СОУ „Богданци“ – Богданци

Проектна задача по предметот Воден сообраќај

ТЕМА: Превоз на патници со Воден сообраќај

Ментор: Изработил:

Магда Демерџиева Ален Тасев

Февруари 2023
Содржина:

Вовед.........................................................................................3

Водни превозни средства........................................................4

Превоз на патници со воден сообраќај во светот.................6

Истражување............................................................................9

Воден сообраќај во Македонија............................................10

Заклучок...................................................................................11

Користена литература............................................................12

2
Вовед

Сообраќајот претставува пренесување на луѓе, материјални добра и вести од едно

место на друго и без него ниедно општество не може да функционира. Водниот
сообраќај претставува најстар сообраќај кој човекот го користи. Развојот на водниот
сообраќај започнува со обидите на луѓето да ги совладуваат водените простори со
изградба на некој вид примитивни сплавови. Подоцна се пристапило кон градење и
користење кајаци(преку вдлабнување на стеблата), потоа се правеле бродови со весла
кои се движеле со силата на луѓето. Натаму, со осознавање на предностите на ветерот
почнала да се користи неговата сила за движење на бродовите со едра – галии. Околу
XII век почнале обиди за изградба на бродови на механички погони, откривањето на
парната машина го овозможила тоа, па така во 1807 година американскиот инженер
Роберт Фултон го изградил првиот пароброд наречен “Клермон”. Натамошниот развој
на бродовите е сврзан со изградба на бродови со моторен дизел погон. По откривањето
и големиот развој на патниот, железничкиот и воздушниот сообраќај, превозот на
патници со водниот сообраќај е значително е намален, најмногу поради малата брзина
на превоз. Во денешно време патниците најчесто ги користат водните превозни
средства за туристичка намена.

3
Водни превозни средства

Водни превозни средства се сите превозни средства што можат да пловат на

површината на водата. Во практиката се јавуваат најразлични поими за водни превозни
средства, како што се бродови, чамци, сплавови итн. Најзастапено водно превозно
средство е бродот. Брод е пловно средство наменето за превоз на патници и товар, а
може да се користи и за воени операции, за риболов, за извршување специјални работи
на вода и др. За разлика од сплавовите, бродовите имаат коритест облик, што им
овозможува да пловат по водата. Развојот на водните превозни средства се одвивал
паралелно со развојот на човештвото. Првите организирани човечки населби во
периодот на средно дивјаштво се создале покрај бреговите на реките и езерата.

Првото превозно средство што го употребувал човекот за да премине преку вода било
обично стебло од дрво. За стеблото може да се рече дека е првото превозно средство
воопшто. Како погон човекот прво ги користел своите раце, потоа парчиња дрво, а
дури подоцна човекот почнал да користи примитивен облик на весло. Поради тешката
управливост и нестабилност, луѓето барале начин како да го надминат овој недостаток,
па дошле до идеја да поврзат повеќе стебла и да направат примитивен сплав. По
подолго време, длабејќи стебло од дрво, луѓето успеале да направат примитивен чамец
(„пирога“), кој и денес се користи од страна на примитивните народи .

Првите бродови пловеле исклучиво по речната струја, а кога ќе пристигнеле на

определеното место луѓето ги растурале материјалите од кој биле направени бродовите
и ги користеле за друга намена. Веслото почнало да се користи 6000 години п.н.е. во
Стар Египет и во Месопотамија. До V век од нашата ера како главен погон се
користело веслото, додека едрата се користеле само како помошен погон.

Не може да се повлече остра граница меѓу периодот кога се употребувале бродови со

погон на весла и бродови со погон на едра. Меѓутоа, може да се каже дека едрото
почнало да преовладува од крајот на XII и почетокот на XIII век. На местата каде што

4
нема доволно ветер, и ден денес се користат весла. Во XV век, со откривањето на
новите поморски патишта, дошло до брз развој на водните превозни средства. Во тоа
време се појавуваат и уредите за навигација, како што се поморските географски карти
и компасот (бусола), во XVI век се јавува секстантот, во XVII век се јавува
хронометарот и други.

