Odporność przeciwzakaźna

Zakład Immunologii Klinicznej

Patogeny

1. Bakterie zewnątrzkomórkowe

2. Bakterie wewnątrzkomórkowe

3. Wirusy

4. Grzyby

5. Robaki pasożytnicze

Zakład Immunologii Klinicznej

 • wewnątrzjelitowa cytoplazma fagosom
lokalizacja • krew
• limfa

Zakład Immunologii Klinicznej

 patogeny

odpowiedź

?
immunologiczna

Zakład Immunologii Klinicznej

Odporność wrodzona

1. Pierwsza linia obrony inicjowana antygenami PAMP

2. Skuteczna, eliminuje większość patogenów

3. Nieswoista

4. Nie wytwarza komórek pamięci

5. Bariery mechaniczne, flora fizjologiczna

6. Związki humoralne – białka ostrej fazy, interferony, dopełniacz

7. Komórki – fagocyty, komórki NK, eozynofile

Zakład Immunologii Klinicznej

Odporność nabyta

1. Zależna od odporności nieswoistej

2. Chroni przed ponowną infekcją tym samym patogenem
komórki pamięci
3. Przy ponownej infekcji tym samym patogenem odpowiedź
szybsza i bardziej nasilona

Odpowiedź humoralna – p-ciała

Odpowiedź komórkowa – limfocyty T

Zakład Immunologii Klinicznej

Odpowiedź humoralna
• P-wirusowa dla wirusów, które znajdują się na zewnątrz komórek gospodarza
• P-bakteryjna
• P-toksyczna
• P-grzybicza
• P-pasożytnicza

Odpowiedź komórkowa
• Wszystkie wirusy
• Niektóre bakterie
• Grzyby
• Bardziej destrukcyjna zarówno dla patogenu, jak i komórek gospodarza

Zakład Immunologii Klinicznej

 Nabłonek – bariera mechaniczna

Zakład Immunologii Klinicznej

 Uszkodzenie nabłonka
Inwazja bakterii do tkanek
Wydzielanie toksyn
Destrukcja tkanek

Zakład Immunologii Klinicznej

 Indukcja zapalenia
Liza uszkodzonych tkanek
Pobudzenie układu
kininowego (regulacja ciśnienia krwi,
regulacja układu krzepnięcia,przewodzenie
bólu) i krzepnięcia

Aktywacja dopełniacza
Anafilatoksyny
Rekrutacja makrofagów i
neutrofili

Opsonizacja bakterii przez p-ciała

Aktywacja dopełniacza
Anafilatoksyny
Rekrutacja neutrofili
Zakład Immunologii Klinicznej
Odpowiedź p-bakteryjna

Mechanizmy obronne zależą od:

• Miejsca wniknięcia patogenu

• Struktury patogenu

• Inwazyjności

• Miejsca bytowania – bakterie wewnątrz- czy zewnątrzkomórkowe

Zakład Immunologii Klinicznej

 toksyny umiejscowienie tkankowe oba mechanizmy

Clostridium tetani Mycobacteria większość bakterii

Zakład Immunologii Klinicznej

Mechanizmy odporności nieswoistej – protekcja p-ko
zakażeniom bakteryjnym
Bariery mechaniczne i fizjologiczne
Skóra, łój, nabłonkowe komórki śluzowe (kubkowe), śluz
Enzymy i białka efektorowe
Lizozym, proteazy, białka antybakteryjne (defensyny), białka wiążące żelazo (laktoferyna,
transferyna), białka dopełniacza

Receptory rozpoznające wzorce (PRR) - TLR – aktywujące komórki

TLR2 – peptydoglikany i glikopeptydy
TLR4 – LPS
TLR5 – wici bakteryjne

Wewnątrzkomórkowe PRR
Receptor mannozy
CR3

Kolektyny
Konglutynina
MBL
Białka surfaktantu płucnego A i D

Zakład Immunologii Klinicznej

Odpowiedź immunologiczna wobec bakterii
zewnątrzkomórkowych

1. P-ciała i dopełniacz -opsonizacja – receptor dla fragmentu

Fc p-ciał – FcR i receptor dla dopełniacza – CR
na makrofagach i neutrofilach

2. P-ciała - aktywacja klasycznej drogi dopełniacza - kompleks MAC

3. P-ciała – reakcja ADCC

Zakład Immunologii Klinicznej

Bakterie Gram (-)

Zakład Immunologii Klinicznej

Bakterie Gram (+)

Zakład Immunologii Klinicznej

Zakład Immunologii Klinicznej
Poliklonalna aktywacja limfocytów T przez superantygen

• Stymulacja proliferacji limfocytów T

• Stymulacja syntezy IL-2, IL-5, IL-13 i IFN-g przez
limfocyty T
• Zahamowanie supresyjnej aktywności
limfocytów Tregs
• Uwalnianie np. IL-12 przez komórki APC MHCI +
• Uwalnianie cytokin prozapalnych przez komórki
APC MHC II+

Indukcja syntezy
swoistych IgE

Zakład Immunologii Klinicznej

Zakład Immunologii Klinicznej
Zakład Immunologii Klinicznej
Zakład Immunologii Klinicznej
 23 serotypy

Serotyp - odmiana w
obrębie gatunku
drobnoustroju
(bakterii, wirusa)
wyłoniona za
pomocą metod
serologicznych,
wykazujących
różnice w budowie
antygenowej.

