TEMA 3

Leksioni 1

VOLTMETRAT
Voltmetrat jane instrumenta mates qe sherbejne per matjen e diferences se potencialit,
apo tensionit elektrik midis dy pikave ne nje qark elektrik, ose elektronik, i cili mund te jete i
rrymes alternative – AC ( Alternative Current ), ose i rrymes se vazhduar – DC ( Direct
Current ).
Pra ne varesi te tipit te matjes, Voltmetrat jane : te rrymes alternative – AC, rrymes se
vazhduar – DC, si dhe ata qe masin tensionet e radio-frekuencave – RF ( Radio Frequency ).
Theksojme se per realizimin e matjes se nje tensioni me voltmeter, duhet patur parasysh
qe ai duhet te lidhet gjithmone ne paralel me qarkun ku do te kryhet matja.
Matja e tensionit ne elektronike karakterizohet nga :

 Brezi shume i gjere i frekuencave, nga zero deri ne disa dhjetra mijra MHz.
 Kufijte shume te gjere te vlerave, nga pjese te µV-tit deri ne disa kV.
 Shumellojshmeria e madhe e formave te sinjaleve.
Vecorite e voltmetrit elektronik :

● Tregimi eshte pothuajse i pavarur nga frekunca per nje brez shume te gjere
frekuencash.

● Ndjeshmeri te larte qe siguron matje tensioni nga disa µV deri ne qindra volt.

● Shpejtesi te madhe e realizimit te matjes.

● Kane nevoje per burim ushqimi per te funksionuar.

● Ofrojnë rezultate matese që mund të transmetohen në distancë, duke bere te mundur
aktivizimin kompjuterave dhe printerave te ndryshem.
● Mundesi e memorizimit te vlerave te matura, per qellime analize te metejshme.

Sipas parimit të ndërtimit, voltmetrat klasifikohen si vijon :

1. Voltmetri me bobine lëvizëse dhe magnet permanent – PMMC ( Parmanent Magnet

Moving Coil ).
2. Voltmetri me levizje te hekurit – MI ( Moving Iron ), qe jane me terheqeje, ose shtytje.
3. Voltmetri i tipit elektro - dinamik.

1
 4. Voltmetri i tipit radrizues.
5. Voltmetri i tipit induktiv.
6. Voltmetri i tipit elektro-statik.
7. Voltmetri Dixhital - DVM.

Voltmetrat elektronike klasifikohen si vijon :

 Voltmetra te tensionit te vazhduar, alternativ dhe impulsiv.

 Voltmetra te matjes se drejtperdrejte dhe me kompensim.
 Voltmetra te vlerave : amplitude, efektive dhe mesatare.
 Voltmetra me brez te gjere frekuencash dhe selektive.

Voltmetrat elektronike jane dy llojesh kryesore :

1. Analog, ku si tregues sherbejne mekanizmat elektro-mekanike mates analoge me

bobine, sikurse galvanometrat.

2. Digitale, ku madhesia e matur shnderrohet ne sinjal digital, apo numerik dhe si tregues
vlere sherbejne afishuesit ( display ) shifror.

Voltmetrat elektronik analoge :

Voltmetrat elektronik analoge per matjen e tensionit ne qarqet e rrymes se vazhduar

jane te tipeve :

a) Me skema me transistore me emiter te perbashket,

b) Me skema me amplifikator diferencial me transistor.
c) Me skema me amplifikator operacional si perserites tensioni me qarqe te integruara.
d) Me skema me amplifikator operacional si amplifikues tensioni me qarqe te
integruara.
e) Me skema me shnderrues tension-rryme me qarqe te integruara.

Ndersa Voltmetrat elektronik analoge per matjen e tensioneve sinusojdale jane te

tipeve :

a) Me skema me amplifikator operacional si perserites tensioni me qarqe te integruara.

b) Me skema me shnderrues tension-rryme me qarqe te integruara.
c) Me skema me kompensim.

Ne figurat e meposhteme paraqiten disa lloj Voltmetrash analog :

2
 Fig. 1. Voltmetra analog.

Ndersa skema bllok e nje voltmetri elektronik analog tregohet ne figuren e

meposhteme :

Fig. 2. Bllok-skema e voltmetrit elektronik analog.

Nga figura shohim se bllok-skema e voltmetrit elektronik analog perbehet nga :

pajisja e hyrjes, shnderruesi, treguesi dhe burimi i ushqimit, ku :

- Pajisja e hyrjes mund te jete nje pjestues tensioni per ndryshimin e kufijve te matjes,
ose nje perserites emiterial.