Со пронаоѓањето на парната машина, започнал развојот на бродовите на механички

погон. Првите бродови на парен почнале да пловат по реките поради подобрите
метеоролошки услови. Во средината на XIX век наместо дрвена конструкција почнала
да се применува челична конструкција на бродскиот труп. Ова овозможило да се
применуваат парни машини со поголема моќност. Освен тоа, ваквата конструкција
овозможила наместо бочни тркала со лопатки за движење на бродот да се употребува
пропелер.

Чарлс Парсонс во 1897 година извршил успешни тестови со парна турбина како
бродско погонско средство. Големото искористување на погонската енергија,
создавањето голема моќност и високиот степен на однос на моќноста врз масата на
машината, условиле парните турбини да ги заменат класичните парни машини. Така се
создале услови за развивање на поголеми брзини кај бродовите. Во 1906 година е
изграден и пуштен во пловидба патничкиот брод „Лузитанија“, бродот кој прв ја
надминал брзината од 25 јазли, односно постигнал брзина од 26 јазли. Периодот до
Втората светска војна бил ерата на градење големи патнички бродови со парни
турбини, кои постојано го рушеле брзинскиот рекорд. До почетокот на Втората светска
војна најголем и најбрз брод бил „Квин Елизабет“ , кој на отворено море постигнал
брзина од 31 јазол.

5
Превоз на патници со воден сообраќај во светот

Пазарот за транспорт на патници со воден сообраќај се состои од продажба на превоз

на патници во внатрешноста на водата и поврзани услуги од страна на субјекти
(организации, трговци поединци и партнерства) кои обезбедуваат внатрешен воден
транспорт на патници по езера, реки или интра-крајбрежни водни патишта.

Главниот тип на превоз на патници на пазарот за транспорт на патници во копно се

транспорт на патници преку канал, меѓуребрен превоз на патници, езерски превоз на
патници, воден превоз, речен превоз на патници, изнајмување на брод со екипажот и
водни такси услуги. внатрешен воден превоз на патници по езера.

Пазарот е сегментиран по режим на бродови за крстарење, товарно-патнички бродови,

фериботи и други и со примена во синџирот на снабдување, дистрибуција и крајни
клиенти.

Западна Европа беше најголемиот регион на пазарот за транспорт на патници со воден

сообраќај во 2021 година.

Регионите опфатени во овој извештај се Азија-Пацифик, Западна Европа, Источна

Европа, Северна Америка, Јужна Америка, Блискиот Исток и Африка.

Зголемената употреба на чамци низ внатрешните водни патишта како средство за

обезбедување услуги за разгледување знаменитости се очекува да го поттикне пазарот
за транспорт на патници со воден сообраќај. Има многу места како што се резбите на
карпите на Мин Беј во Нов Зеланд, Хоризонталните водопади во Австралија, Агиа
Румели во Грција , и други кои не се достапни по патишта, туку само преку водни
патишта, што генерира поголема побарувачка за услуги за превоз на патници со воден
транспорт.

Според Voices navigable de France, француската управа за навигација, бродовите за

разгледување знаменитости превезувале 11 милиони патници и вработувале 1.440 луѓе
во Франција. Исто така, според Годишниот извештај на Европската унија за шлеп за
2019-2020 година, бројот на патници со крстарења по европските реки се зголемил за
9,9%, достигнувајќи 1,79 милиони патници. Оттука, зголемувањето на употребата на

6
чамци преку внатрешните водни патишта за разгледување го поттикнува пазарот за
транспорт на патници со воден транспорт.

Безбедносните прашања поврзани со бродските услуги кои работат на внатрешните

водни патишта како реки, езера и други се очекува да го ограничат растот на пазарот за
транспорт на патници со воден транспорт Патувањето со брод низ водни патишта е
секогаш поврзано со ризици.

