CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ

• Nükleik Asitler
❖ DNA
❖ RNA

Biyotik Yazarı
Canset YILDIZ
 NÜKLEİK ASİTLER

• Hücrenin yönetim ve kalıtım materyalleridir. C, H, O, N ve P atomlarından oluşur.

sitoplazmada
• Prokaryot canlılarda ……….………………..……… ribozomda
ve ………………………….. çekirdekte
bulunurken, ökaryot canlılarda …………………..……… ,
mitokondride
……….………….…….….. plastitlerde
, …………..………………… sitoplazmada ve ……………...……………
, …………….…..…..……. ribozomun yapısında bulunurlar.
nükleotit
• Yapısını oluşturan birimler …………..………………… lerdir.

Deoksiriboz veya
Riboz şekeri
Adenin Pürin bazları
Fosfoester
Glikozit bağı Moleküler yapıları çift halkalıdır.
bağı Guanin

H3PO4
FOSFAT GRUBU AZOTLU
(Fosforik asit) ORGANİK BAZ Sitozin
5 C’LU ŞEKER Primidin bazları
(PENTOZ) Timin Moleküler yapıları tek halkalıdır.
Urasil
NÜKLEOZİT

NÜKLOTİT
 DNA’NIN MOLEKÜL MODELİ

• Watson ve Crick, DNA molekülünün

P çift zincirli ve sarmal (helix)
.................................................................. bir
5' O
4 A
T 3' yapıya sahip olduğunu saptadılar.
1 İkili Hidrojen
3' 2 • Bir kule merdivenine benzetilen DNA molekül
bağı
P modelinin; merdivenin her iki kenarı nükleotidlerin
5'
5' T P fosfat ve deoksiriboz kısımlarından, basamaklarının
A
3' ise bazlardan yapıldığını açıkladılar.

3' • DNA'nın zincirleri birbirine anti paraleldir. Bir

5' P
P G zincirin 5' 3' yönü diğer zincirin 5' 3' yönüne zıttır.
5' C 3'

Fosfoester
3' 5'
Fosfodiester bağı

bağı A/T = C/G = A+G/C+T = PÜRİN/PiRİMİDİN = NÜKLEOTİT/FOSFAT =

P
P NÜKLEOTİT/ŞEKER = ŞEKER/FOSFAT =1
5' 3'
G C
Pürinler veya Primidinler / Toplam nükleotit sayısı = 1 / 2
Fosfoester
bağı
3' Glikozit 5'
bağı Üçlü Hidrojen
bağı
 RNA

Tek zincirlidir.

DNA üzerinden şifre alınarak sentezlenir. Bu

olaya transkripisyon denir. Bu olayı
katalizleyen enzimler RNA polimerazlardır.

DNA’da bulunan T yerine urasil (U) vardır.

Riboz şekeri taşır.
Protein sentezinde görev alır.
3 çeşit RNA vardır. Bunlar, Fosfat Fosfat Riboz
= = = 1
Riboz Nükleotitler Nükleotitler
• mRNA (mesajcı RNA)
• rRNA (ribozomal RNA)
• tRNA (taşıyıcı RNA)

mRNA
• DNA’dan aldığı protein sentezi ile ilgili
bilgiyi ribozomun küçük alt birimine
iletir.
• Hücrede RNA’lar arasında %5 oranında
bulunurlar.
• Tekrar tekrar kullanılabilirler.
• Görevi bitince hidroliz edilirler.
• Belli bir polipeptide özgüdür.
RNA ÇEŞİTLERİ
tRNA rRNA
• Çekirdekçik tarafından sentezlenen rRNA, bazı
• Sitoplazmadan aldığı amino asitleri ribozomun
proteinlerle birleşerek ribozomların yapısını
büyük alt birimine taşır.
oluşturur.
• Hücrede RNA’lar arasında %15 oranında
• mRNA ve tRNA’nın ribozoma bağlanabilmesi için
bulunurlar.
yüzey oluşturur.
• Yapısında hidrojen bağları vardır.
• Peptit bağlarının oluşumunu katalizler.
• Tekrar tekrar kullanılırlar.
• Hücrede RNA’lar arasında %80 oranında bulunurlar.
• Belli bir amino asit çeşidine özgüdür.
• Yapısında hidrojen bağları vardır.
• Görevi bitince sitoplazmada çözünmüş halde
• Tekrar tekrar kullanılırlar.
bulunur. (Çözünebilir RNA)
 DNA VE RNA KARŞILAŞTIRMASI
DNA RNA • Yapı birimleri ribonükleotitlerdir

• Yapı birimleri deoksiribonükleotitdir • DNA’dan şifre alınarak sentezlenir.

• Çift zincirlidir. • Tek zincirlidir.

• Hücrenin yönetim ve kalıtım materyalidir. • Hücrede protein sentezinde görev alır.

• Karakterlerimizi kontrol eden genleri vardır. • Riboz şekeri ile A, G, C ve U bazlarını taşır.

• Deoksiriboz şekeri ile A, G, C ve T bazlarını • Kendini eşleyemez.

taşır.
• Ökaryotlarda çekirdek, mitokondri, plastit,
ribozom ve sitoplazmada, prokaryotlarda
• Kendini eşleyebilir.
sitoplazma ve ribozomda bulunur

• Ökaryotlarda çekirdek, mitokondri,

plastitlerde, prokaryotlarda sitoplazmada
• Sentezinde RNA polimeraz,
bulunur.
hidrolizinde RNAaz enzimleri etkilidir.

• Fosfodiester, glikozit ve hidrojen bağı taşır.

• Üç çeşit RNA vardır. (mRNA, tRNA, rRNA)

• Sentezinde DNA polimeraz, DNA ligaz

• Fosfodiester, ve glikozit bağı bulunur. Bazı
ve helikaz enzimleri, hidrolizinde
durumlar hariç olgun mRNA da H bağı
DNAaz enzimleri etkilidir.
bulunmaz. Ancak tRNA ve rRNA da üç
boyutlu moleküler yapılarını korumak için H
bağı bulunur.