3
 - Shnderruesi mund te jete nje amplifikator i rrymes se vazhduar tek voltmetri
elektronik i rrymes se vazhduar, ose nje detektor sebashku me amplifikatorin e rrymes se
vazhduar tek voltmetri elektronik i rrymes alternativ.

- Treguesi zakonisht eshte nje aparat mates i tipit magneto-elektrik.

Skemat parimore te ndertimit te voltmetrave elektronike analoge jepen ne figurat e

meposhteme :

Fig. 3. Skemat parimore te voltmetrit elektronik analog.

Nga figurat sqarojme se skema e figures “ a “ i perket voltmetrit elektronik analog te

rrymes se vazhduar, kurse te tjerat atij te rrymes alternative.

Ekzistojne gjithashtu edhe voltmetra elektronik analog me shkallezim logaritmik, te

ndertuar kryesisht me nje amplifikator operacional.

Voltmetrat elektronik digitale – DVM ( Digital Volt Meter ) :

4
 Tek voltmetrat elektronike digital – DVM ( Digital Volt Meter ) rezultati i matjes
merret direkt ne madhesi dhe shenje.

Voltmetri digital – DVM kryen matjen e nje tensioni te panjohur ne hyrje te tij, duke e
konvertuar ate ne nje vlere digitale, nepermjet nje konvertuesi analog – digital, qe ndryshe
quhet edhe konverter i integruar, dhe perfundimisht e afishon vleren e tensionit ne forme
numerike, apo shifrore.

Voltmetri i pare – DVM u shpik dhe u prodhua ne vitin 1954 nga Andrew Kay i
kompanise amerikane – NLS ( Non Linear System ).

Ne figuren e meposhteme paraqiten dy lloj Voltmetrash elektronik digital :

Fig. 4. Voltmetra elektronik digital.

5
 Perparesite e voltmetrave elektronike digitale jane : saktesi e larte, dipazon i gjere i
vlerave te matura, zgjdhje automatike e shkalles dhe e shenjes, si dhe mundesi e
automatizimit te procesit te matjes.

Saktesia e matjes e voltemetrave – DVM percaktihet nga disa faktore, si temperatura,

rezistenca e hyrjes e tyre, luhatjet e burimit te ushqimit etj.

Voltmetrat numerike ndertohen kryesisht per matjen e tensionit te vazhduar dhe te

tensioneve qe ndryshojne ngadale ne kohe.

Voltmetrat numerike per matjen e tensionit alternativ pajisen me nje sonde

detektuese, ose me shnderrues te tensionit alternativ ne te vazhduar.

Voltmetrat elektronike digital klasifikohen ne baze te menyres se perdorur te

konvertimit analog - digital ( ADC – Analog Digital Converter ) dhe kemi :

 Voltmetra digitale me konvertim tension – kohe – numer,

 Voltmetra digitale me konvertim me peshime te njepasnjeshme,
 Voltmetra digitale integrues, me konvertim tension – frekuence,
 Voltmetra digitale me konvertim me numerim.
 Voltmetra digitale ptenciometrik.

Voltmetri digital me konvertim tension – kohe – numer :

Ne kete lloj voltmetri tensioni i vazhduar konvertohet ne interval kohe, i cili mbushet
me impulse me frekuence te larte, ku sasia e impulsive numerohet nga nje numerator
elektronik qe paraqet edhe rezultatin e matjes se tensionit.

Voltmetrit numerik me konvertim tension-kohe-numer jane dy llojesh : konvertim

me nje pjerresi dhe me dy pjerresi.

Theksojme se per te rritur me teper saktesine e matjes, konvertuesi ndertohet edhe me

tre pjerresi.

Voltmetri digital me konvertim me peshime te njepasnjeshme :

Parimi i punes se konvertuesave me peshim te njepasnjeshem eshte i bazuar ne

krahasimin e tensionit qe matet me tensione referuese, tek te cilet aplikohet sistemi i
numerimit binar me baze “ 2 “, ku perdoren vetem shifrat “ 1 “ dhe “ 2 “.

Skema bllok e nje konvertuesi te tille tregohet ne figuren e meposhteme :

Fig. 5. Bllok-skema e konvertuesit me peshime te njepasnjeshme.