Преоптоварувањето, па дури и малото невнимание, може да доведе до несреќен

инцидент што може да доведе до загуба на животи. Според статистиката за
рекреативно пловење во 2019 година објавена од американската крајбрежна стража, во
2019 година, 4.168 несреќи, вклучувајќи 2.559 повреди, 613 смртни случаи и околу 55
милиони долари пријавена е материјална штета поради несреќи со рекреативни чамци.

Дополнително на ова, според австралиската управа за поморска безбедност, во август

2020 година, Австралија пријавила 83 инциденти, во кои биле вклучени домашни
трговски бродови. Факторите како што се пренатрупаноста, неодржувањето соодветни
безбедносни мерки, природните катастрофи, ненадејните климатски промени се
причини за лошата безбедност на патниците, ограничување на растот на пазарот за
транспорт на патници со воден транспорт.

Компаниите на пазарот за транспорт на патници во внатрешноста на водата сè повеќе

имплементираат технологија за подобрување на искуството на патниците и гостите.

На пример, во февруари 2019 година, MSC cruise инсталираше виртуелни лични

асистенти ZOE во сите кабини за гости. Слично на тоа, во февруари 2019 година,
европскиот оператор за фериботи Stena Line создаде нов chatbot наречен Stina за да им
обезбеди на клиентите во ОК 24/7 помош и помош да резервираат патувања со
траект.

7
Покрај тоа, во јули 2019 година, Фред. Olsen Cruise Lines воведе вградена апликација
со SimpleClick, агенција за развој на софтвер за доставување информации за
крстарењето, активностите и оброците со ограничена поврзаност.

Во октомври 2020 година, Hornblower Group, водечка компанија за крстарење со јахти

и јавно јадење со седиште во САД, го купи Shore Excursions of America за неоткриена
сума, агенти и потрошувачи.

Shore Excursions of America (SEA) е снабдувач со седиште во САД на пакети за

продолжување на крстарење, екскурзии на брегот и уникатно инклузивно патување за
истражување.

Земјите опфатени на пазарот за транспорт на патници во копно се Австралија, Бразил,

Кина, Франција, Германија, Индија, Индонезија, Јапонија, Русија, Јужна Кореја и САД.

Истражување

Преглед на индустријата за крстарење – 2017 година

8
2016 година:Уште еден рекорд беше соборен во 2016 година,со 24,2 милиони патници
на глобално ниво–четири отсто зголемување,над претходниот максимум во 2015
година од 23,2 милиони–со 12 милиони извори од Северна Америка.Процентот на
зафатеност повторно надминува 100 проценти, овој раст на патниците покажува
постојан интерес на потрошувачите за крстарење и индустрија каде побарувачката
продолжува да ја надминува понудата.Да се подржи растечкиот капацитет и изворните
пазари, линиите за крстарење членови на FCCA/CLIA додадоа повеќе од 23.000
пониски лежајни, истовремено зголемувајќи ја побарувачката со додавање нови
функции и зголемување на пенетрацијата на меѓународните пазари на извори.Годината
беше обележана и со континуиран глобален раст,но Карибите повторно беа на чело на
успехот на индустријата.Тоа сочинуваше повеќе од една третина (33,7 проценти) од
глобалниот пазарен удел на капацитет за распоредување.Силата на
северноамериканскиот пазар и економијата на САД доведоа до повисоки цени на
билетите и приноси за крстарење по Карибите.

2017 година:Оваа година е подготвена да достигне нови височини и да собори повеќе

рекорди, со прогноза од 25,3 милиони што пловат по океаните на линиите на FCCA и
CLIA.Водени од шест нови океански бродови со речиси 22.000 пониски лежајни и
инвестиција од 4,8 милијарди американски долари со лансирање во 2017 година,
патниците ќе го имаат светот како нивна патека,со речиси 1.000 пристаништа ширум
светот и проширување на пазарите како Азија и Австралија.

