‘Samenwerken aan nieuwe groenblauwe aders

om de omgevingskwaliteit te vergroten’
Infomoment samenaankoop houtkanten
Programma
Deel 1
• Houtkanten, functies en beheer - 15’
• Boerennatuur VL – info voor landbouwers - 15’
• Uitleg project GBA - samenaankoop - 5’

Deel 2
• Informeel contact - vragen
• Aanmeldingsformulier invullen door/met geïnteresseerden
Wat is een Regionaal Landschap?

https://www.regionalelandschappen.be/
+ Peer (houtkanten)
 Wat is een houtkant?

Dichte (lijnvormige) houtgewassen die breder zijn dan één bomenrij worden houtkanten genoemd.
Ze bestaan vaak uit bomen die als hakhout beheerd worden, eventueel gecombineerd met enkele opgaande
bomen.
 Houtkanten als cultuurhistorisch verleden van ons landschap

Een coulisse(n)landschap of bocagelandschap is een halfopen landschap dat wordt gekenmerkt door een
lapjesdeken van kleine onregelmatige percelen die worden afgeschermd door heggen, houtkanten, muurtjes, …
 Ontstaan?
Economische functies!

Drainage
Afbakenen percelen
Beschermen tegen
wind en erosie

Veekering

Brand- en geriefhout
Diversiteit in het landschap

= grote biodiversiteit: insecten/vogels/zoogdieren

Tot 45% van ons landschap werd
gevormd door dit bocagelandschap.
 Na de tweede wereldoorlog…
houtkanten verliezen in sneltempo hun economische functie

28/02
Gevolg van verdwijnen economische functies =

Verwaarloosd beheer van hakhoutstoven,

knotbomen, hagen, …
Gevolg van verdwijnen economische functies

= verdwijnen van houtkanten

= verdwijnen van biodiversiteit
Hoe deze evolutie tegengaan?
Aanplant – gaten opvullen - bermbeheer
Hakhoutbeheer = economische functie herstellen
Hakhoutbeheer?
Winter Volgende zomer

Drastisch beeld herstelt zich!

Functies houtkanten herwaarderen!

fuel

feelgood
food

fauna & flora fibre

flood & heat

climate regulation
Houtkanten in landbouwgebied
Fientje Verbruggen
 22

Boerennatuur Vlaanderen
• vzw die land- en tuinbouwers
begeleidt in agrarisch
landschaps- en natuurbeheer
• In groep (agrobeheergroepen)
• Individueel (via projecten)

• Voor de land- en tuinbouwer is

dat
• Een duidelijke win-win
• Ecologisch en economisch
verantwoord
• Op vrijwillige basis
Bomen in landbouwgebied
• Concurrentie voor
• Nutriënten?
• Licht?
• Water?
• Voordelen door
• Microklimaat?
• Aanvoer nutriënten en koolstofopslag?

2/03/2023 Presentatie Boerennatuur 23

Efficiëntere benutting van nutriënten?

« De boom heeft toegang tot hulpbronnen waar het gewas anders niet
aan kan »
2/03/2023 Presentatie Boerennatuur 24
(Ong et al., 1996)
Efficiëntere benutting van licht?
• Schaduwwerking: naargelang omstandigheden
(on)gewenst:
+ Vermijden hittestress bij dieren
+ Minder evapotranspiratie, minder hittestress
gewas?
- Schaduwworp effect op gewasproductiviteit en –
kwaliteit (in grasland: effect op soorten
samenstelling)
 Effect tot op afstand ruim 2 x boomhoogte
 Denk goed na over de oriëntatie

2/03/2023 Presentatie Boerennatuur 25

Zomergewas vs wintergewas
Suikerbiet Wintertarwe (Sidonie Artru 2017)

Schaduw Schaduw
Efficiëntere benutting van water?
• Invloed op waterhuishouding (en dus droogte –
wateroverlast)
• Bomen en gewas: is er competitie of vullen ze elkaar aan?
• Enerzijds: boomwortels onttrekken water en treden in competitie.
Kan sterk nadelig zijn voor zomergewassen dicht bij bomen.
• Anderzijds: bomen verhogen waterbeschikbaarheid via betere infiltratie
& oppompen uit diepe lagen
• Erosiecontrole en buffering tegen overstromingen