6
 Logjika e funksionimit te bllok-skemes eshte : tensioni referues qe krijohet me
komandat e dhena nga pajisja e komandimit tek pjestuesi i shkallezuar me rezistenca fikse,
krahasohet me tensionin qe do te matet dhe rezultati i krahasimit jepet tek krahasuesi, ne dalje
te te cilit kemi rezultatin e matjes ne sistemin binar, i cili shndrohet ne sistemin dhjetor
nepermjet enkoduesit.

Voltmetri digital integrues, me konvertim tension-frekuence :

Matja e tensionit te vazhduar me voltmeter digital shpesh shoqerohet me gabime per

shkak te zhurmave, apo nderhyrjeve te ndryshme dhe vecanerisht te atyre te shkaktuara nga
rrjeti elektrik me frekuence f = 50 Hz.

Menjanimi i tyre behet duke aplikuar filtra te frekuencave te uleta – LFF ( Low
Frequency Filter ).

Voltmetri digital me konvertim tension-frekuence, ose voltmetri integrues, realizon

mbrojtje te larte nga zhurmat dhe kohe te voglel matjeje.

Voltmetri digital me konvertim me numerim :

Tek Voltmetri digital me konvertim me numerim perdoret nje konvertues numerik

analog – DAC ( Digital Analog Converter ), dalja e te cilit krahasohet me tensionin qe matet.

Skema bllok e thjeshtuar e nje voltmetri te tille praqitet ne figuren e meposhteme :

Fig. 6. Bllok-skema e voltmetri digital me konvertim me numerim.

Nga figura shohim se qarku i komandimit, impulset qe merr nga gjeneratori i kohes
(timer) i lejon tek numeratori, tregimi i te cilit me ane te konverterit - DAC konvertohet ne nje
tension rrites me shkalle.

Tensioni qe matet dhe tensioni i marre ne dalje te konverterit – DAC zbatohen ne nje
skeme krahasuese te ndertuar me nje amplifikator operacional pa qarkun e ciftimit te
kundert.

Ne castin e barazimit te dy tensioneve, ndryshon gjendja e krahasuesit, dalja e te cilit

aplikohet tek qarku i komandimit, ku ky i fundit nderpret kalimin e impulseve, duke bere te
mundur qe te mos ndryshoje gjendja e numeratorit, i cili paraqet kodin numerik te tensionit te
matur.

Ne varesi te ndertimit te numeratorit, mund te nevojitet edhe nje enkodues, per te kaluar
nga sistemi binar i numerimit ne ate decimal, apo dhjetor.

7
 Per te rritur shpejtesine e konvertuesit, bllok-skema kompletohet me dy numeratore,
ku i pari me shpjetesi te madhe siguron matje te perafruar, kurse i dyti me shpejtesi te vogel
siguron saktesine e rezultatit te matjes.

Voltmetri digital per tensione alternative dhe impulsive :

Matja e tensioneve alternative dhe atyre impulsive me voltmetra digitale behet pas
konvertimit te ketyre tensioneve ne tensione te vazhduara, duke perdorur gjeresisht
detektoret, si dhe voltmetrin analog me kompensim.

Parimi i punes se voltemetrit digital :

Per te pare parimin e punes se voltemetrit digital – DVM, le te shohim bllok-skemen e

tij qe jepet ne figuren e meposhteme :

Fig. 7. Bllok-skema e voltmetrit digital – DVM.

Nga figura verejme se elementet elektronike kryesore te nje voltmetri digital – DVM
jane : gjeneratori i impulsive, porta logjike EDHE – AND, porta logjike invertuese JO –
NOT dhe display, apo afishuesi, qe ne kete rast eshte i sistemit decimal, ose dhjetor.

Fnksionimi i bllok-skemes eshte si vijon :

Sinjali i hyrjes, tensioni i te cilit do te matet, aplikohet ne hyrje te gjeneratorit te

impulsive, i cili nga ana e tij gjeneron varg impulsesh drejtkendeshe, te cilet jane
proporcional me sinjalin e hyrjes, dhe ku gjeresia dhe frekuenca e tyre komandohen nga pjesa
digitale, ndersa amplituda dhe koha e ngritjes dhe renies se tyre komandohen nga pjesa
analoge e gjeneartorit.

