 3 ขั้นตอนหลักๆ คือ

1. การลาเลียงจากดินเข้าสูร่ าก
2. การลาเลียงภายในไซเล็ม จากรากขึน้ สูย่ อด (ใบ)
3. การคายน้ าออกสูส่ งิ่ แวดล้อม (Transpiration)
 อวัยวะของพืช (Plant organs) กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู

กลไลการลาเลียงน้ า (Water transplant)

ประกอบไปด้วย 3 ขัน้ ตอนหลักๆ คือ
1. การลาเลียงจากดินเข้าสู่ราก
• เกิดขึน
้ ที่ Zone of cell differentiation
• สารละลายภายในเซลล์มค ี วามเข้มข้นสูงกว่าภายนอก (ดิน) น้าจึง
แพร่จากภายนอกเข้าสูเ่ ซลล์

• น้ าสามารถเคลือ่ นทีเ่ ข้า

ไปในไซเล็มได้ 3
เส้นทาง
อวัยวะของพืช (Plant organs) กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู
อวัยวะของพืช (Plant organs) กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู
อวัยวะของพืช (Plant organs) กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู

กลไลการลาเลียงน้ า (Water transplant)

ประกอบไปด้วย 3 ขัน้ ตอนหลักๆ คือ
2. การลาเลียงภายในไซเล็ม จากรากขึน้ สู่ยอด (ใบ)
• เกิดจากแรงดึงจากการคายน้ า (transpiration pull) และแรงที่
เกิดจากโมเลกุลของน้ าเอง (adhesion และ cohesion)
• นอกจากนี้การทีท ่ อ่ ในไซเล็มมีขนาดทีเ่ ล็กมาก ทาให้เกิด
capillary action ได้อกี ด้วย
อวัยวะของพืช (Plant organs) กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู
อวัยวะของพืช (Plant organs) กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู

• แรง Adhesion และ Cohesion ทีเ่ กิดจากโมเลกุลของน้ า

Adhesion
อวัยวะของพืช (Plant organs) กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู

• Capillary action
 อวัยวะของพืช (Plant organs) กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู

กลไลการลาเลียงน้า (Water transplant)

ประกอบไปด้วย 3 ขัน้ ตอนหลักๆ คือ
3. การคายน้าออกสู่สิ่งแวดล้อม (Transpiration)
• ในอากาศมีความชืน ้ น้อยกว่าภายในใบ ไอน้ าจึงแพร่ออกสูภ่ ายนอกทางปากใบ
 อวัยวะของพืช (Plant organs) กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู

กลไลการเปิ ดปิ ดของปากใบ ขึน้ อยูก่ บั การเต่งของเซลล์คุม

อวัยวะของพืช (Plant organs) กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู

กลไลการเปิดปิดของปากใบ
 อวัยวะของพืช (Plant organs) กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู

่ ผลต่อการเปิ ดปิ ดของปากใบ

ปั จจัยทีมี

1. อุณหภู ม ิ
อุ ณ หภู ม ท
ิ ส
่ ี ง
ู ขึ น
้ จะท ำให้ ควำมชื น
้ สั ม พั น ธ์ ใ นอำกำศลดลง น้ ำระเหยมำกขึ น
้
ถ้ำอุณหภูมิสูงเกินไป ปำกใบจะปิด
้
2. ความชืน ควำมชื้นสัมพันธ์ในอำกำศลดลง น้ำระเหยมำกขึ้น
3. กระแสลม กระแสลมทำให้ควำมกดอำกำศและควำมชื้นสัมพันธ์ลดลง
น้ำระเหยมำกขึ้น
4. สภาพน้ าในดิน เมื่อขำดแคลนน้ำในดิน พืชจะสังเครำห์ abscisic acid (ABA)
ทำให้ปำกใบปิด คำยน้ำน้อยลง
5. ความเข้มแสง
ถ้ำได้รับน้ำอย่ำงเพียงพอ ควำมเข้มแสงมำกขึ้น -> ปำกใบเปิดมำกขึ้น
ควำมเข้มแสงน้อยลง -> ปำกใบเปิดน้อยลง
6. แก๊สคาร ์บอนไดออกไซด ์

ถ้ำในบรรยำกำศมี CO2 ที่สูงกว่ำปกติ

ปำกใบจะเปิดได้แคบลง
Guttation กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู

ี่ น้ าลักษณะเป็ นหยดบริเวนขอบหรือปลายใบ
ปรากฏการณ์ทมี

(Hydathode)
 การลาเลียงสารอาหารของพืช กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู

สารอาหาร (Nutrient) หรือ ธาตุอาหาร (Mineral)

คือ สารอนินทรียท์ พ่ี ชื น้ าเข้าไปใช้เพือ่ กระบวนการต่างๆ ในเซลล์

• สารอาหารเหล่านี้อยูใ่ นดินและจะถูก
ลาเลียงพร้อมกับน้ า
• ธาตุอาหารทีจ่ าเป็ น มีลกั ษณะดังนี้
• ถ้าขาดพืชจะเจริญไม่ครบ life cycle
• มีความจาเพาะ ใช้ธาตุอ่น ื แทนไม่ได้
• จาเป็ นต่อ matabolism
และการเจริญเติบโตโดยตรง
การลาเลียงสารอาหารของพืช กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู

องค ์ประกอบของพืช

96%

4%

Carbon, Hydrogen and Oxygen

Nutrients แบ่งออกเป็ น 2 ประเภท
• สารอาหารหลัก (Macronutrient) 3.5%
• สารอาหารรอง (Micronutrient) 0.5%
การลาเลียงสารอาหารของพืช กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู

สารอาหารหลัก (Macronutrient) และ สารอาหารรอง (Micronutrient)

การลาเลียงสารอาหารของพืช กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู

ความสาคัญของธาตุตา ่ ผล่อการดารงชีวต
่ งๆ ทีมี ิ ของพืช

1. เป็ นองค์ประกอบของสารอินทรีย์ หรือ สารชีวโมเลกุล ภายในเซลล์พชื เช่น

โปรตีน, คาร์โบไฮเดรต, ไขมัน, กรดนิวคลีอกิ

ได้แก่ C H O N S
 การลาเลียงสารอาหารของพืช กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู

ความสาคัญของธาตุตา ่ ผล่อการดารงชีวต
่ งๆ ทีมี ิ ของพืช
2. เกีย่ วข้องกับปฏิกริ ยิ าการถ่ายทอดพลังงาน
ได้แก่ P ใน ATP
Mg ใน chlorophyll
 การลาเลียงสารอาหารของพืช กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู

ความสาคัญของธาตุตา ่ ผล่อการดารงชีวต
่ งๆ ทีมี ิ ของพืช

3. เกีย่ วข้องกับการทางานของเอนไซม์ เช่นเป็ นองค์ประกอบของเอนไซม์

ได้แก่ Fe Cu Zn Mn Cl

4. เกีย่ วข้องกับการควบคุมแรงดันออสโมติก
ได้แก่ K
 การลาเลียงสารอาหารของพืช กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู

ปุ๋ ย มี 2 ชนิ ด
1. ปุ๋ ยอินทรีย์ ได้จากอินทรียว์ ตั ถุต่างๆ เช่น ปุ๋ ยคอก ปุ๋ ยหมัก ปุ๋ ยพืชสด มี
สารอาหารค่อนข้างต่า แต่มปี ระโชยน์ในการปรับปรุงโครงสร้างดิน
2. ปุ๋ ยอนินทรีย์ หรือ ปุ๋ ยเคมี
เกรดปุ๋ ย : N P K ต้องกาหนด
ปริมาณให้เหมาะสมกับชนิดของพืช
N = 46%
P = 0%
K = 0%
การลาเลียงสารอาหารของพืช กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู

เกรดปุ๋ ย :
N= %
P= %
K= %

ปุ๋ ยถุงนี้มปี ริมาณทัง้ หมด 50 กิโลกรัม

ปริมาณสารอาหารแต่ละชนิด คือ
มี N = Kg
มี P = Kg
มี K = Kg
การลาเลียงอาหารของพืช กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู

การลาเลียงเข้าสู เ่ ซลล ์ มี 3 วิธ ี

1. Simple diffusion เช่น การแพร่ของ CO2 และ O2

2. Passive transport เป็ นการลาเลียงแบบไม่ใช้ ATP
ใช้ลาเลียงสารอาหารจากทีม่ คี วามเข้มข้นสูง (ภายนอก)
ไปทีท่ ม่ี คี วามเข้นข้นต่ากว่า (ภายในเซลล์)
3. Active transport ใช้ ATP ในการลาเลียงสารอาหารจาก
ทีท่ ม่ี คี วามเข้นข้นต่าไปทีท่ ม่ี คี วามเข้นข้นสูงกว่า เช่น
การลาเลียง K +
การลาเลียงอาหารของพืช กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู

่
การเคลือนย้
ายอาหารของพืช

• พ.ศ. 2229 Marcello Malpighi ทดลองโดยการ

่
ควันเปลื
อกของต ้นไม้ออก
การลาเลียงอาหารของพืช กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู

กลไลการลาเลียงอาหารของพืช

E. Munch
Mason

Zimmerman
 กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
References โรงเรียนอุดรพิทยานุกลู

1. Reece, J. B., & Campbell, N. A. (2011). Campbell biology. Boston: Benjamin

Cummings. Pearson.
2. ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร ์และเทคโนโลยี, สถาบัน. กระทรวงศึกษาธิการ. หนังสือเรียน
้ั ่ 2 (พิมพ ์เพิมเติ
รายวิชาเพิม่ เติม ชีววิทยา เล่ม 3. พิมพ ์ครงที ่ มครงที
้ั ่ 1). กรุงเทพมหานคร :
โรงพิมพ ์ สกสค., 2555.
้ั ่ 1. กรุงเทพมหานคร : บริษท
3. ศุภณัฐ ไพโรหกุล. Biology. พิมพ ์ครงที ้ ์ จากัด,
ั แอคทีฟ พรินท
2559.
 Quiz 1
้
1. นักเรียนคิดว่าทาไมถึงต ้องเรียน เนื อหาเรื
อง่ เนื อเยื
้ อของพื
่ ช

่ อเจริ
2. ยกตัวอย่างเซลล ์ทีเมื ่ ่ ้วมีการสลายนิ วเคลียสไป แต่ยงั มี
ญเติบโตเต็มทีแล
บางส่วนของไซโทพลาซึมหลงเหลืออยู่
Quiz 2

่ นนี คื
1. โครงสร ้างทีเห็ ้ อส่วนของอวัยวะใด
้
ของพืช เป็ นของพืชใบเลียงเดี ่
ยวหรื ้
อใบเลียง
คู่

้ อที
2. เนื อเยื ่ ย่ ้อมติดสีแดงทาหน้าทีอะไร
่