(www.agroforesterie.be)
2/03/2023 Presentatie Boerennatuur 27
 Invloed op licht, wind, temperatuur
Microklimaat Noord - Zuid
Noord-Zuid

Aandeel perceelsoppervlakte (%)

35m tussen 2 rijen Walnoot

Jaren
Lichtreductie (%) 0 – 20 %
20 – 40 %
2/03/2023
40 – 60 % Presentatie Boerennatuur 28
60 – 80 %
Voedingsstoffen en koolstofopslag
Koolstofopslag: zowel in de boom als in de bodem
• Bovengrondse boombiomassa: 0,4 - 0,8 ton C per ha per jaar
• Ondergrondse boombiomassa: 0,1 – 0,25 ton C per ha per jaar
• Bodem (via bladval, takval, wortels, …): op basis van eigen metingen

C% in functie van afstand tot de perceelsrand met een bomenrij. Curves werden gefit dmv regressie obv
de geanalyseerde bodemstalen per locatie. Rood: transecten loodrecht op de bomenrij, blauw:
transecten loodrecht op de boomloze rand. Grijs: 95% confidentie interval.
2/03/2023 Presentatie Boerennatuur
(Pardon et al. 2017 Agriculture, Ecosystems & Environment) 29
Houtkant vs bomenrij
Voordelen
+ Dichte structuur -> Windscherm
+ Geen overhangende takken
+ Minder verre schaduwworp
+ Houtopbrengst

Nadelen
- Vraagt meer beheer
- Breder

2/03/2023 Presentatie Boerennatuur 30

31

Beheer Efficiënter maken –

bundelen opdrachten
Efficiënt beheer
houtkanten

2/03/2023 Presentatie Boerennatuur

32

Kan het gebruik van

beheerresten het beheer
betaalbaarder maken?
Beheerresten
Van houtkant tot in de bodem

2/03/2023 Presentatie Boerennatuur 33

Energetische valorisatie

2/03/2023 Presentatie Boerennatuur 34

 35

Subsidies voor landbouwers

• Aanplant
• VLIF-steun voor niet-productieve
investeringen
• 100% terugbetaald
• Via E-loket
• TVA nodig: Wij kunnen begeleiden

• Beheer
• Beheerovereenkomsten
• Via bedrijfsplanner VLM (Davy
Noelmans, Dirk Awouters)
• Vergoeding voor afzetten houtkant
• 5 jaar
2/03/2023 Presentatie Boerennatuur
 36

Beheer landschapselementen
• Onderhoud na 5 jaar: VLM
beheerovereenkomst
• Haag jaarlijks snoeien: €1,95 m/j.
• Heg € 2882 ha/j. of €1,33 m/j.
• Houtkant afzetten binnen 5 jaar

€/ha/j €/m/j

25% 1827​ 0,84

50% 2315 1,07​

75% 2725 1,26

• Knotten 1 keer in 5 jaar: €8,51
boom/j = €42,55/boom

Mogelijk in heel Vlaanderen

2/03/2023
Project ‘Samenwerken aan nieuwe
groenblauwe aders om de
omgevingskwaliteit te vergroten’
Samenaankoop voor winter ’23-’24

• Nieuwe houtkanten
• Plantgoed aankopen
• Aanplanten

• Bestaande houtkanten beheren

• Hakhoutbeheer
• Gaten opplanten
 Voorwaarden

• het gebied waar je wil aanplanten, onderhoud of advies wil,

ligt binnen het werkingsgebied van RLLK (+ Peer)
• tuinen aansluitend op een woning komen niet in aanmerking.
• enkel percelen gelegen in het buitengebied komen in aanmerking (platteland)
• je bent bereid om minstens 50 meter houtkant te onderhouden of aan te planten
• de houtkant wil je minstens 10 jaar in stand houden (overeenkomst + nazorgplan)
• als particulier draag je 35% van de kosten zelf bij (‘zolang de voorraad strekt’)
• als landbouwer geven we advies over mogelijk landbouwsubsidies
Advies op maat!

https://www.plantvanhier.be/
Advies op maat!
Aanmelden via… https://www.houtiglandschap.be/samenaankoop
https://www.houtiglandschap.be/samenaankoop

Screening op basis van gevraagde gegevens

• Aanvraag / advies = zonder verplichting

• Transparant proces tot aan raming/ offerte op maat.
• Bij akkoord, ook overeenkomst instandhouding 10j.