MODERN DEVLET DOĞRULTUSUNDA ATILAN ADIMLAR
SELİM VE NİZAM-I CEDİT
III. SELİM VE II. MAHMUT DÖNEMİ
 III. Selim 1789 yılında tahta çıktı.
 Yenilikçi bir padişah.
 Aynı zaman da bir sanatkâr.
18. YÜZYIL SONUNDA OSMANLI İMPARATORLUĞU:
 Geniş bir coğrafyaya yayıldığı için çok uluslu ve çok
dinli bir halka sahip ve nüfusu 25-26 milyon
civarında. (Çok kültürlü yapı)
 Nüfusun %85’ten fazlası kırlarda yaşıyor. Dolayısıyla,
geçimlerini tarımdan sağlıyorlar.
 Geniş alana yayılması nedeniyle merkezi yönetim
otoritesinin merkezden uzak bölgelerde etkisi düşük,
bu da vergi toplanması gibi işleri zorlaştırıyor.
 Yeniçeriler, III. Selim tahta çıktığında oldukça güçlü
ancak yozlaşmışlardır. Halkla bağları güçlü.
 Ayanlık Sistemi: Osmanlı Devleti’nde taşrada güç ve
zenginlik kazanmış kişiler ayan olarak nitelendirilirdi.
Bu kişiler yerel halkla Osmanlı merkezi yönetimi
arasında bir tür aracı rolü oynardı. Halkın isteklerinin
yöneticilere iletilmesinde, yöneticilerle halk arasında
çıkan sorunların çözülmesinde önemli işlevleri vardı.
 İltizam: Osmanlı devlet gelirlerinin bir bölümünün
belli bir bedel karşılığında (açık arttırmayla) devlet
tarafından kişilere devredilerek toplanması yöntemi.
 Mültezim: Osmanlı toprak sisteminde açık artırma
usulüyle, belirli eyaletleri (Özellikle merkezden uzak
olanları) kiraya vermeye iltizam, iltizam sahibi olan
kişiye de mültezim denirdi. Bu yolla elde edilen para
doğrudan devlet kasasına giderdi.
Kaybedilen Savaşlar:
 Küçük Kaynarca Antlaşması’na (21 Temmuz 1774)
göre Ruslar İstanbul'da bir Ortodoks kilisesi
kurabilecek ve koruyabilecekti. Daha sonra bu
maddeye dayanarak Osmanlı iç işlerine de
karışabilecekler.
 Kırım’ın kaybı çok önemli !!
 Kırım’ın önemli olmasının bu kadar önemli olmasının
nedeni nüfusunun çoğunun Müslüman ve Türklerden
oluşması.
 Rusya ve Osmanlı Devleti arasında imzalanmış olan
Yaş Antlaşmasıyla (1792) savaş sona ermiştir. Bu
antlaşmayla Kırım'ın Rusların hakimiyetine geçmiş
olduğu onaylanmıştır.
III.
 Savaşlardaki bu başarısızlığın ve art arda gelen toprak
kayıplarının nedeni yeniçerilerin savaşmak istememesi,
kazanamayacağını düşündüğü için savaşmaktan
kaçınan yeniçerilerden oluşan ordu… Sorun askeri
olarak göründüğü için ilk hedef askeri yapıyı düzeltmek.
III. Selim yeniçeri ocağını düzenlemeyeceğini anlayınca
yeni sisteme geçme kararı almıştır.
 Deniz ve Kara Mühendisliği Okulları açıldı.
 Yeni bir ordu için yeni bir kadroya ihtiyaç var. İronik bir
şekilde bu ordu ayanlardan gelen askerlerle sağlanıyor.
Fransa’nın devrim ordusundan etkilendiği için
ordusunu eğitecek askerler de Fransa’dan geliyor.
 İrad-ı Cedid: Nizam-ı Cedid hazinesi olarak
bilinmektedir. III. Selim'in emri ile 1793'te Nizam-ı
Cedid ordusunun giderlerini karşılamak amacıyla
oluşturulan bütçe. Bu bütçe vergilerle halktan
toplanacak. Ancak bu tepkiye yol açacak.
 Tağşiş: Osmanlı’daki madeni paranın içindeki gümüş
miktarının azaltılarak gerçek değerinin düşürülmesi
işlemi. Böylece daha fazla para basılıyor. Bu da
enflasyona neden oluyor. (Alım gücü düşer.)
 Nizam-ı Cedid ordusunun Akka Kalesi’ni kuşatması ve
burada gösterdikleri başarılar sayesinde III. Selim’in
yaptığı reformlar halkın gözünde itibar elde ederken
yeniçeriler yerlerinin alınmasından korkuyor.
 Ulema: Müslüman ülkelerde eğitimli din alimlerinden
oluşan sınıf. Nizam-ı Cedid ordusunu eğiten askerler
Fransız olduğu için, genç seçkinlerin Fransız İhtilali
fikirlerinden etkilenmelerinden korkuyorlar.
!!
Halk üzerine binen ekstra vergi yükü, yeniçeriler
prestijlerini kaybetme ve yerlerinin alınması korkusu,
ulemalar ise Fransız İhtilali fikirlerinin genç seçkinleri
etkilemesinden korktuğu için bu reformları desteklemiyor.
III. Selim her ne kadar yenilikçi olsa da muhalif taraflar
arttığı için karşı koyacak kararlılığa sahip değil.
III. SELİM’İN MODERNLEŞME SÜRECİNE KATKILARI
 Dünyada olup bitenlere ilgi gösteren bir padişah
 Dönüşümlerin Avrupa uygulamalarına ve etkilerine
açılması
 Avrupa’da ilk kez kurulan daimî elçilikler (İlk Londra !!)
!!
III. Selim’den sonra yeniçeriler kendilerinden yana olduğunu
düşündükleri için tahta IV. Mustafa’yı çıkarıyor ancak III.
Selim’i yeniden tahta çıkarmak isteyen birkaç reformcu bu
durum Rusçuk’taki güçlü bir ayan olan Alemdar Mustafa
Paşa’ya bildiriyor. O da bunun için İstanbul’a geliyor. Bunu
öğrenen IV. Mustafa, III. Selim’in ölüm fermanını yazıyor.
II. MAHMUT DÖNEMİ
Tahtın bir diğer varisi olan II. Mahmut da yine aynı şekilde
öldürülmek isteniyor ancak yine ironik bir şekilde
bastırılması amaçlanan ayanlar tarafından (Alemdar
Mustafa Paşa) tahta çıkarılıyor.
II. Mahmut’un önceliği kendine güvenilir bir güç tabanı
oluşturmak, hedefi ise merkezileşme, mutlak aydın monarşi.
KAYBEDİLEN TOPRAKLAR
 Sırp İsyanı – Kara Yorgi (Osmanlı Devleti’ne karşı
Sırpların başlattığı ilk isyanın lideri) sonuç- özerklik
 Yunan İsyanı – Hedef tam bağımsızlık
 Mısır Meselesi – Kavalalı Mehmet Ali Paşa
 1833 – Rusya ile Hünkâr İskelesi Antlaşması –
Kavalalı’ya karşı destek arayışı !