Регион 2016 удел на распореден капацитет

Кариби/Бахами 38.5%
Медитеран 19.7%
Европа без Медитеранот 12.7%
Азија 10.2%
Австралија/Нов Зеланд 7.1%
Алјаска 6.1%
Јужна Америка 5.7%

Воден сообраќај во Република Македонија

9
Водениот сообраќај има предност над другите видови сообраќај, затоа што за водените
патишта не е потребна изградба на посебна инфраструктура, освен изградба на
пристаништа за кои не се потребни големи финансиски средства. Поради тоа неговата
традиција е најдолга. Како извонредни поморци историјата ги бележи Феничаните.
Нашата земја нема излез на море и овој факт треба да се свати како негативна околност
во туристички развој.

Во македонската географска средина е лоцирана богата хидрогеографска мрежа од

езера и реки. Езерата се од природно и вештачко потекло. Охридското, Преспанското и
Дојранското Езеро со крајбрежниот простор се туристички најразвиени регионални
целини каде што се одвива езерскиот сообраќај. Во Македонија на државно ниво во
2007 г. Располага со над 2000 пловни објекти, од кои над 1600 се во Охрид, место каде
што е најразвиен езерскиот сообраќај. Најголем дел од пловните објекти спаѓаат во
регистарот на чамци. Освен со категорија чамци, езерскиот сообраќај на Охридското
Езеро се одвива и со бродови. Има вкупно 6. Со напредок на индустрија и технологија
во водениот сообраќај застапени се нови објекти. Кај нас од 1998 г. па наваму во
езерскиот сообраќај се употребуваат глисери, скутери на вода, јахти, спортски чамци.
Посебно воодушевување претставува крстарење од Охрид до Свети Наум со нашиот
познат брод “Галеб”.

Пријатна музика, добро расположение и импресивна глетка. Со дозвола на

Капетанијата во Охрид се овозможи една возбудлива атракција. Станува збор за
хидроавион од (чешко производство), брзина на летање 120 км на час. Трагачите по
возбуда можат да уживаат во панорамски глетки на езерото. Вредно е да се каже дека
покрај многуте пловни објекти, езерската шир ја разбрануваат и бројните едрилици,
сандолинки, педалинки и кајаци.

Заклучок

10
Денес за пловидба по реките се градат патнички бродови со моторен погон, целосно
приспособени на барањата и потребите на туристите .Долниот дел на внатрешниот
труп се користи само за сместување на главните и помошните мотори и разни
складишта (танкови за гориво, за пивка вода, за собирање отпадна вода), додека
патничките простории делумно се наоѓаат во горниот дел на трупот, а делумно над
главната и над првата палуба. Поради кабината и ресторанот, постојат и пространи
палуби за сончање со соодветни базени.

Посебно внимание им е посветено на кабините за спиење, бидејќи овие бродови

служат за долго патување, со попатни задржувања во големите градови. За локален и
мал туристички сообраќај се градат и т.н. хидробуси, кои можат да превезуваат и до
150 патници. Внатрешните уреди и надворешниот изглед главно се слични со оние кај
копнените автобуси. Хидробусите имаат карактеристичен облик на подводниот дел на
трупот, за да не создаваат големи бранови при пловидбата низ пристаништата и
градските канали (на пример, во холандските градови). Патничките простории се
сместени во горниот дел на трупот, со целосно застаклена надградба. За брз патнички и
туристички сообраќај се градат и бродови со подводни крила . Бродовите со подводни
крила во текот на пловидбата го издигнуваат трупот над водата благодарение на
подигнувачките (узгонските) површини на подводните крила. Притоа, отпорите се
изразито намалени, а создавањето бранови е сведено на најмала мерка.

11
 Користена литература:

1. Стојиќ Г., Диманоски К.: Комбиниран транспорт III година, Министерство за

образование и наука, Скопје, 2010.
2. Јованов Б., Безбедност во патниот сообраќај, Лабком, Скопје, 2006.
3. Филкович Л., Основи на саобрачаја и транспорта и, Завод за уџбенике и
наставна средства, Београд, 2001.
4. Ристиќ Б., Савинов П., Основи на сообраќајот , Просветно дело, Скопје, 1990.

12