Dalja e gjeneratorit te impulseve zbatohet tek njera hyrje e portes logjike EDHE –
AND, ne hyrjen tjeter te se ciles jepet nje varg impulsesh te tjera, keshtu qe ne dalje te saj do te
kemi nje varg impulsesh pozitive ( + ) qe konvertohen ne varg impulsesh negative ( - ) ne
dalje te portes logjike JO – NOT, te cilet jepen tek nje numerues, i cili kryen numerimin e
impulseve te gjeneruara ne baze te kohe-zgjatjes se tyre qe duhet te jete proporcional me ate
te sinjalit te hyrjes, d.m.th me ate te tensionit qe do te matet.

Keshtu qe numeruesi elektronik mund te kalibrohet qe te tregoje direkt tensionin ne

volt.

8
 Nga sa me siper rezulton qe funksionimi i nje voltmetrit digital është i ngjashem me ate
te një konvertuesi analog – dixhital ( ADC – Analog Digital Converter ), i cili shndërron një
sinjal analog në një varg impulsesh, numri i të cilit është proporcional me sinjalin hyrës.
Në bazë të metodës së konvertimit A / D të përdorur, voltmetrat digitalë mund të
klasifikohen si vijon :
• Voltmeter digital i tipit ramp, ose devijim,
• Voltmeter digitali tipit integrues,
• Voltmeter digital i tipit potenciometër,
• Voltmetër digital i tipit me përafrim të suksesshëm,
• Voltmetër digital i tipit me balancim të vazhdueshëm.

9
 Voltmetri digital me qark te integruar :

Theksojme se teknologjia elektronike moderne ka beret e mundur qe te prodhohen

voltmetra digitale me qarqe te integruara, ku me poshte paraqiten disa prej tyre te ndertuar me
qarkun e integruar tip IC 7107, I cili eshte I teknologjise - CMOS ( Complementary Metal
Oxide Semiconductor ) :

Fig. 8. Voltmetra digital me IC 7107.

10
 Skema-bllok e nje voltmetri digital me qark te integruar tregohet ne figuren e
meposhteme :

Fig. 9. Bllok-skema e Voltmetrit digital.

11
 Kurse skemat principiale te voltmetrit digital me qarkun e integruar – IC 7107 jepen
ne figuren e meposhteme :

12
Fig. 9. Skemat pricipiale te Voltmetrit digital me IC 7107.

13
 Nga figurat shohim se elementi kryesor i ketyre lloj voltmetrash digitale eshte qarku i
integruar – IC tip 7107, i ndertuar me 40 pin-e ( kunja, apo dalje ), cili perbehet nga nje
konvertues analog / digital – ADC ( Analog Digital Converter ), nje burim tensioni
reference; nje krahasues impulsesh, nje qark integrues, nje clock, ose timer, qe eshte nje
gjenerator impulsesh me frekuence rreth 48 KHz, nepermjet te cilit mund te realizohen tre
lexime te ndryshme ne nje sekonde, si dhe nje dekoder binar / dhjetor - BCD ( Binary Code
Decimal ) dhe qe ben te mundur afishimin direkt te vleres se matur te tensionit ne diapazanonin
( 0 – 1999 ) Volt tek display, apo ekrani, i perbere nga kater module 7 segmentesh LED.

Elementet te tjere ndihmes te kesaj skeme jane : kondensatori i references;

kondensatori i zerimit automatik; si dhe kondensatori dhe rezistenca integruese.

Pra komplet procesi i funksionimit te voltmetrit digital ne kete rast perbehet nga tre
faza kryesore : tensioni i hyrjes qe do te matet krahasohet me nje tension refence te
brendeshem, realizohet konvetimi analog - digital i rezultatit pas krahasimit me ane te procesit
te integrimit dhe se fundmi kryhet dekodimi i tij ne format digital.

Skema principiale e clock-ut, ose timer-it, si gjenerator impulsesh, qe eshte ne perberje

te skemes se brendeshme te qarkut te integruar tip – IC 7107, jepet ne figuren e meposhteme :

Fig. 10. Skema pricipiale e clock - gjeneratorit te IC 7107.

14
 Nga figura e mesiperme verejme se elementi baze elektronik i nje gjeneratori kohe –
clock, ku me i perdorshem eshte qarku i integruar tip – NE 555, eshte gjeneratori i kristalit
kuarc, qe gjeneron varg impulsesh te njepasnjeshme me frekuence te caktuar : f = 48 KHz, te
cilat aplikohen tek pin-et, apo kunjat 39 dhe 40 te qarkut te integruar – IC 7107, ku gjithasshtu
tek pin-i me nr. 40 i tij shohim qe zbatohet edhe sinjali i nje oshilatori, apo gjeneratori te
jashtem.