Encyklopedia PWN

Zakład Immunologii Klinicznej

Zakład Immunologii Klinicznej
 Odpowiedź p-ko bakteriom
wewnątrzkomórkowym

Zakład Immunologii Klinicznej

Zakład Immunologii Klinicznej
 Th1

vs.

Th2

Zakład Immunologii Klinicznej

Th1 w aktywacji makrofagów

Zakład Immunologii Klinicznej

Odpowiedź immunologiczna wobec bakterii
wewnątrzkomórkowych zależny od sposobu prezentacji antygenu

1. Antygen bakteryjny prezentowany jest w cytoplazmie zainfekowanych komórek

gospodarza – prezentacja limfocytom CD8 w kontekście MHC kl I

2. Antygen bakteryjny zaprezentowany w endosomach zainfekowanej komórki

gospodarza – prezentacja jak antygenów zewnątrzpochodnych w kontekście MHC kl II
limfocytom CD4

3. Antygen bakteryjny prezentowany na powierzchni zainfekowanej komórki gospodarza

przyłącza p-ciała co inicjuje reakcję ADCC realizowaną przez komórki NK

Zakład Immunologii Klinicznej

Rola limfocytów T w odpowiedzi p-bakteryjnej
Limfocyty T cytotoksyczne – zabijają zainfekowane komórki gospodarza – np. patogen
wewnątrzkomórkowy Mycobacterium tuberculosis

Limfocyty T CD4 syntetyzują cytokiny i interleukiny

- Th2 - stymulują syntezę p-ciał

-Th1
- aktywują makrofagi

-nasilają fagocytozę

- zwiększają cytotoksyczność
limfocytów CD8

Zakład Immunologii Klinicznej

Zakład Immunologii Klinicznej
Prezentacja krzyżowa
•Komórka dendrytyczna prezentuje antygen jednocześnie za pomocą MHC klasy I i klasy II
•Swoisty limfocyt Th rozpoznaje antygen w typowy sposób, przy czym uzyskuje zarówno pierwszy, jak i drugi
sygnał. .
•Swoisty limfocyt Tc rozpoznaje antygen związany z MHC klasy I, nie eliminuje on komórki dendrytycznej, lecz
uzyskuje od niej sygnał aktywujący w postaci cytokin.
•Limfocyt Th wydziela cytokiny, zwłaszcza Interleukinę 2, dzięki czemu dodatkowo pobudza limfocyt Tc

Zakład Immunologii Klinicznej

Zakład Immunologii Klinicznej
Zakład Immunologii Klinicznej
IL-12 i IFN-g w odpowiedzi p-ko Mycobacterium

nabyta

wrodzona

Zakład Immunologii Klinicznej

Odpowiedź immunologiczna wobec bakterii
wewnątrzkomórkowych

Odpowiedź wrodzona

• Fagocytoza – neutrofile, makrofagi

• Komórki NK – aktywacja makrofagów poprzez syntezę IFN-g – makrofagi synteza IL-12 –

polaryzacja odpowiedzi w kierunku Th1

Odpowiedź nabyta

Komórkowa
- aktywacja makrofagów przez limfocyty Th1
- aktywacja limfocytów CD8 cytotoksycznych

Tworzenie ziarniniaków – izolowanie bakterii w przypadku zaburzeń fagocytozy

Zakład Immunologii Klinicznej

Funkcje makrofaga

Zakład Immunologii Klinicznej

Mechanizmy unikania odpowiedzi immunologicznej przez bakterie
wewnątrzkomórkowe

1. Hamowanie tworzenia fagolizosomu

Mycobacterium tuberculosis
Legionella pneumophilia

2. Odporność na reaktywne związki tlenu

Mycobacterium leprae

3. Przerwanie błony fagosomu i ucieczka do cytoplazmy

Listeria monocytogenes

Zakład Immunologii Klinicznej

Rola limfocytów T w infekcji bakteriami wewnątrzkomórkowymi

Zakład Immunologii Klinicznej

Zakład Immunologii Klinicznej