FEN EDEBİYAT

FAKÜLTESİ
FİZİK BÖLÜMÜ

GENEL ÇALIŞMA
PRENSİPLERİ FİZİK I
&
1. DENEY LABORATUVARI
 • Laboratuvarda Çalışma Tarzı

• Deney Raporunun Temel Bölümleri

İÇİNDEKİLER • Deney No 1: Fiziksel Ölçme
LABORATUVARDA ÇALIŞMA TARZI

Deneyden Önce

• Deneye hazırlıklı gelinmeli

Deney Yapılırken

• SAFETY FIRST !!!

• Alınması gereken veriler dikkatlice tablolara eklenmeli
• Yapılması gereken hesaplamalar yapılmalı

Deneyden Sonra

• Rapor Hazırlanmalı ve vaktinde ilgili öğretim elemanına ulaştırılmalı

LABORATUVARDA ÇALIŞMA TARZI

Deney Süresince

• Öğretim elemanlarının soracağı sorular sözlü veya yazılı olarak

cevaplandırılmalı
• Alınması gereken veriler dikkatlice tablolara eklenmeli
• Yapılması gereken hesaplamalar yapılmalı

Deneyden Sonra

• Rapor Notu = Teorik Hazırlık (%30) + Deney Analizi (%50) +

Yorum (%20)
• Ort. Rapor Notu = Yapılan Deneylerin Rapor Notları Toplamı /
Deney Sayısı
DENEY RAPORUNUN
TEMEL BÖLÜMLERİ

Deneyin Konusu
Teorik Bilgi Teori özeti

Deneyin Yapılışı ve Veriler

Ölçmeler Hesaplamalar

Grafikler
Değerlendirme ve Hesaplama, grafik sonuçlarının
Hesaplamalar teorik beklentilerle ile kıyaslanması
Olası hata kaynakları

Kaynakça Rapor hazırlanırken kullanılan

kaynakların listesi
DENEY NO 1 : FİZİKSEL ÖLÇME

ÖLÇME Nedir?

• Ölçmede Belirsizlik
• Duyarlık

Anlamlı Rakamlar

Hata Çeşitleri ve Hesabı

Grafik Çizimi ve Grafikten Yararlanma

ÖLÇME NEDİR?

• Fiziksel büyüklüğün, seçilen bir

birimle karşılaştırılıp onun kaç katı
olduğunu belirlenmesidir.
• Yapılan her ölçümde bir belirsizlik
vardır.
• Hangi ölçü aracı kullanılırsa
kullanılsın belirsizlik yok edilemez,
daha duyarlı araçlar kullanılarak
azaltılabilir.
DUYARLIK NEDİR? Kumpas

• Bir ölçme işleminde gerçek değerin

Cetvel
bulunduğu aralık ne kadar darsa,
ölçme o kadar duyarlı demektir.

Mikrometre

R = (15 ± 1) mm (Cetvel )
R = (15,1 ± 0,1) mm ( Kumpas)
R = (15,13 ± 0, 01) mm ( Mikrometre)
 BAĞIL BELİRSİZLİK

Belirsizlik
Ölçülen büyüklük
(cm)
Dx Mutlak Bağıl Yüzde
Bağıl Belirsizlik =
x0 25,2±0,1 0,1 0,004 0,4

Dx 1,50±0,05 0,05 0,03 3

Yüzde Belirsizlik = .100
x0 2 1 0,5 50

2,0 0,1 0,05 5

0,00052 0,00001 0,02 2

ANLAMLI BASAMAKLAR
 ANLAMLI BASAMAKLAR

Örnek: Bir nesnenin hızı 0,6 m/s belirsizlikle birlikte 2,45 m/s
olarak ölçülmüştür.
Örnek: Bir nesnenin kütlesi 0,032 g belirsizlikle birlikte 3,56 g
v =2,5 ±0,6 m/s (YANLIŞ)
olarak ölçülmüştür.
v =2,4 ±0,6 m/s (DOĞRU)
m=3,56 ±0,032 g (YANLIŞ)
m=3,56 ±0,03 g (DOĞRU)
Örnek: Bir nesnenin uzunluğu 0,03 cm belirsizlikle birlikte
4,593 cm olarak ölçülmüştür.

L=4,593 ±0,03 cm (YANLIŞ)

L=4,59 ±0,03 cm (DOĞRU)
HATA ÇEŞİTLERİ VE HESABI

• Bir niceliğin gerçek değerinden olan sapmasına HATA denir.

• HATA ÇEŞİTLERİ
• Sistematik Hatalar:
• Ölçü araçlarının kusurlarından ileri gelen hatalar:
• Hatalı-ayarlanmamış ölçü aletleri
• Yanlış Metot Kullanımı: Isı sığası büyük bir termometre ile bir miktar
sıcak suyun sıcaklığı ölçülmesi
• Ölçümü yapan deneyci: Paralaks Hatası vb.
• Çevre şartları
• İstatistik Hatalar : Sabit hatalar
• Sistematik hatalar, gerekli önlemler alındığında ortadan kaldırılabildiği
halde istatistik hatalar, kaynağı ne olursa olsun, azaltılabilir fakat
tamamen yok edilemezler.
 İSTATİSTİK HATALARIN İNCELENMESİ

• Ölçülmek istenen büyüklüğün gerçek değeri 𝛍, • Bir ölçü aynı özenle n defa tekrarlandıktan sonra
ölçülen değeri x ise; aritmetik ortalaması bulunmuş ise teoriye göre
• Mutlak Hata mutlak hata,

Dx = x - µ Dx = ±
å i
Dx 2

n(n - 1)
• Bağıl Hata
Dx Dxi = xi - x
µ
 HATA ÇEŞİTLERİ VE HESABI
diğerlerinden çok farklı

Dxi = xi - x Dxi2 .10 -4 270, 73

n xi (cm) Ortalama değer x= cm = 27, 073 cm
10
1 27,12 + 0,05 25
Hassasiyet virgülden
2 27,04 - 0,03 9 27, 07 cm sonra iki basamak
3 26,15 - -
4 27,08 + 0,01 1
Mutlak Hata Dx = ±
å Dx 2
i
Dx = ±
791.10-4
= ±0, 0297 cm
5 27,15 + 0,08 64 n(n - 1) 10.9
6 27,12 + 0,05 25
Dx = ±0, 03 cm
7 26,90 - 0,17 289
Sonuç Hassasiyet virgülden
8 27,14 + 0,07 49 x = (27, 07 ± 0, 03) cm
sonra iki basamak
9 26,95 - 0,12 144
10 27,03 - 0,04 16
Dx 0, 03
11 27,20 + 0,13 169 Bağıl Hata = = 0, 001
x 27, 07
Toplam 270,73 - 791
GRAFİK ÇİZME VE GRAFİKTEN YARARLANMA

• Koordinat eksenlerinin seçimi ve işaretlenmesi

• Ölçek seçimi
• Verilerin işaretlenmesi
• Eğrinin çizilmesi
• Eğimin hesaplanması
• Grafik kağıtları
• Milimetrik
• Yarı-logaritmik
• Logaritmik
Bağımlı Değişken
Hata Payı

Bağımsjz Değişken
 eğim

y = mx + b

y2 - y1 Dy
m= =
x2 - x1 Dx
1. DENEY
RAPORU