Sqarojme se frekuenca e gjenearatori te ores qe perbehet nga nje qark elektrik R – C,

llogaritet me formulen : f = 0.45 R • C, nga ku del qe per frekuencen : f = 48 KHz, duke patur
nje rezistence me vlere : R = 100 KΩ ( kilo ohm ), vlera e kondenastorit do te jete e barabarte
me : C = 100 pF ( piko farad ).

Theksojme se komplet skema principiale e voltemetrit digital te ndertuar me qarkun e

integruar – IC 7107, ushqehet jo vetem me tension pozitiv te vazhduar, por ka nevoje edhe per
tension negativ te vazhduar, gje e cila realizohet me ane te nje gjeneratori tensioni negativ, i
cili eshte realizuar nga nje inverter me qark te integruar tip – CD 4049, skema principiale e te
cilit paraqitet ne figuren e meposhteme :

Fig. 11. Skema pricipiale e gjeneratorit te tensionit negativ tek IC 7107.

Nga figura shohim se gjeneratori i tensionit negativ merr impulse nga gjeneratori
clock tek pin-i nr. 38 i qarkut te integruar – IC 7107, te cilat aplikohen tek portat logjike
invertuese te qarkut te integruar – CD 4049, ku ne dalje te tij, me ndihmen edhe te elementeve
te tjere perberes te skemes, si dioda dhe kondensatore, fitohet tensioni negative i vazhduar, ne
kete rast me vlere U = - 3.3 V=, i cili aplikohet tek pin-i nr. 26 i qarkut te integruar – IC 7107.

15
 Display, ose afishuesi i voltmetrit digital :

Skema principiale e nje voltmetri digital te ndertuar me qark te integruar tip – IC

7107, se bashku me lidhjet e tij me display, apo ekranin, te perbere nga kater module afishimi
7 segmentesh, paraqitet ne figuren emeposhteme :

Fig. 12. Skema pricipiale e Voltmetrit digital me IC 7107 dhe ekran 4 module 7 segmentesh.

Kurse paraqitja skematike e nje moduli afishimi 7 segmentesh te vetem jepet ne figuren
e meposhteme :

Fig. 13. Modul afishimi 7 segmentesh.

Nga figura verejme se ne kete rast nje modul afishimi 7 segmentesh perbehet nga 8
dioda LED te lidhura sipas skemes me anode – A te perbashket, ndersa 9 pin-et, apo kunjat e
modulit sherbejne per ushqimin me tension te katodave – K te ketyre diodave LED, ku
perfshihet edhe pika dhjetore.

16
 Ne figuren e meposhteme tregohet skema e montazhit ne nje qark te stampuar e kater
moduleve ekranit me 7 segmente afishimi sejcili :

Fig. 13. Skema e montazhit e 4 moduleve afishimi 7 segmentesh.

17
 Voltmetri digital me mikro-kontrollues :

Pamja e jashteme e nje voltmetri digital te ndertuar me nje mikro-kontrollues, jepet ne

figurat e meposhteme :

Fig. 14. Voltmetri digital me mikro-kontrollues.

18
 Ndersa skema - bllok e nje voltmetri digital te ndertuar me nje mikro-kontrollues,
tregohet ne figuren e meposhteme :

Fig. 15. Bllok-skema e Voltmetrit digital me mikro-kontrollues.

Nga bllok-skema e Voltmetrit digital me mikro-kontrollues shohim se pervec nyjes

elektronike kryesore, qe eshte mikro-kontrolluesi, skema eshte e kompletuar me bllokun e
hyrjes te madhesise fizike qe matet, sensorin, apo transformuesin e madhesise fizike ne
sinjal elektrik, bllokun e sinjalit elektrik dhe konvertuesin analog / digital – ADC ( Analog
Digital Converter ), per shnderrimin e sinjalit elektrik ne tension ne vlere digitale, i realizuar
nga nje skeme difernciale e sinjalit te hyrjes, nje clock - gjenerator dhe nje pershtates te
tensisionit te refences.

Ne figuren e meposhteme paraqitet skema principiale e nje voltmetri digital te realizuar

me nje mikro-kontrollues te tipit 8051 :

Fig. 16. Skema principiale e Voltmetrit digital me mikro-kontrollues.

19