İlk yıllarda Alemdar Mustafa Paşa yönetimde oldukça etkili.

Hatta kendini sadrazam ilan edecek.
Ayanların gücünün doruğu = Sened-i İttifak (1808) !!

Sened-i İttifak (1808):

 Ayanlar devlet otoritesini tanıdığı gibi, padişahın da
ayanın otoritesini tanıyacağını gösteren bir belge.
 Bir isyan halinde ayanlar da asker gönderecek
 Merkezi devlete yardım edecek.
 Devlet vergileri belirleyecek ayan toplayacak.

 Alemdar yeni bir ordu kuracak. (Sekban Ordusu) Bu

durum Alemdar’a olan tepkileri arttıracak.
 Vaka-yı Hayriye: Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması.
 Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye: Muhammed'in
zafer kazanmış askerleri (Prusyalı eğitmenler tarafından
eğitilecekler.)

İDARİ ISLAHATLAR
 Müsaderenin kalkması
 Nazırlık sistemi
 Posta teşkilatı
 Danışma meclisleri
 Kamunun inşası ve yönlendirilmesi !!

BİLGİ - İKTİDAR İLİŞKİSİ

 GÖRMEK VE GÖRÜNÜR OLMAK
 1831 – Takvim-i Vakayı
 Nüfus sayımı
 Memleket gezileri – hayırsever, hoşgörülü sultan imgesi
 Değişen yönetim zihniyeti

EĞİTİM
 Mühendishaneler
 TIBBİYE !!
 TERCÜME ODASI !!

REFORM SÜRECİNE İLİŞKİN SORUNLAR

 Eğitilmiş, güvenilir kadro eksikliği.
 Klasik Osmanlı Sisteminin de devam etmesiyle
kurumlarda ikilik.
 Ekonomik ve mali temellerin zayıflığı.